สุขสองโลกด้วย​อัค​ลาก​ที่​งดงาม

สุข 2 โลก ด้วยอัคลากที่งดงาม

มิฟตาฮุล-ค็อยรฺ แปลและเรียบเรียง

สุข 2 โลกด้วยอัคลากที่งดงาม

ผู้แปลและเรียบเรียง มิฟตาฮุล-ค็อยรฺ ตรวจทานวิชาการ 1.อุษมาน อิดรีส 3.อบูอิบานะฮฺ ฟิตยะตุลฮัก

2.ฟัยซอล อาลฮาดีย์ 4.ฏอวูส ญามาลุดดีน

บรรณาธิการ wahdina books พิสูจน์อักษร julaibib และมิฟตาฮุล-ค็อยรฺ ศิลปกรรม/ปก Archudio, Amineen พิมพ์ครั้งที่ 1 จ�ำนวน ราคา

กุมภาพันธ์ 2563 1,500 เล่ม 120 บาท

จัดพิมพ์โดย พิมพ์ที่ จัดจ�ำหน่ายโดย

เครือข่ายมุสลีมะฮ์ สมาคมยุวมุสลิมแห่งประเทศไทย สาขายะลา นัตวิดาการพิมพ์ กรุงเทพฯ 10120 โทร. 02-2916530 ร้านคลังวิทยา สายกลาง ยะลา โทร. 073-212913

ไม่สงวนลิขสิทธิ์ในการเผยแพร่โดยไม่มีเจตนาแสวงหาผลก�ำไร

‫ْ‬ ‫ال ْم ُد ِ َّللِ َ�ْ َم ُدهُ َو� َ ْس َتع ُ‬ ‫ين ُه َو� َ ْس َت ْهدِيهِ َو� َ ْس َت ْغ ِف ُرهُ‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ​َُ ُ‬ ‫ْ‬ ‫�ور َأ�ْ ُفس َِنا َوم ِْن َس ّيئَ‬ ‫ات أع َمانلِ اَ‬ ‫وذ بهِ م ِْن ُ ُ‬ ‫و�ع‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ ْ َ ْ َّ ُ َ ُ َ ْ ُِ ْ َ َ َ ْ ُ ْ ْ َ َ َ َ َُ‬ ‫من يه ِد الل فهو المهت ِد ومن يضل ِل فال هادِي �‬ ‫َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ َّ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ‬ ‫يك َ ُ� َوأَ ْش َهدُ‬ ‫�‬ ‫أَشهد أن ل إِ� إِل الل وحده ل ِ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫� َّم ًدا َعبْ ُدهُ َو َر ُس ُ ُ‬ ‫و�‬ ‫أن‬

4

ค�ำนิยม 1 อัล​อัค อับดุลมะญีด อุปมา

5

ท่านนบีของเรานั้นจะไม่ถูกเรียกว่า “ผู้ยิ่งใหญ่” (อะซีม) แต่ในอัลกุรอานได้บอกว่า ท่านนบีด�ำรงอยู่บนบางสิ่งที่ยิ่งใหญ่ สิ่งนั้นเรียกว่า “ ‫ خلق عظيم‬- คุลุก อะซีม” (Great Character) ค�ำว่า “คุลกุ ” แปลเป็นค�ำในภาษาอังกฤษด้วยค�ำหลักว่า Character (บุคลิกภาพ, บุคลิกลักษณะ) ค�ำนีใ้ ช้ในรูปพหูพจน์คอื ​“อัคลาก” เป็น ค�ำที่มุสลิมใช้ทับศัพท์กันโดยทั่วไป​หมายถึง ลักษณะทางธรรมชาติ ภายใน (natural disposition) ที่แสดงออกมาให้เห็นภายนอกได้ อย่างง่ายดาย หมายความว่า “คุลุก” ที่แท้จริงคือ natural state (สภาพทางธรรมชาติ ) ที่ จ ะกลายมาเป็ น ethics (จริ ย ศาสตร์ , จริยธรรม) และ manners (จรรยามารยาท) ต่าง ๆ

