INSTRUKCJA DLA REKORDISTÓW:
1. Mikrofon musi znajdować się blisko źródła dźwięku: oznacza to, że trzeba go podtykać rozmówcy pod usta (oczywiście bez przesady, żeby obyło się bez zjadania mikrofonu i tzw. popów i hissów) 2. Nie posługujemy się nagim mikrofonem – mikrofon zawsze musi mieć ochraniacz (tzw. windscreen) 3. Nie wymachujemy mikrofonem 4. Nie dajemy do trzymania mikrofonu rozmówcy 5. Jeśli rozmówca się wierci prosimy o to, żeby przestał 6. Jeśli chcemy zmienić pozycję ciała, jesteśmy zmęczeni trzymaniem mikrofonu – robimy przerwę 7. Przez cały czas mamy na uszach słuchawki – inaczej 3/4 tego, co nagramy będzie się nadawało do wyrzucenia 8. Kontrolujemy to co dzieje się z kablem mikrofonu i słuchawek – pilnujemy, żeby się nie ocierały i nie szeleściły 9. Do wywiadu nie zakładamy brzęczących kolczyków, bransoletek, mechanicznych zegarków, szeleszczących ubrań, ubrań ze zbyt dużą ilością zamków czy guzików – kable będą się o nie hałaśliwie ocierać; wyjmujemy klucze z kieszeni. 10.
Przed rozmową prosimy rozmówcę, żeby nie ubierał się w nic szeleszcząco-
brzęczącego 11.
Bezwzględnie wyłączamy telefony komórkowe – wyciszenie nic nie da. Telefon
wyłącza rozmówca i reportażyst(k)a/ 12.
Należy wybrać ciche miejsce – nie nagrywamy w miejscach, które mają wyraziste tło
akustyczne (precz z kawiarniami, ulicami!!!). Należy poprosić rozmówcę o całkowite wyłączenie komputerów i odłączenie z kontaktów sprzętu elektronicznego. Inna sprawa jeśli rozmowa musi być nagrana w odpowiednim kontekście akustycznym ze względu na temat rozmowy lub reportażu. Wówczas pamiętamy o rejestracji samego tła dźwiękowego. 13.
Zamykamy okna i drzwi jeśli to możliwe. Jeśli nie - szukamy innego miejsca.
14.
Jeśli na zewnątrz pomieszczenia wzrośnie poziom hałasu czekamy aż się uspokoi (np.
czekamy aż przejedzie karetka, tramwaj, przeleci samolot, przejdzie grupa ludzi, przestanie grać muzyka itd.). 15.
Jeśli w trakcie wypowiedzi nastąpi niepożądane zdarzenie dźwiękowe prosimy o 1
powtórzenie wypowiedzi. Podobnie z przejęzyczeniami. 16.
Przed nagraniem warto sprawdzić hałaśliwość krzesła, fotela, sofy na której zasiądzie
rozmówca jak i reportażyst(k)a. Jeśli skrzypi, szeleści – należy użyć czegoś innego. 17.
Kontrolujemy ekspresję ciała rozmówcy – prosimy, żeby nie machał rękoma, nie
uderzał palcami o stół, nie tupał, nie kopał o nogę stołu, nie ruszał zbytnio nogami, nie tarmosił kartek, pstrykał długopisami ani nie miętolił niczego. 18.
Jeśli w pomieszczeniu jest tykający zegar – zatrzymujemy go lub wynosimy
19.
Nie przerywamy rozmówcy, nie wtrącamy się, czekamy aż wypowie się absolutnie
do końca. 20.
Niedopuszczalne są tzw. parsknięcia,
chichoty i potakiwania ze strony
reportażyst(k)i/y 21.
Jeśli coś będzie nie tak – powtarzamy nagranie
22.
Bezwzględnie pobieramy próbkę szumu – minimum 30 sekund nagrania bez zdarzeń
dźwiękowych w tle i buczenia czegokolwiek (można powiedzieć, że nagrywamy „ciszę”). Jest to absolutnie niezbędne do procesu odszumiania. 23.
Nagranie dzielimy na części – nie nagrywamy w całości; podział może być
tematyczny. Potem łatwiej jest odsłuchiwać, segregować, ciąć. 24.
Jeśli zaistnieje potrzeba dogrania czegoś - nagrywanie powinno odbyć się w takich
samych warunkach akustycznych (pamiętajcie o porze dnia) 25.
Nagrywamy minimum 44,1 kHz, 16 bitów, w formacie .wav
26.
Należy wykonać osobne nagrania tła i powtarzających się zdarzeń dźwiękowych
(stereo). Zdarzenia dźwiękowe można aranżować!
TIP 1: Znajdź dobrego rozmówcę Istotny jest temat rozmowy, a nie sam rozmówca. Innymi słowy historia, która może opowiedzieć. Jedne historie są ciekawsze inne mniej. Jedni rozmówcy mają naturalny talent do opowiadania, mają świetnie brzmiące, radiowe głosy inni nie. Im lepsza historia i im lepszy rozmówca tym łatwiej.
