MACEDONIA BUSINESS CATALOG 2019

'$1 0$.

CONSTRUCTION ‡ ENGINEERING

web www.dan-mak.mk Contact: +389 2 3098162 Mob: 075 355 049

St. 9ti maj, No 34, Center

WE BUILD YOUR IMAGINATION

Publisher: Marili Lidija D.O.O.E.L; Marketing, Publishing and Video Production Agency, 11 Oktomvri St. No. 86, 2 /12, Skopje, R. Macedonia; Tel/fax: ++ 389 2 3128 155 e-mail: marili@marili.com.mk www.marili.com.mk

Издавач: „Марили“ Лидија ДООЕЛ Агенција за маркетинг, издавачка дејност и видеопродукција ул. „11 Октомври“ бр. 86, 2/ 12, Скопје, Р. Македонија тел/факс: ++389 2 3128 155; е-адреса: marili@marili.com.mk www.marili.com.mk

Editor-in-Chief: Lidija Tripunoska Introductory Sector: Lidija Tripunoska, Radmila Zarevska Journalists: Lidija Tripunoska, Biljana Angelovska Proofreading: Silvana Blazeva

Главен и одговорен уредник: Лидија Трипуноска Воведен дел: Радмила Заревска Новинари: Лидија Трипуноска, Билјана Ангеловска Лектура: Силвана Блажева

Translated in English by: Mirjana Veljkovic

Превод на англиски: Мирјана Вељковиќ

Marketing: Lidija Tripunoska

Маркетинг: Лидија Трипуноска

Assistant: Biljana Angelovska

Асистент: Билјана Ангеловска

Layout, pre-press and design on the cover page : Goce Cvetanoski

Дизајн, компјутерска подготовка и дизајн на насловна страница: Гоце Цветаноски

Photographs, Introductory Section and Photographs, Marketing Section: Jane Temelkovski

Фотографии на воведен и на маркетиншки дел: Јане Темелковски

Photograph on the front cover: Motif – digging Sivec® at the Mermeren kombinat AD Prilep mine

Фотографија на насловна страница: Мотив–рудник Сивец® Мермерен Комбинат АД Прилеп

Printed by: Data Pons

Печати: „Дата Понс“

Published: 2019, Skopje, R. Macedonia

Издадено: 2019 година, Скопје, Р. Македонија

Every slide and photograph in the publication is approved by competent state and religious institutions including the Institute for Protection of the Monuments of Culture of the Republic of Macedonia and Skopje Metropolitan Diocese of the Macedonian Orthodox Church. Material for data from the Republic Statistics Bureau, Statistical Annual of the Republic of Macedonia is used.

Сите изработени слајдови и фотографии се одобрени од надлежните државни и верски институции: Завод за заштита на спомениците на културата на Република Македонија и Скопската митрополија на МПЦ. Користен е материјал од Републичкиот завод за статистика, Статистички годишник на Република Македонија.

CIP - Каталогизација во публикација Национална и универзитетска библиотека "Св. Климент Охридски", Скопје 338(497.7)"2019"(036) БИЗНИС каталог / [главен и одговорен уредник Лидија Трипуноска ; превод на англиски јазик Мирјана Вељковиќ] = Business catalogue : Macedonia : 2019 / [editor-in-Chief Lidija Tripunoska ; translated in English by Mirjana Veljkovic]. - Скопје : Марили = Skopje : Marili, 2019. - 104 стр. : илустр. ; 30 см Текст на мак. и англ. јазик ISBN 978-608-65799-8-2 1. Насп. ств. насл. а) Стопанство - Македонија - 2019 - Деловни водичи COBISS.MK-ID 109330954

Mrs.Lidija Tripunoska, General Manager

П

очитувани

D

ear Readers!

The winter issue of the 2019 Macedonian Business Catalogue is in front of you, presenting our country’s striving for a European image in the social and economic spheres.

We are also reflecting this striving in the cultural sphere with the introductory part “Multiethnic Mark of Macedonia Incorporated into the European Cultural Treasure.”

The Catalogue remains dedicated to the promotion of what is best of Macedonia through a number of interviews with managers of prosperous companies, and top artists and athletes. Its pages address the social responsibility of companies and awards we can be proud of in business and in regional terms.

The exclusive and the only exemplar of the kind, the Catalogue remains as an indelible witness of a time through which our country passes. It is available in the business and VIP lounges of the ТАV Airports in Macedonia, embassies, consulates, hotels and the wide selling network. The Catalogue is browsed electronically on the portal of the Marili Agency www.marili.com.mk, and it also communicates with our Diaspora, which is also presented on its pages in the part of promotion.

Our message is that we are sincerely dedicated to exchanging information and improvement of communication between business entities, and we hope that the business community in Europe and in the world and our Diaspora will come to invest in the Macedonia’s economy. We believe that the comprehensiveness of the project improves the perception of our country as Europe-oriented towards cultural and business opportunities.

Пред вас е зимското издание на Бизнис каталог на Република Македонија за 2019 година што со себе ги носи стремежите на нашата земја за европски лик на општествен и на економски план. Со воведот „Мултиетничкиот белег на Македонија вграден во европската културна ризница“ го отсликуваме овој стремеж и на културен план. Каталогот останува посветен и на промоцијата на најдоброто од Македонија преку голем број интервјуа со менаџери на успешни компании, врвни уметници и спортисти. На неговите страници се говори и за општествената одговорност на компаниите и за наградите со кои може да се гордееме во бизнисот и регионално. Каталогот, како ексклузивен и единствен примерок од ваков вид, останува неизбришлив сведок на едно време низ кое минува нашата држава. Достапен е во бизнис и во вип-салоните на аеродромите ТАВ во Македонија, во амбасадите, конзулатите, хотелите и во широката продажна мрежа. Каталогот електронски се листа на порталот на агенцијата „Марили“ www.marili.com.mk, а со него комуницира и нашата дијаспора, која во делот на промоцијата, исто така, е присутна на страниците. Нашата порака е дека сме искрено посветени на размената на информации и на подобрувањето на комуникацијата меѓу деловните субјекти и се надеваме дека бизнис-заедницата во Европа и во светот и нашата дијаспора ќе дојдат да инвестираат во економијата во Македонија. Веруваме дека севкупноста на проектот ја подобрува перцепцијата за нашата земја како европски ориентирана кон културните и бизнис- можностите.

Editor Lidija Tripunoska

Уредник Лидија Трипуноска

LIDIJA TRIPuNOSKA PRONOuNCED ThE BEST WOMAN Of ThE 21ST CENTuRy The award Tripunoska received in Belgrade, Serbia is confirmation of the continuity and genunineness of Marili projects. As the representative of Macedonia, she won this prestigious title in the competition of a number of companies in the area of marketing in countries in the region idija Tripunoska, the General Manager of the Marili Agency, was pronounced the Best Woman of the 21st Century as the representative of Macedonia within the Best Woman and Best Man of the 21st Century, an event that took place in Belgrade, Serbia on 30 November.

For her long-standing continuing work and genunineness and authenticity of her marketing projects, Tripunoska won this prestigious title in the competition of a number of companies in the area of marketing in countries in the region.

“It is enormous pleasure to receive an award for projects you have worked on with dedication for almost quarter century. The award is confirmation of the long-standing engagement in implementation of your own ideas that are also valued and respected in such a way beyond the borders of your country. This makes you aware that continuity and durability have made a difference in the society in relation to quality in the activity you are preoccupied with. I am especially happy that the great support Marili gives to affirmation of the woman in business and to all other projects dedicated to the woman, has been recognised, acknowledged, and verified in a wider region as well,” Lidija Tripunoska says.

The international event, the Best Woman and Best Man of the 21st Century that is organised by the agency Airli-Novo in Belgrade, has come to age –

L

4

Бизнис каталог 2018

18 years and has awarded in total 20 awards for successful women and men in different areas: public sector, entrepreneurship, business, medicine, education, culture, show business, media... from Serbia, Croatia, Macedonia, Montenegro, and Bosnia and Herzegovina.

As the organisers say, the awards go to businesspersons for their exceptional results in the operation and recognisability in the market. The awards are given to individuals for quality and standards in the work by which they can compete to world’s brands.

“Each of my events has its own personal sign. Over years, we have grown and developed, spheres that have been awarded have changed, and I am behind the fact that all the winners have left their mark to their time through their careers. As for

the region, I monitor it through my personal contacts and public announcements, every recommendations from aside are welcome, and it comes through a questionnaire on the social networks, and that is the way through which the range of winners from countries outside Serbia has been expanded. Synergy is the common denominator of all exceptional business people,” said Mrs. Slagjana Obradovic Petrovic, the architect and organiser of the Best Woman and Best Man of the 21st Century.

A great interest of media also also speaks of the quality of this international event. The event was covered by more than 15 portals, radio stations with the national frequency and by most-watched cable, national and satellite televisions in Serbia.

This project justifies the description of an exceptional marketing event in this part of Southeast Europe and as the organisers say: “This story is about them, the best women and the best men, about how their name has become synonymous with profession they are preoccupied with.”

ЛИДИЈА ТРИПуНОСКА ПРОГЛАСЕНА ЗА „НАЈжЕНА НА 21 ВЕК“ Наградата што Трипуноска ја доби во Белград, Србија, е потврда за континуитетот и оригиналноста на проектите на „Марили“. Како претставник од Македонија, таа ја освои оваа престижна титула во конкуренција на повеќе компании од областа на маркетингот од државите во регионот идија Трипуноска, генерален менаџер на агенцијата „Марили“, беше прогласена за „Најжена на 21 век“ како претставник од Македонија во рамките на манифестацијата „Најжена и Најмаж на 21 век“ што се одржа на 30 ноември во Белград, Србија. За својата долгогодишна континуирана работа и оригиналноста и автентичноста на маркетиншките проекти, Трипуноска ја освои оваа престижна титула во конкуренција на повеќе компании во областа на маркетингот од државите во регионот. „Огромно задоволство е да се добие награда за проекти што ги работите посветено приближно четврт век. Наградата е потврда за долгогодишните ангажмани за реализирање на сопствените идеи што на ваков начин се вреднувани и респектирани надвор од границите на сопствената земја. Тоа ве прави свесни дека континуитетот и долготрајноста направиле промена во општеството во однос на квалитетот во дејноста во која работите. Особено ми е драго што големата поддршка што ја дава ’Марили‘ за афирмацијата на жената во бизнисот, како и за сите други проекти посветени на жените, на ваков начин се препознаени, признати и верификувани и пошироко во регионот“, вели Лидија Трипуноска. Интернационалната манифестација „Најжена и Најмаж на 21 век“, која ја организира агенцијата „Аирли-Ново“ од Белград, одбележа полнолетство - 18 години и додели вкупно 20 признанија за успешни жени и мажи од различни дејности: јавен сектор, претприемаштво, бизнис, медицина, образование, култура, естрада, медиуми... од Србија,

Л

Хрватска, Македонија, Црна Гора и од Босна и Херцеговина. Како што велат организаторите, признанијата одат во рацете на бизнис-личности за нивните извонредни резултати во работењето и препознатливоста на пазарот. Наградите им се доделени на поединци за квалитетот и за стандардите во работењето со кои може да им конкурираат на светски брендови. „Секоја од моите манифестации има свој личен печат. Во текот на годиниве растевме и се развиваме, се менуваа сферите што ги наградувавме и стојам зад тоа дека сите добитници му дале печат на своето време преку своите кариери. Што се однесува до регионот, јас го следам преку лични контакти и јавни објави, секоја препорака отстрана е добредојдена, а доаѓа преку анкетниот лист на социјалните мрежи и тоа е патот преку кој е проширен дијапазонот на добитници од држави надвор од Србија. Синергијата е заеднички именител на сите извонредни бизнис-луѓе“, истакна госпоѓа Слаѓана Обрадовиќ Петровиќ, идеен творец и организатор на манифестацијата „Најжена и Најмаж на 21 век“. За квалитетот на оваа интернационална манифестација зборува и големиот интерес кај медиумите. Настанот го покриваа повеќе од 15 портали, радија со национална фреквенција и исклучително гледани кабелски, национални и сателитски телевизии во Србија. Овој проект го оправдува епитетот на исклучителен маркетиншки настан во овој дел од Југоисточна Европа и како што велат организаторите: „Ова е приказна за нив, најжените и најмажите, за тоа како нивното име станало синоним за професијата со која се занимаваат“. Бизнис каталог 2018

5

СОДРЖИНА

СОДРЖИНА

RECOGNITION Lidija Tripunoska pronounced the Best Woman of The 21st century

4

ПРИЗНАНИЕ Лидија Трипуноска прогласена за „Најжена на 21 век“

INTRODUCTION Multiethnic mark of Macedonia Incorporated into the European Cultural Treasurе

8

ВОВЕД Мултиетничкиот белег на Македонија вграден во европската културна ризница

AIR TRAFIC We are at the beginning of another busy year for Skopje and Ohrid airports Interview with Nejat Kurt, TAV Macedonia Airports Coordinator THE MINING With its historical results, Mermeren Kombinat AD Prilep is writing a new era of success Interview with Jasna Azhievska Petrusheva, Member of the Board of Directors of Mermeren Kombinat AD Prilep, Administrative Executive Director BUSINESS AND ENTEREPRENEURSHIP My business life is classical yin-yang Interview with Mrs. Ena Nornild, General Manager of the DAN-MAK Construction Company and Owner of the Miss EN Beauty Salon ECONOMY KROMBERG & SCHUBERT MACEDONIA DOOEL Bitola – Achieving the Vision - PR text PHARMACY The Highest Standards in Botanicals for Superb Quality of Alkaloid Products Interview with Maja Stefkova, Director for Production and Development in Botanicals – Alkaloid FOOD INDUSTRY Seven Decades Later Zito Luks Is Still the First Choice of Many Families Interview with Natasa Cerekovic, Deputy General Manager of Zito Luks TEXTILE INDUSTRY Zlateks – a successful family story interwoven in protective clothes Interview with Maja and Darko Aceski, the owners and managers of Zlateks - Skopje CULTURE Opera is an expensive toy, but Macedonia has tradition sufficient for success Interview with Vesna Gjinovska-Ilkova, opera singer, soprano – leading soloist in the Macedonian Opera and Ballet IT INDUSTRY Artificial intelligence is a defining technology of our times Interview with Kati Iceva, Software Engineering Manager at Microsoft and Member of Macedonia 2025 Board of Directors PHARMACY Care about health and its improvement is the main goal of ELPharma Interview with Mara Akimovska, Sales and Marketing Manager in Evropa Lek Farma (ELPharma) BUSINESS AND ENTEREPRENEURSHIP The motto of Medobil is my life motto – being the best version of oneself Interview with Natalija Angelius, the owner and General Manager of Medobil

18

26

34

40

44

50

56

62

67

72

84

АВИОСООБРАЌАЈ Нè чека уште една прометна година нааеродромите во Скопје и Охрид Интервју со Неџат Курт, Координатор на аеродромите во ТАВ Македонија РУДАРСТВО Со историски резултати Мермерен Комбинат АД Прилеп пишува нова ера на успеси Интервју со Јасна Ажиевска Петрушева, член на Одборот на директори на Мермерен Комбинат АД Прилеп, административен извршен директор БИЗНИС И ПРЕТПРИЕМНИШТВО Мојот деловен живот е класичен јин-јанг Интервју со г-ѓа Ена Норнилд, генерален менаџер на градежната компанија ДАН-МАК и сопственик на салонот за убавина „Miss EN“ ЕКОНОМИЈА КРОМБЕРГ & ШУБЕРТ МАКЕДОНИЈА ДООЕЛ Битола – остварување на визијата - ПР текст ФАРМАЦИЈА Највисоки стандарди во Билкарство за врвен квалитет на производите на „Алкалоид“ Интервју со Маја Стефкова, директор на производство и развој во Билкарство - „Алкалоид“ ПРЕХРАНБЕНА ИНДУСТРИЈА И по седум децении „Жито Лукс“ сѐ уште е прв избор на многу семејства Интервју со Наташа Черековиќ, заменик-генерален менаџер на „Жито Лукс“ ТЕКСТИЛНА ИНДУСТРИЈА „Златекс“ - успешна семејна приказна вткаена во заштитната облека Интервју со Маја и Дарко Ацески, сопственици и менаџери на „Златекс“-Скопје КУЛТУРА Операта е скапа играчка, но Македонија има традиција доволна за успех Интервју со Весна Ѓиновска-Илкова, оперска певица, сопран првенец солист во Македонска опера и балет ИТ ИНДУСТРИЈА Вештачката интелигенција е дефинирачка технологија на нашето време Интервју со Кати Ицева, менаџер за софтверско инженерство во „Microsoft“ и член на Одборот на директори на Македонија 2025 ФАРМАЦИЈА Грижата за здравјето и унапредувањето на неговата нега е главна цел на „ELPharma“ Интервју со Мара Акимовска, менаџер за продажба и маркетинг во „Европа Лек Фарма“ („ELPharma“) БИЗНИС И ПРЕТПРИЕМНИШТВО Мотото за „Медобил“ е мое животно мото – да се биде најдобра верзија од себе Интервју со Наталија Ангелиус, сопственик и генерален менаџер на „Медобил“

FOOD INDUSTRY Va-Va Brand – Synonymous with Modern World’s Food Tastes Interview with Marija Sekuloska, General Manager of BAGA FOOD Bitola

90

ПРЕХРАНБЕНА ИНДУСТРИЈА Брендот „Ва-ва“ - синоним за современите светски вкусови на храна Интервју со Марија Секулоска, генерален менаџер на „БАГА ФООД“ Битола

SPORT It’s time we, the football players, went to the European Championship Interview with Igor Angelovski, Selector of the National Football Team of Macedonia

100

СПОРТ Време е и ние, фудбалерите, да одиме на европско првенство Интервју со Игор Ангеловски, селектор на фудбалската репрезентација на Македонија

ǖǺǸǝǏǚǴȓǏǞǏ ´ǖǜǚǘÇ?Ç‘ÇœÇ? & ǤÇ&#x;Ç?ǑǜǞ ǘnjǖǑÇ?ǚǙǔDžnj Ç?ǚǚǑǗ Ç?ǴǞǺǡǏ¾ ǖǤǘǖ ǽǹ dzǏǚǴǸǏǎǏ ǽǺ ǝǟǺǴdzǎǺǰǽǞǎǺ ǚǏ ǜǏǭǹǡǽǜǴ ǽǚǺǝǺǎǴ dzǏ ǏǎǞǺǸǺǭǴǡǽǜǏ ǴǚǰǿǽǞǟǴȓǏ ǎǹȗǹ ǞǏ ǯǺǰǴǚǏ Ç´ Çą ǡǺȂǴǟǏǚǏ ÇŽÇş ǴǚǰǿǽǞǟǴǽǜǏǞǏ dzǺǚǏ ÅǒǏǭǹǚǴ´ ² Ç?ǴǞǺǡǏ ÇŽÇş ǜǺǸǝǏǚǴȓǏǞǏ ǏǜǞǴǎǚǺ ǽǹ ǟǏǭǺǞǴ ǚǏ ǝǟǺǹǜǞǴ Ç´ ǞǺǏ Mercedes (Vito Ç´ V ² Class) Ç´ Audi A4 ǜǏǜǺ Ç´ ǝǟǺǹǜǞǺǞ dzǏ Mercedes Sprinter ǜǺȓ ÇłÇŹÇťÇşČƒÇšÇŹ ǽǺ ǽǹǟǴǽǜǺ ǝǟǺǴdzǎǺǰǽǞǎǺ ǺǎǏǏ ǯǺǰǴǚǏ. ÇŽÇş ǴdzǸǴǚǏǞǴǞǹ ǯǺǰǴǚǴ ǝǺǽǞǺȓǏǚǺ ǟǏǽǞǹ ǭǟǺȓǺǞ ǚǏ ǎǟǏǭǺǞǹǚǴǞǹ Ç´ ÇŽÇş ǸǺǸǹǚǞǺǎ ǜǺǸǝǏǚǴȓǏǞǏ ǴǸǏ ǚǏǰ 6400 ǎǟǏǭǺǞǹǚǴ ȄǞǺ Č“ÇŹ ǝǟǏǎǴ ǚǏȓǯǺǡǹǸǏǞǏ ȀǏǭǟǴǜǏ ÇŽÇş ǯǟǿǝǏȂǴȓǏǞǏ Ç´ ǹǰǹǚ Ǻǰ ǚǏȓǯǺǡǹǸǴǞǹ ÇźÇŹÇ­ÇşÇžÇşÇ°ÇŹÇŽÇŹČƒÇ´ ÇŽÇş Ç˜ÇŹÇśÇąÇ°ÇşÇšÇ´Č“ÇŹ ǙǴǎǚǴǞǹ ǏǜǞǴǎǚǺǽǞǴ Ç´ ǺǰǯǺǎǺǟǚǺǽǞǴ ǽǹ ǟǏǽǝǟǹǰǹǡǹǚǴ ǽǺǯǡǏǽǚǺ ǺǟǯǏǚǴdzǏȂǴǺǚǏǞǏ ǽǞǟǿǜǞǿǟǏǞǏ ǜǺȓǏ Çą ǝǺǰǹǡǹǚǏ ÇŽÇş ǺǰǰǹǡǴ ǛǟǺǴdzǎǺǰǽǞǎǺ ǖǎǏǡǴǞǹǞ ǗǺǯǴǽǞǴǜǏ ǔǚǰǿǽǞǟǴǽǜǴ ǔǚDzǴǚǹǟǴǚǯ ÇŁÇşÇŽÇąČƒÇśÇ´ ÇœÇąÇ˝ÇżÇźÇ˝Ç´ Ç Ç´ÇšÇŹÇšÇ˝Ç´Ç´ Ç´ ǔǞ ǛǟǺǴdzǎǺǰǽǞǎǺǞǺ ǯǡǏǎǚǺ Çą ǸǏǚǿǹǡǚǺ Ç´ ǽǹ ǟǏǭǺǞǴ ǚǏ ǝǟǺǴdzǎǺǰǚǴ ǡǴǚǴǴ Ç´ ǰǺǝǺǡǚǴǞǹǡǚǴ dzǺǚǴ dzǏ ǽǝǹȂǴȓǏǡǚǴ ǺǝǹǟǏȂǴǴ ǑǜǽǞǹǚdzǴȓǏǞǏ ǚǏ ǜǺǸǝǏǚǴȓǏǞǏ ÇŽÇş Ç?ǴǞǺǡǏ ǜǺȓǏ ȄǞǺ ǽǹ Ç˝ÇˇÇżČƒÇ´ ÇŽÇş ǞǏ ǯǺǰǴǚǏ ÇłÇšÇŹČƒÇąČ„Çą Ç´ dzǯǺǡǹǸǿǎǏȕǹ ǚǏ ǝǟǺǴdzǎǺǰǚǴǺǞ ǝǺǯǺǚ Ǻǰ ÇťÇźÇŽÇ´ČƒÇšÇ´ÇžÇą Ǹ Ç°Çş ÇśÇşÇšÇąČƒÇšÇ´ÇžÇą Ǹ . ÇŒÇśÇžÇżÇąÇˇÇšÇş ǯǺǰǴǚǏǎǏ ǭǹȄǹ ǎǟǏǭǺǞǿǎǏȕǹǞǺ ǚǏ ǡǿȎǹ Ǻǰ ǝǺǎǹȗǹ ǯǟǏǰǺǎǴ Ǻǰ ǺǜǺǡǴǚǏǞǏ ǜǏǜǺ ȄǞǺ ǽǹ ǛǟǴǡǹǝ ÇœÇąÇ˝ÇąÇš Ç?ǹǸǴǟ ǥǴǽǏǟ Ç´ ǺǜǺǡǚǴǞǹ ǺǝȄǞǴǚǴ ǽǺ ȄǞǺ ǟǏdzǚǺǡǴǜǺǽǞǏ ǚǏ ǖǟǺǤǿ ǽǹǸǹȓǽǞǎǺǞǺ ǿȄǞǹ ǝǺǎǹȗǹ ǰǺȓǰǹ Ç°Çş ǴdzǟǏdz KROMBERG & SCHUBERT MACEDONIA DOOEL Bitola (KSMK) is a company that produces cable harnesses for the automotive industry 6 years by now DQG LW LV ORFDWHG LQ WKH LQGXVWULDO ]RQH ´ZhabeniÂľ ² Bitola. There are three active projects in the company: Mercedes (Vito & V-Class) and Audi A4, and also the Mercedes Sprinter project that started this year with serial production. During the past years the number of employees is constantly growing making KSMK the biggest plant in the group and also one of the biggest employers in Macedonia. Their activities are divided in 7 KROMBERG & SCHUBERT departments: Production, Quality, Logistic, Industrial Engineering, HR, MACEDONIA Finance and IT. The production process is mainly manual and divided on 34 DOOEL Bitola production lines and areas for special operations. The extension of the plant that happened last year brought the area to its final 47.023m2 from the +389 (0)47/210-101 initial 18.000m2. The employment of people from the surrounding towns as +389 (0)47/210-103 Prilep, Resen, Demir Hisar and the municipalities in the area was very actual ksmk@kroschu.com this year which contributed to the diversity of the KroSchu family.

MuLTIEThNIC МАРК Of MACEDONIA INCORPORATED IN ThE

EuROPEAN CuLTuRAL МуЛТИЕТНИчКИОТ БЕЛЕГ НА МАКЕДОНИЈА

ВГРАДЕН ВО ЕВРОПСКАТА КуЛТуРНА РИЗНИЦА

T

he Macedonian land has always been a place where various civilisations and cultures blended together. All that diversity and peculiarity has created spiritual bridges that link and bring other world cultures closer through love, friendship and culture. In fact, the cultural heritage is one of the key elements for the recognition, defining and affirmation of the identity of one country.

This unity of various cultural traditions through the history is now the essential element for development of cultural tourism, something that can be freely defined as Macedonia’s exclusivity.

Those who have passed through this country often say that with every step made though Macedonia, one can feel the interweaving of centuries, of the ancient and modern, as if you were moving along 8

Бизнис каталог 2018

М

акедонската почва секогаш била место каде што се вкрстувале различни цивилизации и култури. Сета таа разновидност и посебност направилe духовни мостови што преку љубовта, пријателството и културата ја спојуваат и ја зближуваат со другите култури во светот. Токму културното наследство е еден од клучните елементи за препознавање, дефинирање и за афирмација на идентитетот на една земја. Тој спој на различните културни традиции низ историјата сега е основен атрибут за развој на културниот туризам, нешто што слободно може да се дефинира како ексклузивност на Македонија. Оние што поминале низ оваа земја честопати знаат да кажат дека со секој направен чекор низ Македонија може да се почувствува

TREASuRЕ

the path of the heritages of the civilization through epochs. Rich multicultural experience is not only the middle-age monasteries, churches, mosques, vines and fascinating sceneries, old bazaars and modern shopping malls, but also the preserved traditions in people’s lives, their culture, clothes, lifestyle habits inherited from their ancestors. The multicultural sign of Macedonia is based on impressive cultural heritage, immovable goods of the profane and religious architecture, archaeological sites and monumental entities from various epochs.

There is almost no region in Macedonia without an archaeological site that tells a story of the history and culture of diversity maybe 3000 year old, through museum exhibitions with abundance of artefacts and testimonials. This is just one link in the cognisable multicultural mosaic of Macedonia, and some say that whatever

преплетувањето на вековите, на античкото и модерното, исто како да се движите по патеката на цивилизациските наследства низ епохите. Богато мултикултурно искуство не се само средновековните манастири, цркви, џамии, лозјата и фасцинантната природа, чаршиите и модерните трговски центри, туку и зачуваните традиции на животот на луѓето, на нивната култура, облека, животни навики наследени од нивните предци. Мултикултурниот белег на Македонија е заснован врз импресивно културно наследство, недвижни добра од профана и сакрална архитектура, археолошки локалитети и споменични целини од различни временски епохи. Речиси нема предел во Македонија каде што нема археолошки локалитет што и преку музејските поставки не раскажува некоја приказна со изобилство на артефакти и сведоштва за можеби и 3000 години историја и култура на различностите. Тоа е едната алка од Бизнис каталог 2018

9

Маvrovo Маврово

10

direction you choose, moving through Macedonia is like moving through a time machine, a road on which you will encounter archaeology, beauties and different cultures.

And really, it is not exaggerated if you say that in the heart of the Balkans, on the crossroads and in the core of the largest world’s civilisations whose remnants markedly introduce you to the magical world of rich archaeology, art, culture and impeccable nature and beauty, you will find a unique world story – Macedonia.

The cultural and religious variety of people who live in this area results from intermingling of different cultures and civilisations that passed here, which is an advantage and a source of a large creative potential.

Macedonia is a model of multiethnic democracy.

People in the Republic of Macedonia lived and live in a world of diversity, starting from things that were left to them as heritage. Life has taught them to cohabitation, tolerance and mutual understanding and helping.

The Republic of Macedonia is a country situated in the Balkan Peninsula. The country is one of the successor states of former Yugoslavia from which it declared independence in 1991. Geographically, the country borders Serbia and Kosovo to the north, Bulgaria to the

Бизнис каталог 2018

препознатливиот мултикултурен мозаик на Македонија, но, велат, кој и да е правецот што ќе го изберете, движењето низ Македонија е како низ временска машина, пат на кој ќе наидете и на археологија, и на убавини, и на различна култура. И навистина не е претерано ако кажете дека во срцето на Балканот, на крстопатот и во средиштето на најголемите светски цивилизации чии остатоци забележливо ве внесуваат во магичниот свет на богатата археологија, уметноста, културата и беспрекорната природа и убавина, ќе ја најдете уникатната светска приказна – Македонија. Културната и религиската разновидност на луѓето што живеат на овој простор е резултат на преплетувањето на различните култури и цивилизации што поминале оттука, што претставува предност и извор на голем креативен потенцијал. Македонија е модел на мултиетничка демократија. Луѓето во Република Македонија живееле и живеат во светот на различноста, почнувајќи од она што им било оставено во наследство. Животот ги научил на соживот, на толеранција и на меѓусебно разбирање и помагање. Република Македонија е држава сместена на Балканскиот Полуостров. Земјата е една од наследничките држави на поранешна Југославија, од која прогласи независност во 1991 година. Географски земјата граничи со Србија и со Косово на север, Бугарија на исток, Грција на југ и Албанија на запад. Релјефот на државата е главно планински. Иако е континентална држава, таа има повеќе од 50 езера и 16 планини повисоки од 2.000 метри. Македонија е суверена, самостојна, демократска и социјална држава. Главен град на државата е Скопје, а други поголеми градови се Битола, Куманово, Прилеп, Тетово, Велес, Штип, Охрид, Гостивар, Струмица, Кичево, Кавадарци и Кочани. Македонија зафаќа вкупно 25.713 квадратни километри на кои живеат околу 2.114.550 жители, од кои мнозинството се Македонци. Официјален јазик во државата е македонскиот, а официјална валута е денарот. Во 1993 година Македонија стана членка на Обединетите нации, но поради спорот за името што го води со Република Грција, примена е под привремената референција поранешна југословенска Република Македонија. Македонија е членка и на Советот на Европа. Од декември 2005 година е кандидат за членство во Европската Унија и има аплицирано за вклучување во НАТО. Македонија се смета за лулка на словенската писменост и култура, а градот Охрид за Ерусалим на словенското православие. Имено, тука била создадена првата словенска азбука и била направена првата кодификација на старословенскиот јазик. Солунскиот македонски дијалект бил земен како основа за црковнословенскиот јазик на кој до ден-денес се држи богослужба. Сепак, мора да се знае дека демографијата на регионот се менувала низ вековите во зависност од миграциите и преселувањето на населението, како и во зависност од промените на етничката идентификација. Во изминатите изданија на Бизнис каталогот претставивме голем број општествени, историски и културни одлики на земјата, ги посочивме зимските центри, манастирскиот туризам, македонската храна, како

east, Greece to the south, and Albania to the west. The relief of the country is mainly mountainous. Although it is a continental country, it has more than 50 lakes and 16 mountains higher than 2,000 meters.

Macedonia is a sovereign, independent, democratic and social country. The capital is Skopje, and other cities are Bitola, Kumanovo, Prilep, Tetovo, Veles, Shtip, Ohrid, Gostivar, Strumica, Kichevo, Kavadarci, and Kochani.

Macedonia has in total 25,713 square kilometers occupied by the population of 2,114,550, of whom the majority are ethnic Macedonians. The official language in the country is Macedonian, and the official currency is the denar.

In 1993, Macedonia became the member of the United Nations, but because of the name dispute with Greece, it was admitted under the temporary reference Former Yugoslav Republic of Macedonia. Macedonia is also the member of the Council of Europe. Since December2005, she has been the candidate for the European Union, and has applied for joining NATO. Macedonia is considered the cradle of the Slav literacy and culture, and the city of Ohrid Jerusalem of the Slav Orthodoxy. It is where the first Slav alphabet was created and the first codification of the Old Slav language was made. The Thessaloniki Macedonian dialect was taken as the basis for the church Slav language in which liturgy has been held until today.

Still, it should be known that demography of the region has changed over centuries depending on migrations and movement of the population, and depending on changes of the ethnic identification.

In the past editions of the Business catalogue, we presented a number of social, historical and cultural features of the country, we presented the ski centres, monastery tourism, the Macedonian cuisine, as well as rare natural beauties that make the country overwhelming. Now, it’s time for us to complement all that with the multicultural “spice” as one of the main trump cards this country has. Travelling through it, you will not only hear Macedonian, but Albanian, Turkish,

и ретките природни убавини со кои плени земјата. Сега е време сето тоа да го дополните со мултикултурниот „зачин“, како еден од главните адути што ги имаа оваа земја. Патувајќи низ неа не само што ќе го слушнете македонскиот јазик, туку ќе чуете како се зборува и на албански, турски, ромски, српски и на бошњачки јазик. И тоа на една маса, меѓу неколку луѓе. Токму тоа ја дополнува нашата специфика на овој простор. И, навистина, во Македонија има од сѐ по нешто и тоа за сечиј вкус.

Vevchani carnival Вевчански карневал

ПО ПАТОТ НА МИСТИКАТА Многу настани, предели, но и спомени денес ја отсликуваат македонската мултикултурна ризница за која вреди да се одвои време и да се посети. Тука, во Македонија ќе го најдете тоа за што можеби сте мечтаеле низ животот. Појдовна точка може да ви бидат безброј локации, но овој пат ви раскажуваме неколку приказни што уникатно може да се пронајдат во Македонија. Тука, на пример, може да го доживеете духот на највпечатливиот фестивал под маски. Ако Рио де Жанеиро е светската атракција, малото Вевчани, сместено на југозападот на Македонија, е духот на карневалскиот бал. Вевчанскиот карневал е бисер на македонската традиција и бренд по кој нè распознаваат во светот. Овој карневал го прославуваме со најинтензивни чувства за зачувување на уште еден вреден примерок од македонската ризница што плени со својата оригиналност. Тука е и Шарената џамија во Тетово, која како недвижно наследство заштитено со закон уште пред шеесет години е културно-уметничко сведоштво со висок степен на изворна зачуваност и карактеристични архитектонско-уметнички елементи. Нејзината монументалност и значење, пред сè, се препознаваат во специфичната надворешна и внатрешна декорација, која е израз на врвната мајсторија на искусните мајстори од Дебар, кои, освен што ја насликале џамијата однатре и Бизнис каталог 2018

11

Sharena Mosque in Tetovo Шарена џамија во Тетово

Arabat-baba teke Арабати-баба теќе

12

Roma, Serbian and Bosniak. And this can happen at one table, between several people.

It is what adds to our specifics in this area.

Indeed, there is something for everybody’s taste in Macedonia.

ALONG THE WAY OF MYSTICISM A lot of events, regions, and memories today reflect the Macedonian multicultural treasure for which it is worth sparing some time to visit. Here, in Macedonia, you will find what you have dreamt of for all your life. Your starting point can be at numerous locations, but this time, we are telling several stories that can be found only in Macedonia. Here, for instance, you can experience the spirit of the most impressive festival under masks. If Rio de Janeiro is a world’s attraction, the small village of Vevchani, nestled in the southwest of Macedonia, is the spirit of the carnival ball.

The Vevchani carnival is a pearl of the Macedonian tradition and brand by which we are recognised in the world. We celebrate this carival with the most intensive feelings for preservation of another valuable example of the Macedonian treasure that appeals with its genuineness.

