De Tentamenbank De Tentamenbank verzamelt en biedt boekuittreksels, oefenvragen, college- en werkgroepaantekeningen, samenvattingen van arresten, readers , schema’s e.d. aan. Kijk voor het actuele aanbod op www.tentamenbank.nl . Maak je gebruik van de bovenstaande studiematerialen, dan stel je de Wereldstudiebank (worldstudybank.org) in staat ontwikkelingsprojecten uit te voeren. De Tentamenbank biedt een compleet pakket studiebegeleidingsproducten aan. Vanaf het moment dat je begint met studeren tot het moment dat je de arbeidsmarkt op gaat kun je bij de Tentamenbank terecht. Voor de samenstelling van de studiematerialen wordt van professionele krachten gebruik gemaakt. Bij de samenstelling van de studiematerialen proberen we de kwaliteit zoveel mogelijk te waarborgen. We kunnen echter geen verantwoordelijkheid aanvaarden voor het gebruik ervan. De materialen dienen als hulpmiddel en niet als vervanging van bijvoorbeeld het volgen van onderwijs of het bestuderen van boeken. De Tentamenbank zoekt voortdurend afgestudeerden voor het maken en controleren van de uittreksels en overzichten.
De Tentamenbank biedt een compleet pakket studiematerialen aan. In dé studentenwinkels van Nederland vind je bijvoorbeeld uitgebreide boekuittreksels, handige schema’s, collegeaantekeningen en oefententamens. Deze producten zijn aanvullend op je eigen lesstof en studieboeken, besparen je tijd, vergroten je slagingskans en worden niet voor niets door vrijwel iedere student in de grote studentensteden al jaren als onmisbaar ervaren! Kijk voor het actuele aanbod op www.tentamenbank.nl. Voor de samenstelling van de materialen wordt gebruik gemaakt van professionele krachten. De boekuittreksels en samenvattingen worden geschreven door met name ouderejaars en (pas-)afgestudeerden. Voor publicatie worden alle materialen gecontroleerd door studenten die het vak volgen of pas hebben gevolgd. Je vindt de Tentamenbank in de zes JoHo centers. JoHo is de organisatie die de faciliteiten beschikbaar stelt. Amsterdam: Taksteeg 8, Den Haag: Paviljoensgracht 18, Groningen: Oude Kijk in ’t Jatstraat 30, Leiden: Stationsweg 2d, Rotterdam: Schaatsbaan 41-45, Utrecht: Sint Jacobsstraat 275, online: tentamenbank.nl
Je vindt de Tentamenbank in de zes JoHo centers. JoHo is de organisatie die de faciliteiten beschikbaar stelt. Leiden: Stationsweg 2d Rotterdam: Schaatsbaan 41-45 Groningen: Oude Kijk in ’t Jatstraat 30 Amsterdam: Taksteeg 8 Utrecht: St. Jacobsstraat 275 Den Haag: Paviljoensgracht 18
Psychodiagnostiek in de ontwikkelingspsychologische praktijk: kinderen en jeugdigen Dit is een gratis voorbeeldsamenvatting van:
Handboek psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen (Hoofdstuk 6) PSYCHOLOGIE, JAAR 2/3
Voorbeeldsamenvatting Handboek psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen hoofdstuk 6
2
Voorbeeldsamenvatting Handboek psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen hoofdstuk 6
Inhoudsopgave Hoofdstuk 6
Dit is een voorbeeldsamenvatting en bevat slechts een deel van het boek. Het volledige uittreksel is vanaf nu verkrijgbaar bij het JoHo Center, St.-Jacobsstraat 275 in Utrecht.
Verwachte verschijningsdata: Psychologie bachelor 2 : Kinder- en jeugdpsychologie
Psychodiagnostiek in de ontwikkelingspsychologische praktijk: kinderen en jeugdigen De diagnostische cyclus, deel 1 – Aanwezig De diagnostische cyclus, deel 2 – Aanwezig Handboek psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen, deel 1 Aanwezig Handboek psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen, deel 2 Aanwezig Collegeaantekeningen/stamplijst/oefenpakket: Auteur gezocht!!
