Paroimies

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΑΞΗ: Α ΤΜΗΜΑ: 1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΡΙΑΣ ΒΟΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2014 - 2015

ΘΕΜΑ: «ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ», Η ΣΟΦΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΡΗΤΑ ΤΟΥΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ι. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ………………3 ΟΡΙΣΜΟΣ………………………………………………………………………3 ΓΕΝΙΚΑ………………………………………………………………………….3 ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ…………………………………………………………………..3 ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ – ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ……………………………………………4 ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ – ΕΞΗΓΗΣΗ……………………………………………….7 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ………………………………………………...9

ΙΙ. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΡΗΤΑ…………10 ΟΡΙΣΜΟΙ…………………………………………………………………….10 ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ……………………………………..11 ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΡΗΤΑ………………………………………………..16 ΑΠΟ ΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ………………………………………………………18 ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ…………………………....22 ΑΠΟ ΑΛΛΕΣ ΠΗΓΕΣ……………………………………………………… 24

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΡΗΤΩΝ……………………………………………….24

ΙΙΙ. ΑΡΧΑΙΑ ΓΝΩΜΙΚΑ………………………………………27 ΓΕΝΙΚΑ…………………………………………………………………….27 ΑΡΧΑΙΑ ΡΗΤΑ ΚΑΙ ΓΝΩΜΙΚΑ…………………………………….30 ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ……………………………………………………...34 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ………………………………………………………..37 ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ…………………………………………………..40 ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ………………………………………………………………….40

IV. ΑΡΧΑΙΑ ΓΝΩΜΙΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ………..44 ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ………………………………………………………44 ΓΝΩΜΙΚΑ……………………………………………………………….45 ΜΑΘΗΣΗ………………………………………………………………….45 ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ……………………………………………………………..45 ΦΙΛΙΑ………………………………………………………………………..46 ΑΠΟΛΑΥΣΕΙΣ……………………………………………………………..46

V. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ……………………………………..47

I. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

ΟΡΙΣΜΟΣ: Παροιμία είναι ένα σύντομο απόφθεγμα που εκφράζει (τις περισσότερες φορές με αλληγορικό τρόπο) ισχυρισμούς που αποτελούν το απόσταγμα μακράς πείρας πολλών ανθρώπων.

ΓΕΝΙΚΑ: Οι παροιμίες προσλαμβάνουν πολλές φορές διδακτική σημασία. Διακρίνονται από ζωηρή και πλούσια σε εικόνες φαντασία, ενώ τις περισσότερες φορές έχουν τη μορφή κάποιου δίστιχου. Οι πηγές παραγωγής των παροιμιών ποικίλουν: Μία παροιμία μπορεί να προέρχεται από κάποιο λαϊκό μύθο ή από κάποια φράση ενός ιστορικού ή όχι προσώπου, να σχετίζεται με κάποιο ιστορικό γεγονός, να αντλείται από τους στίχους ενός λαϊκού τραγουδιού κ.α. οι παροιμίες έχουν περάσει στο συνείδηση του κόσμου σαν λαϊκή σοφία, δεν παύουν να αποτελούν και αυτές με την σειρά τους ένα είδος λογικής πλάνη Έχει αποδειχθεί ιστορικά ότι ισχυρές πεποιθήσεις μεγάλου μέρους των ανθρώπων έχουν αποδειχτεί εκ των υστέρων λάθος, όχι μόνο σε επίπεδο λαϊκής σοφίας αλλά ακόμα και σε επιστημονικά θέματα όπως η περιστροφή των ουρανών γύρω από την Γη. Ο καλλίτερος τρόπος να αποδοθεί η πλάνη που μπορεί να κρύβεται πίσω από «λαϊκές σοφίες» είναι οι αντικρουόμενες παροιμίες: η ισπανική λαϊκή σοφία λέει «Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία» και η τούρκικη σοφία λέει «Η ελπίδα είναι το ψωμί των φτωχών». Όπως και να έχει οι παροιμίες αποτελούν συσσωρευμένη εμπειρία χιλιάδων ανθρώπων και μπορούν σίγουρα να εμπλουτίσουν τις γνώσεις του καθενός αλλά θα πρέπει να περνάνε και από περαιτέρω προσωπική ανάλυση, όπως και οτιδήποτε άλλο που βρίσκει «αληθοφάνεια» είτε σαν γνώμη των πολλών είτε σαν άποψη της αυθεντίας.

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ:



ΜΗ ΣΤΑΞΕΙ ΚΑΙ ΜΗ ΒΡΕΞΕΙ



ΣΑΒΒΑΤΟΓΕΝΝΗΜΕΝΟΣ



ΜΥΡΙΖΩ ΤΑ ΝΥΧΙΑ ΜΟΥ



ΜΑΛΛΙΑΣΕ Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΟΥ



ΧΤΥΠΑ ΞΥΛΟ



ΠΙΣΩ ΕΧΕΙ Η ΑΧΛΑΔΑ ΤΗΝ ΟΥΡΑ



ΙΔΟΥ Η ΡΟΔΟΣ ΙΔΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΠΗΔΗΜΑ



ΚΑΤΑ ΦΩΝΗ ΚΑΙ Ο ΓΑΙΔΑΡΟΣ



ΔΕΝ ΙΔΡΩΝΕΙ ΤΟ ΑΥΤΙ ΤΟΥ

ΟΠΟΥ ΛΑΛΟΥΝ ΠΟΛΛΟΙ ΚΟΚΚΟΡΟΙ, ΑΡΓΕΙ ΝΑ ΞΗΜΕΡΩΣΕΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟ’ ΧΕΙ ΤΟΥΜΠΑΝΟ ΚΑΙ ΑΥΤΟΣ ΚΡΥΦΟ ΚΑΜΑΡΙ ΕΙΠΕ Ο ΓΑΙΔΑΡΟΣ ΤΟΝ ΠΕΤΕΙΝΟ ΚΕΦΑΛΑ ΣΑΝ ΤΗΝ ΚΑΛΑΜΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΜΠΟ ΔΑΣΚΑΛΕ ΠΟΥ ΔΙΔΑΣΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΟ ΔΕΝ ΕΚΡΑΤΕΙΣ ΚΑΤΑ ΦΩΝΗ ΚΑΙ Ο ΓΑΙΔΑΡΟΣ ΤΟ ΑΙΜΑ ΝΕΡΟ ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΧΑΝΕΙ Η ΜΑΝΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΤΗ ΜΑΝΑ ΤΟ ΜΗΛΟ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗ ΜΗΛΙΑ ΘΑ ΠΕΣΕΙ ΨΑΧΝΕΙ ΨΗΛΟΥΣ ΣΤΑ ΑΧΥΡΑ ΕΦΑΓΕ Η ΜΥΓΑ ΣΙΔΕΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΥΝΟΥΠΙ ΑΤΣΑΛΙ ΟΤΑΝ ΕΣΥ ΠΗΓΑΙΝΕΣ, ΕΓΩ ΕΡΧΟΜΟΥΝ ΕΠΕΣΕ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΝΝΕΦΑ ΣΑΝ ΤΗ ΜΥΓΑ ΜΕΣ ΣΤΟ ΓΑΛΑ ΠΝΙΓΗΚΕ ΣΕ ΜΙΑ ΚΟΥΤΑΛΙΑ ΝΕΡΟ

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ – ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ:



ΜΗ ΣΤΑΞΕΙ ΚΑΙ ΜΗ ΒΡΕΞΕΙ

Στο Μεσαίωνα οι τιμωρίες ήταν φοβερές και απάνθρωπες, ακόμα και για τα πιο ασήμαντα παραπτώματα. Κάποτε, όταν την Κορώνη την είχαν οι Φράγκοι, ένας φτωχός καμπανοκρούστης άργησε πέντε λεπτά, για να χτυπήσει την καμπάνα της πόλης. Αυτό, όομως, ήταν αρκετό για το σκληρό διοικητή -τον Ερνάντο Φελάζ- να τον διατάξει να πηδήσει από το καμπαναριό. Αλλ’ επειδή ο καμπανοκρούστης δεν είχε το κουράγιο, έβαλε ο Φελάζ μερικούς στρατιώτες του να τον ανεβάσουν με τη βία ως εκεί πάνω και να τον ρίξουν στο κενο. Φυσικά ο δυστυχισμένος έγινε κομμάτια. Μια άλλη τιμωρία που ήταν εξευτελιστική, ήταν η τιμωρία της «καρέκλας». Την επέβαλαν μονάχα σε άνδρες… και εκείνοι που την παρακολουθούσαν, έπρεπε να είναι επίσης ανδρες . Έδεναν τον τιμωρημένο πάνω σε μια καρέκλα με σκοινιά η αλυσίδες και τον βουτούσαν τρείς φορές στο ποτάμι ή σε καμία στέρνα. Ύστερα τον τραβούσαν τρείς.



ΣΑΒΒΑΤΟΓΕΝΝΗΜΕΝΟΣ

Δεν είναι μόνο οι παραδόσεις και οι θρύλοι, αλλά και πολλοί συγγραφείς υποστηρίζουν πως, όταν αλώθηκε η πόλη, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ήταν παντρεμένος, είχε τρία αγόρια και η γυναίκα του ήταν έγκυος στο τέταρτο. Την ημέρα ακριβώς που συντελέσθηκε το κοσμοΐστορικό εκείνο γεγονός, γέννησε κόρη, που πέθανε αμέσως. Ο θάνατος αυτός θεωρήθηκε κακό σήμαδι κι από τότε βγήκε η γνωστή παροιμία: «Σάββατο γιο μη χαίρεσαι και Τρίτη θυγατέρα», γιατί Τρίτη ήταν που έπεσε η Κωνσταντινούπολη και Σάββατο γιορτάζουν οι διώχτες του Χριστού.



ΜΥΡΊΖΩ ΤΑ ΝΥΧΙΑ ΜΟΥ

Η φράση προέρχεται από την αρχαία τελετουργική συνήθεια, κατά την οποία οι ιέρειες των μαντείων βουτούσαν τα δάχτυλά τους σ' ένα υγρό με βάση το δαφνέλαιο, τις αναθυμιάσεις του οποίου εισέπνεαν καθώς τα έφερναν κατόπιν κοντά στη μύτη τους και μ' αυτό τον τρόπο έπεφταν σ' ένα είδος καταληψίας κατά την οποία προμάντευαν τα μελλούμενα.



ΜΑΛΛΙΑΣΕ Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΟΥ

Στη βυζαντινή εποχή υπήρχαν διάφορες τιμωρίες, ανάλογες, βέβαια, με το παράπτωμα. Όταν π.χ. ένας έλεγε πολλά, δηλαδή έλεγε λόγια που δεν έπρεπε να ειπωθούν, τότε τον τιμωρούσαν με έναν τρομερό τρόπο. Του έδιναν ένα ειδικό χόρτο που ήταν υποχρεωμένος με το μάσημα να το κάνει πολτό μέσα στο στόμα του. Το χόρτο, όμως, αυτό ήταν αγκαθωτό, στυφό και αρκετά σκληρό, τόσο που κατά το μάσημα στο στόμα του πρηζόταν και η γλώσσα, το ελατήριο δηλαδή της τιμωρίας του, άνοιγε, μάτωνε και γινόταν ίνες-ίνες, κλωστές-κλωστές, δηλαδή, όπως είναι τα μαλλιά. Από την απάνθρωπη τιμωρία βγήκε και η παροιμιώδης φράση : "μάλλιασε η γλώσσα μου", που τις λέμε μέχρι σήμερα, όταν προσπαθούμε με τα λόγια μας να πείσουμε κάποιον για κάτι και του το λέμε πολλές φορές



ΠIΣΩ ΕΧΕΙ Η ΑΧΛΑΔΑ ΤΗΝ ΟΥΡΑ

Οι Ενετοί, που άλλοτε κυριαρχούσαν στις θάλασσες, εγκαινίασαν πρώτοι τα ιστιοφόρα μεταγωγικά, όταν ήθελαν να μεταφέρουν το στρατό τους. Τα καράβια αυτά ήταν ξύλινα και πελώρια και είχαν σχήμα αχλαδιού. Έσερναν δε τις περισσότερες φορές πίσω τους ένα μικρό καραβάκι, που έβαζαν μέσα τον οπλισμό και τα πολεμοφόδια, όπως ακόμα τρόφιμα και διάφορα πολεμικά σύνεργα. Οι Έλληνες τα είχαν βαφτίσει αχλάδες από το σχήμα τους. Έτσι όταν καμιά φορά στο πέλαγος παρουσιαζότανε κανένα άγνωστο καράβι, οι νησιώτες ( βιγλάτορες) ανέβαιναν πάνω στους βράχους και απ’εκεί παρακολουθούσαν με αγωνία τις κινήσεις του. Αν ήταν απλώς ιστιοφόρο, δεν ανησυχούσαν τόσο, γιατί υπήρχε πιθανότης να συνεχίσει αλλού τον δρόμο του. Αν όμως ήταν “Αχλάδα” τους έπιανε πανικός, γιατί καταλάβαιναν ότι σε λίγο θ’άρχιζαν μάχες, πολιορκίες, πείνες και θάνατοι. Έφευγαν τότε για να πάνε να ετοιμάσουν την άμυνα τους. Από στόμα σε στόμα κυκλοφορούσε η φήμη ότι η “Αχλάδα” έχει πίσω την ουρά. Με την ουρά εννοούσαν το καραβάκι που έσερνε το μεταγωγικό. Άρα επίθεση. Και έλεγαν: “Πίσω έχει η Αχλάδα την ουρά”, τι θα γίνει;…



ΧΤYΠΑ ΞΥΛΟ

«Απτεσθαι ξύλου», έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες. Λόγω της πεποίθησης τους πως στα δένδρα κατοικούσαν νύμφες (Δρυάδες/Αμαδρυάδες) χτύπαγαν το ξύλο του κορμού των δένδρων για να επικαλεστούν την προστασία τους, καθώς οι νύμφες μπορούσαν να πραγματοποιήσουν τις ευχές των ανθρώπων. Αυτή η συνήθεια συνηθίζεται ακόμα και σήμερα, όταν ακούμε κάτι το οποίο δεν θέλουμε να μας συμβεί.



ΙΔΟΥ Η ΡΟΔΟΣ ΙΔΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΠΗΔΗΜΑ

Η παροιμιώδης αυτή έκφραση, προέρχεται από τον μύθο του Αισώπου, «Ανήρ κομπαστής», και χρησιμοποιείται για όσους καυχιούνται για κάτι και το υποστηρίζουν, αλλά αδυνατούν να αποδείξουν τα λεγόμενά τους. Σύμφωνα με τον μύθο, ένας αθλητής που βρισκόταν στην Αθήνα καυχιόνταν συνέχεια ότι σε αγώνες στην Ρόδο είχε πραγματοποιήσει ένα τεράστιο άλμα. Καθώς δεν τον πίστευε κανείς, αυτός έλεγε στους Αθηναίους να πάνε στη Ρόδο και να ρωτήσουν τους θεατές των αγώνων. Τότε ένας Αθηναίος πήγε στο σκάμμα, και με το χέρι έγραψε πάνω στην άμμο τη λέξη «Ρόδος». Κατόπιν γύρισε προς τον καυχησιάρη αθλητή και του είπε: «Αυτού γαρ και Ρόδος και πήδημα», το οποίο έχει μείνει ως «ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα». Το προφανές νόημα είναι ότι ο καθένας έχει οποτεδήποτε την δυνατότητα να αποδείξει τις δυνατότητές του και δεν χρειάζεται η επίκληση μυθικών προγόνων, κατορθωμάτων κτλ.



ΚΑΤA ΦΩΝΗ ΚΑΙ Ο ΓΑΙΔΑΡΟΣ

Στην αρχαιότητα , όταν ένας γάιδαρος φώναζε πριν αρχίσει μια μάχη, νόμιζαν ότι οι θεοί τους προειδοποιούσαν για τη νίκη. Κάποτε ο Φωκίωνας ετοιμαζόταν να επιτεθεί στους Μακεδόνες του Φιλίππου, αλλά δεν ήταν και τόσο βέβαιος για το αποτέλεσμα, επειδή οι στρατιώτες του ήταν λίγοι. Τότε αποφάσισε ν’ αναβάλει για μερικές μέρες την επίθεση, ώσπου να του στείλουν τις επικουρίες, που του είχαν υποσχεθεί οι Αθηναίοι. Πάνω, όμως, που ήταν έτοιμος να διατάξει υποχώρηση, άκουσε ξαφνικά τη φωνή ενός γαϊδάρου από το στρατόπεδο του. – Κατά φωνή κι ο γάιδαρος! έκανε ενθουσιασμένος ο Φωκίωνας. Και διέταξε ν’ αρχίσει η επίθεση, με την οποία νίκησε τους Μακεδόνες. Από τότε ο λόγος έμεινε, και τον λέμε συχνά, όταν βλέπουμε ξαφνικά κάποιο φίλο μας, που δεν τον περιμέναμε.