There is also Sharena mosque in Tetovo, an immovable

Бизнис каталог 2018

однадвор, истовремено го декорирале и дервишкото Арабати-баба теќе. Декорацијата на џамијата е навистина живописна, уникатна и впечатлива, изведена со безброј стилизирани флорални и геометриски орнаменти и блескави арабески. Од ликовните претстави на внатрешната декорација особено внимание привлекува пејзажот со претстава на Мека, кој е единствен пример на претставување на ова светилиште на Балканот. Надворешната декорација плени со кружните и ѕвездести мотиви во живи бои што ја збогатуваат убавината на целиот објект. Како дел од исламското наследство е Арабати-баба теќе, комплекс во Тетово со ретки вредности, каде што повеќе од пет векови бектешите ги практикуваат своите мистични богослужби. Ова теќе е монументално за бекташизмот, но и за Македонија. Монументално е и на рамниште на Балканот бидејќи не постои таков комплекс каде што се содржани сите белези на бектешкиот тарикат ред. Овој објект има извонредни вредности на исламската култура. Теќето е градено во 16 век, а обновено е кон крајот на 18 век. Цел е овој комплекс на исламската култура, најзначаен во Македонија, а можеби и на Балканот, да се претвори во мултимедијален центар и да му служи на народот, покрај тоа што во него бектешката заедница и Исламската верска заедница ќе продолжат да ги вршат своите обреди. Еден од можеби најатрактивните, но и најубави региони во Македонија, каде што климатските услови се најпријатни, а прегрнати од природните убавини и секако извезени со културно-историските перчиња е регионот околу Охридското Езеро. Тоа е Охрид, градот што не случајно е вброен во светското наследство на УНЕСКО, издигнат на брегот на едно од најстарите езера во светот. Македонскиот Ерусалим, како што го дефинирале многумина, нема да ве плени само со впечатливата и уникатна староградска архитектура, многубројните цркви и манастири, туку и со чистите плажи, модерните локали и капацитетите за сместување. Охрид е местото каде што беа создадени кирилското писмо и словенската писменост и каде што е основан еден од најстарите универзитети во Европа. Првиот Светиклиментов универзитет е ризница на духовноста, но и на научната просвета на овие простори. Велат, денешните македонски генерации ќе му останат вечни должници на Светителот што ги создаде првите лекари, архитекти, теолози, филозофи, овде во Македонија. Над стариот град се издигнува една од највпечатливите тврдини што потекнува од античкиот период. Можете да мирувате во храмот на свети Климент и гледајќи го охридското зајдисонце да мечтаете за духовна исполнетост, а наедно и да ги редите коцките од мозаикот на македонските христијански вредности. Охридското Езеро е најдлабоко во Европа и тоа е дом на многу ендемични видови, од кои најпозната е охридската пастрмка. Охрид е познат и како „град на светлината“ што претставува буквален превод на неговото старо име, Лихнид. Според една легенда, која ја запишале браќата Миладиновци, кога се правела охридската крепост, царот Јустинијан се качил на ридовите на кои лежи градот и гледајќи ја прекрасната околина извикал „ох-рид“, т.е. каков убав рид и оттогаш останало градот да се вика Охрид. Градот на светлината, на романтиката, на

heritage protected by law as back as sixty years ago, which is the cultural and artistic testimony with high degree of the original preservation and characteristic architectural and artistic elements. Its monumentality and importance, above all, are recognised in the specific external and internal decoration, which is the expression of top mastership of experienced masters from Debar, who decorated the dervish Arabati-baba teqe beside painting the mosque from inside and outside.

Decoration of the mosque is really picturesque, unique and impressive, executed with numerous stylised floral and geometrical ornaments and shining arabesques.

Among the figures presented in the interior decoration, special attention is drawn to the landscape of Mecca, the only example of presentation of this temple in the Balkans. The external decoration attracts with circular and star-like motifs in living colocurs that enrich the beauty of the whole structure.

A part of the Islamic heritage is also Arabati-baba teqe, a complex in Tetovo with rare values, where members of the Bektashi Order practised their mystical services. This teqe is monumental for the Baktashism, and for Macedonia. It is monumental on the level of the Balkans as well because there is no such a complex that contains all the marks of the Bektashi Tarikati order. This structure has exceptional values of the Islamic culture.

The teqe was built in the 16th century and was restored at the end of the 19th century. The goal is to turn this complex of the Islamic culture, the most significant in Macedonia and maybe in the Balkans, into a multimedia centre and for it to serve to the people, besides that the Bakteshi community and Islamic religious community will continue to perform their rites.

One of maybe the most attractive and most beautiful regions in Macedonia, where the climatic conditions are most pleasurable, embraced by the natural beauties, and certainly embroidered with the cultural and historical tufts, is the region around Lake Ohrid. That is Ohrid, the St. John Kaneo in Ohrid Свети Јован Канео во Охрид

филигранот и на бисерите, денес е град на сето тоа и се чини дека времето не ја збрчкало неговата убавина. Таа сѐ уште живее низ улиците, во црквите и манастирите, по тесните патеки со калдрма, на брегот, во старата чаршија. Што значи Охрид за Македонија, за цивилизациските вредности на денешна Европа, напишале многумина патописци, меѓу нив и Иво Андриќ, писател и добитник на

Street in Ohrid Охридска улица

Ohrid Охрид

14

city that is not accidentaly enlisted in the world heritage of UNESCO, overlooking the coast of one of the oldest lakes in the world. Macedonian Jerusalem, as it is defined by many, it will not appeal to you only with the impressive and unique old town architecture, but with many churches and monasteries, clean beaches, modern locals and accommodation capacities. Ohrid is a place where the Cyrilic letter and Slav literacy were created, and where one of the oldest universities of Europe was founded. The first St. Clement University is the treasure of spirituality and of scientific education in these areas. They say, today’s Macedonian generations will remain the eternal debtors to the Saint that created the first doctors, architects, theologians, philosophers, here in Macedonia. The old town is overlooked by one of the most impressive fortresses that originate from the ancient period. You can take a rest in St. Clement temple, and watching the sunset dream of spiritual fulfilment arrange the cubes of the mosaic of the Macedonian Christian values.

Lake Ohrid is the deepest lake in Europe and it is a home to many endemic species, of which the most famous is Ohrid trout.

Ohrid is also famous as the “city of light” that is the literal translation of its old name Lychnidos.

According to a legend, which was written down by the Miladinovci Brothers, when the Ohrid history was made, Emperor Iustinian climbed the hills on which the town was lying and looking at the magnificent surroundings, he shouted, oh-rid, i.e. oh, such a nice hill (rid) and since then the town was named Ohrid.

The city of light, romanticism, filigree and pearls, nowadays it is the city of all that, and it seems that time has not wrinkled its beauty. It stll lives through streets, in churches and monasteries, in narrow alleys with cobble, on the coast, in the old bazaar.

What Ohrid means to Macedonia, for the civilised values of the present day Europe, was written by numerous travel writers, among them Ivo Andric, an author and winner of the Nobel Prize for Literature. In his fragments from the travelogue “Near bright Lake Ohrid” he once wrote: “When in a sunny day you bathe in Lake Ohrid and suddenly

Бизнис каталог 2018

Нобеловата награда за литература. Во своите фрагменти од патописот „Крај светлото Охридско Езеро“ еднаш запишал: „Кога во сончев ден се капете во Охридското Езеро и кога наеднаш ќе изроните од неговите длабочини и кога во еден миг ќе ја заплискате водата над себе, околу вас во круг, на мазната темна површина се создаваат сребрени, проѕирни, големи и мали меурчиња. Во секое од нив двапати се огледува сонцето, како две искри со нееднаква големина. Кога ќе се доближете до едно од поголемите меурчиња и ќе го задржите здивот за да не го разбиете, во него, како во криво огледало, можете да го здогледате своето лице, влажно и насмеано. А над вас секогаш останува светлото сонце, како огромна ѕвезда. Сето тоа трае кратко, како секоја убавина, а се повторува безброј пати…“ Оригиналноста на Охридското Езеро ја пренел и Давид Талбот Рајс, британски византолог, кога во 1961 година го доживеал Охрид: „Охрид, вечниот град на митскиот Балкан, волшебниот рид на Македонија, со своето исконско пулсирање ги поврзува старите и новите времиња, за навек, бидејќи тој е жив град две илјади и четиристотини години, легитимен наследник на Лихнид, град со вткаени дострели на силната античка цивилизација; градот Охрид, всушност, е културната историја на Република Македонија во мало“. Многумина ја карактеризираат Македонија како држава со богато меѓуверско почитување. Велат, верската коегзистенција имала длабоки корени во Македонија, но малкумина знаат колку се длабоки тие корени и каде се наоѓаат денес. Одговорот ќе го најдете ако се движите кон југ во центарот на Македонија. Стоби е античка населба што ја крие приказната за меѓуверската традиција на Македонија. Тоа е еден од ретките антички центри во кој во исто време функционирале три различни верски објекти, кои денес може да се видат, а се наоѓаат во радиус од само 500 метри. Иако историските околности ги менувале состојбите, сепак, археологијата потврдува дека во еден временски период овде заедно функционирале еврејска синагога, римски пагански храм и ранохристијанска базилика... Древниот град со својот урбан дел се наоѓа на три тераси што се спуштаат кон Црна Река, опкружени со

emerge from its depths, and when at a point you splash the water above you, around you in a circle, silver, transparent, great and small bubbles are then created on the smooth dark surface around you. In any of it, the sun reflects two times as two sparks with unequal size. When you get closer to one of the largest bubbles and keep the breath not to break it, in it, as in a distorted mirror, you can see your face, wet and smiling. And the shiny sun always stays above you, as a huge star. All this lasts for short, as does every beauty, and is repeated numerous times...” The genuineness of Lake Ohrid was also presented by David Talbot Rice, British Byzantine researcher, who experienced Ohrid in 1961. “Ohrid, the eternal town of the mythical Balkans, the magic hill of Macedonia, with its primordial pulse beating connects the old and new times, forever, because it has been a living city for two thousand and four hundred years, a legitimate successor or Lychnidos, a city with embedded achievements of the strong ancient civilization; the city of Ohrid is actualy the cultural history of the Republic of Macedonia in small.”

Many characterise Macedonia as a country with rich interreligious respect. They say, religious cohabitation has deep roots in Macedonia, but few know how deep these roots are and where they are nowadays. You will find the answer walking to the south in the centre of Macedonia.

Stobi is an ancient settlement that hides the story of interreligious tradition of Macedonia. That is one of rare ancient centres where three religious structures functioned at the same time; they can be seen today in a radius of only 500 metres. Although the historical circumstances changed the conditions, still, archaeology confirms that in one period of time, a Jewish synagogue, a Roman pagan temple and an early Christian basilica functioned here together.

The ancient town and its urban part were located on three terraces that go down to the Crna Reka, surrounded with walls at the mouth of the Crna Reka and the Vardar.

The Stobi archaeological site covers an area of 1,600 square meters. Main routes that connected the area of the front Danube with Mediterranean countries passed here as early as since pre-history. Along this main road of the

ѕидови на устието меѓу Црна Река и Вардар. Археолошкиот локалитет Стоби зафаќа површина од 1.600 квадратни метри. Тука минувале главните патишта што ги поврзувале областите на преден Дунав со медитеранските земји, уште од предисторискиот период. По овој главен пат на Балканскиот Полуостров се движеле културните влијанија од југ кон север и обратно. Во римскиот период покрај Црна Река водел значаен пат што го поврзувал Стоби со Виа Игнација кај Хераклеја Линкестис, близу до денешна Битола. Истражувањата откриваат слоеви од 3 и од 2 век пр.н.е., а пронајдени се бронзени предмети од класичниот и од архајскиот период, како и поединечни керамички предмети од неолитскиот период. Се претпоставува дека градот бил основан во 359 г. пр.н.е. Во 168 г. пр.н.е., со победата на Римјаните над кралот Персеј, Македонија била поделена на четири области. Тогаш Стоби станал центар на трговија на третата област. Во 148 г. пр.н.е. Македонија станала римска провинција. ОТОМАНСКИОТ ПЕЧАТ НА АРХИТЕКТУРАТА Голем дел од архитектонскиот мултикултурен македонски мозаик денес го градат објектите од отоманското културно наследство. Џамиите, турските бањи, старите чаршии се само дел од она што неодминливо ќе го сретнете во Македонија, каде и да се движите. Речиси нема поголем град во Македонија во кој нема џамија што, ако денеска не е во употреба, е сведок за историските врски на

Stobi Стоби

Balkan Peninsula, cultural influences moved from the south to the north and vice versa.

At the Roman period, a significant road along the Crna Reka connected Stobi with Via Egnatia near Heraclea Lyncestis, nearby present-day Bitola. Research discovered layers from the 3rd and 2nd centuries B.C. and bronze items from the classical and archaic periods were unearthed, along with individual ceramic items from the Neolithic period. It is supposed that the town was founded in 359 B.C. In 168 B.C., with the victory of Rome over King Perseus, Macedonia was divided in four areas. Then, Stobi became a centre of commerce of the third area. In 148 B.C. Macedonia became a Roman province.

Tower-clock in Bitola Саат-кула во Битола

THE OTTOMAN SEAL ON ARCHITECTURE A great part of the architectonic multicultural mosaic of Macedonia consists nowadays of buildings from the Ottoman cultural heritage. Mosques, Turkish baths, old bazaars are only a part of what you will unavoidably meet in Macedonia, wherever you go. There is almost no large city in Macedonia that does not have a mosque which, if it is not in use today, bears witness to the historical connections of the Islam and Christianity in these areas. There are probably about a hundred mosques protected under law which have been declared the monuments of culture of historical importance. Some of them, although more than 600 years old, have exclusive elements of the Islamic art and architecture. Some of the most significant structures of the Islamic cultural heritage are tower-clocks, which were not

исламот и на христијанството на овие простори. Во земјата има веројатно околу стотина џамии што се под заштита на законот и кои се прогласени за споменици на културата од историско значење. Некои од нив, иако се стари и повеќе од 600 години, имаат исклучителни елементи на исламската уметност и архитектура. Едни од најбележитите објекти на исламското културно наследство се саат-кулите, кои немале само молитвени намени, односно да покажуваат во колку часот се молитвите во џамиите. Саат-кулите служеле и за цивилното население, го покажувале времето. Од 11 сааткули, кои се зачувани во Македонија, сите имаат третман како споменик на културата. Ановите, исто така, се значајни објекти од културното наследство од османлискиот период. Најчесто биле градени покрај патиштата, а биле наменети за ноќевање на патниците, трговците. Денеска во Скопје се зачувани три такви објекти, Сули-ан, Капан-ан и Куршумли-ан, кој, пак, претставува највисок дострел на профаната отоманска архитектура на Балканот. Во објектите од профаната отоманска култура особено значење имаат јавните бањи или амамите. Тоа се типични османлиски објекти за одржување на хигиената. Тие биле градени во чаршиите, во маалските средини и во училиштата. Во Скопје некогаш имало 15 амами, а денес се зачувани мал број, од кои најзначаен е Даут-пашиниот амам, кој денес е Национална галерија на Македонија. Како дел од мултиетничка Македонија не може да се заобиколат Јуруците, кои се дел од турската етничка заедница, а живеат во планинските села на Плачковица и денес својот живот го темелат врз културните традиции на своите предци. Тие се најегзотичната етничка група и најзачуваната мистика на планинскиот живот. Иако нивниот начин на живеење многумина ги потсетува на тешкотија, на мака, сепак, кога ќе ја видите нивната традиционална женска носија преплетена со шаренила, со можеби најегзотичните бои, ќе добиете впечаток дека овие луѓе се најсреќните и со леснотија се носат со животните предизвици. КОЦКА ВО ЕВРОПСКАТА КУЛТУРА Велат дека секоја приказна најубаво е раскажана само ако е доживеана. Денес Македонија му ја нуди можноста на секој добронамерник, на секој пријател на убавината и мистиката, одејќи по нејзиниот историски и културолошки пат сам да испише своја приказна. Сите тие врежани спомени на секој посетител, прераскажани на други, само ја будат љубопитноста за нови и нови навраќања. Македонскиот мултикултурен мозаик е неразделна коцка од сеопштата слика на европското културно наследство. И таа слика на Европа не би била целосна ако во неа не биде вградено, можеби, најсликовитото и најсветлото парче што ги поврзува различните култури и цивилизациски вредности. Македонија и пред еден и пред 10 века никогаш не била некаква европска провинција, туку духовен и цивилизациски центар од каде што кон Европа се појдени многу важни вредности. Интеграцијата на Македонија во Европа, преку нејзино полноправно членство во Европската Унија, ќе значи дополнителен мотив, енергија, но и можност за развој и промоција на мултикултурниот туризам, нешто ново, нешто специфично што може да им се понуди на странските посетители. Повелете во Македонија за да зачекорите по патот на цивилизациските епохи на различните култури.

only used for prayer purposes, that is to show the time for prayers in the mosques. The tower-clocks also served to the civilian population showing the time. All 11 tower-clocks that have been preserved in Macedonia have the treatment of monuments of cultures.

Ans (or hans) are also important structures in the cultural heritage from the Ottoman period. Most frequently, they were built along the roads, and were intended for overnight stay of travellers, merchants.

Three such buildings have been preserved in Macedonia nowadays: Suli-an, Kapan-an, and Kursumli-an, the latter being the highest achievement of the profane Ottoman architecture in the Balkans.

Special importance in the buildings of profane Ottoman culture is given to public baths, or hamams.

Those are typical Ottoman structures where people maintained hygiene. They were built in old bazaars, in neighbourhood settings and in schools. There were 15 hamams in Skopje once, and few have been preserved, the most important being Daut-Pasha Hamam, which is a National Gallery of Macedonia today.

As part of multiethnic Macedonia, one cannot bypass the Yuruks, who are a part of the Turkish ethnic community, and live in mountainous villages of Plachkovica. Today, they base their life on the cultural traditions of their ancestors. They are the most exotic ethnic group with the most preserved mysticism of the mountain life. Although their lifestyle reminds of difficulty, hardship, still, when you see their traditional women’s folk costumes interwoven with colours, maybe in the most exotic colours, you will have an impression that these people are the happiest and bring their life with easiness through life challenges.

VALUABLE CUBE IN THE EUROPEAN CULTURE They say that every story is best retold only if it was experienced. Nowadays, Macedonia offers an opportunity to every person with good intentions, every friend of beauty and mysticism, going along its historical and cultural road, to tell their own story. All those memories of every visitor, retold to others, only inspire one’s curiosity to return over and over again.

The Macedonian cultural mosaic is an inseparable cube from the general picture of the European cultural heritage. That picture of Europe would not be complete if it does not have embedded, maybe the most picturesque and shinest piece that connects different cultures and civilization values. Macedonia was never a kind of a European province one century or 10 centuries ago; rather, it was a spiritual and civilisation centre where from many important values started towards Europe.

The integration of Macedonia into Europe, through its full-fledged membership in the European Union, will mean additional motivation, energy and opportunity for development and promotion of the multicultural tourism, something new, something specific that can be offered to foreign visitors.

Come to Macedonia to step on the road of the civilisation epochs of different cultures.

Daut Pashin Amam; Даут-пашин амам

Kursumli-an; Куршумли-ан

Suli-an; Сули-ан Бизнис каталог 2018

17

Air-traffic

Interview with Nejat

Kurt, TAV Macedonia Airports Coordinator

WE ARE AT ThE BEGINNING Of ANOThER BuSy yEAR fOR SKOPJE AND OhRID AIRPORTS

>> With the eight new routes and destinations that are going to be opened in 2019 from both Macedonian airports, four from Skopje International Airport and four from Ohrid St. Paul the Apostle Airport, we are ahead of another busy year. We expect the passenger’s traffic to continue to grow with the similar pace as it was growing until now.

Along with the route network development we will continue to focus on our customers, introduce new services according to their needs and improve their satisfaction from the overall airport experience

Курт, Координатор на аеродромите во ТАВ Македонија

Нè чЕКА ушТЕ ЕДНА ПРОМЕТНА ГОДИНА НА АЕРОДРОМИТЕ ВО СКОПЈЕ И ОхРИД >> „Со осумте нови линии и дестинации што ќе бидат воведени во 2019 година од двата македонски аеродрома, четири од Меѓународниот Аеродром Скопје и четири од Аеродромот Св. Апостол Павле во Охрид, пред нас е уште една фрекфентна година. Очекуваме патничкиот сообраќај да продолжи да расте со слично темпо како и досега. Покрај развојот на мрежата на авиолинии, ние и понатаму ќе се фокусираме на нашите клиенти, ќе воведуваме нови услуги согласно нивните потреби и ќе го подобриме нивното задоволство од целокупното искуство на аеродромот.“

MARILI: TAV Macedonia had another successful year. What were the main achievements at Skopje International Airport and Ohrid St. Paul the Apostle Airport in 2018?

KURT: We have finished 2018 with amazing double digit increase rates of passenger traffic at both airports – Skopje International Airport and Ohrid St Paul the Apostle Airport.

At Skopje Airport we have finished 2018 with 2,2 (2.158.258) million passengers and 16% annual increase compared to 2017. At the same time the number of flights grew to 18.188 by 9% on the annual level.

Ohrid St. Paul the Apostle Airport also has made a fantastic progress in 2018, with a total of 184.283 passengers, which is an annual increase of 16% as well. The total number of flights at Ohrid Airport in 2018 is 1.562, with 8% annual growth.

This air traffic increase is result of continuous route network development at both Macedonian airports.

In 2018, at Skopje International Airport we have opened 2 new destinations: Warsaw by LOT Polish Airlines and Athens by Aegean Airlines.

We marked an important milestone on the 5th of December, when we welcomed the 2 millionth passenger in a single year at Skopje International Airport. Only 4 years ago, at the end of October 2014, we celebrated the 1 millionth passenger at Skopje Airport.

This shows how amazingly fast growth of Skopje Airport we have managed to achieve, doubling the record number of passengers in just 4 years.

At Ohrid Airport, we have opened 5 new routes and brought 3 new airlines and 2 new tour operators: Istanbul by Onur Air and Tatilbudur, Tallinn by Nordica, Warsaw by Enter Air and Rainbow, Eindhoven by TUI Fly, and Vienna by Wizz Air. Overall, with all of the activities for promotion of Ohrid Airport and Ohrid as a touristic destination, we have opened 2 new incoming markets for tourists at Ohrid Lake in 2018: Turkey and Estonia.

MARILI: On what will TAV Macedonia focus the most in 2019?

What will be your main goals in terms of broadening the market -

МАРИЛИ: ТАВ Македонија имаше уште една успешна година. Кои беа главните достигнувања на Меѓународниот Аеродром Скопје и на Аеродромот Св. Апостол Павле во Охрид во 2018 година? КУРТ: Ја завршивме 2018 година со неверојатни двоцифрени стапки на пораст на патничкиот сообраќај на двата аеродрома – Меѓународниот Аеродром Скопје и Аеродромот Св. Апостол Павле во Охрид. На скопскиот аеродром 2018 година ја заокруживме со 2,2 (2.158.258) милиона патници и 16% годишен пораст споредено со 2017 година. Во исто време бројот на летови се зголеми на 18.188, што е за 9% повеќе во однос на минатата година. На Аеродромот Св. Апостол Павле во Охрид исто така забележавме фантастичен прогрес во 2018 година, со вкупно 184.283 патници, што претставува исто така пораст од 16%. Вкупниот број на летови од охридскиот аеродром за 2018 година е 1.562, односно имаме 8% годишен пораст. Овие резултати во порастот на авиосообраќајот се ефект од постојаниот развој на мрежата на авиолинии на двата македонски аеродрома. Во 2018 година, на Меѓународниот Аеродром Скопје отворивме 2 нови дестинации: Варшава на LOT Polish Airlines и Атина на Aegean Airlines. На 5-ти декември забележавме важна пресвртница со достигнување на 2-милиона патници во една година на Меѓународниот Аеродром Скопје. Само пред 4 години, на крајот на октомври 2014 година, славевме за 1-милион патници на скопскиот аеродром. Ова покажува колку неверојатно брз пораст успеавме да постигнеме на скопскиот аеродром, удвојувајќи го бројот на патници во само 4 години. На охридскиот аеродром, отворивме 5 нови авиолинии и донесовме 3 нови авиокомпании, како и 2 нови тур-оператора: Истанбул на Onur Air и Tatilbudur, Талин на Nordica, Варшава на Enter Air и Rainbow, Ајндховен на TUI Fly и Виена на Wizz Air. Во целина, со сите активности за промоција на охридскиот аеродром и на Охрид како туристичка дестинација, отворивме 2 нови дојдовни пазари за туристи на Охридското Езеро во 2018 година: Турција и Естонија.

Авиосообраќај

Интервју со Неџат

Air-traffic opening new destinations, entrance of new airlines? What does the market research show, what needs to be done in order to fulfill passenger’s needs for travel?

KURT: At the beginning of January the Macedonian public was informed that Wizz Air won the Government tender for subsidies for low cost airlines and it will open 4 new routes from Skopje International Airport - 2 destinations to Germany, Baden-Baden and Bremen (as of March 2019), and 1 destination to Finland, Turku, and 1 destination to Cyprus – Larnaca (as of July 2019). At the same time the low cost carrier will base its 5th aircraft at Skopje Airport, and increase the number of frequencies on the existing routes to: Gothenburg, Hamburg, Cologne, Malta and Basel.

From Ohrid St.Paul the Apostle Airport, 4 new routes and destinations will be launched this year: Malmo and Milan as of March 2019; Memmingen and Dortmund as of July 2019.

Aside from this confirmed information for the route network development at both airports, we as TAV, through our Marketing Department in TAV Airports Holding, are constantly working to promote Macedonia and the Macedonian airport to airlines and to touroperators, in order they start flying from Skopje and Ohrid. With our cross-marketing strategy, we are participating on the main global aviation and tourism fairs, we have meetings and discussions with airlines and promote the potential of the Macedonian aviation market on different incoming tourism markets.

Having all this on mind, we can surely say that 2019 will be another busy year for Skopje International Airport and Ohrid St. Paul the Apostle Airport, in terms of increased passenger traffic.

Besides our goal to increase the number of destinations and to attract new airlines on the market, we are also continuously working on improvement of our airport services.

On one hand we have all the aeronautical services (ground handling, security, safety) offered through TAV Macedonia to airlines as our direct clients, and on the other hand - all the non-aeronautical services (Food and Beverages, Duty Free, Commercial area retailers, VIP and Business lounges, IT services), offered through our sister companies – BTA, ATU Duty Free, TAV MOS and TAV Technologies)

МАРИЛИ: На што најмногу ќе се фокусира ТАВ Македонија во 2019 година? Кои ќе бидат главните цели во однос на проширување на пазарот – отворање нови дестинации, влез на нови авиокомпании? Што покажува истражувањето на пазарот, што треба да се направи со цел да се исполнат потребите на патниците за патување? КУРТ: На почетокот на јануари македонската јавност беше известена дека Wizz Air го доби владиниот тендер за субвенции за нискобуџетни авиокомпании и дека ќе отвори 4 нови авиолинии од Меѓународниот Аеродром Скопје – 2 дестинации до Германија, Баден-Баден и Бремен (од март 2019г.), 1 дестинација до Финска, Турку, и 1 дестинација до Кипар – Ларнака (од јули 2019г.). Во исто време нискобуџетниот превозник ќе го постави 5-от воздухоплов во базата на скопскиот аеродром, а ќе ги зголеми и фреквенциите на постојните авиолинии до: Гетеборг, Хамбург, Келн, Малта и Базел. Од Аеродромот Св. Апостол Павле во Охрид, 4 нови авиолинии и дестинации ќе бидат воведени оваа година: Малме и Милано од март 2019г.; Меминген и Дортмунд од јули 2019г. Настрана од оваа потврдена информација за развојот на мрежата на авиолинии на двата аеродрома, ние како ТАВ, преку Одделот за маркетинг на ТАВ Аеродроми, постојано работиме на промоција на Македонија и на македонските аеродроми кај авиокомпаниите и туроператорите, со цел тие да започнат со летови од Скопје и од Охрид. Со нашата стратегија на вкрстен маркетинг, учествуваме на најголемите саеми за туризам и воздухопловство, имаме средби и дискусии со авиокомпании и ги промовираме потенцијалите на македонскиот воздухопловен пазар на различни пазари кои можат да генерираат дојдовни туристи во земјава. Со сето ова на ум, со сигурност можеме да кажеме дека 2019 ќе биде уште една прометна година за Меѓународниот Аеродром Скопје и Аеродромот Св. Апостол Павле во Охрид, во однос на зголемен патнички сообраќај. Покрај нашата цел да го зголемиме бројот на дестинации и да привлечеме нови авиокомпании на пазарот, ние исто така постојано работиме на подобрување на аеродромските услуги. Од една страна се авијациските услуги (прифат и отпрема, обезбедување, оперативна безбедност) што се нудат преку ТАВ Македонија на авиокомпаниите како наши директни клиенти, а од друга страна сите не-авијациски услуги (ресторани, безцаринска продавница, комерцијален простор за малопродажба, VIP и бизнис-салони, ИТ услуги) што се нудат преку нашите сестрински компании – BTA, ATU Duty Free, TAV MOS и TAV Technologies, компании што директно ги опслужуваат потребите на патниците додека тие се на аеродромот. Вистинско знаење и вештини, бизнис-мудрост и солидно искуство, се неопходни за правилно комбинирање на сите овие аеродромски услуги со цел да се постигне успех. Групацијата ТАВ Аеродроми го има сето погоре споменато, а ТАВ Македонија е успешен пример за целокупно позитивно постигнување во сите сегменти на дејноста аеродромско работење. Еден од главните двигатели на нашиот успех во однос на нашата

Авиосообраќај that are directly serving passengers while they are spending their time in at the airport.

Real know-how, business wisdom, and a solid experience, are necessary to combine all these airport services properly in order to achieve success. TAV Airports Group has all of the above mentioned and TAV Macedonia is a successful example of overall positive achievements in all segments of the airport operations’ business.

One of the main drivers of our success in terms of quality of our service, is our focus on the customers. As a service industry, we must be focused on the customers and tailor the services according to their demands.

In order to understand passengers’ needs and improve the quality of our services, Skopje International Airport and Ohrid St. Paul the Apostle Airport are part of the global benchmark program ASQ (Airport Service Quality) of the renowned global aviation organization Airports Council International (ACI). ASQ Survey is conducted at both airports. The questionnaires filled by passengers are then being sent to ACI, where the results are summarized and according to those results the ASQ global rankings of airports are made, based on the opinion of the passengers for the level of airport services quality.

Skopje Airport already won the ASQ award as the Best Regional Airport in Europe in the category of airports under 2 million passengers three times by now, in: 2013, 2014 and 2016.

We have grown in size and overpassed the number of 2 million passengers, therefore this year we will be competing in the category of airports up to 5 million passengers annually.

From this point of view, one of our main goals is to offer improved and high quality services that will satisfy even the most difficult customers.

MARILI: What does this passenger’s survey shows? What do passengers ask for? What kind of new services are you planning to introduce, in order to enrich the travel experience through the Skopje Airport?

KURT: There were many suggestions by passengers through the years, and so far indeed we have been listening to the passengers and introducing the services that will satisfy their needs. One of those examples is the introduction of the shuttle bus service from the airport to Skopje city center, the introduction of the free wi-fi internet etc. There is always a need for a variety of different services and broadened assortment of the current services, the timing for an action just depends of the maturity of the market.

In 2018 we introduced several novelties at Skopje International

услуга е нашиот фокус на клиентите. Како услужна индустрија, мораме да се фокусираме на клиентите и да ги скроиме услугите согласно нивните побарувања. Со цел да ги разбереме потребите на патниците и да го подобриме квалитетот на нашите услуги, Меѓународниот Аеродром Скопје и Аеродромот Св. Апостол Павле Охрид се дел од глобалната програма ASQ (Airport Service Quality – Квалитет на аеродромски услуги) на реномираната глобална воздухопловна организација ACI (Airports Council International – Меѓународен совет на аеродроми). Анкетите за квалитет на аеродромски услуги се спроведуваат на двата аеродрома. Анкетните листови пополнети од страна на патниците се испраќаат до ACI, каде резултатите се сумираат и согласно тие резултати се вршат глобалните рангирања на аеродромите во однос на квалитетот на аеродромските услуги, а сето тоа врз основа на мислењето на патниците за нивото на квалитет на аеродромски услуги. Скопскиот аеродром веќе три пати досега има добиено ASQ награда како најдобар регионален аеродром во Европа во категоријата на аеродроми под 2 милиона патници, и тоа во: 2013, 2014 и 2016. Со порастот на бројот на патници и со надминувањето на бројката од 2 милиона патници, оваа година ќе се натпреваруваме во категоријата на аеродроми до 5 милиони патници годишно. Од оваа гледна точка, една од нашите главни цели е да понудиме подобрени и висококвалитетни услуги што ќе ги задоволат дури и најтешките клиенти. МАРИЛИ: Што покажува ова анкетирање на патниците? Што бараат патниците? Кои видови нови услуги планирате да ги воведете, со цел збогатување на патничкото искуство преку скопскиот аеродром? КУРТ: Низ годините имаше многу сугестии од страна на патниците, а досега сме ги слушале патниците и ги воведуваме услугите што ги задоволуваат нивните потреби. Еден таков пример е воведувањето на автобуски превоз како услуга од аеродромот до центарот на градот Скопје, воведувањето на бесплатен безжичен интернет, и друго. Секогаш има потреба од разновидни услуги и проширување на асортиманот на моменталните услуги, а вистинскиот момент за дејствува само зависи од зрелоста на пазарот. Во 2018 година воведовме неколку новини на Меѓународниот Аеродром Скопје, како на пример машина за пакување багаж; нов објект за храна и пијалаци во терминалната зграда од страна на нашата сестринска компанија БТА - NeedStop; го реорганизиравме просторот во терминалната зграда наспроти шалтерите за регистрација на патници и багаж, со преместување на малопродажните продавници; потоа поставивме нова машина за само-регистрација со цел патниците да можат да го регистрираат нивниот багаж и да избегнат чекање пред шалтерите за регистрација на Бизнис каталог 2018

21

Air-traffic

Airport, such as baggage packing machines; new food and beverages point in the terminal building by our sister company BTA, called NeedStop; we reorganized the space in the terminal building across the check-in counters, by reallocating the retailers shops, thus we have installed new self-check-in machines, were passengers can check their baggage individually and avoid waiting in the line in front of the check-in counters. Very soon, during January 2019, the drop off service at the first 2 check-in counters will be functional again, after the changes in the related software system we have recently implemented. When this service is operational, passengers will be able to make a web-check in or self-check-in at our machines, drop off their baggage at the counter No.1 and/or counter No. 2, and proceed to the first point of Security Check and then Passport Control.

Also, last year, in the area near the Gates, we added new entertainment content for our youngest travelers – a Kids’ corner.

One of our passengers’ main requests is to open a smoking room, in the area after Passport Control, prior to their boarding.

Since we have a law limitation regarding this issue, we are reviewing the opportunities how we can make this wish possible, with the current architecture, positioning of the terminal building, by - at the same time obeying the domestic law and the strict aviation rules and regulations.

MARILI: What about transatlantic flights from Skopje to the United States and/or Canada. What are the changes for these plans to be realized?

Kurt: It is one of our biggest wish. However, it more depends on airlines and two-way demand. It is up to the decision of the airlines – if any carrier will decide to make such an investment, since it would be a costly operation, wide body operation that requires bigger market demand, not just from Macedonia, but from the whole Balkan region.

Skopje International Airport is ready to provide the greatest support to any airline considering transatlantic flights. It can cover the entire Balkan area for connections to United States and Canada, as some of the biggest diaspora centers.

MARILI: As a TAV Airports Manager you have worked at different airports within the group. What is the advantage of the multicultural managerial experiences and how can positive examples proven as successful – in terms of human resources management and in terms of airport projects, be implemented here in Macedonia?

Where do the Macedonian airports stand in this mixture of aviation markets?