ในอั ล กุ ร อานบอกถึ ง ตั ว ท่ า นนบี ว ่ า “และแท้ จ ริ ง เจ้ า (มุฮมั มัด) นัน้ ตัง้ อยูบ่ นคุลกุ (Character) อันยิง่ ใหญ่” [อัลกุรอาน 68: 4] ความหมายของคุลุกหรืออัคลากที่ยิ่งใหญ่นั้น เนื่องจากท่าน นบีได้หล่อหลอมตัวตนขึ้นมาจากอัลกุรอาน ดังที่ท่านหญิงอาอิชะฮ์ เคยตอบค�ำถามกับคนที่มาถามถึงอัคลากท่านนบีว่า “พวกท่าน ไม่ได้อ่านอัลกุรอานดอกหรือ ?” ก็เพราะว่าอัคลากท่านนบีถูก หล่อหลอมขึ้นมาจากอัลกุรอานนั่นเอง

ท่านนบียังสนทนากับสหายของท่านเรื่อง “คุลุก” อีกหลาย ครั้ง ครั้งหนึ่งท่านถูกถามว่า “ผู้ศรัทธาแบบใดล่ะที่ดีเลิศที่สุด ?” ท่านนบีตอบว่า “คือคนทีม่ คี ลุ กุ ดีทสี่ ดุ ” อีกครัง้ หนึง่ ทีส่ หายของท่าน มาถามเรื่อง “คุณธรรมความดี”(อัลบิร) ท่านนบีตอบว่า คุณธรรม

6

ความดีคอื “หุสนุลคุลกุ ” (บุคลิกภาพ,จรรยามารยาททีง่ ดงาม) บาง หะดีษท่านนบีบอกว่า “แท้จริงฉันถูกส่งมาเพือ่ อัคลากทีด่ งี ามจะได้ สมบูรณ์” นอกจากนี้ ท่านนบีเคยบอกถึงวันพิพากษาว่า “ไม่มอี ะไร ที่หนักตาชั่งยิ่งไปกว่าหุสนุลคุลุก”

ท่านนบีไม่เพียงแต่บอกว่า​อัคลากเป็นหนึ่งในสาเหตุหลัก ที่ท�ำให้คนเข้าสวรรค์ได้มากที่สุดเท่านั้น​แต่ท่านยังได้บ​ อกความ ส�ำคัญของมันในการพิจารณาผู้คน อย่างเช่น ท่านแนะน�ำการเลือก คู่ครอง ให้เลือกตรงการมีอัคลากที่ดีงาม… มันยังเป็นความจริงใน เชิงประวัติศาสตร์อีกว่า ที่ผู้คนได้เข้ามาสู่อิสลามในยุคแรกนั้น ผ่าน เหตุผลที่ทรงพลังที่สุดก็คือ การมีอัคลากที่ดีงามของตัวคนมุสลิมที่ พวกเขาพบเจอและสัมพันธ์​ด้วย

ค�ำว่า​“อัคลาก” ไม่ได้มีความหมายเพียงเรื่องมารยาท ดังที่เป็นค�ำแปลหลักที่มักใช้กันในภาษาไทย ซึ่งยังไม่แม่นย�ำพอ ดังมารยาทไทยหรือมารยาทสากล แม้จะมีหลายอย่างที่คาบเกี่ยว กันก็ตาม แต่ค�ำว่า อัคลาก มีพัฒนาการจากตัวตนภายใน อย่าง ที่ท่านนบีพูดถึง​“หะยาอ์”​(ความละอายที่จะท�ำสิ่งไม่ดีไม่งาม ต่าง ๆ)​ว่าเป็นแกนของอัคลากในอิสลาม ค�ำว่า “อัคลาก” จึงหมาย ถึงบุคลิกลักษณะ (Character) ได้รบั การนิยามมาจากธรรมชาติแห่ง การสร้างทีง่ ดงาม และเป็นการสร้างคุณค่าในแบบ ethics (จริยธรรม) และ manners (จรรยามารยาท) ทั้งหลาย อัคลากจึงไม่ได้เป็นเรื่อง ชายขอบของค�ำสอน แต่มันคือการน�ำค�ำสอนอิสลามทั้งความเชื่อ