ΔΕΝ ΙΔΡΩΝΕΙ ΤΟ ΑΥΤΙ ΤΟΥ

Την φράση αυτή την χρωστάμε στον πατέρα της Ιατρικής τον Ασκληπιό. Όταν κάποια νεαρή τον ρώτησε, με ποιον τρόπο θα μπορούσε να κάνει τον νεαρό που της άρεσε να την αγαπήσει, αυτός απάντησε : «Να τον κλείσεις σ’ ένα πολύ ζεστό δωμάτιο, την συμβούλευσε, και αν ιδρώσουν τ αφτιά του, θα σ αγαπήσει. Αν δεν ιδρώσουν, μην παιδεύεσαι άδικα». Από την περίεργη αυτή συμβουλή του Ασκληπιού, έμεινε ως τα χρόνια μας η φράση «δεν ιδρώνει τ’ αυτί του», που τη λέμε.

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ – ΕΞΗΓΗΣΗ:

ΟΠΟΥ ΛΑΛΟΥΝ ΠΟΛΛΟΙ ΚΟΚΚΟΡΟΙ, ΑΡΓΕΙ ΝΑ ΞΗΜΕΡΩΣΕΙ

Εξήγηση: Όταν ακούγονται πολλές απόψεις για ένα θέμα και οι άνθρωποι μιλάνε και φωνάζουν όλοι μαζί, ούτε αποφάσεις μπορούν να πάρουν, ούτε μπορούν να προχωρήσουν σε κάποια ενέργεια.

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟ’ ΧΕΙ ΤΟΥΜΠΑΝΟ ΚΑΙ ΑΥΤΟΣ ΚΡΥΦΟ ΚΑΜΑΡΙ

Εξήγηση: Όλοι οι άλλοι ξέρουν κάτι που αφορά έναν άνθρωπο και αυτός ή το αγνοεί ή θέλει να κάνει πως δεν ξέρει τίποτα.

ΕΙΠΕ Ο ΓΑΙΔΑΡΟΣ ΤΟΝ ΠΕΤΕΙΝΟ ΚΕΦΑΛΑ

Εξήγηση: Κατηγορεί κάποιος τον διπλανό του για ελαττώματα που έχει ο ίδιος.

ΣΑΝ ΤΗΝ ΚΑΛΑΜΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΜΠΟ

Εξήγηση: Λέγεται για όσους νιώθουν έρημοι, ολομόναχοι και εγκαταλελειμμένοι απ’ όλους τους ανθρώπους.

ΔΑΣΚΑΛΕ ΠΟΥ ΔΙΔΑΣΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΟ ΔΕΝ ΕΚΡΑΤΕΙΣ

Εξήγηση : Οι άνθρωποι που δίνουν συμβουλές στους άλλους, πρέπει οπωσδήποτε πρώτοι και καλύτεροι οι ίδιοι να τις ακολουθούν πιστά και να δίνουν το καλό παράδειγμα.

ΚΑΤΑ ΦΩΝΗ ΚΑΙ Ο ΓΑΙΔΑΡΟΣ

Εξήγηση : Η παροιμία λέγεται όταν έχουμε την συζήτηση κάποιου ανθρώπου και εκείνος εμφανίζεται εκείνη ακριβώς την στιγμή.

ΤΟ ΑΙΜΑ ΝΕΡΟ ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ

Εξήγηση: η παροιμία λέγεται για να τονίσει πως οι συγγενείς ακόμα κι αν μαλώσουν, γρήγορα θα ξαναμονιάσουν μεταξύ τους γιατί ο δεσμός αίματος που τους ενώνει είναι πολύ ισχυρός.

ΧΑΝΕΙ Η ΜΑΝΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΤΗ ΜΑΝΑ

Εξήγηση: υπάρχει τόσο μεγάλη φασαρία, σύγχυση και κοσμοσυρροή ώστε κινδυνεύει να χάσει η μάνα το παιδί της.

ΤΟ ΜΗΛΟ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗ ΜΗΛΙΑ ΘΑ ΠΕΣΕΙ

Εξήγηση: τα παιδιά τις πιο πολλές φορές μοιάζουν καταπληκτικά στους γονείς τους όχι μόνο στην εξωτερική τους εμφάνιση αλλά και στον χαρακτήρα.

ΨΑΧΝΕΙ ΨΗΛΟΥΣ ΣΤΑ ΑΧΥΡΑ

Εξήγηση: Η παροιμία λέγεται γι’ αυτούς τους ανθρώπους που χάνουν τον χρόνο τους ασχολούμενοι με ασήμαντα πράγματα και ψάχνοντας λεπτομέρειες που είναι αδύνατον να τις ανακαλύψουν.

ΕΦΑΓΕ Η ΜΥΓΑ ΣΙΔΕΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΥΝΟΥΠΙ ΑΤΣΑΛΙ

Εξήγηση: Τερατολογίες που θέλουν να δείξουν ότι ορισμένα πράγματα είναι αδύνατο να συμβούν. Λέγεται και ειρωνικά για όσους υπερτιμούν τις δυνάμεις τους.

ΟΤΑΝ ΕΣΥ ΠΗΓΑΙΝΕΣ, ΕΓΩ ΕΡΧΟΜΟΥΝ

Εξήγηση: Η έκφραση αυτή λέγεται από κάποιον που θέλει να υποστηρίξει ότι έχει μεγάλη πείρα σε κάποιο θέμα και μάλιστα ότι τα ξέρει όλα καλύτερα από κάθε άλλον.

ΕΠΕΣΕ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΝΝΕΦΑ

Εξήγηση: Λέγεται για τους ονειροπόλους που ξαφνικά προσγειώνονται στη πραγματικότητα.

ΣΑΝ ΤΗ ΜΥΓΑ ΜΕΣ ΣΤΟ ΓΑΛΑ

Εξήγηση: Λέγεται για εκείνους που είναι εντελώς αταίριαστοι με το περιβάλλον τους. Για παράδειγμα, σκεφτείτε κάποιον βρόμικο και με κουρελιασμένα ρούχα να θέλει να παραβρεθεί σε δεξίωση και επίδειξη μόδας.

ΠΝΙΓΗΚΕ ΣΕ ΜΙΑ ΚΟΥΤΑΛΙΑ ΝΕΡΟ

Εξήγηση: Λέγεται γι’ αυτόν που χάνει εύκολα την ψυχραιμία του και νομίζει πως ήρθε το τέλος του κόσμου μόλις συναντήσει την πρώτη δυσκολία.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ: Σε κάποιες εποχές όπως στην εποχή του Διαφωτισμού θεωρήθηκαν σαν ιδιαίτερο λογοτεχνικό είδος. Οι άνθρωποι άρχισαν να επινοούν παροιμίες και γνωμικά πολύ πριν υπάρξει γραφή. Παροιμίες και λαϊκά γνωμικά ήταν συνήθως έμμετρα μονόστιχα ή δίστιχα. Όταν άρχισε να διαδίδεται η γραφή άρχισε να συγκεντρώνεται και να διατυπώνεται γραπτά όλη η προφορική παράδοση στην οποία θέση είχαν από την αρχή οι παροιμίες και τα γνωμικά που κυκλοφορούσαν. Όμως με την ανάπτυξη της τέχνης του γραπτού λόγου άρχισαν να αναπτύσσονται τα γνωμικά σαν ξεχωριστό λογοτεχνικό είδος. Οι αρχαίοι Έλληνες

χρησιμοποιούσαν για τα γνωμικά τον όρο (γνώμαι), ενώ οι ανθολογίες γνωμικών που τακτικά κυκλοφορούσαν έφεραν τον τίτλο (γνωμολογία). Στους πρώτους αιώνες του Βυζαντίου διατηρήθηκε το ενδιαφέρον και η αναδρομή στους αρχαίους Έλληνες και στις γνώμες κλασικών συγγραφέων. Με τον καιρό όμως το μίσος και η θρησκοληψία απομάκρυνε το λαό από τους προγόνους που άρχισαν να ενδιαφέρονται περισσότερο για θρησκευτικά και δογματικά ζητήματα παρά για τα διδάγματα και τις γνώμες των εθνικών φιλοσόφων και ποιητών. Στη δυτική Ευρώπη κατά το μεσαίωνα δεν υπήρξε κάποια ιδιαίτερη παραγωγή γνωμικών. Εκτός της Γαλλίας, δεν παρατηρείται η ίδια φρενίτιδα σχετικά με την καταγραφή γνωμικών αν και φαίνεται ότι η γαλλική παράγωγη κάλυπτε και τις ανάγκες των άλλων λαών. Από το τέλος του 19ου αιώνα δεν υπάρχουν πια μεγάλοι γνωμικογράφοι. Υπάρχουν όμως ακόμα πολλές μεγάλες προσωπικότητες και συγγραφείς που κληροδοτούν ιστορικές φράσεις και σημαντικά αποφθέγματα. Πλέον οι ανθολογίες και τα γνωμικογραφικά κείμενα είναι σχετικά λίγα και όχι υψηλού επιπέδου.

II. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΡΗΤΑ ΓΝΩΜΙΚΟ: Είναι μια σύντομη φράση που εκφράζει συχνά χωρίς μεταφορά μια πρακτική αλήθεια, δίνει περιληπτικά μια λογική αρχή, έναν κανόνα συμπεριφοράς ή κάνει μια ψυχολογική παρατήρηση. Με την έννοια, ο όρος «Γνωμικό» είναι γενικός και περιλαμβάνει ρήσεις από γνωστές (συνήθως) προσωπικότητες, εκκλησιαστικά ρητά, φράσεις από λογοτεχνικά κείμενα, επιγράμματα ευφυολογήματα, παροιμίες (που είναι λαϊκά γνωμικά), ιστορικές φράσεις, κλπ. Οι λέξεις «Γνωμικό», «Αφορισμός», «Ρητό», «Απόφθεγμα», «Ρήση» είναι βασικά συνώνυμες. Ταυτίζονται επίσης και με άλλες παρόμοιες λέξεις που κατά καιρούς χρησιμοποιήθηκαν για να δηλώσουν το ίδιο πράγμα, όπως «Αξίωμα», «Παράγγελμα», ακόμη και «Παροιμία». Οι Αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τον όρο «Γνώμη»

ΡΗΤΟ: Φράση σύντομη και επιγραμματική που εκφράζει με κατηγορηματικό τρόπο μια αλήθεια και υποδεικνύει ή επιτάσσει ορισμένη στάση ζωής ή συμπεριφορά. Το ενδιαφέρον των λαών για τα ρητά , κορυφώθηκε σε δύο φάσεις της πνευματικής εξέλιξης των λαών : Μία πρώτη όταν η καλλιέργεια τους βρίσκεται στην αρχή της και μια δεύτερη όταν αρχίσει να ξεπέφτει. Στην αρχή το ανθρώπινο πνεύμα δεν είναι ακόμα σε θέση και αργότερα δεν έχει πια τη διάθεση να επιδίδεται σε διαλεκτική και σε βάθος έρευνα της γνώμης που του προσφέρεται. Προτιμά την κατηγορηματική κατάφαση που δεν προϋποθέτει ανάλυση και αιτιολόγηση. Στο παρελθόν οι παροιμίες, τα αποφθέγματα και τα γνωμικά έπαιζαν σημαντικό ρόλο στην ζωή των ανθρώπων. Τα χρησιμοποιούσαν πολύ στον καθημερινό τους βίο, σε κάθε περίπτωση. Αντίθετα στην σημερινή εποχή είναι »είδος υπό εξαφάνιση». Ο λόγος που οδήγησε σε αυτό το σημείο είναι είτε η απουσία κάποιου μεγαλυτέρου να τα μάθει στους νέους είτε η αδιαφορία αυτών για την χρήση τους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την απειλή της ύπαρξή τους.

ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ: Είναι η γνώμη που διεκδικεί καθολικό κύρος και που είναι επιγραμματικά διατυπωμένη, είναι γνωμικό που συνήθως αποδίδεται σε κάποιον μεγάλο άντρα ή συγγραφέα.

Βυζαντινά Αποφθέγματα: Ρήσεις και Αποφθέγματα από τους Βυζαντινούς χρόνους. 

Εν τούτω Nίκα.

Το ουράνιο όραμα που είδαν οι στρατιώτες του Μ. Κωνσταντίνου (πριν από τη μάχη στη Μουλβία γέφυρα, το 312 ) 

Yμείς μέν των είσω της εκκλησίας, εγώ δέ των εκτός υπό Θεού κατεσταμένος επίσκοπον αν είη.

Μεγάλος Κωνσταντίνος, 280-337, Βυζαντινός αυτοκράτορας (απευθυνόμενους σε Χριστιανούς επισκόπους) 

Είπατε τω βασιλεί, χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά. Ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην, ου μάντιδα δάφνην, ου παγάν λαλέουσαν. Απέσβετο και λάλον ύδωρ.

Ο τελευταίος χρησμός των Δελφών προς τον Ιουλιανό τον Παραβάτη το 362 

Ημίν ανήκουσιν η ευγλωττία και αι τέχναι της Ελλάδος και η των Θεών αυτής λατρεία, υμέτερος δε κλήρος εστί η αμάθεια και η αγροικία και ουδέν πλέον. Αύτη εστίν η σοφία υμών.

Ιουλιανός ο Παραβάτης, 331-363 , Βυζαντινός Αυτοκράτορας (Λόγοι απαξίωσης του χριστιανικού κλήρου από τον Ιουλιανό) 

Νενίκηκάς με Ναζωραίε...

Ιουλιανός ο Παραβάτης, 331-363 , Βυζαντινός Αυτοκράτορας (Πεθαίνοντας) 

... του Αρείου το απύλωτον στόμα…

Παροιμιακή φράση της Πρωτοβυζαντινής περιόδου (εμπνευσμένη από την εντυπωσιακή πολυλογία και ευγλωττία του αιρετικού Αρείου) 

Το μεν αληθές εν, το δε ψεύδος πολυσχιδές.

Γρηγόριος ο Νανζιανζηνός, 327-390 , Πατέρας της εκκλησίας 

Αμαρτία ομολογουμένη ελάττων γίνεται, χείρων δε μη ομολογουμένη.

Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, 347-407 , Πατέρας της εκκλησίας



Όσον ευσχήμων εν τη οπλίσει ο στρατιώτης είναι, τοσούτον και αυτού προθυμία προσγίνεται και τοις εχθροίς δειλία.

Μαυρίκιος, 539-602, Βυζαντινός αυτοκράτορας (από τα «Στρατηγικά» του, σύγγραμμα για την πολεμική τέχνη) 

Κάλλιστον εντάφιον η βασιλεία.

μτφρ: Το ωραιότερο σάβανο είναι η βασιλεία. Θεοδώρα, 500-548 , Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου (αποτρέποντας τον Ιουστινιανό να εγκαταλείψει την Πόλη, στη στάση του Νίκα, το 532 μ.Χ). 

Δόξα τω Θεώ, τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον επιτελέσαι. Νενίκηκά σε, Σολομών

Ιουστινιανός B, 527-565, Αυτοκράτορας του Βυζαντίου (μετά την ολοκλήρωση της οικοδόμησης της Αγια-Σοφιάς, το 537) 

Δεν σωζόμεθα δια της φυγής, παρά να αποθάνωμεν αδόξως, προτιμότερον να αποθάνωμεν ενδόξως αγωνιζόμενοι.

Θεοδώρα, 500-548 , Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου (στη στάση του Νίκα, το 532 μ.Χ) 

Νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν.

Η καρκινική επιγραφή στην κρήνη της εισόδου της Αγια-Σοφιάς. (αποδίδεται στον Γρηγόριο τον Νανζιανζηνό) 

Πάλι τον καύκον έπιες, πάλιν τον νουν απώλεσας.

Σκωπτικό σύνθημα του κοινού του Ιπποδρόμου στο Βυζάντιο Απευθυνόταν προς τον αυτοκράτορα Φωκά (602-610) που ήταν μέθυσος. Επακολούθησε σφαγή 3000 θεατών 

-«Ούτως, άθλιε, την πολιτείαν διώκησας;» -«Συ κάλλιον έχεις διοικήσαι;»

Ο διάλογος μεταξύ Ηρακλείου και του εκθρονισθέντος Φωκά Η απάντηση του Φωκά εξόργισε τον Ηράκλειο που διέταξε την εκτέλεσή του Φωκά. 

Πλούταρχε, σίγα τους παραλλήλους γράφων. Τι πολλά κάμνεις και στρατηγούς συλλέγεις; Τον δεσπότην έκφραζε, και γράφεις όλους.