KURT: Let’s start from the Macedonian airports, first of all Skopje Airport story. As I always tell to my colleagues within the group, working in operations at Skopje Airport is a unique experience, because it teaches the employee something that he/she can never learn at any other airport. Unlike the airports in Turkey, in Macedonia the airport operator is responsible for all

патници и багаж. Многу скоро, во текот на јануари 2019 година, со измените на софтверскиот систем што од неодамна ги имплементиравме, услугата за оставање багаж на првите 2 шалтера за регистрација на патници и багаж ќе биде повторно во функција. Кога оваа услуга е оперативна, патниците ќе можат да се регистрираат преку интернет, онлајн, или пак преку машината за само-регистрација, да го остават нивниот багаж на шалтерот број 1 и/или шалтерот број 2, а потоа да се упатат кон првата безбедносна проверка, а потоа и кон Пасошка контрола. Исто така, минатата година, во зоната близу излезите (gates), додадовме нова забавна содржина за нашите најмлади патници – Детско катче. Едно од најчестите барања на нашите патници е да се отвори просторија за пушење, во зоната по пасошката контрола, пред качување во воздухоплов. Бидејќи законски сме ограничени во однос на ова прашање, ги разгледуваме можностите како можеме да ја исполниме оваа желба, со моменталната архитектонска позиционираност на терминалната зграда, а во исто време, и да се придржуваме кон законските одредби и строгите воздухопловни правила и регулативи. МАРИЛИ:Што е со прекуокеанските летови од Скопје до Соединетите Држави и/или Канада. Кои се измените за овие планови да се реализираат? КУРТ: Прекуокеанските летови се една од нашите најголеми желби. Сепак, тоа повеќе зависи од авиокомпаниите и побарувачката од двете страни. Пред сè, зависи од одлуката на авиокомпаниите – ако некој превозник одлучи да направи таква инвестиција, бидејќи тоа би било операција со поголем трошок, односно операција од поголем размер за која е потребно поголема пазарна побарувачка, не само од Македонија, туку и од целиот балкански регион. Меѓународниот Аеродром Скопје е подготвен да обезбеди најголема поддршка на која било авиокомпанија што разгледува опција за прекуокеански летови. Тоа би можело да го задоволи целиот Балкан за конекции до Соединетите Држави и Канада, како едни од најголемите центри на дијаспората. МАРИЛИ: Како Менаџер во ТАВ Аеродроми, имате работено на различни аеродроми во рамки на групацијата. Која е предноста на мултикултурното менаџерско искуство и како позитивните примери што се докажани како успешни – во однос на управување со човечки ресурси и во однос на аеродромски проекти, можат да се имплементираат овде во Македонија? Каде е позицијата на македонските аеродроми во оваа мешавина од пазари на воздухопловната индустрија? КУРТ:Да почнеме со македонските аеродроми, најпрво со приказната на скопскиот аеродром. Како што секогаш им велам на моите колеги во рамки на групацијата, да се работи на скопскиот аеродром е уникатно искуство, бидејќи го учи вработениот на нешто што тој/таа не може да го научи на кој било друг аеродром. За разлика од аеродромите во Турција, во Македонија аеродромскиот оператор е одговорен за сите суштински бизнис операции, почнувајќи од: Услугите за прифат и отпрема (прифаќање и испраќање патници, воздухопловни операции, прифаќање и испраќање воздухоплови), обезбедување, оперативна безбедност, техничко одржување. На Меѓународниот Аеродром Скопје имаме среќа да управуваме со сите претходно споменати услуги што

Авиосообраќај 2018 hIghLIghTS ThrOugh NuMBErS: Skopje International Airport • 2,2 million passengers traveled in 2018 with 16% annual increase • 2 million passengers in a single year - milestone reached on 5th of December 2018 • 2 new airlines entered – LOT Polish Airlines and Aegean Airlines • 37 regular routes served by 13 airlines (winter flights schedule October’18-March’19)

2018 ГОДИНА НИз БрОЈКИ Меѓународен Аеродром Скопје • 2.2 милиона патници патуваа во 2018 со 16% годишен пораст • 2 милиона патници во една година – пресвртница постигната на 5 декември 2018 г.

• 2 нови авиокомпании – LOT Polish Airlines и Aegean Airlines • 37 редовни линии се опслужувани од 13 авиокомпании (зимски ред на летање Октомври ‘18 – Март ’19)

Ohrid St. Paul the Apostle Airport • 184 thousand passengers traveled in 2018 with 16% annual increase • 5 new routes were opened: Istanbul, Warsaw, Tallinn, Eindhoven, and Vienna.

• 3 new airlines entered: Onur Air, Enter Air, Nordica.

• 2 new tour operators entered: Tatilbudur and Rainbow.

• 2 new incoming markets for tourists were opened: Turkey and Estonia.

• 3 regular routes year round and 8 seasonal destinations (AprilOctober) served by 10 airlines

Аеродром Св. Апостол Павле Охрид • 184 илјади патници патуваа во 2018 со 16% годишен пораст • 5 нови авиолинии: Истанбул, Варшава, Талин, Ајндховен и Виена.

• 3 нови авиокомпании: Onur Air, Enter Air, Nordica.

• 2 нови тур-оператори: Tatilbudur и Rainbow.

• 2 нови пазари за туристи во доаѓање: Турција и Естонија.

• 3 редовни авиолинии што сообраќаат во текот на целата година и 8 сезонски дестинации (Април – Октомври) опслужувани од 10 авиокомпании

the core business operations, starting from: the ground handling services (passenger handling, flight operations, RAMP), security, safety, technical maintenance. At Skopje International Airport we have the luck to operate all the above noted services that we are selling to airlines, as our main direct clients. It is a huge range of airport services assortment and we as TAV Macedonia have the opportunity to manage everything by ourselves, as a concessioner of both airports.

This perspective of management gives us a privilege to obtain experience in different segments of the airports operations business on the Macedonian market, cooperation with the competent authorities, the related government body in each of the aviation segments, and to work on improvement of all parts of this chain of communication, because at the end, it effects on the results of our overall business.

Aside from these, so called aeronautical services, as I already mentioned, through our sister companies BTA, ATU, TAV MOS, we offer the non-aeronautical services, such as food and beverages (restaurants and cafes), duty free shop, business lounge and vip services, and all the retail and commercial services that have their shops in the terminal building. Also, at Skopje Airport we have separate Cargo Terminal, and we manage the car-park in

ги продаваме на авиокомпаниите, како наши директни клиенти. Тоа е огромен спектар на асортиман аеродромски услуги, а ние како ТАВ Македонија ја имаме можноста да управуваме со сè самите, како концесионер на двата аеродрома. Оваа перспектива на управување ни дава привилегија да се стекнеме со искуство во различни сегменти од дејноста на аеродромско работење на македонскиот пазар, да соработуваме со надлежни органи и владини тела во секој сегмент од воздухопловната индустрија, како и да работиме на подобрување на сите делови од овој синџир на комуникација, бидејќи на крајот, сето тоа влијае врз резултатите на нашето целокупно работење. Настрана од овие таканаречени авијациски услуги, како што веќе споменав, преку нашите сестрински компании BTA, ATU, TAV MOS, нудиме и не-авијациски услуги, како храна и пијалаци (ресторани и кафулиња), безцаринска продавница, бизнис-салон и VIP услуги, како и сите малопродажни и комерцијални услуги преку продавниците во терминалната зграда. Исто така, на скопскиот аеродром го одвоивме Карго терминалот, а го управуваме и паркингот пред главната терминална зграда. Затоа, работењето на аеродромски операции во Македонија е уникатно и единствено искуство, придонесува кон моето целокупно менаџерско искуство и на моите проектни задачи на други аеродроми, Бизнис каталог 2018

23

front of the main terminal building.

Therefore, working in airport operations in Macedonia is a unique experience, it has contributed to my overall managerial experience and my project assignments on other airports, such as Zagreb airport and Madinah airport, where I went after my 6 years of work at Ohrid and Skopje airports.

As for TAV Airports Group, it is a unique experience to be able to feel the motivation that comes when you are given chances to experience different systems and different cultures, learn and adapt at many working environments, and still enjoying in the multinational business culture of our TAV family.

MARILI: Tell us more about your business experience in TAV Airports. Which of the markets you have worked in, is your favorite, and how has your personal life adapted to your decisions for changes of different job positions within the group?

KURT: My Journey as well as my airport education in TAV started 19 years ago on 11 February 2000. I was 20 years old when I started working in Istanbul Ataturk Airport which was newly build and operated by TAV. My first position was had the title “Ask me“, and it literally meant that. Walking inside the airport and helping passengers who felt lost or needed guidance, listening to suggestions from passengers, observing and identifying failures and informing necessary departments.

My second position was in the Ramp Tower, were you are planning the aircraft parking positions (Passenger boarding bridge) and coordinate with necessary departments such as bridge operators as well as state authorities who were responsible for assigning open parking positions for the Aircraft.

The Terminal duty officer position followed as my next assignment being responsible for ensuring smooth passenger flow, cleanness of the terminal as well as addressing technical and terminal operation related issues to the Terminal operation center.

By the end of 2005 my first expatriate experience started in Georgia - Tbilisi assigned as the Deputy Terminal Operations Manager. Working in a different environment, different culture was nothing new to me, since I was born and raised in Germany.

My adaptation and harmonization was no more different than going to Turkey for the first time.

“I’ve started to work at TAV Airports when I was 20 years old. My first position at Istanbul Ataturk Airport, which was newly built and operated by TAV, had the title “Ask me“, and it literally meant that – walking inside the airport and helping passengers who felt lost or needed guidance. Since then, 19 years have passed and I have changed more working positions, including managerial experiences in georgia, Macedonia, Croatia and Saudi Arabia. All assignments and locations were unique in its own way. Adapting to some of these assignments, without family, surely wasn’t easy, but in the end you need your families, your loved ones’ support, in order to be successful.“

на пример на аеродромите во Загреб и Медина, каде што заминав по работењето на аеродромите во Скопје и Охрид. Што се однесува на Групацијата ТАВ Аеродроми, единствено искуство е да можете да ја почувствувате мотивацијата што доаѓа кога ви се дадени шанси да ги искусите различните системи и различните култури, да учите и да се приспособите на повеќе средини за работа, а сепак да уживате во мултинационалната бизнис култура на нашето ТАВ семејство. МАРИЛИ: Кажете ни повеќе за вашето бизнис искуство во ТАВ Аеродроми. Кои од пазарите каде што сте работеле е вашиот омилен и како вашиот личен живот се приспособуваше на вашите одлуки за промена на различните работни позиции во рамки на групацијата? КУРТ: Моето патување, како и мојата едукација за аеродромите почна во ТАВ пред 19 години, на 11 февруари 2000 година. Имав 20 години кога почнав да работам на Аеродромот Ататурк во Истанбул, кој што беше новоизграден и управуван од страна на ТАВ. Мојата прва работна позиција беше „Прашај ме“, буквално значеше тоа; одење низ аеродромот и помагање на патниците кои не можеа да се снајдат или пак им требаше помош, слушање на сугестиите од патниците, набљудување и идентификување на грешки и известување на потребните оддели. Мојата втора позиција беше во Кулата за прифат и отпрема, каде што ги планираме паркинг позициите на воздухопловите (патнички мост) и координираме со потребните оддели, како што се операторите на мост, државните органи кои се одговорни за доделување отворени паркинг позиции за воздухопловот. Позицијата Дежурен службеник во терминал како моја следна работна позиција значење одговорност за обезбедување непречен проток на патници, хигиена во терминалната зграда, како и адресирање прашања/проблеми поврзани со операции во однос на техника и терминал до Центарот за терминални операции. Кон крајот на 2005 година моето прво искуство во странство почна во Грузија – Тбилиси, каде бев назначен на работната позиција Заменик менаџер на терминални операции. Работејќи во различни средини, различни култури, не беше ново за мене, бидејќи јас сум роден и пораснат во Германија. Мојата адаптација и хармонизација не беше поразлична од одењето во Турција за прв пат. Некаде во средината на 2007 година, ја продолжив мојата кариера како Менаџер на аеродромски операции во Батуми, прекрасен крајбре-

„Моето патување, како и мојата едукација за аеродромите почна во ТАВ пред 19 години. Имав 20 години кога почнав да работам на Аеродромот Ататурк во Истанбул, кој што беше новоизграден и управуван од страна на ТАВ. Мојата прва работна позиција беше „Прашај ме“ и буквално значеше тоа - одење низ аеродромот и помагање на патниците кои не можеа да се снајдат. Оттогаш досега сменив повеќе работни позиции, менаџерски искуства во Грузија, Македонија, Хрватска, Саудиска Арабија. Секоја задача и локација беа уникатни и посебни на свој начин. Приспособувањето во различни работни средини без семејството, секако дека не е лесно, затоа што на крајот, за да бидете успешни потребно ви е семејството, како и поддршката од вашите сакани.“

In mid 2007 I continued as the Airport Operations Manager in Batumi, a beautiful sea side city in Georgia. Were we had constructed a green field airport.

I came to Macedonia by the end of 2008 and started in Ohrid as the Airport Manager overseeing the additional construction and enhancement works we did, and moved to Skopje in 2010 to continue as the Airport Manager. My experience in Ohrid has been always very dear to me, with all my colleagues and friends especially living in Ohrid. Small Airport, Small but fine, you will feel like home wouldn’t be exaggerated to say.

In 2013 I started to visit Saudi Arabia, were we had been awarded to Construct and operate Madinah Airport, the first Airport privatization project in the Kingdom of Saudi Arabia. By 2014 I was assigned as the Transition Coordinator, ensuring a smooth and gap free transfer of operations from old to new Airport facility. Responsible for drafting the transition plan and preparing a trial scenario together with the ORAT Team, ORAT stands for Operational Readiness Airport Transfer. The experience in Saudi Arabia, as well as the difficulties of being far away from family was one of the toughest challenges I have faced. But it is this experiences which shapes you which adds experience to experience.

My Zagreb journey started immediately after the Successful opening of Madinah Airport. Here I was assigned as the ORAT Coordinator responsible for Terminal & Landside Operations working with our French colleagues from Aeroports de Paris and Croatian Colleagues from Zracna luka together. This was a unique experience which produced a lots of valuable documentation and experience.

Working in Zagreb especially being with family was a great feeling I had missed after my Middle East journey.

Anyhow my Journey to the Middle East did not stop here, after the finalization of ORAT in Croatia, TAV was awarded with additional three Airports in Saudi Arabia. I spend additional 1 year in the Middle East and came back to Skopje as the Airports Coordinator of both Skopje and Ohrid airports, which means that I am responsible for all the airport’ operations.

Now coming back to the question which is my favorite? I wouldn’t say favorite, but in terms of overall airport management Skopje & Ohrid Airports are very unique, since all operation is managed by one company. Anyone who would like to study / understand airport management can learn it at TAV Macedonia. On the other hand each assignment, location was unique in its own way.

Adapting to some of this assignments without family, surely wasn’t easy, but in the end you need your families, your loved ones’ support, in order to be successful.

жен град во Грузија. Каде што изградивме гринфилд аеродром. Дојдов во Македонија кон крајот на 2008 година и почнав со работа во Охрид како Менаџер на аеродром надгледувајќи ги дополнителните градежни работи и работите за подобрување и унапредување што ги изведувавме, а се преселив во Скопје во 2010 година за да продолжам како Менаџер на аеродромот. Искуството во Охрид е секогаш драго за мене, со сите мои колеги и пријатели, а особено живеењето во Охрид. Мал аеродром, мал но добар, не е претерано да се каже дека ќе се чувствувате како дома. Во 2013 година, почнав со работа во Саудиска Арабија, каде ни беше доделено изградба и управување со Аеродромот во Медина, првиот проект за приватизација на аеродром во Кралството Саудиска Арабија. Во 2014 година бев назначен за Координатор за транзиција, притоа обезбедувајќи гладок и непречен трансфер на работењето од стариот во новиот аеродром. Бев одговорен за подготовка на планот за транзиција и подготовка на пробно сценарио заедно со тимот за Оперативна подготвеност за трансфер на аеродром (ORAT Team). Искуството во Саудиска Арабија, како и тешкотиите да се биде далеку од семејството беше еден од најтешките предизвици со кои сум се соочил. Но, тоа е тоа искуство што ве обликува и што ви додава искуство на искуството. Моето патување во Загреб почна веднаш по успешното отворање на аеродромот во Медина. Тука без назначен како Координатор за Оперативна подготвеност за трансфер на аеродром (ORAT) за операциите во терминал и во јавната зона, работејќи заедно со француските колеги од Aeroports de Paris и хрватските колеги од аеродромот. Ова беше прекрасно искуство што даде многу вредни документации и искуство. Работењето во Загреб, особено што таму со мене беше и моето семејство, беше одлично чувство што ми недостигаше по моето патување на Блискиот Исток. Како и да е, моето патување до Блискиот Исток не застана тука; по завршувањето на ORAT во Хрватска, ТАВ доби уште три дополнителни аеродроми во Саудиска Арабија. Поминав уште 1 година на Блискиот Исток и се вратив во Скопје како Координатор на аеродромски операции на двата аеродрома во Скопје и Охрид, што значи дека сум одговорен за сите аеродромски операции. Сега да се вратиме на прашањето која земја ми е омилена? Не би рекол омилена, туку во однос на целокупното менаџирање на аеродром, аеродромите во Скопје и Охрид се многу уникатни, бидејќи сите операции се вршат од страна на една компанија. Секој што би сакал да учи управување со аеродром, може да го научи тоа во ТАВ Македонија. Од друга страна пак, секоја задача и локација беа уникатни и посебни на свој начин. Приспособувањето на некоја од овие задачи без семејството, секако дека не е лесно, но на крајот, за да бидете успешни потребно ви е семејството, како и поддршката од вашите сакани. Бизнис каталог 2018

25

Mining

Jasna Azhievska Petrusheva

Interview with , Member of the Board of Directors of Mermeren Kombinat AD Prilep, Administrative Executive Director

With its historical results, Mermeren Kombinat AD Prilep is writing a new era of success

26

Бизнис каталог 2018

Со историски резултати Мермерен Комбинат АД Прилеп пишува нова ера на успеси

>> In 2018, out of 101 companies listed in the

>> Во 2018 година од 101 компанија, кои

Macedonian Stock Exchange, Mermeren Kombinat has been most successful among industry companies and has ranked at the fih place by its profit, immediately aer the banking sector, which occupies the first three positions, and the service sector with telecommunications

котираат на Македонската берза, Мермерен Комбинат е најуспешна од индустриските компании и се наоѓа на петто место по остварена добивка, веднаш зад банкарскиот сектор што ги зазема првите три места и услужниот сектор со телекомуникациите. Бизнис каталог 2018

27

Рударство

Јасна Ажиевска Петрушева

Интервју со , член на Одборот на директори на Мермерен Комбинат АД Прилеп, административен извршен директор

MARILI: A reason for this interview is the historically best result achieved last year by Mermeren Kombinat AD Prilep. What kind of results are we talking about and what do the achieved results owe to?

AZHIEVSKA PETRUSHEVA: It is an honour to be a part of the team that achieves results that are going to be written as the start of a new era of new achievements of the company. Actually, in 2018 we set a new organisational structure, with more young local management, competent in their area, motivated, with colleagues in whom we recognised enthusiasm for work, desire to prove their own potentials, and all with one common mission aimed in providing top results for our investors and clients. This, combined with the vision and the market-oriented arrangement and recognition of the new owner of Mermeren Kombinat, PAVLIDIS MARBLE-GRANITE from Drama, Greece, has helped us achieve results that show more than double increase in profit compared to the same period of the previous year (in which, I must point out, based on the information from the Central Registry for operation in 2017, Mermeren Kombinat AD Prilep was at the 13th position of the ranking of 200 most successful companies in the Republic of Macedonia). According to the published financial information about the companies listed in the Macedonian Stock Exchange, out of 101 listed companies in 2018, by now, Mermeren Kombinat has been the most successful one among industry companies and has ranked at the fifth place by its profit, immediately after the banking sector, which occupies the first three positions, and the service sector with telecommunications. Mermeren Kombinat is an almost 100 percent export-oriented company realising exports to China, Greece, Italy, France, Turkey, United States, Vietnam, and in 2017 it ranked at the 17th position among the top 100 exporters in Macedonia, while for 2018 we are expecting even better positioning at all the mentioned rankings.

Certainly, all these achievements are owed to continuous investments that we have made years before, not only in machinery and equipment, but also in training of employees and through constant upgrading and imrovement with the Integrated Management System for the standards ISO 9001:2015 / ISO 14001:2015 / ISO 45001:2018.

MARILI: To what extent has knowledge of this specific business for production and trade with marble, which PAVLIDIS MARBLEGRANITE boasts as a long-time family tradition, contributed to such results in the Mermeren Kombinat?

AZHIEVSKA PETRUSHEVA: The business model that was set-up with the change of the ownership structure in Mermeren Kombinat after the entry of PAVLIDIS MARBLE-GRANITE in September 2017, has even further established and strengthened the functioning of Mermeren Kombinat as a separate business entity. However, the key importance for achieving such results are the synergies that were established with PAVLIDIS MARBLE-GRANITE, which is one of the main manufacturers of white marble in the world market, thanks to the 28

Бизнис каталог 2018

Mermeren Kombinat is almost 100 percent exportoriented company realising exports to China, Greece, Italy, France, Turkey, United States, and Vietnam. Last year, it ranked at the 17th position among the top 100 exporters in Macedonia. Мермерен Комбинат е приближно 100 отсто извозно ориентирана компанија со извоз во Кина, Грција, Италија, Франција, Турција, САД, Виетнам, а минатата година се рангираше на 17. место меѓу топ 100 извозници од Македонија

МАРИЛИ: Повод за ова интервју е историски најдобриот резултат што минатата година го оствари Мермерен Комбинат АД Прилеп. За какви резултати станува збор и на што се должат постигнатите рекорди? АЖИЕВСКА ПЕТРУШЕВА: Гордост е да се биде дел од тимот што постигнува резултати што ќе бидат запишани како почеток на една нова ера на нови успеси на компанијата. Имено, 2018 година ја започнавме со нова организациска поставеност, со подмладен локален менаџмент, искусен во својата област, мотивиран, со колеги во кои препознавме ентузијазам во работењето, желба за докажување на сопствените потенцијали, но сите со една заедничка мисија во насока на обезбедувањетo врвни резултати на нашите инвеститори и клиенти. Ова, комбинирано со визијата и со пазарната поставеност и препознатливост на новиот сопственик на Мермерен Комбинат, компанијата PAVLIDIS MARBLE-GRANITE од Драма, Грција, направи да постигнеме резултати што покажуваат повеќе од двојно зголемување на добивката во споредба со истиот период минатата година (во која, мора да нагласам дека во согласност со информациите од Централниот регистар за работењето во 2017 година, Мермерен Комбинат АД Прилеп го зазеде 13. место на ранг-листата на 200 најуспешни компании во Република Македонија). Во согласност со објавените финансиски податоци за котираните друштва на Македонската берза, од котираните 101 компанија во 2018 година Мермерен Комбинат е најуспешна од индустриските компании и се наоѓа на петто место по остварена добивка, веднаш зад банкарскиот сектор што ги зазема првите три места и услужниот сектор со телекомуникациите. Мермерен Комбинат е приближно 100 отсто извозно ориентирана компанија со извоз во Кина, Грција, Италија, Франција, Турција, САД, Виетнам во 2017 година се рангираше на 17. место меѓу топ 100 извозници од Македонија, а во 2018 година има уште подобри позиционирања на сите веќе споменати листи. Секако, сите овие успеси се должат и на континуираните инвестиции што ги правиме со години наназад, не само во машини и во опрема туку и во обука на вработените и во постојано надградување и усовршување преку Интегриран менаџмент систем за стандардите ISO 9001:2015 / ISO 14001:2015 / ISO 45001:2018.

With its purity and whiteness, our Sivec® is a luxury material, positioned in our opinion in the top 3 white marbles in the world Нашиот Сивец® со својата чистота и белина е луксузен материјал, позициониран, според наше мислење, во топ 3 бели мермери во светот constant pioneering spirit and stable vision of its founder. Today, the entire organisational structure in the company, from the management to the immediate employees who contribute to the company through fundamental knowledge of materials and continuous research of new deposits and markets; security and proper utilization of the state-ofthe-art technology and optimisation of all processes certified in accordance with ISO 9001:2008, with special emphasis on the safety at work as a top priority, remain dedicated to the common goal of the company for sustainable growth and development, according to the interests of all stakeholders.

With multiple projects throughout the world, PAVLIDIS MARBLEGRANITE is one of the most professional choices in relation to taking and implementation of large projects with high quality standards and respect observance of agreed deadlines.

MARILI: Sivec® is a registered trade mark of Mermeren Kombinat AD Prilep. What does it mean to have a registered trade mark of this kind in the market and what are the most important constructions where Sivec® is built in?

AZHIEVSKA PETRUSHEVA: Mermeren Kombinat is the holder of the Sivec® trade mark, registered and generally recognised for the unique designation of our products and for distinguishing of our products from those of other entities on the territory of the Republic of Macedonia and internationally through the World Intellectual Property Organisation (WIPO). To be a holder of a world-recognised trade mark, above all means maintenance of the product quality that meets the specific requirements of our sophisticated and demanding customers, as well as continuous monitoring and improvement of the Quality Management System, through clear and specific plans, measurable objectives and proper organisational structure. Our Sivec®, with its purity and whiteness is a luxury material, positioned in our opinion, in the top 3 white marbles in the world. Sivec® is respected by many esteemed architects and constructors and has been selected to give the characteristic and exclusive white appearance in very large and well known projects – timeless artistic works, each with a unique beauty and noble appearance, such as the magnificent Sheikh Zayed Grand Mosque in Abu Dhabi, which is one of the most beautiful religious buildings in the world, where Sivec® was applied for the external cladding covering more than 100,000 square meters. Our Sivec® was also used in the construction of the Cathedral of Christ the Saviour in Moscow, the building of the Senate in Uzbekistan, and in a number of luxury residential and hotel buildings throughout the world. Our Sivec® was also chosen to be laid in luxury shops of the CHANEL brand throughout America. Certainly, for the end, I have left our latest project on which Mermeren Kombinat worked in the past two years, which is a part of the shopping mall that is under construction in Qatar as a part of the monumental Place Vendôme project, constructed for the 2022 World Cup in football.

MARILI: Mermeren Kombinat is a socially responsible company that allocates significant funds as assistance in various areas. Where do you give your help as a company?

AZHIEVSKA PETRUSHEVA: We help where we recognise a good idea, we want to be a part of an event or lead an event that leaves trace, and contributes to the development of something great, something that will mean advancement and gain for the municipality,

МАРИЛИ : Колку познавањето на овој специфичен бизнис за производство и трговија со мермер, што PAVLIDIS MARBLEGRANITE го има како долгогодишна семејна традиција, придонесе за вакви резултати на Мермерен Комбинат? АЖИЕВСКА ПЕТРУШЕВА: Бизнис-моделот, кој беше поставен со промената на сопственичката структура во Мермерен Комбинат по доаѓањето на PAVLIDIS MARBLE-GRANITE во септември 2017 година, уште повеќе го етаблираше и го зајакна функционирањето на Мермерен како посебен бизнис-ентитет. Сепак, од исклучителна важност за постигнувањето на вакви резултати се синергииите што се воспоставија со PAVLIDIS MARBLE-GRANITE, која е еден од главните производители на бел мермер на светскиот пазар, благодарејќи на постојаниот пионерски дух и стабилната визија на нејзиниот основач. Денес целата организациска структура во компанијата, од раководството до директните вработени што придонесуваат за компанијата преку суштинско познавање на материјалите и континуирано истражување на нови наоѓалишта и пазари; обезбедување и правилна употреба на stateof-the-art технологијата и оптимизација на сите процеси сертифицирани според ISO 9001: 2008, а притоа со посебен акцент на безбедноста на работното место како приоритет број еден, останува посветена на заедничката цел на компанијата за одржлив раст и развој, во согласност со интересите на сите заинтересирани страни. Со многубројните проекти низ светот, PAVLIDIS MARBLE-GRANITE претставува еден од најпрофесионалните избори во однос на преземањето и извршувањето на големи проекти со високи стандарди за квалитет и со апсолутно почитување на пропишаните временски рокови. Бизнис каталог 2018

29

Mining culture, art, sport, support to the young people, for the improvement of conditions in education, all with the aim of accomplishing better conditions for the community in which we work and in which we give our contribution. This is our collective commitment and I am especially proud and pleased to recognise this characteristic in many in the family of Mermeren Kombinat. However, I would not list individual projects because our motto is “When you give, do not let your left hand know what your right hand has given...”.

MARILI: The MERMER Sculpture Symposium in Prilep, which celebrated its 55th anniversary last year, grew and developed owing to the production of high quality marble from your company. How much have you improved this cooperation and support to the Marble Colony in past year?

AZHIEVSKA PETRUSHEVA: If we start from the fact that Mermeren Kombinat has been manufacturing Sivec® since 1946 and until several years ago it was the only company in our country that was engaged in the production of white marble in general, it can be expected that there is a strong link for the development of the Symposium as well.

Today, the 55th anniversary of the Sculpture Symposium, points towards the successful organisation, which does not need only the support that we give as a company, but requires full committment and engagement by the organisers. I am very pleased that the ideas for such colony still exist and develop through wonderful young and talented people. Mermeren Kombinat has always been and will remain to be the supporter and partner of this Symposium. We are proud that our marble, in combination with exceptionally talented artists, gives wonderful artistic works that will remain behind us forever as the witness of a time.

MARILI: You are the Executive Director of the company. How long have you been in the management and what does it mean to be in such a complex position, in a responsible function as a woman, since only 10 percents of women work in Mermeren Kombinat and this business is still treated as a men’s business?

30

Бизнис каталог 2018

МАРИЛИ : Сивец®/ Sivec® е регистрирана трговска марка на Мермерен Комбинат АД Прилеп. Што значи да се има регистрирано една ваква трговска марка на пазарот и кои се најпознатите градби во кои е вграден Вашиот Сивец®? АЖИЕВСКА ПЕТРУШЕВА: Мермерен Комбинат е носител на трговската марка Сивец®, регистрирана и општо позната за единствено означување на нашите производи и за разликување на нашите производи од оние на другите субјекти на територијата на Република Македонија и интернационално преку Светската организација за интелектуална сопственост WIPO. Да се биде носител на светски препознатлива трговска марка, пред сѐ, значи одржување на квалитетот на производот што ги задоволува специфичните очекувањата на нашите пребирливи клиенти, како и континуирано следење и подобрување на Системот за управување со квалитетот, преку јасно дефинирани планови, мерливи цели и соодветна организациска структура. Нашиот Сивец® со својата чистота и белина е луксузен материјал, позициониран, според наше мислење, во топ 3 бели мермери во светот. Сивец® е респектиран од многу познати архитекти и изведувачи и тој е избран да го даде карактеристичниот и ексклузивно бел изглед на многу големи и добро познати проекти – безвремени уметнички дела, секое со единствена убавина и благороден изглед, како што е величествената Голема Џамија на Шеик Заед во Абу Даби, која е еден од најубавите религиозни објекти во светот, каде што Сивец® е употребен за надворешната фасада во количина од повеќе од 100.000 квадратни метри. Исто така, нашиот Сивец® е употребен во изградбата на Црквата на Исус Христос Спасителот во Москва, на зградата на Сенатот во Узбекистан, на голем број луксузни станбени и хотелски објекти низ светот. Нашиот Сивец® е избран да биде поставен во луксузните продавници на брендот CHANEL низ Америка. Секако, за крај го оставив и последниот проект на кој Мермерен Комбинат работеше во изминативе две години, а тоа е дел од трговскиот центар што се гради во Катар, кој е во состав на грандиозниот и монументален проект Place Vendôme, кој се подготвува во пресрет на Светското првенство во фудбал во 2022 година. МАРИЛИ : Мермерен Комбинат е општествено одговорна компанија што издвојува значителни средства за помош во различни области. Каде помагате како компанија? АЖИЕВСКА ПЕТРУШЕВА: Помагаме таму каде што препознаваме добра идеја, сакаме да бидеме дел или носители на настан што остава белег, кој придонесува за развој на нешто големо, нешто што ќе значи развој и придобивка за општината, културата, уметноста, спортот, поддршка на младите, за подобрување на условите во образованието, а сѐ тоа во насока на остварување на подобри услови во заедницата во која работиме и во која директно придонесуваме. Ова е наша колективна заложба и посебно сум горда и задоволна што можам да ја препознаам оваа карактеристика кај голем дел од семејството на Мермерен. Сепак, не би наведувала поединечни проекти бидејќи нашето мото е „твојата лева рака да не знае што дала десната“.

Mermeren Kombinat is a socially responsible company and it allocates significant funds for assistance in various areas. We help where we recognise a good idea, we want to be a part of an event or lead an event that leaves trace, and contributes to the development of something great, something that will mean advancement and gain Мермерен Комбинат е општествено одговорна компанија и таа издвојува значителни средства за помош во различни области. Помагаме таму каде што препознаваме добра идеја, сакаме да бидеме дел или носители на настан што остава белег, кој придонесува за развој на нешто големо, нешто што ќе значи напредок и придобивка

МАРИЛИ : Скулпторскиот симпозиум „МЕРМЕР“ во Прилеп, кој минатата година одбележа 55-годишен јубилеј, растел и се развивал благодарејќи на производството на квалитетен мермер од Вашата компанија. Колку ја подобривте оваа соработка и поддршка на Мермерната колонија во последниве години? АЖИЕВСКА ПЕТРУШЕВА: Ако појдеме од фактот дека Мермерен Комбинат го произведува Сивец® уште од 1946 година и до пред неколку години беше единствена компанија во нашата држава што се занимаваше со производство на бел мермер воопшто, очекувано е да постои силна врска за развојот и на самиот Симпозиум. Денес, кога зад Интернационалниот скулпторски симпозиум се бројат 55 години, тоа зборува за успешноста на организацијата, за која не е доволна само поддршката што ние ја даваме како компанија, туку бара целосна посветеност и ангажираност од организаторите. Многу сум задоволна што идеите за ваквата колонија сѐ уште постојат и се развиваат преку прекрасни млади и талентирани луѓе. Мермерен Комбинат отсекогаш бил и ќе остане да биде поддржувач и партнер на овој Симпозиум. Ние сме горди што нашиот мермер, во комбинација со неверојатно талентираните уметници, дава прекрасни уметнички дела што засекогаш ќе останат зад нас за да сведочат за едни времиња.

AZHIEVSKA PETRUSHEVA: The fact that only 10 percent of the employees in Mermeren Kombinat are women does not make this business a men’s business. Although few in number, women in the company are positioned at all levels and in all organisational units. Understandably, women are represented more in the administrative sectors, but I have to stress that we have women who are mining engineers and they are involved in the planning, organisation and production in the quarry, as well as women who are directly involved in the manufacturing process and work on the equipment in the factory. Although seemingly there are few women according to their number, the women in Mermeren Kombinat are inspiration and motivation for the organization.

My employment in Mermeren Kombinat started in 2009, and since then, I have been at various managerial positions, with the latest being the Administrative Executive Director and the member of the Board of Directors of Mermeren Kombinat for the past five years. I must emphasise that what I have achieved so far, in addition to my effort and ambition, is a result of the support that I receive from my colleagues at all levels in the organisation, as well as of the support of the owners since they have recognised a confidential and fulfilling professional. And to be successful at a responsible position, regardless if you are a woman or a man, means to be committed, prepared to give up some things in your life, be focused, aimed at results, proactive, self-critical, be a listener, supporter, motivator, instructor, be prepared for changes, know how to address failures and how to share success.

Successful managers do not make success by themselves, successful managers are those who know how to recognise talents in people and unleash their potential in the best possible way. In the heart of a successful company are the successful employees with the feeling of belonging to the company.

МАРИЛИ: Вие сте извршен директор во компанијата. Колку долго сте во менаџментот и што значи да се биде на ваква сложена позиција, на одговорна функција како жена, со оглед дека во Мермерен Комбинат работат само 10 отсто жени и овој бизнис сѐ уште се третира како машки? АЖИЕВСКА ПЕТРУШЕВА: Тоа што само 10 отсто од вработените се жени, всушност, овој бизнис не го прави машки. Иако се малку на број, сепак, жените во компанијата ги има на сите нивоа и во сите организациони единици. Разбирливо, жените повеќе се застапени во административните сектори, но мора да нагласам дека имаме и жени што се рударски инженери и тие се вклучени во планирањето, организирањето и во производството во рудникот, како и жени што директно се вклучени во процесот на производство и работат на машините во фабриката. Иако се навидум малку на број, жените во Мермерен се инспирација и мотивација за организацијата. Мојот работен однос во Мермерен започна во 2009 година и оттогаш сум на различни раководни функции, а веќе петта година сум на позицијата административен извршен директор и член на Одборот на директори на Мермерен. Мора да нагласам дека ова што го имам постигнато досега, покрај на мојот труд и амбиција, се должи и на поддршката што ја имам од моите колеги на сите нивоа во организацијата, како и на поддршката од сопствениците затоа што тие во мене препознаа доверлив и исполнителен професионалец. А да се биде успешен на одговорна функција, без разлика дали си жена или маж, значи да се биде посветен, подготвен на одредени откажувања во животот, значи да се биде фокусиран, насочен кон резултати, проактивен, самокритичен, да се биде слушател, поддржувач, мотиватор, подучувач, да се биде подготвен на промени, да се знае како да се справува со неуспесите и како да се споделуваат успесите. Успешните менаџери не го носат успехот сами, успешни се оние менаџери што знаат да ги препознаат талентите на луѓето и најдобро да ги ослободат нивните потенцијали. Во срцето на една успешна компанија се успешните вработени со чувство на припадност на компанијата. Бизнис каталог 2018

31

Рударство

The fact that only 10 percent of the employees in Mermeren Kombinat are women does not make this business men’s business. Although few in number, women in the company are at all levels and in all organisational units. Тоа што само 10 отсто од вработените во Мермерен се жени, овој бизнис не го прави машки. Иако се малку на број, сепак, жените во компанијата ги има на сите нивоа и во сите организациони единици

SIVEC® Nature has given us many hidden treasures. Our ancestors have managed to discover one of them and for the last seventytwo years, we have been carefully utilizing it and turning it into timeless works of art – each one of unique beauty and noble appearance.