Basisvaardigheden communicatie Communication, the basic skills, deel 1. Compleet nieuwe samenvatting, Aanwezig Communication, the basic skills, deel 2. Aanwezig en Gratis Uittrekselservice voor leden Communication, the basic skills, deel 3. Aanwezig Collegeaantekeningen/stamplijst/oefenpakket: Auteur gezocht!!
3
Voorbeeldsamenvatting Handboek psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen hoofdstuk 6
6. Het diagnostisch gezinsinterview Inleiding Vaak is het de omgeving van het kind die het kind dat klachten heeft aanmeldt. En de sociale omgeving signaleert niet alleen, maar kan ook een rol spelen bij het ontstaan, in stand houden en verhelpen van de problemen bij kinderen. Deze sociale omgeving van het kind wordt door een groot deel gevormd door het gezin, en daarom is het zo belangrijk om gezin bij het onderzoek te betrekken. De relationele context is essentieel; de beleving en formulering van klachten zijn namelijk afhankelijk van de plaats die men inneemt in het gezinssysteem. De gedragsproblemen van een jongen kunnen bijvoorbeeld voor zijn moeder een krenking betekenen, voor zijn vader een teken van ongehoorzaamheid, hij kan zichzelf een durfal vinden en zijn zusje kan hem heel stoer vinden. Het is erg belangrijk om dit in kaart te brengen. Het diagnostisch gezinsinterview biedt de mogelijkheid om snel zicht te krijgen op de volgende aspecten: • de communicatiepatronen en de structurele kenmerken van het gezin, • de aanwezige mogelijkheden tot probleemoplossing, • de opvattingen van de gezinsleden omtrent het probleemgedrag van het aangemelde kind en de verwijzing. De plaats van de gezinsdiagnostiek in de gezinstherapie Gezinstherapie en systeemtheorie Een aantal concepten uit de algemene systeemtheorie zijn bruikbaar om een eerste ordening aan te brengen in een veelheid aan gegevens die een gezinssysteem de hulpverlener oplevert. In deze theorie is de visie kenmerkend dat ongewenst of disfunctioneel gedrag opgevat wordt als een uitdrukking van stoornissen in de relaties tussen de leden van een gezinssysteem. Volgens deze theorie is er in deze systemen zelden sprake van een duidelijk rechtlijnig verband tussen gedrag en de oorzaak daarvan. De relaties tussen de leden maken het systeem tot wat het is. Deze relaties worden door de systeemtheorie dan ook tot uitgangspunt genomen. Het begrip circulariteit is hierbij erg belangrijk; dat wil zeggen dat de wijze waarop de wisselwerkingen in het systeem plaatsvinden, circulair is: de gedragingen van de één zijn zowel oorzaak als gevolg van de gedragingen van de ander. Een andere centrale gedachte uit de systeemtheorie is dat de intensiteit van de wisselwerking in systemen verschilt. Deze intensiteit bepaalt of een lid meer of minder tot een systeem behoort; het geeft grenzen aan. Verbonden hiermee is het begrip hiërarchie; hierbij gaat het niet alleen om wie hoger of lager in rangorde staat, maar vooral ook hoe een lid of systeem het andere controleert. Gezinstherapie en gezinsdiagnostiek In de praktijk van de gezinstherapie bestaat er een scala aan opvattingen over de wenselijkheid van een aparte diagnostische fase in de hulpverleningsdoelstelling. Ook een eerste gezinsinterview of taxatiezitting brengt namelijk onvermijdelijk veranderingen teweeg in het proces dat zich afspeelt tussen hulpvrager en hulpverlener. De hulpverlener wordt hoe dan ook deel van het probleem en hij creëert dat ook mede. Het is echter bepalend of de hulpverlener bij voorbaat veranderingen wil bewerkstelligen of dat hij slechts het gezinsfunctioneren wil inventariseren en taxeren en de veranderingen die uit deze activiteiten voortkomen integreert in zijn hulpverleningsdoelstelling. Onderzoeksmiddelen ten behoeve van de gezinsdiagnostiek Gezinstherapie, gezinsdiagnostiek en gezinsonderzoek Het is erg moeilijk om een gezinsdiagnostisch instrument te ontwerpen voor het gezinsonderzoek. Vanwege operationele en psychometrische problemen zal dit meestal gebeuren met behulp van vragenlijsten. Deze kunnen echter nooit méér weergeven, dan de individuele perceptie van een gezinslid op het gezinsfunctioneren; zij vertellen weinig over gezinsfenomenen als zodanig. Zodoende zijn er dus weinig gestandaardiseerde instrumenten die informatie verschaffen over het gezinsfunctioneren. Er lijkt zich de laatste jaren wel een ontwikkeling voor te doen om een meer geformaliseerde en geëxpliciteerde gezins-assessment te krijgen. Enerzijds wordt dit beïnvloed door de druk van zorgverzekeraars en overheid om de manier van werken en de effectiviteit