Γεώργιος Πισίδης, 7ος αιώνας, Βυζαντινός υμνογράφος

(εξυμνώντας τον Ηράκλειο στην "Ηρακλειάδα") 

Σθλάβος γαρ Ούννω και Σκύθης τω Βουλγάρω αύθις τε Μήδος συμφρονήσας τω Σκύθη μίαν καθ’ ημών ανεκίνησαν μάχην.

Γεώργιος Πισίδης, 7ος αιώνας, Βυζαντινός υμνογράφος (για τη συμμαχία όλων εναντίον του Βυζαντίου) 

Ψυχρὸν τὸ γῆρας, η τ᾿ εμὴ κράσις φύσει (φεύ) φλεγματώδης.

Λεών Στ’ ο Σοφός, Βυζαντινός Αυτοκράτωρ  Ω γένος εμόν, εν ω μέσον εγώ. Καρκινικό επίγραμμα του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ’ 

Nοσώ, σώτερ, υπό πυρετώ, σώσον

Καρκινικό επίγραμμα του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ’ 

Υπόμνημα γάρ εστιν η εικών, και όπερ τοις γράμμασι μεμυημένοις η βίβλος, τούτο και τοις αγραμμάτοις η εικών.

Ιωάννης Δαμασκηνός, 675-749, Σύριος μοναχός & Λόγιος, υπέρμαχος των εικόνων (περί εικονομαχίας ο λόγος) 

Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή…

Η πρώτη φράση από το τροπάριο της Κασιανής 

-Εκ γυναικός τα χείρω.

-Kαι εκ γυναικός τα κρείττω.

Ο διάλογος μεταξύ του αυτοκράτορα Θεόφιλου και της Κασσιανής (830) κατά την διαιδκασία επιλογής συζύγου του αυτοκράτορα ο οποίος, πικαρισμένος, διάλεξε άλλην 

Πάνδεινα κακά πέπονθεν η Ρωμανία υπό των Αράβων μέχρι του νυν.

Κωνσταντίνος Ζ’ Πορφυρογέννητος, 905-959, Βυζαντινός Αυτοκράτορας Από το έργο του De Administrando Imperio (Περία Αυτοκρατορικής Διοίκησης) που απευθυνόταν προς το γιό του Ρωμανό Β’ 

... εκείνος το τεταρτερόν [νόμισμα] επενόησε, κολοβώσας αυτό κατά τον σταθμόν, και τας μεν εισπράξεις δια του βαρυτέρου, τας δε δόσεις και πάντα τα αναλώματα δια του κεκολοβωμένου πεποίητο.

Ο ιστορικός Ζωναράς σχετικά με την υποτίμηση του νομίσματος από τον Νικηφόρο Φωκά 

Ώ πλην γυναικός τα δ' άλλα Νικηφόρος.

Ο τελευταίος στίχος από το επίγραμμα στον τάφο του Νικηφόρου Φωκά απόδοση: τους νίκησες όλους εκτός από μια γυναίκα (η γυναίκα ήταν η σύζυγός του Θεοφανώ, που συνωμότησε με τον εραστή της Ιωάννη Τσιμισκή για τη δολοφονία του) 

Ημείς σταυροπάτην και καλαφάτην Βασιλέα ού θέλομεν, αλλά την αρχέγονον και ημετέραν μητέρα Ζωή.

To σύνθημα του λαού της Πόλης όταν αντιστάθηκε στον Μιχαήλ Ε’ (Ο Μιχαήλ Ε’, που ήταν υιός ενός καλαφάτη, αποπειράθηκε να εκθρονίσει την αυτοκράτειρα Ζωή. Το 1042) 

Oύτω αι των κακίστων ευνούχων βουλαί τους οικείους δεσπότας και ευεργέτας διαλυμαίνονται, ώστε Χρυσαόριον τον πάλαι θαυμασιώτατον ειπείν προς τινα των μεγάλων, ότι, ει μεν έχεις ευνούχον φόνευσον, ει δ’ ούκ έχεις αγόρασον και φόνευσον.

από τον ιστορικό Γεώργι ο Κεδρηνό 

Ω πόλις, πόλις πόλεων, πασών οφθαλμέ, άκουσμα παγκόσμιον, θέαμα υπερκόσμιον.

Νικήτας Χωνιάτης, 1155-1216, Βυζαντινός ιστορικός (θρήνος για την άλωση της Πόλης από τους Λατίνους το 1204 ) 

Κακείθεν εις το Χώμα ελθών τω Μυριοκεφάλω εφίσταται· φρούριον δε τούτο παλαιόν και αοίκητον, προκληθέν, οίμαι, ό εγένετο ή γεγονός ό προεκλήθη· περί γαρ αυτό πολλάκις μυρίαις κεφαλαίς Ρωμαίων εβλήθη θάνατος.

Νικήτας Χωνιάτης, 1155-1216, Βυζαντινός ιστορικός (σχόλιο για το πεδίο μάχης του Μυριοκεφάλου) 

Βελισαρίω οβολόν δότε τω στρατηλάτη, ον τύχη μεν εδόξασεν, αποτυφλοί δ’ ο φθόνος.

Ιωάννης Τζέτζης, 1110-1180, Βυζαντινός λόγιος (σύμφωνα με το θρύλο, ο στρατηγός Βελισάριος στο τέλος της ζωής του έπεσε σε δυσμένεια και κατάντησε ζητιάνος) 

Αίσχιστον παιδάριον, ημείς από κοπρίας σε ανεστήσαμεν, και ημείς πάλιν θέλομεν σε ρίψει εις την κοπρίαν.

Ο Ενετός Δόγης Δάνδολος για τον αυτοκράτορα Αλέξιο Δ’, το 1204 Ο Δάνδολος ήταν από τους επικεφαλής της Δ’ Σταυροφορίας που πολιορκούσε την Πόλη με το πρόσχημα ότι υποστήριζαν τα δικαιώματα του Αλεξίου 

Πάσα τοίνυν φιλοσοφία και γνώσις Ελλήνων εύρεμα... Συ δε, ω Ιταλέ, τίνος ένεκεν εγκαυχά;

Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις, 1221-1258, Βυζαντινός αυτοκράτορας 

Απασών γλωσσών το ελληνικόν υπέρκειται γένος.

Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις, 1221-1258, Βυζαντινός αυτοκράτορας 

Τα έθνη μάχεται καθ’ ημών. Και τις ο βοηθήσων ημίν; Πέρσης πώς βοηθήσει τω Έλληνι;… Μόνον δε το Ελληνικόν αυτό βοηθεί εαυτώ.

Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις, 1221-1258, Βυζαντινός αυτοκράτορας 

Τις αγνοεί ότι ο κλήρος της διαδοχής εκείνου [του Μ. Κωνσταντίνου] εις το ημέτερον διέβη γένος, και ότι ημείς είμεθα οι τούτου κληρονόμοι και διάδοχοι;

Ιωάννης Γ’ Δούκας Βατάτζης, 1192-1254, Βυζαντινός αυτοκράτορας (Από επιστολή του προς τον Πάπα. Τα δικαιώματα των Ρωμαίων τα διεκδικούσαν και οι Παπικοί και οι Γερμανοί, ως Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία) 

Εσμέν Έλληνες το γένος, ως η τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί.

Πλήθων Γεμιστός, 1360-1452, Έλληνας Βυζαντινός φιλόσοφος 

Ουδέποτε παυσόμεθα μαχόμενοι και πολεμούντες τοις κατέχουσι την Κωνσταντινούπολιν

Ιωάννης Γ’ Δούκας Βατάτζης, 1192-1254, Βυζαντινός αυτοκράτορας (Από επιστολή του προς τον Πάπα. Το πρόβλημα τότε ήταν οι Λατίνοι) 

Κάλλιον ειδέναι [στην Πόλη] φακιόλιον Τούρκικον παρά καλύπτραν λατινικήν.

Γεννάδιος Β', 1400-1472, Πατριάρχης Κων/πόλεως (Παρόμοια φράση αποδίδεται και στον Λουκά Νοταρά, εκ των διοικητών των υπερασπιστών της Πόλης) 

Το την Πόλιν σοι δούναι ουτ' εμόν εστί ούτ' άλλου των κατοικούντων εν ταύτη.

Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος, Ο τελευταίος Βυζαντινός Αυτοκράτορας προς τον Μωάμεθ Β΄, το 1453… 

Ουκ έστι τις των χριστιανών του λαβείν την κεφαλήν μου απ΄ εμού;

Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος, Ο τελευταίος Βυζαντινός Αυτοκράτορας Μαχόμενος, το 1453...

Εκκλησιαστικά ρητά: 1) Εν αρχή εποίησεν ο Θεός τον ουρανόν και την γην. Γένεσις Α' 2) Γενηθήτω φως. Γένεσις Α' 3)Παρά ταύτα, εώρακεν ο Θεός πάντα όσα εποίησεν, και ιδού ήσαν άπαντα καλά λίαν. Γένεσις Α' 4) Και εφύτευσεν ο Θεός παράδεισον εν Εδέμ κατά ανατολάς και έθετο εκεί τον άνθρωπον, ον έπλασε. Γένεσις Α' 5)Ου καλόν τον άνθρωπον μόνον. Γένεσις Β' 6) Ο όφις με ηπάτησε, και έφαγον. Γένεσις Γ' 7) Και ήσαν οι δύο γυμνοί, ό τε Αδάμ και η γυνή αυτού, και ουκ ησχύνοντο. Γένεσις Α' 8)Αντί πινακίου φακής . Γένεσις ΚΕ' 9)Αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων. Κριτές (Σαμψών) ιστ' 10)Δι' υπομονής πείθεται ο ηγεμών και η γλυκειά γλώσσα συντρίβει οστά. Παροιμίαι ΚΕ' 11)Ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης. Εκκλησιαστής Α' 12)Οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου. Ψαλμοί 103 13) Φωνή βοώντος εν τη ερήμω.

Ησαΐας Μ' 14)Μη αποκρίνου εις τον άφρονα κατά την αφροσύνην αυτού δια να μη γένης και συ όμοιος αυτού. Παροιμίαι ΚΣΤ' 15)Ως ο κύων επιστρέφει εις τον εμετόν αυτού, ούτως ο άφρων επαναλαμβάνει την αφροσύνην αυτού. Παροιμίαι ΚΣΤ' 16)Αρχή σοφίας φόβος Κυρίου. Ψαλμοί ΡΙ' 17)Εγώ ειμί ο Ων. Έξοδος Γ' 18)Ως εμεγαλύνθη τα έργα σου, Κύριε, πάντα εν σοφία εποίησας. Ψαλμοί 103 19)Τοις πάσι χρόνος και καιρός τω παντί πράγματι υπό τον ουρανόν. Εκκλησιαστής Γ' 20)Θου, Κύριε, φυλακήν τω στόματί μου. Ψαλμοί 140 21)Τα τρία ταύτα είναι θαυμαστά, εις εμέ μάλιστα τέσσαρα δεν εννοώ: τα ίχνη του αετού εις τον ουρανόν, τα ίχνη του όφεως επί του βράχου, τα ίχνη του πλοίου εν μέσω της θαλάσσης και τα ίχνη του ανθρώπου εν τη νεότητι. Παροιμίαι Λ' 22)Μη καυχώ τα εις αύριον, ου γαρ γιγνώσκεις τι τέξεται η επιούσα. Παροιμίαι ΚΖ' 23)Οφθαλμόν αντί οφθαλμού, οδόντα αντί οδόντος, χείρα αντί χειρός, πόδα αντί ποδός. Έξοδος ΚΑ' 24)Αρχή παντός έργου λόγος, και προ πράξεως βουλή. Σοφία Σειράχ 37 25)Καιρός του τέκειν και καιρός του αποθανείν, καιρός του φυτεύσαι και καιρός του εκτίλαι πεφυτευμένον. Εκκλησιαστής Γ' 26)Όστις σκάπτει λάκκον θέλει πέσει εις αυτόν και ο λίθος θέλει επιστρέψει εις τον κυλίοντα αυτόν. Παροιμίαι ΚΣΤ'

27)Εν περιβολή ιματίων μη καυχήσεις και εν ημέρα δόξης μη επαίρου. Σοφία Σειράχ IA’ 4 28)Ο οκνηρός νομίζει εαυτόν σοφώτερον παρά επτά σοφούς γνωμοδότας. Παροιμίαι ΚΣΤ' 29)Προ συντριβής ηγείται ύβρις, προ δε της πτώσεως υπερηφάνεια. Παροιμίαι IΣΤ' 30)Ουδέν καινόν υπό τον ήλιον. Εκκλησιαστής Α' 31)Αμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα. Έξοδος Κ' 32)Προφάσεις εν αμαρτίαις. Ψαλμοί 140 33)Ούτε φωνή ούτε ακρόαση. Βασιλέων Α'

Από τα Ευαγγέλια: 1)Αγαπάτε αλλήλους. κατά Ιωάννην 2)Εν αρχή ην ο Λόγος, και ο Λόγος ην προς τον Θεόν, και Θεός ην ο Λόγος. κατά Ιωάννην α’ 3)Μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου. κατά Ματθαίον στ' 4)Εγένετο δε εν ταις ημέραις εκείναις… συνήθης εισαγωγική φράση στα Ευαγγέλια 5)Μη φοβού Μαριάμ. κατά Λουκάν α' 6)Χαίρε, κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά σου. κατά Λουκάν α' 7)Νυν απολύεις το δούλο σου δέσποτα. κατά Λουκά β'

8)Μη νομίσητε ότι ήλθον καταλύσαι τον νόμον ή τους προφήτας. Ουκ ήλθον καταλύσαι, αλλά πληρώσαι. από την επί του Όρους Ομιλία του Ιησού 9)Έχε με παρητημένον. κατά Λουκά ιδ' 10)Άρον τον κράβατόν σου και περιπάτει. κατά Ιωάννην ε' 15)Η πίστις σου σέσωκέ σε· ύπαγε εις ειρήνην κατά Μάρκον & κατά Λουκάν 16)Διυλίζοντες τον κώνωπα, την δε κάμηλον καταπίνοντες. κατά Ματθαίον κγ' 17)Δια τον φόβον των Ιουδαίων. κατά Ιωάννην ζ' 18)Αιτείτε και δοθήσεται υμίν, ζητείτε και ευρήσετε, κρούετε και ανοιγήσεται υμίν. κατά Ματθαίον ζ' 19)Ερευνάτε τας γραφάς. κατά Ιωάννην ε' 20)Και καθώς θέλετε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, και υμείς ποιείτε αυτοίς ομοίως. κατά Λουκάν στ' 21)Το μεν πνεύμα πρόθυμον, η δε σαρξ ασθενής. κατά Μάρκον ιδ' 22)Οι έσχατοι έσονται πρώτοι και οι πρώτοι έσχατοι. κατά Λουκάν ιγ' 23)Ου δύνασθε Θεώ δουλεύειν και μαμωνά. κατά Λουκάν ιστ' 24)Τα αδύνατα παρ' ανθρώποις δυνατά εστί παρά τω Θεώ. κατά Λουκάν ιη' 25)Πολλοί γαρ εισί κλητοί, ολίγοι δε εκλεκτοί. κατά Ματθαίον κβ' 26)Ο μη ων μεθ' ημών, καθ' ημών. κατά Ματθαίον iβ'

27)Ήλθον και ελάλησα αυτοίς αμαρτίαν ουκ έχω. κατά Ιωάννην 28)Το άλας της γης. κατά Ματθαίον ε' 29)Γρηγορείτε και προσεύχεσθε. κατά Ματθαίον κστ' & Κατά Μάρκον ιδ' 30)Συ είπας. κατά Ματθαίον κστ' 31)Ουδείς προφήτης δεκτός εν τη πατρίδι αυτού. κατά Λουκάν δ' 32)Μάχαιραν έδωκας, μάχαιραν θα λάβεις. κατά Ματθαίον κστ' 33)Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι ότι αυτών εστί η βασιλεία των ουρανών. κατά Ματθαίον ε' 34)Μακάριοι οι πραείς ότι αυτοί κληρονομήσουσι την γην κατά Ματθαίον ε', από την επί του Όρους Ομιλία του Ιησού 35)Γνώσεσθε την αλήθειαν και η αλήθεια ελευθερώσει ημάς. κατά Ιωάννην η’ 32 36)Επηρώτησε δε αυτὸν ο Ιησούς λέγων· τι σοι εστιν όνομα; ο δε είπε λεγεών, ότι δαιμόνια πολλά εισήλθεν εις αυτόν. κατά Λουκάν η' 37)Ους ο Θεός συνέζευξεν άνθρωπος μη χωριζέτω. κατά Ματθαίον ιθ' 38)Αγρόν ηγόρασα. κατά Λουκάν 39)Τι χρείαν έχομεν μαρτύρων. κατά Μάρκον ιδ' 40)Δωρεάν ελάβατε, δωρεάν δότε. κατά Ματθαίον ι' 41)Την κεφαλή του επί πίνακι. κατά Ματθαίον ιδ'

