Wat is kitch?
De term kitsch is ontstaan in München, Duitsland in de 19de eeuw. Het werd vooral gebruikt om sentimentele, goedkope en massa-geproduceerde kunst, een benaming te geven die bedoeld was voor de commerciële markt. Kitsch betekent vaak dat iets gekenmerkt wordt door oppervlakkige schoonheid, overmatige sentimentaliteit en een gebrek aan originaliteit en diepgang.
Kitsch speelt vaak in op gevoelens van nostalgie en sentimentaliteit. Het roept gevoelens op die simpel en direct zijn, vaak zonder te veel realistisch kleurgebruik. Kitsch laat zich ook vaak kenmerken door een overdaad aan decoratieve elementen die vaak gebrek hebben aan verfijning. Het is vaak “too much” en kan een design overweldigend maken. Kitsch imiteert vaak echte kunstwerken of stijlen, maar zonder de originele kwaliteiten van die stromingen.
Kitsch is sterk verbonden met de opkomst van consumptiecultuur waardoor de producten worden gemaakt om snel en gemakkelijk verkocht te kunnen worden. Dit betekent dat ze vaak smaak missen en dus er wat minder doordacht gaan uitzien. De kunststroming kitsch wordt vaak gezien als het tegenovergestelde van ‘hoge’ kunst. Het is toegankelijk, begrijpelijk en aantrekkelijk voor het grote publiek, terwijl hoge kunst vaak wordt gezien als complexer en verfijnder.
Ik vind dat de term kitsch op een werk plakken zeer moeilijk is. Er is geen één definitie die je aan de term kunt geven en is eigenlijk bijna volledig subjectief. Iedereen heeft een andere smaak en mening van wat kitsch is, want sommige werken die heel simpel zijn en nostalgische gevoelens oproepen vinden sommige mensen, juist wel mooi.
Of iets kitsch of “hoge” kunst is, is ook heel vaak tijdsgebonden. Sommige werken die vroeger gemaakt zijn zijn nu heel gemakkelijk te klaseren als kitsch terwijl ze bijvoorbeeld 50 jaar geleden als ‘hoge kunst’ gezien werden. Een voorbeeld daarvan is de architectuur van een tijdje geleden. Die werkte heel vaak met smakeloze
kleurencombinaties, maar werd dan wereldwijd geaccepteerd als mooi. Maar als je nu in zo’n kamer zou rondlopen zou je niets meer zien dan simpele kleurenvakken waarbij de kleurencombinaties heel vaak moeilijk op te vatten zijn.
In filosofische en theoretische discussies over kitsch speelt de Tsjechische schrijver Milan Kundera een belangrijke rol. In zijn boek "The Unbearable Lightness of Being" beschrijft hij kitsch als het "absolute ontkennen van shit." Hiermee bedoelt hij dat kitsch de lelijke, onaangename aspecten van de werkelijkheid ontkent en vervangt door een overdreven sentimentele en idealistische versie van de werkelijkheid.
Naast Kundera hebben ook kritische denkers zoals Theodor Adorno en Clement Greenberg zich verdiept in het fenomeen kitsch. Zij beschouwen kitsch als een product van de massamedia en de cultuurindustrie. Adorno en Greenberg stellen dat kitsch een instrument is van de commerciële cultuur om de massa's te manipuleren door middel van oppervlakkige en gemakkelijk verteerbare beelden. Kitsch wordt door hen gezien als een vorm van verval in de kunst, waarbij echte creativiteit en originaliteit worden verdrongen door commerciële belangen. Deze kritische theorieën benadrukken hoe kitsch zich vertaalt als een manier om het publiek te behagen zonder hen echt uit te dagen of aan het denken te zetten.
Wat voor mij heel belangrijk is in een design is het doordacht gebruiken van kleuren en een mooi geheel te bekomen op het einde, geen ontploffing van figuren waardoor de compositie als rommelig overkomt. Als een design dat mist is het meestal voor mij al duidelijk of het kitsch of design is. Maar dat wil zeker niet zeggen dat ik niet kan genieten van een eerder wat simpel design, zolang er wat smaak en denkwerk in het design en eventuele tekst zit is het voor mij meestal wel mooi. Ik vind bijvoorbeeld dat pop art, de kunststroming die in de jaren 1950 in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten ontstond en in de jaren 1960 populair werd en die vaak zeer oppervlakkige kleuren gebruikt, zeer mooi kan zijn en dat de term kitsch daar niet echt bij past. Wat ik bijvoorbeeld wel kitsch vind zijn sommige souvenirs (wat het deel van de definitie van kitsch
“massaverkoop” zeer duidelijk maakt) en beeldjes die een figuur afbeelden maar die uit één kleur bestaan. Die zijn dan weer smakeloos en te simpel. Of aan de andere kant van het kitsch spectrum de posters of design die een ontploffing van kleur en figuren zijn vind ik ook zeer moeilijk om als ‘mooi’ te benoemen.