4
Voorbeeldsamenvatting Handboek psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen hoofdstuk 6
transparant te maken, anderzijds heeft het te maken met invloeden van het wetenschappelijk onderzoek. In de volgende paragraaf bespreken we enkele gezinsvragenlijsten, die goed bruikbaar zijn in de klinische praktijk. Gezinsvragenlijsten De Gezins Dimensie Schalen (GDS) Met de GDS wordt voortgeborduurd op onderzoek rond het Circumplexmodel. In dit model wordt een tweetal begrippen onderbouwd, namelijk gezinscohesie en gezinsadaptatie. Het eerste begrip duidt op de mate waarin gezinsleden gescheiden of verbonden zijn met het gezin. Dit wordt gemeten met de concepten emotionele betrokkenheid, grenzen, coalities, besluitvorming en afhankelijkheid. Het tweede begrip heeft betrekking op de mate waarin het gezin zich flexibel weet aan te passen aan diverse gezinstaken en in staat is tot verandering. Dit begrip wordt gemeten aan de hand van de concepten macht in het gezin en onderhandelingsstijl. Binnen de dimensie cohesie onderscheidt men de niveaus: los zand, individueel gericht, gezamenlijk gericht en kluwen. Binnen de dimensie gezinsadaptatie onderscheidt men de niveaus: statisch, gestructureerd, flexibel en chaotisch. De begrippen worden geoperationaliseerd door middel van 44 items; elk item wordt door elk gezinslid gescoord op een vierpuntsschaal. De GDS kan tweemaal ingevuld worden; eenmaal in de reële vorm en eenmaal in de ideale vorm, dus hoe men het gezin graag zou zien. De scores van ieder gezinslid kunnen in kaart gebracht worden in een matrix, waarbij de horizontale lijn de cohesiedimensie is en de verticale lijn de aanpassingsdimensie. De aanname is dat gezinnen op de middenniveaus van de dimensies cohesie en aanpassingsvermogen het best functioneren. In de hulpverleningspraktijk is het vooral informatief als de gezinsleden hun posities verschillend aangeven en ook als er een discrepantie is tussen de reële en ideale score per gezinslid. De scores op de GDS geven vaak een bevestiging of aanvulling en soms een correctie op het gevormde beeld uit het gezinsinterview. Vaak worden de uitkomsten met het gezin besproken. Dit kan een aangrijpingspunt zijn om behandelingdoelen na te gaan, lastige en gevoelige kwesties aan de orde te stellen of een gezinsmythe te bespreken. De vragenlijst kan ook als evaluatie-instrument gebruikt worden; zo kunnen de therapeut en het gezin meer zicht houden op het behandelingsproces. De Nijmeegse Vragenlijst voor de Opvoedingssituatie (NVOS) Deze vragenlijst geeft informatie over de subjectieve beleving door ouders van hun problematische opvoedingssituatie. Deze vragenlijst is gebaseerd op het stressmodel van Lazarus en de attributietheorie van Wiener en bestaat uit vier onderdelen. De eerste twee meten de subjectieve gezins- of opvoedingsbelasting, dat wil zeggen: de verhouding tussen opvoedingsdraagkracht en opvoedingsdraaglast. Deel A gaat over onderwerpen als aankunnen, acceptatie en problemen. De ouder moet op een vijfpuntsschaal aangeven in hoeverre hij of zij de opvoeding van een bepaald kind als belastend ervaart. Deel B meet een beoordeling van de opvoedingssituatie; de ouder moet één van de acht keuzekaarten kiezen met situatiebeschrijvingen van probleemvrij tot zeer problematisch. Deel C heeft items over attributies met betrekking tot de opvoedingssituatie. De items uit deel D gaan over de hulpverwachting van de cliënt. Vooral de delen A en B lenen zich goed voor evaluatie en de uitkomsten kunnen veel stof tot gesprek geven met de cliënt. Enkele meer