42)Κάρφος εν τω οφθαλμώ. Ματθαίος ζ' 43)Ο έχων ώτα ακούειν, ακουέτω. κατά Λουκάν ιδ' 44)Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ. κατά Ματθαίον κβ' 45)Ουκ επ' άρτω μόνο ζήσεται άνθρωπος. κατά Ματθαίον δ' 46)Ουδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν. κατά Ματθαίον στ' 47)Μη δότε τα άγια τοις κυσί μηδέ βάλητε τους μαργαρίτας υμών έμπροσθεν των χοίρων. κατά Ματθαίον ζ' 48)Μην κρίνετε ίνα μην κριθήτε. κατά Ματθαίον ζ' 49)Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω. κατά Ιωάννη β' 50)Η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης. κατά Ματθαίον κζ' 51)Δεύτε πρός με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι, καγώ αναπαύσω υμάς. κατά Ματθαίον 52)Καλόν το άλας, εάν δε το άλας μωρανθή εν τίνι αρτυθήσεται; κατά Λουκάν ιδ' 53)Το Σάββατον διά τον άνθρωπον έγένετο και ουχ ο άνθρωπος διά το Σάββατον κατά Μάρκον β' 54)Ύπαγε οπίσω μου Σατανά. κατά Ματθαίον γ' 55)Ό γέγονε, γέγονε. κατά Ιωάννην ιθ' 56)Απολωλός πρόβατον. κατά Λουκάν ιε' 57)Ευκολώτερον εστι κάμηλον διά τρυπήματος ραφίδος διελθείν ή πλούσιον εις την

βασιλείαν τού Θεού εισελθείν κατά Ματθαίον ιθ' 58)Πας ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται και ο ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται κατά Λουκάν ιδ' 59)Αντί του μάννα χολήν. κατά Ματθαίον κζ' 60)Πριν αλέκτωρ φωνήσαι τρις. κατά Λουκάν κβ' 61)Άρον, άρον σταύρωσον αυτόν. κατά Ιωάννην ιθ' 62)Ο εορακώς μεμαρτύρηκεν και αληθής εστίν η μαρτυρία. κατά Ιωάννην ιθ' 63)Ει τις θέλει οπίσω μου ελθείν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθείτω μοι. κατά Ματθαίον ις’ 24 64)Ότι τον ήλιον Αυτού ανατέλλει επί πονηρούς και αγαθούς και βρέχει επί δικαίους και αδίκους. κατά Ματθαίον ε’ 45 65)Το αίμα αυτού εφ' ημάς και επί τα τέκνα ημών. κατά Ματθαίον 66)Ό γέγραφα, γέγραφα. φράση του Πόντιου Πιλάτου, σχετικά με την επιγραφή στο σταυρό του Ιησού 67)Άφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσι. κατά Λουκάν κγ' 68)Παρελθέτω απ' εμού το ποτήριον τούτο. κατά Ματθαίον κστ' 69)Ίδε ο άνθρωπος. κατά Ιωάννην ιθ' 70)Ήγγικεν η ώρα. κατά Ματθαίον κστ'

Από τις Πράξεις των Αποστόλων: 1)Ό,τι σπείρεις θα θερίσεις. Απόστολος Παύλος, Προς Γαλάτες επιστολή 2)Ο μη εργαζόμενος μηδέ εσθιέτω. Απόστολος Παύλος, Προς Θεσσαλονικείς Β' 3)Σαούλ, Σαούλ, τι με διώκεις; Πράξεις Αποστόλων 23:7 4)Κύμβαλον αλλαλάζον. Απόστολος Παύλος, Προς Κορινθίους ΙΓ' 5) Απορώ και εξίσταμαι. Πράξεις Αποστόλων Β' 1-13 6)Μη δίδετε τόπω τω διαβόλω. Απόστολος Παύλος 7)Τα πάντα δοκιμάζετε το καλόν κατέχετε. Απόστολος Παύλος 8)Μετά πρώτην και δευτέραν νουθεσίαν παραιτού. Απόστολος Παύλος 9)Τιμωρείτε τους ατάκτους ίνα μη υπεραίρωνται. Απόστολος Παύλος 10)Φθείρουσιν ήθη χρηστά ομιλίαι κακαί. Απόστολος Παύλος, προς Κορινθίους ΙΕ' 11)Αι ημέραι είναι πονηραί. Απόστολος Παύλος, Προς Εφεσίους 12)Ο αποθανών δεδικαίωται. Απόστολος Παύλος, Προς Ρωμαίους ΣΤ' 13)Μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Απόστολος Παύλος, προς Κορινθλιους 1, ε' 14)Του ιδίου φυράματος. Απόστολος Παύλος, Προς Ρωμαίους θ' 15)Ο έχων νουν ψηφισάτω τον αριθμόν του θηρίου· αριθμός γαρ ανθρώπου εστί· και ο αριθμός αυτού χξς.

Ιωάννου Αποκάλυψις

Από άλλες πηγές: 1)Το μεν αληθές εν, το δε ψεύδος πολυσχιδές. Γρηγόριος ο Νανζιανζηνός 2)Αθανάσιον επαινών αρετήν επαινέσομαι. Γρηγόριος ο Νανζιανζηνός 3)Δεξάμενος φλόγα τρέχε. Ου γαρ γιγνώσκεις πότε σβέννυται και εν σκοτία σε καταλείψει. Ιωάννης της Κλίμακος 4)Νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες Ιωάννης Χρυσόστομος 5)Πίστευε και μη ερεύνα. Παρότρυνση των πρώτων Πατέρων της Εκκλησίας.

6)Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή… Η αρχή του τροπαρίου της Κασσιανής 7)Έπαθε των παθών του τον τάραχον. Από τον Μικρό Παρακλητικό Κανόνα 8)Χους εί και εις χουν απελεύσει. Από την Νεκρώσιμη Ακολουθία

Πληροφορίες μερικών ρητών: 1) Εν αρχή εποίησεν ο Θεός τον ουρανόν και την γην: Η συγκεκριμένη φράση αναφέρεται στο βιβλίο της γενέσεως.Μας πληροφορεί οτι ο θεός κατα τις επτά μέρες της δημιουργίας του κόσμου αρχικα δημιούργησε τον ουρανό, την γη και διαχώρισε το σκότος απο το φώς

2)Και εφύτευσεν ο Θεός παράδεισον εν Εδέμ κατά ανατολάς και έθετο εκεί τον άνθρωπον, ον έπλασε:

Η φράση αυτή εμφανίζεται στο βιβλίο της γενέσεως.Μας διηγήται οτι ο Κύριος ο Θεός φύτεψε έναν κήπο στην Εδέμ προς την ανατολή. Πήρε, λοιπόν, ο Κύριος ο Θεός τον άνθρωπο και τον έβαλε μέσα στον κήπο της Εδέμ για να τον καλλιεργεί και να τον προσέχει.

3)Ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης: Αυτή τη φράση την είπε ο σοφός Σολομώντας και παρουσιάζεται στο βιβλίο εκκλησιαστής. Μας επισημαίνει να μη στέκεται ο άνθρωπος με θαυμασμό μπροστά σε κανένα από τα επίγεια (πλούτο, δόξα, εξουσία, διασκεδάσεις, απολαύσεις και ό,τι άλλο θεωρείται ως σπουδαίο),αλλά να βλέπει πως όλα αυτά έχουν ένα τέλος, που είναι η ματαιότητα, και που δεν εξασφαλίζει κανένα πραγματικό όφελος. "Δεν υπάρχει", τονίζει, "κέρδος κάτω απ' τον ήλιο σ' εκείνους που προσπαθούν γι' αυτά, των οποίων κατάληξη είναι η ματαιότητα" (Εκκλ.

2, 11).

4)Αγαπάτε αλλήλους: Το ρητό αυτό το συναντάμε στο κατα Ιωαννην Ευαγγέλιο και θεωρείται το θεμέλιο της χριστιανικής θρησκείας.Αποτελεί την εντολή του θεού προς τον άνθρωπο και μας επεξηγεί ότι αν αγαπάμε τους συνανθρώπους μας θα αγαπάει και ο θεός εμάς.

5)Νυν απολύεις το δούλο σου δέσποτα: Το «Νυν απολύεις» είναι μια χριστιανική προσευχή η οποία καταγράφεται στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον (β΄ 25-35).Αποδίδεται στον Συμεών, ο οποίος κατοικούσε στα Ιεροσόλυμα και ήταν άνθρωπος δίκαιος και ενάρετος. Το Άγιο Πνεύμα του είχε αποκαλύψει ότι, για όλες τις αρετές του, θα πέθαινε μόνο αφότου γεννιόταν ο Σωτήρας. Σαράντα ημέρες μετά τη γέννηση του Ιησού, ο Συμεών έφθασε στο Ναό του Σολομώντα, μετά από εντολή του Αγίου Πνεύματος και τον κράτησε στην αγκαλιά του. Πλέον μπορούσε να πεθάνει, οπότε αναφώνησε: Nῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, δέσποτα, κατὰ τὸ ῥῆμά σου ἐν εἰρήνῃ, ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριόν σου, ὃ ἡτοίμασας κατὰ πρόσωπον πάντων τῶν λαῶν, φῶς εἰς ἀποκάλυψιν ἐθνῶν καὶ δόξαν λαοῦ σου ᾿Ισραήλ.

6)Μάχαιραν έδωκας, μάχαιραν θα λάβεις: Τη φράση αυτή την είπε ο Ιησούς στον Πέτρο, όταν αυτός τράβηξε το μαχαίρι του και έκοψε το αφτί ενός στρατιώτη, που επιχείρησε να συλλάβει το δάσκαλο του. Του είπε, τότε, να βάλει στη θήκη του το μαχαίρι, γιατί «μάχαιρα έδωσες, μάχαιρα θα λάβεις»(κατά Ματθαίον κστ'), δηλαδή όποιος μεταχειρίζεται το μαχαίρι,απο μαχαίρι θα πεθάνει.

7)Ους ο Θεός συνέζευξεν άνθρωπος μη χωριζέτω: Η φράση αυτή ειπώθηκε απο τον Απόστολο Πάυλο και αναφέρονταν στην ένωση του θεού με την εκκλησία. Στις μέρες μας η φράση αυτή αναγγέλλεται από τον ιερέα κατά την τέλεση του μυστηρίου του γάμου.

8) Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι ότι αυτών εστί η βασιλεία των ουρανών.

Η φράση αυτή ειπώθηκε απο τον χριστό και καταγράφετε στο κατα Ματθαίον ευαγγέλιο,ο χριστός με αυτήν την φράση ήθελε να αποκαλήψει στους ανθρώπους οτι αυτοί που είναι φτωχοί στο πνεύμα ,αυτοί είναι οι βασιλεία του θεού και χρειάζοναι το θεο για να ολοκληρωθούν.Ενω οι θεωρητικά έξυπνοι και μορφωμένοι δεν έχουν ανάγκη το Θεό ή καλύτερα θέλουν ένα θεό δυνατό και δεν μπορούν να δεχθούν ένα Θεό εσταυρωμένο.

9)Μην κρίνετε ίνα μην κριθήτε. Η εντολή του Χριστού αυτή είναι μεγάλη και φοβερή. Όλοι μας,συνεχώς κρίνουμε και κατακρίνουμε ο ένας τον άλλον και γι' αυτό θα δώσουμε λόγο στη Φοβερά Κρίση του Κυρίου και Θεού μας Ιησού Χριστού. Θα μας κρίνει Αυτός διότι και εμείς κρίνουμε τους άλλους, ψάχνουμε να βρούμε στον πλησίον μας το παραμικρό σφάλμα ενώ τις δικές μας αμαρτίες δεν τις βλέπουμε και ούτε θέλουμε να τις σκεφτόμαστε.

10) Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω. Η φράση αυτή ειπώθηκε απο τον Ιησού χριστό σε κάποιους φαρισαίους όταν αυτοί θέλοντας να τον παγιδεύσουν φέρνουν μια γυναίκα που την είχαν πιάσει να διαπράττει μοιχεία και του ζητούν την γνώμη του ,αυτός απαντά<< Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω.>>δηλαδή όποιος ανάμεσά σας είναι αναμάρτητος ας ρίξει πρώτος πέτρα πάνω της. Ο λόγος Του είχε απήχηση. Άρχισαν όλοι να αφήνουν τις πέτρες και να αποχωρούν σιγά σιγά με πρώτους τους γεροντότερους, ώσπου έμεινε μόνη η γυναίκα .

11) Ηγγικεν η ώρα Η φράση αυτή αναφέρεται στη τελευταία προσευχή του Ιησού Χριστού στο κήπο της Γεσθημανη, πριν την συληψή του .Σήμερα αυτή η λέγεται πριν από κάθε ιδιαίτερα σημαντική ενέργεια.

12) Απολωλός πρόβατον. Η φράση αυτή αναφέρεται σε μια παραβολή που είπε ο χριστός σε κάποιους φαρισαίους όταν αυτή τον κατηγόρησαν οτι δέχεται κοντά του αμαρτωλούς και τρώει μαζί τους. Είπε τότε προς αυτούς αυτήν την παραβολή: «Ποιος άνθρωπος από εσάς, που έχει εκατό πρόβατα και χάσει ένα από αυτά, δεν εγκαταλείπει τα ενενήντα εννιά στην έρημο και δεν πηγαίνει προς το χαμένο, ωσότου να το βρει; Και όταν το βρει, το θέτει πάνω στους ώμους του χαίροντας και, αφού έρθει στον οίκο του, συγκαλεί τους φίλους και τους γείτονες, λέγοντάς τους: “Συγχαρείτε με, γιατί βρήκα το πρόβατό μου το χαμένο”. Σας λέω ότι έτσι θα γίνει χαρά στον ουρανό για έναν αμαρτωλό που μετανοεί παρά για ενενήντα εννιά δίκαιους οι οποίοι δεν έχουν ανάγκη μετάνοιας 13) Οτι σπείρεις θα θερίσεις Η φράση αυτή η οποία αναφέρεται στην κοινή διαθήκη ,η φράση αυτή σημαίνει οτι πάντα οι καλές πράξεις ανταμοίβονται.Αν για παράδειγμα σπείρεις καλοσύνη, θα θερίσεις φίλους. Αν σπείρεις επιμονή, θα θερίσεις νίκη.Ενω αν σπείρεις αμαρτίες, θα θερίσεις ενοχές.

ΙΙΙ. ΑΡΧΑΙΑ ΡΗΤΑ ΚΑΙ ΓΝΩΜΙΚΑ ΓΕΝΙΚΑ: Φιλοσοφία είναι η επιστήμη που ασχολείται με ερωτήματα, θεμελιώδη προβλήματα ή απορίες όπως αυτά της ύπαρξης, γνώσης, αξίας, αιτίας, γλώσσας και του νου. Ξεχωρίζει από άλλους τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων, από την κριτική και γενικώς συστηματική προσέγγιση των θεμάτων και την οικοδόμησή της πάνω σε λογικές εξηγήσεις χρησιμοποιώντας την πειθώ. Στην Αρχαία Ελλάδα αναπτύχθηκαν με θαυμαστή πληρότητα οι ανθρώπινες διασκεπτικές , φιλοσοφικές δυνατότητες. Οι αυθεντικές, φιλοσοφικές ενοράσεις παραμένουν ανεξίτηλες και στις μέρες μας. Η σύγχρονη σκέψη βασίστηκε πάνω στην σκέψη των αρχαίων θέτοντάς την ως θεμέλιο λίθο της. Η φιλοσοφία ήταν ευρέος διαδεδομένη στην Αρχαία Ελλάδα και η σωστή διαχείριση του λόγου διδάσκονταν από τους ρήτορες και τους διδάσκαλους μέσω των ρητών, γνωμικών και αποφθεγμάτων γίνονταν γνωστή η τότε θεώρηση. Γνωμικό είναι μια σύντομη και περιεκτική διατύπωση με διδακτικό χαρακτήρα. Όπως τα γνωμικά έτσι και η ρήση είναι εύστοχα και επιγραμματικά διατυπωμένη κρίση που εκφράζει την γνώμη κάποιου για τον κόσμο γύρω του. Η αιτία ενασχόλησης με μια εργασία βασιζόμενη στην εύρεση τέτοιων ρητών, αποφθεγμάτων και γνωμικών μπορεί ν' αναζητηθεί στο εσωτερικό αυτών των μικρών αλλά σημαντικών φράσεων διατυπωμένων με προσοχή από το στόμα φιλοσόφων. Η γνώση για την ζωή, τον θάνατο, την οικογένεια, την πολιτεία και γενικά το νόημα των πάντων γύρω μας σίγουρα είναι ένας ουσιώδης λόγος που δεν χρειάζεται περεταίρω εξήγηση. Τα ρητά- παροιμίες και γνωμικά κυκλοφορούσαν από πολύ νωρίς στον ελληνικό χώρο και στη συνέχεια εξαπλώθηκαν και εξελίχθηκαν σε όλες τις χώρες του δυτικού κόσμου .Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν για τα γνωμικά τον όρο ''γνώμαι'' και οι διάφορες ανθολογίες ''Γνωμολογία'' ενώ οι ποιητές αντίστοιχα ''Γνωμικοί'' . Πρώτη και κύρια πηγή υπήρξαν τα Ομηρικά έπη , ακολουθεί το έργο του Ησίοδου ''Έργα και Ημέραι '' (γύρω στον 8ο αι. π.Χ.).Μεγάλη είναι και η σημασία των μύθων για την εξέλιξη των γνωμικών. Συχνά το επίθυμιο είναι ένα γνωμικό που συνοψίζει το δίδαγμα του μύθου. Ο επιφανέστερος μυθοποιός Αίσωπος τον 6ο αιώνα κατέληγε τις ιστορίες του με διαχρονικής σημασίας ρητά . Περί τον 6ο αι. π.Χ. έχουμε τα περίφημα ρητά των επτά σοφών της Ελλάδας. Για τα σοφά ρητά αυτών , ίσως για πρώτη φορά υιοθετείται ο όρος ''απόφθεγμα''. Οι επτά σοφοί συνδέονται άμεσα και με τα περίφημα ''Δελφικά Παραγγέλματα'' τα οποία ήταν λιτά και μεστά 2 έως 5 λέξεων.