MERMEREN Kombinat AD Prilep, Republic of Macedonia, set-up in 1946, is the global leader in the extraction and processing of snow-white marble. SIVEC® is the registered trademark of the fine-grained white dolomitic marble extracted from the quarries of our Company, near the town of Prilep. The Company operates five large-scale quarries that cover around 30% of the concession area of 1.9 km2, making it the largest white marble quarrying area worldwide.

MERMEREN Kombinat AD Prilep, Krusevski Pat b.b.

7500, Prilep, Republic of Macedonia Tel: + 389 (48) / 418-940 Fax: + 389 (48) / 418-998 Web: www.mermeren.com E-mail: info@mermeren.com

t

маркетинг стратегија • Дигитална и извршување дигитални

• Планирање кампањи

• Интегриран дигитален маркетинг пристап • Сопствена платформа на повеќе од 60

македонски сајтови KeepAnEye.mk менаџмент на премиум

• Централизиран имиџ на сите македонски

кампањи сајтови кампањи на Google Display

• Имиџ Network видео реклами • YouTube • AdWords search кампањи • Пласирање, таргетирање и мерење на дигитални

со алатките на Гемиус кампањи • Менаџмент фан страници на Фејсбук

• Организатори Сајт на манифестацијата

на во Македонија од 2010

годината година

Strategy trategy

Goal Budget

1 Пакет на фејсбук фан страна Менаџирање евра 100

2 Пакет

на фејсбук фан страна Менаџирање

600 кликови на keepaneye.mk

200 евра

3 Пакет

на фејсбук фан страна Менаџирање

600 кликови на keepaneye.mk

Повеќе од 100,000 импресии на GDN

300 евра

Keep an Eye

Mar Marketing keting channels

Impressions AdWords dWords Impressions Google A Clicks Bannerss Banner

YouTube YouT Tube Facebook

Media S Solutions olutions

Metrics Metr ics

Link L ink

L Landing anding P Pages ages

Actions A ctions Codes C odes Offers Special cial Offer rs

Budget g t

O Optimization ptimization i i i

C Content ontent Management

Full service digital marketing agency www.mediasolutions.mk email: marketing@mediasolutions.mk, mob. 078 237 763

Business and Entrepreneurship

Interview with Mrs. Ena Nornild, General Manager of the DAN-MAK Construction Company and Owner of the Miss EN Beauty salon

Интервју со г-ѓа Ена Норнилд, генерален менаџер на градежната компанија ДАН-МАК и сопственик на салонот за убавина „Miss EN“

34

Бизнис каталог 2018

Is ClAssICAl MARILI: You are the General Manager of the DAN-MAK Construction Company. Could you tell us, which prestigious projects you are working on in this period?

NORNILD: We constantly work on new projects, continuously, as an old project is finished, we start a new one. Construction is such a branch that contributes to enormous satisfaction when completing a project. Evidently, you see in front of you every moment of your effort constructed.

That motivates us to be constantly in an infinite circle with projects, for example, at this moment, we are working on three active projects in Skopje and one in Kavadarci, and meanwhile, we are already thinking what we will do after their completion.

MARILI: Currently, you are engaged about construction of your own home. What kind of home will you live in the future? Will it be a building in a modern architectural style with modern futurist lines, or will it have something from the Scandinavian tradition since your husband, the owner of DAN-MAK is Danish?

NORNILD: I would not apply strict selection of a certain style, that would be monotonous. I would rather see our future home as playful, pleasurable and positive – as is our daily life. A modern

yIN-yANG

МОЈОт ДЕлОвЕН жИвОт Е КлАСИчЕН

ЈИН-ЈАНг >> Во градежништвото и во сите ангажмани

околу тие проекти треба да сте вистински лав за да успеете и да се изборите проектот да го завршите ефективно и ефикасно

МАРИЛИ: Вие сте генерален менаџер на градежната компанија ДАН-МАК. Кажете ни на кои престижни проекти работите во овој период? НОРНИЛД: Постојано работиме на нови проекти, континуирано, како што ни завршува еден проект почнуваме со нов. Градежништвото е таква гранка што придонесува за огромна сатисфакција при завршувањето на еден проект. Видливо, пред себе го гледате

>> In construction and in all engagements

concerning those projects, you should really be a true lion to succeed and fight your way to completing a project effectively and efficiently

Бизнис каталог 2018

35

Бизнис и претприемaштво

My BusINEss lIfE

Business and Entrepreneurship

изграден секој момент од вашиот труд. Тоа нѐ мотивира постојано да сме во инфинитивен круг со проекти, на пример, во овој момент работиме на три активни проекти во Скопје и на еден во Кавадарци, а во меѓувреме веќе размислуваме што ќе правиме по нивното завршување. МАРИЛИ: Моментно сте ангажирана околу изградбата на сопствената куќа. Во каков дом во иднина ќе живее госпоѓа Ена? Дали ќе биде тоа објект во современ архитектонски стил, со модерни футуристички линии или, можеби, ќе има и нешто од скандинавската традиција, со оглед на тоа дека Вашиот сопруг, кој е сопственик на ДАН-МАК, е Данец? НОРНИЛД: Не би применила строга селекција на одреден стил, тоа би било монотоно. Повеќе би сакала нашиот иден дом да е разигран, пријатен и позитивен - така како што е нашето секојдневие. Модерен архитектонски стил, пријатен и за око и за душа. Сплет на дискретен барок со сјајни површини во комбинација со темно дрво. Скандинавската традиција, исто така, ни е интересна и со луксузни примеси. Многу идеи одеднаш, но, секако, треба внимателно да ги осмислиме и да ги изведеме. Што се однесува до опремувањето, активно ги разгледувам трендовите за оваа година на модерната класика, тоновите што ги употребуваат – светли и потемни тонови од една нијанса со дистракција од тренди егзотичен тон, а меѓу омилените ми е „royal blue“. Ми се допаѓа кога едно парче мебел се издвојува и самостојно придонесува за естетскиот изглед на целиот простор. Севкупно, засега сѐ ни е базирано врз разработувањето на идеите. Штом ќе го средиме нашиот иден дом, секако ќе ми биде чест да ве поканиме да го разгледате.

Бизнис и претприемaштво

architectural style, enjoyable for both the eyes and the soul. A union of discreet baroque with shiny areas in combination with dark wood.

Scandinavian tradition is also interesting to us with additional luxury elements. These are a lot of ideas at once but certainly we should conceive it and make it carefully.

As for the furnishing, I am actively looking at this year’s trends of modern classics, tones that are used – lighter and darker shades of a nuance with distraction of a trendy exotic tone, and royal blue is among my favourite. I like it when a piece of furniture distinguishes itself and contributes autonomously to the aesthetic appearance of the whole area.

All in all, everything is based on working out the ideas so far. As soon as we finish our future home, certainly, I will be honoured to invite you to see it.

MARILI: You are also the owner of the Miss EN Beauty salon. That is something different than construction engineering. To what extent does this part of your managing make you fulfilled and where do you feel yourself?

NORNILD: When these two activities are in question, there are two types of personalities in me. In construction and in all engagements concerning those projects, you should really be a true lion to succeed and fight your way to completing a project effectively and efficiently. On the other hand, diametrically opposed, in Miss EN I feel like a real gentle lady, a dream of every woman, to be taken care of, to feel relaxed, beautiful and satisfied. So, my business life is a classical yin-yang, it fulfils me when I have both activities in one day. They are so different and one has very little elements of the other, nevertheless, I need them both to close the daily circle.

MARILI: What novelties do you offer to your clients at Miss EN in this period, or what treatments do you apply the most?

NORNILD: At Miss EN, we have novelties all the time. We were the first in the market to bring the Madero therapy, we are among the rare ones who work with the 100% organic Aureage cosmetics, and Oxy treatments, as well as special treatments of the face are performed in accordance with the chronology of the season. We constantly visit trainings and apply world trends in caring for the face and the body.

In this period particularly popular are weight losing treatments, the Madero therapy for body contouring and improvement of metabolism.

MARILI: You support humanitarian projects.

One of them is the humanitarian auction of paintings that was held on the thematic day “LADY-YES” organised by the Marili Agency, when you bought a painting. In your opinion, how important are such humanitarian projects for your personality, for your work and how much does the society need them?

МАРИЛИ: Вие сте и сопственик на салонот за убавина „Miss EN“. Тоа е нешто сосема поразлично од градежништвото. Колку овој дел од Вашето менаџирање Ве исполнува и каде повеќе се чувствувате своја? НОРНИЛД: Кога се во прашање овие две дејности, во мене има два типа личност. Во градежништвото и во сите ангажмани околу тие проекти треба да сте вистински лав за да успеете и да се изборите проектот да го завршите ефективно и ефикасно. Од друга страна, дијаметрално различно, во „Miss EN“ се чувствувам како вистинска нежна дама, сон на секоја жена, да е негувана, да се чувствува релаксирано, убаво и задоволно. Така што мојот деловен живот е класичен јин-јанг, ме исполнува и кога и едната и другата дејност ги имам заедно во еден ден. Тие се толку различни и во едната има многу малку елементи од другата, а, сепак, потребни ми се и двете за да го затворам дневниот круг.

There are humane people in our society, and certainly, projects such as that of the Marili Agency are welcomed and there should be as many of them as possible in the future Нашето општество има хумани луѓе и секако дека проектите, како што беше тој на агенцијата „Марили“, се добредојдени и треба да ги има колку што е можно повеќе во иднина

Бизнис каталог 2018

37

Business and Entrepreneurship

МАРИЛИ: Кои новитети во „Miss EN“ им ги нудите на клиентите во овој период, односно какви третмани најмногу применувате? НОРНИЛД: Во „Miss EN“ постојано имаме новини. Први на пазарот ја донесовме терапијата мадеро, ние сме меѓу ретките што работат со 100 проценти органската козметика „Aureage“, а Oxy-третманите, како и специјалните третмани на лице се работат по хронологија на годишните времиња. Константно посетуваме обуки и ги применуваме светските трендови за нега на лицето и на телото. Во овој период особено се популарни третманите за слабеење, терапијата за обликување на телото мадеро и за подобрување на метаболизмот.

Feel like a real gentle lady, a dream of every woman, to be taken care of, to feel relaxed, beautiful and satisfied

38

Бизнис каталог 2018

NORNILD: I am present at humanitarian projects very often. I think that every person can somehow contribute to somebody else’s benefit. I absolutely don’t like and have no need to present myself in public with humanitarian activities and donations because, first of all, I am doing it with a big heart and with pleasure that I contribute to

МАРИЛИ: Вие поддржувате и хуманитарни проекти. Еден од нив е хуманитарната аукција на слики што се одржа на тематскиот ден „ДАМА-ДА“ во организација на агенцијата „Марили“, на која купивте една слика. Според Вашето мислење, колку ваквите хуманитарни проекти се важни за Вашата личност, за Вашето работење и колку му се потребни на општеството? НОРНИЛД: Често сум присутна на хуманитарни проекти и настани. Мислам дека секоја личност може колку-толку да придонесе за нечие подобро. Апсолутно не ми се допаѓа и немам потреба јавно да се претставувам со хуманитарните активности и донации бидејќи, пред сѐ, ги правам со големо срце и со задоволство дека придонесувам за нечие подобро утре. Ваквите подвизи не треба да ги кори-

Бизнис и претприемaштво someone’s better tomorrow. We don’t have to use such acts for nourishing our ego, but on the contrary, for opening our soul and joining with the souls of the ones who need them the most.

There are humane people in our society, and certainly as many such projects as possible are welcome in the future.

стиме за хранење на егото, туку напротив, за отворање на душата и за соединување со душите на кои им е најпотребно. Нашето општество има хумани луѓе и секако дека е добредојдено во иднина да има колку што е можно повеќе вакви проекти.

Во „Miss EN“ се чувствувам како вистинска нежна дама, сон на секоја жена, да е негувана, да се чувствува релаксирано, убаво и задоволно

KROMBERG & SCHUBERT MACEDONIA DOOEL Bitola

Achieving the Vision

КРОМБЕРГ & ШУБЕРТ МАКЕДОНИЈА ДООЕЛ Битола

остварување на визијата

W

hat it looks like to work in a company with more than 6,200 employees? How can one reach this number? What obstacles and challenges can you encounter on the way to the title “one of the largest employers in Macedonia” and who is to praise for this?

To obtain answers to these questions, we talked to some employees in KROMBERG & SCHUBERT MACEDONIA DOOEL Bitola, and further attached to this text you can read their impressions.

KROMBERG & SCHUBERT MACEDONIA DOOEL Bitola began its story in the winter 2012, with the first 300 employees at the time. Over years, this number of employees has increased and ultimately came to more than 6,200 employees.

40

Бизнис каталог 2018

K

ако е да се работи во колектив со повеќе од 6.200 вработени? Како се достигнува таа бројка? Кои пречки и предизвици може да Ви се појават на патот кон титулата „еден од најголемите работодавци во Македонија“ и кој е за заслужен за сето тоа? За да добиеме одговор на овие прашања разговаравме со дел од вработените во КРОМБЕРГ & ШУБЕРТ МАКЕДОНИЈА ДООЕЛ Битола, а впечатоците може да ги прочитате во прилог на овој текст. КРОМБЕРГ & ШУБЕРТ МАКЕДОНИЈА ДООЕЛ Битола ја започна својата приказна во зимата 2012 година, со првите 300 вработени во тој период. Како што минуваа годините, така овој број на вработени се зголемуваше и на крајот резултираше со повеќе од 6.200 вработени. „Најголем мотив и водилка кон постигнувањето на ваков успех секогаш треба да биде Вашата визија“ - велат

“The greatest motivation and guide towards achieving such success should always be your vision”, say the company employees. Any time you start doing something, you have to set a goal concerning where you want to reach and what you want to be like during the fulfilment of the goal, and what is more important, what you would like to be after you have achieved it.

When we initially started the first recruitments, when the first projects were implemented and the whole factory was built “from scratch”, we knew that it was a process that had to happen and would not be easy at all, but we always had a picture before us of a large factory where everything is neat, where workers work in compliance with the world standards and principles, which would be a role model that a giant by the example of modern and more advanced societies can be built even in our country.

To be able to come to this status you should be flexible, have wide perspective and should be open for every idea. You have to recognise an opportunity that can be used even when something does not seem useful at first sight. As the company grew so did ambitions for new projects, for a larger manufacturing plant, and for even more employees and even more achievements grow.

Development of KSMK, in its own right, was a unique one since it was the first company in the region and elsewhere that grew with such a pace, whereby it was perceived that after the achievement of these new dimensions, some of the methods that had been useful in the first days could not be used later on, when the company was becoming increasingly larger.

At such moments, you should follow your instinct because only if you sincerely believe in your set goals and values, the instinct will help you make true decisions and head towards the goal. KSMK is an example that everything can be achieved if wished, because despite all suspicions and poor prognoses for success, we have implemented new goals and showed everyone that even in our Macedonia one can work honestly, that there is a sufficient number of people who want to work, that we can manufacture for giants like “Mercedes”, “Audi” and “BMW” and are capable enough to built and manage such a company”, representatives of the management say.

It is a challenge to keep up with global trends since we live in a very conservative society and everything that we started to implement was greeted with scepticism and rejected very often, but ultimately, we showed that we can succeed and that it was good that we had implemented it. All additional activities that the company undertakes in order to motivate the employees are not conventional and many of them resemble the western world other than our surroundings, but they are new, and always when something is new, it instils freshness into the work and awakens curiosity about how this is going to develop and what the final outcome will be.

We are glad to see that a large number of other companies, locally first of all, start taking example from the work of KSMK since the results are visible.

We are also glad because we introduce novelties in

вработените во оваа компанија. Секогаш кога почнувате да правите нешто, мора да имате зацртана цел каде сакате да дојдете и какви да бидете во текот на исполнувањето на целта и, уште поважно, по нејзиното постигнување. Уште кога се започнуваше со првите регрутации, кога се имплементираа првите проекти и кога целата фабрика се градеше „од нула“, знаевме дека тоа е процес што мора да се случи и кој нема да биде воопшто лесен, но секогаш пред нас беше сликата на една голема фабрика во која сè е уредно, во која се работи по светски стандарди и принципи и која ќе биде пример за тоа дека и во нашата земја може да се изгради гигант по примерот на модерните и понапредни општества. За да се дојде до овој статус мора да бидете флексибилни, со широки видици и да бидете отворени кон секоја нова идеја. Потребно е да ја препознаете можноста што може да се искористи, дури и кога на прв поглед нешто не Ви изгледа корисно. Како што растеше компанијата, така растеа и амбициите за нови проекти, за поголем производен погон, за уште повеќе вработени и за уште поголеми достигнувања. Развојот на КШМК, сам по себе, беше уникатен бидејќи тоа беше прва компанија во регионот и пошироко што растеше со вакво темпо, при што се согледа дека по достигнувањето на овие нови димензии, некои од методите што беа корисни во првите денови не можеа да се употребат подоцна кога компанијата стануваше сè поголема и поголема. Во такви моменти треба да го следите инстинктот бидејќи само ако искрено верувате во Вашите зацртани цели и вредности, инстинктот ќе Ви помогне да ги донесете вистинските одлуки и да грабите кон целта. „КШМК е пример дека може да се постигне сè само ако се сака бидејќи и покрај сите неверувања и Бизнис каталог 2018

41

the lifestyles. However, having such a number of employees that are getting familiar with the new manner of work, action and sharing of different experience, contributes to looking at all other things differently. You are becoming more humane and adjustable and care about the whole community in which you operate.

After these past six years, the lesson that we all can learn from the example of KROMBERG & SCHUBERT MACEDONIA DOOEL Bitola is the following: If you start something new and you know that it would not be easy – do not give up. On the contrary, invest yourself to the maximum, until the last cell in you,

лоши прогнози дека не може да се успее, ние остварувавме нови цели и им покажавме на сите дека и во оваа наша Македонија може да се работи чесно, дека има доволно луѓе што сакаат да работат, дека може да се произведува за гиганти како што се ’Мерцедес‘, ’Ауди‘ и ’БМВ‘ и дека сме доволно способни да изградиме и да раководиме со ваква компанија“ - велат претставниците на менаџментот. Предизвик е да се биде во тек со светските трендови бидејќи живееме во многу конзервативно општество и сè она што почнувавме да го имплементираме беше пречекано со скептичност, честопати отфрлано, но на крајот покажавме дека може да успееме и дека е добро што сме го примениле. Сите дополнителни активности што ги презема компанијата, со цел да ги мотивира вработените, не се конвенционални и многу од нив повеќе личат на западниот свет отколку на нашето опкружување, но тие се нови и секогаш кога нешто е ново, тоа внесува свежина во работењето и буди љубопитност за тоа како ќе се развива и кој ќе биде финалниот исход. Мило ни е што гледаме дека голем број од другите компании, пред сè, локалните, почнуваат да земаат пример од работата на КШМК бидејќи резултатите се видливи. Исто така, задоволни сме што внесуваме новитети и во начинот на живеење. Сепак, да имате толкава бројка на вработени што се запознаваат со нов начин на работа, на дејствување и споделување на различни искуства, придонесува со поинакви очи да се гледа и на сите други работи. Станувате похумани, поприспособливи и се грижите за целата заедница во

TOA E КОМПАНИјА ШТО Е ФИЛАНТРОП ВО СВОЕТО РАбОТЕњЕ, ПОДОЛУ СЕ НАбРОЕНИ САМО ДЕЛ ОД ДОНАЦИИТЕ И СПОНЗОРСТВАТА ШТО ГИ ИМА ОСТВАРЕНО КШМК: „Денови на црвен крст и крводарителство“ „Светскиот ден на хепатитис“ – Хепар центар Битола l „Светски ден за подигање на свеста за аутизмот“ l „Интернационален фестивал на монодрама“ – Центар за култура Битола l Подршка за обнова на планинарскиот дом „Копанки“ – Пелистер l Фолклорен фестивал „Илинденски денови“ – Цeнтар за култура Битола l 17ти меѓународен младински уметнички фестивал “Битола отворен град“ l „Бит Фест - Концерт на Исмаил Лумановски Смајко“ - Битолски Весник l „Македонско културно лето“ – Асоцијација Сонце l „Божиќен Базар“ – Германска Амбасада l „Балканска колонија на занаетчии“ – Астерион 5 l „Рок Симфонија“ – Битола l "100 години постери во Битола", во организација на здружението АРХИВСИСТ 2 l „Најуспешните битолчани“ – Битолски весник l Детски фестивал „СИ-ДО“ – Битола l „ Европско првенство во ракомет ЕХФ“ во Хрватска 2018 l Tрадиционалниот настан за Одбојка 2018 l „Ракометен клуб на фанови“ – Битола l „ФК Битола“ l l

Академијата за боречки вештини "Нинџицу" Клуб Битола l Танцов клуб „Expose“ – Битола l „Голф клуб“ – Битола l Фудбалски клуб “Кравари“ l Секоја година донации за „ЈУ Домот за доенчиња и мали деца – Битола“ и „Заводот за рехабилитација за деца со оштетен слух-Кочо Рацин “ од Битола l Донација на медицински апарати за „ЈЗУ Клиничка Болница Др. Трифун Пановски“ – Битола l Донација на школска опрема за „ОУ Елпида Карамади – Битола“ l Донација за „ОУ Стив Наумов – Битола“ l Редовни донации за „СОС Детско село Македонија “ l Донација на прочистувачи за воздух за детските градинки од Битола l Донација за здружението на слепи лица од Битола l Донација за ЈЗУ „Д-р Хаим Абраванел“ l Поставување на детски реквизити во градскиот парк во Битола l Редовни донации за наши вработени и граѓани l Редовно вклучување во јавни акции за помош и поддршка на лица, установи, проекти и сл l

која функционирате. По овие изминати шест години, лекцијата што може сите да ја научиме од примерот на КРОМБЕРГ & ШУБЕРТ МАКЕДОНИЈА ДООЕЛ Битола е следна: Ако започнете со нешто ново и знаете дека нема да биде лесно – не откажувајте се. Напротив, вложете се до максимум, до последна клетка во себе, со целата енергија, знаење и посветеност, работете заедно, тимски, за доброто на сите и само така ќе успеете. И запомнете, поставувањето амбициозни цели дава амбициозни резултати. Некој паметен рекол: ако вашите соништа не ве плашат – не сонувате доволно!

with the whole your energy, knowledge and dedication, and work together, like a team, for the benefit of everybody, and that is the only way that you will succeed.

And remember, setting ambitious targets give ambitious results. A wise person once said: If your dreams do not scare you – they are not big enough!

ONLY A PART OF DONATIONS AND SPONSORSHIPS REALISED BY KSMK AS A COMPANY THAT IS PHILANTHROPIC IN ITS OPERATION ARE LISTED BELOW:

Days of the Red Cross and Blood Donation World Hepatitis Day – Hepar Centre Bitola l World Autism Awareness Day l International Monodrama Festival – Culture Centre Bitola l Support for Restoration of the Kopanki Mountain Hut – Pelister l Ilindenski Denovi Folk Festival – Culture Centre Bitola l 17th International Youth Art Festival Bitola Open City l Bit Fest – Concert of Ismail Lumanovski Smajko – Bitolski Vesnik l Macedonian Cultural Summer – Sonce Association l Christmas Bazaar – German Embassy l Balkan Colony of Craftsmen – Asterion 5 l Rock Symphony – Bitola l 100 Years Posters in Bitola, in organisation of the ARHIVIST 2 Association l Most Successful Bitola Citizens – Bitolski Vesnik l SI-DO Children's Festival – Bitola l 2018 EHF European Handball Championship l Traditional Event for 2018 Volleyball l Handball Fan Club – Bitola l FC Bitola

Martial Arts Academy Ninjutcu, Bitola Club Expose Dance Club – Bitola l Golf Club – Bitola l Kravari Football Club l Every year, donations for the Public Institution Home for Infants and Young Children – Bitola and Koco Racin Institute for Rehabilitation for Children with Impaired Hearing in Bitola l Donation of medical devices for the Dr. Trifun Panovski Public Health Institution Clinical Hospital – Bitola l Donation of School Equipment for the Elpida Karamandi Elementary School – Bitola l Donation for the Stiv Naumov Elementary School – Bitola l Regular donations for SOS Detsko Selo Macedonia l Donation of air purifiers for kindergartens in Bitola l Donation for the Association of the Blind in Bitola l Donation for the Dr. Haim Abravanel Public Health Institution l Installation of children’s requisites in the Bitola City Park l Regular donations for our employees and citizens l Regular involvement in public actions for help and support to persons, institutions, projects etc.

l

l

l

l

Бизнис каталог 2018

43

Pharmacy

Interview with

Maja stefkova, Director for Production and Development in Botanicals – Alkaloid Интервју со

Маја Стефкова, директор на производство и развој во Билкарство - „Алкалоид“

Фармација

ThE hIGhEsT sTANDArDs IN BOTANICAls fOr suPErB QuAlITy Of AlKAlOID PrODuCTs

НАЈвИСОКИ СтАНДАрДИ вО БИлКАрСтвО зА врвЕН КвАлИтЕт НА ПрОИзвОДИтЕ НА „АлКАлОИД“ >>

If people used to say that tea is only drunk when you are cold or have other health disorders, it is not the case anymore. It seems that everybody already knows the benefits of tea and enjoyment in a cup of tea has become a habit in this modern dynamic way of living >>

Ако некогаш чај се пиеше само кога имавме настинка или други нарушувања на здравствената состојба, сега веќе не е така, веќе секому му се добро познати благодатите на чајот и уживањето во шолја чај премина во навика во овој современ динамичен начин на живеење

MARILI: What is the Botanicals Unit within Alkaloid AD Skopje? How many employees does it have and what does it produce?

STEFKOVA: The Botanicals Unit is a part of the Chemistry, Cosmetics, and Botanicals Profit Centre, which is a part of Alkaloid AD Skopje besides the Pharmacy Profit Centre. Botanicals deals with the production of food products, mostly tea, both conventional and organic, as well as different spices, food additives, salt, supplements to diet. The products are produced in line with the most modern standards for the production of safe food, which we are certified for.

Monitoring of the standards as well as the technological equipping in this segment of production ensure conditions for impeccable quality of our products, which we are especially proud of. Around a hundred employees work in this part of Alkaloid.

MARILI: Where do you supply raw material – medicinal herbs for production of tea? Are most of them from Macedonia?

STEFKOVA: Supply of raw materials for our products is a very specific process and is really an increasing challenge for us. Having in mind that we work with natural raw materials, for which we have stipulated strict international norms and quality specifications, which include examination of different types of parameters, supplying is a very difficult process. Our goal is to ensure standard high quality of the medicinal herbs which we used for the production of our GOOD NATURE, and especially for the tea we produce for other world’s renowned trademarks.

Collecting wild growing medicinal herbs in a sustainable way and from strictly defined localities in the country is the practice that we have complied with since the start of

МАРИЛИ: Што претставува секторот билкарство во „Алкалоид“ АД Скопје. Колку вработени има во него и што се произведува? СТЕФКОВА: Секторот Билкарство е дел од профитниот центар Хемија, козметика и билкарство, кој е дел од „Алкалоид“ АД Скопје, покрај профитниот центар Фармација. Билкарство се занимава со производство на прехранбени производи, а најголем дел се чаеви и тоа конвенционални и органски, како и разни зачини, додатоци на јадењата, прехранбена сол, додатоци на исхраната. Производите се произведуваат во согласност со најсовремените стандарди за производство на безбедна храна, за што сме сертифицирани. Следењето на стандардите, како и технолошката опременост во овој сегмент на производство ни обезбедуваат услови за беспрекорен квалитет на нашите производи, на што сме особено горди. Во овој дел на „Алкалоид“ работат околу стотина вработени. МАРИЛИ: Од каде се снабдувате со суровини – лековити билки за производство на чаеви? Дали поголем дел се од Македонија? СТЕФКОВА: Снабдувањето со суровини за нашите производи е особено специфичен процес и навистина ни претставува сè поголем предизвик. Имајќи предвид дека работиме со природни суровини, за кои имаме пропишано строги меѓународни норми и спецификации за квалитет што вклучуваат испитување на различни видови параметри, снабдувањето е мошне тежок процес. Наша цел е обезбедување стандарден висок квалитет на лековитите билки што ги користиме за производство на нашите чаеви GOOD NATURE, но особено и на чаевите што ги произведуваме за други светски познати трговски марки.

Бизнис каталог 2018

45

Pharmacy In the US market, we place different tea varieties under our GOOD NATURE brand, but we also produce other world’s renowned trademarks, and those are organic and conventional types of tea that are sold and distributed not only in the United States but in a number of other countries, for example, Canada, Australia, New Zealand, Taiwan, and European Union countries

На американскиот пазар пласираме разни видови чаеви под нашиот бренд GOOD NATURE, но произведуваме и за други светски познати трговски марки, а тоа се органските и конвенционалните чаеви што се продаваат и дистрибуираат не само во САД туку и во повеќе други држави, на пример, Канада, Австралија, Нов Зеланд, Тајван и земјите од Европската Унија

46

Бизнис каталог 2018

the company. Unfortunately, in the past ten years, the number of pickers of herbs who we have cooperated with successfully for decades and from whom we have bought medicinal herbs has decreased drastically. At the same time, that is the main reason for which we are increasingly importing medicinal herbs from other countries, e.g. from Germany, Croatia, Serbia, Russia, Bulgaria, Spain, Poland, and many others.

MARILI: The range of GOOD NATURE tea types has also won over the US market. How important is this export for Alkaloid and which other markets do you export to?

STEFKOVA: Certainly, export of our tea to the US market is very important, especially because of the size of that market. The US market, as any other, has its specifics and is very selective but we managed to meet all the requirements of the consumers there not only with regard to creating tastes but concerning strict regulatory requirements and superior quality. We have met them and obtained certifications in specific standards for production of safe food that are demanded by the customers there or the US Food and Drug Administration.

In this market, we market different types of tea under our GOOD NATURE brand, but we also produce other world’s renowned trademarks. The products we produce for other trademarks are organic and conventional types of tea that are sold and distributed not only in the United States but in a number of other countries, for example, Canada, Australia, New Zealand, Taiwan, and European Union countries.

We have taken part in the largest and most renowned food fairs in the United States such as Fancy Food, which takes place in New York, and

Собирањето диворастечки лековити билки на одржлив начин, од строго дефинирани локалитети во државава, е практика што кај нас се почитува од самите почетоци на постоењето на компанијата. За жал, последниве десетина години драстично се намалува бројот на собирачи на билки со кои децении наназад успешно соработувавме и од кои откупувавме лековити билки. Наедно тоа е главната причина поради која сè повеќе увезуваме лековити билки од други земји, на пример, Германија, Хрватска, Србија, Русија, Бугарија, Шпанија, Полска и од многу други. МАРИЛИ: Асортиманот на чаевите GOOD NATURE го освои и американскиот пазар. Колку е значаен овој извоз за „Алкалоид“ и на кои други пазари извезувате? СТЕФКОВА: Секако дека од особено значење ни е извозот на нашите чаеви на американскиот пазар, посебно заради големината на самиот пазар. Американскиот пазар, како и сите други, има свои специфики и е особено пребирлив, но успеваме да ги исполниме сите барања на тамошните купувачи, не само во однос на креирањето вкусови туку и во однос на строгите регулаторни барања и супериорниот квалитет. Ги исполнивме и се сертифициравме по специфичните стандарди за производство на безбедна храна што ги побаруваат тамошните купувачи или Агенцијата за храна и лекови на САД. На овој пазар пласираме разни видови чаеви под нашиот бренд GOOD NATURE, но произведуваме и за други светски познати трговски марки. Производите што ги произведуваме за други трговски марки се органски и конвенционални чаеви што се продаваат и дистрибуираат не само во САД туку и во повеќе други држави, на пример,

Фармација

Besides tea, the range of product of Botanicals also includes products in form of droplets that are certain combinations of different extracts of herbs and they are intended for improvement or maintenance of some physiological functions of the body the Natural Products Expo West, an organic product fair, in Los Angeles for about ten years. These food fairs have enabled us to present our products to a huge number of visitors of our stands and have opened many doors towards “major” buyers there. Buyers on this continent are delighted at the tastes and combinations of the medicinal herbs we offer, and they especially value the “pharmaceutical principles” on the basis of which we produce tea.

MARILI: To what extent are the products of the Botanicals Unit intended for maintenance of a fit figure and good energy condition of the body, which is actually the need of the modern way of living?

STEFKOVA: The range of products of Botanicals includes a really great number of different types of tea, herbal, fruit, green, one-component and combinations of herbs. Tea as beverage, I can say, has already become an everyday routine for everybody taking care of their health and of maintaining their wellbeing. If people used to say that tea is only drunk when you are cold or have other health disorders, it is not the case anymore. It seems that everybody already knows the benefits of tea and enjoyment in a cup of tea has become a habit in this modern dynamic way of living.

We are certainly trying to follow the world’s trends in this field of natural products and creating tea combinations that, in addition to their positive effects on the body, concurrently contribute to the moments of relaxation and pleasure through enjoying the richness of tastes and flavours.

Besides tea, the range of products of Botanicals also includes products in form of droplets that are certain combinations of different extracts of herbs, and they are intended for improvement or maintenance of some physiological functions of the body. Such are the herbal drops from Valeriana, artichoke, nettle, drops for improved circulation and many others. We usually recommend herbal drops in combination with tea, and they are increasingly used for the maintenance of a fit figure.

MARILI: How long have you been in this managerial position, what is your profession and how hard is it to be a woman manager in such a production sector in a leading company in our country?

STEFKOVA: I completed higher education at the Pharmaceutical Faculty in Skopje, where a few years later I finished specialist studies in pharmaceutical technology. I recognised my affinity to medicinal herbs and to the subjects that were taught during my studies and was especially happy that my first engagement as a Bachelor of Pharmacy was in this part of the largest pharmaceutical in-

Канада, Австралија, Нов Зеланд, Тајван и земјите од Европската Унија. Приближно десетина години сме присутни на најголемите и најпознатите саеми за храна што се одржуваат во САД, како што се саемот „Fancy Food“ што се одржува во Њујорк и саемот за органски производи „Natural Products Expo West“ што се одржува во Лос Анџелес. Овие саеми ни овозможија да ги претставиме нашите производи пред огромниот број посетители на нашите штандови и ни отворија многу врати кај тамошните „големи“ купувачи. Купувачите од овој континент се воодушевени од вкусовите и од комбинациите на лековити билки што ги нудиме, а особено ги ценат и „фармацевтските принципи“ врз чија основа ги произведуваме чаевите.

Покрај чаевите, во асортиманот на Билкарство влегуваат и производи во облик на капки што претставуваат своевидни комбинации на разни екстракти од билки и тие се наменети за подобрување или за одржување на одредени физиолошки функции на организмот

МАРИЛИ: Колку производите од секторот билкарство се наменети за одржување на убава, вита става и добра енергетска состојба на организмот, што, всушност, е потреба на современиот начин на живеење? СТЕФКОВА: Во асортиманот на производи на Билкарство влегуваат навистина огромен број разни видови чаеви, хербални, овошни, зелени чаеви, еднокомпонентни и комбинации од билки. Чајот како напивка, може да речам, веќе стана секојдневие кај секој што се грижи за своето здравје и за одржувањето на својата благосостојба. Ако некогаш се велеше дека чај се пие само кога има настинка или други нарушувања на здравствената состојба, сега веќе тоа не е случај. Се чини дека веќе секому му се добро познати благодатите на чајот и уживањето во шолја чај премина во навика во овој современ динамичен Бизнис каталог 2018

47

Pharmacy Working in this position is my pleasure because I have a team I can rely on, who are always with me and advance and daily improve in their work.

But, my whole professional engagement would have not been manageable hadn’t I had the understanding of my family

dustry in the country and wider – Alkaloid AD Skopje.

Since recently, I have been the Manager of Botanicals, and I was the head of Research Development and Registrations Botanicals for more than 13 years. This longtime work in Research, Development and Registration Botanicals enabled me to get well familiarised and understand the processes that take place in Botanicals, and wider, in Alkaloid, including the production, quality control, warehouse operation, and certainly, in most details, the work of the sector where new products come from.

