Airgate 2/2021

NO 2

LIPIEC / SIERPIEŃ

JULY / AUGUST

KRAKÓW AIRPORT MAGAZINE

2021

SPLIT Żaglówką po Adriatyku / Split. Sailing the Adriatic Sea

43°30’N 16°26’E

KORFU Raj na wyspie / Corfu.

An island paradise

BURGAS Kierunek #flyKRK / Burgas. Direction #flyKRK

TIRANA W poszukiwaniu historycznej sztuki / Tirana. In search of historical art

RADOSŁAW WŁOSZEK Szanowni Państwo, W maju z usług Kraków Airport skorzystało 77 588 pasażerów, czyli o 90 proc. mniej niż w maju 2019 roku, ale już o blisko połowę więcej w stosunku do kwietnia 2021 roku.

Z tygodnia na tydzień widzimy wzmożony ruch na krakowskim lotnisku.

Wspólnie z liniami lotniczymi przygotowaliśmy bogatą ofertę na wakacje. Zainteresowanie podróżami lotniczymi jest coraz większe i będzie wzrastać, gdyż Polska przystąpiła do Unijnego Certyfikatu COVID. UCC to elektroniczne zaświadczenie, które ułatwia bezpieczne i swobodne podróżowanie pomiędzy krajami UE oraz Islandią, Norwegią i Liechtensteinem. Wszystkie kraje UE wdrożą system od 1 lipca 2021.

Wprowadzenie tego bezpiecznego i wygodnego narzędzia zbiega się z odbudowywaniem siatki połączeń przez wszystkie linie lotnicze.

Wizz Air proponuje nowe rejsy #PROSTOzKRAKOWA na Santorini, do Heraklionu i Splitu. Ryanair również oferuje połączenie na Santorini, ale także na Korfu oraz do Billund. Pasażerowie Kraków Airport będą mogli skorzystać z bogatej siatki połączeń naszego narodowego przewoźnika, podróżując z PLL LOT do takich słonecznych miast, jak Tirana i Dubrownik, oraz na wyspy Rodos i Korfu.

Przewoźnicy przygotowali ciekawą ofertę dla miłośników zwiedzania Polski. PLL LOT ogłosił otwarcie połączenia z Kraków Airport do Bydgoszczy dwa razy w tygodniu, oferując także inne kierunki: Olsztyn, Gdańsk i Warszawę. Ryanair proponuje podróże z Krakowa do Szczecina i Gdańska. Wakacje w pięknych miastach Polski też będą udane! Z wielką radością czekamy na – potwierdzone już przez PLL LOT – uruchomienie połączenia z Krakowa do Nowego Jorku (JFK). Mamy nadzieję, że już niebawem amerykańscy turyści, dzięki możliwości swobodnych podróży transatlantyckich, odkryją niezwykły potencjał turystyczny naszego regionu.

Wakacje 2021 nie będą pewnie tak swobodne w podróżowaniu, jak przed pandemią. Na długo zostaną z nami jeszcze maseczki i dystans sanitarny. Życzę Państwu jednak, by radość z ponownego korzystania z transportu lotniczego była większa niż wszelkie niedogodności związane z obowiązującymi zasadami sanitarnymi.

Udanych wakacji!

Dear Readers, In May, 77 588 passengers used the services of Kraków Airport, i.e. 90% fewer than in May 2019, but almost half as many as in April 2021. From week to week, we see increased traffic at Kraków Airport.

In a joint effort with airlines, we have prepared an extensive holiday offer. The interest in air travel is growing and will continue to do so as Poland has implemented the EU COVID Certificate.

UCC is an electronic certificate that facilitates safe and free travel between EU countries, as well as Iceland, Norway and Liechtenstein. All EU countries will implement the system from July 1, 2021. The introduction of this safe and convenient tool coincides with the reconstruction of the connection network by all airlines.

Wizz Air offers new #FlyKRK flights to Santorini, Heraklion and Split.

Another airline that offers flights to Santorini is Ryanair, which will also take you to Corfu and Billund. Passengers of Kraków Airport will be able to use the rich network of connections of our national carrier, traveling with PLL LOT to such sunny cities as Tirana and Dubrovnik, as well as to the islands of Rhodes and Corfu.

The carriers have prepared an interesting offer for enthusiasts of visiting Poland. LOT Polish Airlines announced the opening of a connection from Kraków Airport to Bydgoszcz twice a week, as well as other destinations: Olsztyn, Gdańsk and Warszawa. Ryanair offers trips from Kraków to Szczecin and Gdańsk. Holidays in beautiful Polish cities will also be terrific! It is with great joy that we are waiting for the launch of the connection from Kraków to New York (JFK), which has already been confirmed by LOT Polish Airlines. We hope that American tourists will soon discover the extraordinary tourism potential of our region thanks to the possibility of free transatlantic travels.

Traveling during vacation 2021 will probably not be as free as it was before the pandemic. The masks and the sanitary distance will remain with us for a long time.

Nevertheless, I wish you that the joy of using air transport again was greater than any inconvenience associated with the applicable sanitary rules.

Have a good summer!

Radosław Włoszek

Radosław Włoszek

Wydawca Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II, Kraków-Balice Sp. z o.o., ul. Kapitana Mieczysława Medweckiego 1, 32-083 Balice, www.krakowairport.pl Redaktor naczelna Monika Strojek Redaktor prowadząca Olga Seweryn-Łubińska (Kraków Airport)

Reklama Karolina Schuster, tel. +48 882 015 809, k.schuster@skivak.pl Zdjęcia Shutterstock.com, Unsplash.com, Flickr.com, materiały prasowe.

Layout Kinga Fuchs, Katarzyna Malinowska Korekta Adam Horowski Tłumaczenie Joanna Sabiniewicz

Realizacja SKIVAK The Publishers, ul. Wieniawskiego 5/9, 61-712 Poznań, www.thepublishers.skivak.pl, tel. (+48) 61 625 61 15 Redakcja nie odpowiada za treść zamieszczonych reklam i ogłoszeń.

3

2/2021

Prezes Zarządu Kraków Airport President of the Kraków Airport Board

09

55

PODRÓŻE TRAVEL

BIZNES BUSINESS

Airport flash

Raport Forum Odpowiedzialnego Biznesu za 2020 Responsible Business Forum report for 2020

Split. Żaglówką po Adriatyku Split. Sailing the Adriatic Sea

Virtual wspiera real Virtual supports real

Kierunek Burgas Direction Burgas

STYL ŻYCIA LIFESTYLE

Business news 2/2021

Korfu. Raj na wyspie Corfu. An island paradise

COVID info Wycieczki (w)koło Krakowa Tours through(out) Kraków

Niesamowite Porto Amazing Porto

37 Shqipëria, czyli Albania Shqipëria, aka Albania

Tirana. W poszukiwaniu historycznej sztuki Tirana. In search of historical art

Wycieczka wokół Tirany Trip around Tirana

Smaki z krainy Orłów Flavors from the Land of Eagles

5

FLASH

2/2021

AIRPORT

UNIJNY CERTYFIKAT COVID

EU COVID CERTIFICATE

1 czerwca Polska przyłączyła się do unijnego systemu informatycznego weryfikującego certyfikaty COVID, a tym samym rozpoczęła wydawanie takich certyfikatów dla podróżnych.

Unijnym Certyfikatem COVID (UCC) będzie można się posługiwać od 1 lipca (przy założeniu sześciotygodniowego okresu przejściowego). UCC to elektroniczne zaświadczenie, które ułatwia bezpieczne i swobodne przemieszczanie się pomiędzy krajami Unii Europejskiej, choć jednocześnie nie jest warunkiem wstępnym do ewentualnej podróży. UCC jest ważny we wszystkich państwach członkowskich UE, a także na Islandii, w Norwegii i Liechtensteinie.

On June 1, Poland joined the EU IT system verifying COVID certificates, and thus began issuing such certificates for travellers. The EU COVID Certificate (UCC) can be used from July 1 (assuming a six-week transition period). UCC is an electronic certificate that facilitates safe and free movement between European Union countries, but at the same time it is not a prerequisite for a possible travel. UCC is valid in all EU Member States as well as in Iceland, Norway and Liechtenstein.

Certyfikaty są generowane automatycznie w postaci kodu QR i udostępniane w Internetowym Koncie Pacjenta oraz w aplikacjach mojeIKP i mObywatel. Certyfikat można uzyskać także w formie wydruku u swojego lekarza lub w punkcie szczepień. Niezależnie od postaci certyfikaty będą równorzędne i będą zawierały ten sam kod QR oraz ten sam zestaw danych. Wygenerowane certyfikaty będą w Polsce weryfikowane za pomocą bezpłatnej dedykowanej mobilnej aplikacji weryfikującej – Unijny Certyfikat COVID, dostępnej w sklepach App Store oraz Google Play.

Certificates are generated automatically in the form of a QR code and made available on the Internet Patient Account, mojeIKP and in the mObywatel application.

The certificate can also be obtained in the form of a printout from your doctor or at a vaccination centre. Regardless of the form, the certificates will be equivalent and will contain the same QR code and the same data set. Generated certificates will be verified in Poland using a free dedicated mobile verification application – "EU COVID Certificate", available in the App Store and Google Play.

NOWOŚCI I POWROTY

NEWS AND RETURNS

Na lotnisku coraz większy ruch. 15 czerwca wystartowała kampania Kraków Airport „Leć na wakacje #PROSTOzKRAKOWA”. W letniej siatce połączeń jest 146 połączeń (w tym 10 nowych) do 32 krajów, obsługiwanych przez 19 linii lotniczych. Wśród letnich nowości znajdziemy 4 połączenia oferowane przez PLL LOT – do Bydgoszczy, Tirany, na Rodos oraz do Nowego Jorku. Nowe kierunki proponowane przez Wizz Air to Split, Heraklion i Santorini. Na Santorini polecimy również z linią Ryanair. Letnimi nowościami Irlandczyka są także Korfu oraz Billund.

Ciekawą propozycją są podróże lotnicze po Polsce. Bazowy przewoźnik Kraków Airport – Ryanair – proponuje loty do Szczecina i Gdańska. Zaś z LOT-em możemy odwiedzić Mazury (Olsztyn), Bydgoszcz, Gdańsk i Warszawę.

Coraz więcej linii powraca do Krakowa. W ostatnich miesiącach Austrian Airlines wznowił loty do Wiednia, a SWISS do Zurichu. Ponownie też polecimy do Stuttgartu z linią Eurowings. Z końcem czerwca wznawiają operacje: British Airways, Aegean Airlines, Norwegian i Transavia.

More and more traffic at the airport. On June 15, the Kraków Airport campaign "Go on holiday #PROSTOzKRAKOWA" was launched. The summer flight schedule includes 146 connections (including 10 new) to 32 countries served by 19 airlines. New summer flight schedule comprises 4 connections offered by LOT Polish Airlines – to Bydgoszcz, Tirana, Rhodes and New York. The new destinations proposed by Wizz Air are Split, Heraklion and Santorini. You can also fly to Santorini with Ryanair. The Irish's summer novelty is also Corfu and Billund.

An interesting proposition are flights around Poland. The main carrier of Kraków Airport – Ryanair – offers flights to Szczecin and Gdańsk, while with LOT you can fly to Mazury (Olsztyn), Bydgoszcz, Gdańsk and Warszawa.

More and more airlines are returning to Kraków. In recent months, Austrian Airlines has resumed flights to Vienna, and SWISS to Zurich. You will also fly to Stuttgart again with Eurowings. At the end of June, British Airways, Aegean Airlines, Norwegian and Transavia will resume operations.

6

FLASH

AIRPORT

STATYSTYKI 2021 STATISTICS 2021

Krakowskie lotnisko z miesiąca na miesiąc notuje coraz większy ruch pasażerski. W maju liczba podróżujących była najwyższa od początku tego roku.

25.06 Inauguracja połączenia PLL LOT na trasie Nowy Jork – Kraków. Z lotniska JFK przylecimy do Kraków Airport w piątek rano, zaś z Krakowa do Nowego Jorku polecimy w sobotę o godz. 13.00. / Inauguration of the LOT Polish Airlines connection on the New York — Kraków route. From JFK airport you will fly to Kraków Airport on Friday morning, while from Kraków to New York on Saturday at 1 p.m.

From month to month, Kraków Airport records more and more passenger traffic. In May, the number of travelers was the highest since the beginning of this year.

RUCH PASAŻERSKI

XII

700 000

52 53 307 116 77 588 14 398

2.07

205 622

Loty z Kraków Airport wznawia linia Jet2.com. / Jet2.com is resuming flights from Kraków Airport.

309 360

247 095

IX

XI

600 000

250 924 38 870

VIII

X

500 000

VII

400 000

654 666 33 046

III

VI

300 000

54 353

II

V

200 000

100 000

0

629 103

I

IV

Wchodzi w życie rozporządzenie wprowadzające podstawę prawną dla transgranicznego użycia systemu UCC, z sześciotygodniowym okresem przejściowym dla krajów, które wymagają więcej czasu na wprowadzenie tych cyfrowych rozwiązań. / A regulation introducing the legal basis for the crossborder use of the UCC system enters into force, with a six-week transition period for countries that require more time to implement these digital solutions.

145 349

60 015

76 469

2020

13.08

2021

Loty z krakowskiego lotniska wznawia linia SAS. / SAS is resuming flights from Kraków Airport.

7

2/2021

1.07

PASSENGER TRAFFIC

FLASH

AIRPORT

PROFESSIONAL FAIR AT AEC

22 kwietnia Centrum Edukacji Lotniczej zorganizowało 2. Lotniskowe Targi Zawodoznawcze. Tegoroczna edycja, ze względu na sytuację pandemiczną, realizowana była online. W trakcie trwającego blisko 7 godzin wydarzenia transmitowanych było 35 wystąpień przedstawicieli służb lotniskowych oraz państwowych. Targi były niepowtarzalną okazją, aby zajrzeć do tych części lotniska, do których zwykle nie mamy dostępu. Przedstawiciele poszczególnych zawodów opowiedzieli, jak wygląda ich codzienna praca. Wydarzenie zgromadziło przed ekranami ok. 40 tysięcy widzów z całej Polski i spotkało się z bardzo pozytywnym odbiorem ze strony osób oglądających.

Wydarzenie zorganizowane zostało w ramach projektu „SPINaj naukę”, dofinansowanego z programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki” Ministra Edukacji i Nauki.

Uwaga! 15 maja do Centrum Edukacji Lotniczej Kraków Airport powrócili zwiedzający! CEL, po wielu miesiącach zdalnej pracy z dziećmi i młodzieżą, ponownie proponuje ekscytujące plenerowe wycieczki dla pasjonatów lotnictwa oraz rodzin, dzieci i seniorów!

On April 22, the Aviation Education Center (AEC) organized the 2nd Airport Professional Fair. This year's edition, due to the pandemic situation, was carried out online.

During the nearly 7-hour event, 35 speeches by representatives of airport and state services were broadcast. The fair was a unique opportunity to visit those parts of the airport that usually are not open to public. Representatives of individual professions talked about their daily work. The event gathered around 40 000 viewers from all over Poland and was received very positively. The event was organized as part of the "SPIN science" (SPINaj naukę) project co-financed by the "Social Responsibility of Science" Programme of the Minister of Education and Science.

Attention! On May 15, visitors returned to the Kraków Airport Aviation Education Center! The Aviation Education Center, after many months of remote work with children and teenagers, once again offers exciting outdoor trips for aviation enthusiasts and families, children and senior citizens!

2/2021

TARGI ZAWODOZNAWCZE W CEL

1. Wywiad z pracownikami Straży Granicznej / Interview with employees of the Border Guard 2. Za kulisami targów / Fair backstage

8

CZUJ SIĘ JAK U SIEBIE

BE MY GUEST

SPLIT

ŻAGLÓWKĄ PO ADRIATYKU

2/2021

SPLIT - SAILING THE ADRIATIC SEA

TEXT

MAGDALENA SPRENGER

Split to jedno z największych miast Chorwacji. Słynie z niezwykłej starówki, która była kiedyś cesarskim pałacem, oraz wspaniałego portu, z którego dopłyniemy na wyspy i do wielu chorwackich miast.

Split is one of the largest cities in Croatia. It is famous for its unusual old town, which used to be an imperial palace, and the wonderful harbour from which you can sail to islands and many Croatian cities.

10

CZUJ SIĘ JAK U SIEBIE

Split is more than just picturesque beaches and a paradise for sailors. In the very centre there stand the most important monuments of the city, including the famous Diocletian's Palace. You can visit all of them in just one day! In addition to the old town, you can also enjoy interesting museums, or see fascinating remains of Roman architecture located in Solin, 8 kilometres from Split. Split is also a great starting point for trips. Explore the nearby islands (Vrboska, Šolta, Brač), UNESCO-listed Trogir, Šibenik and the Krka National Park. Don’t forget to try rafting on the Cetina River, as it is an unforgettable experience!

ŚLADY PRZESZŁOŚCI Początkowo Split był osadą grecką, którą następnie przejęli Rzymianie. Pamiątką po nich jest najważniejsza atrakcja miasta – świetnie zachowane ruiny pałacu Dioklecjana z III–IV wieku. Wraz z historycznym centrum zostały wpisane w 1979 roku na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Mury obronne pałacu można było przekroczyć przez 4 bramy: Złotą, Srebrną, Brązową i Żelazną. Z czasem w wielu miejscach ze starożytną architekturą stopiły się nowsze budynki – widać tu średniowieczne domy, pałac wenecki i renesansowy, egipską rzeźbę Sfinksa i nowoczesne przeszklenia – wszystkie te elementy składają się na obecny wygląd starówki. Pałacowe korytarze służą dziś za urokliwe uliczki. O rozmachu antycznej budowli może świadczyć fakt, że na terenie dawnego pałacu wzniesiono 200 kamienic, w których mieszka obecnie około 3 tysięcy ludzi! Serce miasta to także katedra św. Dujama.

Wzniesiono ją jako mauzoleum Dioklecjana, jednak ok.

VII wieku utworzono tu kościół chrześcijański. Podobny los spotkał stojącą nieopodal świątynię Jupitera. Znakiem rozpoznawczym katedry jest wysoka na 61 m romańska dzwonnica. Na jej szczycie znajduje się taraswidokowy, z którego można podziwiać panoramę miasta.

TRACES OF THE PAST Initially, Split was a Greek settlement, which was then taken over by the Romans. They left a memento in the form of the most important attraction of the city - the well-preserved ruins of Diocletian's Palace from the 3rd-4th century. Together with the historic centre, they were entered on the UNESCO World Heritage List in 1979. The defensive walls of the palace could be passed through by 4 gates: Golden, Silver, Bronze and Iron. Over time, newer buildings have blended with the ancient architecture in many places - there are medieval houses, Venetian and Renaissance palaces, a sculpture of the Egyptian Sphinx and modern glazing – all of which make up the present look of the old town. Today, the palace corridors serve as charming streets. The scale of the ancient building can be proved by the fact that 200 tenement houses were erected on the site of the former palace, in which about 3 000 people currently live! The heart of the city is also the Cathedral of St. Domnius (Sveti Dujam). It was erected as a Diocletian's mausoleum, however, around the 7th century, a Christian church was established there. A similar fate befell the nearby temple of Jupiter. The cathedral's hallmark is its 61-metre-tall Romanesque belfry. On its top, there is an observation deck from which you can admire the panorama of the city.

SPACER PO MIEŚCIE Jedno z najbardziej klimatycznych miejsc w mieście znajduje się na zachód od cesarskich murów. To tzw. Voćni trg. W przeszłości na placu funkcjonowało targowisko, na którym sprzedawano płody rolne. Dziś są tu ogródki restauracyjne i przytulne kafejki.

Warto zwrócić uwagę na wznoszącą się w pobliżu wieżę Wenecką (Hrvojeva kula) – pozostałość po późnośredniowiecznych fortyfikacjach. Targowiska nadal są wizytówką Splitu. Najpopularniejszy jest zlokalizowany we wspaniałej secesyjnej hali z 1890 roku targ rybny Ribarnica. Zobaczymy tu wiele zaskakujących morskich stworzeń i kupimy najświeższe ryby i owoce morza. Na Green Market Pazar czekają owoce, miejscowe specjały i dalmackie rękodzieło.