Σύγχρονος των επτά σοφών Πυθαγόρας άφησε επίσης παρακαταθήκη γνωμικών όπως τα ''Χρυσά έπη'' που αποδίδονται σ' αυτόν .Σημαντικός θεωρείται και ο λυρικός ποιητής και συνθέτης επιγραμμάτων (επιτυμβίων κ.α.) Σιμωνίδης ο Κείος ( 556 -469 π.Χ.) Οι μεγάλοι τραγικοί ποιητές τον 5ο και 4ο αιώνα , Αισχύλος , Σοφοκλής και Ευριπίδης καθώς και ο Αριστοφάνης περιλάμβαναν στα έργα τους φράσεις που το κοινό υιοθετούσε και επαναλάμβανε . Οι μεγάλοι φιλόσοφοι Σωκράτης , Πλάτων , Αριστοτέλης κ.α. άφησαν αξιομνημόνευτα αποφθέγματα. Επίσης ο Ιπποκράτης πατέρας της Ιατρικής χρησιμοποιεί ιατρικά παραγγέλματα . Αξιοπρόσεκτη είναι και η περίπτωση του Μενάνδρου (342 - 292 π.Χ.) μας κληροδότησε μια ανθολόγηση γνωμικών με τον τίτλο ''Μενάνδρου μονόστιχοι ''. Η αγάπη των αρχαίων για τα γνωμικά οδήγησε στη δημιουργία πολλών ανθολογίων .Χάρη σε αυτή τη συνήθεια περισώθηκαν και έφθασαν μέχρι σε μας. Τέλος πρέπει να σημειωθεί ότι μεγάλοι στοχαστές όπως ο Ηράκλειτος, ο Δημόκριτος ,ο Επίκουρος έγιναν γνωστοί μέσω των ρητών τους!! Τα γνωμικά είναι , χωρίς αμφιβολία , ένα σημαντικό και αξιοπρόσεχτο κομμάτι του πολιτισμού. Το πιθανότερο είναι ότι οι άνθρωποι άρχισαν να επινοούν γνωμικά πολύ πριν υπάρξει η γραφή. Όταν άρχισε να διαδίδεται η γραφή και υπήρχε δυνατότητα για την εξασφάλιση μιας διάρκειας αυτών των σκέψεων ,άρχισε να συγκεντρώνεται και να διατυπώνεται γραπτά η όλη ως τότε προφορική παράδoση. Στη Δυτική Ευρώπη κατά τον Μεσαίωνα, όταν κάθε πνευματική δραστηριότητα έπεσε σε λήθαργο, δεν υπήρξε κάποια ιδιαίτερη παραγωγή γνωμικών ούτε κάποια αξιόλογη ανθολογία. Με την Αναγέννηση όμως όλα αλλάζουν. Και τα γνωμικά, όπως κάθε άλλη μορφή πνευματικής δημιουργίας, ξαναγεννιούνται. Είναι χαρακτηριστικό ότι ένα από τα πρώτα σημαντικά κείμενα της Αναγέννησης είναι ένα γνωμικογραφικό κείμενο. Αντίθετα τον 19ο αιώνα συνεχίζεται η τάση για παραγωγή βιβλίων γνωμικών αν και σε χαμηλότερα ποιοτικά επίπεδα από πριν. Έτσι από το τέλος του 19ου αιώνα δεν υπάρχουν πια μεγάλοι γνωμικογράφοι, εξακολουθούν όμως να υπάρχουν μεγάλες προσωπικότητες και συγγραφείς που κληροδοτούν ιστορικές φράσεις και σημαντικά αποφθέγματα. Από τον 20ο αιώνα δεν έλειψαν εντελώς οι αμιγώς γνωμικογραφικές εκδόσεις , με λίγες αξιόλογες προσπάθειες. Στη σύγχρονη εποχή, κάποιες προσωπικότητες που παράγουν έξυπνους αφορισμούς είναι ο Γούντυ Άλλεν και ο Ουμπέρτο Έκο. Υπάρχουν βέβαια και πολλοί άλλοι, αλλά το πρόβλημα με τους συγχρόνους είναι ότι απαιτείται κάποιος χρόνος για να αποδειχτεί ότι ένας αφορισμός μπορεί να επιβιώσει πέρα από τα πρόσκαιρα φώτα της επικαιρότητας και να αποκτήσει την πατίνα της διαχρονικής αξίας που είναι θεμελιώδες χαρακτηριστικό ενός καλού αποφθέγματος.

Τα Γνωμικά στη Νεοελληνική Λογοτεχνία Στους νεότερους χρόνους, η υπερπαραγωγή ανθολογιών και γνωμολογιών στην οποία είχαν επιδοθεί οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, δεν είχε την ανάλογη συνέχεια. Έτσι οι ανθολογίες και τα γνωμικογραφικά κείμενα είναι σχετικά πολύ λίγα και όχι υψηλού επιπέδου.

Σήμερα λοιπόν έχουμε τη δυνατότητα να ψάξουμε και να βρούμε και αφού βρούμε να μελετήσουμε τον τρόπο σκέψης των προγόνων μας και να διαπιστώσουμε και μόνοι μας το πόσο σοφά και διαχρονικά ήταν εκείνα τα λόγια. Μέσα από ρητά τους για τη ζωή , μπορούμε να δούμε το πως περιέγραφαν οι αρχαίοι φιλόσοφοι τις πιο απλές αλλά και τις πιο ανεξήγητες καταστάσεις στις οποίες βρισκόταν , βρίσκεται και θα βρίσκεται ο άνθρωπος .Στα ρητά τους για την πατρίδα και τον πόλεμο ,βλέπουμε το πόσο σημαντικό ήταν για αυτούς να πολεμήσουν μέχρι θανάτου για την πατρίδα τους την οποία πάλευαν να χτίσουν και να καλλιεργήσουν για χρόνια. Τέλος στα ρητά τους για την οικογένεια παρατηρούμε ότι η τιμή του ονόματος της οικογενείας τους ήταν το παν για κάθε άνθρωπο τότε. Στην εργασία έχουν συλλεχθεί τα πιο αξιοπρόσεχτα αρχαία γνωμικά τα οποία χρησιμοποιούνται ως συμβουλές μέχρι σήμερα.

1) ΑΡΧΑΙΑ ΡΗΤΑ ΚΑΙ ΓΝΩΜΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ: 

Πόλεμος ένδοξος, ειρήνης αισχράς αιρετώτερος.

Δημοσθένης, 384-322 π.Χ., Αθηναίος ρήτορας Θεωρείται ο σημαντικότερος ρήτορας της αρχαιότητας και όλων των εποχών, μαθητής του Ισοκράτη και του Ισαίου. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 384 και πέθανε αυτοκτονώντας το 322 π.Χ.. Τον πατέρα του, που είχε το επάγγελμα του μαχαιροποιού, τον έλεγαν Δημοσθένη και τη μητέρα του Κλεόβουλη. Το όνομά του ήταν «Δημοσθένης Δημοσθένους Παιανιεύς». Από μικρός δοκίμασε την πίκρα της ζωής, γιατί, χάνοντας τον πατέρα του, οι κηδεμόνες του καταχράστηκαν την πατρική του περιουσία (ένας από αυτούς ήταν ο Δημοφών). Έτσι, αποφάσισε να ασχοληθεί με τη ρητορική για να μπορέσει ο ίδιος να πολεμήσει για το κλεμμένο του δίκιο. Αν και κατάφερε να κερδίσει τη δίκη, δεν μπόρεσε να πάρει την περιουσία του και αναγκάστηκε, για να ζήσει, να γράφει λόγους και να πληρώνεται. Στην εκκλησία του δήμου που προσπάθησε δυο φορές να μιλήσει δεν τα κατάφερε, γιατί τον εμπόδιζαν η νευρικότητά του και η δυσκολία να προφέρει το λ και το ρ. Τον πλήγωσε αυτή η ταπείνωση, τόσο, που αποφάσισε να λυτρωθεί από τα ελαττώματά του. Ο βάταλος - τσεβδός - όπως τον έλεγε η παραμάνα του, με την πίστη και την επιμονή του, πότε ανεβαίνοντας στο Λυκαβηττό και πότε κατεβαίνοντας στο Φάληρο, με την απαγγελία που έκανε σε διάφορους λόγους, μπόρεσε να νικήσει τις δυσκολίες στην άρθρωση, την κάποια του δειλία και να πετύχει την κυριαρχία στις κινήσεις του. Ήταν πια σε θέση να παρουσιαστεί στην εκκλησία του δήμου και να μιλήσει. Οι τέσσερις φιλιππικοί λόγοι του και οι τρεις ολυνθιακοί τον καταξίωσαν στους Αθηναίους και τον έκαναν αθάνατο ρήτορα.Τους φλογερούς του λόγους τους δούλευε κοπιαστικά ως την παραμικρή τους λεπτομέρεια. Για την επιμέλειά του αυτή ο ρητοροδιδάσκαλος Κοϊντιλιανός θα πει: «Τόση δύναμη υπάρχει σ' αυτόν, τόσο πυκνά είναι όλα, τόσο γεμάτα από εσωτερική ένταση, τόσο φροντισμένα, τέτοια πειθαρχία υπάρχει στο λόγο, που δεν μπορείς ν' ανακαλύψεις κάτι που να λείπει, που να είναι περιττό». Με τους απαράμιλλους λόγους του κατόρθωσε να παρασύρει τους Αθηναίους να πολεμήσουν εναντίον του Φιλίππου, βασιλιά της Μακεδονίας, αν και στον πόλεμο αυτό πολέμησε κι ο ίδιος στηΧαιρώνεια ως απλός στρατιώτης. Έπειτα από το θάνατο του Φιλίππου, ο Δημοσθένης εξακολούθησε τον αγώνα του και εναντίον του Αλεξάνδρου, χωρίς όμως να πετύχει τίποτα. Το 324 π.Χ. φεύγει εξόριστος από την Αθήνα, γιατί αποδείχτηκε ότι είχε δωροδοκηθεί, με " άρπαλα χρήματα" στην πρόθεση να βοηθήσει τον μεγαλύτερο καταχραστή της αρχαιότητας, του στρατηγού Αλεξάνδρου, τον Άρπαλο να δραπετεύσει. Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οι Αθηναίοι, εκ του ασφαλούς, με ψήφισμά τους τον ανακάλεσαν πανηγυρικά από την εξορία, η ελευθερία του όμως αυτή δεν κράτησε για πολύ, γιατί αναγκάστηκε ξανά να φύγει ύστερα από την εμπλοκή του στην αποτυχημένη επανάσταση που έγινε τότε κατά των Μακεδόνων. Οι στρατιώτες του Αντίπατρου τον κυνήγησαν και τον βρήκαν στο ναό του Ποσειδώνα στην Καλαβρία, το πίσω ορεινό τμήμα του Πόρου. Για να μην τον πιάσουν, ήπιε δηλητήριο και πέθανε στις 12 Οκτωβρίου του 322 π.Χ.



Πόλεμος γαρ σχολείον αρετής εστί

Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Ο Αριστοτέλης γεννήθηκε μεταξύ Ιουλίου και Δεκεμβρίου του έτους 384 π.Χ. στα Αρχαία Στάγειρα τηςΧαλκιδικής (σημερινή ονομασία της περιοχής Λιοτόπι, μισό χιλιόμετρο νοτίως της Ολυμπιάδας). Ο πατέρας του Νικόμαχος ήταν γιατρός του βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα Γ΄, τον οποίο είχε πατέρα ο Φίλιππος. Ο Νικόμαχος, που κατά το Σουίδα είχε γράψει έξι βιβλία ιατρικής και ένα φυσικής, θεωρούσε πρόγονό του τον ομηρικό ήρωα και γιατρό Μαχάονα, το γιο του Ασκληπιού. Πίστευαν ότι και της μητέρας του η καταγωγή ήταν θεϊκή. Ονομαζόταν Φαιστίς, είχε έρθει με Χαλκιδείς αποίκους στα Στάγειρα και ανήκε στο γένος των Ασκληπιαδών. Ο Αριστοτέλης πρόωρα ορφάνεψε από πατέρα και μητέρα και την κηδεμονία του ανέλαβε ο φίλος του πατέρα του Πρόξενος, που ήταν εγκαταστημένος στον Αταρνέα της μικρασιατικής Αιολίδας, απέναντι από τηΛέσβο. Ο Πρόξενος, που φρόντισε τον Αριστοτέλη σαν δικό του παιδί, τον έστειλε στην Αθήνα σε ηλικία 17 ετών (367 π.Χ.), για να γίνει μαθητής του Πλάτωνα. Πράγματι ο Αριστοτέλης σπούδασε στην Ακαδημία του Πλάτωνα επί 20 χρόνια (367 - 347), μέχρι τη χρονιά δηλ. που πέθανε ο δάσκαλός του. Στο περιβάλλον της Ακαδημίας άφηνε κατάπληκτους όλους και τον ίδιο το δάσκαλό του, με την ευφυΐα και τη φιλοπονία του. Ο Πλάτωνας τον ονόμαζε "νουν της διατριβής" και το σπίτι του "οίκον αναγνώστου".



Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί, πάντων δε βασιλεύς. Και τους μεν θεούς έδειξε, τους δε ανθρώπους, τους μεν δούλους εποίησε, τους δε ελευθέρους.

Ηράκλειτος, 544-484 π.Χ., Ίων φιλόσοφος Γεννήθηκε στην Έφεσο κατά το 544 π.Χ. Αν λάβουμε όμως υπ' όψιν ότι η ακμή του συμπίπτει με την 69η Ολυμπιάδα (504 π.Χ.-501 π.Χ.) και έζησε 60 έτη, μπορούμε να δεχθούμε ότι ο θάνατός του συνέβη το 484 π.Χ.. Πατέρας του αναφέρεται ο Βλύσων (ή Βλόσων) ή Ηράκων. Ανήκε στο γένος των Ανδροκλειδών, εκείνων δηλαδή που υπό την Αρχηγία του Ανδρόκλου, του γιου του Βασιλέα των Αθηνών Κόδρου, εξορμήσθηκαν από την Αθήνα και έκτισαν στην Ιωνία (Μικρά Ασία) την Έφεσο. Οι περί του βίου του όμως αναφερόμενες ειδήσεις είναι πολύ λίγες. Ο Ηράκλειτος υπήρξε από παιδικής του ηλικίας άξιος θαυμασμού. Αν και δεν υπήρξε κανενός άλλου μαθητής, υποστήριζε ο ίδιος πως είχε μάθει τα πάντα από τον εαυτό του. Από τα διασωθέντα αποσπάσματα του έργου του, φαίνεται ότι γνώριζε πολύ καλά σχεδόν όλα τα συγγράμματα των προγενέστερων φιλοσόφων, των επικών και ελεγειακών ποιητών καθώς και όλες τις ιστορικές συγγραφές που κυκλοφορούσαν στην εποχή του στην Ιωνία.Η εποχή του είναι μεταβατική και σηματοδοτείται από μεγάλες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικέςαλλαγές. Η φιλοσοφία του αντιμετωπίζει κριτικά τις εξελίξεις της εποχής του και παίρνει αποστάσεις τόσο από τη μυθική παράδοση όσο και από τη νέα κοινωνία που ανατέλλει.