A lot of training and improvements which I had an opportunity to attend in the past years, here in Macedonia and abroad developed me into a person that readily faced this managerial position. I was honoured to be a part of the training programme in the People’s Republic of China, where I specialised in production and processing of green tea, and in Japan where I took part in training in Japanese corporate management and there I had an opportunity to meet the ways of management of Japanese companies.

Working in this position is my pleasure because I have a team I can rely on, who are always with me and advance and daily improve in their work.

My whole professional engagement would have

начин на живеење. Ние навистина се трудиме да ги следиме светските трендови во ова поле на природни производи и креираме чајни комбинации што, покрај нивните позитивни дејства врз организмот, наедно придонесуваат и за моменти на релаксација и задоволство, преку уживање во богатството од вкусови и мириси. Покрај чаевите, во асортиманот на Билкарство влегуваат и производи во облик на капки што претставуваат своевидни комбинации на разни екстракти од билки и тие се наменети за подобрување или за одржување на одредени физиолошки функции на организмот. Такви се билните капки од валеријана, артичока, коприва, капки што помагаат за подобра циркулација и уште многу други. Билните капки вообичаено ги препорачуваме во комбинација со чаевите и тие сè повеќе се користат за одржување на убава и вита става. МАРИЛИ: Колку долго сте на оваа раководна позиција, што сте по професија и колку е напорно да се биде жена менаџер во ваков производен сектор во една водечка компанија во нашата земја? СТЕФКОВА: Високото образование го завршив на Фармацевтскиот факултет во Скопје, каде што неколку години подоцна завршив и специјалистички студии по фармацевтска технологија. Мојот афинитет кон лековитите билки и предметите што ги изучуваат го препознав уште во текот на студиите и особено бев радосна што и мојот прв ангажман како дипломиран фармацевт беше во овој дел од најголемата фармацевтска индустрија во државава и пошироко - „Алкалоид“ АД Скопје. Од неодамна сум менаџер на Билкарство, но повеќе од 13 години бев раководител на Истражување, развој и регистрации Билкарство. Ова долгогодишно работење во Истражување, развој и регистрации ми овозможи добро да ги запознаам и да ги спознаам сите процеси што се одвиваат во Билкарство, но и пошироко во „Алкалоид“, вклучително и производството, контролата на квалитетот, магацинското работење и, секако, во најмногу детали работењето на секторот од каде што произлегуваат новите производи. Многубројните обуки, усовршувањата што имав можност да ги проследам изминативе години, тука во Македонија, но и во странство, ме изградија во личност што подготвено ја дочека оваа раководна позиција. Имав чест да бидам дел од програмата за обука во НР Кина каде што ја усовршив мојата едукација за производство и процесирање на зелен чај, во Јапонија каде што учествував на обуката за јапонски корпоративен менаџмент и таму имав можност да се запознаам со начините на менаџирање во јапонските компании. Работата на оваа позиција ми е задоволство бидејќи имам тим на кој можам да се потпрам и кој постојано, заедно со мене, се усовршува и

Фармација

not been manageable hadn’t I had the understanding of my family. I am endlessly greatful to them for understanding for my daily obligations, business trips and being away from home, and I think that love and understanding in the family is actually the key factor for successful functioning of the managerial postion I perform.

MARILI: Do you have free time and how do you use it? Do you tend to sit, and how often, with your friends to have a cup of tea, and which tea is your favourite?

STEFKOVA: I try to spend my free time in the countryside, always when my time and circumstances allow that. I love nature, I love mountains and plants, I love discovering vast areas at high altitudes. Every summer during studies, I actively took part in student projects for mapping medicinal herbs in the territory of Macedonia, so I think that it was when my love to plants started. Even then, I learnt and memorised with ease Latin names of the plants, which was usually very difficult for my costudents, simply I enjoyed discovering their diversity.

I love tea, although I usually have it while I work in front of the computer without paying attention, but I can also really enjoy it in the company of others. I have several favourite tea types. I think tea is a miracle and will single out thyme among herbal types, and white tea among green types. My favourite combination is white tea with orange.

Работата на оваа позиција ми е задоволство бидејќи имам тим на кој можам да се потпрам и кој постојано, заедно со мене, се усовршува и секојдневно се подобрува во работењето. Но целиот мој професионален ангажман немаше да биде остварлив ако го немав разбирањето од моите најблиски, од семејството

секојдневно се подобрува во работењето. Целиот мој професионален ангажман немаше да биде остварлив ако го немав разбирањето од моите најблиски, од семејството. За разбирањето за моите секојдневни обврски, службените патувања и за отсуствата од дома неизмерно сум им благодарна и сметам дека љубовта и разбирањето во семејството, всушност, се клучен фактор за успешно функционирање на менаџерската позиција на која се наоѓам. МАРИЛИ: Дали имате слободно време и како го исполнувате, дали и колку често седнувате со Вашите пријатели да се напиете чај и кој Ви е омилен? СТЕФКОВА: Се трудам слободното време да го минувам во природа, секогаш кога ми дозволуваат времето и околностите. Ја сакам природата, ги сакам планините и билките, обожавам да ги откривам бескрајните пространства на повисоките надморски височини. Во текот на студиите секое лето активно учествував во студентските проекти за мапирање на лековитите билки на територијата на Македонија, па мислам дека оттаму и започна мојата љубов кон растенијата. Уште тогаш многу лесно ги научив, но и ги запомнив латинските имиња на билките што најчесто беа особена мака за моите колеги, едноставно уживав да го откривам нивниот диверзитет. Уживам во пиењето чај, иако знам да го испијам и додека работам пред компјутер, без да обрнам особено внимание, но знам и вистински да уживам кога го пијам во друштво. Имам повеќе омилени чаеви, мислам дека тоа не е чудно, но ќе ги издвојам мајчина душица од хербалните и белиот чај од зелените чаеви. Најомилена комбинација ми е бел чај со портокал. Бизнис каталог 2018

49

Food Industry

sEvEN DECADEs lATEr ZITO Is sTIll ThE fIrsT ChOICE Of MANy fAMIlIEs

luKs

Interview with

Natasa Cerekovic, Deputy General Manager of Zito luks

Интервју со

Наташа черековиќ, заменикгенерален менаџер на „жито лукс“

И ПО СЕДуМ ДЕцЕНИИ СÈ уштЕ Е Прв ИзБОр НА МНОгу СЕМЕЈСтвА 50

Бизнис каталог 2018

„жИтО луКС“

MARILI: Today, Zito Luks is a company that confirms its status of a leader in the milling and baking industry on a daily basis through its work and creation of products of highest quality. What has enabled this position to the company?

CEREKOVIC: The premise that recognition, value and success of a brand can only be a result of professional work, maintenance of high quality, and above all, willingness to respond to the most specific requirements of consumers for healthy, delicious and quality food was and is the basic guide in the operation of Zito Luks. Attributes such as stability, innovation and focusing on the needs of consumers, which means constant introduction of new standards in the production programmes and creation of a rich and diverse offer are those that make the company successful, and at the same time a leader in its activity.

Zito Luks also owes this position to a well developed and set developmental strategy that is adapted to new trends every year.

Certainly, I should mention decade-long dedication of our employees who always have satisfaction of customers as its priority. Delicious types of bread and high quality flour are the result of creativity of our team adapted to the needs of the modern consumer, while at the same time traditional values that this company has followed since its establishment are complied with.

MARILI: To be able to exist successfully in the market for seven decades, especially in the food industry, a company should probably always keep up with the new trends while possessing quality and guaranteeing safety of products. How does Zito Luks manage this?

CEREKOVIC: The rich range of products of Zito Luks made of high quality ingredients has been an inseparable part of the operation of the company for seventy years and everyday life of numerous consumers. We always and for all our products use quality, fresh and carefully selected ingredients because we know that such ingredients are the ones that influence quality of a product, and here we are uncompromising. We follow all trends in nutrition and implement those which we believe are applicable for our daily life and food habits.

At the same time, Zito Luks is the first company in the area of food industry that possesses the quality and safety certifcate ISO 22000:2005 (Food Safety Management System) with the incorporated HACCP standard (Hazard Analysis and Critical Control Point). Currently, the company works on implementing the latest standard IFS (International Food Standard). IFS unifies the requirements of the HACCP system and the rules of good business and hygiene practice, traceability and labelling of products. Additionally, constant incorporating of the latest and the best in technology enables the company to offer its customers delicious, healthy and quality food that meets the most specfic needs.

MARILI: Beside the increasing number of new bakeries and companies dealing with production of bread and pastries, Zito Luks products are still the first choice of most families. The company upgrades citizens’ trust with new products. What is new in the rich offer of the Zito Luks brand?

Zito Luks is a socially responsible company that offers help to those who most need it because our employees believe strongly that a lended hand is what gives the best and noblest results in return

>> „Жито Лукс“ е прва компанија од областа на прехранбената индустрија што поседува сертификат за квалитет и безбедност ISO 22000:2005 со инкорпориран стандард HACCP, а моментно работи на имплементирање на најновиот стандард Ifs (International food standard) МАРИЛИ: Денес „Жито Лукс“ е компанија што преку својата работа и создавање производи со врвен квалитет секојдневно го потврдува статусот на лидер во мелничко-пекарската индустрија. Што ѝ ја овозможи оваа позиција на компанијата? ЧЕРЕКОВИЌ: Премисата дека препознавањето, вредноста и успехот на еден бренд може да бидат резултат само на професионално работење, одржување на висок квалитет и, пред сè, подготвеност да се одговори и на најспецифичните барања на потрошувачите за здрава, вкусна и квалитетна храна и во минатото, а и денес е основна водилка во работењето на „Жито Лукс“. Атрибутите, како што се стабилност, иновација и фокусирање на потребите на потрошувачите, што значи постојано воведување нови стандарди во производствените програми и создавање богата и разновидна понуда, се тоа што ја прават компанијата успешна, а истовремено и лидер во својата дејност. Оваа своја позиција „Жито Лукс“ ѝ ја должи и на добро изградената и поставена развојна стратегија што секоја година се адаптира на новите трендови. Секако, мора да ја споменам и неколкудецениската посветеност на нашите вработени, на кои прв приоритет секогаш им е задоволството на купувачите. Вкусните лебови и висококвалитетното брашно се резултат на креативноста на нашиот тим, адаптирани на потребите на модерниот потрошувач, но притоа истовремено се почитуваат и традиционалните вредности што оваа компанија ги следи уште од самото основање. МАРИЛИ: За да може една компанија успешно да егзистира на пазарот седум децении, особено во прехранбената индустрија, веројатно е неопходно постојано да се биде во чекор со новите трендови, а истовремено да се поседува квалитет и да се гарантира безбедноста на производите. Како „Жито Лукс“ успева во тоа? ЧЕРЕКОВИЌ: Богатиот асортиман на производи на „Жито Лукс“, направени од висококвалитетни состојки, седум децении е неделив дел од работењето на компанијата и секојдневието на многубројните потрошувачи. Постојано и за сите наши производи користиме квалитетни, свежи и внимателно избрани состојки затоа што знаеме дека токму тие имаат влијание врз квалитетот на производот, а во однос на тоа сме бескомпромисни. Ги следиме и сите трендови во

„Жито Лукс“ е општествено одговорна компанија што им нуди помош на оние на кои им е најпотребна затоа што вработените цврсто веруваат дека подадената рака е онаа што за возврат ги дава најдобрите и најблагородните резултати

Прехранбена индустрија

>> Zito Luks is the first company in the area of food industry that possesses the quality and safety certifcate ISO 22000:2005 with the incorporated HACCP standard, and currently works on implementation of the latest International food standard (Ifs)

Food Industry

CEREKOVIC: We in Zito Luks are aware that the buyer is always in quest for something new, unordinary, exciting. Therefore, constantly investing in new products is important. Improvement of products implies development of quality, taste and development of packing, enabling practical and easy use. Among novelties, I will emphasise that in 2016, Zito Luks expanded operation into a new segment – biscuits. Since then, the biscuits make an important category that makes Zito Luks a part of consumers’ daily life, offering them greater comprehensiveness concerning offer of products.

This year, a number of categories of products have got a new visual identity, almost in all segments. In the part of cookies, a new brand, Just2Good was placed in the market, together with new, modern and unusual packing. All traditional breads, as well as all special types of bread, have also got new unique packing, only characteristic for Zito Luks, by the rejuvenation and refreshment of the design. Certainly, work on novelties does not stop here and we are continuing further to work tirelessly.

MARILI: Zito Luks is also a socially responsible company that contributes actively to improvement of citizens’ lives. Which segments are those activities directed to?

CEREKOVIC: Besides many successes and the fact that our products are the first choice of many families, Zito Luks has constant active contribution in improving citizens’ life through its campaigns, donations, and humanitarian actions. The company is dedicated to constant and active care for the community. This means that we pay special attention to aid, and this means constant donations. We constantly strive to be a socially responsible company that offers help to those who most need it because we believe strongly that a lended hand is what gives the best and noblest results in return.

Besides many donations in food and flour, in the past two years we have focused on the problem of the increasingly emphasised presence of lung diseases, in particular with the youngest population. Thus, we decided to redirect the funds that were planned for the cereblation of the jubilee – 70 years of Zito Luks to procurement of a part of the nec-

исхраната и ги имплементираме оние за кои веруваме дека се апликативни на нашето секојдневие и прехранбени навики. Наедно, „Жито Лукс“ е прва компанија од областа на прехранбената индустрија што поседува сертификат за квалитет и безбедност ISO 22000:2005 (Food Safety Management System) со инкорпориран стандард HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Point). Моментно компанијата работи на имплементирање на најновиот стандард IFS (International Food Standard). Стандардот IFS ги здружува барањата на системот НАССР, како и правилата на добрата деловна и хигиенска практика, следливоста и означувањето на производите. Дополнително, постојаното инкорпорирање на најновото и најдоброто од технологијата овозможува компанијата да им понуди на своите потрошувачи вкусна, здрава и квалитетна храна што ги задоволува и најспецифичните потреби. МАРИЛИ: И покрај сѐ поголемиот број нови пекарници и фирми што се занимаваат со производство на леб и на печива, производите на „Жито Лукс“ сѐ уште се прв избор на најголем број семејства. Довербата, пак, што ѝ ја даваат граѓаните, компанијата ја наградува со нови производи. Што е ново во богатата понуда на брендот „Жито Лукс“? ЧЕРЕКОВИЌ: Ние во „Жито Лукс“ сме свесни дека купувачот постојано е во потрага по нешто ново, несекојдневно, возбудливо. Затоа е важно постојано да се инвестира во нови производи. Унапредувањето на производите подразбира развој на квалитетот, вкусот, но и развој на пакувањето, овозможувајќи практичност и лесно користење. Од новитетите ќе го истакнам тоа дека во 2016 година „Жито Лукс“ го прошири своето работење во еден нов сегмент бисквитите. Оттогаш тие претставуваат значајна категорија со која „Жито Лукс“ е дел од секојдневниот живот на потрошувачите, нудејќи им поголема сеопфатност во поглед на понудата на производи. Годинава повеќе категории производи добија нов визуелен идентитет и тоа речиси во сите сегменти. Во делот на колачи, на пазарот беше пласиран новиот бренд „Just2Good“ заедно со ново, модерно и несекојдневно пакување. Нови уникатни пакувања, својствени за „Жито Лукс“, добија и сите традиционални лебови, со подмладување и освежување на дизајнот, а и сите специјални типови леб. Секако, не застануваме тука и понатаму продолжуваме неуморно да работиме на новитети. МАРИЛИ: „Жито Лукс“, исто така, е општествено одговорна компанија што активно придонесува за подобрување на животот на граѓаните. Во кои сегменти се насочени овие активности? ЧЕРЕКОВИЌ: Покрај многубројните успеси и фактот дека нашите производи се прв избор на многу семејства, „Жито Лукс“ има постојан активен придонес во подобрувањето на животот на граѓаните преку своите кампањи, донации и хуманитарни акции. Компанијата има определба за постојана и активна грижа за заедницата. Тоа значи дека посебно внимание ѝ посветуваме на помошта, а тоа вклучува константни донации. Постојано се трудиме да бидеме општествено одговорна компанија што им нуди помош на оние на кои им е најпотребна затоа што цврсто веруваме дека подадената рака е онаа што за возврат ги дава најдобрите и најблагородните резултати. Покрај многубројните донации во храна и во брашно, последниве две години вниманието го насочивме и кон проблемот на сѐ поизразеното присуство на белодробни заболувања, особено кај најмладата популација. Па, така, одлучивме средствата што беа предвидени за прослава на јубилејот - 70 години постоење на „Жито Лукс“ - да ги пренамениме за набавка на дел од потребните апарати за Клиниката за детски болести во Скопје и за Институтот за белодробни заболувања - Козле, а минатата година апарати за полесно лекување на белодробните заболувања добија детските оддели во болниците во Битола, Охрид и во Струмица.

MARILI: You have developed your managerial career in the food industry for 13 years. You are Deputy General Manager of the company now. What challenge is this for you personally, how do you adjust business and private obligations having in mind that you also have a family?

CEREKOVIC: I have been in Zito Luks since 2005, first at the position of Assistant General Manager for Technical Issues, then in the following year I became the Manager for Technical Issues, and since 2007, I was Sales Manager. In the past nine years I have been the member of the Bnoard of Directors responsible for commercial and technical issues. In a way, for me, the new position is continuity in relation to my obligations so far, especially that the company has a well developed and set developmental strategy that has to be complied with. Still, I have to mention that Zito Luks has a perfect highly qualified team, which is completely dedicated to work, to achieving good results and progress of the company. That is of exceptional importance because no strategy would be well implemented and effective if the team that works is not fully committed.

As for adjusting my obligations as the manager to those as a family woman, that is something normal for me and takes place in continuity, although it is not always easy. I believe that a successful and fulfilled woman does not have to make distinction of functions she has in life and can be equally successful as a manager and as a family woman.

With good organisation, every woman professional is able to make balance and be equally successful in both profession and the family, without one or the other side suffering.

MARILI: Are women in Macedonia equally successful managers as men and does being a woman help or hinder you in your work?

CEREKOVIC: I think that there is no such a thing as failure to accept the woman as manager in a business activity in our country, i.e. the woman’s work is equally accepted and recognised. For a simple reason that results are what only matters in the business world – you have them or not.

In my opinion, it is important whether you are a professional or not, whether you have knowledge about things, whether you study and train, and whether you want to prove yourself and be even more successful. Both you and the company you work for. If you have these characteristics, that is recognised and rewarded.

НоВИ ИНТЕГРАЛНИ ЛЕБоВИ

„Жито Лукс“ има воспоставено цврста врска со заедницата и овие наши активности секако ќе бидат приоритет и во иднина бидејќи ние сме дел од оваа средина и проблемите со кои се соочуваат граѓаните се и наши проблеми, па, соодветно на тоа, на секој можен начин се обидуваме да помогнеме. МАРИЛИ: Веќе 13 години Вие успешно ја градите менаџерската кариера во прехранбената индустрија. А сега сте и заменикгенерален менаџер на компанијата. Каков предизвик е тоа за Вас лично, како ги усогласувате деловните и приватните обврски, имајќи предвид дека сте и семејна жена? ЧЕРЕКОВИЌ: Во „Жито Лукс“ сум од 2005 година, прво на позицијата асистент на генералниот директор за технички прашања, следната година станав менаџер за технички прашања, а од 2007 година менаџер за продажба. Изминативе девет години бев член на Управниот одбор, одговорен за комерцијални и технички прашања. На некој начин новата позиција за мене претставува континуитет во однос на моите досегашни обврски, особено што компанијата има добро изградена и поставена развојна стратегија што треба да се следи. Сепак, мора да споменам дека „Жито Лукс“ има одличен и високостручен тим, кој целосно ѝ е посветен на работата, на постигнувањето добри резултати и напредок на компанијата. Тоа е исклучително важно бидејќи ниедна стратегија нема да биде добро спроведена и ефективна, ако тимот што работи не се посветува целосно. Што се однесува до усогласувањето на моите обврски како менаџер со оние како семејна жена, па тоа е нешто што за мене е нормално и се одвива во континуитет, иако не е секогаш лесно. Сметам дека една успешна и реализирана жена не мора да прави поделба на функциите што ги има во животот и може да биде подеднакво успешна и како менаџер и како семејна жена. Со добра организација секоја жена професионалец знае да направи баланс и да биде подеднакво успешна и во професијата и во семејството, без притоа да „трпи“ едната или другата страна. МАРИЛИ: Дали жените во Македонија се подеднакво успешни менаџери како мажите и дали тоа што сте жена можеби ви помага или ви одмага во работата? ЧЕРЕКОВИЌ: Сметам дека во земјава не постои неприфаќање на жената како менаџер во деловната активност, односно дека подеднакво се прифаќа и се препознава трудот на жените. Од едноставна причина што во деловниот свет единствено се важни резултатите - дали ги има или ги нема. Според моето мислење, битно е дали сте професионалец или не, дали ги познавате работите, дали учите и се надградувате, дали сакате да се докажувате и да бидете уште поуспешни. И вие и компанијата во која работите. Ако ги имате овие карактеристики, тоа се препознава и се наградува.

NEW INTEGRAL FLOUR BREAD TyPES

Бизнис каталог 2018

53

Прехранбена индустрија

essary devices for the Clinic for Children Diseases in Skopje and the Institute of Lung Diseases – Kozle, whereas last year devices for easier treatment of lung diseases were donated to children departments in the Bitola, Ohrid, and Strumica hospitals.

Zito Luks has established a strong relation to the community and these activities will certainly be our priority in the future because we are a part of this environment and problems the people face are our problems too, so adequately, we try to help in any possible way.

Древното Овче Поле во новото време Културно наследство и природни ресурси што воодушевуваат со својата древност, автентичност и импресивност. Прастари живеалишта, древни храмови, стари градови, култни места, цивилизациски слоеви од палеолитот па до денес. Посетете го древното Овче Поле, кое во новото време ги очекува оние што одблизу сакаат да се запознаат со древниот мит и бит на овој прастар регион. Повеќе за Овчеполската Котлина може да читате на www.ovcepole.mk и www.ovcepole.info. Избрани историски услови, случувања и податоци се содржани и во книгите „Имагинариум – Имагинариумот на Доктор СонЅе“ и „Зборник за Овче Поле – книга прва“. ОВЧЕ ПОЛЕ

Age-Old Ovche Pole in Modern Times Cultural heritage and natural resources that amaze with their antiquity, authenticity and impressiveness.

Prehistoric settlements, ancient temples, old cities, cult places, civilization layers from the long forgotten Paleolith to the present times. Visit the old valley called Ovche Pole, which in these modern times awaits those who want to get familiar with the archaic myth and beat of this region. You can read more about Ovche Pole can at www.ovcepole.mk and www.ovcepole.info. Chosen historical events, battles and data are contained in the books “Imaginarium – Imaginarium of Doctor Solaris” and “Collected writings about Ovche Pole – book one”.

www.nikolaristevski.com

82

Textile industry

Interview with Maja and

Darko Aceski, the owners and managers of Zlateks - skopje

Zlateks >> The company is located in two facilities and has

approximately 200 employees, and currently this capacity is fully oriented to lohn production, but we expect to present ourselves in the market with our own product by mid of this year

– A suCCEssful fAMIly sTOry INTErWOvEN IN PrOTECTIvE ClOThEs MARILI: Zlateks is based on 100% private capital. That is a family business that is marking 30 years successful operation this year. What was the beginning, and what does it mean to be among the first companies for production of protective clothes?

DARKO: The company started operation in November 1989, and it is the product of a vision and dreams of my parents. Textile engineers by vocation, they both decided to orient their knowledge and the experience they had in textile in creating something of their own, so they started the story of building their own business. The start was with 23 people, with a company in Germany. At first, they produced products in the fashion programme because at the time, that programme was most demanded in Macedonia and most represented for production.

However, my father, a skilled entrepreneur always open for novelties, decided to be among the first who will start providing services for a quite new programme, the protective clothes. Starting something that was much complex required great investment as well as upgrading and dedication. But the effort paid off and now I can say proudly that we have been in this programme for 18 years and are able to offer our services to a number of serious customers. It is never easy when your are pioneering in a job, you need much dedicaton and patience, but when you look at the result, satisfaction is great.

This year, the company will mark 30 years successful and continuing operation. A few years ago, we made successful transition of the company from our parents on me and my sister Marijana. We are very happy because the company continues to cherish the same values as passed on by our parents.

MARILI: What is the capacity of Zlateks concerning that it works on the principle of lohn production and do you have your own model in the market, actually your own brand, or do you produce a finished product?

DARKO: Currently, the company is located in two facilities, with approximately 200

56

Бизнис каталог 2018

Маја и Дарко Ацески, сопственици и менаџери на „златекс“-Скопје

„Златекс“

- уСПЕшНА СЕМЕЈНА ПрИКАзНА втКАЕНА вО зАштИтНАтА ОБлЕКА

employees, and this capacity is fully oriented to lohn production. Currently, we have not presented ourselves with this product, but we have worked on it for a long while. According to the deadlines I set with my team, we expect to present ourselves in the market with our own product by mid this year. We are planning to offer models that will be synonymous with aestheics, protection and quality. Also, those are models that can be available to the wide population.

MARILI: To what extent does Zlatec follow the latest world’s technologies for production of protective clothes and how fast does it apply them in their own plants? What certificates does the company have?

MAJA: The team of Zlateks always monitors the latest world’s trends and immediately implements them in their operation. We are obliged with licenses and certificates that must be complied with and applied. Still, clothes we do are not for the catwalk, that are clothes that should guarantee protection and safety of people wearing them. We have a number of world’s recognised certficates. I will single out the GORE-Teks certificate as special and most significant.

MARILI: Darko, your are the General Manager and since the beginning, you have developed in your parents’ family business.

How many development steps should one tread in managing an export-oriented company in order to achieve high quality and be competitive abroad?

DARKO: I remember my beginning. I first entered my father’s plant when I was nine.

Immediately I knew that I would like to do that.

I am motivated by challenges, and challenges are present daily in this job. Over years, I educated myself, acquired experience, and was also lucky to learn a lot of things from my

МАРИЛИ: Фирмата „Златекс“ се базира на 100 отсто приватен капитал. Тоа е семеен бизнис што годинава одбележува 30 години успешно работење. Какви беа почетоците и што значи да се биде меѓу првите компании за производство на заштитна облека? ДАРКО: Компанијата ги бележи своите почетоци од ноември 1989 година и таа е производ на визијата и на соништата на моите родители. Двајцата, по професија текстилни инженери, одлучиле знаењето и искуството во текстилот да го насочат во создавање на нешто свое, па така ја започнале приказната да изградат сопствен бизнис. Стартот бил со 23 луѓе, со компанија од Германија. Отпрвин се продуцирале артикли од модна програма затоа што во тој период таа програма била најбарана од Македонија и најзастапена за изработка. Но мојот татко, како вешт прет приемач и секогаш отворен за новини, одлучил да биде меѓу првите што ќе стартуваат со давање услуги за сосема нова програма, а тоа е заштитната облека. Била потребна голема инвестиција, како и надградба и посветеност за да се започне нешто што е многу

>> Компанијата е

лоцирана во два објекта со приближно 200 вработени и во моментов овие капацитети целосно се ориентирани кон лон-производство, но кон средината на оваа година очекувам да се претставиме на пазарот со свој производ Бизнис каталог 2018

57

Текстилна индустрија

Интервју со

Textile industry

Darko – As the Manager, you always have to perceive much more, even before others have perceived that. In that way, high quality is always achieved and one can be recognisable in the market. Дарко - Како менаџер секојпат мора да согледуваш многу повеќе и пред другите да го согледаат тоа. На таков начин секогаш ќе се постигнува висок квалитет и ќе се биде препознатлив на пазарот.

parents. I look at development as a process in which the goal is always for me, my team and my organisation to offer as better service as possible to our clients. As the Manager, you always have to perceive much more even before others have perceived that. In that way, high quality is always achieved and one can be recognisable in the market.

MARILI: Maja, you are a Bachelor of Science in Technology, in Ready-Made Clothes Engineering and you organise the overall production. What does it mean to upgrade in your profession, especially when you work solely with foreign partners?

MAJA: To be able to advance, it is very important to have a starting base. As an Engineer in Ready-Made Clothes, I fit in this organisation much easily. I liked it a lot because here, I recognised a company that offers opportunities for growth and development. In parallel

комплексно. Но трудот се исплател и сега можам со гордост да кажам дека веќе 18 години сме во оваа програма и нашите услуги можеме да им ги понудиме на многу сериозни компании. Никогаш не е лесно кога си пионер во некоја работа, неопходни се многу посветеност и трпение, но кога ќе се погледне резултатот, задоволството е големо. Оваа година компанијата ќе одбележи 30 години успешно и континуирано работење. Пред неколку години направивме успешна транзиција на фирмата од нашите родители на мене и на мојата сестра Маријана. Многу сме среќни затоа што компанијата продолжува да ги негува истите вредности што ни ги пренесоа нашите родители. МАРИЛИ: Колкави се капацитетите на „Златекс“ во однос на тоа дека работи на принцип на лон-производство и дали имате Ваш модел на пазарот, поточно сопствен бренд, односно дали изработувате готов производ? ДАРКО: Во моментов компанијата е лоцирана во два објекта, имаме приближно 200 вработени и овие капацитети целосно се ориентирани кон лон-производството. Во моментов сè уште се немаме претставено со наш производ, но веќе подолг период се работи на тој план. Според роковите што ги имам поставено со мојот тим, очекувам кон средината на оваа година да се претставиме на пазарот. Планираме да понудиме модели што ќе бидат синоним за естетика, заштита и квалитет. Но, исто така, тоа се модели што ќе може да бидат достапни за пошироката популација. МАРИЛИ: Колку „Златекс“ ги следи најновите светски технологии за производство на заштитна облека и колку

Текстилна индустрија

Maja – Cooperation with foreign partners is always my measure for orientation, to see to what extent I am following the global trends

with the organisation development, I also developed as a person. My job is very interesting because structure and creation is what is needed daily. A very good structure is required in order to delegate tasks, plan and organise the overal production as well as people.

But, great creativity is also required for one to be a manager that could inspire others, to implement the organisaitonal goals together. On the other hand, cooperation with foreign partners is always my measure for orientation, to see to what extent I am following the global trends. I constantly upgrade and invest in new knowledge because only in that way I can orient and use courageously my experience, enthusiasm and potential in accomplishing the set goals.

MARILI: You are also a couple and parents of three children. Hod do you manage to align professional and family obligations? To what extent does positive energy at home reflect ambition for progress of the company.

MAJA: If the team is good, it succeeds in any area.

We have a little “complicated” organisation at home. As a mother and wife, I enjoy both roles and I think I manage it only because Darko and I are a really perfect team. We have a few rules we try to comply with, and one of it is that when we are home, we talk business very little. Certainly, we make exceptions if something is really urgent.

Darko – Billiard serves to me as a battery charger, it helps me give some time to me for myself and to relax Дарко – Билјардот ми служи како полнач за батерии, тој ми помага да си дадам време за себе и да се релаксирам

Maja – Соработката со странските партнери секогаш ми е мерка за ориентација, да видам колку ги следам глобалните светски трендови брзо ги применува во сопствените погони? Какви сертификати поседува компанијата? МАјА: Тимот на „Златекс“ секогаш ги следи најновите светски трендови и веднаш ги имплементира во своето работење. Ние сме обврзани со лиценци и со сертификати што мора да се почитуваат и да се применуваат. Сепак, облеката што ја работиме не е за на модна писта, тоа е облека што треба да ја гарантира заштитата и безбедноста на луѓето што ја носат. Поседуваме многу светски признати сертификати. Како посебен и најзначаен ќе го издвојам сертификатот ГОРЕ-Текс. МАРИЛИ: Дарко, Вие сте генерален директор и од самиот почеток се градевте во семејниот бизнис на Вашите родители. Колку скалила на развој треба да се поминат во менаџирањето со компанија што е ориентирана кон извоз за да се постигне висок квалитет и да се биде конкурентен во странство? ДАРКО: Се сеќавам на мојот почеток. Кога имав девет години, првпат влегов во погонот на татко ми. И веднаш знаев дека тоа е тоа што би сакал да го работам. Ме мотивираат предизвиците, а во оваа работа тие се присутни секојдневно. Во текот на годините се образував, стекнував искуство, но имав среќа да можам многу работи да научам и од моите родители. На развојот гледам како на процес во кој секојпат цел ми е јас, мојот тим и мојата организација да им понудиме колку што е можно подобра услуга на нашите соработници. Како менаџер секојпат мора да согледуваш многу повеќе и пред другите да го согледаат тоа. На таков начин секогаш ќе се постигнува висок квалитет и ќе се биде препознатлив на пазарот. Бизнис каталог 2018

59

Textile industry

Маја – yoga is not only my hobby, it is my lifestyle. I am very happy that soon, I will be able to advocate yoga professionally and in that way manage to give an opportunity to others to feel the benefits of it

DARKO: We have three daughters, Jana (9), Sofija (4), and Nena (2), and in our private life we switch the roles, the girls are our superiors and we try to dedicate to them our all time and energy. That positive energy of giving and receiving limitless children’s love gives us strength for even better progress, personally and professionally.

MARILI: You both have passions outside business and home. Darko, you are a biliard lover. How frequently do you spare some time for this hobby?

Maja, you love and practise yoga. To what extent does it keep you fit and give energy for all your engagements?

MAJA: Yoga is not only my hobby, it is my lifestyle. In this fast and stressful way of life, a person should find their own ritual that will help Маја - Јогата не them have a clearer picture about everything. ми е само хоби, таа ми е стил на Everything practised as a daily routine helps you on a daily base to have more energy, clarity and mental живот. Многу сум среќна што focus. Only in that way, we will manage to stay in balance with ourselves and others. Every free time за брзо време ќе можам и на we dedicate to turn to ourselves helps us perceive професионален truly who we are and get inspiration to create new план да се things. I am very happy that soon, I will be able to заложам за advocate yoga professionally and in that way јогата и на таков начин ќе manage to give an opportunity to others to feel the benefits of it. успеам да им DARKO: Billiard serves to me as a battery charger, дадам it helps me give some time to me for myself and to можност и на другите да ја relax. We need focus to create, but we also need почувствуваат defocus to draw inspiration and positive energy for придобивката everything else. Twice a week is quite sufficient time од неа for me to afford it to myself.

МАРИЛИ: Маја, Вие сте технолог, конфекциски инженер и го организирате целокупното производство. Што значи да се надградуваш во својата струка, особено кога се работи исклучително со странски партнери? МАјА: За да се надградуваш, многу е важно најпрво да имаш некаква појдовна база. Јас, како дипломиран конфекциски инженер, многу лесно се вклопив во оваа организација. Многу ми се допадна затоа што овде препознав компанија што нуди можности за раст и развој. Паралелно со организацискиот развој се развивав и како личност. Мојата работа е многу интересна затоа што секојдневно се потребни и структура и креација. Потребна е многу добра структура за да се делегираат задолженија, да се планира и да се организира целокупното производство, како и луѓето. Но, исто така, потребна е голема креативност за да се биде менаџер што ќе може да ги инспирира другите, заедно да ги реализираме организациските цели. Од друга страна, соработката со странските партнери секогаш ми е мерка за ориентација, да видам колку ги следам глобалните светски трендови. Јас постојано се надградувам и инвестирам во нови знаења затоа што само така можам своето искуство, ентузијазам и потенцијал храбро да ги насочам и да ги искористам во остварувањето на поставените цели. МАРИЛИ: Вие сте и сопружници и родители на три деца, како успевате да ги усогласите професионалните и семејните обврски? Колку позитивната енергија во домот се рефлектира на амбицијата за напредок на компанијата? МАјА: Ако тимот е добар, тој успева на секое поле. Ние дома имаме мала „комплицирана“ организација. Како мајка и сопруга уживам и во двете улоги и мислам дека успевам само затоа што со Дарко сме навистина одличен тим. Имаме неколку правила што се трудиме да ги почитуваме, а едно од нив е дека кога сме дома, многу малку зборуваме за работа. Секако, исклучок правиме само ако е нешто итно. ДАРКО: Имаме три ќерки Јана (9), Софија (4) и Нена (2) и во приватниот живот ги менуваме улогите, девојките се нашите претпоставени и се трудиме целото време и енергија да им ги посветиме ним. Таа позитивна енергија од давање и примање неограничена детска љубов ни дава сила и храброст за уште поголем напредок, личен и професионален. МАРИЛИ: И двајцата имате пасии надвор од бизнисот и од домот. Дарко, Вие сте вљубеник во билјардот. Колку често одвојувате време за ова Ваше хоби? Маја, Вие ја сакате и ја практикувате јогата. Колку таа Ве одржува во витална форма и Ви дава енергија за сите други ангажмани? МАјА: Јогата не ми е само хоби, таа ми е стил на живот. Во овој брз и стресен начин на живеење човек мора да најде некој свој ритуал што ќе му помогне да има појасна слика за сè. Сè што се практикува како дневен ритам, секојдневно помага да имаш повеќе енергија, јасност и ментален фокус. Само така ќе успееме да останеме во баланс со себе и со другите. Секое слободно време што си го посветуваме за да се свртиме кон себе ни помага вистински да спознаеме кои сме и да добиеме инспирација за да креираме нови работи. Многу сум среќна што за брзо време ќе можам и на професионален план да се заложам за јогата и на таков начин ќе успеам да им дадам можност и на другите да ја почувствуваат придобивката од неа. ДАРКО: Билјардот ми служи како полнач за батерии, тоа ми помага да си дадам време за себе и да се релаксирам. Нам фокусот ни е потребен за да создаваме, но дефокусот ни е потребен за да црпеме инспирација и позитивна енергија за сè друго. Двапати во неделата ми е сосема доволно себеси да си го дозволам тоа.