Warto odwiedzić też Narodni targ, zwany przez mieszkańców Pjaca, z gotyckim ratuszem oraz XV-wiecznym zegarem słonecznym nad Żelazną Bramą. Przespacerujmy się deptakiem Marmontova i zwróćmy uwagę na neorenesansowy budynek Prokurative (Trg Republike), upamiętniający dawne związki Splitu z Italią.

WALK AROUND THE CITY One of the most atmospheric places in the city is located west of the imperial walls and is called Voćni trg. In the past, there was a marketplace on the square where crops were sold. Today, the place is filled with beer gardens and cosy cafés.

It is worth paying attention to the nearby Venetian Tower (Hrvojeva Kula) - a remnant of late medieval fortifications.

The marketplaces are still the showpiece of Split. The most popular is the Ribarnica fish market, located in a magnificent Art Nouveau hall from 1890. You will see many surprising sea creatures and buy the freshest fish and seafood there. Fruit, local specialties and Dalmatian handicrafts await you at Green Market Pazar. It is also worth visiting the Narodni market, called Pjaca by the inhabitants, with a gothic town hall and a 15th-century sundial over the Iron Gate. Take a walk along the promenade of Marmontova and pay attention to the Neo-Renaissance Prokurative building (Trg Republike), commemorating the old ties between Split and Italy.

11

2/2021

Split to nie tylko malownicze plaże i raj dla żeglarzy. W ścisłym centrum znajdują się najważniejsze zabytki miasta, ze słynnym pałacem Dioklecjana na czele. Obejrzymy je w zaledwie jeden dzień! Poza starówką znajdziemy interesujące muzea, a w oddalonej o 8 kilometrów od Splitu Salonie zobaczymy ciekawe pozostałości architektury rzymskiej. Split jest także doskonałą bazą wypadową. Poznajmy pobliskie wyspy (Vrboska, Šolta, Brač), wpisany na listę UNESCO Trogir, Szybenik oraz Park Narodowy Krka. Spróbujmy też raftingu na rzece Cetina. Wrażenia będą niezapomniane!

BE MY GUEST

BE MY GUEST

CZUJ SIĘ JAK U SIEBIE

2/2021

1. Restauracje na Starym Mieście / Restaurants in the Old Town 2. Zegar na murach zamku Dioklecjana / Clock on the walls of Diocletian's Castle 3. Widok na port z lotu ptaka / Aerial view of the port

1

2

3

12

CZUJ SIĘ JAK U SIEBIE

BE MY GUEST

NOCLEGI NA KAŻDĄ KIESZEŃ AFFORDABLE ACCOMMODATION

ROMANTYCZNA RIVA Przytulne lokale i ogródki znajdziemy na każdym kroku, ale nie ma wątpliwości, że życie towarzyskie Splitu toczy się na promenadzie Riva. To właśnie tutaj gromadzą się ludzie w ciepłe, letnie wieczory, oświetlone blaskiem charakterystycznych białych latarni. Spędzają oni czas przy kawiarnianych stolikach, na ławkach pod palmami, tańcząc lub niespiesznie spacerując i zachwycając się panoramą ogromnego portu, z którego odpływają promy, statki i jachty do niemal wszystkich zakątków Chorwacji.

Obierają kursy na wyspy, zwłaszcza Brač, Korčulę i Hvar, ale płyną także do Trogiru, Dubrownika i Rijeki, Wenecji oraz Ankony we Włoszech. Wzdłuż promenady stoi wiele kiosków oferujących morskie wycieczki, od kilkugodzinnych do kilkudniowych. Do wyboru mamy promy, statki, łodzie motorowe czy katamarany. W Splicie można też wypożyczyć jachty żaglowe. Turyści chętnie korzystają z lotów hydroplanami między wyspami oraz szerokiej oferty sportów wodnych, w tym nurkowania.

ROMANTIC RIVA Cosy venues and gardens can be found everywhere, but there is no doubt that Split's social life takes place on the Riva promenade. It is here that people gather on warm summer evenings, lit by the glow of the characteristic white lanterns. They spend time at café tables, on benches under palm trees, dancing or strolling slowly and admiring the panorama of the huge port from which ferries, ships and yachts depart to almost all corners of Croatia. They cruise to islands, especially Brač, Korčula and Hvar, but also go to Trogir, Dubrovnik and Rijeka, Venice and Ancona in Italy. Along the promenade, there are many kiosks offering sea excursions, ranging from a few hours to several days. You can choose ferries, ships, motorboats and catamarans. Sailing yachts can also be rented in Split. Tourists willingly use seaplanes between the islands and do a wide range of water sports, including diving.

SPLIT BEACHES There are several picturesque beaches just outside the historic city centre. To the east of the harbour there is Bačvice Beach. It is a sandy beach, which is not often the case in Croatia, and that is why it is crowded in high season. A bit further you come across the concrete-gravel beach of Ovčice, with a gentle descent to the sea. In turn, to the south you will find the Firule beach. It is a bit far from the centre, and thus not that crowded. To the west of the harbour is the Ježinac beach. The water there is very clean and the descent to the sea is gentle.

Two pebble beaches, Kasjuni and Kastelet, are situated near the Marjan hill. Another place that is worth seeing is the Bene beach with a restaurant and a playground for children. However, it cannot be reached by car, as it is accessible by bus. A good choice for families with children is the Žnjan bay and beach in the south-eastern part of the city. It can be easily reached and there is a large parking lot near it.

PLAŻE SPLITU Na obrzeżach historycznego centrum miasta jest kilka malowniczych plaż. Na wschód od portu znajduje się plaża Bačvice. Jest piaszczysta, co w Chorwacji nie zdarza się często, dlatego w sezonie jest tu tłoczno. Nieco dalej trafimy na betonowo-żwirową plażę Ovčice, z łagodnym zejściem do morza. Z kolei w kierunku południowym znajdziemy plażę Firule. Jest trochę oddalona od centrum, więc nie ma tu aż takich tłumów. Na zachód od portu leży plaża Ježinac. Woda jest tam bardzo czysta, a zejście do morza łagodne. Dwie kamieniste plaże, Kasjuni oraz Kastelet, są położone w okolicy wzgórza Marjan. Warta zobaczenia jest także plaża Bene, do której jednak nie dotrzemy samochodem (kursuje tam autobus) – na plaży jest restauracja oraz plac zabaw dla dzieci. Dobrym wyborem dla rodzin z dziećmi jest zatoka i plaża Žnjan w południowo-wschodniej części miasta. Dojazd jest wygodny, a w pobliżu plaży znajduje się duży parking.

13

2/2021

Depending on one’s budget and expectations, tourists rent houses and apartments or choose much more expensive hotels. Accommodation prices increase as you get closer to the centre. A relatively inexpensive option is to stay in a hostel - with nice, bright rooms and private bathrooms. Suzaba Apartments (Kralja Zvonimira 36) which sadly offers connected bathrooms, but is in return perfectly located (only 400 meters from the Bačvice beach), and has clean, comfortable rooms may also be a good solution.

W zależności od zasobności portfela i oczekiwań można wynająć dom lub apartament, lub wybrać zdecydowanie droższą opcję – hotel. Ceny noclegów rosną w miarę zbliżania się do centrum. Stosunkowo niedrogą alterantywą jest kwatera w którymś hostelu – często do dyspozycji gości są ładne, jasne pokoje z własnymi łazienkami. Dobrym rozwiązaniem może być też obiekt Suzaba Apartments (ul. Kralja Zvonimira 36), oferujący wprawdzie łączone łazienki, ale za to również znakomitą lokalizację (do plaży Bačvice jest zaledwie 400 metrów) i czyste, wygodne pokoje.

BE MY GUEST

CZUJ SIĘ JAK U SIEBIE

1. Promenada Riva / Riva promenade 2. Muzyk uliczny w Splicie / Street musician in Split 3. Panorama miasta / City panorama 4. Przystań miejska / Town harbor

2/2021

1

2

3

14

CZUJ SIĘ JAK U SIEBIE

BE MY GUEST

4

W licznych kafejkach i restauracjach serwują znakomite owoce morza, słone sardynki, dalmatyński pršut (specjalnie przyrządzaną suszoną szynkę), pieczoną jagnięcinę czy pašticadę (duszoną wołowinę w słodko-kwaśnym sosie). Pyszne są także makarony, np. z bakłażanem i oliwą z oliwek.

Numerous cafés and restaurants serve delicious seafood, salty sardines, Dalmatian pršut (specially prepared dried ham), roasted lamb or pašticada (stewed beef in sweet and sour sauce). Other delicious dish is pasta, for example with eggplant and olive oil.

Polecane miejsca Zajrzyjmy do restauracji Makarun (Maruliceva 3), jednej z najlepszych w mieście, oferującej doskonałe ryby i owoce morza.

Wielką popularnością cieszy się także Konoba Matejuška (Tomića Stine 3). Zadbano tu zarówno o odpowiedni wystrój, klimat i obsługę, jak i jakość serwowanych dań. Podawane są wyśmienite risotto z krewetkami, obłędne steki, dania z mątwy i aromatyczne ryby z grilla. Warto zarezerwować wcześniej stolik. Na duże, smaczne porcje za niewielkie pieniądze można liczyć w knajpce Fife (Trumbiceva Obala 11). W Maslina Konoba-Pizzeria (Teutina 1A) zjemy pyszną pizzę i owoce morza. W Bistro Toć (Šegvića 1) jedzenie jest smaczne i niedrogie, a do tego podają dobre kraftowe piwa. Nie można też ominąć Uje Oil Bar (Dominisova 3), słynącego z tradycyjnej kuchni w nowoczesnym wydaniu. Na deser wstąpmy do LUKA Ice Cream & Cakes (Svačićeva 2) na dużą porcję tradycyjnych lodów w różnych smakach.

Recommended places Visit Makarun restaurant (Maruliceva 3), one of the best in the city, offering excellent fish and seafood.

Konoba Matejuška (Tomića Stine 3) is also very popular. The appropriate decor, atmosphere and service, as well as the quality of the dishes are impeccable here. They serve delicious shrimp risotto, insane steaks, cuttlefish dishes and aromatic grilled fish. It is worth booking a table in advance. You can get large, tasty portions for little money at the Fife restaurant (Trumbiceva Obala 11). At Maslina Konoba-Pizzeria (Teutina 1A) you will eat delicious pizza and seafood. At Bistro Toć (Šegvića 1) the food is tasty and inexpensive, and they serve good craft beers. Do not forget to visit the Uje Oil Bar (Dominisova 3), famous for its traditional cuisine with a modern twist. In case of dessert, go to LUKA Ice Cream & Cakes (Svačićeva 2) for a large portion of traditional ice cream in various flavours.

A wieczorem?

Koniecznie sięgnijmy po lampkę któregoś z lokalnych win, białego (grk,pošip, maraština) lub czerwonego (dingač, postup czy babić).

And in the evening?

Be sure to drink a glass of one of the local wines, white (grk,pošip, maraština) or red (dingač, postup or babić).

15

2/2021

GDZIE SMACZNIE ZJEŚĆ? WHERE TO EAT WELL?

CZUJ SIĘ JAK U SIEBIE

BE MY GUEST

4

Sezon żeglarski w Chorwacji trwa od kwietnia

KIERUNKI REGULARNE REGULAR DESTINATIONS

do października. Jednostki pływające można rezerwować na miejscu, ale także w sieci, jeszcze

KRAKÓW

przed wylotem – np. za pośrednictwem

SPLIT*

clickandboat.com/pl.

2/2021

The sailing season in Croatia lasts from April to *sprawdź aktualny rozkład / check the current schedule

October. The yacht can be booked on site, but also online before departure - e.g. via clickandboat.com/pl.

WARTO WIEDZIEĆ MUST KNOW Zniżki dla zwiedzających Będąc na wakacjach w Splicie, skorzystajmy z możliwości, jakie daje SPLIT CARD! Dzięki niej można cieszyć się bezpłatnymi wejściami do muzeów, zniżkami na rozmaite usługi, a także rabatami w sklepach i najlepszych restauracjach. Kartę otrzymamy bezpłatnie w punkcie informacji turystycznej. Obejmuje ona 1 dorosłego i 1 dziecko do 12 lat. Jest ważna przez 3 dni (72 godziny).

Discounts for visitors When on vacation in Split, let's take advantage of the opportunities offered by the SPLIT CARD! With it, you can enjoy free entrance to museums, discounts on various services, as well as shops and the best restaurants.

You will receive the card free of charge at the Tourist Information point. It includes 1 adult and 1 child up to 12 years old and is valid for 3 days (72 hours).

Transport miejski Split jest drugim po Zagrzebiu największym miastem Chorwacji. Po mieście kursuje kilkanaście linii autobusowych. Rozwinięta jest także sieć połączeń podmiejskich – bez problemu dotrzemy do Trogiru czy Salony.

Ceny biletów są związane z podziałem na strefy. Do głównych stacji autobusowych należą Green Market, Sukoišan (stąd odbywają się kursy m.in. do Trogiru czy Omišu) oraz Trajektna Luka (dostaniemy się w okolice dworców autobusowego i kolejowego). Do lasu Marjan wybierzemy się z przystanku sv. Frane. Bilety można kupić w kioskach lub, nieco droższe, u kierowców.

City transport Split is the second biggest city in Croatia after Zagreb.

There are several bus lines running around the city. The network of suburban connections is also developed - you can easily get to Trogir or Salona. Ticket prices depend on the zones. The main bus stations include Green Market, Sukoišan (from here there are trips to, among others, Trogir and Omiš) and Trajektna Luka (it will take you the vicinity of the bus and train stations). To get to the Marjan forest start from sv. Frane stop. Tickets can be purchased at kiosks or, for slightly more, from drivers.

16

2/2021

3SIOST RY 3ST RS CZECH OW / PERCEVAL

DYMNA 336 KOBIET DYMNA 336 WOMEN

WYSTAWA EXHIBITION

17

ul. Jagiellońska 1 / 1 Jagiellońska St stary.pl vod.stary.pl FB @StaryTeatr IG @stary_teatr @micet_staryteatr

PODRÓŻ NA WEEKEND

WEEKEND TRIP

KORFU RAJ NA WYSPIE CORFU. AN ISLAND PARADISE

03 02

TEXT

2/2021

KATARZYNA CHROMIŃSKA

Zeskanuj kod QR i prześledź trasę wycieczki. / Scan the QR code and follow the trip route.

Korfu uważa się za najbardziej zielony punkt na mapie Grecji. Znajdziemy tu piaszczyste plaże, gaje oliwne oraz błękitną wodę. Spróbujemy wspaniałej kuchni, lodów z kumkwatem i poczujemy sprzyjającą odpoczynkowi atmosferę południa. Jak spędzić weekend na górzystym i słonecznym Korfu?

1. Miasto Korfu / City of Corfu 2. Paleokastritsa / Paleokastritsa 3. Angelokastro / Angelokastro 4. Kassiopi / K assiopi 5. Stara Perithia / Old Perithia

Corfu is considered the greenest point on the map of Greece. You can find sandy beaches, olive groves and blue water there, try great cuisine, including ice cream with kumquat, and feel the relaxing southern atmosphere that fosters relaxation. How to spend a weekend in the sunny and mountainous Corfu?

KIERUNKI REGULARNE REGULAR DESTINATIONS

KRAKÓW

CORFU*

*sprawdź aktualny rozkład / check the current schedule

18

PODRÓŻ NA WEEKEND

WEEKEND TRIP

04 05

ZOBACZ WIĘCEJ...

SEE MORE...

AZYL DLA OSŁÓW W drodze do Paleokastritsy znajduje się wioska Doukades, w której Judy Quinn prowadzi od ponad 17 lat schronisko dla osłów. Zwierzęta te są w Grecji eksploatowane w ciężkiej pracy na roli. Wiele z nich nie otrzymuje należytej opieki od swoich właścicieli i właśnie z myślą o nich powstało to szczególne miejsce – dostępne dla turystów codziennie od godziny 10 do 17.

DONKEY ASYLUM On the way to Paleokastritsa is the village of Doukades, where Judy Quinn has been running a donkey shelter for over 17 years. These animals are exploited in Greece for heavy farm work. Many of them do not receive proper care from their owners and it is with them in mind that this special place was created available to tourists every day from 10.00 a.m. to 05.00 p.m.

2/2021

01

TO ISLANDS From the city of Corfu, you can also go on a day trip to the islands of Paxos and Antipaxos. During the cruise you will see, among others, the blue cave, Mouse Island, as well as monuments - the Old Fortress or the Vlacherna Monastery.

NA WYSPY Z miasta Korfu możemy też się wybrać na jednodniową wycieczkę na wyspy Paxos i Antipaxos. W trakcie rejsu zobaczymy m.in. błękitną grotę, Mysie wyspy, a także zabytki – Starą Fortecę czy monastyr Vlacherna.

ACHILLION Pałac zbudowany w Gastouri (ok. 12 kilometrów od miasta Korfu) dla cesarzowej Elżbiety Bawarskiej znanej jako Sissi. Monarchini przeżywała żałobę po stracie jedynego syna, arcyksięcia Rudolfa, który 30 stycznia 1889 roku wraz z kochanką Marią Vetserą popełnił samobójstwo. Rok później – na jej prośbę – rozpoczęto budowę letniej rezydencji. Miała ona pełnić funkcję azylu i uczcić pamięć o zmarłym.

Trzykondygnacyjny obiekt reprezentuje styl neoklasycystyczny, a w rozległych i wypielęgnowanych ogrodach znajdują się liczne rzeźby. W pałacu pełno jest też elementów nawiązujących do mitologii greckiej.

ACHILLION A palace built in Gastouri (approx. 12 kilometres from Corfu Town) for the Empress Elisabeth of Austria, known as Sissi. The monarch mourned the loss of the only son of Archduke Rudolf, who on January 30, 1889, together with his mistress Maria Vetsera, committed suicide. A year later - at her request - the construction of a summer residence began. It was to act as an asylum and to commemorate the deceased. The three-storey building represents the neoclassical style, and its extensive and well-kept gardens hold numerous sculptures. The palace is also full of elements referring to Greek mythology.

19

WEEKEND TRIP

PODRÓŻ NA WEEKEND

2/2021

1

1. Plac Spianada / Spianada Square 2. Stare Miasto z kaplicą św. Jerzego / The Old Town with the chapel of St. George 3. Panorama miasta / City panorama

2

3

Wpływy wielu kultur są widoczne w Korfu do dziś, dzięki czemu miasto ma niepowtarzalną atmosferę i zabudowę. W Starym Mieście włoski klimat poczujemy w dzielnicy Campiello pełnej wąskich i krętych uliczek, rozwieszonego prania oraz licznych kawiarni i tawern.

The influences of many cultures are visible in Corfu to this day, thanks to which the city has a unique atmosphere and buildings. In the Old Town, you can feel the Italian atmosphere in the Campiello district full of narrow, winding streets, hanged laundry and numerous cafés and taverns.

20

WEEKEND TRIP

DZIEŃ PIERWSZY MIASTO KORFU Co wyróżnia grecką Kerkyrę? Na pewno położenie – nad samym brzegiem Morza Jońskiego, a także historia.

W przeszłości należała do Cesarstwa Rzymskiego, Bizancjum, Imperium Osmańskiego, Republiki Weneckiej, Francji, Wielkiej Brytanii, a także Imperium Rosyjskiego. Wpływy tak wielu kultur są widoczne do dziś, nadając miastu niepowtarzalną atmosferę i architekturę. Punktem obowiązkowym w Korfu jest bez wątpienia Stare Miasto położone pomiędzy dwiema fortecami – Starą i Nową. Staromiejską część wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Jej zwiedzanie najlepiej zacząć od placu Spianada, który za czasów Republiki Weneckiej pełnił funkcję pola bitewnego.