Ελλήνων προμαχούντων Αθηναίοι Μαραθώνι χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν.

Από τον τύμβο των Μαραθωνομάχων



Αυτοί που στον πόλεμο επιδιώκουν με κάθε τρόπο να σώσουν τη ζωή τους, αυτοί πεθαίνουν συνήθως άνανδρα και άδοξα.

~Ξενοφών | (Αρχαίος Ιστορικός ) | 430-355 π.Χ. | Ξενοφών (περ. 427 π.Χ.-355 π.Χ.) ο Αθηναίος ήταν ιστορικός συγγραφέας και σωκρατικός φιλόσοφος. Γιος του Γρύλλου από το δήμο Ερχιάς (κοντά στη Φυλή), κονωνικά ανήκε στην τάξη των ιππέων και πολιτικά έδρασε ως ολιγαρχικός και φιλολάκων. Μετά το 410 π.Χ. γνωρίστηκε με τον Σωκράτη και μπήκε στον κύκλο των μαθητών του. Ο Διογένης ο Λαέρτιος μας εξιστορεί ότι κάποτε, όταν ήταν ακόμη νέος, ο Ξενοφών συνάντησε σε ένα στενό δρόμο τον Σωκράτη, ο οποίος, με τη ράβδο του, τον εμπόδισε να προχωρήσει και τον ρώτησε μεταξύ άλλων: "Πού οι άνθρωποι γίνονται καλοί και αγαθοί;" Ο Ξενοφών βρέθηκε σε αμηχανία και ο Σωκράτης του απήντησε "'Επου και μάνθανε!". Από τότε ο Ξενοφών έγινε μαθητής του Σωκράτη και τον θεωρούσε πρότυπο. Ο Ξενοφών ανδρώθηκε συναναστρεφόμενος ευγενείς νέους της Αθήνας που είχαν ως κύρια ασχολία τον αθλητισμό και παρέμεινε σε όλη τη ζωή του λάτρης της πάλης και των ελευθέρων αγώνων - από δε τα έργα του διαφαίνεται ότι υπήρξε άριστος ιππέας. Επίσης, μέσα από τα έργα του φαίνεται και η μεγάλη αγάπη του για τα άλογα. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στον φιλολακωνισμό του. Αγαπούσε τον τρόπο ζωής των Σπαρτιατών και συνδέθηκε φιλικά με τον βασιλιά της Σπάρτης Αγησίλαο, στο πλευρό του οποίου πολέμησε το 394 π.Χ. στην μάχη της Κορωνείας εναντίον του αντισπαρτιατικού συνασπισμού, μέλος του οποίου ήταν και η ίδια η πατρίδα του, η Αθήνα. Όπως ήταν φυσικό, για την πράξη του αυτή τιμωρήθηκε με εξορία από την Αθήνα.

 Μόνο οι νεκροί έχουν δει το τέλος του πολέμου. 

Αν μαχόμαστε με πίστη, διπλά οπλισμένοι κατεβαίνουμε στη μάχη.

~Πλάτων | (Αρχαίος Έλληνας Φιλόσοφος ) | 427-347 π.Χ. | Ο Πλάτων (427 π.Χ.–347 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληναςφιλόσοφος από την Αθήνα, ο πιο γνωστός μαθητής τουΣωκράτη και δάσκαλος του Αριστοτέλη. Το έργο του με τη μορφή φιλοσοφικών διαλόγων έχει σωθεί ολόκληρο (του αποδίδονται ακόμα και μερικά νόθα έργα) και άσκησε τεράστια επιρροή στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία και γενικότερα στη δυτική φιλοσοφική παράδοση μέχρι τις ημέρες μας. Κύριος οικοδόμος της φιλοσοφίας, οδηγητής είτε προάγγελος μεταγενεστέρων προβάσεών της, εμπνευστής άμεσα ή έμμεσα των σπουδαιότερων κοινωνικοπολιτικών οραματισμών.[1] Ο Πλάτων, μεταξύ άλλων, έγραψε την Απολογία του Σωκράτους,[2]α΄[›] η οποία θεωρείται ως μια σχετικά ακριβής καταγραφή της απολογίας του Σωκράτη στη δίκη που τον καταδίκασε σε θάνατο, το Συμπόσιο όπου μιλά για τη φύση του έρωτα,[3]τον «Πρωταγόρα» όπου μεταξύ άλλων θεμελιώνεται θεωρητικά η αρχή της «πρόληψης» που δεν λαμβάνει την ποινή ως απολύτως «ανταποδοτική», τον «Παρμενίδη» και τον «Θεαίτητο» όπου θεμελιώνει την αντικειμενικότητα του λόγου και της ιδέας, ενώ σε δύο μακρούς διαλόγους, την Πολιτεία και τουςΝόμους περιέγραψε την ιδανική πολιτεία.



Στην ειρήνη, οι γιοι θάβουν τους πατεράδες τους. Στον πόλεμο, οι πατεράδες θάβουν τους γιους.

~Ηρόδοτος | (Ιστοριογράφος ) | 480-420 π.Χ. | Ο Ηρόδοτος (485 - 421/415 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας περιηγητής, γεωγράφος και ιστορικός του 5ου αιώνα π.Χ.. Έγραψε για τους Περσικούς Πολέμους (ανάμεσα στουςΈλληνες και τους Πέρσες) καθώς και περιγραφές για διάφορα μέρη και πρόσωπα που συνάντησε στα ταξίδια του. Ο Ηρόδοτος χαρακτηρίστηκε Πατέρας της Ιστορίας. Στο έργο του φέρεται επίσης ν' ασχολήθηκε με τη Γεωλογία, τηΒοτανική, τη Χημεία και την Ιατρική. Τον αναφέρει ιδιαίτερα οΣτοβαίος.

2.ΑΡΧΑΙΑ ΡΗΤΑ ΚΑΙ ΓΝΩΜΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ Μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερον εστίν η Πατρὶς και σεμνότερον και αγιώτερον και εν μείζονι μοίρα και παρα θεοίς και παρ᾿ ανθρώποις τοις νουν έχουσι. \ 

Σωκράτης Ο Σωκράτης γεννήθηκε το 469 π.Χ και πέθανε το 399 π.Χ. Γιος ενός εύπορου Αθηναίου γλύπτη είχε οικονομική άνεση, πράγμα που το αξιοποίησε κατάλληλα και επιδόθηκε στην άσκηση του φιλοσοφικού διαλόγου. Καθώς δε συνέγραψε τίποτε ο ίδιος, δανειζόμαστε πληροφορίες για τη ζωή του από σύγχρονούς του συγγραφείς όπως ο Αριστοφάνης και ο Ξενοφώντας. Διακρίθηκε στον Πελοποννησιακό πόλεμο και συνέχισε την υπόλοιπή του ζωή στην Αθήνα ασχολούμενος με τη διαλεκτική μέθοδο διδασκαλίας. Σε αντίθεση με τους επαγγελματίες σοφιστές, ο Σωκράτης δε δεχόταν πληρωμή από τους μαθητές του, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν φανατικά πιστοί στο δάσκαλό τους. Κατηγορήθηκε από την αθηναϊκή δικαιοσύνη ότι διαφθείρει τους νέους και ότι εμπλέκεται αρνητικά στη θρησκευτική πίστη των πολιτών. Έτσι καταδικάστηκε σε θάνατο το 399 π.Χ. Σχετικά με τη φιλοσοφία του Σωκράτη παίρνουμε πληθώρα πληροφοριών από τον μαθητή του, Πλάτωνα. Βάση της φιλοσοφίας του αποτελεί η θεώρηση της αρετής ως διδακτής. «Ουδείς εκών κακός» έλεγε, δηλ. κανείς δε μπορεί να είναι από τη φύση του κακός. Οι κακοί άνθρωποι οφείλουν την αρνητική συμπεριφορά τους στην άγνοια του καλού. Έργο ιερό λοιπόν του Σωκράτη ήταν να μάθει στους νέους το «καλό» μέσω των ερωταπαντήσεων (μαιευτική μέθοδος), κατά τη διάρκεια των οποίων υποκρινόταν πως ούτε ο ίδιος γνώριζε τίποτε και ξεκινούσαν και οι δυο από το μηδέν. Μόνο έτσι, με αγνό και δεκτικό νου θα μπορούσαν να προσεγγίσουν απερίσπαστοι την αλήθεια. Πίστευε απόλυτα πως οι πεποιθήσεις του είχαν ισχύ και πως θα δικαίωνε τους αντιπάλους του με το να δραπετεύσει από τη φυλακή. Έτσι, αποτελώντας αξεπέραστο υπόδειγμα τόλμης και ανωτερότητας απέναντι στις αναχρονιστικές αντιλήψεις της εποχής του έθεσε την αξία της αλήθειας και του ήθους πάνω από την ίδια του τη ζωή. Και «αμοιβή» του ο θάνατος...

 Νόμιζε την πατρίδα οίκον , τους δε πολίτας εταίρους.  Όταν οι πολίτες πειθαρχούν στους νόμους, η πατρίδα γίνεται ευδαίμων και ισχυρή. Ξενοφών:

Ο Ξενοφών γεννήθηκε στην Αθήνα μεταξύ του 434 π.Χ και του 427π.Χ. Ήταν γιος του Γρύλου από το Δήμο Ερχειάς. Η οικογένειά του ανήκε στην τάξη των Ιππέων,δηλ. ήταν γόνος μιας αριστοκρατικής πλούσιας οικογένειας. Έγινε μαθητής του Σωκράτη και αυτή του η μαθητεία του καλλιέργησε έναν βαθύτατο σεβασμό για το δάσκαλό του σ' όλη του τη ζωή. Το 401 π.Χ με πρόσκληση του φίλου του Προξένου βρίσκεται στην Περσία. Εκεί αποφασίζει να λάβει μέρος ,συμμετέχοντας σ' ένα ελληνικό εκστρατευτικό σώμα, στην εκστρατεία του Κύρου του Νεότερου κατά του αδελφού του Αρταξέρξη του Β'. Στα Κούναξα οι Έλληνες νίκησαν τους αντιπάλους τους Πέρσες ,αλλά ο Κύρος σκοτώθηκε. Οι Μύριοι (10.000) ,όπως ονομάστηκε το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα, αποφάσισε να επιστρέψει πίσω .Ύστερα απ πολλές ταλαιπωρίες σ' άγνωστα και εχθρικά μέρη και αφού στο μεταξύ ο Ξενοφών είχε εκλεγεί ένας από τους πέντε στρατηγούς ,κατόρθωσαν να φτάσουν στην ελληνική Τραπεζούντα και ύστερα στο Βυζάντιο. Φτάνοντας στον Εύξεινο Πόντο αναφώνησαν το ιστορικό <<Θάλαττα, θάλαττα >>.Όλη αυτή την πορεία ,την κάθοδο των Μυρίων εξιστόρησε o Ξενοφών στο έργο του << Κύρου Ανάβασις>>. Μετά από αυτά ο Ξενοφών θα ενταχθεί στις σπαρτιατικές δυνάμεις και κάτω από την αρχηγία του βασιλιά Αγησιλάου θα πάρει μέρος στις επιχειρήσεις εναντίον των περσών και στη συνέχεια το 394 π.Χ στη μάχη της Κορώνειας εναντίον των Αθηναίων. Γι' αυτό και εξορίζεται από την Αθήνα αλλά ανταμείβεται από τη Σπάρτη και ως το 371 ζει στο Σκιλλούντα , στην Ηλεία στο αγρόκτημα που του παραχώρησαν .Εδώ ασχολείται με τη γεωργία ,το κυνήγι και τη συγγραφή των συγγραμμάτων του. Το 371, μετά την ήττα της Σπάρτης στα Λεύκτρα από τους Θηβαίους, θα καταφύγει στην Κόρινθο. Εδώ

θα ζήσει πιθανώς ως το θάνατό του αν και στο μεταξύ οι Αθηναίοι ανακάλεσαν το ψήφισμα για την εξορία του.Το 362 , ο γιος του Γρύλλος σκοτώνεται πολεμώντας μαζί με τους Αθηναίους στη μάχη της Μαντινείας.Το 356 πιθανώς πεθαίνει και ο ίδιος ο Ξενοφών.

 Άνδρες Θουκυδίδης:

πόλις, και ουχί τείχη ουδέ νήες ανδρών κεναί.

Ο Θουκυδίδης είναι ο πιο αξιόλογος ιστορικός της Αρχαίας Ελλάδας, ο πρώτος που εφάρμοσε αμερόληπτα την κριτική στην ιστορική έρευνα και αναζήτησε τις αιτίες πίσω απ' όλα τα ιστορικά στοιχεία που τον απασχόλησαν στο έργο του. Πρέπει να γεννήθηκε μεταξύ του 460 και 455 π.Χ. και να πέθανε γύρω στο 400 π.Χ. Το πως ακριβώς πέθανε δε γνωρίζουμε. Υπάρχει η εκδοχή να δολοφονήθηκε ή να χάθηκε σε ναυάγιο. Ήταν γιός του Όλορου και της Ηγησίπολης. Το όνομα του πατέρα του δείχνει τη Θρακική καταγωγή του ιστορικού. Η ομωνυμία του πατέρα του με τον ηγεμόνα των Θρακών Όλορο, πεθερό του Μιλτιάδη έδωσε λαβή να πλασθεί η παράδοση ότι η οικογένεια του ιστορικού μας είχε συγγένεια με την αριστοκρατική οικογένεια του Μιλτιάδη και του Κίμωνα. Η παράδοση ενισχύθηκε και από το γεγονός ότι ο τάφος του βρέθηκε στο προάστιο των Αθηνών Κοίλη μαζί με τους τάφους του Μιλτιάδη και του Κίμωνα. Ο Θουκυδίδης υπήρξε μαθητής του Αναξαγόρα Για την ιδιωτική του ζωή ξέρουμε πως είχε ένα γιό, τον Τιμόθεο, και μια θυγατέρα, στην οποία μερικοί αποδίδουν τη συγγραφή του βιβλίου Η' της ιστορίας του. Επίσης γνωρίζουμε ότι κατά το 2ο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου προσβλήθηκε από τον τρομερό λοιμό, στον οποίο πέθανε ο Περικλής, αλλά ο Θουκυδίδης επέζησε για να τον καταγράψει σε όλη του τη δραματικότητα. Το 8ο έτος του πολέμου εκλέγεται στρατηγός και οι Αθηναίοι τον διέταξαν να φύγει με πλοία για τα Θρακικά παράλια και να σταματήσει την προέλαση του Σπαρτιάτη Βρασίδα, ο οποίος πολιορκούσε την Αμφίπολη. Δεν προλαβαίνει να βοηθήσει τους πολιορκούμενους, γιατί ο Βρασίδας πρότεινε ευνοϊκούς όρους παράδοσης, τους οποίους δέχθηκαν πριν φθάσει ο Θουκυδίδης. Ο Θουκυδίδης φοβάται να γυρίσει στην Αθήνα διότι αναμένεται βαρύτατη ποινή, ίσως και ο θάνατος, και προτιμά την αυτοεξορία. Κατά το διάστημα της εξορίας του ο Θουκυδίδης θα ζήσει τον περισσότερο καιρό στα κτήματά του στη Σκαπτή της Θράκης. Επισκέπτεται κατά καιρούς και άλλες πόλεις της αντίθετης παράταξης προκειμένου να συγκεντρώσει στοιχεία των γεγονότων του πολέμου τον οποίο είχε αρχίσει να γράφει. Έτσι και εξηγείται η λεπτομερής περιγραφή των Συρακουσών της Σικελίας και άλλων πόλεων της Κάτω Ιταλίας, καθώς και ορισμένων της Ελλάδας και ιδιαίτερα της Πελοποννήσου. Βέβαιο επίσης είναι ότι ταξίδεψε στη Μακεδονία, όπου φιλοξενήθηκε από το Βασιλιά Αρχέλαο, του οποίου έγραψε και την ιστορία. (Βιβλίο 2ο-Κεφ.100).