recente gezinsvragenlijsten In 1997 kwam de Vragenlijst voor Gezinsproblemen (VGP) uit. Met deze vragenlijst krijgt men een beeld van de moeilijkheden in het gezin zoals door de ouders waargenomen. De nadruk ligt op communicatie in het gezin, affectieve betrokkenheid, uitoefening van controle en het gebruik van waarden en normen. De uitspraken hebben betrekking op de verschillende subsystemen (gezin, kinderen, partner). De vragenlijst is gebaseerd op het procesmodel voor gezinsfunctioneren van Skinner, Steinhauer en Santa Barbara, dat is uitgewerkt in de Family Assessment Measure. Een andere vragenlijst die hierop is gebaseerd is de Ouder-Kind Interactievragenlijst-Revised (OKIV-R). Deze richt zich op de kwaliteit van de opvoedingsrelatie en heeft twee subschalen: conflicthantering en acceptatie.
5
Voorbeeldsamenvatting Handboek psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen hoofdstuk 6
Observatie en gezinsdiagnostiek Een andere manier om informatie over het gezinsfunctioneren te verwerven, is observatie. Vooral binnen de directieve gezinstherapie laat men de hulpvragers hun eigen gedrag en dat van de andere gezinsleden observeren en registreren. Zo kan de therapeut bijvoorbeeld een van de ouders vragen om het aantal malen dat een kind bepaald gedrag vertoont, te turven. Een gezinschecklist De gezinschecklist is in de hulpverlening aan kinderen een praktische hulp waarmee observaties en oordelen uit het gezinsinterview systematisch kunnen worden vastgelegd. Deze checklist is opgesteld door vijf centrale begrippen of kenmerken van het gezin uit de literatuur te kiezen en rond elk begrip een aantal items te groeperen. De vijf kenmerken zijn: • Historische en topografische kenmerken: de aanwezige en afwezige gezinsleden, de positie ten opzichte van elkaar tijdens het gesprek, de samenstelling van het gezin, etnische achtergrond van de gezinsleden, het belang van godsdienst of levensbeschouwing, de mate waarin tradities een rol spelen. • Structurele kenmerken: verschillende begrippen spelen hierbij een rol: triangulatie (gedwongen partijkeuze voor één ouder en tegen de andere), coalitievorming (een stabiele relatie tussen een ouder en een kind tegen de andere ouder, omleiding (de vorming van een front tegenover het kind dat als enige probleem beschouwd wordt) parentificatie (het tot ouder maken van het kind door de ouders, en een kind dat de ouderrol op zich neemt). Binnen een aantal subsystemen (ouders/opvoeders, ouders/echtgenoten, kinderen) zijn er een aantal items, waarin bijvoorbeeld aandacht wordt besteed aan wie de opvoeders zijn, hoe de opvoedingstaken verdeeld zijn, hoe de ouders de opvoeding ervaren, hoe beslissingen tot stand komen en hoe de betrokkenheid is van de kinderen bij het aangemelde kind. • Communicatieve kenmerken: hierbij gaat het om de cohesie, het morele klimaat (wat wordt beloond en gestraft? Wat wordt gecorrigeerd en hoe?) en (meta)communicatie (hoe is de luistervaardigheid in het gezin? Hoe zijn de mogelijkheden tot verbaliseren en non-verbaal communiceren? Hoe verloopt de metacommunicatie?). • Emotionele kenmerken: hierbij gaat het om loyaliteiten en om het affectieve klimaat (bijvoorbeeld de sfeer in het gezin, geven en nemen). • Ontwikkelings- of fasekenmerken: het aanpassingsvermogen van het gezin met betrekking tot eisen van binnenuit en van buitenaf. De hulpverlener-cliëntrelatie In grote lijnen dreigen er twee gevaren voor de hulpverlener. Allereerst dat hij eenzijdig partij trekt voor het kind, ten tweede dat hij eenzijdig partij trekt voor de ouders. Deze eenzijdige partijdigheid van de hulpverlener kan ingegeven zijn door onbewuste voorkeuren of innerlijke conflicten op grond van ervaringen met zijn eigen ouders. Ook kan het verband houden met de levensfase waarin de hulpverlener zich bevindt. In elk geval is het belangrijk dat de hulpverlener meervoudig partijdig blijft. De kans om eenzijdige partijdigheid te vermijden, neemt toe naarmate de hulpverlener meer zich heeft op zijn eigen (on)bewuste motieven en onopgeloste conflicten.