Z tego miejsca udajmy się w stronę kościoła św. Spirydona z charakterystyczną wysoką dzwonnicą. Po drodze warto wybrać się na kawę po grecku lub tsitsibirę. Liczne kawiarnie znajdziemy przy ulicy Liston. Po jej zobaczeniu skojarzenie z Paryżem jest jak najbardziej zasadne.

Francuski komisarz i dyplomata Mathieu de Lesseps, odpowiedzialny za budowę Liston, wzorował się na Rue de Rivoli, biegnącej równolegle do Sekwany obok Luwru.

Tylko 10 minut spaceru dzieli nas od XVI-wiecznej Nowej Fortecy, z której rozpościera się panorama zarówno na Stare Miasto, jak i wyspę Vido. Tuż za budowlą mieści się targowisko. Można kupić na nim sezonowe owoce oraz smakołyki z kumkwatu – cukierki, galaretki, likiery oraz dżemy.

DAY 1 CITY OF CORFU What distinguishes the Greek Kerkyra? Certainly the location - right on the shores of the Ionian Sea - as well as history. In the past, it belonged to the Roman Empire, the Byzantine Empire, the Ottoman Empire, the Venetian Republic, France, Great Britain, and the Russian Empire. The influence of so many cultures is still visible today, giving the city a unique atmosphere and architecture. A must see in Corfu is undoubtedly the Old Town situated between two fortresses - the Old and the New. The old town part has been entered on the UNESCO World Heritage List. It is best to start exploring the city from the Spianada Square, which was used as a battlefield during the times of the Republic of Venice. From this place, go towards the Church of Saint Spyridon with its characteristic, tall bell tower. On the way, it is worth going for a Greek coffee or tsitsibira. Numerous cafés can be found on Liston Street. After seeing it, it is absolutely justified to mistake it for Paris. The French commissioner and diplomat Mathieu de Lesseps responsible for the construction of Liston modelled it based on the Rue de Rivoli running parallel to the Seine next to the Louvre.

Only a 10-minute walk separates you from the 16th-century New Fortress, which offers a panoramic view of both the Old Town and the island of Vido. It holds a market place just behind the building, where you can buy seasonal fruit and kumquat treats - sweets, jellies, liqueurs and jams.

Warto rozważyć wizytę w Casa Parlante – muzeum mieści się w XIX-wiecznej rezydencji, a zobaczymy w nim, jak wyglądało codzienne życie szlacheckiej rodziny mieszkającej na wyspie sto lat temu. Warto wspomnieć też o Muzeum Sztuki Bizantyjskiej z imponującą kolekcją ikon oraz Muzeum Sztuki Azjatyckiej – dla miłośników Dalekiego Wschodu.

It is worth considering a visit to Casa Parlante, the museum located in a 19th-century mansion, where you will see what the everyday life of a noble family living on the island was like a hundred years ago. It is also worth mentioning the Byzantine Museum with an impressive collection of icons and the Museum of Asian Art - for lovers of the Far East.

CO I GDZIE ZJEŚĆ WHAT AND WHERE TO EAT W sercu Starego Miasta znajduje się cukiernia i lodziarnia Papagiorgis, która działa od 1924 roku. Warto spróbować lodów o smaku kumkwatu oraz napoleonki przekładanej poziomkową marmoladą. Kumkwat, nazywany również złotą pomarańczą, ma orzeźwiający, słodko-gorzkawy smak. Uchodzi za symbol wyspy.

In the heart of the Old Town there is a Papagiorgis pastry and ice cream shop, which has been operating since 1924. It is worth trying kumquat-flavoured ice cream and napoleons with wild strawberry marmalade. Kumquat, also called golden orange, has a refreshing bittersweet taste. It is considered the symbol of the island.

21

2/2021

PODRÓŻ NA WEEKEND

WEEKEND TRIP

PODRÓŻ NA WEEKEND

2/2021

1

1. Paleokastritsa / Paleokastritsa 2. Angelokastro / Angelokastro 3. Bliźniacze zatoki Porto Timoni / Twin bays of Porto Timoni

2

3

Geograficznie Korfu to położona u wybrzeża Albanii, najdalej wysunięta na północ wyspa Wysp Jońskich, której stolicą jest miasto o tej samej nazwie.

Kerkyra (łacińska nazwa wyspy) łącznie z kilkoma pomniejszymi wysepkami tworzy gminę Korfu.

Geographically, Corfu is the northernmost island of the Ionian Islands, located off the coast of Albania, whose capital is the city of the same name.

Kerkyra (Latin name of the island) together with a few smaller islands make up the municipality of Corfu.

22

WEEKEND TRIP

DZIEŃ DRUGI PALEOKASTRITSA Za jedną z najpiękniejszych wysp całej gminy Korfu uważa się Paleokastritsę, liczącą tylko ok. 240 mieszkańców. Miejscowość leży w zachodniej części wybrzeża – od miasta Korfu dzielą ją tylko 24 kilometry. Nie bez powodu porównuje się ją często do raju – nie brakuje tu piaszczystych plaż, bogatej roślinności, turkusowej wody, a także grot, do których dotrzemy rejsem łodzią z zatoki Agios Spirydon. Piękno Paleokastritsy w całej okazałości można zobaczyć w wiosce Lakones, a konkretnie z punktu widokowego położonego na wysokości 450 metrów n.p.m., o wymownej nazwie Bella Vista.

Jeśli chcemy dowiedzieć się więcej o Morzu Jońskim, wybierzmy się do Aquarium. To także świetna atrakcja dla dzieci, które mogą z bliska przez podwodne okna obserwować różnorodne morskie gatunki zwierząt. W Paleokastritsie działa też – od 1965 roku – restauracja Vrachos specjalizująca się w kuchni greckiej. W dodatku z jej tarasu roztacza się widok na zatokę, a popołudniową porą można obserwować również zachód słońca.

DAY 2 PALEOKASTRITSA Paleokastritsa, with only 240 inhabitants, is considered one of the most beautiful islands in the entire commune of Corfu. The town is located in the western part of the coast - only 24 kilometres from the city of Corfu.

There is a reason why it is often compared to paradise - there is no shortage of sandy beaches, rich vegetation, turquoise water, and caves that can be reached by boat from the Agios Spyridon bay. The beauty of Paleokastritsa in all its glory can be seen in the village of Lakones, specifically from the vantage point located at an altitude of 450 m a.s.l with the evocative name Bella Vista. If you want to know more about the Ionian Sea, visit the Aquarium. It is also a great attraction for children who can observe a variety of marine animals through underwater windows. Moreover, there is the Vrachos restaurant specializing in Greek cuisine that has been operating in Paleokastritsa since 1965. In addition, its terrace overlooks the bay, and, in the afternoon, also the sunset.

ANGELOKASTRO Z Paleokastritsy, jadąc najpierw w stronę Lakones i Makrades, a następnie kierując się do Krini, dotrzemy do Angelokastro. Zamek został wybudowany na najwyższym wzgórzu w tej części Korfu. Choć po obiekcie z XIII wieku pozostały ruiny, warto się tam wybrać ze względu na olśniewającą panoramę na Morze Jońskie, gaje oliwne, fortyfikacje oraz wioskę Krini. Warto mieć na uwadze, że droga prowadząca do celu jest wąska i bardzo stroma – najbezpieczniej zatem zdecydować się na zorganizowaną wycieczkę z doświadczonym kierowcą.

ANGELOKASTRO From Paleokastritsa, driving first towards Lakones and Makrades and then towards Krini, you will reach Angelokastro. The castle was built on the highest hill in this part of Corfu. Although there remained only ruins from the 13th century building, it is worth visiting it for its dazzling panorama of the Ionian Sea, olive groves, fortifications and the village of Krini. It is worth bearing in mind that the road leading to the destination is narrow and very steep, thus, it is safest to go on an organized trip with an experienced driver.

GDZIE SPAĆ WHERE TO SLEEP Baza noclegowa na Korfu jest świetnie rozwinięta.

Każdy znajdzie tu coś dla siebie – od luksusowych hoteli przez apartamenty i wille aż po prywatne kwatery i kempingi. Najdogodniejszych rozwiązań warto poszukać na stronie apartmentscorfu.com. Najważniejsze, by zająć się poszukiwaniami z wyprzedzeniem. W sezonie letnim znalezienie miejsca do spania bez wcześniejszej rezerwacji może okazać się niemożliwe.

The accommodation facilities in Corfu are well developed. Everyone will find something for themselves - from luxury hotels, through apartments and villas, to private accommodation and campsites. The best solutions are to be found at apartmentscorfu.com. The most important thing is to do your research in advance. In summer, it may not be possible to find a place to sleep without prior reservation.

23

2/2021

PODRÓŻ NA WEEKEND

2/2021

WEEKEND TRIP

DZIEŃ TRZECI KASSIOPI I STARA PERITHIA Na północ Korfu warto wybrać się ze względu na Kassiopi, którą wielu uważa za jedną z piękniejszych miejscowości na wyspie. Pełno tu malowniczych zatok, soczystozielonej roślinności oraz plaż. Z Bataria Beach i Kanoni Beach można zobaczyć zarys Albanii. Ponad miasteczkiem górują ruiny zamku. Bizantyjska forteca została ufortyfikowana przez wenecjan. Przetrwała oblężenie przez Turków osmańskich. Także i z tego miejsca rozpościera się wspaniały widok. W tej części wyspy odczujemy orzeźwiające działanie morskiego wiatru, dzięki czemu upał nie jest tak dokuczliwy.

DAY 3 KASSIOPI AND OLD PERITHIA It is worth going to the north of Corfu because of Kassiopi, which many consider one of the most beautiful places on the island. It is full of picturesque bays, lush green vegetation and beaches. From Bataria Beach and Kanoni Beach you can see the outline of Albania. The ruins of the castle dominate the town. The Byzantine fortress, which was fortified by the Venetians., survived the siege of the Ottoman Turks. Moreover, this place offers a stunning view. In this part of the island, you will feel the refreshing effects of the sea wind, thanks to which the heat is not so bothersome.

Jeśli chcemy odkryć mniej turystyczną część Grecji, udajmy się do wioski Stara Perithia – opuszczonej wsi położonej w cieniu góry Pantokrator. Na szczycie wzniesienia mierzącego ponad 900 metrów mieści się klasztor Chrystusa Pantokratora. Co prawda wieś wygląda na miejsce zapomniane i opustoszałe, ale warto się tu wybrać zarówno dla osobliwego klimatu, jak i tawerny Ognistra. Restauracja serwuje klasyczne dania kuchni Korfu, m.in. tsigareli – potrawę z kapusty (lub innych zielonych warzyw liściastych) z pomidorem, ostrą czerwoną papryką, ziemniakami z natką pietruszki i koperkiem – sałatkę z pomarańczy czy sofrito – wołowinę w aromatycznym sosie czosnkowym.

If you want to discover the less touristy part of Greece, go to Old Perithia, an abandoned village in the shadow of Mount Pantokrator. At the top of the hill, which is over 900 meters high, there is the Monastery of Christ Pantocrator. It is true that the village looks forgotten and deserted, but it is worth going there for both the peculiar atmosphere and the Ognistra tavern. The restaurant serves classic Corfu cuisine, e.g. tsigareli a dish of cabbage (or other green leafy vegetables) with tomato, hot red pepper, potatoes with parsley and dill, orange salads, or sofrito - beef in an aromatic garlic sauce.

CO I GDZIE ZJEŚĆ WHAT AND WHERE TO EAT Tradycyjnym daniem na Korfu jest pastisada – wołowina w sosie pomidorowym z dodatkiem cynamonu. Przyprawa nadaje mięsu niepowtarzalny smak. Warto też spróbować bianco – kawałków ryby w sosie czosnkowym z odrobiną soku z cytryny. Grecka wyspa słynie również z produkcji oliwy z oliwek i niepasteryzowanego piwa Corfu Local Beer. Na deser sprawdzą się lody z kumkwatu. Ten owoc przypominający pomarańczę został przywieziony nad Morze Jońskie z Chin przez Brytyjczyków.

A traditional dish in Corfu is pastisada – beef in tomato sauce with the addition of cinnamon. The spice gives the meat a unique flavour. It is also worth trying bianco – pieces of fish in garlic sauce with a little lemon juice. The Greek island is also famous for the production of olive oil and unpasteurized Corfu Local Beer. Kumquat ice cream is a good choice for dessert. This orange-like fruit was brought to the Ionian Sea from China by the British.

24

Stara Perithia. Najstarsza wioska Korfu. / Old Perithia. Corfu's oldest village.

PODRÓŻ NA WEEKEND

W SPA HOLIDAY RELAXATION AT THE SPA

Myśląc o wakacjach, marzymy o takim miejscu, które zapewni bezpieczny i błogi wypoczynek, komfortowe warunki oraz doskonały serwis w przyjaznej atmosferze.

When we think about vacation, we dream of a place that will provide us with safe and blissful rest, comfortable conditions and excellent service in a friendly atmosphere.

Hotel SPA Dr Irena Eris Krynica-Zdrój jest znany z luksusu i holistycznej dbałości o piękno. Ale również z bogatej i ciekawej oferty, która spełnia oczekiwania dorosłych gości oraz ich pociech. Bliskość przyrody i okalające hotel malownicze krajobrazy tworzą wyjątkową oprawę, która sprzyja zapomnieniu o codziennych troskach.

Hotel SPA Dr Irena Eris Krynica-Zdrój is known not just for luxury and holistic care for beauty, but also a rich and interesting offer that meets the expectations of adult guests as well as their children. The close proximity to nature and the picturesque landscapes surrounding the hotel create a unique setting that helps forget about everyday worries.

Tegoroczne wakacje upłyną pod znakiem natury, a wyjątkowe położenie hotelu w otoczeniu parku krajobrazowego, czystych lasów i łąk, stwarza doskonałe warunki do efektywnego wypoczynku, wyciszenia umysłu i odzyskania witalności. Hotel jest też znakomitą bazą wypadową, a okolica wręcz obfituje w różnego rodzaju atrakcje turystyczne, począwszy od przepięknego uzdrowiska Krynica-Zdrój poprzez zachwycający Szlak Architektury Drewnianej aż po liczne ścieżki spacerowe i trasy rowerowe. Nieopodal hotelu znajduje się najnowsza atrakcja w Krynicy-Zdroju – pierwsza w Polsce wieża widokowa w koronach drzew.

This year's holidays will be all about nature, and thus the unique location of the hotel, surrounded by a landscape park, clean forests and meadows, creates perfect conditions for effective rest, calming the mind and regaining vitality.

The hotel is also an excellent starting point for travels, with the various tourist attractions that surround it, ranging from the beautiful health resort of Krynica-Zdrój, through the delightful Wooden Architecture Trail to numerous walking and bicycle routes. Near the hotel, there is the newest attraction in Krynica-Zdrój – the first tree-top walkway tower in Poland.

Po dniu pełnym wrażeń i aktywności hotel proponuje wyciszenie się na basenie z panoramicznym widokiem na majestatyczną Jaworzynę lub odprężenie się podczas głęboko relaksujących masaży czy aromaterapeutycznych zabiegów pielęgnacyjnych. Komfortowe wnętrza hotelu, smakowita, wykwintna kuchnia, znakomita obsługa i atmosfera miejsca dopełnią szerokiej gamy pozytywnych wrażeń.

After a day full of excitement and activity, the hotel offers you relaxation in the swimming pool with a panoramic view of the majestic Jaworzyna Mount, or a rest during deeply soothing massages or aromatherapy treatments. Comfortable hotel interiors, delicious gourmet food, excellent service and homely atmosphere will complete a wide range of positive impressions.

DrIrenaErisSpa.com

ARTYKUŁ SPONSOROWANY / SPONSORED ARTICLE

WAKACYJNY RELAKS

#flyKRK

BURGAS

KIERUNEK DIRECTION

BURGAS CZARNY PIASEK

W południowej części Burgas znajduje się plaża z czarnym piaskiem, nazywanym również mineralnym lub żelaznym. Swoją ciemnografitową barwę zawdzięcza on wysokiej zawartości naturalnego minerału – magnetytu. Okolica sprzyja spacerom, a sam piasek nadaje się do eksperymentów – zawarty w nim minerał wykazuje cechy magnetyczne.

BLACK SAND In the southern part of Burgas there is a black sand beach, also known as mineral or iron sand. It owes its dark graphite colour to the high content of a natural mineral - magnetite. The surroundings are good for walks, and the sand itself is suitable for experiments - the mineral it contains exhibits magnetic properties.

KIERUNKI REGULARNE REGULAR DESTINATIONS

2/2021

KRAKÓW

BURGAS*

*sprawdź aktualny rozkład / check the current schedule

RZEŹBY Z PIASKU

Każdego lata w parku Ezero odbywa się festiwal Sand Fest. Do stworzenia zachwycających rzeźb i figur w trakcie przygotowań i trwania festiwalu zużywa się ponad 2500 ton piasku. Co roku wydarzeniu towarzyszy inny motyw przewodni.

Wśród tematów z poprzednich lat znajdziemy: „Świat podwodny”, „Cyrk” i „Postacie kreskówkowe”.

RÓŻOWE SPA

Jezioro Atanasovsko (położone w północnej części miasta, w połowie drogi z lotniska do centrum) to bezpłatna miejska atrakcja. Jego intensywnie różowy kolor i silne zasolenie przyciągają turystów i fotografów z całego świata. Przyjeżdżający mogą zażyć błotnej kąpieli w słonych wodach jeziora.

Miejsce to jest również domem wielu rzadkich gatunków fauny i flory, w tym największej w Bułgarii kolonii flamingów.

PINK SPAE Lake Atanasovsko (located in the northern part of the city, halfway from the airport to the centre) is a free city attraction. Its intense pink colour and strong salinity attract tourists and photographers from all over the world. Visitors can take a mud bath in the salt waters of the lake. The place is also home to many rare species of fauna and flora, including Bulgaria's largest flamingo colony.

SAND SCULPTURES Every summer, the Sand Fest festival takes place in the park "Ezero". More than 2 500 tons of sand are used to create stunning sculptures and figures during the preparation and duration of the festival. Each year, the event is accompanied by a different theme, and among the themes of previous years we can find: "Underwater world", "Circus" and "Cartoon characters".

26

#flyKRK

BURGAS

ANCIENT SETTLEMENT Nessebar is a city about 30 km away from Burgas, the historic part of which, situated on a foreland, is over 3 000 years old. The old town, surrounded by water, delights with cobbled paths and ancient houses. There is a levee that leads from the main gate and the remains of the walls that once surrounded the whole castle the remains of the walls that once surrounded the whole castle. Today, you can admire there numerous ruins of fortifications and unique stone Orthodox churches. The old town of Nessebar is on the UNESCO World Heritage List.

TEXT

JUSTYNA PRZYGOŃSKA

STAROŻYTNA OSADA

2/2021

Nesebyr – to miasto oddalone od Burgas o około 30 km, którego położona na cyplu zabytkowa część ma ponad 3 tysiące lat. Otoczona wodą starówka zachwyca brukowanymi ścieżkami i antycznymi domkami. Od głównej bramy i pozostałości murów niegdyś otaczających cały gród prowadzi grobla. Dziś podziwiać możemy tutaj liczne ruiny fortyfikacji oraz wyjątkowe kamienne cerkwie. Starówka Nesebyru znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.

MIASTO CERKIEW

Chociaż spotkamy je w całej Bułgarii, mówi się, że Burgas jest stolicą świątyń tego typu. Na szczególną uwagę zasługuje cerkiew katedralna św. Cyryla i Metodego, ze względu na bogato zdobioną kopułę i liczne freski. Podczas wizyty warto odwiedzić także cerkiew ormiańską św. Krzyża (Surp Chacz), która jest jedyną taką świątynią w całej Bułgarii.

KAMIENNY LAS

Kamienne kolumny sięgające prawie 6 metrów wysokości oraz pozostałości przywodzące na myśl ruiny starożytnych budowli to wizytówka tego miejsca. Według geologów kamienny las jest wytworem naturalnych procesów związanych z kształtowaniem terenu.

ORTHODOX CHURCH CITY Although you can find them all over Bulgaria, it is said that Burgas is the capital of churches of this type.