 Η πρώτη προϋπόθεση της ευτυχίας είναι να γεννηθείς σε μια λαμπρή πόλη.  Δεν υπάρχει τίποτα γλυκύτερο από τη γη των πατέρων σου Ευριπίδης:

Γεννήθηκε στη Σαλαμίνα, ήταν μια γενιά νεώτερος του Αισχύλου και λίγο νεώτερος του Σοφοκλή. Ήταν γιος ενός μαγαζάτορα και μιας μανάβισας και αυτό έδινε υλικό στους συγγραφείς κωμωδιών, ανάμεσά τους τον Αριστοφάνη, να τον χλευάζουν, ο ίδιος ο Ευριπίδης ανήκε όμως στην καλή κοινωνία της Αθήνας. Επειδή ο Ευριπίδης αναφέρεται στα έργα του συχνά σε λόγια φιλοσόφων, συμπεράινεται ότι αυτοί, ιδίως οι σοφιστές, επηρέασαν τη σκέψη του, πράγμα που έδινε επίσης σημαντικές αφορμές στον Αριστοφάνη και άλλους κωμωδούς να τον χλευάζουν στα έργα τους. 'Αρχισε να γράφει μάλλον στα 18 χρόνια του, είχε στη διάρκεια της ζωής του φιλική σχέση με τον Σοφοκλή, αλλά δεν ασχολήθηκε όπως ο τελευταίος ενεργά με την πολιτική. Για την υπόλοιπη ζωή του Ευριπίδη υπάρχουν λίγες πληροφορίες, όπως ότι δεν τον συμπαθούσαν οι Αθηναίοι και γι' αυτό εγκατέλειψε το 408 π.Χ. την Αθήνα και έγινε δεκτός στη μακεδονική βασιλική αυλή. Μετά το θάνατό του έτυχε όμως αυξημένης αναγνωρίσεως και στην Αθήνα. Λέγεται ότι ο Σοφοκλής θρήνησε το θάνατο του νεώτερού του Ευριπίδη και φορούσε πένθιμα ρούχα. Από τα 92 έργα που συνέγραψε ο Ευριπίδης, διασώθηκαν 17 τραγωδίες και ένα σατιρικό έργο «Ο κύκλωψ». Ο Ευριπίδης κέρδισε μόνο μια φορά σε διαγωνισμό συγγραφέων, μάλλον επειδή δεν ήταν συμπαθής στους Αθηναίους. Με το έργο του «Μήδεια» κατετάγη τρίτος, δηλαδή τελευταίος, μετά το γιο του Αισχύλου Ευφόριο και το Σοφοκλή. Τα σπουδαιότερα έργα του, όσο ζούσε, ήταν η «Μήδεια» (431 π.Χ.), «Ιππόλυτος» (428), «Τρωάδες» (415), «Ελένη» (412) και «Ορέστης» (408). Άλλα έργα του που διασώθηκαν είναι «'Αλκηστις», «Ηρακλείδαι», «Ανδρομάχη», «Εκάβη», «Ηρακλής Μαινόμενος», «Ικέτιδες», «'Ιων», «Ηλέκτρα», «Ιφιγένεια εν Ταύροις», «Φοίνισσαι», «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», «Βάκχαι» και «Ρήσος». Το έργο του Ευριπίδη χαρακτηρίζεται από νέα θέματα, νέα μορφή με σύνθετη δράση, ελευθερία στο χειρισμό μυθολογικών θεμάτων και ένα εντυπωσιακό πλούτο μουσικών ιδεών. Ο Ευριπίδης δημιούργησε μια

νέα μορφή θεάτρου, στο οποίο παίζουν αποφασιστικό ρόλο οι αντιπαραθέσεις της θέλησης των ανθρώπων με αυτή των θεών, παρά οι θεολογικοί και μυθολογικοί προβληματισμοί, όπως στους παλαιότερους τραγωδούς.



Αγαπώ την πατρίδα μου, διότι αγαπώ όλες τις πατρίδες

Αν αληθεύει αυτό που λένε οι φιλόσοφοι, πως είμαστε όλοι τέκνα του Θεού, τότε πρέπει όλοι να ακολουθούμε το παράδειγμα του Σωκράτη, κι όταν μας ρωτούν από πού είμαστε, να μη λέμε "είμαι Αθηναίος" ή "είμαι Κορίνθιος", αλλά "είμαι πολίτης του κόσμου" 

 Όταν πρόκειται να κινδυνεύσεις για την πατρίδα σου ή για έναν φίλο, μη ρωτάς το μαντείο αν πρέπει να κινδυνεύσεις. Επίκτητος Επίκτητο Έλληνας στωικός φιλόσοφος. Γεννήθηκε στην Ιεράπολη της Φρυγίας. Υπήρξε σύγχρονος του Νέρωνος και του Τραϊανού, ήταν δε δούλος του Επαφροδίτου, και έζησε στις αρχές ως δούλος στη Ρώμη, όπου άκουσε τα μαθήματα του στωικού φιλοσόφου Μουσωνίου. Παροιμιώδης ήταν η αταραξία του και η στωικότητά του. Λέγεται, ότι ο κύριός του, για να δοκιμάσει την απάθεια του Επίκτητου, έκοβε τις σάρκες τις κνήμης του με κοπτερό όργανο. Τότε ο δούλος φιλόσοφος στράφηκε και είπε απαθώς στο βασανιστή του: «θα την θραύσης». Και όταν αληθινά, του έσπασε το κόκαλο, ο Επίκτητος συμπλήρωσε: «Σου το είπον». Από τότε έμεινε χωλός. Απελευθερώθηκε με εξαγορά και έγινε διδάσκαλος της φιλοσοφίας στη Ρώμη, απ’ όπου εκδιώχθηκε περί το 90 μ.Χ., ύστερα από διαταγή του Δομιτιανού. Αποσύρθηκε στη Νικόπολη της Ηπείρου και εκει συγκέντρωσε τους πολυπληθείς μαθητές του, που είχαν συρρεύσει από τη Ρώμη, και συνέχισε τη διδασκαλία του, θαυμαζόμενος για την απλότητα και την άκρα λιτότητά του. Ο Επίκτητος υπήρξε ένας από τους πιστότερους ερμηνευτές του καθαρού στωικισμού.



Ν' αγαπάς την πατρίδα, ακόμα κι αν είναι άδικη

Πλάτων Ο μεγαλύτερος έλληνας φιλόσοφος. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 427 π.χ . Το πραγματικό του όνομα ήταν Αριστοκλής αλλά απέκτησε το όνομα Πλάτωνας εξαιτίας της διάπλασης του. Υπήρξε μαθητής του Σωκράτη και μετά το θάνατο του δασκάλου του ανέλαβε τη διάδοση του έργου του. Το 387 ίδρυσε την Ακαδημία στην οποία δίδαξε γιά περισσότερο από σαράντα χρόνια και μαθήτευσαν εκεί σπουδαίες προσωπικότητες της εποχής. Ο Πλάτωνας υπήρξε θεμελιωτής της φιλοσοφίας. ΄Ολα τα έργα του εκτός από την Απολογία Σωκράτους είναι διαλογικά. Το μεγαλύτερο κομμάτι του συγγραφικού του έργου σώζεται και μερικά από αυτά είναι: Κρίτων, Λάχης, Ιππίας, Ελάσσων, Ίων, Λύσις, Γοργίας, Κρατύλος, Πολιτεία, Φαίδων, Συμπόσιο, Σοφιστής, Πολιτικός, Φίληβος, Επιστολές. Στη φιλοσοφική του θεωρία ο Πλάτωνας χώρισε την ψυχή σε τρία μέρη, το λογιστικόν, το επιθυμητικόν και το θυμοειδές. Ασχολήθηκε με την οντολογία και ονόμασε τα νοητά αντικείμενα της διαλεκτικής με τον όρο ιδέα. Με την θεωρία των ιδεών και τη μελέτη της οντολογίας ο Πλάτωνας υπήρξε θεμελιωτής της φιλοσοφίας και βάση γιά την φιλοσοφία άλλων μεταγενέστερων φιλοσόφων. Σημαντικό κομμάτι του συγγραφικού του έργου είναι επίσης η θεωρία του γιά την Πολιτεία που αναπτύσσεται στα έργα Πρωταγόρας, Γοργίας, Πολιτικός, Κριτίας, Νόμοι και φυσικά και στην Πολιτεία. Ο Πλάτωνας πέθανε το 347 μ.χ στην Αθήνα. Η Ακαδημία του συνέχισε όμως να λειτουργεί γιά πολλούς αιώνες ακόμα έως το 529 π.Χ.



Η πατρίδα του σώφρονος ανθρώπου είναι ο κόσμος Δημόκριτος

Έλληνας φιλόσοφος από τα Άβδηρα της Θράκης. Διατύπωσε μαζί με τον Λεύκιππο τη θεωρία του

ατόμου. Η θεωρία του είναι η βάση όχι μόνο των υλικών οντοτήτων αλλά και της ίδιας της ψυχής και της συνείδησης. Η ευρύτερη υλιστική του αντίληψη για την ζωή, αποτελεί θεμέλιο όλων των μετέπειτα υλιστικών θεωριών. Ο Δημόκριτος γεννήθηκε και έζησε στα Άβδηρα της Θράκης από το 460 έως το 370 π.Χ. και θεωρείτε πατέρας της σύγχρονης ατομικής θεωρίας. Η θεωρία του είναι η βάση όχι μόνο των υλικών οντοτήτων αλλά και της ίδιας της ψυχής και της συνείδησης. Η ευρύτερη υλιστική του αντίληψη για την ζωή, αποτελεί θεμέλιο όλων των μετέπειτα υλιστικών θεωριών. Η ζωή του ήταν γεμάτη ταξίδια για την αναζήτηση της γνώσης. Ο Ηρόδοτος, σύμφωνα με τον Διογένη Λαέρτιο, αναφέρει πως μαθήτευσε κοντά σε Μάγους και Χαλδαίους. Ο Δημήτριος στους << Ομωνύμους >> και ο Αντισθένης στις << Διαδοχές >> λένε πως ταξίδεψε στην Ινδία και στην Αίγυπτο για να μάθει γεωμετρία από τους ιερείς. Ο Δημόκριτος, μαζί με τον Λεύκιππο, είναι οι κυριότεροι εκπρόσωποι των ατομικών φιλοσόφων ως εμπνευστές της ατομικής θεωρίας. Η διαίρεση των σωμάτων δεν είναι δυνατόν να προχωρεί επάπειρον, όπως υποστήριζε ο Ζήνωνας και μάλιστα μέχρι το σημείο εξαφάνισης ενός όντος. Η διαίρεση ενός σώματος πρέπει να σταματά σε ένα απειροελάχιστο και αδιαίρετο μόριο, το άτομο. Ο Δημόκριτος πιστεύει πως τίποτα δεν είναι σταθερό αλλά μεταβάλλεται ανάλογα με την κατάσταση του σώματος και τη φύση των εξωτερικών επιδράσεων και αντεπιδράσεων. Το μόνο που στην πραγματικότητα είναι σταθερό είναι τα άτομα και το κενό. Τα άτομα είναι πολύ μικρά, σχεδόν αόρατα αγκιστροειδή σωματίδια, άπειρα στο πλήθος και το σχήμα. Το κενόν, αν και αναφέρεται στον Αριστοτέλη ως "μη ον", θεωρείται υπαρκτό και δεν είναι απλά ένας χώρος ή μία περιοχή που βρίσκονται τα αγκιστροειδή άτομα αλλά μία σύνθετη και υπαρκτή οντότητα. Ο Αριστοτέλης στο Περί Δημοκρίτου και στα Μεταφυσικά αναφέρει τα εξής: "Ο Λεύκιππος και ο σύντροφος του Δημόκριτος υποστηρίζουν ότι τα στοιχεία είναι το πλήρες και το κενό, αποκαλώντας τα αντίστοιχα ον και μη όν. Το όν είναι γεμάτο και στερεό, το μη όν άδειο και αραιό. Επειδή, όπως λένε, το κενό υπάρχει όσο και το σώμα, γι' αυτό το μη όν υπάρχει όσο και το ον. Αυτά τα δύο μαζί είναι οι υλικές αιτίες των πραγμάτων που υπάρχουν". "Ο Δημόκριτος… δίνει στο χώρο αυτά τα ονόματα-το κενό, ουδέν και το άπειρο- ενώ κάθε επιμέρους ουσία την ονομάζει δεν, συμπαγές και ον. Πιστεύει ότι οι ουσίες είναι τόσο μικρές ώστε ξεφεύγουν από τις αισθήσεις μας, αλλά έχουν κάθε λογής μορφές, σχήματα και διαφορές στο μέγεθος". Περί Δημοκρίτου. Ο Δημόκριτος υπήρξε πολυγραφότατος συγγραφέας αλλά σχεδόν όλα τα έργα του εκτός από αποσπάσματα, έχουν χαθεί.



Εις οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί Πάτρης (Ένα μάντευμα είναι άριστο, το να αμύνεται κανείς για την πατρίδα του) [[Όμηρος [Ιλ. Μ 243]]

3.Αρχαία ρητά και γνωμικά για την οικογένεια. 

Στους γονείς οφείλομεν το ζην, στους δε διδασκάλους το ευ

ζην. Μέγας Αλέξανδρος, 356-323 π.Χ., 

Ως ουδέν γλύκιον ης πατρίδος ουδέ τοκήων γίνεται.

Όμηρος, 800-750 π.Χ., Ποιητής

 Μητρός ωδίνας μη επιλάθη. μτφρ: μην ξεχάσεις τις ωδίνες τοκετού της μητέρας σου Παλαιά Διαθήκη, Σειράχ Ζ΄

Η πατρότητα και η μητρότητα είναι το τελευταίο πεδίο στο οποίο απασχολούνται ερασιτέχνες. 

Alvin Toffler, 1928-, Αμερικανός συγγραφέας & μελλοντολόγος

 ΟΥΣ ΤΡΕΦΕΙΣ, ΑΓΑΠΑ* . Να αγαπάμε αυτούς που τρέφουμε (παιδιά μας και γενικά την οικογένειά μας) .

 ΕΣΤΙΑΝ ΤΙΜΑ* Να τιμάμε το σπίτι μας .

.

Αν αποκτήσεις καλή γυναίκα θα ζήσεις ευτυχισμένος. Αν πάλι έχεις κακή γυναίκα, θα γίνεις φιλόσοφος και αυτό είναι πολύ καλό για κάθε άνθρωπο. 

Σωκράτης.

Γάμος είναι η αποτυχημένη προσπάθεια να δώσεις διάρκεια σε ένα τυχαίο γεγονός. 

~Αλβέρτος Αϊνστάιν | (Γερμανοεβραίος Φυσικός )

Η οικογένεια είναι ο θεσμός για τη συστηματική παραγωγή διανοητικών ασθενειών. 

~Ashley Montagu | (Αγγλοεβραίος ανθρωπολόγος )

Η αγάπη είναι κάτι ιδανικό, ο γάμος κάτι πραγματικό. Το μπλέξιμο του ιδανικού με το πραγματικό ποτέ δεν μένει ατιμώρητο. 

~Βόλφγκανγκ Γκαίτε | (Γερμανός Ποιητής και Φιλόσοφος )

Ένας αρχαιολόγος είναι ο καλύτερος σύζυγος: όσο πιο πολύ γερνάει μια γυναίκα, τόσο μεγαλύτερο το ενδιαφέρον που δείχνει. 

~Agatha Christie | (Βρετανίδα συγγραφέας

4. ΑΡΧΑΙΑ ΡΗΤΑ ΚΑΙ ΓΝΩΜΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ

 «Προορισμός της ζωής δεν είναι η μεγάλη της διάρκεια, αλλά το να ζούμε καλά.» 

«Η ζωή που έχει στο μερτικό της την εγκράτεια, το θάρρος, τη σοφία και την υγεία, είναι πιο ευχάριστη από εκείνη όπου βρίσκονται η ασωτία, η δειλία, η τρέλα ή η αρρώστια.»

Πλάτων Ο Πλάτων (427 π.Χ.–347 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος από την Αθήνα, ο πιο γνωστός μαθητής του Σωκράτη και δάσκαλος του Αριστοτέλη. Το έργο του με τη μορφή φιλοσοφικών διαλόγων έχει σωθεί ολόκληρο (του αποδίδονται ακόμα και μερικά νόθα έργα) και άσκησε τεράστια επιρροή στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία και γενικότερα στη δυτική φιλοσοφική παράδοση μέχρι τις ημέρες μας. Κύριος οικοδόμος της φιλοσοφίας, οδηγητής είτε προάγγελος μεταγενεστέρων προβάσεών της, εμπνευστής άμεσα ή έμμεσα των σπουδαιότερων κοινωνικοπολιτικών οραματισμών. Ο Πλάτων, μεταξύ άλλων, έγραψε την Απολογία του Σωκράτους, η οποία θεωρείται ως μια σχετικά ακριβής καταγραφή της απολογίας του Σωκράτη στη δίκη που τον καταδίκασε σε θάνατο, το Συμπόσιο όπου μιλά για τη φύση του έρωτα, τον «Πρωταγόρα» όπου μεταξύ άλλων θεμελιώνεται θεωρητικά η αρχή της «πρόληψης» που δεν λαμβάνει την ποινή ως απολύτως «ανταποδοτική», τον «Παρμενίδη» και τον «Θεαίτητο» όπου θεμελιώνει την αντικειμενικότητα του λόγου και της ιδέας, ενώ σε δύο μακρούς διαλόγους, την Πολιτεία και τους Νόμους περιέγραψε την ιδανική πολιτεία.β΄

 «Αναρίθμητες είναι οι συμφορές των ανθρώπων και διαφορετικές οι μορφές τους. Δύσκολα μπορεί να συναντήσει κανείς στην ανθρώπινη ζωή μια ευτυχία μακράς διάρκειας.»  «Δεν υπάρχει τίποτα βέβαιο στην ανθρώπινη ζωή, γιατί κανένας δεν ζει όπως αυτός θα ήθελε.»