6
Voorbeeldsamenvatting Handboek psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen hoofdstuk 6
Student-auteurs Voor het maken van de boekuittreksels en samenvattingen, maken wij gebruik van ervaren student-auteurs, met name Masterstudenten en/of (pas-)afgestudeerden. De hulp van studenten die het vak volgen is echter hard nodig om ons aanbod perfect te laten aansluiten op de wensen van de student! De Tentamenbank zoekt auteurs voor het samenvatten van teksten, maar ook voor het uitwerken van colleges en het opstellen van oefenvragen. Dus: • Heb jij aanleg om netjes en overzichtelijk te schrijven en wil je deze vaardigheden verder ontwikkelen? Vind je deadlines geen probleem en vind je het prettig om in je eigen tempo daar naartoe te werken? Word dan student-auteur! Als student-auteur help je de Tentamenbank met het verbeteren van de studiematerialen, door bijvoorbeeld bestaande samenvattingen te controleren op inhoud en spelling, het schrijven van aanvullende teksten en het maken van collegeaantekeningen. •
Naast de verdiensten voor de gemaakte opdracht leer je ook je schrijfvaardigheden te verbeteren en krijg je gratis hulpgidsen om effectiever te studeren en beter je tentamens voor te bereiden.
Interesse? Kom langs bij de Tentamenbankbalie, of stuur een e-mail met je telefoonnummer naar utrecht@joho.nl
7
Voorbeeldsamenvatting Handboek psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen hoofdstuk 6
JoHo support center Utrecht JoHo is een belangenorganisatie die: Wereldwijd helpt talent te ontwikkelen, kennis te delen, keuzes te maken en samen te werken Wereldwijd steunt via support centers, sites & services Wereldwijd werkt voor scholieren, studenten, expats, ondernemers, reizigers, vrijwilligers & iedereen die internationale samenwerking een warm hart toedraagt.
JoHo WereldSupporter Voor de belangen van reizigers, wereldburgers en ieder die actief is – of wil zijn – op het vlak van internationale samenwerking. • Go Abroad Services • Medische informatie voor in het buitenland • Landeninfo • Trainingen • Wereldreis & wereld vacature service
Talentontwikkeling Academie In dé studentenwinkel van Utrecht vind je alles voor een geslaagd tentamen • Tentamenbank • Uittreksels, oefententamens en meer • Study abroad • Talentonwikkelingsdagen • Carrière- en sollicitatietips
JoHo Actief • • • • •
Vliegtickets & hostels Wereldreizen & rondreizen Vrijwilligerswerk & stages Eco-projecten & werkvakanties Taalreizen & TEFL-cursussen
JoHo Trade & Travel • • • • • • •
Visum service Reiswinkel One stop shop CJP/ISIC kortingskaarten Reisboeken Fair trade artikelen Books4Life
Nieuwe openingstijden JoHo center Utrecht Maandag t/m vrijdag: Zaterdag:
11:30 – 17:30u. 10:00 – 17.30u.
JoHo Insurances • • •
•
Zorg- en schadeverzekeringen Expatverzekeringen Reisverzekeringen Wereldreisverzekeringen
8