Particularly noteworthy is the Cathedral of St. Cyril and Methodius, due to the richly decorated dome and numerous frescoes. During the visit, it is also worth visiting the Armenian Cathedral of the Holly Cross (Surp Khach), which is the only church of its kind in Bulgaria.

STONE FOREST Stone columns, almost 6 meters high, and the remains that bring to mind the ruins of ancient buildings are the showcase of this place. According to geologists, the stone forest is the product of natural landscaping processes.

27

KRAKÓW

24/7

WYCIECZKI

(W)KOŁO KRAKOWA

2/2021

TOURS THROUGH(OUT) KRAKÓW

Wraz z nadejściem długo wyczekiwanego ciepła i dzięki coraz większemu luzowaniu obostrzeń spragnieni przestrzeni i świeżego powietrza chętnie wyruszamy w plener, by poznawać nowe, jeszcze nieodkryte miejsca.

With the arrival of the long-awaited warmth and gradually loosening restrictions, thirsting for space and fresh air, we are eager to go outdoors to explore new, undiscovered places.

28

KRAKÓW

24/7

The InfoKraków Offcial Tourist Information Network, operated by the KBF, has been publishing ideas for cycling and hiking trips in its social media for several months. It is worth following their trail.

ROWEREM... „(W)koło Info” to cykl wpisów na facebookowym profilu InfoKraków, z propozycjami nietuzinkowych wycieczek rowerowych. Wśród nich oprócz powszechnie znanych tras – jak choćby szlak do Ojcowskiego Parku Narodowego – prezentowane są te mniej rozpoznawalne – np. trasa wokół Skawiny. Adresatami tych propozycji są zarówno osoby rozpoczynające swoją przygodę z turystyką na dwóch kółkach, jak i cykliści średnio zaawansowani. Co więcej, proponowane szlaki są wcześniej sprawdzane przez pracowników InfoKraków, którzy testują ścieżki pod kątem atrakcyjności krajoznawczej i poziomu trudności. Trasy przebiegają przez drogi, którymi przejedzie zarówno rower trekkingowy, jak i rower z przyczepką. Na szczególną uwagę zasługują trasy poświęcone dziedzictwu kulturowemu Krakowa i okolic, jak na przykład historyczne mikropodróże szlakiem zabytków inżynierii miejskiej lub wycieczka śladami tablic powodziowych.

BY BIKE... "(W)koło Info)" (Through(out) Info) is a series of posts on the InfoKraków facebook profile, which propose extraordinary bicycle trips. Among them, in addition to the well-known routes - such as the trail to Ojców National Park, there are also less recognizable ones, e.g. the route around Skawina.

The addressees of these proposals are both people starting their adventure with tourism on two wheels, as well as intermediate cyclists. What's more, the proposed routes have been previously checked by InfoKraków’s employees, who test the trails in terms of attractiveness and level of difficulty. The routes run through roads that can be used by both a trekking bike and a bike with a trailer. Particularly noteworthy are trails devoted to the cultural heritage of Kraków and the surrounding area, such as historical micro-tours along the trail of municipal engineering monuments or a trip following the flood plaques.

2/2021

Miejska Sieć Informacji Turystycznej InfoKraków, której operatorem jest KBF, już od kilku miesięcy publikuje w swoich mediach społecznościowych pomysły na wycieczki rowerowe i piesze. Warto podążyć ich szlakiem.

PUNKTY INFORMACJI TURYSTYCZNEJ TOURIST INFORMATION POINTS Punty stacjonarne Miejskiej Sieci Informacji Turystycznej InfoKraków zlokalizowane są na międzynarodowym lotnisku Krakow Airport im. Jana Pawła II oraz w centrum Krakowa (ul. Szpitalna 25, ul. św. Jana 2, Sukiennice, Pawilon Wyspiańskiego, ul. Powiśle 11, ul. Józefa 7), w Nowej Hucie (os. Zgody 7).

Points of InfoKraków Offcial Tourist Information are lokated at the Kraków John Paul II International Airport and in the centre of Kraków (ul. Szpitalna 25, ul. Św. Jana 2, Sukiennice, Wyspiański Pavilion, ul. Powiśle 11, ul. Józefa 7), in Nowa Huta (ul. Zgody 7).

…I PIESZO „Szlak by to! Podkrakowskie Infoprzechadzki” to osobny cykl postów regularnie publikowanych w mediach społecznościowych InfoKraków. Jest to seria poświęcona turystyce pieszej, dzięki której można odkryć miejsca dotąd nieznane, poznać lokalne atrakcje, historię i walory przyrodnicze.

Podobnie jak w przypadku serii rowerowej, każdy wpis z konkretną wycieczką poprzedzony jest kwerendą, czyli osobistym przejściem trasy i jej oceną. Efektem takich testów są szczegółowe opisy, niekiedy bardzo cenne dla początkujących piechurów. Wytyczane spacery prowadzą głównie przez tereny podmiejskie, jednak znajdą się i takie niewychodzące poza granice miasta. Część tras to autorskie kompilacje szlaków PTTK oraz ścieżek wytyczanych zupełnie na nowo. Przed wyruszeniem w trasę warto poświęcić kilka chwil na dokładne przestudiowanie mapy, do której link zawsze znajduje się na końcu posta.

…AND ON FOOT "Szlak by to! Podkrakowskie Infoprzechadzki" (Course it!

Infotours near Kraków) is a separate series of posts regularly published on the InfoKraków social media devoted to hiking, thanks to which you can discover previously unknown places, learn about local attractions, history and natural values. As in the case of the bicycle series, each post with a specific trip is preceded by a query, i.e. a personal passage of the route and its evaluation. The result of such tests are detailed descriptions, sometimes very valuable for novice hikers. Although the marked-out trails lead mainly through the suburbs, there are also trails that do not go beyond the city limits. Some of the routes are proprietary compilations of PTTK trails and completely new paths.

Before setting off on a tour, it is worth spending a few moments to carefully study the map, the link to which is always at the end of the post.

29

24/7

KRAKÓW

2

2/2021

1

1. Wiślana Trasa Rowerowa © Photogenium / "Wiślana" bicycle route © Photogenium 2. Ojcowski Park Narodowy / Ojcow National Park 3. Klasztor norbertanek w Krakowie / Monastery of Norbertine in Krakow

ROWEREM PO GMINIE SKAWINA

BY BIKE AROUND THE SKAWINA COMMUNE Żeby dostać się do tego podkrakowskiego miasta, można There are several ways to get to this city near Kraków - by wybrać kilka opcji – wariant rowerowy, czyli drogę przez bike, i.e. the route through Ruczaj, Kobierzyn and Spacerowa Ruczaj, Kobierzyn i ulicę Spacerową, lub dojazd autobuStreet, or by MPK bus, lines 213, 253, 263 or 283 from the sem MPK liniami 213, 253, 263 lub 283 z pętli Czerwone Czerwone Maki loop. Skawina is a town founded by Casimir Maki. Skawina to miejscowość założoIII the Great, and its main attractions na przez Kazimierza Wielkiego, a jej are the churches of St. Jude and St. głównymi atrakcjami są kościoły św.

Thaddeus, the city park and the building Judy i św. Tadeusza, park miejski oraz of the former synagogue. budynek dawnej synagogi.

Na skawińskim rynku możemy pokrzeAt the Market Square in Skawina, you pić się lodami i lemoniadą, następnie can refresh yourself with ice cream and ruszyć dalej, obierając kierunek połulemonade, then move on to the south dniowy na Radziszów i dalej Jurczyce. to Radziszów and further to Jurczyce.

Od Radziszowa na trasie pojawiać się From Radziszów, you can encounter Zeskanuj kod QR i prześledź trasę będą liczne wzniesienia i podjazdy. Gdy numerous hills and driveways on the po gminie Skawina dojedziemy do Krzęcina, warto obejrzeć route. When you get to Krzęcin, it is / Scan the QR code kościół pw. Narodzenia Najświętszej worth seeing the church of Nativity of and trace the route Marii Panny, który jest wysokiej klasy the Blessed Virgin Mary, which is a highzabytkiem architektury drewnianej class monument of wooden architecture z 1589 roku. from 1589.

Wytyczona trasa prowadzi dalej w kierunku Sosnowic – The marked-out route continues towards Sosnowice - here tu skręcamy na północ i przez Wielkie Drogi docieramy you turn north and after passing Wielkie Drogi, you will do kanału Łączany–Skawina, wzdłuż którego powstaje reach the Łączany-Skawina canal, along which a new bicycle nowa trasa rowerowa, a postępy w jej budowie możecie route is under construction - you can follow its progress on śledzić na Velo Małopolska i Rowerowej Skawinie. Tuż za Velo Małopolska and Rowerowa Skawina. Right behind the kanałem wjedziemy na Wiślaną Trasę Rowerową, która canal, you can set off the Vistula Cycling Route, which will powiedzie nas przez Facimiech, Ochodzę i z powrotem do lead you through Facimiech, Ochodza and back to Skawina, Skawiny, Tyńca i Krakowa.

Tyniec and Kraków.

30

6-KILOMETROWY MARSZ SKAŁA KMITYTHE 6-KM-LONG SKAŁA KMITY-ZABIERZÓW ZABIERZÓW MARCH Trasę Skała Kmity–Zabierzów można pokonać w 2 godziny.

The Skała Kmity-Zabierzów route can be covered in Z pętli w Bronowicach Małych autobusem 258 docieramy 2 hours. From the loop in Bronowice Małe, take bus do przystanku Skała Kmity. Żółtym szlakiem kierujemy się number 258 to the Skała Kmity stop. Follow the yellow na szczyt skały, z której możemy podziwiać piękne widoki trail to the top of the rock, from which you can admire na rezerwat przyrody i rzekę Rudawę. Miejsce to wiąże się beautiful views of the nature reserve and the Rudawa z legendą o nieszczęśliwej miłości rycerza Kmity do córki River. There is a legend regarding this place about the właściciela Balic, który nie mogąc ożenić się z ukochaną, unrequited love of Knight Kmita for the daughter of the rzucił się ze skały. owner of Balice, who, unable to marry Schodzimy z wzniesienia i czerwonym his beloved, threw himself off a rock. szlakiem spacerowym kierujemy się Descend the hill and follow the red w głąb Doliny Grzybowskiej. Po drodze walking trail towards the Grzybowsna licznych tablicach możemy przeczyka Valley. On the way, numerous tać informacje na temat fauny i flory signs will inform you about the fauna okolicznych lasów. Dochodzimy do and flora of the surrounding forests. źródełka i dalej wędrujemy przez Las Reach the spring and continue your Zabierzowski aż do radaru lotniczego, walk through the Zabierzowski Fornazywanego popularnie „Zapałką” ze est to the air radar, popularly known Zeskanuj kod QR względu na jego charakterystyczną, as the "Match" due to its characterisi prześledź trasę marszu kulistą kopułę. tic spherical dome. / Scan the QR code and trace the route Stamtąd kontynuujemy wędrówkę czarFrom there, continue your journey nym, a następnie niebieskim szlakiem along the black and then the blue aż do zalewu Kamieniołom w Zabierzotrail to the zalew Kamieniołom wie, gdzie możemy odpocząć na małej (Quarry Reservoir) in Zabierzów, plaży i zrobić sobie krótki piknik. Znajdują się tu rzadkie where you can rest on a small beach and have a short odmiany wapieni skalistych, które obfitują w skamieliny picnic. There are rare varieties of rock limestones that wymarłej fauny, np. amonitów czy gąbek. Malowniczy are rich in fossils of extinct fauna, such as ammonites or zalew w dawnym kamieniołomie jest idealnym miejscem do sponges. The picturesque lagoon in the former quarry is odpoczynku. an ideal place to rest.

Kiedy już nabierzemy sił i nacieszymy oczy pięknymi When you regain strength and become overwhelmed widokami, kierujemy się do przystanku Zabierzów Kaby beautiful views, head to the Zabierzów Kamieniołom mieniołom, skąd autobusem 218 lub 238 wrócimy do pętli stop, from where you will return by bus number 218 or w Bronowicach Małych.

238 to the loop in Bronowice Małe.

3

31

2/2021

24/7

KRAKÓW

PHOTO

FOTO

NIESAMOWITE

PORTO 2/2021

AMAZING PORTO

Osadzone tuż nad ujściem rzeki Douro do przepastnego Atlantyku, rozgałęziające się na powierzchni ponad 40 kilometrów i skupiające w sobie ponad 1,5-milionową populację miasto może na pierwszy rzut oka sprawiać wrażenie wielkiej metropolii. Jednak od miasta bije nieprzebrany spokój i wrażenie, jakby czas zatrzymał się tutaj kilkaset lat temu. Wybieramy się na fotograficzną przechadzkę po Porto – przystani wytchnienia odwiedzających go turystów.

Situated just above the mouth of the Douro River into the vast Atlantic, branching over an area of more than 40 kilometres and with a population of over 1.5 million, the city may at first glance seem like a large metropolis.

However, it resonates with inexhaustible peace and it gives the impression that time stopped here several hundred years ago. We are going for a photographic walk around Porto - a haven for tourists visiting it.

32

PHOTO

FOTO

KIERUNKI REGULARNE REGULAR DESTINATIONS

KRAKÓW

PORTO*

2/2021

*sprawdź aktualny rozkład / check the current schedule

33

PHOTO

FOTO

PHOTO

RUBEN OLIVEIRA Wszechstronny portugalski fotograf, który nieustannie poszukuje najlepszego światła do swoich ujęć. Jego instagramowy profil @mr.goldenhour ma 18 000 obserwatorów, co nie dziwi, biorąc pod uwagę niezwykłe kadry, które można tam obejrzeć.

2/2021

A versatile Portuguese photographer who constantly looks for the best light for his shots.

His Instagram profile @mr.goldenhour has 18 000 followers, which is not surprising given the extraordinary frames that can be viewed there.

2

3

1. Most Ponte Luís I / Ponte Luís I bridge 2. Plac Wolności w centrum miasta / Praça da Liberdade in the city center 3. Latarnia morska w Foz do Douro / Foz do Douro lighthouse 4. Nocna panorama miasta, widok na Ribeirę / Night panorama of the city, view of Ribeira 5. Budynek opery w Porto (A Casa da Música) / Opera house in Porto

1

34

PHOTO

FOTO

Jedną

4

z wizytówek miasta jest Ribeira, dzielnica historycznego Starego Miasta znajdującego się na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Wielobarwna mozaika budynków robi wrażenie zarówno w dzień, jak i w nocy.

One of the flagships of the city is Ribeira, a district of the historic Old Town UNESCO World Heritage List.

The multicolored mosaic of buildings is impressive both day and night.

35

2/2021

that is on the

PHOTO

FOTO

A Casa da Música jest najnowocześniejszą salą koncertową w całej Portugalii.

Nietuzinkowy i mocno geometryczny design budynku opery to zasługa holenderskiego architekta Rema Koolhaasa. Obiekt

2/2021

liczy dwanaście kondygnacji, a jego elewację wykonano z białego betonu. Główna sala koncertowa może pomieścić 1300 osób. Dla odwiedzających gości dostępne są także sklepy, kawiarnie i restauracje.

Casa da Música is the most modern concert hall in all of Portugal.

The remarkable and highly geometric design of the opera house was designed

by Dutch architect Rem Koolhaas. The building has twelve storeys and its façade is made of white concrete. The main concert hall can seat 1 300 people. Shops,

5

cafés and restaurants are also available for visiting guests.

36

Rzeka Shala, Szkodra, Albania/ Shala River, Shkodër, Albania

WEAR

STREET

CZYLI ALBANIA SHQIPËRIA, AKA ALBANIA

2/2021

Swoje państwo nazywają Krainą Orłów, a religię „albańskością”, sami mieszkańcy natomiast uznawani są za jeden z najbardziej gościnnych narodów na świecie. Sprawdźmy, czego można spodziewać się po wycieczce do Albanii.

They call their country the Land of the Eagles, and their religion "albanianness", while the inhabitants themselves are considered one of the most hospitable nations in the world. Let's find out what to expect from a trip to Albania.

TEXT

ADRIANNA WIŁA 38

Berat – miasto w środkowej Albanii, nad rzeką Osum / Berat - a city in central Albania, on the Osum River

SHQIPËRIA,

Znaczenie Albanii na mapie turystycznej Europy stale rośnie. To małe państwo przyciąga coraz więcej turystów spragnionych kontaktu z dziką przyrodą, plażowania i aktywnego wypoczynku.

Albania's importance on the tourist map of Europe is constantly growing. This small country is attracting more and more tourists seeking contact with wildlife, sunbathing and active recreation.

CO OFERUJE ALBANIA? W Albanii napotkamy nieprzeciętnej urody przyrodę, której zróżnicowanie przyprawia o zawrót głowy. Albańczycy mogą pochwalić się zarówno wysokimi Górami Dynarskimi, dostępem do Morza Jońskiego, Morza Adriatyckiego, jak i pięknymi jeziorami: Szkoderskim, Ochrydzkim i Prespą. W tym kraju nie brakuje także atrakcji historycznych, dobrze zachowanych rzymskich amfiteatrów i innych ciekawych zabudowań (zwłaszcza: Butrint czy Gjirokastёr). Coś dla siebie znajdą także fani miejskiego życia, które zarówno w stolicy kraju, jak i w nadmorskich kurortach toczy się w dzień i w nocy.

Powracający z Albanii podróżnicy cenią sobie także dobrą infrastrukturę hotelową oraz smaczną kuchnię. W wielu opowieściach podkreślane są jednak przede wszystkim niesamowita życzliwość i gościnność Albańczyków oraz ich ciekawa kultura.

WHAT DOES ALBANIA OFFER? In Albania, you will encounter nature of extraordinary beauty, the diversity of which can make your head spin. Albanians can boast the high Dinaric Alps, access to the Ionian Sea, the Adriatic Sea, and beautiful lakes: Skadar, Ohrid and Prespa. There are also many historical attractions in this country, well-preserved Roman amphitheatres and other interesting buildings (especially: Butrint or Gjirokastёr). Fans of urban life, which goes on day and night both in the capital of the country and seaside resorts, will also find something for themselves.

Travelers returning from Albania also appreciate the good hotel infrastructure and tasty cuisine. However, many travellers’ accounts emphasize, above all, the incredible kindness and hospitality of the Albanians, as well as their interesting culture.

PRAKTYCZNE INFORMACJE Choć Albania nie należy do Unii Europejskiej, można wjechać na jej teren na podstawie dowodu osobistego.

Pamiętajmy jednak, że dokument wjazdowy powinien mieć zapas ważności 3 miesiące od planowanej daty opuszczenia tego państwa. Walutą, która obowiązuje w Krainie Orłów, jest albański lek (ALL). Na ogół płatność kartą przyjmowana jest tylko w dużych supermarketach i hotelach, warto zatem mieć przy sobie gotówkę. Najlepszy czas na odwiedziny Albanii to okres od czerwca do końca września, w tym czasie odnotowuje się najwięcej dni

PRACTICAL INFORMATION Although Albania is not part of the European Union, you can enter its territory with only an identity card.