60

Бизнис каталог 2018

H F L I I 2

06

W F H RM 3U RJ\ RO G R K W 0H

352

7 ,

JQ L V 'H

V H PL H G D $F

Q H GU O &KL RQ L W D F X G H ( QWU &H

ZZZ VHPRVHGX FRP PN _ _ NX

Culture

Interview with vesna

Gjinovska-Ilkova, opera singer, soprano – leading soloist in the Macedonian Opera and Ballet

Интервју со весна Ѓиновска-Илкова, оперска певица, сопран првенец солист во Македонска опера и балет

62

Бизнис каталог 2018

Култура

OPErA Is AN ExPENsIvE TOy, BuT MACEDONIA hAs TrADITION suffICIENT fOr suCCEss

ОПЕрАтА Е СКАПА ИгрАчКА, НО МАКЕДОНИЈА ИМА трАДИцИЈА ДОвОлНА зА уСПЕх >> Sometimes, classical

music can be abstract and because of that, it becomes distant. however, still, there are moments in it where everybody would find themselves in their own imagination. Those are the beauty and width of music.

And, this leaves room for every individual

MARILI: When did you discover love to opera singing? Tell us something about your path as an opera singer, about how you have developed your career.

GJINOVSKA-ILKOVA: Love to music was created gradually. Although I had the required preconditions for my job since my early age, I found myself in the opera singing much later. Actually, since I was seven I started to study at the Ilija Nikolovski-Luj lower music school. As every child, I also wanted to play the piano. I took an entry exam and the commission suggested that I should study cello because of my good music hearing and emotions I showed. Viewed from this perspective, you should show character in music. So, I studied cello for six years. Near the end of the primary education, I decided to go to solo singing. I only knew that I wanted to sing, and I had no idea in which direction I would develop further. Everything came so naturally and spontaneously. The years I spent in the secondary school and the Faculty of Music Art encouraged me to start thinking of seriously dealing with classical music. So, I started. I worked a lot on myself, on my vocal, technique. And I was lucky.

MARILI: How did a music talent develop at the time of your generation, were there any music schools of high quality then?

GJINOVSKA-ILKOVA: As I mentioned, there was a system that was very clear and precise. There were perfect educators who were fulfilled as personalities, in addition to their professions. We worked on ourselves.

We went to concerts, at music events, and talked about the concerts. There were state competitions in the then SFRY, at which we represented Macedonia.

Education had strictly formulated rules. Besides by our parents, we got upbringing from our teachers as well. Things are different nowadays. In this internet world, everything is available

МАРИЛИ: Кога ја откривте љубовта кон оперското пеење? Кажете ни нешто за Вашиот пат како оперска певица, за тоа како ја градевте кариерата. ЃИНОВСКА-ИЛКОВА: Љубовта кон музиката се создаваше постепено. Иако од мали нозе ги поседував потребните предуслови за мојата работа, многу подоцна се пронајдов во оперското пеење. Имено, уште на седумгодишна возраст почнав да учам во нижото музичко училиште „Илија Николовски-Луј“. Како сите деца, така и јас сакав да свирам пијано. Полагав приемен испит и тогашната комисија предложи да одам да го изучувам инструментот виолончело поради добриот музички слух и емоциите што сум ги покажала. Гледано од оваа дистанција, во музиката треба да покажеш карактер. Но, нејсе, шест години изучував виолончело. Веќе кон крајот на основното образование одлучив да одам на соло-пеење. Знаев само дека сакам да пеам, а немав претстава во кој правец ќе се развивам понатаму. Сè дојде многу природно и спонтано. Годините што ги минав во средното училиште и на Факултетот за музичка уметност ме поттикнаа да почнам сериозно да размислувам да се занимавам со класична музика. И така започнав. Многу работев на себе, на својот вокал, на техниката. А имав и среќа.

>> Понекогаш класиката

знае да биде апстрактна и поради тоа станува далечна. Но, сепак, во неа постојат моменти во кои секој би се пронашол со сопствената имагинација. тоа се убавината и широчината на музиката. А тоа остава простор за секој поединец Бизнис каталог 2018

63

Culture

in a second, so, excitement for a released book, CD, or video record has been almost lost.

Those are some new generations with their visions and perceptions of art. And that is quite normal.

Macedonia has perfect audience with subtle taste, who always knows how to reward with acclamation. Applause is confirmation of our work

64

Бизнис каталог 2018

MARILI: Macedonia does not have a long tradition (opera, ballet, music) as the world stages in Austria, Russia, Spain do... Still, what has been done in this area for more than 25 years of independence? Has the state invested enough in culture, not only in technical terms, because obviously it is not only sufficient to construct a hall, but in terms of raising the cultural level of people, in particular concerning affirmation of culture with young generations?

GJINOVSKA-ILKOVA: There is a tradition that is sufficient for success. Numerous operas, children’s premieres, ballet performances, solo singers, prima ballerinas...those are persons who work here and write history. We are young, and probably maturing, stability and quality in abundance are needed. It is always somewhere here, but it is not at the top yet. Politics have predominance. Unfortunately. Still, this is a period in which I want us all together to work on raising awareness of true values. Thus, young generations learn what aesthetics, moral, ethics mean, and we are paving the way for their faster treading.

MARILI: As a top class artist from Macedonia, you continued education abroad, and today, you perform at world’s stages as well. What is you message concerning raising

МАРИЛИ: Како се развивал еден музички талент во времето на Вашата генерација, дали тогаш имаше квалитетни музички школи? ЃИНОВСКА-ИЛКОВА: Како што напоменав, имаше систем што беше толку јасен и прецизен. Имаше одлични педагози што, освен во својата работа, беа реализирани и како личности. Работевме на себе. Одевме на концерти, на музички настани и разговаравме за концертите. Во тогашна СФРЈ постоеја државни натпревари на кои ја претставувавме Македонија. Постоеше образование со строго напишани превила. Освен од родителите, воспитувањето го добивавме и од учителите. Денес сè е поинаку. Во овој интернет-свет сè е достапно за една секунда, па речиси е изгубена возбудата за донесена книга, ЦД или видеоиздание. Тоа се едни нови генерации со свои визии и перцепции за уметноста. И тоа е сосема нормално. МАРИЛИ: Македонија нема долга традиција (оперска, балетска, музичка) како светските сцени во Австрија, Русија, Шпанија... Сепак, што е направено на ова поле во текот на повеќе од четврт век самостојност? Дали државата доволно вложува во културата, не само од технички аспект бидејќи е очигледно дека не е доволно само да се изгради сала, туку во смисла на подигнување на културното ниво на луѓето, а особено на афирмацијата на културата кај помладата генерација?

Култура the awareness of cultural values, in particular values of opera as specific music and stage performance?

GJINOVSKA-ILKOVA: Awareness is something that is worked on, and at a point, it should be recognised and that remains as a level where everybody builds their taste. Sometimes, classical music can be abstract and because of that, it becomes distant for us, artists, as well.

However, still, there are moments in it where everybody would find themselves in their own imagination. Those are the beauty and width of music. And, this leaves room for every individual.

Now, opposite to the reproductive art, there is the technical side that is necessary for the survival of opera. Let us not lie ouselves, opera is an expensive toy, and we are a poor country in which culture is somewhere at the end. All this contributed to modest productions, but still, we have a high quality ensemble. The message to everybody is to recognise young talents and cherish them. Work is always a key factor.

MARILI: Are there enough audiences at the performances in the Macedonian Opera and does Macedonia have opera educated audience?

GJINOVSKA-ILKOVA: Macedonia has perfect audience with subtle taste, who always knows how to reward with acclamation. This means a lot to us, and to the institution. Applause is confirmation of our work.

ЃИНОВСКА-ИЛКОВА: Има традиција што е доволна за успех. Безброј опери, детски премиери, балети, првенци, примабалерини... тоа се личности што овде творат, работат и ја пишуваат историјата. Млади сме, веројатно се потребни зреење, стабилност и квалитет во изобилие. Таа секогаш е некаде тука, но сè уште не е на врвот. Приматот го зема политиката. За жал. Сепак, ова е период во кој сакам сите заедно да работиме на подигнување на свеста за вистинските вредности. Така младите генерации учат што значат естетика, морал, етика, а ние го трасираме патот за нивно побрзо чекорење.

Македонија има одлична публика со истанчен вкус, која секогаш знае да награди со бурни аплаузи. Аплаузот е потврда за нашата работа

МАРИЛИ: Како врвен уметник од Македонија Вие продолживте со образованието во странство, а денес настапувате и на светски сцени. Која е Вашата порака за подигнување на свеста за културните вредности, посебно на вредноста на операта како специфична музичко-сценска изведба? ЃИНОВСКА-ИЛКОВА: На свеста се работи, во еден момент таа треба да биде препознаена и тоа останува како ниво од каде што секој човек го гради својот вкус. Понекогаш класиката знае да биде апстрактна и поради тоа станува далечна и за нас уметниците. Но, сепак, во неа постојат моменти во кои секој би се пронашол со сопствената имагинација. Тоа се убавината и широчината на музиката. А тоа остава простор за секој поединец. Бизнис каталог 2018

65

Culture

И сега, наспроти репродуктивната уметност постои техничката страна што е неопходна за опстанокот на операта. Да не се лажеме, операта е скапа играчка, а ние сме сиромашна држава во која културата е некаде на крајот. Сето ова придонесува за скромни продукции, но, сепак, имаме квалитетен ансамбл. Пораката до сите гласи да се препознаат младите таленти и да се негуваат. Работата е секогаш клучен фактор. МАРИЛИ: Има ли доволно публика на претставите на Македонската опера и дали Македонија има оперски едуцирана публика? ЃИНОВСКА-ИЛКОВА: Македонија има одлична публика со истанчен вкус, која секогаш знае да награди со бурни аплаузи. Тоа многу значи за нас, а значи и за институцијата. Аплаузот е потврда за нашата работа.

At the end of the primary school, I decided to study solo singing. I only knew that I wanted to sing and I had no idea in which direction I would develop further.

Everything came naturally and spontaneously

Кон крајот на основното образование одлучив да одам на соло-пеење. Знаев само дека сакам да пеам, а немав претстава во кој правец ќе се развивам понатаму. Сè дојде многу природно и спонтано

MARILI: Can you share your experience and understanding on how the audience – opera art relation is cherished in major world’s centres?

GJINOVSKA-ILKOVA: These are long traditions involved, simply making parallel is not possible. Still, for a young state as Macedonia, we have excellent musicians.

MARILI: What are your engagements for 2019 both at the home stage and outside Macedonia?

GJINOVSKA-ILKOVA: Last year, I had an excellent visit of Russia where I performed at the Bolshoi Hall in Saratov University. That is the oldest building with a fantastic hall. I had strong impressions from there.

In 2019, I will work on projects and performances in Macedonia and abroad. Visits of Italy, Germany and the United States are planned along with the recording of my CD, “Requiem” by Verdi with the Macedonian Philharmonic, then performance at a scientific conference in Cologne, preparation of performances at the Macedonian Opera and Ballet, etc.

I hope that the year will be successful and full of work activities.

МАРИЛИ: Споделете ги Вашите искуства и сознанија за тоа како во големите светски центри се негува односот на публиката кон оперската уметност. ЃИНОВСКА-ИЛКОВА: Во прашање се долги традиции, едноставно не се возможни паралели. Но, сепак, за мала држава како Македонија имаме одлични музичари. МАРИЛИ: Кои се Вашите ангажмани за 2019 година на домашната сцена, но и надвор од Македонија? ЃИНОВСКА-ИЛКОВА: Минатата година имав одлично гостување во Русија, во театарот Бољшој во Универзитетот „Саратов“. Тоа е најстара зграда со фантастична сала. Оттаму носам огромни импресии. Во 2019 година ме очекуваат проекти и претстави во Македонија и во странство што ќе треба да ги презентирам. Планирани се гостувања во Италија, Германија и во Америка, снимање на моето ЦД, реквиемот Верди со Македонската филхармонија, настап на научна конференција во Келн, подготовка на претстави во Македонската опера и балет... Се надевам годината ќе биде успешна и полна со работни активности.

ArTIfICIAl INTEllIGENCE

Macedonia 2025 Summit as a platform for exchanging ideas, a possibility to hear about trends and innovations in different areas, to highlight Macedonian prosperous businesses, and as an event with many networking opportunities.

Is A DEfINING TEChNOlOGy Of Our TIMEs

Interview with Kati Iceva, soware Engineering Manager at Microso and Member of Macedonia 2025 Board of Directors

Интервју со Кати Ицева, менаџер за софтверско инженерство во „Microso“ и член на Одборот на директори на Македонија 2025

>> Самитот Македонија 2025 го гледам како платформа за размена на идеи, каде што може да се слушне за трендовите и за иновациите во различни сфери, да се истакнат македонските успешни бизниси и како настан што нуди многу можности за вмрежување

вЕштАчКАтА ИНтЕлИгЕНцИЈА Е ДЕфИНИрАчКА тЕхНОлОгИЈА НА НАшЕтО врЕМЕ

Бизнис каталог 2018

67

ИТ-индустрија

>> I see the

IT industry

MARILI: You were part of the Macedonia 2025 Summit that took place at the end of last year. In 2018, you became a member of Macedonia2025 Boards of Directors. In this respect, can you tell us what this Summit means for the development of Macedonia?

ICEVA: Macedonia2025 has been helping build a strong nation for the last 10 years, connecting Macedonian leaders, thus helping them, their businesses and organizations grow. I was honored to recently become a part of Macedonia2025 Board of Directors and I’m looking forward to contributing.

I see the Macedonia2025 Summit as a platform for exchanging ideas, a possibility to hear about trends and innovations in different areas, to highlight Macedonian prosperous businesses, and as an event with many networking opportunities. The Summit had speakers from different areas: business, economy, technology, health, all with different experience and from different geographic areas. I hope that it created a chance for participants to hear about different prospects and inspired innovation in Macedonia that is necessary for the continuing development.

From another aspect, Macedonia’s successful stories were presented, which was an opportunity for affirmation of Macedonia among the visitors, and an encouragement for the domestic participants.

The technologies that we build today will shape the human life tomorrow and thus I think that it is very important that women have MARILI: At the Summit you spoke about the latest an equal say in what and how technologies and trends in the world of digitization, especially the tools that can help create solutions in a few technology is developed. hours. How many of these tools are applicable to us?

ICEVA: The series of recent technological trends and developments has made it easier for businesses of all sizes to Технологиите integrate the latest technologies. Many sophisticated tools that support digital transformation are offered in the cloud, што ги via the Internet, thus making them equally accessible by any градиме денес ќе го geography. They also have sophisticated abstractions and обликуваат relatively low startup cost, thus it can easily be explored by човечкиот smaller businesses that cannot afford to do large upfront живот утре и investments, and Macedonian businesses and organizations според тоа, мислам дека е are no exception.

I see these developments as a great opportunity for многу важно Macedonia to bust economic development via integrating жените да technology in the businesses and organizations and providing имаат еднакво modern competitive solutions. право на збор во тоа како и MARILI: What is the future of artificial intelligence and its каква practical application in small-size and middle-size технологија enterprises? ќе се развива ICEVA: Undoubtedly, artificial intelligence is the defining

МАРИЛИ: бевте дел од Самитот Македонија2025 што се одржа кон крајот на минатата година. Од 2018 година сте и член на Одборот на директори на Македонија2025. Од тој аспект, кажете ни што значи овој Самит за развојот на Македонија? ИЦЕВА: Во изминативе 10 години Македонија 2025 помага во изградбата на силна нација, поврзувајќи и помагајќи во развојот на македонските лидери, дејности и организации. Почестена сум што неодамна станав дел од Одборот на директори и со нетрпение очекувам да го дадам својот придонес. Самитот на Македонија2025 е клучен настан кој го гледам како платформа за размена на идеи, каде може да се слушне за трендовите и иновациите во различни сфери, да се истакнат македонските успешни бизниси и како настан кој нуди многу можности за вмрежување. На Самитот имаше говорници од различни сфери: бизнис, економија, технологија, здравство, кои споделија различни искуства од различни земји. Се надевам дека тоа беше шанса учесниците да слушнат различни перспективи, инспирирајќи иновација во Македонија, неопходна за континуиран развој. Од друг аспект, беа презентирани македонските успешни приказни и тоа претставуваше можност за афирмација на Македонија меѓу посетителите, но и поттик за домашните учесници. МАРИЛИ: На Самитот зборувавте за најновите технологии и трендови во светот на дигитализацијата, а особено за алатките со кои може да се креираат решенија за неколку часа. Колку овие алатки се применливи кај нас? ИЦЕВА: Серијата најнови технолошки трендови и развој, им помогнаа на бизнисите од сите големини да ги интегрираат најновите технологии. Голем број софистицирани алатки што поддржуваат дигитална трансформација се нудат во „облак“, преку интернет, со што тие се еднакво пристапни во секое географско подрачје. Исто така, овие алатки имаат софистицирани апстракции и релативно ниски трошоци за почнување на бизнисот, со што лесно може да бидат испитани и од помалите бизниси кои не можат да си дозволат големи инвестиции однапред, а македонските бизниси и организации не се исклучок од ова. На ваквиот развој гледам како на голема можност Македонија да оствари економски развој, интегрирајќи ја технологијата во бизнисите и во организациите, обезбедувајќи современи конкурентни решенија. МАРИЛИ: Каква е иднината на вештачката интелигенција и нејзината практична примена во малите и во средните претпријатија?

technology of our times and offers practical applications for all businesses and organizations of all domains and sizes. It can help provide quicker insights and automate many processes. It can be used to predict sales, help with maintenance, agriculture, help identify business opportunities or offer customers smarter, faster and more efficient services. That said, until recently, it was more of a privilege of the bigger companies because it required experts and expensive computing resources to use it. However, lately we are seeing democratization of AI. It comes as services in the public cloud that embed or directly offer AI, and via more sophisticated AI tools, making it easier for even smaller companies and organizations to use AI without huge investments.

MARILI: To what extent are women represented in the management of teams dealing with these sophisticated technologies?

ICEVA: The technologies that we build today will shape the human life tomorrow and thus I think that it is very important that women have equal say in what and how technology is developed. It is also an excellent career opportunity that should be equally available to both men and women.

However, unfortunately, women are still very underrepresented in technology leadership positions. Based on a recently published article in Forbes “women hold only 5% of leadership positions in the tech industry, and more than two-thirds of US startups have no women on their board of directors.” With 19.7% of leadership positions held by women Microsoft’s numbers are better, but the gap is still large. I find it encouraging that in recent years the awareness of this issue has been raised. One testament to that is that Grace Hopper Celebration of Women in Computing, the largest gathering of women in computing designed to bring the research and career interests of women in computing to the forefront, had 4,500 participants when I attended in 2013 and was at its max capacity of 18,000 attendees in 2018 with significant representation of major technological companies.

It is also encouraging to see many of the leading technology companies putting targeted effort to move the needle, from encouraging girls to explore computing to making the workplace more inclusive. Microsoft for example, offers programs such as DigiGirlz, which gives high school girls the chance to participate in hands-on computer and technology workshops, learn about careers in technology, and connect with Microsoft employees.

MARILI: You have been out of Macedonia for 17 years.

How difficult was it to become a member of the Microsoft team?

ICEVA: Math was my passion since very young age and competed in the republic and (then) federal levels. That led me to study computer technology and informatics at the Faculty of Electrical Engineering in Skopje. During the studies I was actively involved in IAESTE, a great organization that is still very active, to which I owe my international working experience during the studies. After graduation and short work experience in Macedonia, I left to post-graduate studies at the Worcester Polytechnic Institute in Worcester, Massachusetts where I got a scholarship and worked as an assistant. During the postgraduate studies, I was offered a summer internship at Microsoft mainly due to the research I worked on, my good marks, competitions and previous experience in IAESTE. After the successful practice, they offered me to return for a full-time job after I have completed the studies. That was my professional dream-come-true. I was given an opportunity to

ИЦЕВА: Без сомнение, вештачката интелигенција е дефинирачка технологија на нашето време и нуди практични примени за сите бизниси и организации од сите домени и големини. Таа може да помогне да се обезбедат побрзи согледувања и да се автоматизираат многу процеси. Може да се користи за да се предвиди продажбата, да се помогне во одржувањето, во земјоделството, да се помогне во идентификувањето на деловните можности или на клиентите да им се понудат попаметни, побрзи и поефикасни услуги. До неодамна таа повеќе беше привилегија на поголемите компании бидејќи за нејзино користење беа потребни експерти и скапи компјутерски ресурси. Меѓутоа, во последно време гледаме демократизација на вештачката интелигенција. Таа доаѓа како услуги во јавниот „облак“, што имаат вградено или директно нудат вештачка интелигенција и преку пософистицирани алатки за вештачка интелигенција, со што им се олеснува дури и на најмалите компании и организации да користат вештачка интелигенција без големи инвестиции. МАРИЛИ: Колку во менаџментот на тимовите што се занимаваат со овие современи технологии се застапени жени? ИЦЕВА: Технологиите што ги градиме денес ќе го обликуваат човечкиот живот утре и, според тоа, мислам дека е многу важно жените да имаат еднакво право на збор во тоа како и каква технологија ќе се развива. Исто така, тоа е одлична можност за кариерата што еднакво треба да им биде достапна на мажот и на жената. Меѓутоа, за жал, жените сè уште се многу малку застапени на лидерските позиции во технологијата. Во неодамна објавената статија во „Форбс“ се вели дека „жените имаат само 5 проценти од лидерските позиции во индустријата за технологија, а во повеќе од две третини нови американски компании нема ниедна жена во нивните одбори на директори“. Со 19,7 проценти лидерски позиции што ги извршуваат жените, бројките во „Microsoft“ се подобри, но јазот сè уште е голем. Го сметам за охрабрувачки тоа што во изминативе години е зголемена свеста за ова прашање. Потврда за тоа е дека на прославата на жените во компјутерството „Грејс Хопер“, најголем собир на жени во компјутерството чија цел е во преден план да се стават кариерите на жените во оваа област, имаше 4.500 учесници во 2013 година, на која присуствував и јас, а во 2018 имаше максимален капацитет од 18.000 присутни, со значително застапување на големите технолошки компании. Исто така, охрабрува да се види како многу водечки технолошки компании вложуваат напори за да ги поместат работите, од поттикнување на жените да го истражуваат компјутерството до отворање на работните места за нивно

Also, I encourage women to be more vocal in celebrating their success, more confident in their abilities and more open in expressing interest in opportunities.

IT industry Ги охрабрувам жените да бидат погласни во славењето на својот успех, посамоуверен и во нивните способности и поотворени во искажување интерес за можностите

contribute to the latest technologies, while cooperating and learning from top experts in the industry. That is one of the main reasons that I am still at Microsoft.

MARILI: There is an increasing number of IT women engineers in Macedonia. What is your message to them, how can they advance in their career and reach managerial positions?

ICEVA: I think that most career advice equally applies to men and women. However, as you imply, women, especially in field in which they are underrepresented, like tech, typically face additional challenges. Some of these challenges come from unconscious bias, that is exercised both by men and women. The fact that there are less role models does not help either. And the demands of the fast pace are sometimes harder on women who typically take a disproportional load of the family obligations too.

For this to change, I think that both women and men need to be become aware of unconscious bias, as we cannot change something we don’t recognize. For women, the understanding that certain challenges are not unique to them might be empowering too. For example, one typical story is a women sharing an idea at a meeting, a male colleague repeating it and the credit going to the male colleague. A woman not familiar with unconscious bias might not react or think that the way she presented the idea might be the reason for the outcome. However awareness that this typically happens might empower her to say “Thank you for supporting my idea”.

Also, I encourage women to be more vocal in celebrating their success, more confident in their abilities and more open about expressing interest in opportunities. They are less likely to be offered, if others don’t know they are interested.

поголемо вклучување. На пример, „Microsoft“ нуди програми, како што е DigiGirlz, кои им даваат можност на девојките од средно училиште да учествуваат во директни компјутерски и технолошки работилници, да учат за кариерите и за технологијата и да се поврзуваат со вработени во „Microsoft“. МАРИЛИ: Седумнаесет години сте надвор од Македонија. Колку беше тешко да се стане дел од тимот на „Microsoft“? ИЦЕВА: Уште како мала многу сакав математика и се натпреварував на републичко и (тогашно) сојузно ниво. Тоа ме наведе да студирам компјутерска техника и информатика на Електротехничкиот факултет во Скопје. За време на студиите бев активно вклучена во ИАЕСТЕ, прекрасна организација што сè уште е многу активна, на која ѝ должам за меѓународното работно искуство во текот на студиите. По дипломирањето и краткото работно искуство во Македонија, заминав на постдипломски студии на Worcester Polytechnic Institute во Ворчестер, Масачусетс, каде што добив стипендија, а работев и како асистент. За време на постдипломските студии добив летна практика во „Microsoft“, благодарејќи на истражувањата на кои работев, добрите оценки, натпреварите и претходното искуство во ИАЕСТЕ. По успешната практика, ми понудија да се вратам на постојана работа по завршувањето на студиите. Тоа беше остварување на мојот професионален сон. Ми се даде можност да придонесувам во иновирањето на најновите технологии, притоа соработувајќи и учејќи од врвни експерти во индустријата. Тоа е една од главните причини што сè уште сум во „Microsoft“. МАРИЛИ: Во Македонија има сè поголем број ИТ-инженери – жени. Па, која е пораката до нив, како да напредуваат во кариерата и да стигнат до менаџерски позиции? ИЦЕВА: Мислам дека повеќето совети во однос на кариерата еднакво се однесуваат и на мажите и на жените. Меѓутоа, како што имплицирате, жените, особено во областа во која не се доволно застапени, како што е техниката, обично се соочуваат со дополнителни предизвици. Некои од овие предизвици потекнуваат од несвесната пристрасност што ја искажуваат и мажите и жените. Исто така, не помага многу ни фактот дека има помалку примери на кои ќе се огледувате. Дополнително, жените, кои обично преземаат диспропорционален товар и од семејните обврски, понекогаш потешко може да одговорат на барањата за

MARILI: To what extent does the pace in Microsoft and the pace of life in an advanced society such as that of the United Statess allow you to have private time for yourself and your family? How often do you visit Macedonia?

ICEVA: As you said, the working atmosphere in Microsoft is much dynamic, the pace is very fast and it can easily occupy your whole time. However, irrespective of where we live and work, we all have 24 hours a day and it’s up to us how we will spend them. My priorities are the family, job and health and I try to reflect this on how I spend my time. My husband Alek and I have two beautiful children, Filip, 13, and Mia, 9, and they are our first priority. My working time is flexible and this enables me to balance priorities more easily.

We come to Macedonia every year, and although we stay for a very short time, we still feel a strong connection with family and friends. Although both of our children were born in the United States, regular visits provide them an opportunity to build relations with relatives and friends in Macedonia, practice Macedonian, to know Macedonia and feel it as their homeland.

Irrespective of where we live and work, we all have 24 hours a day and it’s up to us how we will spend them.

My priorities are my family, job and health and I try to reflect this on how I spend my time.

Без разлика каде живееме и работиме, сите ние имаме по 24 часа во денот и наша е одлуката како ќе ги потрошиме. Мои приоритети се семејството, работата и здравјето и се трудам тоа да се одрази во начинот на кој го минувам времето

брза динамика. За да се смени ова, мислам дека и мажите и жените треба да бидат свесни за несвесната пристрасност бидејќи не можеме да смениме нешто што не го препознаваме. За жените може да биде засилувачко разбирањето дека одредени предизвици не им се единствени само ним. На пример, една карактеристична приказна е кога жените ќе споделат идеја на некој состанок, машкиот колега ќе ја повтори и заслугите одат кај машкиот колега. Жената што нема никакви сознанија за несвесната пристрасност би можела да не реагира или да мисли дека причината за исходот би можела да биде во начинот на кој таа ја претставила идејата. Меѓутоа, свеста дека ова обично се случува би можело да ја охрабри за да каже: „Ви благодарам што ја поддржавте мојата идеја“. Исто така, ги охрабрувам жените да бидат погласни во славењето на својот успех, посамоуверени во нивните способности и поотворено да искажуваат интерес за можностите. Помала е веројатноста дека тие ќе им бидат понудени ако другите не знаат дека тие се заинтересирани. МАРИЛИ: Дали и што треба да се менува во образовниот систем во Македонија за да бидеме општество со високоприменливи технологии? ИЦЕВА: Веќе долго живеам во Америка, па моето искуство со сегашното македонско образование е многу лимитирано и затоа ќе одговорам погенерално. Денес иновациите и развојот се случуваат многу брзо и затоа мислам дека е важно децата да не учат само факти, тука да ја развијат љубовта кон науката, да бидат љубопитни, самоуверени, да имаат храброст да пробуваат нови работи и да станат способни за критичко размислување. Тоа ќе им овозможи полесно да се адаптираат на предизвиците што постојано се менуваат. Живееме во време кога информатиката е вградена во сите аспекти на реалниот свет, кога секоја организација станува технолошки водена, а компјутерската наука помага во подобрувањето на животот на луѓето во многу аспекти. Според тоа, важно е компјутерската наука да стане интегрален дел од образованието на секое дете. Тоа не значи дека секое дете ќе стане компјутерски научник, но потребно е основно разбирање за тоа како таа функционира и како може да се примени, исто како што познавањето на основите на биологијата, физиката или на литературата им е полезно на сите. МАРИЛИ: Колку динамиката во „Microsoft“ и животот во напредно општество, како што е во САД, дозволуваат да имате време за себе и за Вашето семејство? Колку често ја посетувате Македонија? ИЦЕВА: Како што укажавте, работната атмосфера во „Microsoft“ е многу динамична, темпото е многу брзо и лесно може да го заземе целото време. Но, без разлика каде живееме и работиме, сите ние имаме по 24 часа во денот и наша е одлуката како ќе ги потрошиме. Мои приоритети се семејството, работата и здравјето и се трудам тоа да се одрази во тоа како го поминувам времето. Со сопругот Алек имаме две прекрасни деца Филип 13 и Миа 9 години, кои се наш прв приоритет. Имам флексибилно работно време и тоа ми овозможува полесно да ги балансирам приоритетите. Во Македонија доаѓаме секоја година и, иако често остануваме кратко, сè уште чувствуваме силна поврзаност со семејството и со пријателите. Иако двете деца ни се родени во Америка, со редовните посети имаат можност да градат врски со роднините и со пријателите во Македонија, да го вежбаат македонскиот јазик, да ја запознаат Македонија и да ја чувствуваат како своја татковина. Бизнис каталог 2018

71

ИТ-индустрија

MARILI: What about the educational system in Macedonia? What needs to change and what should be changed within it for us to become a society of highly applicable technologies?

ICEVA: I have been living in the United States for e long time, so my experience with the current Macedonian education is limited. Thus I will provide a more general answer about education everywhere. Nowadays, innovation and development occur fast so I think that it is important that the children do not only learn about facts, but that they develop love for science, that they are inquisitive, selfconfident, have courage to try new things and become able to think critically. That will enable them to adapt more easily to ever-changing challenges.

We live in an era when computing is being embedded in all aspects of the real world, and every organization is becoming technology driven and computer science is helping improve people’s lives in many aspects. Therefore it is important to make computer science an integral part of the education of every child. That does not mean that every child will become a computer scientist, but the basic understanding of how it works and how it can be applied is needed the same way basics of biology, physics or literature are useful to all.

Pharmacy

Interview with Mrs.

Mara Akimovska, sales and Marketing Manager in Evropa lek farma (ElPharma) Интервју со

Мара Акимовска, менаџер за продажба и маркетинг во „Европа лек фарма“ („ElPharma“)

CArE ABOuT hEAlTh AND ITs IMPrOvEMENT Is ThE MAIN GOAl Of >> ELPharma is a

link in the pharmaceutical chain between the renowned world’s producers and their products, and to the patients and the end users 72

Бизнис каталог 2018

ElPhArMA MARILI: In Southeast Europe ELPharma is the leader in the field of providing additional pharmaceutical services. What does this mean exactly?

AKIMOVSKA: ELPharma, or in its full name Evropa Lek Farma DOOEL Skopje, Macedonia, is a member of the international group PHOENIX headquartered in Mannheim, Germany. The basic business of ELPharma is to provide additional pharmaceutical services for the domestic and foreign companies in

МАРИЛИ: Во југоисточна Европа „ELPharma“ е лидер во областа на обезбедувањето дополнителни фармацевтски услуги. Што точно се подразбира под тоа? АКИМОВСКА: Компанијата „ELPharma“ или, како што е нејзиното целосно име „Европа Лек Фарма“ ДООЕЛ Скопје, Македонија, е членка на интернационалната групација PHOENIX со седиште во Манхајм, Германија. Основен бизнис на „ELPharma“ е да обезбеди дополни-

„ElPhArMA“

the territory of the Balkans. Among the pharmaceutical services (Pharma Services) I can emphasise in the first place: marketing, drug registration, medical devices, diet supplements and medical cosmetics, storage of drugs under the custody of the customs, or popularly called consignment, logistic support to clinical research, tertiary processing of drugs (insertion of the inside leaflets and declarations) and distribution. It means that we are a link in the pharmaceutical chain between the renowned world producers, like: RICHTER GEDEON, MERCK (P&G HEALTH), URIAGE, NUTRICIA, HEMOFARM, ASPEN, MERUS, MEDIC PROGRESS, MAXMEDIKA and their products, and to the patients and end users.

ELPharma with its team of employees is here to enable the end users and the patients to provide for

телни фармацевтски услуги за домашните и за странските компании на територијата на Балканот. Од фармацевтските услуги (Pharma Services), во прв ред може да ги издвојам: маркетингот, регистрацијата на лекови, медицинските средства, додатоците во исхраната и медицинската козметика, царинското складирање на лекови или, популарно наречено, консигнација, логистичката поддршка на клиничките испитувања, терциерната обработка на лековите (вметнување внатрешни упатства и декларации) и дистрибуцијата. Тоа би значело дека претставуваме сврзлива алка во фармацевтскиот синџир меѓу реномираните светски производители, како што се: RICHTER GEDEON, MERCK (P&G HEALTH), URIAGE, NUTRICIA, HEMOFARM, ASPEN, MERUS, MEDIC PROGRESS, MAXMEDIKA и нивните производи, па сè до пациентите и крајните потрошувачи. „ELPharma“ со својот тим вработени е тука да им овозможи на крајните корисници и на пациентите да се снабдат со квалитетни производи, а со тоа и со поквалитетна нега и одржување на здравјето на територијата на Македонија. МАРИЛИ: Вашата компанија го поседува сертификатот „Коректна фирма“. Што значи тоа и какви придобивки ѝ носи ова на фирмата? АКИМОВСКА: Сертификатот „Коректна фирма“ постои на европскиот пазар од 2012 година. Ова е европски проект што се спроведува и има цел на повисоко ниво да ги истакне фирмите за кои е утврдено дека работат коректно со

Фармација

грИжАтА зА зДрАвЈЕтО И уНАПрЕДувАњЕтО НА НЕгОвАтА НЕгА Е глАвНА цЕл НА

>> „ELPharma“ е сврзлива алка во фармацевтскиот синџир меѓу реномираните светски производители и нивните производи, па сè до пациентите и крајните потрошувачи

Бизнис каталог 2018

73

своите клиенти. Проектот се состои во пребарување на интернет-просторот за негативни „чувствителни фрази“ и дали тие фрази се поврзани со името на Вашата компанија. Ако не се пронајдени такви врски или бројот на негативни коментари е минимален, тогаш компанијата се стекнува со сертификатот „Коректна фирма“. Посебно ми е драго што сме препознаени како „Коректна фирма“, особено во ова време кога дигиталните медиуми како најголем масмедиум даваат слобода секој да го напише своето мислење. Овој сертификат за нас претставува повратна информација дека нашето досегашно залагање, имплементирање и следење на стандардите во фармацевтската бранша, водењето грижа за нашите клиенти на едно повисоко ниво, ги дава очекуваните резултати што во иднина тежнееме да ги одржиме и да ги унапредиме. Покрај сертификатот „Коректна фирма“, нашата компанија ги поседува и сертификатите ISO 14001:2015 и ISO 9001:2015, со што постојано обезбедуваме подобар квалитет и следливост на работните процеси и дадените услуги. Исто така, се грижиме за животната средина и претставуваме општествено одговорна компанија.