 «Πόσο παράδοξη είναι η ανθρώπινη ζωή. Οι νόμοι

ελέγχουν ακόμα και τη μοίρα και μεταβάλλουν και τον πιο άσπονδο εχθρό σ' ευγενικό φίλο ή μετατρέπουν σ' εχθρούς τους πιο καλούς φίλους.»

Ευριπίδης



«Στη ζωή υπάρχει ευχαρίστηση και φυσική γλυκύτητα.»

Αριστοτέλης Ο Αριστοτέλης ( 384 - 322 π.Χ. ) ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος. Μαζί με το δάσκαλό του Πλάτωνα αποτελεί σημαντική μορφή της φιλοσοφικής σκέψης του αρχαίου κόσμου, και η διδασκαλία του διαπερνούσε βαθύτατα τη δυτική φιλοσοφική και επιστημονική σκέψη μέχρι και την Επιστημονική Επανάσταση του 17ου αιώνα. Υπήρξε φυσιοδίφης, φιλόσοφος, δημιουργός της λογικής και ο σημαντικότερος από τους διαλεκτικούς της αρχαιότητας. Ο Αριστοτέλης γεννήθηκε μεταξύ Ιουλίου και Δεκεμβρίου του έτους 384 π.Χ. στα Αρχαία Στάγειρα της Χαλκιδικής (σημερινή ονομασία της περιοχής Λιοτόπι, μισό χιλιόμετρο νοτίως της Ολυμπιάδας). Ο πατέρας του Νικόμαχος ήταν γιατρός του βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα Γ΄, τον οποίο είχε πατέρα ο Φίλιππος. Ο Νικόμαχος, που κατά το Σουίδα είχε γράψει έξι βιβλία ιατρικής και ένα φυσικής, θεωρούσε πρόγονό του τον ομηρικό ήρωα και γιατρό Μαχάονα, το γιο του Ασκληπιού. Πίστευαν ότι και της μητέρας του η καταγωγή ήταν θεϊκή. Ονομαζόταν Φαιστίς, είχε έρθει με Χαλκιδείς αποίκους στα Στάγειρα και ανήκε στο γένος των Ασκληπιαδών. Ο Αριστοτέλης ως άνθρωπος είχε πιστούς φίλους, αλλά και φοβερούς αντίπαλους (Τίμαιος, Ευβουλίδης κ.ά.), οι οποίοι κάποιες φορές τον παρουσίαζαν ως φιλάργυρο, φιλήδονο, ραδιούργο, μηχανορράφο, ακόμα ως οργανωτή δολοφονίας του Αλεξάνδρου κλπ. Αντίθετα, από αξιόπιστες πηγές μαθαίνουμε ότι ο Αριστοτέλης υπήρξε η ενσάρκωση του ορθού μέτρου σ' όλες τις εκδηλώσεις της ζωής του. Την έμφυτη ευγένεια και τρυφερότητα της ψυχής του τη βρίσκουμε διάχυτη μέσα στη διαθήκη του. Μέσα σ' αυτή φροντίζει για τη μνήμη των γονέων και του αδερφού του και δε λησμονεί ούτε την οικογένεια του πατρικού φίλου Πρόξενου, που τον ανέθρεψε. Φροντίζει για τη δεύτερη γυναίκα του την Ερπυλλίδα και το γιο που απέκτησε μαζί της, το Νικόμαχο. Ακόμα για την κόρη του Πυθιάδα, καρπό του πρώτου του γάμου. Η μεγάλη του όμως φιλανθρωπία φαίνεται στο σημείο εκείνο της διαθήκης, όπου ορίζει να μην πουληθεί κανείς από τους δούλους που τον υπηρέτησαν, αλλά να ελευθερώνονται μόλις ενηλικιώνονται Ο Αριστοτέλης δεν έδειξε ενδιαφέρον στη δημοσίευση των έργων του με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν σήμερα διαθέσιμα πολλά από αυτά. Ποτέ δε δημοσίευσε τα βιβλία του, εκτός από τους διαλόγους του. Η ιστορία των πρωτότυπων συγγραμμάτων του περιγράφεται από τον Στράβωνα στην "Γεωγραφία" του και από τον Πλούταρχο στο βιβλίο Βίοι Παράλληλοι, Σύλλας. Τα χειρόγραφα των παραδόσεων του Αριστοτέλη έμειναν στα χέρια του μαθητή του Θεόφραστου. Ο Θεόφραστος τα άφησε στον Νηλέα από τη Σκήψη και από αυτόν έμειναν στους κληρονόμους του. Οι απόγονοί τους τα πούλησαν στον Απελλικώνα από την Τηΐα/Τέω για ένα μεγάλο ποσό. Ο Σύλλας μετά την κατάληψη των Αθηνών (86 π.Χ.) πήρε τη βιβλιοθήκη του Απελλικώνα και τα μετέφερε στη Ρώμη. Εκεί πρωτοδημοσιεύτηκαν (60 π.Χ.) από τον Ίωνα φιλόλογο Τυραννίωνα από την Αμυσό και στη συνέχεια από τον περιπατητικό φιλόσοφο Ανδρόνικο το Ρόδιο.

Oι Αλεξανδρινοί υπολόγιζαν ότι ο Αριστοτέλης έγραψε 400 περίπου συνολικά βιβλία. Ο Διογένης ο Λαέρτιος υπολόγισε το έργο του σε στίχους και βρήκε ότι έφταναν τις 44 μυριάδες, δηλ. 440.000. Μεγάλο μέρος από το έργο του αυτό χάθηκε. Ανήκε στην κατηγορία των δημόσιων ή "εξωτερικών" μαθημάτων και ήταν γραμμένα σε μορφή διαλογική. Από αυτά σώθηκε μόνο η "Αθηναίων Πολιτεία", σ' έναν πάπυρο που βρέθηκε στην Αίγυπτο. Τα σωζόμενα σήμερα έργα του αντιστοιχούν στη διδασκαλία που ο Αριστοτέλης έκανε στους προχωρημένους μαθητές του και που λέγονται "ακροαματικές ή εσωτερικές". Γι' αυτό και είναι γραμμένα σε συνεχή λόγο και όχι σε διάλογο. Αρκετά από τα βιβλία του έχουν υποστεί επεμβάσεις και επεξεργασίες και γενικά η κατάστασή τους δεν είναι καλή. Από το τεράστιο έργο του τελικά σώθηκαν 47 βιβλία και μερικά αποσπάσματα από τα άλλα. Δε θεωρούνται όμως όλα γνήσια.



«Ο άνθρωπος πρέπει να είναι σε κάθε στιγμή έτοιμος για κάθε ενδεχόμενο της ζωής, γιατί τίποτα σ' αυτή δεν είναι σταθερό.» Μένανδρος



«Δεν έχει αξία να ζήσουμε πολύ, αλλά να ζήσουμε καλά.»

Πόπλιος Σύρο 

«Αυτοί που δεν ξέρουν να ζουν, κάνουν καλά όταν πεθαίνουν.»

Τζορτζ Μπέρναρντ Σο 

«Ένας λόγιος γνωρίζει πολλά βιβλία, ένας άνθρωπος μορφωμένος έχει γνώσεις και δεξιότητες, ένας άνθρωπος φωτισμένος καταλαβαίνει το νόημα και τον σκοπό της ζωής του.» Λέων Τολστόι



«Δεν υπάρχουν πλούτη, παρά μόνο η ζωή.» Αλέξανδρος Πούσκιν



«Ένας από τους μεγαλύτερους κανόνες της ζωής είναι αυτός: Όσα περισσότερα δίνεις, τόσο περισσότερα παίρνεις.» Γουίλιαμ Ντάνφορθ



«Η ζωή δεν είναι τίποτα άλλο, παρά ένας αγώνας για την ύπαρξη, με τη βεβαιότητα ότι στο τέλος θα νικηθούμε.» Αρτούρ Σοπενχάουερ



«Η ζωή είναι μια αρρώστια και η μόνη διαφορά ανάμεσα σ' έναν άνθρωπο και σ' έναν άλλο είναι το στάδιο της αρρώστιας στο οποίο καθένας τους βρίσκεται.» Τζορτζ Μπέρναρντ Σο



«Η ζωή είναι μικρή για όσους κάνουν το καλό, αλλά για όσους κάνουν το κακό, μια μόνη νύχτα είναι ένας άπειρος χρόνος.» Λουκιανός ο Σαμοσατεύς



«Η ζωή είναι όμορφη, οποιαδήποτε κι αν είναι.» Γιόχαν Βόλφγκανγκ Φον Γκέτε



«Η ζωή είναι σπαρμένη με τόσους σκοπέλους και είναι ίσως η πηγή τόσων κακών, που ο θάνατος δεν είναι το μεγαλύτερο απ' όλα.» Ναπολέων Βοναπάρτης



«Η ζωή μοιράζεται στους έχοντες, τους κατέχοντες και τους αντέχοντες.» Μήτσος Ευθυμιάδης



«Η ζωή είναι το σχολείο μου. Προσπαθώ να αριστεύσω, ακολουθώντας το δρόμο της τιμής.» Άμος Άλκοτ



«Η ζωή ενός ανθρώπου είναι ενδιαφέρουσα κυρίως όταν έχει αποτύχει. Γιατί αυτό σημαίνει ότι προσπάθησε να ξεπεράσει τον εαυτό του.» Ζορζ Κλεμανσό



«Η ζωή έχει υφανθεί με το στημόνι του καλού και το υφάδι του κακού.» Ουίλιαμ Σέξπιρ



«Πίνε και διασκέδαζε. Η ζωή είναι θνητή και μικρός ο χρόνος πάνω στη γη. Αθάνατος είναι ο θάνατος, όταν πλέον κανείς πεθαίνει.» Ανακρέων

IV. ΑΡΧΑΙΑ ΓΝΩΜΙΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ Επιγράμματα: Επίγραμμα αρχικά ήταν μια απλή επιγραφή πάνω σ’ ένα τάφο του ονόματος του νεκρού, της γενιάς του ή και του τόπου του. Δύο-τρεις λέξεις χωρίς (ποιητικό) μέτρο και με πληροφοριακά στοιχεία μόνο. Σιγά-σιγά, όσο η συνήθεια της επιτάφιας επιγραφής διαδιδόταν, άρχισε η έντεχνη διατύπωση και ο εμπλουτισμός των στοιχείων με πληροφορίες για την δράση και τις ανδραγαθίες του νεκρού (ή των νεκρών) και η έκφραση του πόνου που ένιωσαν όσοι τον έχασαν.Μερικά από αυτά είναι τα παρακάτω:  Ω ξειν΄ αγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι. [Επιτύμβιο των εν Θερμοπύλαις πεσόντων (Σιμωνίδης ο Κείος)]

 Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν [Στον Τύμβο των Μαραθωνομάχων (Σιμωνίδης ο Κείος)]

 Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω. (Στην Ακαδημία των Αθηνών)

 Γνώθι σαυτόν. (Στο Θησαυρό των Αθηναίων στους Δελφούς.)

 Πυξ, Λαξ, Δαξ

( Προειδοποιητική επιγραφή για τον τρόπο που θα διώκονται οι μη μυημένοι από τα Ελευσίνια Μυστήρια)

 Ο Αλέξανδρος, ο υιός του Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων από των βαρβάρων των την Ασίαν κατοικούντων. [Η επιγραφή στο τρόπαιο των 300 ασπίδων που έστειλε ο Μ. Αλέξανδρος στον Παρθενώνα, μετά τη μάχη του Γρανικού (334 π.Χ.)]

 Ήταν της χώρας κυβερνήτης προνοητικός. Υπήρξε δίκαιος, σοφός, γενναίος.Υπήρξεν έτι το άριστον εκείνο, Ελληνικός—ιδιότητα δεν έχ’ η ανθρωπότης τιμιοτέραν· εις τους θεούς ευρίσκονται τα πέραν. [Επιτύμβιον Aντιόχου, βασιλέως Kομμαγηνής (όπως το παραθέτει ο Καβάφης)]

Γνωμικά Γνωμικό είναι μια εύστοχα και επιγραμματικά διατυπωμένη κρίση για μια γενική αλήθεια, τρόπο συμπεριφοράς ή βασική αρχή που την επικαλούμαστε για να προσδώσουμε κύρος, αξιοπιστία και γλαφυρότητα στο λόγο.

Μάθηση:  Το δε πεπαιδεύσθαι ουκ εκ πολυμαθείας λόγων αναλήψει, εν απαλλάξει δε των φύσει παθών θεωρείται  Τριών έφη δειν παιδεί, φύσεως, μαθείσεως, ασκήσεως (Αριστοτέλης)  Ως ουδέν η μάθησις αν μη νους παρή (Μενανδρος)

Δικαιοσύνη:  Πάσα τε επιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης και της άλλης αρετής πανουργία, ον σοφία φαίνεται. ( Πλάτωνας)

 Μηδέ δίκην δικάσης, πριν αμφω μύθον ακούσης (Φωκυλιδη)  Μήτε παίδας περί πλείονος ποιού μήτε το ζήν μητε αλλα μηδέν προ του δικαίου (Πλατωνας)

Φιλία:  Φίλον γαρ εσθλόν εκβαλείν ίσον λέγω και τον παρ’ αυτών βίοτον, ον πλείστον φιλεί ( Σοφοκλής)  Εύχα μη λαβείν πείραν φίλων ει δε μη, γνώσει σε αυτόν άλλο μηδέ πλην σκιάν. ( Φιλήμονας)

Απολαύσεις:  Ηδονή αν πάσα, αλλα την επι των καλών αιρείσθαι χρεών (Δημόκριτος)  Κρατεί ηδονής ουχ απεχόμενος, αλλ’ο χρεωμένος μεν, μη προεκφεπόμενος δε.

ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ: ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ: ΑΓΟΡΙΤΣΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΛΠΑΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΑΒΑΛΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ ΦΙΛΙΠΠΑ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΤΣΙΑΝΑΚΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΚΙΟΣΙΑ ΣΕΡΤΖΙΟ ΚΟΥΚΟΥΒΙΝΗΣ ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΟΥΚΟΥΣΕΛΗΣ ΡΑΦΑΗΛ ΚΟΥΤΡΑΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΟΥΤΣΟΜΗΤΡΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΥΦΟΠΟΥΛΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΜΑΡΚΟΣ ΘΟΔΩΡΗΣ ΜΑΣΤΡΟΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΣΕΒΑΣΜΙΑ ΜΠΑΡΔΟΚΟΥ ΝΤΕΜΙΑΝ ΜΠΑΤΡΑΣ ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΜΠΕΙΝΤΟ ΟΛΤΙ ΜΠΟΥΡΝΤΑ ΛΟΥΙΣ ΠΗΓΗ ΜΙΡΑΝΤΑ

ΠΗΓΕΣ: Αρχαία Γνωμικά και Επιγράμματα-Γεράσιμος Αν. Μαρκαντωνάτος-(Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη Βόλου) http://www.gnomikologikon.gr/byzantium.html http://www.gnomikologikon.gr/ecclisiast.html

http://anolehonia.blogspot.gr/2013/01/3.html http://istorika-gegonota.blogspot.gr/p/blog-page_16.html http://theditch.wordpress.com/2007/04/13/paroimies/ http://www.votegreece.gr/archives/35540 http://blogs.sch.gr/1lykklpk/2013/03/05/%CE%B7-%CE%BB%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CE%AE%CF%83%CE%BF%CF%86%CE%AF%CE%B1-%CE%BC%CE%AD%CF%83%CE%B1%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CE%B3%CE%BD%CF%89%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AC%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%BF/ http://istorika-gegonota.blogspot.gr/p/blog-page_16.html http://2epal-amaliad.ilei.sch.gr/docs/projects/2012-2013/paroimies1.pdf