However, you should remember that the entry document should be valid for 3 months from the planned date of leaving this country. The currency in the Land of the Eagles is Albanian Lek (ALL). In general, card payments are accepted only in large supermarkets and hotels, so it is worth having cash on you. The best time to visit Albania is from June to the end of September, as during this time the sunniest days are recorded,

ROZMÓWKI ALBAŃSKIE / ALBANIAN PHRASEBOOK

KILKA PROSTYCH ZWROTÓW, KTÓRE WARTO ZNAĆ PODCZAS WIZYTY W ALBANII A FEW SIMPLE PHRASES YOU SHOULD KNOW WHEN VISITING ALBANIA

Dzień dobry – Pershendetje [pyrszyndetje] Przepraszam – Më falni [mefalni] Dziękuje – Faleminderit [falemindernit] Do widzenia – Mirupafshim [mirupafszim] Proszę – Ju lutem [julutem] Nazywam się… – Quhem… [ciuchem] Miło cię poznać! – Gezohem [gyzohem] Jak się masz? – Ç'kemi? [czkemi] Nie rozumiem – Nuk kuptoj [nuk kuptoj] Gdzie jest toaleta? – Ku eshte tualeti? [ku eszt tualeti] Ile to kosztuje? – Sa kushton ajo? [sa kuszton ajo] Było pyszne – Ishte e shijshme [iszte e szijszme] Proszę o rachunek – llogarine te lutem

Good Morning – Pershendetje [pyrszyndetje] Sorry – Më falni [mefalni] Thank you – Faleminderit [falemindernit] Good bye – Mirupafshim [mirupafszim] Proszę Please – Ju lutem [julutem] My name is – Quhem… [ciuchem] Nice to meet you! – Gezohem [gyzohem] How are you? - Ç'kemi? [czkemi] I don’t understand – Nuk kuptoj [nuk kuptoj] Where is toilet? – Ku eshte tualeti? [ku eszt tualeti] How much is it? – Sa kushton ajo? [sa kuszton ajo] It was delicious! – Ishte e shijshme [iszte e szijszme] Bill please – llogarine te lutem

39

2/2021

WEAR

STREET

WEAR

STREET

2

1. Przylądek Rodon / Cape of Rodon 2. Panorama Tirany i największy meczet w Albanii / Panorama of Tirana and the largest mosque in Albania

2/2021

KIERUNKI REGULARNE REGULAR DESTINATIONS

KRAKÓW

TIRANA*

1 *sprawdź aktualny rozkład / check the current schedule

słonecznych, a temperatura powietrza, szczególnie w rejonach nadmorskich, oscyluje wokół 30°C. A jak z językiem? W popularnych kurortach z łatwością można porozumieć się po angielsku, a na południu kraju również po grecku i włosku. Im dalej od turystycznych atrakcji i w kontakcie ze starszym pokoleniem może to być jednak trudniejsze.

and the air temperature, especially in coastal regions, fluctuates around 30°C. What about the language? In popular resorts you can easily communicate in English, and in the south of the country also in Greek and Italian. However, the further away from tourist attractions and and the older the interlocutor, it may be more difficult to communicate in English.

SALAM ALEJKUM – POKÓJ Z WAMI Warto wiedzieć, że ok. 60% Albańczyków wyznaje islam, jest to zatem religia dominująca w tym państwie. Tym samym Albania jest jedynym krajem położonym całkowicie w Europie, w którym muzułmanie stanowią większość społeczeństwa. Nie powinny zatem dziwić turystów poranne nawoływania muezzinów do modlitwy, obecność meczetów czy od czasu do czasu tubylcy spotykani w tradycyjnych islamskich strojach. Albania nie wpisuje się jednak w żaden sposób w stereotyp państwa religijnego.

Jej konstytucja gwarantuje wolność sumienia i wyznania, co ma rzeczywiste odzwierciedlenie w codziennym życiu.

Choć z perspektywy dzisiejszych czasów wydaje się to prawie niemożliwe, to w Krainie Orłów panuje niesamowity

SALAM ALEJKUM - PEACE WITH YOU It is worth knowing that about 60% of Albanians profess Islam, and thus it is the dominant religion in this country.

Albania is the only country located completely in Europe where Muslims make up the majority of the population.

Therefore, tourists should not be surprised by the morning calls of muezzins to prayer, the presence of mosques or the natives being occasionally dressed in traditional Islamic clothes. Albania, however, does not fit in with the stereotype of a religious state in any way. Its constitution guarantees freedom of conscience and religion, which is really reflected in everyday life. Although from the perspective of today's times it seems almost impossible, in the Land of the Eagles there is an amazing religious egalitarianism and a tolerance 40

egalitaryzm religijny i warta naśladowania tolerancja wyznaniowej odrębności. Jak to możliwe? Aby zrozumieć ten światowy fenomen, należy zagłębić się w przeszłość tego kraju. Dokładnie 53 lata temu komunistyczny dyktator, Enver Hodża, ogłosił Albanię pierwszym ateistycznym krajem na świecie. Zamknięto wtedy meczety, kościoły i cerkwie, a duchownych poddano represjom. Surowo karane były wszelkie objawy kultu, bez względu na ich formę. Te wspólne, trudne doświadczenia zjednoczyły wyznawców różnych religii, pozwalając im we współczesnych czasach zbudować tolerancyjne społeczeństwo. Obecnie pokojowo żyją obok siebie muzułmanie, katolicy i prawosławni, a w kalendarzu albańskich dni wolnych znajdują się święta wszystkich tych trzech religii.

of religious separateness worth imitating. How is it possible? In order to understand this global phenomenon, it is necessary to delve into the past of this country. Exactly 53 years ago, the communist dictator Enver Hoxha declared Albania the first atheist country in the world. At that time, mosques, churches and Orthodox churches were closed, and the clergy were repressed. All manifestations of worship were severely punished, regardless of their form. These common, difficult experiences have united the followers of different religions, allowing them to build a tolerant society in modern times. Today, Muslim, Catholic and Orthodox people live peacefully next to each other, and the calendar of Albanian holidays includes holidays of all these three religions.

ALBAŃSKIE ZWYCZAJE Wielu osobom rzuca się w oczy także albańskie głębokie przywiązanie do rodziny i widoczny szacunek dla seniorów rodu. Albańczycy lubią spędzać czas w gronie krewnych, na co dzień spotykają się w dużych grupach, jedząc wspólnie posiłki czy zasiadając we wszechobecnych kawiarniach na filiżankę małej czarnej. Nierzadko jednak w grupach jednopłciowych. W kontaktach z turystami Albańczycy ze starszego pokolenia wolą załatwiać sprawy finansowe z mężczyznami, którzy w ich tradycji odpowiadają za utrzymanie rodziny. Nie odbierajmy zatem źle sytuacji, w której np. reszta za bilet zostanie przekazana jedynemu panu w grupie. Nie ma tu złych intencji, a wyraz szacunku.

Skoro już jesteśmy w temacie kawy, jej picie jest również ważnym elementem kultury Krainy Orłów. Czarną i mocną „kawę po turecku” można tu dostać na każdym kroku, pije się ją poza domem, najczęściej w towarzystwie papierosa.

Albańczycy palą dużo i często, również w restauracjach.

ALBANIAN CUSTOMS Many people also notice the Albanian deep attachment to the family and the visible respect for the seniors of the family. Albanians like to spend time with relatives; they meet in large groups on a daily basis, eating meals together or sitting in ubiquitous cafés over a cup of small black coffee. However, often in same-sex groups. When dealing with tourists, the older generation of Albanians prefer to deal with financial matters with men who, in their tradition, are responsible for supporting the family. Therefore, do not feel offended when, for example, the change for the ticket will be given to the only man in the group. There are no bad intentions here, but an expression of respect.

Speaking of coffee, drinking it is also an important element of the culture of the Land of the Eagles. You can get here black and strong "Turkish coffee" everywhere. It is drunk outside home, usually while smoking a cigarette.

Albanians smoke a lot and often, also in restaurants.

GOŚĆ W DOM, BÓG W DOM W albańskiej kulturze ważne miejsce zajmują goście, którym pod dachem gospodarza nie ma prawa stać się nic złego. To i inne prawa określone są w kodeksie zwyczajowym, tzw. Kanun. Reguluje on zachowania Albańczyków w zakresie wychowania, religii, pracy, honoru, gościnności, jak i kary za przewinienia. Jeśli zastanawiacie się nad właściwym strojem w Albanii, to w rejonie nadmorskim codziennością są szorty i krótkie rękawki. Jeśli jednak planujecie podróż w głąb kraju, to warto spakować luźne rzeczy z długimi nogawkami, aby nie zwracać na siebie niepotrzebnej uwagi. Sami Albańczycy ubierają się bardzo zróżnicowanie. Szczególnie młode pokolenie chętnie nosi się na modłę zachodnioeuropejską, a mieszkańcy Tirany pod tym względem nie różnią się zbytnio od wiedeńczyków czy warszawiaków. Natomiast podczas świąt ludowych i festiwali przywdziewają stroje ludowe, których w tym kraju jest około 200 typów.

Trudno nie zazdrościć osobom, które pierwszy raz wybierają się do Albanii. Odkrywanie tego kraju to prawdziwa przyjemność!

GUEST IN THE HOUSE, GOD IN THE HOUSE In Albanian culture, an important place is occupied by guests who cannot get hurt under the host's roof. This and other rights are defined in the customary code, the so-called Kanun. It regulates the behaviour of Albanians in terms of education, religion, work, honour, hospitality, and punishment for offenses.

If you are wondering about the right outfit in Albania, shorts and short sleeves are a common sight in the seaside region. However, if you are planning a trip to the centre of the country, it is worth packing loose things with long legs so as not to draw unnecessary attention to yourself. Albanians dress very differently. Especially the young generation is eager to follow the Western European style, and the inhabitants of Tirana do not differ much from the citizens of Vienna or Warszawa in this respect.

However, during folk holidays and festivals, they put on folk costumes, of which there are about 200 types in this country.

It is hard not to envy people who are going to Albania for the first time. Discovering this country is a real pleasure!

41

2/2021

WEAR

STREET

ART

STREET

TEXT

Nie każdy potrafi na pierwszy rzut oka docenić surowy urok stolicy Albanii. Jednak miłośnicy Bałkanów są jednomyślni – to obowiązkowy punkt na mapie podróży po półwyspie!

Not everyone is able to appreciate the raw charm of the Albanian capital at first glance.

However, lovers of the Balkans are unanimous - this is a must-see place when traveling around the peninsula!

TIRANA

Street Art iw Tiranie. Foto: Steve Bunting / Street Art in Tirana. Foto: Steve Bunting

2/2021

MAGDALENA SPRENGER

W POSZUKIWANIU HISTORYCZNEJ SZTUKI TIRANA - IN SEARCH OF HISTORICAL ART

42

W centrum kraju, w kotlinie u stóp góry Dajti, leży Tirana, stolica Albanii. Miasto, stosunkowo młode, jednak silnie napiętnowane okresem komunizmu, z sukcesami walczy o swój nowoczesny wizerunek, co roku zapraszając artystów z całego świata. Przenikające się tu różne kultury i religie, smaczna bałkańska kuchnia i wielka gościnność Albańczyków czynią Tiranę miejscem coraz bardziej interesującym dla turystów. Co ważne z praktycznego punktu widzenia, wszystkie najciekawsze atrakcje zlokalizowane są w ścisłym centrum, zatem rezerwując hotel w śródmieściu, wszędzie dostaniemy się pieszo.

In the centre of the country, in a valley at the foot of Mount Dajti, lies Tirana, the capital of Albania. The city, relatively young, but strongly stigmatized by the communist period, successfully strives for its modern image, every year inviting artists from all over the world. The various cultures and religions that intertwine here, tasty Balkan cuisine and great hospitality of the Albanians make Tirana a more and more desirable place for tourists. Importantly, from a practical point of view, all the most interesting attractions are located in the very centre, so when booking a hotel in the city centre, you can get everywhere on foot.

Z DESZCZU POD RYNNĘ – HISTORIA MIASTA Chociaż już w czasach rzymskich była tu osada, to za początek istnienia Tirany przyjmuje się rok 1614, kiedy to Sulejman Pasza Bargijni na terenie niedużej wioski Teheran wzniósł meczet, łaźnię i rynek. Pod koniec XVIII i na początku XIX wieku zaczęli tu ściągać nowi osadnicy: chrześcijańscy Wołosi i uchodźcy z zajętego przez Serbów Debaru. W 1920 roku, ze względu na swoje położenie, kilkunastotysięczne miasto zostało wybrane na stolicę kraju i zaczęło się szybko rozwijać. Trzeba było sprowadzić architektów i urbanistów z Austrii oraz Włoch, by sprostać tempu rozrostu Tirany. Jednak w 1939 roku stolica znalazła się pod okupacją wojsk włoskich. Trwała ona do 1944 roku, kiedy to komunistyczny ruch oporu wyzwolił miasto. Rozpoczęły się rządy komunistów. Na czele państwa stanął Enver Hodża, który skazał kraj na wieloletnią izolację, zakończoną dopiero śmiercią dyktatora w 1985 roku. Do regresu przyczyniła się także wojna domowa z 1997 roku.

OUT OF THE FRYING PAN INTO THE FIRE - THE HISTORY OF THE CITY Although there was a settlement there already in the Roman times, the beginning of Tirana dates back to 1614, when Suleiman Pasha Bargjini erected a mosque, a bathhouse and a market in the area of ​​a small village of Teheran. At the end of the 18th and the beginning of the 19th century, new settlers began to come there: Christian Vlachs and refugees from the Debar that was occupied by the Serbs. In 1920, due to its location, the city, with a population of several thousand, was chosen as the capital of the country and began to develop rapidly. Architects and urban planners from Austria and Italy had to be brought in to keep up with the growth rate of Tirana. However, in 1939 the capital was captured by the Italian army. The occupation lasted until 1944, when the communist resistance movement liberated the city. And so the Communist rule began. The country was headed by Enver Hoxha, who isolated the country for many years until the death of the dictator in 1985. The civil war of 1997 also contributed to the regression.

ODRADZAJĄCA SIĘ ARCHITEKTURA Czasy komunizmu odcisnęły wyraźne piętno na wyglądzie miasta. Dla dzisiejszego oblicza Tirany niezwykle ważną postacią jest obecny premier, Edi Rama, który nakazał renowację elewacji budynków publicznych w centrum i uporządkowanie terenów zielonych.

Inwestycja ostatnich lat objęła rewitalizację najważniejszej części Tirany – eklektycznego placu Skanderbega z konnym pomnikiem bohatera narodowego, który przez całe lata stawiał skuteczny opór Turkom wraz z częścią okolicznych ulic. Można tu zobaczyć m.in. stary osmański meczet, nowoczesną katedrę prawosławną, XIX-wieczną wieżę zegarową czy socrealistyczne gmachy Muzeum Historycznego i Pałacu Kultury (Opery).

Godny uwagi jest zwłaszcza wspomniany meczet Ethem Beja, mistycznego poety, wzniesiony na przełomie XVIII i XIX wieku. To jeden z najstarszych budynków Tirany. Jego wnętrze przepięknie ozdobiono sztukateriami oraz malowanymi motywami roślinnymi. Zupełnie inne wrażenie robi przykuwająca wzrok fasada Narodowego Muzeum Historycznego, na której umieszczono olbrzymią mozaikę przedstawiającą postacie dawnych i współczesnych Albańczyków.

REVIVING ARCHITECTURE The times of communism left a visible mark on the city's appearance. Today, the current prime minister, Edi Rama, who ordered the renovation of the facades of public buildings in the centre and the cleaning up of green areas is an extremely important figure for Tirana. The investment in recent years has included the revitalization of the most important part of Tirana - the eclectic Skanderbeg Square, with an equestrian statue of a national hero that had been effectively resisting the Turks for years - along with some of the surrounding streets. You can see here, among others, an old Ottoman mosque, a modern Orthodox cathedral, a 19th-century clock tower, or the socialist realist buildings of the Historical Museum and the Palace of Culture (Opera).

Particularly noteworthy is the aforementioned Mosque of Et'hem Bey, a mystical poet, that was erected at the turn of the 18th and 19th centuries. This is one of Tirana's oldest buildings. Its interior is beautifully decorated with stucco works and painted plant motifs. A completely different impression is made by the eye-catching facade of the National Historical Museum, on which there is a huge mosaic depicting ancient and modern Albanians.

43

2/2021

ART

STREET

ART

STREET

2/2021

1 1. Park Narodowy Dajti / Dajti National Park 2. Narodowe Muzeum Historyczne w Tiranie / National Historical Museum of Tirana 3. Biurowiec Sky Tower / Sky Tower office building

2

3 Sky Tower to 18-piętrowy biurowiec, w którym mieści się hotel i restauracja, a na ostatnim piętrze znajduje się kawiarnia, która całą dobę kręci się wokół własnej osi. Siedząc przy stoliku i popijając kawę, w nieco ponad godzinę można stamtąd zobaczyć całą panoramę Tirany.

Sky Tower is an 18-storey office building which houses a hotel and a restaurant, as well as a café on its top floor that revolves around its axis all day. You can see the whole panorama of Tirana from there while sitting at a table and drinking coffee in just over an hour.

44

CHMURA, DZWON I PIRAMIDA Zostawiając za sobą plac Skanderbega, dojdziemy do Narodowej Galerii Sztuki. Przed jej budynkiem zobaczymy jedno z najpopularniejszych dzieł sztuki publicznej – instalację „Reja” (Reja to po albańsku chmura) stworzoną przez znanego japońskiego artystę Sou Fujimoto.

Chmura zbudowana jest głównie z metalowych prętów i szkła, ma powierzchnię około 541 metrów kwadratowych, a jej wysokość dochodzi do 7 metrów. Sam autor opisał ją jako przezroczystą, subtelną, trójwymiarową strukturę. Futurystyczny pawilon uważany jest za ogólnodostępną przestrzeń społeczną, do której można wejść po szklanych schodach.

Idąc dalej, natrafimy na kolejną atrakcję turystyczną i jeden z symboli miasta – szklaną piramidę. Zbudowano ją według projektu córki Envera Hodży, Pranvery.

Miała służyć jako muzeum ku czci dyktatora. Po upadku komunizmu mieściło się tu centrum konferencyjne, obecnie popada w ruinę.

Tuż obok, w pobliżu fontanny, stoi Dzwon Pokoju, który został zbudowany w latach 1997–2000 przy użyciu metalu pobranego z tysięcy pocisków z okresu wojny domowej w 1997 roku.

CLOUD, BELL AND PYRAMID Leaving Skanderbeg Square behind, you will reach the National Art Gallery. In front of its building, you will see one of the most popular public works of art - the installation "Reja" (Reja means a cloud in Albanian), created by the famous Japanese artist Sou Fujimoto.

The cloud is mainly made of metal rods and glass, has an area of about 541 square meters and a height of up to 7 meters. The author himself described it as a transparent, subtle, three-dimensional structure. The futuristic pavilion is considered a public social space that can be accessed via glass stairs.

Going further, you will come across another tourist attraction and one of the symbols of the city - a glass pyramid. It was built according to the design of Enver Hoxha's daughter Pranvera. It was to serve as a museum in honour of the dictator. After the fall of communism, it housed a conference centre, and now it is going to rack and ruin.

Right next to the fountain, there is the Peace Bell, which was made in 1997-2000 using metal collected from thousands of bullets from the 1997 civil war.

Chcąc odetchnąć od żaru miasta,

warto wybrać się do górzystego MUZEA W BUNKRACH MUSEUMS IN BUNKERS Parku Narodowego Dajti.

W całej Albanii znajduje się około There are several thousand bunZeskanuj kod i sprawdź na mapie kilku tysięcy bunkrów. Różne źródła kers throughout Albania. Various położenie tego miejsca./ Willing mówią o 500–700 tysiącach bunsources indicate the number of to take a break from the heat of the city, it is worth going to the krów. Można je spotkać na każdym about 500-700 thousand bunkers. mountainous Dajti National kroku. W Tiranie w dwóch z nich You can see them at every turn. In Park. Scan the code and check zostały stworzone muzea poświęcone Tirana, two of them house museums location of this place on a map. stalinowskiej Albanii Envera Hodży. dedicated to Enver Hoxha’s Stalinist W bunkrze należącym do MinisterAlbania. The bunker belonging to stwa Spraw Wewnętrznych urządzothe Ministry of the Interior holds no muzeum Bunk’Art 2. Wystawę poświęcono przede the Bunk'Art 2 museum. The exhibition is devoted wszystkim działaniom policji oraz tajnych służb. Z kolei primarily to the activities of the police and secret Bunk’Art 1 mieści się w wybudowanym w 1978 roku services. In turn, Bunk'Art 1 is located in the largest największym w Albanii schronie przeciwatomowym, fallout shelter in Albania, built in 1978, with five który ma pięć podziemnych poziomów oraz 106 pokoi. underground levels and 106 rooms. Its exhibition Ekspozycja koncentruje się na historii Albanii z czasów focuses on the history of Albania during the Second II wojny światowej oraz dyktatury Hodży.

World War and the Hoxha dictatorship.