KITSCH
Dit werk, gemaakt door Lony Mathis, is een zeer goed voorbeeld van wat kitsch is volgens mij. Uitgewassen kleuren, onrealistische schaduwvallingen en een wat kinderachtige stijl. Ook vind ik de characters die op de werken van Lony afgebeeld zijn eerder angstaanjagend, door de dieren anatomisch fout weer te geven (vooral bij de hond). Ik vind deze uitgewassen/pastelkleuren zeer smaakloos en echt totaal niet mooi, maar hij creëert hiermee wel echt een zeer typerende sfeer. Ook passen de kleuren bijna totaal niet bij elkaar waardoor het werk een beetje onhandig samengesteld en onsamenhangend oogt. Hij heeft hier beslist om door minimaal schaduwgebruik te hanteren, objecten zeer vlak te laten zien en geen diepte in zijn creatie te steken. Wat ik wel mooi vind, is dat er een korrel zit in de schaduwen die aanwezig zijn op de grond.
Studio: Still https://www.itsnicethat.com/articles/lony-mathisillustration-110422
DESIGN
Dreamscapes zijn voor mij design. Zeker wanneer die fotorealistisch zijn en met wat natuurlijke elementen spelen.
Wat een dreamscape volgens mij fotorealistisch maakt is een goed doordachte compositie, zeer mooie en opmerkelijke lichtinval en hier en daar wat reflecties of wat breking van het licht.
Ik geniet ervan om in de droomachtige wereld op te gaan en vind ook op een manier dat ze de kijker van zo’n render tot rust kan brengen. Een soort oase van rust als het ware. Ik beeld mij dan bijvoorbeeld altijd in dat ik daar werkelijk ben, en de wind hoor ruisen of de vogels hoor fluiten en rustig van de stilte kan genieten. Dreamscapes geven ook wel zeer vaak een gevoel van eenzaamheid in een sprookjesachtige wereld.
Al vind ik wel dat deze verschillende werken van totaal verschillende artiesten al snel op elkaar gaan lijken en dus moeilijk onderscheid te maken tussen stijlkenmerken en persoonlijkheid. Maar als je daar doorheen kunt zien zijn het altijd wel zeer indrukwekkende werken.
Studio: Digitaal
https://thecrystalship.org/nl/homepage-nederlands/
DESIGN
Street art is iets wat heel mooi of heel lelijk kan zijn. Ik ga het hier specifiek hebben over de streetart die de artiest verwerkt bij al een bestaand object op straat. Ik vind het héél aangenaam om te kijken naar zo’n soort kunstwerk, het lijkt alsof je een verhaal kan achterhalen en kan weten wat er gebeurd is. Dit vergt héél veel creativiteit omdat je eerst zo’n verhaaltje moet verzinnen en dan nog een mooie uitwerking maken ook. Dit is zonder die twee extra stappen al moeilijk bij streetart.
Waar ik woon (Oostende) is er elk jaar één grote kunstwandeling genaamd ‘The Crystal Ship’. Dit is een wandeling die uitgestippeld wordt langs allemaal straatkunstwerken die gemaakt worden met de hulp van tientallen gevierde street artists. Die maken dan, op soms immens formaat, prachtige kunstwerken die je dan via de kaart van The Crystal Ship allemaal eens kunt bezoeken.
Ik zou deze wandeling héél graag eens doen omdat ik street-art zeer leuk vind.
Studio: Still https://thecrystalship.org/nl/homepage-nederlands/
KITSCH
Ontwerpen van cornflakes dozen zijn volgens mij designs die onder de categorie “kitsch” vallen. Ze hebben meestal wel een doordachte mascotte die te maken hebben met de smaak van de cornflakes zelf, maar zien er vaak wat smakeloos uit.
Ze zijn vaak een bom van kleuren, tekst en advertenties om op te vallen tussen alle andere concurrenten, maar dit heeft volgens mij soms zelfs het tegenovergestelde effect. Het zijn ook meestal de meest ongezonde soorten die daar het meeste gebruik van maken, waardoor de wat gezondere varianten achterwege gelaten worden. Een muur vol met kleurbommen, (meestal) dierachtige figuren en rondvliegende cornflakes geeft een zekere keuzestress bij de consument.
Ze lijken ook meestal als 2 druppels water op elkaar waardoor het soms wat moeilijk is om ze van elkaar te onderscheiden en wat ze dan ook weer visueel smaakloos maakt en (bijna) niet doordacht.
Ik begrijp volledig dat ze willen opvallen tussen de concurrentie, maar volgens mij zou een volledig witte doos met wat contrasterende tekst al veel meer in het oog springen.
Studio: Brand & Packaging Design
KITSCH
Dit ontwerp gemaakt door de makers van de tv-zender MTV hield zicht vast aan een vaste uitspraak om dit design te maken: “Kill Boring”, en volgens mij het toppunt van kitsch door de volgende redenen: Het is een wirwar van kleuren, willekeurige figuren en vormen.
Ten eerste kun je op geen enkele manier aan deze afbeeldingen afleiden wat het doel was voor deze campagne. Je raakt ook bijna verloren in alles die erop staat en weet niet waar je juist naartoe hoort te kijken. Het gebrek aan samenhang en de aanwezigheid van willekeurige figuren en caleidoscopische kleurvlakken maakt het geheel visueel vermoeiend. Ze zijn visueel luidruchtig en missen een duidelijke focus, waardoor ze snel vergeten worden en als oppervlakkig ervaren worden.
Ik vind dat dit design rommelig en onduidelijk is, en zie dit niet als een geslaagd project, ook al was de insteek van dit project “Kill Boring”
Studio: Digitaal
https://www.behance.net/gallery/35750173/MTV-KillBoring