The main motivation to me is when at the end of the day I know that I did something that will contribute to me to feel better and fulfilled, and that is priceless. Главен мотив ми е кога на крајот на денот знам дека сум направила нешто што ќе придонесе да се чувствувам подобро и поисполнето, а тоа нема цена

74

themselves quality products, and thus more qualitative care and maintenance of the health on the territory of Macedonia.

MARILI: Your company possesses the Correct Company Certificate. What does it mean and what benefits does this bring to the company?

AKIMOVSKA: The Correct Company Certificate has existed in the European market since 2012. This is a European project that is implemented and aimed to place to a higher level the companies that have been established to work correctly with their clients. The project consists of searching in the internet space for negative “sensitive phrases” and whether those phrases are linked to the name of your company. If no such relations are found, or the number of negative comments is minimal, the company acquires the Correct Company Certificate. We are particularly glad to be recognised as a Correct Company, especially in this time when the digital media as the largest mass-media give freedom to everybody to write their opinion. For us, this certificate is feedback that our previous commitment, implementation and compliance with the standards in the pharmaceutical industry, taking care of our clients on a higher level, give expected results that we will strive to improve in the future.

In addition to the Correct Company Certificate, our company possesses the certificates ISO 14001:2015 and ISO 9001:2015, which enables us to constantly ensure better quality and traceability of the working processes

Бизнис каталог 2018

МАРИЛИ: Соработувате со фармацевтските веледрогерии. Како се одвива таа соработка и каква е состојбата во фармацевтскиот сектор во државата воопшто? АКИМОВСКА: Да, соработуваме со сите веледрогерии во Македонија и имаме воспоставено одлични професионални релации преку навремено снабдување со производи и со услуги и исполнување на нашиот дел од обврските во договореното. Наша основна цел е да бидеме во служба на унапредувањето на здравствената заштита на населението, како и да бидеме лидер меѓу веледрогериите во Македонија. На состојбите во фармацевтскиот сектор влијаат повеќе фактори, вклучително и општествено-политичкото влијание, од една страна, што го прави фармацевтскиот сектор кревок, а, од друга страна, пак, сметам дека фармацевтскиот сектор сè уште е во период на транзиција. Преку имплементацијата на европските регулативи, средената ценовна политика на лековите од Агенцијата за лекови (МАЛМЕД) и Министерството за здравство, референтните цени на ФЗОМ, компетентноста на стручната фела и лојалната конкурентност на домашните и на странските фармацевтски компании присутни на македонскиот пазар, на свој начин придонесуваат и го прават стабилен фармацевтскиот сектор во Македонија. МАРИЛИ: Како успешен менаџер во растечка компанија се здобивте со две позиции – менаџер на продажба и на маркетинг. Колку се сложени овие две позиции и каде е нивниот спој, со оглед дека фармацијата е една од најнапредните и најиновативните индустрии во светот? АКИМОВСКА: Маркетингот и продажбата се два нераскинливи сегмента што мора да функционираат заедно. Со добивањето на двете менаџерски пози-

MARILI: You cooperate with the pharmaceutical wholesalers. How is this cooperation implemented, and what is the situation in the pharmaceutical sector in the country in general?

AKIMOVSKA: Yes, we cooperate with all pharmaceutical wholesalers in Macedonia and have established excellent professional relations through the timely supply of products and services and fulfilment of our part of obligations in the agreements. Our basic objective is to serve in improving the health protection of the population, and to be a leader among the wholesalers in Macedonia.

The conditions in the pharmaceutical sector are influenced by many factors, including the social and political influence, on the one side, which makes the pharmaceutical sector weak, and on the other side, I think that the pharmaceutical sector is still in the period of transition. Implementation of the European regulations, regulated drug pricing policy by the Agency for Medicines and Medical Devices (MALMED) and the Ministry of Health, reference prices by the Health Insurance Fund of Macedonia, competences of the professionals in the industry and loyal competition of the domestic and foreign pharmaceutical companies present in the Macedonian market, contribute in their own way and make the pharmaceutical sector in Macedonia stable.

MARILI: As a successful manager in a developing company, you have achieved two positions – sales and marketing manager. How complex are these two positions and where is their link, given that pharmacy is one of the most advanced and innovative industries in the world?

AKIMOVSKA: Marketing and sales are two inseparable segments that must function together. By achieving the two managerial positions, I have obtained a comprehensive picture about the working process and have much more freedom to act in both directions, in the marketing and in the sale of portfolios of the companies that we represent. Now, I have a possibility to monitor the whole process, starting from the creation of an idea, strategy, plans, organisation of activities, control, corrective measures, all to the implementation and the achieved result.

The complexity of both managerial functions can be surmounted and overcome if one has a professional and dedicated attitude in the working, with a team-like and positive spirit, skills in communications, negotiations, presentations and motivations, as well as quick adaptation to the changes that, I can say, happen on a daily level in a growing company like ELPharma – company of PHOENIX, and in the pharmacy in general.

ции се здобив со севкупна слика за процесот на работа и со многу повеќе слобода да дејствувам во двата правци, на маркетингот и на продажбата во портфолијата на компаниите што ги застапуваме. Сега имам можност да го следам целокупниот процес, почнувајќи од креирањето на идејата, стратегијата, плановите, организацијата на активностите, контролата, корективните мерки, па сè до реализацијата и постигнатиот резултат. Сложеноста на двете менаџерски позиции се совладува и се надминува ако имаш професионален и посветен пристап во работењето, со тимски и позитивен дух, вештини во комуникацијата, преговарањето, презентацијата и мотивацијата, како и брза адаптација на промените што, може да кажам, се случуваат на дневно ниво во една растечка компанија како што е „ELPharma“ - компанија на PHOENIX, како и во фармацијата воопшто. МАРИЛИ: Вие сте успешна жена менаџер, но и семејна жена. Како се постигнува балансот меѓу овие две витални сфери на животот, имајќи предвид дека сте професионално успешна? АКИМОВСКА: За мене успех е кога умеете да постигнете баланс во двете витални сфери на животот, професионалното и семејното. Основен двигател е постоењето на љубов и хармонија затоа што само така може да имаме бескрајна сила да реализираме сè што посакуваме. Апсолутно верувам во слоганот „кога се сака, сè е возможно“ и секогаш во позитивниот став и пристап кон работите воопшто! Навистина е потребна голема организација на времето за да се постигне рамнотежа меѓу об-

Сертификатот „Коректна фирма“ за нас претставува повратна информација дека нашето досегашно залагање, имплементирање и следење на стандардите во фармацевтската бранша, водењето грижа за нашите клиенти ги дава очекуваните резултати

Фармација

and given services. We also take care of the environment and are a socially responsible company.

For us, this certificate is feedback that our previous commitment, implementation and compliance with the standards in the pharmaceutical industry, taking care of our clients on a higher level, give the expected results

Pharmacy

By achieving both managerial positions, I obtained a comprehensive picture about the working process and had much more freedom to act in both directions, in the marketing and in the sale of portfolios of companies we represent

MARILI: You are a successful women, but also a family woman. How do you manage to achieve balance between these two vital fields of life, given that you are professionally successful?

AKIMOVSKA: For me, success is when you know how to strike balance in the two vital fields in life, professional and family. The basic instigator is existence of love and harmony, because only then we can have endless power to implement everything we want. I absolutely believe in the slogan “Anything is possible when you want it bad enough” and always with a positive attitude and approach towards the things in general! You really need great organisation of the time in order to achieve the balance between the obligations and the pleasure, but luckily, I have great understanding from my family and we always complement each other in carrying out the obligations, so that we manage to enjoy our free time together.

At any moment that is not dedicated to work, I happily prepare favourite meals of my dearest, cakes, pies and bake rolls by the recipes of my mother that remind me only of the happy family moments, and that traditions must be fostered and maintained. Last year, my grandson Mateo and the new role in the closest family – grandmother, or as my daughters and my husband can tease me, a super modern and business oriented granny, brought me the greatest joy. I enjoy hosting dear friends and relatives in the warm atmosphere of our home, but certainly, I find time to visit cultural events, concerts and other events. I enjoy visiting European metropolises and other beautiful places in the world. In one word – I love the life and all of its nice components and imperfections!

MARILI: In addition to the family, are there other motivations for enduring in the successful business story and how much are rewards satisfaction and valorisation for what is done?

AKIMOVSKA: I think that the professional success and rewards of any kind result in personal satisfaction and the feeling of realised personality. Every woman, as part of the society, as part of the working team, as part of the family and of all other social groups to which she belongs, takes a certain position and strives to reach the highest possible level. I work in a company and industry that has much higher objective for all of us personally, that is care about health and its improvement. The main motivation to me is when at the end of the day I know that I did something that will contribute to me to feel better and fulfilled, and that is priceless. That was my basic motivation and huge desire when I chose and enrolled the Pharmaceutical Faculty in Skopje, and today I am particularly glad that I continue to live my dream.

76

Бизнис каталог 2018

врските и задоволствата, но, за среќа, имам големо разбирање од семејството и секогаш се дополнуваме во извршувањето на обврските, така што стигнуваме и заедно да уживаме во слободното време. Во секој час што не ми е посветен на работата, со задоволство ги подготвувам омилените јадења на моите најблиски, колачи, пити и кифлички по рецептот на мојата мајка, кои ме потсетуваат само на среќните семејни моменти, а таа традиција мора да се негува и да се зачува. Последнава година најголема радост ми донесе мојот внук Матео и новата улога во потесното семејството - баба или, како што моите ќерки и сопругот умеат да се пошегуваат со мене, супер модерна и бизнис ориентирана бабичка. Уживам и да ги пречекувам драгите пријатели и роднини во топлата атмосфера на нашиот дом, но, секако, наоѓам време да посетам и културни настани, концерти и други манифестации. Обожавам да ги посетувам европските метрополи и другите убави места во светот. Со еден збор - го сакам животот со сите негови убави компоненти и несовршености! МАРИЛИ: Дали покрај поддршката од семејството, постојат и други мотивации за да се истрае во успешната бизнис-приказна и колку наградите се сатисфакција и валоризација за направеното? АКИМОВСКА: Сметам дека професионалниот успех и наградите од каков било вид носат лична сатисфакција и чувство на реализирана личност. Секоја жена како дел од општеството, како дел од работниот тим, како дел од семејството и од сите други социјални групи во кои припаѓа, зазема одредена позиција и се стреми да достигне колку што е можно повисоко ниво. Работам во компанија и бранша во која има многу повисока цел кај сите нас лично, а тоа е грижата за здравјето и унапредувањето на неговата нега. Главен мотив ми е кога на крајот на денот знам дека сум направила нешто што ќе придонесе да се чувствувам подобро и поисполнето, а тоа нема цена. Тоа беше мој основен мотив и огромна желба кога го избрав и се запишав на Фармацевтскиот факултет во Скопје, а денес ми е особено драго што и понатаму го живеам својот сон.

Со добивањето на двете менаџерски позиции се здобив со севкупна слика за процесот на работа и со многу повеќе слобода да дејствувам во двата правца на маркетингот и на продажбата во портфолијата на компаниите што ги застапуваме

ПЗУ Специјалистичка дерматовеноролошка ординација Центар за кожа и естетска медицина Painless mole and wart removal with radiowaves Private Dr. Gorica Dermatology provides painless, bloodless and aesthetically impeccable removal of moles, warts, soft fibromas, broken capillaries, and condyloma using radiowave, currently the number 1 therapy in the world.

Radiowaves give better results than other methods, relapses are rare, and the healing percentage is 97%.

The removal of warts is painless, using only anaesthesia in form of cream, and requires only one treatment. Radiowaves traumatise the tissue to a minimum, and scars are unnoticeable. The method is safe and bloodless, and patients do not have feeling that they are subjected to a surgical treatment.

Warts around the eyes can be removed without any risk for the eyes. Безболно отстранување младежи и брадавици со радиобранови Во приватната дерматолошка ординација „Др Горица“, со употреба на радиобранови, моментно светска терапија број 1, безболно, бескрвно и естетски беспрекорно се отстрануваат младежи, брадавици, меки фиброми, капилари и кондиломи. Радиобрановите даваат подобри резултати од другите методи, рецидивите се ретки, а процентот на излекување е 97%. Отстранувањето на брадавиците е безболно, при што се користи анестезија во форма на крем, а потребен е само еден третман. Радиобрановите минимално го трауматизираат ткивото, а лузните се незабележителни. Методот е безбеден и бескрвен, а пациентите немаат чувство дека се подложени на хируршки зафат. Брадавиците околу очите може да се отстранат без каков било ризик за очите.

Removal of cellulite using lymphatic drainage Resolution of problems with cellulite through the method called CFC LD (Cervical Femoral Crural Lymphatic Drainage), created by Godoy & Godoy, a couple in Sao Paulo.

Effects achieved using lymphatic drainage: • efficient detoxification of the body • improvement of vein circulation • prevention and mitigation of swelling resulting from the force of gravity • removal of problems with tired legs • improved diet and tissue regeneration • cellulite prevention and removal • improvement of the complete immune system condition

Отстранување на целулит со лимфна дренажа Решавање на проблемите со целулитот преку методот наречен CFC LD (Cerviko Femoralna Cruralna Limfna Drenaza), создаден од брачниот пар Годое и Годое од Сао Паоло. Ефекти што се постигнуваат со помош на лимфна дренажа: • ефикасна детоксикација на организмот • подобрување на венската циркулација • превенција и ублажување на отокот што настанува поради силата на гравитацијата • отстранување на тегобите кај уморни нозе • подобра исхрана и регенерација на ткивото • превенција и отстранување на целулитот • подобрување на вкупната состојба на имунолошкиот систем

02/3093- 222 Franklin Ruzvelt 51-3/14 Skopje

PRIVATE HEALTH INSTITUTION AND AESTHETIC CENTRE DR VAIS SKOPjE Dr Vesna A. Ignjatovic Stojiljkovic (Dr VAIS) is the leader of an expert team that has dealt with the development of the following branches for 30 years: COSMETOLOGY, CAPILLITOLOGY, PODOLOGY

COSMETOLOGY Scannerscopic examination of skin, Dermoscopy (scannerscopic examination of pigment changes and melanoma), Hygienic (stimulative) facial treatments, Fillers with hyaluronic acid (in 15 minutes, 15 years younger), Mesotherapy with vitamin cocktails, Mesoporation, Non-surgical and noninvasive skin lifting, Skin rejuvenation, Lip increase and correction in 5 minutes, Ultrasound peeling, lifting with radio waves, IPL therapy, Radio waves and electro-depilation, Cryotherapy.

CAPILLITOLOGY Scannerscopic examination of the scalp and hair, Strong treatments for stimulation of hair growth and against hair loss, Strong treatments for regeneration, revitalisation and against dandruff, Strong hygienic treatments, remineralisation, revitalisation and degreasing, Laser

biostimulation, PTD – LED biostimulation of all pathological conditions of skin of the head and hair, Mesotherapy with vitamin cocktails, stem cells... Hair fillers

PROSTHETICS 100% REPLENISHMENT OF LOST HAIR Capillary systems, capillary prostheses IDEAL COSMETIC SOLUTIONS SUPER MILLION HAIR is made of artifical hair. It will cover your thinning area very easily – thick hair in 10 seconds, YOUTHAIR preparation – get rid of gray hair in a natural way PODOLOGY Scanning of feet skin and nails, Athletic foot – fungal infection of the foot skin, Fungal nail infection, Ingrown nails, Bunion and warts, Medical pedicure, Pedicure, Podologic procedures – healing methods PROSTHESES Prosthetic (upgrade) of nails, ORTOΝIXIA – podology prostheses for ingrown nails instead of surgical intervention

FM 9 7 . 3 9 8 . 9 9 3 . 3 М Музички узички ттрендови рендови | Песни на една м младост Хитт мик миксс | Зв Звукот светот Џезз ладост | Хи укот и св етот | Џе и Бл Блуз уз | Фо Фолклорна лклорна сседенка еденка | Нишан ттии пра пратив Играј мене Прозен тив | Иг рај ссоо м ене | Проз ен м медаљон едаљон | Хихирих Хихирихуу | Ут Утринска ринска прог програма Хрoномер Актуелно Патоказ рама - Хрoно мер | Ак туелно | Па токаз | ТТука ука ок околу олу нас | Ж Живот ивот и љ љубов убов | РРадио адио драм драмаа | Шарена емиси емисија ја за ддеца еца | Прос Простор тор ззбор бор врем времее | Ноќна прог програма рама - РРитамот итамот на ноќ ноќта та | ВВести ести на прва | Пладневен Концерт живоо | Ф ФМ Пладнев ен радио ввесник есник | Конц ерт ввоо жив М ККласик ласик | ККултурна ултурна кклучалка лучалка Спортт м музика спортт | Мили но ссепак различни свет | Спор узика спор епак разли чни | ООтворен творен св ет | РРадио адио спектар Беседа еда ссоо при пријателот јателот | ВВоо жив живоо и ггласно спек тар | Бес ласно | ЧЧувари увари на зздравјето драввје др ј то | РРадио адио Сц ена | Прес 19 | РРадио адио 22 | По лноќен информатор информатор | Од Од програмата програмата за Сцена Полноќен етоглед | прог програмата рамата | ООдд понед понеделник елник ддоо понед понеделник елник | ССакам акам ддаа ккажам ажам - Св Светоглед азично ккатче атче ДДетско етско ккатче атче | ДДеновите еновите пред ггодини одини | Бои Боите те на Мак Македонија едонија | ЈЈазично | Нед Неделно елно попладне - Чек Чекајќи ајќи ггоо вветрот... етрот...

М Медиум едиум на ввашето ашето секојдневие секојдневие

Business and Entrepreneurship MARILI: Let us briefly present your company, which is celebrating a jubilee – 20 years of existence. What is the main activity of your company, and how did you come to an idea to establish this private business given that you have a long family tradition in beekeeping and production of honey?

ANGELIUS: The idea came as sublimation of everything I was engaged in early in my career. I had always been interested in the idea to contribute to the beauty and care of women, and it might have been because of that I started my preoccupation in the cosmetic industry. Working with products of reputable companies I quickly noticed the needs of the consumers, and I advanced and became one of the top managers. The consumers were satisfied, but I often witnessed problems that many women have with regards to diet. Taking into account my family tradition with the beekeeping – we have been engaged in it for four generations – I decided to find a solution.

You could say that I started like any other lover of his/her life profession, having cooperation with many people individually. I tried to find a “perfect” recipe for their needs and percieved the most common problems that I managed to solve when I graduated for dietician and nutritionist in Belgrade, and this was followed by creation of my own brand.

Actually, Medobil was an inevitable result of enormous love for the beekeeping tradition, care for the consumers and a long-term mission to understand better health and beauty.

Having this target in mind, we have created products that are 100% natural, affordable for the Macedonian buyer, and the line is often expanded and supplemented with new 84

Бизнис каталог 2018

МАРИЛИ: Накратко да ја претставиме Вашата компанија која одбележува јубилеј - 20 години постоење. Со што се занимава компанијата и како дојдовте на идеја да го формирате овој приватен бизнис, со оглед на тоа дека имате долга семејна традиција во одгледувањето пчели и во производството на мед? АНГЕЛИУС: Идејата дојде како сублимат на сето она со кое се занимавав во раните години од мојата кариера. Отсекогаш бев заинтересирана за идејата да придонесам за убавата и негуваната жена, па токму затоа можеби и започнав со ангажманот во индустријата за козметика. Работејќи со производите на реномирани компании брзо ги забележав потребите на корисниците, па напредував и станав еден од главните менаџери. Корисниците беа задоволни, но често бев сведок на проблемите што повеќето жени ги имаа во однос на исхраната. Земајќи ја предвид мојата семејна традиција со пчеларството, со тоа се занимаваме веќе четири генерации, решив да изнајдам решение. Би можело да се каже дека започнав како и секој вљубеник во својата животна професија, поради што соработував со голем број луѓе поединечно. Се обидував да изнајдам „совршен“ рецепт за нивните потреби и ги уочив најчестите проблеми што успеав да ги решам кога дипломирав за диететичар и нутриционист во Белград, по што следуваше создавањето на сопствениот бренд. Впрочем, „Медобил“ беше неизбежен резултат на огромната љубов кон пчеларската традиција, грижата за корисниците и долгорочната мисија подобро да се

Бизнис и претприемништво

Interview with Natalija Angelius, the owner and General Manager of Medobil Интервју со Наталија Ангелиус, сопственик и генерален менаџер на „Медобил“

ThE MOTTO Of MEDOBIl Is My lIfE MOTTO -

BEING ThE BEsT vErsION Of ONEsElf МОтОтО зА „МЕДОБИл“ Е МОЕ жИвОтНО МОтО -

ДА СЕ БИДЕ НАЈДОБрА вЕрзИЈА ОД СЕБЕ preparations. At the beginning, I started with a small plant designed by my father. Medobil grew quickly and developed independently, without any help from investors and with constant reinvestment of own assets.

MARILI: What is your profession, having in mind that you are an innovator, and that the products are original, patented and typical for this region?

ANGELIUS: By profession, I am a dietician and nutritionist. I was lucky as a young person to be able to choose to study what I had already done. Thus, development was always directed to understanding the science, with a view of turning my curiosity and family tradition into something more. The tendency to join the old beekeeping traditions of this region with up-to-date laboratory processes is a challenge which I enjoy, and so the innovation, production and patenting of the whole “Medobil” line is an opportunity for which I am very grateful.

MARILI: What is the category of the honey produced in Macedonia compared to the European and global criteria?

ANGELIUS: I believe that a lot of people already know the answer to this question. I could say, from informal sources, that we produce honey that takes the fourth position in the world. It is really difficult to make such ranking, but if it existed we would certainly be among the best producers of honey on the global level.

MARILI: High quality of products is not sufficient for a brand like “Medobil” to make a breakthrough. How long did it

разберат здравјето и убавината. Имајќи ја предвид таа цел, создадовме производи што се 100% природни, кои се достапни за македонскиот купувач, а линијата често расте и се дополнува со нови препарати. На почетокот започнав со мал погон што го дизајнираше мојот татко. „Медобил“ растеше брзо и се развиваше самостојно, без никаква помош од инвеститори, туку со постојано реинвестирање на сопствените средства. МАРИЛИ: Што сте по професија, имајќи предвид дека сте иноватор, а производите се оригинални, патентирани и се одлика на ова поднебје? АНГЕЛИУС: По професија сум диететичар и нутриционист. Ја имав таа среќа како млад човек да го изберам за студии тоа што веќе почнав да го работам. Па така, надградбата беше секогаш во насока на разбирање на науката, со цел мојата љубопитност и семејна традиција да се преточат во нешто повеќе. Тенденцијата да ги спојам старите пчеларски традиции на ова поднебје со модерните лабораториски процеси е предизвик во кој уживам, па така иновацијата, производството и патентирањето на цела линија „Медобил“ е можност за која сум многу благодарна. МАРИЛИ: Кажете ни во која категорија е медот што се произведува во Македонија во однос на европските и светските критериуми? АНГЕЛИУС: Верувам дека многу луѓе веќе интуитивно го знаат одговорот на ова прашање. Би можела да кажам, од неформални извори, дека произведуваме мед што е четврти Бизнис каталог 2018

85

Business and Entrepreneurship

во светот. Навистина е тешко да се направи ваква ранг-листа, но ако таа постои, убедливо би биле меѓу најдобрите производители на мед и тоа на глобално ниво.

Natalija Angelius, the winner of the 2018 LADy OF THE yEAR in the Republic of Serbia, an international award for Southeast Europe organised by the Dete u Srcu Association. The award is confirmation of the quality and dedication in work, talent and value of the personality.

Наталија Ангелиус добитник на признанието „ДАМА ГоДИНЕ 2018“ во Р. Србија, интернационална награда за југоисточниот дел на Европа во организација на Здружението „Дете у Срцу“. Наградата е потврда за квалитетот и посветеноста на работата, талентот и за вредноста на личноста.

take you to establish your product line?

ANGELIUS: I fully agree that high quality is not sufficient by itself. It is not sufficient to possess quality, but you need to be proactive in its marketing. I managed to market “Medobil” relatively quickly, given how sceptical and cautious the people in this region are. But when you give what a lot of people need, and it has roots in the domestic area, it is really easier. Placement of the products abroad is also something that I am proud of. I believe that sincerity and putting the consumer in the first place will contribute the most for the establishment of the brand.

As for new products, it is much easier to launch a new product when you have people who believe in the quality of the product you offer. Here, I would quote a principle that the economists call the Matthew Principle – which is summarised in the adage “the rich get richer and the poor get poorer”. This biblical principle refers to the growth of possibilities – the more we succeed, the more the number of

МАРИЛИ: Високиот квалитет на производите не е доволен за да се пробие еден бренд како што е „Медобил“. Колку време Ви требаше за да ја етаблирате Вашата палета на производи? АНГЕЛИУС: Целосно се согласувам со тоа дека високиот квалитет не е доволен сам по себе. Не е доволно да се поседува квалитет, туку потребно е се биде проактивен во неговиот пласман. Релативно брзо успеав да го пласирам „Медобил“, со оглед на тоа колку луѓето од овие простори се скептични и претпазливи. Но кога го даваш тоа што им е потребно на многумина, а тоа влече корени од домашното поднебје, навистина е полесно. Странскиот пласман, исто така, е нешто со што се гордеам. Верувам дека за етаблирањето на овој бренд најмногу ќе придонесат искреноста и ставањето на корисникот на прво место. Што се однесува до новите производи, многу е полесно да се пласира нов производ кога имаш луѓе што веруваат во квалитетот на тоа што го нудиш. Овде би цитирала и еден принцип што економистите го нарекуваат Mathew Principle – а тоа е дека на оние што имаат ќе им биде дадено повеќе, а на оние што немаат уште ќе им биде и одземено. Овој библиски принцип се однесува на растот на можностите – колку што повеќе успеваме, толку повеќе се зголемува бројот на нови можности. Како и обратно. Мора да ги почитувате луѓето што веруваат во вас и да го земате нивното добро за водечки приоритет. Успехот е неизбежен кога се работи искрено и со љубов кон нешто. МАРИЛИ: Какви производи имате и во кои категории се тие и каква е нивната намена? АНГЕЛИУС: Иако повеќето производи на „Медобил“ се фокусирани на слабеење и борба против целулитот, нашата линија е голема и разновидна. „Медобил“ се гордее со неколку типа различни чаеви, гелови и масти, а имаме и кремови за специјални медицински намени. Производите се наменети за убавина и нега на модерната жена, но на прво место секогаш е здравјето. Сите производи се со највисоко ниво на квалитет, тие се 100% природни, на база на прополис, млеч и билни екстракти. МАРИЛИ: За кои пазари работите денес и кои се Вашите планови за во иднина? АНГЕЛИУС: Иако главниот фокус е ставен на македонскиот пазар, моментно работиме и за Србија, Албанија, Црна Гора и Косово. Што се однесува, пак, до плановите поврзани со

MARILI: What products do you have and what category they belong to, and what is their use?

ANGELIUS: Although most of the Medobil products are focused on losing weight and fight against cellulite, our line is large and diverse. Medobil is proud of several different tea, gel and ointment types, and we also have creams for special medicinal purposes. The products are intended for the beauty and care of a modern woman, but their health is always at the first place. All products are with the highest level of quality, they are 100% natural, and are based on propolis, royal jelly and herbal extracts.

MARILI: What are the markets you work for nowadays, and what are your plans for the future?

ANGELIUS: Although the main focus is placed on the Macedonian market, we currently work for Serbia, Albania, Montenegro and Kosovo as well. As for the plans related to the expansion, although we have a lot of things on mind, I will leave room for surprises.

MARIL : You are planning to promote a new product – preparation against dysmenorrhea, which is a novelty not only in the domestic market but on the global level as well.

What is it about, and what are laboratory, testing and administrative procedures in order to produce a new product that will be usable in the market?

ANGELIUS: The preparation for dysmenorrhea is again an effort to respond to some of the problems that women encounter. It is a product that helps with and is used for prevention of menstrual pains, and also with the disturbance of the utherine tone. Similarly to the rest of the Medobil product line, this preparation will be 100% natural, based on honey, royal jelly and herbal extracts.

As for the procedures for production and placement of a new line, I could say that I am satisfied with the rigorousness so far. I test the products personally on myself, and immediately after successful homogenisation, I send them for analysis to the Public Health Institution Skopje. After a series of laboratory, microchemical and energetic tests, we receive an A-test which permits us to start the production.

MARILI: What is essential for a woman to become a successful manager, given that you are managing the production and you are a mother at the same time? How important is freedom for a person so that they can direct all the creative energy towards managing business?

ANGELIUS: Among all things, I give the greatest importance to the well set priorities. When one knows what he wants from their life, it is much easier to go into that direction. The children are my greatest treasure and the role of a mother is the thing that I am most proud of. When you receive this pure love every morning, the day is different, and you have energy

The eaerlier and the more we assume responsibility, the greater the freedom we enjoy will be.

Колку порано и колку повеќе преземеме одговорност, толку ќе биде поголема слободата во која ќе уживаме.

ширењето, иако имаме многу работи на ум, ќе оставам простор за изненадување. МАРИЛИ: Планирате да промовирате нов производ препарат за дисиминореја, кој не е новина само на домашниот пазар туку и на светскиот. За што станува збор и какви се лабораториските, опитните и административните процедури за да се добие нов производ што е употреблив на пазарот? АНГЕЛИУС: Препаратот за дисиминореја е повторно обид да се одговори на некои од проблемите со кои се соочува жената. Тоа е производ што помага и се користи за превенција при менструални болки, како и при нарушување на тонусот на матката. Исто како и другиот дел од линијата на производи на „Медобил“, така и овој препарат ќе биде 100% природен, на база на мед, млеч и билни екстракти. Што се однесува, пак, до процедурите за производство и пласман на новата линија, би можела да кажам дека сум задоволна со досегашната ригорозност. Производите ги тестирам лично на себе, а веднаш по успешната хомегенизација ги праќам на анализа во ЈЗО Скопје. По низа лабораториски, микрохемиски и енергетски проверки добиваме А-тест со кој имаме дозвола да започнеме со производство. МАРИЛИ: Што е клучно за да се биде успешна жена менаџер, со оглед дека водите производство, а истовремено сте и мајка. Колку е важна слободата за една личност за да може својата творечка енергија целосно да ја насочи кон водење бизнис? АНГЕЛИУС: Од сите работи, најголема важност им давам на добро поставените приоритети. Кога човек знае што сака

Бизнис и претприемништво

new possibilities increases. And vice versa. You must have respect for people who believe in you and you have to take their wellbeing as a leading priority. Success is inevitable when one works sincerely and with love for something.

Business and Entrepreneurship

Мора да ги почитувате луѓето што веруваат во вас и нивното добро да го земате за водечки приоритет. Успехот е неизбежен кога се работи искрено и со љубов кон нешто. од својот живот, многу е полесно да се оди во таа насока. Децата се моето најголемо богатство и улогата на мајка е она со што најмногу се гордеам. Кога секое утро ја примате таа чиста љубов, денот е поинаков, а имате енергија и елен за секој нов предизвик. Верувам дека за да се биде успешна жена менаџер потребно е да се има добро поставена хиерархија на вредности. А кога семејството е на врвот на таа хиерархија, голем дел од професионалниот живот добива поинаква смисла. Дополнително, сметам дека е од огромна важност да се преземе одговорност за секој аспект од сопствениот живот. Патот кон успешна жена менаџер не беше особено линеарен. Постојат многу падови и предизвици со кои човек треба да се избори и затоа е важно да се преземе одговорност. Колку порано и колку повеќе преземеме одговорност, толку ќе биде поголема слободата во која ќе уживаме. За мене е многу важна оваа слобода. Таа претставува автономија на работното време за да можам да им се посветам на моите деца, на отворените опции со кого ќе соработувам и во која насока ќе ја развивам компанијата, како и одврзани раце да ги зграбам можностите што често се појавуваат.

you should have respect for the people who believe in you and have to take their wellbeing as a leading priority. Success is inevitable when one works sincerely and with love for something.

and enthusiasm for every new challenge.

I believe that to be a successful woman manager, you need to have well set hierarchy of values. And when the family is at the top of that hierarchy, a large part of the professional life gets a different meaning. Additionaly, I think that assuming responsibility for every aspect of own life is of great importance. The path towards a successful woman manager was not particularly linear. There are a lot of falls and challenges that a person has to fight, and therefore it is important to assume responsibility. The earlier and the more we assume responsibility, the larger the freedom we enjoy will be. For me, this freedom is very important. That means autonomy of my working time so that I can devote myself to my children, to open options concerning who I am going to cooperate with and in what direction I am going to develop the company, as well as untied hands so that I can grab opportunities that often occur.

MARILI: What do you owe your well cared looks, despite great burden brought about by a private production business and upbringing of three children?

ANGELIUS: I firmly believe that every human, first of all has to appreciate and respect themselves. In a

МАРИЛИ: На што се должи Вашиот негуван изглед и покрај големото оптоварување што го носи приватниот производен бизнис и воспитувањето три деца? АНГЕЛИУС: Цврсто верувам во тоа дека секој човек, пред сè, треба да се цени и да се почитува себеси. Надворешниот изглед на еден начин само го отсликува овој став и говори за здравите навики кон кои се придржувам. Без најпрвин да постои грижа за себе, навистина е тешко човек да се вложи и за другите. Во нашето општество постои еден сентимент дека жените што настојуваат да изгледаат убаво најчесто се концентрирани на себе, што не е далеку од вистината. На крајот на денот станува збор за идентитет – со што се идентификувате и колку сте подготвени да правите компромис. Јас сакам да верувам дека понекогаш компромисот е непотребен. Зошто да не бидеме најдобрата верзија од себе? Постојано? Ова е пораката што сакам да им ја пратам и на моите деца, а наедно тоа е идејата зад која расте и се развива „Медобил“. МАРИЛИ: И покрај огромните обврски, имате време и за едно специфично хоби што можеби „влече“ корени од Вашето италијанско потекло. Кажете ни за што станува збор? АНГЕЛИУС: По природа не сум особено екстровертна личност, па ретко може да слушнете детали за мојот приватен живот. Но ова хоби, низ едно навистина случајно течение, успеа да се претвори во нешто повеќе. Станува збор за

MARILI: Despite many obligations, you have time for a specific hobby that may have roots in your Italian origin. Tell us what it is about.

ANGELIUS: By nature, I am not particularly extrovert personality, and you can rarely hear details about my private life. But this hobby, through a really accidental course, managed to turn into something bigger. It is a great love that I have for the fashion and design. This gift, I believe, has roots back to my grandgrandfather, and recently I decided to encourage myself and invest effort more seriously into that. I use my creative mind for designing, and now it is growing into something bigger. I cannot wait to present my new brand “Angelius”, where for the first time I will present my line of high-quality pieces of clothing and fashion accessories. Currently, I have cooperation with two companies in Bulgaria, and a part of my designed collection of jackets, bags, boots and silver jewelry with Swarovski elements will be presented.

“Angelius” is located in the City Mall, on the last floor, on the side facing the square.

>> The preparation for

dysmenorrhea, which is a novelty in the market, is used for prevention of menstrual pain, and also for the disturbance of the utherine tone, and it will be 100% natural, based on honey, royaj jelly and herbal extracts.

огромната љубов што ја имам кон модата и дизајнот. Овој дар, верувам, влече корени од мојот прадедо, а од неодамна решив да се охрабрам и првпат да се вложам посериозно во тоа. Креативниот ум го користам за дизајнирање и сега тоа прераснува во нешто поголемо. Едвај чекам да го претставам мојот нов бренд „Ангелиус“, каде што првпат ќе ја изложам мојата колекција од висококвалитетни парчиња облека и модни аксесоари. Во моментот соработувам со две компании од Бугарија, а ќе биде изложен дел од мојата дизајнирана колекција на јакни, чанти, чизми и сребрен накит со елементи Сваровски. „Ангелиус“ ќе се наоѓа во Градскиот трговски центар, на последниот кат, на страната што гледа на самиот плоштад.

>> Препаратот за

дисиминореја, кој е новина на пазарот, се користи за превенција при менструални болки, како и при нарушување на тонусот на матката и ќе биде 100% природен, на база на мед, млеч и билни екстракти.