W 2017 roku zostało otwarte muzeum – Dom Liści – In 2017, a museum called House of Leaves, which prezentujące eksponaty upamiętniające komunistyczną presents exhibits commemorating communist surveilinwigilację, przede wszystkim zaawansowany sprzęt słu- lance, primarily advanced spy equipment and means żący do szpiegowania i zdobywania informacji o podejof obtaining information about suspects, was opened. rzanych. Mieści się ono w budynku, w którym w czasach It is located in a building, which during the commukomunizmu znajdowało się centrum szpiegostwa pod nist era was the centre of espionage under the code kryptonimem Domu Spadających Liści. Nazwa ta wzięła name of the House of Fallen Leaves, which comes się od drzew rosnących wokół, które gubią liście na zimę from the surrounding trees that lose leaves for winter (co w klimacie albańskim jest bardzo rzadkim zjawi(which is a very rare phenomenon in the Albanian skiem), pokrywając nimi budynek, trawnik… i wszystkie climate), covering the building, lawn... and all spy szpiegowskie tajemnice. secrets.

45

2/2021

ART

STREET

ART

2/2021

Street Art w Tiranie. Foto: Steve Bunting / Street Art in Tirana. Foto: Steve Bunting

STREET

ALBAŃSKI STREET ART Tirana zmienia się każdego dnia, stając się coraz bardziej kolorową. Swoje nowoczesne, barwne oblicze zawdzięcza młodym artystom, którzy zasłaniają szare ściany, tworząc na nich oryginalne malowidła. Ich projekty powstają w ramach Mural Art Festival. Pierwsza edycja imprezy odbyła się w 2018 roku, druga – rok później. Sztuka uliczna powstaje także poza ścisłym centrum, zachęcając turystów do zwiedzania całego miasta szlakiem murali. Malowidła można podziwiać m.in. na Myslym Shyri Street, Rruga e Durresit, Unaza, 21 Dhjetori, Sami Frasheri.

ALBANIAN STREET ART Tirana changes every day, becoming more and more colourful. It owes its modern, colourful face to young artists who cover the grey walls with original paintings. Their projects are created as part of the Mural Art Festival. The first edition of the event took place in 2018, the second one a year later. Street art is also created outside the city centre, encouraging tourists to explore the entire city along the murals trail. The paintings can be admired, among others, on Myslym Shyri Street, Rruga e Durresit, Unaza, 21 Dhjetori, Sami Frasheri.

PRACTICAL TIRANA In Albania, you have to be very careful about road traffic - the dictator Hoxha forbade private cars, so Albanians are not very skilled drivers. However, public transport in Tirana works quite smoothly. Tickets can be purchased from ticket inspectors.

At the stop at Skanderbeg Square, you can see blue articulated buses going to the Porcelan loop. The buses go straight to Bunk'Art 1. If you get off the next bus stop, you will get to the starting station of the cable car that will take you to the Dajti Mountain. However, when going outside the city, you first need to find out where the suburban buses depart from - some of the stops are unmarked and not at all obvious. Rail travel is by no means recommended - although Tirana has a train station, the condition of the rolling stock is, to put it mildly, very bad.

TIRANA PRAKTYCZNIE W Albanii trzeba bardzo uważać na ruch drogowy – dyktator Hodża zakazywał posiadania prywatnych samochodów, więc Albańczycy nie mają wielkiej wprawy w prowadzeniu. Za to komunikacja miejska w Tiranie działa całkiem sprawnie. Bilety można kupić u konduktorów.

Na postoju przy placu Skanderbega widać niebieskie przegubowe autobusy jadące na pętlę Porcelan. Kursy jadą pod sam Bunk’Art 1. Wysiadając przystanek dalej, trafimy na stację początkową kolejki linowej na górę Dajti. Natomiast wybierając się poza miasto, trzeba najpierw dowiedzieć się, skąd odjeżdżają podmiejskie busy – część przystanków jest nieoznakowana i wcale nieoczywista.

W żadnym razie nie poleca się podróży koleją – wprawdzie Tirana ma dworzec kolejowy, jednak stan taboru jest, delikatnie mówiąc, bardzo zły.

46

47 2/2021

VIEW

STREET

WYCIECZKA WOKÓŁ

TIRANY TRIP AROUND TIRANA

2/2021

Tirana położona jest niemal w samym sercu Albanii i od 1920 roku pełni funkcję stolicy tego kraju. Ulokowane pomiędzy trzema rzekami miasto to doskonały węzeł komunikacyjny, który stanowi genialną bazę wypadową do zwiedzania skupionych wokół niego fascynujących zakątków – malowniczo położonej Krui, historycznego Elbasanu, słonecznego Durrës czy okolicznych gór.

Tirana is located almost in the heart of Albania and has been the country's capital since 1920. Situated between three rivers, the city is an excellent communication junction, which is a brilliant base for exploring the fascinating spots around it - the picturesquely situated Krujë, historic Elbasan, sunny Durrës or the surrounding mountains.

TEXT

ANNA KAWCZYŃSKA

48

VIEW

STREET

30 kilometres north of Tirana lies Krujë - one of the most famous tourist destinations in central Albania. The city, located on a mountain slope, is today considered the cradle of Albanian statehood, as it was the first capital of the emerging Albanian state. The name and importance of the city are closely related to the activities of Albania's national hero, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, who made it a stronghold of resistance against the Ottoman Empire in the 15th century. Although Krujë was ruined by wars and disasters in the past, its architecture and picturesque surroundings still please the eye of tourists.

ZWIEDZANIE W KRUI Najsłynniejszą atrakcją Krui jest Kalaja e Krujës – charakterystyczny żółty zamek. Trudno jednak nazwać go zabytkiem, bowiem większą jego część stanowi współczesna rekonstrukcja. Wartość historyczną mają jedynie wieża i niewielka część murów. W zamku mieści się Muzeum Skanderbega, w którym zgromadzono liczne pamiątki związane zarówno z samą postacią, jak i historią regionu.

Warto przyjrzeć się też wystawie poświęconej czasom osmańskim oraz powstaniu antytureckiemu, a także odwiedzić muzealną bibliotekę. W zamku znajduje się również Muzeum Etnograficzne, uznane za jeden z najważniejszych pomników kultury w Albanii. Choć mieści się ono w zaledwie kilku pomieszczeniach, zebrano w nim przedmioty obrazujące albańskie rzemiosło i warunki życia w tym kraju na przestrzeni ostatnich 300 lat. W obrębie murów twierdzy kryje się także niewielki klasztor bektaszytów. Droga do zamku wiedzie przez drewniany turecki bazar. Znajdziemy tam liczne lokalne pamiątki: barwne dywany, miedziane naczynia i ceramikę, figurki Skanderbega, monety, książki, koszulki z albańską flagą, a nawet… różne rodzaje broni. Trzeba pamiętać, że należy się targować! Zamek i bazar otaczają liczne wąskie uliczki z klimatycznymi kawiarniami i restauracyjkami, w których skosztujemy lokalnych specjałów. W wielu lokalach możemy spotkać się z obsługą w tradycyjnych strojach ludowych.

SIGHTSEEING IN KRUJË The most famous attraction in Krujë is Kalaja e Krujës - a characteristic yellow castle. However, it is difficult to call it a monument, as most of it is a modern reconstruction. Only the tower and a small part of the walls are of historical value. The castle houses the Skanderbeg Museum, which has numerous memorabilia related to both the figure and the history of the region. It is also worth taking a look at the exhibition devoted to the Ottoman times and the anti-Turkish uprising, as well as visiting the museum library.

The castle also houses the Ethnographic Museum, recognized as one of the most important cultural monuments in Albania. Although it is not bigger than only a few rooms, it exhibits items depicting Albanian craftsmanship and living conditions in this country over the past 300 years. There is also a small Bektashite monastery within the fortress walls.

The road to the castle leads through a wooden Turkish market. You can find there numerous local souvenirs: colourful carpets, copper dishes and ceramics, Skanderbeg figurines, coins, books, T-shirts with the Albanian flag, and even... various types of weapons. Remember to haggle!

The castle and the market are surrounded by numerous narrow streets with atmospheric cafés and restaurants, where you can try local specialties. In many places, you can meet the staff in traditional folk clothes.

ELBASAN: MIASTO O BARWNEJ PRZESZŁOŚCI Kolejne zabytkowe miasto na mapie środkowej Albanii, którego bogata historia sięga jeszcze czasów starożytnych, to Elbasan. Założyli je Rzymianie w I wieku n.e., nadając mu wówczas nazwę Scampa. W połowie XV wieku miasto przejęło Imperium Osmańskie i pozostawało ono pod panowaniem tureckim niemal przez cztery kolejne stulecia.

W XVI wieku sułtan Mehmet II rozbudował starorzymską twierdzę, której ruiny zachowały się do dziś.

Dawne centrum Elbasanu również powstało za czasów panowania tureckiego i stanowi dziś jeden z najlepiej zachowanych przykładów osmańskiej architektury. Do niewielkiego zabytkowego obszaru przeplatanego siecią wąskich

ELBASAN: A CITY WITH A COLOURFUL PAST Another historic city on the map of central Albania, whose rich history dates back to ancient times, is Elbasan. It was founded by the Romans in the 1st century AD, who called it Scampa. In the mid-15th century, the city was taken over by the Ottoman Empire and remained under Turkish rule for almost four consecutive centuries. In the 16th century, Sultan Mehmed II had the ancient Roman fortress expanded, and its ruins have survived to this day.

The former centre of Elbasan was also built during the Turkish rule and is today one of the best-preserved examples of Ottoman architecture. The monumental Market Gate leads to a small historic area interspersed with a net-

49

2/2021

30 kilometrów na północ od Tirany leży Kruja – jedna z najsłynniejszych turystycznych miejscowości środkowej Albanii. Miasteczko, zlokalizowane na zboczu góry, uznaje się współcześnie za kolebkę albańskiej państwowości. Było ono bowiem pierwszą stolicą kształtującego się albańskiego państwa. Nazwa i znaczenie miasta są ściśle powiązane z działalnością bohatera narodowego Albanii, Jerzego Kastrioty Skanderbega, który w XV wieku uczynił je bastionem oporu przeciwko Imperium Osmańskiemu.

Choć Kruja została w przeszłości zrujnowana przez wojny i katastrofy, jej architektura i malownicza okolica wciąż cieszą oko turystów.

VIEW

STREET

2/2021

2

1. Budynek szkoły w Durrës / School building in Durrës 2. Uliczka w Durrës / An alley in Durrës

1

uliczek i starych domów prowadzi monumentalna Brama Targowa, naprzeciw której zlokalizowane jest stanowisko archeologiczne z czasów bizantyjskich. W zakątkach starego miasta znajdziemy liczne sklepiki i małe manufaktury. Charakterystycznym punktem dawnych zabudowań jest też wieża zegarowa o wysokości 60 metrów, dzisiaj stanowiąca jeden z symboli miasta. Współcześnie Elbasan jest także głównym ośrodkiem islamu w Albanii. To właśnie tam znajdują się najstarsze meczety w kraju, w tym pochodzący z końca XV wieku, wybudowany z polecenia Mehmeta II meczet Królewski – Xhamia e Mbretit – czy meczet Naziresha. Jakie jeszcze atrakcje oferuje historyczne miasto? Można tam zobaczyć katedrę Najświętszej Marii, łaźnię turecką, zwiedzić Muzeum Archeologiczne, obejrzeć pozostałości pochodzących z IV wieku obwarowań miejskich oraz liczne prawosławne cerkwie.

work of narrow streets and old houses, opposite which there is an archaeological site from the Byzantine times.

In the corners of the old town, you will find numerous shops and small manufactories. A characteristic feature of the former buildings is also the 60-meter-high clock tower, which today is one of the symbols of the city.

Today, Elbasan is also the main centre of Islam in Albania. This is where the oldest mosques in the country are located, including the Imperial Mosque Xhamia e Mbretit dating back to the end of the 15th century, built at the request of Mehmet II and the Naziresh Mosque.

What other attractions does the historic city offer? You can see there the Cathedral of St. Mary, the Turkish bath, visit the Archaeological Museum, and explore the remains of the 4th century town fortifications and numerous Orthodox churches.

DURRËS: ALBAŃSKI KURORT Niegdyś stolica Albanii, a dziś główny nadmorski kurort, który wyróżniają największy w kraju port i plaża o długości 10 kilometrów. Oddalone o ok. 40 kilometrów od Tirany Durrës skrywa niezwykle bogatą historię, sięgającą VII wieku p.n.e. Choć miasto nie obfituje w zabytki, te, które można tam zwiedzić, naprawdę robią wrażenie.

DURRËS: ALBANIAN RESORT Once the capital of Albania, today the main seaside resort, distinguished by the country's largest harbour and a 10-kilometre-long beach. Located about 40 kilometres from Tirana, Durrës has an extremely rich history dating back to the 7th century BC. Although the city does not abound in monuments, those that can be visited are really impressive.

50

Jedną z najważniejszych atrakcji Durrës jest rzymski amfiteatr Rruga Kalase, oddalony o ok. 5 minut spacerem od portu i promenady. Jest największym rzymskim amfiteatrem na terenie zachodnich Bałkanów. Co ciekawe, na jego ruiny natrafiono przez przypadek, gdy w 1966 roku jeden ze znajdujących się tam budynków zaczął się zapadać.

Zdaniem archeologów amfiteatr mógł pomieścić między 15 a 18 tysięcy widzów. Kierując się z amfiteatru w stronę portu, natrafić można na pozostałości fortyfikacji weneckich, spośród których najlepiej zachowała się okrągła wieża o wysokości 9 metrów. To wspaniały punkt widokowy, z którego można podziwiać morze, port i okoliczne budynki. We wnętrzach wieży działa także kawiarnia. Entuzjastów historii z pewnością zainteresuje możliwość zwiedzenia Muzeum Archeologicznego. Zgromadzone tam liczne eksponaty i artefakty znalezione podczas miejscowych wykopalisk przybliżą zainteresowanym historię miasta z czasów Greków i Rzymian. Jeśli zechcemy przyjrzeć się panoramie miasta, warto też wybrać się na punkt widokowy willa Zogu I. Budynek zlokalizowany jest na wzgórzu, powyżej Muzeum Archeologicznego. Zbudowano go w latach 20. XX wieku w darze dla króla Zogu I. Rezydencja, niegdyś imponująca i tętniąca życiem, pod koniec lat 90. opustoszała. Durrës to jednak przede wszystkim kurort, dlatego jego współczesna zabudowa to głównie hotele i hoteliki, a także knajpki i bary zlokalizowane tuż przy plaży, które mają zachęcają turystów do wypoczynku.

One of the highlights of Durrës is the Roman amphitheatre Rruga Kalase, located approximately 5 minutes' walk from the port and promenade. It is the largest Roman amphitheatre in the western Balkans. Interestingly, its ruins were found by accident, when in 1966 one of the buildings located there began to collapse. According to archaeologists, the amphitheatre could hold between 15 and 18 thousand spectators. Heading from the amphitheatre towards the harbour, you can find the remains of the Venetian fortifications, of which the best preserved is the round, 9-meter-high tower. It is a great vantage point from which you can admire the sea, the harbour and the surrounding buildings. The tower also holds a café. History enthusiasts will surely be interested in visiting the Archaeological Museum.

Numerous exhibits and artefacts found there, discovered during local excavations, present to the interested the history of the city from the times of the Greeks and Romans.

If you want to take a closer look at the city's panorama, it is also worth going to the viewpoint located at the villa of Zog I. The building is located on a hill above the Archaeological Museum. It was built in the 1920s as a gift to King Zog I. The residence, once impressive and vibrant with life, was deserted at the end of the 1990s.

Durrës is, above all, a resort, thus its modern buildings are mainly hotels, big and small, as well as pubs and bars located right next to the beach, which encourage tourists to relax.

WARTO WIEDZIEĆ MUST KNOW Jak dojechać do Krui?

Z Tirany do Krui możemy dostać się na kilka sposobów: busem, autobusem lub tzw. przewozem osób, a także własnym samochodem. Wybierając ostatnią z opcji, powinniśmy kierować się drogą krajową SH 11 w stronę Fushë-Krui, a następnie przez ok. 11 km drogą SH 38 do Krui. Podróż samochodem zajmie nam niecałą godzinę.

How to get to Krujë?

You can get from Tirana to Krujë in several ways: by bus, coach or the so-called carriage of people, as well as your own car. If you decide on the latter, you should take the SH 11 state road towards Fushë- Krujë, and then for about 11 km drive the SH 38 road to Krujë. The journey by car will take less than an hour.

Jak dojechać do Elbasanu?

Z Tirany do Elbasanu możemy dostać się m.in. koleją czy busem. Najłatwiejszą opcją jest dojazd samochodem – dzięki łączącej oba miasta autostradzie podróż jest bardzo szybka.

How to get to Elbasan?

From Tirana to Elbasan you can get by, among others, train or bus. The easiest option is to get there by car - thanks to the highway connecting both cities, the journey is very fast.

Jak dojechać do Durrës?

Z Tirany do Durrës możemy dotrzeć na kilka sposobów.

Najłatwiej dostać się tam samochodem – dzięki autostradzie łączącej oba miasta dotrzemy do celu w niecałą godzinę.

Kurort jest jednak dobrze skomunikowany, więc możemy także skorzystać z transportu publicznego. Z centrum albańskiej stolicy busy do Durrës kursują nawet co piętnaście minut. Koszt? Około 130 leków albańskich, czyli równowartość 1 euro.

How to get to Durrës?

You can get from Tirana to Durrës in several ways. The easiest way to get there is by car - thanks to the highway connecting both cities, you will reach your destination in less than an hour. The resort is, however, well connected, so you can also use public transport. Buses to Durrës run from the centre of the Albanian capital every fifteen minutes. Price? About 130 Albanian lekë, which is the equivalent of 1 euro.

51

2/2021

VIEW

STREET

SMAKI

Z KRAINY ORŁÓW FLAVORS FROM THE LAND OF EAGLES

TEXT

2/2021

ANNA KAWCZYŃSKA W albańskiej kuchni króluje prostota, a sekretem smaku dań są świeże lokalne składniki. Soczyste oliwki, dojrzewające w słońcu aromatyczne pomidory, bakłażany, okra, wyjątkowe w smaku papryczki, doskonałe sery, ryby, owoce morza oraz jagnięcina – to produkty, które znajdziemy w większości tradycyjnych albańskich potraw.

Simplicity reigns supreme in Albanian cuisine, and the secret to the taste of the dishes are fresh local ingredients. Juicy olives, aromatic tomatoes ripening in the sun, eggplants, okra, peppers with exceptional taste, excellent cheeses, fish, seafood and lamb - these are products that can be found in most traditional Albanian dishes.

W Albanii odnajdziemy smaki bałkańskie doprawione szczyptą orientu, z odrobiną śródziemnomorskiego wpływu. Czuć w nich dużą dozę słońca, zapach morza, ale też odzwierciedlenie tego, co niegdyś przeżyli Albańczycy – cień ogromnej biedy i głodu z czasów komunizmu. Entuzjaści kulinariów rodem z Bułgarii, Grecji czy Czarnogóry z pewnością zasmakują w albańskich daniach.

In Albania, you will find Balkan flavours seasoned with a pinch of the Orient and a touch of Mediterranean influence. You can feel a lot of sun and the smell of the sea in them, but also a reflection of what the Albanians once experienced - a shadow of great poverty and hunger from the communist era. Culinary enthusiasts from Bulgaria, Greece or Montenegro will surely enjoy Albanian dishes.

52

Albański street food na słodko - pączki z czekoladowym sosem petulla / Sweet Albanian street food - donuts with chocolate petulla sauce

FOOD

STREET

SKOSZTOWAĆ ALBAŃSKIEJ RIWIERY Jak w większości krajów, w Albanii również smaki są zróżnicowane w zależności od regionu. Kulinarną podróż po Shqipëri – jak nazywają ją tubylcy – zaczynamy od albańskiej riwiery. Na południu Albanii, w nadmorskich miejscowościach, warto skosztować oczywiście ryb i owoców morza – zwłaszcza że ich ceny wciąż są najniższe w Europie.

