zamówienie: 672964, produkt: 250894, klient: 451333, www.gandalf.com.pl
wspomnianym powyżej operacjom językowym świadczyłoby o pewnym stopniu hybrydalności. 4. „Konwencja SF najczęściej kształtuje swego protagonistę jako podmiot przede wszystkim poznający i starający się skutecznie swój świat przekształcić, zmienić, opanować, sobie podporządkować [...]. W fantasy z kolei człowiek w swym świecie pełni funkcję najwyżej naprawiającego ład już z dawna ustanowiony”31. Świat fanta sy ma więc charakter statyczny, niezmienny, jego podstawowe wartości zostały już raz na zawsze określone. Jakakolwiek trwała zmiana zaprezentowanego w tekście fantasy porządku świata (mamy tu zwłaszcza na myśli zmiany idące w kierunku destrukcji ładu naturalnego) także sugerowałaby powinowactwo z SF. Oczywiście, zasygnalizowaliśmy tutaj jedynie, naszym zdaniem, najważniejsze spośród wielu możliwych „linii demarkacyjnych” oddzielających fantasy od SF. Ich każdorazowe „przekroczenie” powinno jednak spowodować łatwe stosunkowo do rozpoznania zmiany w strukturze konkretnych tekstów. Przeprowadziwszy wstępne rozpoznanie problematyki szeroko pojętego pogranicza SF i fantasy, spróbujemy teraz dokonać diachronicznej analizy powyższego zjawiska, rozpatrując rozmaite formy hybrydalne omawianych konwencji. Zastrzec jednocześnie musimy, iż, w przeciwieństwie do cytowanych uprzednio badaczy, samego terminu science fantasy używać będziemy jedynie w odniesieniu do tekstów prezentujących określony poziom ewolucyjnego zaawansowania; tekstów, w przypadku których uzasadniona wydaje się mowa o powstawaniu nowej odmiany czy też nawet konwencji gatunkowej. Pierwszym chronologicznie tekstem, jaki rozmaici badacze przywołują przy okazji omawiania pogranicza SF oraz fantasy, jest zapewne marsjański cykl E.R. Burroughsa (patrz: rozdział pierwszy niniejszej pracy)32. Dzieło to ewidentnie przynależy do konwencji fantastycznej powieści przygodowej, warto jednak zauważyć, iż to tutaj właśnie chyba po raz pierwszy pojawiają się obok siebie, w ramach jednego tekstu elementy, które wejdą później zarówno do konwencji SF jak i fantasy. Po stronie fantasy mamy więc motywy, które wymieniliśmy już w roz31 Tamże, 32 Por.
s. 104–105. H.J. Alpers, dz. cyt., s. 22.
141