TIP 2: Należy szukać Do każdej rozmowy należy się przygotować. Trzeba wiedzieć z kim się będzie rozmawiało, przygotować bazowe pytania i tematy rozmowy. Taką bezowa rozmowę można potraktować jako rodzaj badania pilotażowego. Dobre przygotowanie do rozmowy buduje lepszą relację z rozmówcą – stając się kompetentnymi, udowadniamy rozmówcy, że jesteśmy nim i jego historią zainteresowani.
TIP 3: Używać prekoncepcji czy nie? Dobre przygotowanie do rozmowy nie oznacza, że nie mamy odkrywać i poruszać się w tych kierunkach, które wskaże rozmówca. Szkoły są różne – albo wiemy dokładnie jakie treści pojawią się w trakcie rozmowy albo improwizujemy. Przy czym improwizacja powoduje, że postprodukcja 2
trwa znacznie dłużej.
TIP 4: Musi być wygodnie Rozmówca musi czuć się wygodnie i komfortowo Ważne jest miejsce realizacji rozmowy. Oczywiście najlepiej rozmówca będzie się czuł w swoim naturalnym niejako środowisku, ale niekoniecznie będzie się ono nadawało do nagrywania. Może być nadto zaszumione.
TIP 5: Pogawędka i „miękka piłka” Czasem ze względu na rozluźnienie ale i oszacowanie akustycznych właściwości miejsca nagrywania rozmowy warto sobie pogawędzić zanim przejdziemy do głównego tematu rozmowy. W sposób naturalny rozmówca będzie mówił „lepiej” w miarę upływu czasu.
TIP 6: Lista pytań, zagadnień – dostarczać? Wszystko zależy od tematu rozmowy. Generalnie zasada jest tak, że jeżeli ktoś sobie tego życzy należy udostępnić listę zagadnień, które chcemy poruszyć w rozmowie.
TIP 7: Rozmówca musi wiedzieć, co stanie się z nagraniem W przypadku Antropofonu należy poinformować o tym, że projekt jest tworzony w oparciu o Creative Commons. Należy poprosić o ustna zgodę na publikację wywiadu w internecie (nagrać!). Uświadomić, że rozmowa będzie miała formę słuchowiska ogólnodostępnego. Istnieje możliwość autoryzacji – poinformować o tym. Rozmówca musi być także poinformowany, że rozmowa może potrwać. Dajcie sobie 2 godziny na spotkanie (jeśli mamy jednego bohatera). Jeśli będzie pośpiech nagranie na 90% będzie nieudane. Ani rozmówca ani reportażyst(k)a nie może się spieszyć.
TIP 8: Język ciała Z psychologicznego punktu widzenia ważne jest przyjmowanie podobnej pozycji ciała jak rozmówca. Ważne jest także zwolnienie oddechu. Rozmówca także zwolni. Warto też się dostosować w postaci dress-code-u. Im bardziej wyluzowana/y reportażyst (ka)a tym bardziej wyluzowany rozmówca.
TIP 9: Imię, nazwisko, tytuł... Ważne jest aby rozmówca przedstawił się w nagraniu. Może się też króciutko zaprezentować. Warto nagrać taką autoprezentację przynajmniej 2 razy. Najlepiej zostawić to na sam koniec, bo na początku rozmówca będzie zbyt spięty i nagranie może nie być ok.
TIP 10: Nie pozwalamy na wymykanie się informacji Bywa, że rozmowa przed nagraniem zaczyna być interesująca. Należy przerwać rozmówcy i zacząć nagrywać. Ewentualnie poprosić o powtórkę.
TIP 11: Przed nagraniem testujemy sprzęt Upewniamy się, że sprzęt działa. Sprawdzamy współpracę mikrofonu, słuchawek i rekordera. Sprawdzamy czy mamy naładowane baterie. Zaopatrujemy się w dodatkowe baterie. Sprawdzamy, czy mamy statyw, pistolecik, windscreen.
TIP 12: Pytania Długa rozmowa wymaga cierpliwości, samokontroli, kontroli rozmówcy, otoczenia i sprzętu. Nie jest łatwo. Należy być znacznie bardziej zdyscyplinowanym niż w przypadku zwykłego wywiadu etnograficznego: –
nie można przerywać rozmówcy 3
–
należy słuchać uważnie, to co jest mówione
–
nie należy czytać pytań
–
jeśli rozmówca milczy nie należy od razu zadawać kolejnego pytania, trzeba dać rozmówcy czas (+ zrobić miejsce na montaż): POWOLI!
–
warto zadawać pytania refleksyjne
–
nie należy bronić się przed pytaniami, na które odpowiedzi już znamy; nasi słuchacze ich nie znają!!!!
4