W menu tamtejszych tawern i restauracji znajdziemy m.in. doskonałe krewetki z grilla, mątwy, grillowane lub smażone kalmary, marynowane ośmiorniczki czy świeże małże. Jeśli chodzi o ryby, do najpopularniejszych należy dorada – najczęściej serwowana w całości, grillowana lub pieczona.

Podaje się również sardynki, dorsza, okonia, plamiaka, a także filety lub mielone kotleciki rybne – qofte peshku.

TASTE THE ALBANIAN RIVIERA As in most countries, the flavours in Albania vary from region to region. We start our culinary journey from the Albanian Riviera, or Shqipëri, as the natives call it.

In the south of Albania, in coastal towns, it is of course worth trying fish and seafood, especially since their prices are still the lowest in Europe. The menu of local taverns and restaurants includes, among others, excellent grilled shrimp, cuttlefish, grilled or fried calamari, marinated octopus or fresh mussels. When it comes to fish, gilt-head bream is one of the most popular - it is most often served whole, grilled or baked. There are also served sardines, cod, perch, haddock, as well as fillets or minced fish cutlets – qofte peshku.

NA WIĘKSZY APETYT Albańska kuchnia słynie z pożywnych potraw, takich jak zupy czy zapiekanki. Nad morzem z pewnością warto skosztować supe peshku – czyli zupy rybnej. Poza tym w menu znajdziemy też supe pule – kremową zupę z kurczaka podawaną z ryżem i kawałkami mięsa – czy supe perime – jarzynową. Czego jeszcze warto spróbować?

Z pewnością mousaki – czyli zapiekanki z mięsa i bakłażanów – oraz pispili – wytrawnej babki z mąki kukurydzianej ze szpinakiem. Smakowitą i sycącą propozycją są również qofte, niewielkie pulpeciki w najróżniejszych odsłonach, m.in. z warzywami. Możemy zamówić też byrek – potrawę przypominającą tartę, nadziewaną szpinakiem (byrek me spinaq), z twarogiem na słono (byrek me gjize), z mięsem mielonym i cebulą (byrek me mish) lub z dynią (byrek me kungull). W Albanii serwuje się również danie nieco podobne do polskich gołąbków. Japrak to faszerowane liście winogron, które nadziewa się mięsem i ryżem lub samym ryżem. Serwuje się je skropione sokiem z cytryny.

FOR A GREATER APPETITE Albanian cuisine is famous for its nutritious dishes, such as soups and casseroles. At the seaside, it is definitely worth tasting supe peshku – i.e. fish soup.

Moreover, the menu also includes supe pule - creamy chicken soup served with rice and pieces of meat – or supe perime - its vegetable version. What else is worth trying? Certainly mousaki – meat and eggplant casseroles, and pispili – a dry cornmeal cake with spinach.

Another tasty and filling proposition is qofte, small meatballs in various versions, also with vegetables.

You can also order byrek – a dish resembling a tart, stuffed with spinach (byrek me spinaq), with salty cottage cheese (byrek me gjize), with minced meat and onion (byrek me mish) or with pumpkin (byrek me kungull). In Albania, a dish similar to Polish gołąbek is also served. Japrak are grape leaves stuffed with meat and rice or just rice. They are served sprinkled with lemon juice.

BOGACTWO ŚWIEŻYCH WARZYW Nieodzownym dodatkiem do dań obiadowych są warzywa lub sałatki. Najpopularniejszą propozycją, którą znajdziemy niemalże w każdej albańskiej restauracji czy tawernie, jest sallate fshati – czyli tradycyjna sałatka grecka przygotowywana ze świeżych warzyw: ogórka, pomidora, papryki, czerwonej cebuli i oliwek, serwowana z dodatkiem sera feta, oliwy i oregano. Prócz tego serwowane są również warzywa grillowane (perime zgare), najczęściej cukinia, bakłażan i papryka. Doprawia się je jedynie solą, oliwą z oliwek i octem balsamicznym. Inną opcją są warzywa gotowane, które podaje się na zimno: ziemniaki pokrojone w kostkę, marchewka i kalafior.

THE WEALTH OF FRESH VEGETABLES An indispensable addition to dinner dishes are vegetables or salads. The most popular one that can be found in almost every Albanian restaurant or tavern is sallate fshati - a traditional Greek salad prepared from fresh vegetables: cucumber, tomato, pepper, red onion and olives, served with feta cheese, olive oil and oregano. Apart from that, grilled vegetables (perime zgare) are also served, usually zucchini, eggplant and pepper. They are seasoned only with salt, olive oil and balsamic vinegar. Another option is cooked vegetables that are served cold: diced potatoes, carrots and cauliflower.

KUCHNIA PÓŁNOCY W albańskiej kuchni nie brakuje też doskonałych mięs. Prawdziwym rajem dla mięsożerców jest północna część kraju. To region górzysty, o nieco chłodniejszym klimacie – królują tu więc cięższe, bardziej sycące potrawy, silniej nawiązujące do kuchni typowo bałkańskiej. Ich bazą jest mięso, a najpo-

NORTHERN CUISINE Albanian cuisine also offers excellent meats. The northern part of the country is a true paradise for carnivores. It is a mountainous region with a slightly cooler climate – thus heavier, more filling dishes that refer to the typical Balkan cuisine reign supreme here. Their 53

2/2021

FOOD

STREET

FOOD

STREET

1. Targowisko w Tiranie /Tirana market 2. Targ owoców / Fruits market

2

2/2021

1

pularniejsza jest oczywiście jagnięcina. Najczęściej przygotowuje się ją na grillu lub w piecu. Odwiedzając Albanię, warto jej spróbować – jest niezwykle delikatna i wręcz rozpływa się w ustach! Flagowe potrawy północy to m.in. tave kosi, czyli tradycyjna zapiekanka z jagnięciny i ryżu w sosie jogurtowym, pershesh me pule – indyk w towarzystwie kukurydzianego chleba, czy birjan, który stanowi połączenie mięsa drobiowego lub jagnięcego z ryżem.

base is meat, with the most popular one being, of course, lamb. Most often it is prepared on the grill or in the oven.

When visiting Albania, it is worth trying it - it is extremely delicate and melts in your mouth! The flagship dishes of the north include tave kosi, which is a traditional lamb and rice casserole in yoghurt sauce, pershesh me pule turkey with corn bread, or birjan, which is a combination of poultry or lamb meat with rice.

NA OSŁODĘ W albańskiej kuchni prym wiodą proste desery. Wśród najpopularniejszych słodkości znajdziemy baklavę i kadaif.

Pierwsza propozycja to cienkie warstwy ciasta filo przełożone orzechami włoskimi, laskowymi i migdałami z dodatkiem miodu, cynamonu i soku z pomarańczy. Drugą przygotowuje się ze strzępionego ciasta filo oprószonego cukrem waniliowym z dodatkiem orzechów włoskich, pieczonego na złoty kolor. Ciekawą propozycją jest też hasude – podawana na ciepło galaretka o smaku karmelowym z orzechami.

A jeśli zrobi nam się zbyt słodko, skosztujmy oriz me tamel – rodzaju ryżowego puddingu na mleku owczym z dodatkiem rodzynek, czy kos me mjalt dhe ara, kefiru z miodem i orzechami.

A SWEETENER Albanian cuisine is dominated by simple desserts.

Baklava and kadaif are among the most popular sweets. The former is thin layers of filo dough with walnuts, hazelnuts and almonds, with the addition of honey, cinnamon and orange juice. The latter is made of shredded filo dough sprinkled with vanilla sugar and walnuts, baked until golden brown. An interesting proposition is also hasude - caramel-flavoured jelly with nuts served warm. And if it is too sweet, try oriz me tamel - a kind of rice pudding made of sheep's milk with raisins, or kos me mjalt dhe ara, kefir with honey and nuts.

FOOD INCLUDED IN THE PRICE? Visits to local bars and small family restaurants, which can be found almost everywhere in Albania, are an attraction in itself. The food there is really worth it.

What's more - similarly to Greece - portions are really big and meals relatively cheap. A filling dinner with starters for two people costs about PLN 100. Therefore, it is not worth taking away the pleasure of tasting traditional flavours straight from the Land of the Eagles!

WYŻYWIENIE W CENIE? Wizyty w lokalnych barach i niewielkich rodzinnych restauracyjkach, które w Albanii spotkać można niemal na każdym kroku, to atrakcja sama w sobie. Tamtejsze potrawy naprawdę są tego warte. Co więcej – podobnie jak w Grecji – porcje są naprawdę duże, a posiłki relatywnie tanie. Sycący obiad wraz z przystawkami dla dwóch osób to koszt około 100 złotych. Nie warto zatem odbierać sobie przyjemności skosztowania tradycyjnych smaków rodem z Krainy Orłów!

54

Biurowiec Sky Tower w Tiranie / Sky Tower office building in Tirana

CELE ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

SDG

RAPORT

FORUM ODPOWIEDZIALNEGO BIZNESU ZA 2020 RESPONSIBLE BUSINESS FORUM REPORT FOR 2020

TEXT

2/2021

ARKADIUSZ TYRAŁA

Raport Forum Odpowiedzialnego Biznesu jest największym w Polsce przeglądem najlepszych praktyk CSR, wydawanym od 2002 roku. 19. edycja zawiera rekordową liczbę praktyk, (dokładnie 1958 praktyk z 225 przedsiębiorstw). Odnotowane liczby stanowią ponadczterdziestoprocentowy wzrost tego typu działań w stosunku do tych zgłoszonych do publikacji po raz pierwszy.

The Responsible Business Forum report is the largest review of the best CSR practices in Poland, published since 2002. The 19th edition of the report contains a record number of practice (exactly 1 958 practices from 225 companies). The recorded figures represent an increase of over 40% of this type of activity in relation to those submitted for publication for the first time.

Forum to instytucja ekspercka, typu think-and-do-tank, pozostająca inicjatorem i partnerem przedsięwzięć kluczowych dla polskiego CSR. Do swoich zadań zalicza działania na rzecz zrównoważonego rozwoju, czyli „inspirowanie biznesu, który zmienia świat, i łączenie ludzi, którzy zmieniają biznes”.

The Forum is an expert institution of a think-and-do-tank type, which remains the initiator and partner of key undertakings for Polish CSR. Its tasks include activities for sustainable development, that is "inspiring business that changes the world, and connecting people who change business".

ODPOWIEDZIALNY BIZNES W POLSCE. DOBRE PRAKTYKI 2020 Coroczny raport jest przeglądem aktywności firm, które zgłosiły swoje działania w zakresie CSR, oraz podsumowuje najważniejsze kwestie związane z odpowiedzialnym

RESPONSIBLE BUSINESS IN POLAND. GOOD PRACTICES 2020 The annual report is a review of the activities of companies that reported their CSR activities, and a summary of the most important issues related to responsible 56

CELE ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

SDG

biznesem w danym roku w Polsce. W publikacji znalazły się business in a given year in Poland. The publication incartykuły oraz komentarze ekspertów, z których większość luded articles and comments by experts, most of which dotyczyła najbardziej palących i aktualnych zagadnień: concerned the most pressing and current issues: related związanych z trwającą wciąż pandemią COVID-19, jej to the ongoing COVID-19 pandemic, its impact on e.g. the wpływem np. na ryzyko pracy przyrisk of forced labour, care for senior citimusowej, opieką nad seniorami, pracą zens, remote work, and the importance zdalną, a także znaczeniem CSR w dobie of CSR in the era of epidemic as well as epidemii, jak również tych związanych those related to climate change. ze zmianami klimatycznymi.

The core of the report are the so-calTrzon raportu stanowią tzw. dobre praktyled good practices, i.e. CSR activities ki, czyli zrealizowane przez poszczególne carried out by individual companies. firmy działania CSR. Dział podzielono The section is divided into 7 areas, Zeskanuj kod i czytaj Raport na 7 obszarów nawiązujących do 17 referring to the 17 goals included in the „Odpowiedzialny Biznes celów zawartych w agendzie Celów 2030 Sustainable Development Goals w Polsce. Dobre Praktyki” 2020.

Zrównoważonego Rozwoju 2030. agenda. Qualified practices create a map / Scan the code and read the Zakwalifikowane praktyki tworzą mapę of the positive impact of business and Report "Responsible Business in pozytywnego oddziaływania biznesu constitute a collection of inspiration for Poland. Good Practices” 2020. i stanowią zbiór inspiracji dla organiorganizations that also want to implezacji, które również chcą wprowadzać ment CSR solutions. rozwiązania CSR. 7 AREAS OF GOOD PRACTICE 7 OBSZARÓW DOBRYCH PRAKTYK • Organizational governance (97 good practices)

• • • • • •

Ład organizacyjny (97 dobrych praktyk) Prawa człowieka (110 dobrych praktyk)

Praktyki z zakresu pracy (525 dobrych praktyk) Środowisko (382 dobre praktyki) Uczciwe praktyki operacyjne (106 dobrych praktyk) Zagadnienia konsumenckie (107 dobrych praktyk) Zaangażowanie i rozwój społeczności lokalnej (631 dobrych praktyk)

Human rights (110 good practices) Labour practices (525 good practices) Environment (382 good practices) Fair Operating Practices (106 good practices) Consumer issues (107 good practices) Community involvement and development (631 good practices)

NOWE TRENDY Raport zwraca uwagę na obszary działań pracodawców związanych z wprowadzeniem i ułatwieniem pracy zdalnej oraz działalność w oparciu o dobre praktyki na rzecz społeczności i sektora zdrowotnego. Rozszerzenie działań filantropijnych, których najważniejszym beneficjentem była służba zdrowia w dobie COVID-19, na pewno nie zakończy się wraz z końcem epidemii.

NEW TRENDS The report highlights the areas of employers' activities related to the introduction and facilitation of remote work and activities based on good practices for the benefit of the community and the health sector. The extension of philanthropic activities, the most important beneficiary of which was the health service during the COVID-19 pandemic, will certainly not end together with the epidemic.

PRAKTYKI KRAKÓW AIRPORT Rokrocznie praktyki Kraków Airport pojawiają się w raporcie, co dowodzi, jak w codziennym zarządzaniu lotniskiem ważny jest człowiek – zarówno pasażer, jak i pracownik lotniska, ale także wskazuje na umiejętność dostrzegania wyzwań, jakie stoją przed współczesnymi przedsiębiorstwami.

KRAKÓW AIRPORT’S PRACTICES Every year, Kraków Airport’s practices appear in the report, a fact which proves not only how important a person - both a passenger and an airport employee - is in the daily management of the airport, but also shows the ability to perceive the challenges faced by modern enterprises.

W TEGOROCZNYM RAPORCIE ZNALAZŁO SIĘ 9 PRAKTYK KRAKOW AIRPORT. THIS YEAR'S REPORT INCLUDES 9 KRAKÓW AIRPORT’S PRACTICES.

57

2/2021

• • • • • • •

MAŁOPOLSKA

INNOWACYJNA

TEXT

2/2021

MARCIN DREWS

VIRTUAL WSPIERA REAL VIRTUAL SUPPORTS REAL

Pandemia i związany z nią lockdown z siłą tarana uderzyły w światową gospodarkę. Pośród branż, które dotkliwie ucierpiały, znalazła się turystyka. A jednak to właśnie ta dziedzina zyskała szansę na przetrwanie kryzysu. A wszystko to za sprawą możliwości, jakie dają nowe media i kreowane w sieci wirtualne światy. W ten wciąż raczkujący trend dobrze wpisała się Małopolska.

The pandemic and the related lockdown has hit the world economy with the force of a battering ram. Tourism was one of the industries that was hit the hardest. And yet, it was this area that had the chance to survive the crisis. All this is due to the possibilities offered by new media and virtual worlds created in networks. Małopolska is well suited to this still fledgling trend.

– Pozbawieni dotychczasowej swobody działania podróżnicy oraz podupadłe z powodu pandemii firmy branży turystycznej mogą przestawić się na wirtualne wycieczki – skomentowało w zeszłym roku sytuację pandemiczną naukowe czasopismo „Patterns”. Co prawda

– Both travellers deprived of their freedom of action as well as tourism companies in decline that have been weakened by the pandemic may switch to virtual tours – the scientific journal “Patterns” commented on the pandemic situation last year. While digital travel 58

MAŁOPOLSKA

INNOWACYJNA

cyfrowe podróże nigdy nie zastąpią tych prawdziwych, przynajmniej do czasu wynalezienia interfejsu oddziałującego na wszystkie zmysły, jednakże stały się w czasie lockdownu szansą na przetrwanie firm turystycznych.

Szybko też zauważono, że wirtualne wycieczki i wydarzenia kulturalno-turystyczne online mogą również stać się znakomitą formą promocji, która zaowocuje ruchem turystycznym po zniesieniu obostrzeń. Z takiego właśnie założenia wyszedł chociażby Guðrið Højgaard, dyrektor projektu Visit Faroe Islands, umożliwiającego wirtualne zwiedzanie Wysp Owczych. – Wierzymy, że nasze zdalne wyspy są idealnym miejscem do inspirowania ludzi na kwarantannie – powiedział. – Oczywiście mamy nadzieję powitać ich osobiście, gdy wszyscy będą mogli ponownie podróżować.

will never replace reality, at least until the all-sensory interface is invented, it has become a chance for tourism companies to survive during the lockdown.

It was quickly noticed that online virtual tours and cultural-tourist events can also become an excellent form of promotion, which will result in tourist traffic after the restrictions are lifted. This was the assumption of Guðrið Højgaard, director of the Visit Faroe Islands project, which enables a virtual tour of the Faroe Islands. – We believe our remote islands are the perfect place to inspire people in quarantine - he said. – Of course, we hope to welcome them in person when they can all travel again.

W tyle względem światowych trendów nie pozostała Małopolska, gdzie prowadzona jest od początku pandemii działalność mająca na celu podniesienie atrakcyjności regionu poprzez interaktywne materiały audiowizualne, w tym wirtualne wystawy, spacery i wycieczki.

ALL THE KING'S TAPESTRIES Just a day after the opening of the largest ever exhibition of 137 royal tapestries in Poland, a lockdown was announced and the exhibition was closed. Fortunately, a group of museologists prepared a technologically advanced virtual tour. It opened on April 9 this year.

– With a virtual tour, visitors will not only cross the threshold of Wawel, but also the border of the showcases. This is a truly unique event, the only opportunity to experience the exhibits at your fingertips. We show literally everything, counting on the fact that in the future you would like to see the treasure of the last Jagiellonian with your own eyes – encouraged prof. Andrzej Betlej, director of the Wawel Royal Castle.

WSZYSTKIE ARRASY KRÓLA Ledwie dzień po otwarciu największej w historii ekspozycji 137 królewskich arrasów ogłoszono w Polsce lockdown i wystawa została zamknięta. Na szczęście grono muzea-lników przygotowało zaawansowaną technologicznie wirtualną wycieczkę. Otwarto ją 9 kwietnia tego roku. – Dzięki wirtualnemu oprowadzaniu zwiedzający przekroczą jednak nie tylko próg Wawelu, ale także granicę gablot. To naprawdę wyjątkowe wydarzenie, jedyna okazja, aby doświadczyć obiektów na wyciągnięcie ręki. Pokazujemy dosłownie wszystko, licząc na to, że zapragną Państwo w przyszłości zobaczyć skarb ostatniego Jagiellona na własne oczy – zachęcił prof. Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu.

VIRTUAL WALKS – When sightseeing is not possible for some reason, there are ways to get to know an attraction better - sometimes even more in-depth than during traditional trips – writes the portal visitmalopolska. pl on its website. Thanks to virtual walks available at spacery.visitmalopolska.pl, you can visit over 130 attractions during 16 different walks. Video panoramas were created at the widest possible angle of 360°, which allows you to feel the authentic atmosphere of the places. 11 walks were made in 3D and 2D technology (3D for presentation using VR goggles and 2D for presentation on the regional tourist portal visitmalopolska.pl and the VisitMałopolska application). – This is a good way to get to know the region prior to the trip, as well as reminisce and learn more about what we already know – write the creators.