Бизнис и претприемништво претприемнaштво

way, one’s looks only reflects this attitude and speaks of healthy habits that I observe.

Without taking care of oneself first, it is really difficult for a person to invest themselves for others. There is a segment in our society that women that try to look nicely are mostly focused on themselves, which is far from being true. At the end of the day, it is a question of identity – what do you identify yourself with and how prepared you are to make compromise. I want to believe that sometimes, compromise is not necessary. Why shouldn’t we be the best version of ourselves?

Constantly? This is a message that I want to send to my children, and at the same time, this is the idea behind the growth and development of Medobil.

Food Industry

vA-vA BrAND – synonymous with Modern World’s food Tastes

Interview with

Marija sekuloskaMitrevska, General Manager of BAGA fOOD Bitola Интервју со

Марија СекулоскаМитревска, генерален менаџер на „БАгА фООД“ Битола

БрЕНДОт „вА-вА“ – синоним за современите светски вкусови на храна >> Our production is

planned in advance, that is, we produce according to pre-agreed quantities, and thus we reduce the risk of keeping supplies and guarantee certainty, safety and quality of our products 90

Бизнис каталог 2018

MARILI: Baga Food has operated for 16 years. Tell us something more about how your family business has evolved and what products come out of your factory plant?

SEKULOSKA-MITREVSKA: Baga Food is a factory specialising in processing and production of products of high quality fruit and vegetables. The main “culprits” for the establishment of this business are my father Blagoj and his partners Vanco and Ivanco, who started marketing the products in the US mar-

МАРИЛИ: „бага фоод“ постои повеќе од 16 години. Кажете ни нешто повеќе за тоа како се развиваше Вашиот семеен бизнис и какви производи излегуваат од погоните на оваа фабрика? СЕКУЛОСКА-МИТРЕВСКА: „Бага фоод“ е фабрика што е специјализирана за преработка и производство на производи од висококвалитетно овошје и зеленчук. Главни „виновници“ за формирањето на овај бизнис се мојот татко Благој и неговите партери Ванчо и

MARILI: Your products have reached the markets in Europe and the United States above all. Was it your main motivation to introduce 100 percent natural and gluten-free products that are sought in these markets?

SEKULOSKA-MITREVSKA: As I have already said, our company is a company that follows new world’s trends.

The manner in which people eat and what they eat constantly change all over the world, and this requires greater research and development of new types of packing, and a greater range of flavours. Synergy of favourable climate conditions, long-time tradition in growing agricultural products and use of the state-ofthe-art technology in the production has resulted in creating high quality, healthy and delicious fruit and vegetable products. The production processes do not involve use of preserves, artificial colours and additives, and this makes Va-Va products 100% natural. Our products are adequate for vegetarian diet and are glutenfree. Unlike in the past, we are now taking care of a wider range of customers. Today, we also sell our products to restaurants, hotels, institutions, wholesalers etc.

To that end, we have expanded our technologies and services to include development of new products and various packaging and marketing.

MARILI: It is not easy to deal with production of food, having in mind the limited durability of the products, as well as high competition. How do you tackle all this, are loyalty and adherance to principles the main factor to keep business relations?

SEKULOSKA-MITREVSKA: End consumers expect the food to be secured fresh, irrespective if it is completely or partially processed, and to be always available regardless of how far the country of origin is and what should be made to ensure its quality. Therefore, today, compa-

Прехранбена индустрија

ket under the name Va-Va. However, in a short time, our products started to win over the markets in Europe and Australia as well. What started as production of a few products from selected fruit and vegetables in 2002 is now successfully developing into a company that has more than 50 products and special foodstuffs of processed fruit and vegetables in its range. The Va-Va brand is synonymous with high quality, tradition and care for customers. The VaVa products are produced by traditional recipes from carefully selected vegetables. All production processes are directed to keeping the true flavour of homemade food, without use of artificial additives.

Our company has achieved a significant growth in the past several years. We have gained access to new markets, and it is a real challenge for us that end consumers in some of those markets are people not related to the Balkans whatsoever. We are entering very specific markets and help our partners there to promote the products.

The Macedonian market is also a great challenge for us since we are present here for the first time this year, and the Macedonian consumers have refined taste when it comes to products made by traditional recipes. Still, positive comments and the constantly increasing demand for our products in foreign markets give us confidence that we will meet the tastes of the Macedonian consumers as well. In the future, we are staying committed to our goal, meeting the requirements of consumers, preserving the high quality of products while complying with the new trends.

Иванчо, кои почнаа производите да ги пласираат на >> Нашето американскиот пазар под брендот „Ва-Ва“. Но за многу кратко време нашите производи почнаа да ги освојуваат и производство е пазарите во Европа и во Австралија. Она што во 2002 целосно година започна како производство на неколку производи планирано од преработено овошје и зеленчук, денес успешно се однапред, развива во компанија што во својата производна палета има повеќе од 50 производи и специјалитети од односно преработено овошје и зеленчук. Брендот „Ва-ва“ произведуваме претставува синоним за висок квалитет, традиција и грижа за потрошувачите. Производите „Ва-Ва“ се произведуваат според по традиционални рецепти од внимателно избрани однапред зеленчуци. Сите производствени процеси се насочени кон договорени задржување на вистинскиот вкус на домашно приготвена количини, со храна, без употреба на вештачки додатоци. Нашата компанија постигна значителен раст во текот тоа го на последните неколку години. Освоивме многу нови намалуваме пазари и за нас е вистински предизвик тоа што на некои ризикот од од тие пазари крајни потрошувачи се луѓе што воопшто не се поврзани со Балканот. Влегуваме на многу резерви и специфични пазари и на нашите тамошни партнери им гарантираме за помагаме успешно да ги промовираат производите. сигурноста, Исто така, за нас претставува голем предизвик и македонскиот пазар, на кој првпат сме присутни од оваа безбедноста и година затоа што македонските потрошувачи имаат за квалитетот префинет вкус кога станува збор за производи што се произведени по традиционални рецепти. Но позитивните на производите коментари и постојаната зголемена побарувачка за нашите производи на странските пазари ни дава верба дека ќе ги задоволиме вкусовите и на македонските потрошувачи. Во иднина остануваме посветени на нашата цел, задоволување на барањата на потрошувачите, задржувајќи го високиот квалитет на производите, притоа следејќи ги новите трендови. МАРИЛИ: Вашите производи ги освоија, пред сѐ, пазарите во Европа и во Америка. Дали тоа беше главен мотив да воведете 100 проценти природни и безглутенски производи што се бараат на овие пазари? Бизнис каталог 2018

91

Food Industry

СЕКУЛОСКА-МИТРЕВСКА: Како што кажав и претходно, нашата компанија е компанија што ги следи новите светски трендови. Постојано низ цел свет се менуваат начинот на кој јадат луѓето и она што го јадат, а тоа бара поголемо истражување и развивање на нови видови пакување, како и поголем спектар на вкусови. Синергијата од поволни климатски услови, долгогодишната традиција во одгледувањето земјоделски производи и користењето на најсовремена технологија во производството резултира со креирање на висококвалитетни, здрави и вкусни производи од овошје и од зеленчук. Производствените процеси не вклучуваат употреба на конзерванси, вештачки бои и адитиви, а тоа ги прави производите „Ва-Ва“ 100% природни. Нашите производи се соодветни за вегетаријански начин на исхрана и не содржат глутен. За разлика од минатото, сега се грижиме за еден поширок спектар на клиенти. Денес им продаваме и на ресторани, хотели, институции, големи трговци и сл. Со таа цел ги прошируваме своите технологии и услуги за развивање нови производи, како и различно пакување и маркетинг.

The production processes do not involve use of preserves, artificial colours and additives, and this makes Va-Va products 100% natural Производствените процеси не вклучуваат употреба на конзерванси, вештачки бои и адитиви, а тоа ги прави производите „Ва-Ва“ 100% природни

92

Бизнис каталог 2018

nies dealing with food processing, such is ours, compete with each others to ensure a constant product that will continually meet the quality requirements, together with timely delivery and normally, affordable price. Our experience shows that clients like partners that can securely meet their requirements concerning quality of delivery as it was promised, or the highest quality, accuracy of delivery and its continuity.

Therefore, our production is planned in advance, that is, we produce according to pre-agreed quantities, and thus we reduce the risk of keeping supplies and guarantee certainty, safety and quality of our products. Our company builds safe and long-term partner relations with partners who have the exclusive right to sale of our products to certain markets, whether it is under our Va-Va brand or under their private brand, which allows us to achieve the delicate balance between growth and avoiding risks. We comply with the requirements of the markets and adapt to the variable working conditions, thus achieving a competitive advantage that ensures long-term success.

МАРИЛИ: Не е лесно да се занимаваш со производство на храна, имајќи ја предвид ограничената трајност на производот, но и големата конкуренција. Како се справувате со сето ова, дали лојалноста и принципиелноста се главен фактор да се зачуваат бизнис-релациите? СЕКУЛОСКА-МИТРЕВСКА: Крајните потрошувачи очекуваат, без разлика дали е целосно или делумно преработена, храната да биде обезбедена свежа и постојано достапна, без оглед на тоа колку е оддалечена земјата на потекло и што треба да се направи за да се обезбеди нејзиниот квалитет. Поради тоа, компаниите што се занимаваат со преработка на храна, како што е нашата, денес се натпреваруваат за да обезбедат постојан производ што континуирано ги исполнува условите за квалитет, заедно со навремена испорака и нормално прифатлива цена. Нашето искуство укажува дека клиентите сакаат партнери што со сигурност ги исполнуваат нивните барања во однос на квалитетот и испораката така како што се ветени со највисокиот квалитет, прецизноста во испораката и континуитетот во неа. Поради тоа, нашето производство целосно е планирано однапред, односно произведуваме според однапред договорени количини, а со тоа го намалуваме ризикот од резерва и гарантираме за сигурноста, безбедноста и квалитетот на нашите производи. Нашата компанија гради сигурни долготрајни партнерски односи со партерите што имаат ексклузивно право за продажба на нашите производи на одредени пазари, без разлика дали е под нашиот бренд „Ва-Ва“ или под нивен приватен бренд, со што можеме да ја постигнеме деликатната рамнотежа меѓу растот и избегнувањето на ризикот. Се придржуваме кон барањата на пазарите и се приспособуваме кон променливите услови на работење, со што постигнуваме конкурентска предност што обезбедува долгорочен успех. МАРИЛИ: Дали е тешко да се биде жена менаџер на компанија што се занимава со производство и со извоз на храна, кои се главните пречки на глобалниот пазар со кои секојдневно се соочувате? СЕКУЛОСКА-МИТРЕВСКА: Многумина во оваа индустрија се изложени на ризик поради неуспехот да

MARILI: Is it difficult to be a woman manager of a company that deals with the production and export of food, and which are the main obstacles in the global market which you face on a daily basis?

SEKULOSKA-MITREVSKA: Many in this industry are exposed to risk due to their failure to comply with the numerous regulations that are different for any market. Every month, dozens of companies are enlisted for improper behaviour and for penalties for their failure to comply. That is the risk of mass withdrawal of a product and loss of a market. Our company takes seriously the conformity and the established standardised processes and controls, introduces training programmes, strengthens security and improves traceability systems. All middle-sized companies strive to be represented in as many markets as possible and at the same time to ensure consistent satisfaction of the end consumer and regulatoruy adjustment. This is not easy whatsoever, and strict performance of the fully synchronised organisation is required.

Therefore, it is necessary to know any step in the process of production and know all the problems that derive from it. The only way to know that is if you start from the very beginning. I was honoured to have a gorgeous mentor, my father, from whom I was able to learn a lot, who insisted that I should climb up the scale through all working positions, starting from the lowest one so that I would be able to grow in a natural way through studying. All this enabled me to be able to continue his work, to keep managing the company that is recognisable for its quality.

MARILI: In what way and to what extent do you manage in the race with the business to provide time for yourself, how do you balance professionalism and private life, and how do you spend your free time?

SEKULOSKA-MITREVSKA: There isn’t a thing like perfect balance. Managing this kind of business is a very difficult job, and as bigger becomes the business and as many people depend on you, so difficult it is to make decisions. But until you do what you like, all this is good! I love what I do and that makes all long working hours and difficult tasks pass too fast, and friends and family understand that I do what feeds my soul. In parallel, one should always know that in the end of the day, the family, friends and the people surrounding us are some of the most important things in the world – love that we share, feel and accept is what makes the world a better place.

Nobody can be perfect in everything and cannot always and everywhere be present all the time. Most importantly, we should do what feeds our soul, we should give everything of us and make anything possible to be the best version of ourselves, in front of us, for ourselves, and thus for all around us. As a mother of a two year old child, I can say that combining being a mother and running business that requires enormous dedication, is a job that requires a lot of planning, and certainly, people to help you. Maybe this is difficult but is not impossible.

се усогласат со многубројните прописи што се различни за секој пазар. Секој месец десетици компании се цитирани за несоодветно однесување и за казни за нивниот неуспех да се усогласат. Тоа е ризик од масовно отповикување на производот и губење на пазарот. Нашата компанија сериозно ја прифаќа усогласеноста и воспоставува стандардизирани процеси и контроли, воведува програми за обука, ја засилува безбедноста и ги подобрува системите за следливост. Сите средни компании се соочуваат со стремежот да бидат застапени на колку што е можно повеќе пазари и истовремено да обезбедуваат конзистентно задоволство на крајниот потрошувач и регулаторна усогласеност. Ова воопшто не е лесно и потребна е строга изведба на целосно синхронизирана организација. Затоа е потребно да се знае секој чекор во процесот на производство и да се знаат сите проблеми што произлегуваат од тоа. Единствен начин да се знае е ако се почне од самиот почеток. Ја имав честа да имам еден прекрасен ментор, мојот татко, од кого можев да научам многу, кој инсистираше да ги поминам сите работни позиции, почнувајќи од најниската за да можам да растам на природен начин преку учење. Сето тоа ми овозможи да можам да го продолжам неговото дело, да продолжам да ја водам компанијата што е препознатлива по својот квалитет. МАРИЛИ: Како и колку успевате во трката со бизнисот да си обезбедите време за себе, како ги балансирате професионалниот и приватниот живот и како го минувате слободното време? СЕКУЛОСКА-МИТРЕВСКА: Не постои нешто како совршен баланс. Водењето ваков тип бизнис е многу напорна работа, колку што повеќе расте бизнисот и колку што повеќе луѓето зависат од вас, толку е потешко да се донесат одлуки. Но сѐ додека го правиш тоа што го сакаш, сето тоа е добро! Го сакам тоа што го работам и тоа прави сите долги работни часови и тешки задачи да ми минуваат многу брзо, а пријателите и семејството разбираат дека го правам тоа што ја храни мојата душа. Паралелно со тоа, секогаш мора да се знае дека на крајот од денот, семејството, пријателите и друштвото што нѐ опкружуваат се една од најважните работи во светот љубовта што ја делиме, чувствуваме и ја примаме е она што го прави светот подобро место. Никој не може да биде одличен во сѐ и не може секогаш и секаде да биде присутен цело време. Најважно е да го правиме тоа што ја храни нашата душа, да дадеме сѐ од себе и да правиме сѐ што е можно за да бидеме најдобрата верзија од нас, пред сѐ, за самите себе, а со тоа и за сите околу нас. Како мајка на двегодишно дете можам да кажам дека комбинирањето да се биде мајка и да се води бизнис за кој е потребна огромна посветеност е работа што бара многу планирање и, се разбира, луѓе што ти помагаат, можеби тоа е тешко, но не е и невозможно.

Прехранбена индустрија

Nobody can be perfect in everything and cannot always and everywhere be present all the time. Most importantly, we should do what feeds our soul, we should give everything of us and make anything possible to be the best version of ourselves, in front of us, for ourselves, and thus for all around us

Никој не може да биде одличен во сè и не може секогаш и секаде да биде присутен цело време. Најважно е да го правиме тоа што ја храни нашата душа, да дадеме сè од себе и да правиме сè што е можно за да бидеме најдобрата верзија од нас, пред сè, за самите себе, а со тоа и за сите околу нас.

Бизнис каталог 2018

93

AGRO Kalem Negotino, Macedonia AGRO KALEM is a company the main activity of which is production and sales of table grapes and grape and fruit seedlings.

Amongst wine grape seedlings, we have the following sorts: Chardonnay, Smederevka, Vranec, Kratoshija, Temjanika etc.

Amongst table grape seedlings, we have the following varieties: Victoria, Cardinal, Palieri, Strashenski, Afus Ali, Muscat Italy, Moldavia etc.

We put special emphasis to the method and packing of grapes. Investing in packing of our products means adding value to our products and thus increased competition in home and foreign markets.

Construction and opening of own refrigerator, which facilitates storage and keeping of own products (grapes and seedlings)

s.Timjanik, Negotino Tel: 00389 75263435 00389 75751659 e-mail: agro-alem@hotmail.com

L „АГРо КАЛЕМ“ е компанија чија главна дејност се производство и продажба на трпезно грозје и лозов и овошен саден материјал. Од вински сорти садници за млади лозови насади ги имаме следниве сорти: шардоне, смедеревка, вранец, кратошија, темјаника и др. Од трпезни сорти садници за млади лозови насади ги имаме следниве сорти: викторија, кардинал, палиери, страшинси, афус али, мускат италија, молдавија и др. Посебен акцент ставаме на начинот на пакување на грозјето и на амбалажата за пакување. Инвестирањето во пакувањето на нашите производи значи додавање на вредноста на нашите производи, а со тоа и зголемена конкурентност на домашниот и на странскиот пазар! Изградба и отворање на сопствен ладилник, што го олеснува складирањето и чувањето на сопствените производи (грозје и садници).

Refined beauty for every lady! Jewellery with an elegant and modern style Hand-processed unique pieces of precious materials with embedded natural pearls, natural stones and Swarovski crystals Sophisticated jewellery with renowned brand designs oozing its own style and а story filled with love that is conveyed to every buyer

Префинета убавина за секоја дама! Накит со елегантен и модерен стил Рачно изработени уникатни парчиња од благородни материјали со вградени природни бисери, природни камења и кристали Сваровски Софистициран накит со дизајн од реномирани брендови, кој зрачи со сопствен стил и приказна исполнета со љубов што се пренесува до секој купувач

MITTAS -Skopje - 25 yEARS WITH yOU MITAS DOOEL SKOPJE GTC lok. 427 1 kat, Skopje, phone.02 3 110 561

74

Sport

Interview with Igor Angelovski, selector of the National football Team of Macedonia

Интервју со Игор Ангеловски, селектор на фудбалската репрезентација на Македонија

IT’s TIME WE, ThE fOOTBAll PlAyErs, WENT TO ThE

EurOPEAN ChAMPIONshIP врЕМЕ Е И НИЕ, фуДБАлЕрИтЕ, ДА ОДИМЕ НА

ЕврОПСКО ПрвЕНСтвО >> The Macedonian national football team has a successful year behind in terms of the play and the results. The feeling is magnificent.

But, this still should not satisfy us to stop, it should be motivation for us to be even more successful this year

MARILI: The Macedonian national football team returned among the best 100 in the FIFA rating list, it had only one defeat in the eight played matches and dominantly won the first place in its group in the FIFA League of Nations. How do you see past 2018?

ANGELOVSKI: We have a successful year behind us.

Certainly, in terms of the play and the results. When you initially set goals to yourself towards which you will move, and finally those goals are accomplished, normally, we must all be satisfied. We played in eight matches, of which we had five wins, two drew matches and only one lost match. The climax of the year was the excellent performance at the League of Nations, in which we won the first place in the group and ensured the participation in the barrage for the 2020 European Championship. The feeling is magnificent. What else could we wish? But still, this should not satisfy us to stop, it should be motivation for us to be even more successful this year.

MARILI: The League of Nations is one of the ways leading to the 2020 European Championship. The second one is through regular qualifications. The draw has been made, and the opponents which we will play against from March to November to make through to the tournament that will be played next year on the whole continent are known. What are your impressions about the group?

ANGELOVSKI: We’ve got a group of unattractive though very good opponents. I would single out Poland and Austria as “mild” favourites, however, all others can play with them or among themselves. In this competition, I am expecting a lot of uncertainty until the very end, and it is my impression that everybody can

100 Бизнис каталог 2018

МАРИЛИ: Македонската фудбалска репрезентација се врати меѓу најдобрите 100 на ранг-листата на ФИФА, доживеа само еден пораз во осумте одиграни натпревари и доминантно го освои првото место во својата група во Лигата на нации на УЕФА. Како ја оценувате изминатата 2018 година? АНГЕЛОВСКИ: Зад нас е една успешна година. Секако, на играчки и на резултатски план. Кога на почетокот ќе си поставите цели кон кои ќе се движите и на крајот тие цели ќе бидат реализирани, нормално е дека мора сите да бидеме задоволни. Одигравме осум натпревари во кои забележавме пет победи, двапати ремизиравме и само еднаш загубивме. Врв на годината беа одличните настапи во Лигата на нации, во која го освоивме првото место во групата и обезбедивме учество во баражот за Европското првенство во 2020 година. Чувството е прекрасно. Што можевме повеќе да посакаме? Но тоа, сепак, не треба да нè задоволи и да застанеме, туку треба да ни биде мотив оваа година да биде уште поуспешна. МАРИЛИ: Лигата на нации е еден од патиштата што водат до Европското првенство во 2020 година. Вториот е преку редовните квалификации. Ждрепката заврши, познати се противниците со кои од март до ноември ќе се пробиваме до турнирот што идната година ќе се игра на целиот континент. Какви се Вашите впечатоци за групата? АНГЕЛОВСКИ: Добивме група со неатрактивни противници, но многу квалитетни. Како „благи“ фаворити би ги издвоил репрезентациите на Полска и на Австрија, меѓутоа, сите други може да се надигруваат со нив и меѓу

Спорт defeat everybody. Macedonia will enter any match with its own calculations and trump cards, it will see our chance in any match and play with self-confidence that we can win it. We cannot and must not act otherwise because we are professionals and will always go for a win, irrespective of the opponent. We have respect to everybody until going out to the pitch, and after the start of a match we think of the goal more than the opponent and winning points. It’s how we have acted until now, it’s how we will act in the future.

MARILI: Poland, Austria, Slovenia, Latvia, and Israel might not be the selections such as Italy, Germany, England or Spain, which are attractive in the terms of marketing, TV rights and full stadiums. If you say that the group does not have explicit favourites, can you single out the stars in any one of the national teams. In your opinion, who is the greatest star?

ANGELOVSKI: Pandev definitely. There are no dilemmas about it for us. He is our icon, our captain, our leader, a football player of priceless importance for this selection and the greatest star in the group, in our opinion. One should not waste words about who Robert Lewandowski and Marko Arnautovic are. They are the players who have left a mark in the European footall and they are important links in the Polish and Austrian representation respectively. But I never look at teams according to individuals but as a whole. Both for the opponents and the Macedonian national team. Qualities of the individual should be put in service of the collective instead of the collective being subordinated to individuals.

себе. Во оваа конкуренција очекувам многу неизвесност до самиот крај и мој впечаток е дека секој може да победи секого. Во секој натпревар Македонија ќе влезе со свои сметки и адути, во секој натпревар ќе гледа своја шанса и ќе игра со самодоверба дека може да го добие. Поинаку и не можеме и не смееме бидејќи сме професионалци и секогаш одиме на победа, без разлика на противникот. Имаме респект кон сите до излегувањето на теренот, по почетокот на натпреварите мислата ни е гол повеќе од противниците и освојување бодови. Така пристапувавме досега, така ќе пристапуваме и во иднина. МАРИЛИ: Полска, Австрија, Словенија, Летонија и Израел можеби не се селекции како Италија, Германија, Англија или Шпанија, кои се атрактивни од маркетиншки аспект, за ТВ-права и полни стадиони. Ако за групата велите дека нема изразити фаворити, може ли да ги издвоите ѕвездите во секоја од репрезентациите. Според Вашето мислење, кој е најголема? АНГЕЛОВСКИ: Дефинитивно Пандев. За нас тука нема дилеми. Тој е наша икона, наш капитен, наш лидер, фудбалер од непроценливо значење за оваа селекција и најголема ѕвезда, според нас, во групата. За Роберт Левандовски и Марко Арнаутовиќ не треба да се трошат премногу зборови кои се и што се. Тоа се играчи што оставија белег во европскиот фудбал и тие се важни алки во полската, односно во австриската репрезентација. Но јас никогаш тимовите не ги гледам според поединци, туку во целина. Како за противниците, така и за репрезентацијата на Македонија. Квалитетите на поединецот да бидат ставени во функција на колективот наместо колективот да им биде подреден на поединци.

>> Зад македонската фудбалска репрезентација е успешна година и на играчки и на резултатски план.Чувството е прекрасно. Но тоа, сепак, не треба да нè задоволи и да застанеме, туку треба да ни биде мотив оваа година да биде уште поуспешна

Бизнис каталог 2018 101

Sport There are a lot of uncertainties on our way to the 2020 EC. But, we will enter any competition with our own calculations and trump cards, we will see our chance in any match and play with selfconfidence that we can win it.

We must not act otherwise because we are professionals and will always go for a win, irrespective of the opponent

MARILI: We are deeply in February, and there is one month by the start qualifications for the 2020 EC, and it will pass fast. Have you started detailed familiarisation with the opponents in the group, with the scouting process of the teams, and what can one expect or, is it still early for analyses?

ANGELOVSKI: We started collecting information about all opponents in the group that are expecting us, but our focus is still on Latvia and Slovenia, against which we are playing in the first two matches in March. Certainly, we are also monitoring everything happening in other selections.

It is early to make analyses because the matches so far that we have been able to see are under the leadership of other selectors. All teams in the group have new selectors, except for Macedonia and Austria. Changes have also happened in Slovenia, Poland, whereby the Latvians have not appointed a selector yet. Concerning Austria, we can slowly form a picture, and for others, we will wait and see whether they will make changes in the composition and what they will play in the meantime.

MARILI: Do you plan a friendly match by the start of the cycle?

ANGELOVSKI: There will be no controls. FIFA rules do not allow friendly matches for a simple reason that the calendar does not provide for terms for them. The first match will be played with Latvia in Skopje on 21 March, then three days later we are playing with Slovenia in Ljubljana, and we will enter these matches without a test. I do not see any handicap in that. I m confident that the team is sufficiently well coordinated. We have been together for two years, we know each other perfectly, we have played a number of matches in different systems and I

МАРИЛИ: Длабоко сме навлезени во февруари, а до стартот на квалификациите за ЕП 2020 има уште еден месец што брзо ќе мине. Дали почнавте со детално запознавање на противниците во групата, со процесот на скаутинг на тимовите и што може да се очекува или, сепак, е рано за анализи? АНГЕЛОВСКИ: Почнавме со прибирање информации за сите противници во групата што нè очекуваат, но фокусот, сепак, е ставен на Летонија и на Словенија, против кои ќе играме во првите два натпревара во март. Се разбира, следиме сѐ што се случува и во другите селекции. Рано е да се прават анализи бидејќи натпреварите што досега имавме можност да ги гледаме се под водство на други селектори. Сите тимови во групата имаат нови селектори, освен Македонија и Австрија. Промени се случија во Словенија, во Полска, а Летонците сè уште немаат назначено ниту селектор. За Австрија може полека да оформуваме слика, а за другите ќе почекаме да видиме дали ќе направат измени во составите и што ќе одиграат во меѓувреме. МАРИЛИ: Планирате ли некој пријателски натпревар до почетокот на циклусот? АНГЕЛОВСКИ: Ќе нема контроли. Правилата на ФИФА не дозволуваат пријателски натпревари од едноставна причина затоа што за нив во календарот не се предвидени термини. На 21 март е првиот натпревар со Летонија во Скопје, три дена подоцна и со Словенија во Љубљана и во нив ќе влеземе без тест. Не гледам никаков хендикеп во тоа. Уверен сум дека тимот е доволно добро координиран. Две години сме заедно, одлично се познаваме, имаме одиграно голем број натпревари во разни системи и убеден сум дека целосно подготвени ќе ги дочекаме новите предизвици за Европското фудбалско првенство. МАРИЛИ: Во изминатиот период направивте рез во репрезентацијата. Внесовте „свежа крв“ од младата селекција, но дали планирате и дополнително освежување на националниот тим? АНГЕЛОВСКИ: Не. Во квалификациите ќе влеземе со 99 отсто од фудбалерите со кои игравме и досега. Би сакал само да ги имам сите здрави. Моја желба е Радески и Велкоски да закрепнат по повредите, како и Спировски, ме радува што и Стефан Ристовски почна да игра. Посакувам да немаме проблеми од таа природа. Се разбира, ако во овој период се издвои некој фудбалер со своите игри, секако дека ќе добие шанса. Меѓутоа, повторно ќе кажам, не планирам да правам поголеми промени во репрезентацијата. Костурот останува ист како во изминатите две години. МАРИЛИ: Фудбалската репрезентација е како препородена по Вашето доаѓање на кормилото. Има игра, резултатите не изостанаа, се врати довербата кај публиката. Кој е рецептот за успех што го применивте во досегашниот Ваш мандат? АНГЕЛОВСКИ: Квалитетот, секако, е причина за добрите игри и резултати. Уште во првиот момент кога ја презедов репрезентацијата, кога цела нација се откажа од нив, истакнав

На патот кон ЕП 2020 ни претстои многу неизвесност. Но во секој натпревар ќе влеземе со свои сметки и адути, во секој натпревар ќе гледаме своја шанса и ќе играме со самодоверба дека може да го добиеме. Поинаку и не смееме бидејќи сме професионалци и секогаш одиме на победа, без разлика на противникот

Спорт am confident that we will welcome the new challenges for the European football championship fully prepared.

MARILI: You have made a cut in the national team in the past period. You have entered “fresh blood” from the young selection, but do you plan additional refreshment of the national team?

ANGELOVSKI: No, I don’t. We are entering the qualifications with 99 percent of the players with whom we have played by now. I would only like to have them all healthy. My wish is for Radeski and Velkoski to recover after injuries, along with Spirovski, and I am glad that Stefan Ristovski also started to play. I wish we had no problems of such a nature. Certainly, if a player distinguishes himself with his playing in this period, he will certainly get a chance. However, I will reiterate, I am not planning any great changes in the national team. The skeleton remains the same as in the past two years.

MARILI: The national football team seems as it was reborn after your coming to the head. It has a good game, results have not fallen behind, trust of the audience has returned. Which is the recipe for success that you have applied while you are in office so far?

ANGELOVSKI: Quality is certainly a reason for good games and results. Since the first moment I took over the national team, when the whole nation had given up on them, I said that I believed in those guys, that those guys had quality and it was only the matter of time when that quality would come to the fore. We made the national team a place where everybody feels pleasantly, with the maximum respect to the national shirt and with mutual respect, and all this had brought what we have now. That is the way in which we should continue in the future in the national team shirt and I hope for even better results.

These guys have not had their last word yet.

MARILI: The basketball national theam, the handball team in both competitions, the water polo players, and finally the volleyball players...Can we finally expect great competition performance from the football players as well?

ANGELOVSKI: Well, I think it’s time we went to the European Championship. Certainly, that is our great wish. Let the nation believe that we will invest ourselves to the last atom and we, the football players, will find ourselves in finals.

дека верувам во тие момчиња, дека тие момчиња имаат квалитет и дека е само прашање на време кога тој квалитет ќе дојде до израз. Од репрезентацијата направивме место во кое сите се чувствуваат пријатно, со максимален респект кон националниот дрес, со максимално меѓусебно почитување и сето тоа донесе што донесе. Тоа е начин по кој треба да продолжиме и во иднина во репрезентативниот дрес и се надевам на уште подобри резултати. Овие момчиња сè уште не го кажале последниот збор. МАРИЛИ: Кошаркарската репрезентација, ракометните во двете конкуренции, ватерполистите и како последни одбојкарите. Може ли, конечно, да очекуваме настап на големо натпреварување и од фудбалерите? АНГЕЛОВСКИ: Па, мислам дека е време и ние да одиме на Европско првенство. Секако дека тоа е наша огромна желба. Нацијата нека верува дека ќе се вложиме до последен атом и ние, фудбалерите, да се најдеме на еден завршен турнир.

We made the national team a place where everybody feels pleasantly, with the maximum respect to the national shirt and with mutual respect.

That is the way in which we should continue in the future in the national team shirt and I hope for even better results.

These guys have not had their last word yet од репрезентацијата направивме место каде што сите се чувствуваат пријатно, со максимален респект кон националниот дрес и со меѓусебно почитување. Тоа е начин по кој треба да продолжиме и во иднина во репрезентативниот дрес и се надевам на уште подобри резултати. овие момчиња сè уште не го кажале последниот збор

EMBASSIES - ALBANIA - slavej Planina No. 2 3246 726, fax: 3246 727 - AUSTRIA str. Mile Pop Jordanov, No.8 ph. 3083 400, fax: 3083 350 - BULGARIA str. Zlatko snajder, No. 3 ph. 3229 444, fax: 3246 493 - BOSNIA AND HERZEGOVINA str. Mile Pop Jordanov 56b ph. 3086 216, fax: 3086 221 - CROATIA str. Bukureska No 91 Ph. 3248 170, fax: 3246 004 - CZECH REPUBLIC str. Todor Aleksandrov, No. 35, ph. 3109 805, fax: 3178 380 - FRANCE str Todor Aleksandrov, No. 165 Ph. 3244 300, 3244 319, fax: 3244 313

- SLOVENIA str.”Dane Krapcev” 6a, ph. 02 3103040, fax: 3176 631 - SOVEREIGN MILITARy ORDER OF MALTA Blvd. Aleksandar Makedonski bb, h. Kontinental, Ph. 3118 348, fax: 3230 975 - SPAIN str. Nikola Kljusev, No. 7, ph. 3220717, fax: 3215612 - SWEDEN str. 8-ma udarna Brigada, No 2, Ph. 3297 880, fax: 3112 065 visas department, ph. 3297 898 - SWITZERLAND str. Maksim Gorki, No. 19, ph. 3103 300, fax: 3013301 - TURKEy str. slavej Planina bb, ph 3104710 fax: 3117 024 - UKRAINA str. Albert svajcer, No.7-9, ph: 3178 120 fax: 3179 259

- GERMANy str. lerinska No. 59/1 ph. 3093 900 fax: 3093 899

- UNITED KINGDOM OF GREAT BRITAIN AND NORTHERN IRELAND str. Todor Aleksandrov, No. 165, ph. 3299 299, fax: 3179 726

- GREECE str. Borka Taleski, No.6 ph. 3219 260 fax: 3115 718

- UNITED STATES str. samoilova Nr. 21, ph: 3102 000, fax: 3102 499

- HUNGARy str. Mirka Ginova, No.27 ph. 3063 423 fax: 3063 070 - IRAN str. Mile Pop Jordanov, No.12 ph. 3051759 - ITALy str. 8-th udarna Brigada, No.22, ph. 3236 500, fax: 3236 505 - MONTENEGRO str. vasil stefanovski, No.7, ph. 3227 277, fax: 3227 254

CONSULATES: - AUSTRALIA str. londonska, No. 11b, ph. 3061 114, fax: 3061 834 - BELGIUM str. Koco racin, No. 14/4-3, phone 3136 209; fax: 3136 230

- NETHERLANDS str. Aminta III, No. 69-71, ph. 02 3109250, fax: 3129309

- CANADA str. Blagoj Davkov No. 2/1 Ph. 3225 630, fax: 3220596

- NORWAy str. 8-ma udarna Brigada, No.2, ph. 3129 165, fax: 3111 138

- DENMARK str. Aleksandar Makedonski, No.12, Ph. 3104 067, 3104 001, fax: 3104 064

- PEOPLE’S REPUBLIC OF CHINA str. 474, No.20, ph. 3213 163, 3135 647, fax: 3212 500

- ESTONIA REPUBLIC str. Kole Nedelkovski br. 6, 1000 skopje, ph/fax: + 389 2 3229 225

- POLAND str. Dimitar Pandilov, No. 2-a, ph. 3248820, fax: 3119 744 - ROMANIA str. rajko Zinzifov, No. 42, Ph. 3228 055 fax: 3228 036

- JAPAN Blvd. Partizanski odredi, No. 15-a, ph. 118 063, fax: 3117440 - FINLAND str. 808, No. 2, ph. 109 185, fax: 2613 180

- RUSSIAN FEDERATION str. Pirinska, No 44, ph. 3117 160, fax: 3117 808

- SLOVAK REPUBLIC str. Jadranska magistrala 47, ph. 3137 095, fax: 3122 105

- SERBIA str. Pitu Guli, No. 8, ph. 3129 298, fax: 3129 427

- ISRAEL str. Podgradje, No.50, ph: 3113 978, fax: 3113 976