WIRTUALNE SPACERY – Kiedy zwiedzanie nie jest z jakichś powodów możliwe, istnieją sposoby, aby lepiej poznać daną atrakcję – czasem jeszcze dokładniej niż podczas klasycznych podróży– pisze na swych stronach portal visitmalopolska.pl. Dzięki wirtualnym spacerom dostępnym pod adresem spacery.visitmalopolska.pl zwiedzić można ponad 130 atrakcji podczas 16 różnych spacerów.

Filmowe panoramy powstały w najszerszym możliwym kącie 360°, co pozwala odczuć autentyczny klimat miejsc. 11 spacerów zostało wykonanych w technologii 3D i 2D (3D do prezentacji za pomocą gogli VR oraz 2D do prezentacji na regionalnym portalu turystycznym visitmalopolska.pl oraz w aplikacji VisitMałopolska). – To dobry sposób na poznanie regionu przed podróżą, a także powspominanie miejsc i lepsze poznanie tego, co już znamy – piszą twórcy.

59

2/2021

Małopolska is not lagging behind global trends, as from the beginning of the pandemic, it has been carrying out activities aimed at increasing the attractiveness of the region through interactive audio-visual materials, including virtual exhibitions, walks and tours.

MAŁOPOLSKA

2/2021

INNOWACYJNA

KULTURA ONLINE Wiele placówek kulturalnych uruchomiło zasoby online jeszcze przed pandemią, jako uzupełnienie swej skądinąd bogatej oferty. Zamek Królewski na Wawelu oferuje wirtualne zwiedzanie Kolekcji Lanckorońskich oraz sal Zamku. Muzeum Krakowa udostępnia zbiory w sieci.

MOCAK Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie zachęca do lektury wykładów dostępnych na łamach serwisu YouTube. Z kolei Muzeum Narodowe w Krakowie nie tylko umożliwia wirtualne wycieczki po pięciu oddziałach Muzeum (Gmach Główny, Pałac Biskupa Erazma Ciołka, Dom Jana Matejki, Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego z Pawilonem Józefa Czapskiego, Muzeum Karola Szymanowskiego w Willi „Atma”), ale też udostępnia online przeszło 130 tysięcy dzieł ze swej kolekcji!

ONLINE CULTURE Many cultural institutions launched online holdings even before the pandemic in addition to their otherwise rich offer. The Wawel Royal Castle offers a virtual tour of the Lanckoroński Collections and the Castle's halls. The Museum of Kraków’s collections goes online. The MOCAK Museum of Contemporary Art in Kraków encourages you to listen to lectures available on YouTube. On the other hand, the National Museum in Kraków not only enables virtual tours of the five branches of the Museum (Main Building, Bishop Erazm Ciołek Palace, Jan Matejko House, Emeryk Hutten-Czapski Museum with the Józef Czapski Pavilion, Karol Szymanowski Museum in Villa "Atma"), but also makes available online over 130 000 works from its collection!

Niezwykle ciekawą ofertę mają też Wirtualne Muzea Małopolski – inicjatywa Regionalnej Pracowni Digitalizacji Małopolskiego Instytutu Kultury w Krakowie. – W ramach kilku unijnych i ministerialnych projektów zdigitalizowaliśmy 2557 eksponatów z 48 małopolskich muzeów – informują twórcy. – Najwięcej zdjęć na potrzeby jednego projektu – 2785 – zrobiliśmy podczas digitalizacji głów wawelskich. Nasze zdjęcia i modele są bardzo dokładne. Bez trudu obejrzycie z bliska detale starej biżuterii i haftów lub paleolitycznych narzędzi, zobaczycie pociągnięcia pędzla na obrazach albo osnowę i wątek w zabytkowych makatach oraz wawelskich arrasach, które utrwaliliśmy z dokładnością do 0,2 mm.

The Małopolska's Virtual Museums also have an extremely interesting offer - an initiative of the Regionalna Pracownia Digitalizacji Małopolskiego Instytutu Kultury (Regional Digitization Laboratory of the Małopolska Institute of Culture) in Kraków. - As part of several EU and ministerial projects, we have digitized 2557 exhibits from 48 museums in Małopolska - inform the authors. – The most photos for one projects – 2785 – were taken during the digitization of the Wawel heads. Our photos and models are very accurate. You can easily see the details of old jeweller and embroidery or Palaeolithic tools up close; you will see brush strokes on the paintings or the canvas and weft in historic tapestries and Wawel Arrasses, which we have recorded with an accuracy of 0.2 mm.

ZOBACZ W SIECI I PRZYJEDŹ Wszystkie zasoby online stanowią nie tylko atrakcyjny zamiennik w czasie pandemii, ale też znakomitą wręcz zachętę do powrotu na szlak i zobaczenia wszystkich zdigitalizowanych atrakcji na własne oczy w świecie rzeczywistym.

Wirtualne wycieczki i spacery to dziś cenne uzupełnienie fizycznej oferty, są jej wsparciem szczególnie dla osób z niepełnosprawnościami, które mogą mieć fizycznie utrudniony dostęp do niektórych atrakcji.

SEE ONLINE AND VISIT All online resources are not only an attractive replacement during the pandemic, but also a great incentive to return to the trail and see all the digitized attractions with your own eyes in the real world. Virtual tours and walks are now a valuable supplement to the regular offer, and can neatly complement it, especially in case of people with disabilities, who may have physical difficulties in accessing some attractions.

– Po pandemii COVID-19 i związanych z nią nakazach izolacji społecznej zostanie nam niejako „w spadku” digitalizacja podróży. Nie oznacza to oczywiście całkowitej zamiany realnej podróży na taką, która realizowana jest wyłącznie z udziałem technologii – to nie zaspokaja podstawowych potrzeb leżących u podstaw turystyki. Należy się jednak spodziewać, że wirtualne zwiedzanie, w tym z wykorzystaniem narzędzi VR, będzie zyskiwać na popularności.

Elementem spajającym świat cyfrowy z rzeczywistym będzie wiele narzędzi wzbogacających wakacyjne doznania, a jednocześnie pozwalających na pełną indywidualizację zwiedzania. Od wirtualnych przewodników przez samoobsługowe gry miejskie po zwiedzanie wspomagane technologią rozszerzonej rzeczywistości – podsumowuje Jacek Cieślewicz w opracowaniu „Recepta dla turystyki”.

– After the COVID-19 pandemic and the related orders of social isolation, we will somewhat “inherit” travel digitization. This does not mean, of course, a complete replacement of a real trip with one that is carried out only with the help of technology - it does not meet the basic needs underlying tourism. However, it should be expected that virtual sightseeing, including the use of VR tools, will become more and more popular. The element that will bind the digital and real world will be many tools enriching the holiday experience, and at the same time, allowing for full individualization of sightseeing. From virtual guides, through self-service city games, to sightseeing supported by augmented reality technology – sums up Jacek Cieślewicz in the study "A prescription for tourism".

60

INNOWACYJNA MAŁOPOLSKA Magnateria is a concept that combines a restaurant, cocktail bar and cultural space.

TherestaurantfocusesonPolish-Frenchcuisine.Themenuincludesawide selectionofseafood,FrenchcuisineclassicsandtraditionalPolishdishes.

FortheFrench,"Eaudevie"is"wateroflife",whichreferstotheEuropeancultureofalcoholtasting.Ourmenuincludesnumerouscocktailsand awideselectionofwinesandstrongalcohols,whichencourageyouto spend time in a club with a beautiful view on the Main Square.

Main Square 20 • 31-008, Kraków • magnateria@magnateria-restauracja.pl • +48 507 927 784

Metropolitan is a restaurant where beef, streetfood-inspired Asian dishes and classic recipes from around the world play a key role.

We focus on Polish beef from local producers, which we dry age in special cabinets for meat maturation. With controlled air flow, temperature and humidity, the minimum seasoning time is 28 days . Thanks to this treatment, the meat remains tender.

From foreign products, we offer Wagyu beef from Australia, which we select based on quality of the breed and the breeding process. The meat is very juicy due to the high degree of marbling - the even distribution of fat.

We are particularly inspired by the premium street food cuisine, characterized by the freshness of local products and the opportunity to taste local flavors and culture.

61

Main Square 30 • 31-008, Kraków • metropolitan@metropolitan-restauracja.pl • +48 124 306 285

2/2021

Due to the fact that we are located in a building filled with culture, art and history of the Potocki family, we want to create a space for artistic concerts and cultural events.

NEWS

2/2021

BUSINESS

BUSINESS

NEWS KRAKÓW WYGODNY DO ŻYCIA

KRAKÓW CONVENIENT TO LIVE IN

Bo gdzie jeszcze ludziom tak dobrze, jak tu? Ktokolwiek zada to słynne, pochodzące ze starej lwowskiej piosenki pytanie, w odpowiedzi dowiedzieć się może, że w Krakowie.

Stolica Małopolski zajęła bowiem zaszczytne drugie miejsce w przygotowanym przez magazyn „Newsweek” rankingu najlepszych miast do życia w Polsce.

Organizatorzy rankingu swoje badania oparli na danych Głównego Urzędu Statystycznego. Na znakomitą pozycję Krakowa, który ustąpił wyłącznie Warszawie, wpływ miały takie czynniki, jak: dobry dostęp do służby zdrowia, efektywna walka o poprawę jakości powietrza, wysoki poziom bezpieczeństwa, chłonny rynek pracy czy niskie bezrobocie. Kraków to też drugie po stolicy miasto z najwyższym dodatnim saldem migracji.

Wedle danych GUS w pierwszym półroczu 2020 roku do stolicy Małopolski sprowadziło się 4258 osób, w tym 246 z zagranicy.

Where else is it as good for people as here? Whoever asks this famous question from an old Lviv song, may find out the answer in Kraków. The capital of Małopolska took the honourable second place in the ranking of the best Polish cities to live in, prepared by the "Newsweek" magazine.

The organizers of the ranking based their research on the data of Statistics Poland. The excellent position of Kraków, which gave way only to Warszawa, was influenced by such factors as: good access to health care, effective fight to improve air quality, high level of safety, absorbent labour market and low unemployment. Kraków is also the second city after the capital with the highest positive migration balance. According to data from Statistics Poland, 4258 people moved to the capital of Małopolska in the first half of 2020, including 246 from abroad.

62

MIEJSKA KOMISJA O KRAKÓW AIRPORT

MUNICIPAL COMMISSION ABOUT KRAKÓW AIRPORT

Majowe posiedzenie Komisji Promocji i Turystyki Rady Miasta Krakowa poświęcono przede wszystkim planom rozbudowy Kraków Airport oraz aktualnej siatce połączeń i prognozom ruchu pasażerskiego. Radosław Włoszek, prezes zarządu Kraków Airport, omówił wpływ pandemii i lockdownu na ruch turystyczny.

Po rekordowym dla lotniska roku 2019, kiedy to przekroczono liczbę ośmiu milionów pasażerów, nastąpił drastyczny spadek ruchu aż o 69%. Pomimo trudnej sytuacji port lotniczy realizuje kluczowe zadania inwestycyjne, takie jak: budowa nowej drogi startowej, rozbudowa płyty postojowej dla samolotów w części zachodniej, budowa nowego terminala cargo, rozbudowa terminala pasażerskiego i wewnętrznego układu komunikacyjnego czy konstrukcja parkingu wielopoziomowego. – O lotnisku musimy myśleć o dekady do przodu. Dlatego kontynuujemy plany inwestycyjne – podkreślił prezes Kraków Airport.

The meeting of the Promotion and Tourism Committee of the City Council of Kraków in May was devoted primarily to the plans for the expansion of Kraków Airport and the current network of connections and passenger traffic forecasts.

Radosław Włoszek, CEO of Kraków Airport, discussed the impact of the pandemic and lockdown on tourist traffic.

After a record-breaking year for the airport in 2019, when the number of passengers exceeded eight million, there was a drastic decrease in traffic by as much as 69%. Despite the difficult situation, the airport carries out key investment tasks, such as: construction of a new runway, expansion of an apron for planes in the western part, construction of a new cargo terminal, expansion of the passenger terminal and internal communication system, and the construction of a multi-storey car park. – We must think about the airport decades ahead. Therefore, we are continuing our investment plans – emphasized the president of Kraków Airport.

W spotkaniu udział wziął także Hubert Kiełbus z Departamentu Bezzałogowych Statków Powietrznych Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Omówił on prawne aspekty użytkowania dronów do celów komercyjnych i prywatnych na terenie miasta Krakowa. Jedną z kluczowych zmian jest obowiązek rejestracji użytkowników dronów. Praktycznie każdy, kto chce latać pojazdem bezzałogowym o masie powyżej 250 g, musi też przejść szkolenie oraz zaliczyć test online potwierdzający zdobycie wymaganej wiedzy. – Skończyło się dzielenie operacji dronowych na komercyjne i rekreacyjne. Teraz wymagania są takie same dla wszystkich, bez względu na cel lotu – podsumował Hubert Kiełbus.

Hubert Kiełbus from the Department of Unmanned Aircrafts of the Civil Aviation Authority also took part in the meeting.

He discussed the legal aspects of using drones for commercial and private purposes in the city of Kraków. One of the key changes is the obligation to register drone users. Virtually everyone who wants to fly an unmanned vehicle weighing more than 250 g must also undergo training and pass an online test confirming the acquisition of the required knowledge. – The division of drone operations into commercial and recreational has ended. Now the requirements are the same for everyone, regardless of the purpose of the flight – summed up Hubert Kiełbus.

WSPARCIE DLA TURYSTYKI

SUPPORT FOR TOURISM

„Małopolska jako cel podróży” to nowa kampania organizowana we współpracy z Małopolską Organizacją Turystyczną. W 2022 roku promować będzie region w mediach brytyjskich i niemieckich. Akcja o wartości ośmiu milionów złotych zostanie w całości sfinansowana ze środków Unii Europejskiej. – Sytuacja branży turystycznej jest trudna i ciężka w całej Polsce. Przychody w tej branży w 2020 roku w porównaniu do roku poprzedniego spadły o 47,8 procent – mówi Elżbieta Kantor, dyrektor Wydziału ds. Turystyki Urzędu Miasta Krakowa. Dlatego magistrat prowadzi szeroko zakrojone działania wspierające promocję regionu i renesans ruchu turystycznego skutecznie wstrzymanego przez pandemię i lockdown. Bieżąca akcja „Bądź turystą w swoim mieście – zwiedzaj Kraków” zostanie w najbliższym czasie dofinansowana kwotą dwóch milionów złotych.

"Małopolska as a destination" is a new campaign organized in cooperation with the Małopolska Tourist Organization. In 2022, it will promote the region in the British and German media. The action, worth PLN 8 million, will be entirely financed by the European Union. - The situation of the tourism industry is hard and difficult all over Poland. Revenues in this industry decreased by 47.8 percent in 2020 as compared to the previous year - says Elżbieta Kantor, director of Department of Tourism of the City Council of Kraków. That is why the city council carries out extensive activities supporting the promotion of the region and the renaissance of tourist traffic effectively halted by the pandemic and lockdown. The current campaign "Be a tourist in your city - visit Kraków" will soon be subsidized with the amount of two million zlotys.

63

2/2021

NEWS

BUSINESS

NOWE ZASADY BEZPIECZEŃSTWA W PODRÓŻY SAMOLOTEM NEW SAFETY RULES FOR AIR TRAVEL ɰ Skorzystaj z odprawy online i pobierz/wydrukuj swoja kartę pokładową.

Check-in online and download/print out your boarding pass. ɰ Wypełnij oświadczenie o stanie zdrowia zgodnie z instrukcją przewoźnika.

Fill in the health form according to the airline instructions. ɰ Jeśli nadajesz bagaż, skorzystaj z samoobsługowych stanowisk nadawania bagażu (dostępne dla wybranych przewoźników).

If you check in your luggage, use self-service bag drop kiosks (available for selected airlines). ɰ Postaraj się ograniczyć ilość bagażu podręcznego; sprawdź obowiązujące limity bagażu linii lotniczej, którą podróżujesz.

Try to limit amount of your hand luggage; check baggage allowance of the airline you travel with.

NEW SAFETY RULES FOR AIR TRAVEL

ɰ Sprawdź dokumenty i procedury wymagane do przekroczenia granicy kraju, do którego zamierzasz się udać.

Check the documents and the procedures required to cross the border of the country you intend to go to. ɰ Noś maseczkę ochronną.

Wear a mask. ɰ Zachowaj dystans społeczny.

Keep the social distance. ɰ Myj często ręce lub używaj środka do dezynfekcji rąk, który zawiera co najmniej 60% alkoholu.

Wash your hands frequently or use a hand sanitizer containing at least 60% of alcohol. ɰ Wypełnij kartę lokalizacji podróżnego i przekaż ją załodze.

Fill in the passenger locator form and hand it in to the crew. ɰ Pamietaj o ograniczeniach serwisu pokładowego; brak ciepłych posiłków, napoje i przekąski serwowane w indywidualnych opakowaniach.

Please note that there are limitations to the on-board service; no hot dishes, drinks and snacks served in individual wrappings. ɰ Po przylocie odbierz swój bagaż i opuść terminal bez zbędnej zwłoki.

Upon arrival, collect your luggage and leave the terminal without undue delay. ɰ Stosuj się do instrukcji służb lotniskowych i załogi.

Apply instructions from the airport services and the crew.

NA LOTNISKU AT THE AIRPORT

PRZED WYLOTEM BEFORE DEPARTURE

Więcej informacji More information

W SAMOLOCIE ON BOARD

ulc.gov.pl

PO PRZYLOCIE AFTER ARRIVAL

gis.gov.pl

PRZESTRZEGAJ ZASAD FOLLOW THE RULES

Monitoruj stan swojego zdrowia Monitor your health

Pomiar temperatury Temperature scanning

Wear a mask

Zachowaj dystans Keep the distance

Wash your hands frequently

Zakrywaj usta i nos, gdy kaszlesz lub kichasz Cover your cough or sneeze

Unikaj dotykania przycisków nieosłoniętą ręką Avoid direct contact with buttons

ZMIANY W FUNKCJONOWANIU TERMINALU PASAŻERSKIEGO ORAZ OBSŁUGI PASAŻERÓW CHANGES IN THE OPERATION OF THE PASSENGER TERMINAL AND PASSENGER SERVICES ɰ Punkty gastronomiczne i handlowe funkcjonują w ograniczonym zakresie w godzinach operacji lotniczych.

Restaurants and stores are open to a limited extent in the hours of air operations. ɰ Ze wzgledów bezpieczeństwa wszystkich użytkowników terminalu obowiązuje zachowanie dystansu społecznego, noszenie maseczek i przestrzeganie standardów zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektoratu Sanitarnego.

For safety reasons, all users of the terminal are required to practice social distancing, wear masks and comply with standards as prescribed by Chief Sanitary Inspectorate guidelines. ɰ W terminalu dostepne są bezdotykowe punkty do dezynfekcji rąk.

Non-contact hand disinfection points are available in the terminal. ɰ W terminalu dostępne są także automaty vendigowe, w których pasażerowie mogą zaopatrzyć się w niezbędne maseczki, rękawiczki czy płyny do dezynfekcji rąk.

Vending machines are also available in the terminal, where passengers can stock up on face masks, gloves and hand sanitizers. ɰ Dedykowane oznaczenia pomogą wszystkim w zachowaniu odpowiedniego dystansu i pozwolą na sprawną obsługę przez pracowników lotniska.

Special markings will help everyone to keep the right distance and allow for effcient handling of passengers. ɰ Salony Business Lounge są otwarte; godziny otwarcia są opublikowane na stronie krakowairport.pl.

Business Lounges are open; the opening hours are published at krakowairport.pl. ɰ Usługa VIP w Kraków Airport jest dostępna.

The VIP service at Kraków Airport is available.

LATO/SUMMER 2021 LATO/SUMMER 2021

luxair.lu luxair.lu T: +352 2456-1 T: +352 2456-1

* Wszystkie informacje dotyczące rozkładu lotów należy sprawdzać bezpośrednio u przewoźnika. * All information regarding flight schedules should be checked directly with the carrier.