7

และการกระท�ำสะท้อนออกมาสู่โลกความเป็นจริง ค�ำว่าอัคลาก มันเป็นการท�ำให้ค�ำสอนศาสนาทั้งหมดถูกปฏิบัติออกมาในตัวคน คนหนึ่ ง อาจจะแปลค� ำ นี้ ไ ด้ ว ่ า จรรยามารยาท​ อุ ป นิ สั ย ​ หรื อ บุคลิกภาพก็ได้ ท่านนบีจึงได้จัดวางให้มุสลิมน�ำอัคลากที่งดงาม​ไป เป็น “วิถีปฏิบัติ” ต่อผู้คน ดังที่ท่านได้ให้ค�ำสั่งเสียแก่ท่านมุอาซ บิน ญะบัล ขณะที่ก�ำลังจะไปเยเมนว่า “ท่านจงปฏิสัมพันธ์กับ ผูค้ นด้วยอัคลากทีด่ งี าม” มันคือการสัมพันธ์กบั ผูค้ น ผ่านบุคลิกภาพ ที่สง่างาม ด้วยกับจริยธรรมที่ดีงาม​รวมไปถึงการมีมารยาทต่าง ๆ​ อัคลากจึงไม่ได้เป็นเรื่องการปฏิบัติส่วนตัวเท่านั้น แต่มันได้กลาย เป็นเรื่องของการเข้าไปปฏิสัมพันธ์กับทุกสิ่งด้วยค�ำสอนอิสลามที่ จับต้องได้

สามารถกล่าวได้อีกว่า วิกฤติของโลกมุสลิมที่ส�ำคัญที่สุด มิใช่วิกฤติทางการเมืองและเศรษฐกิจอย่างผิวเผิน แต่เมื่อมองลง ไปในวิกฤติเหล่านั้นก็ได้พบวิกฤติจริง ๆ ว่ามันคือ วิกฤติอัคลาก (ดังอุละมาอ์หลายท่านได้กล่าวไว้) นั่นคือธรรมชาติแห่งการสร้าง ภายในถูกท�ำลายให้เสียหาย ผูค้ นปฏิบตั ติ อ่ กันอย่างมีเล่หเ์ หลีย่ มและ ใช้จริยศาสตร์แบบ “มาเกียเวลลี” อย่างแนวคิด the end justifies the means เพือ่ ให้บรรลุเป้าหมายจะใช้วธิ กี ารแบบไหนไม่สำ� คัญ… การจะออกจากวิกฤตินี้ได้ จะต้องน�ำเอา “อัคลาก” ที่ดีงามให้กลับ มาเติบโตอีกครัง้ ซึง่ มันคือการเติบโตขึน้ มาของความดีงามภายในของ แต่ละชีวิต และน�ำไปสู่การฟื้นฟูความดีงามของสังคม

8

งานเขี ย นชิ้ น นี้ นั บ เป็ น งานเขี ย นที่ ไ ด้ ร วบรวมตั ว บท หลักฐานและท�ำความเข้าใจแง่มุมต่าง ๆ ที่มีต่อความหมายของ ค� ำ ว่ า “อั ค ลาก” จนกลายมาเป็ น หนั ง สื อ ที่ มี คุ ณ ภาพเล่ ม หนึ่ ง ถ้ามองดูหนังสือที่ว่าด้วยเรื่องนี้ในภาคภาษาไทย เราอาจไม่พบเจอ หนังสือเนื้อหาเช่นนี้ในเวลานี้เลยก็ได้ นับเป็นความพยายามของ ผู้รวบรวมและน�ำเสนอสิ่งที่ส�ำคัญอย่างยิ่งในค�ำสอนอิสลามออกมา ให้คนทั่วไปได้อ่านกันอย่างง่าย ๆ ผ่านตัวบทต่าง ๆ ที่มีการอ้างอิง เป็นอย่างดี และมีการจัดล�ำดับเรือ่ งราวตามทีผ่ เู้ ขียนได้ตงั้ ใจไว้วา่ จะ ไปให้ถึงค�ำว่า “สุขสองโลก” คือทั้งดุนยาและอาคิเราะฮ์ แน่นอน ว่า มันยังไม่ครอบคลุมทุกด้านของอัคลาก เพราะเนือ้ หามันใหญ่มาก เคียงคู่ไปกับเรื่องอะกีดะฮ์และเรื่องฟิกฮ์เลยทีเดียว แต่ถึงอย่างไร มันคือการเริ่มต้นที่ส�ำคัญยิ่งที่จะช่วยกันเปิดประเด็นที่ขาดแคลน อย่างยิง่ ในสังคมของเรา ซึง่ หนังสือเล่มนีจ้ ะช่วยเติมเต็มและท�ำหน้าที่ ได้อย่างดีทีเดียว อินชาอัลลอฮ์

อัล​อัค อับดุลมะญีด อุปมา อดีตนายกสมาคมยุวมุสลิมแห่งประเทศไทย (ยมท.)

3 กุมภาพันธ์​2563

9

ค�ำนิยม 2 นายแพทย์สุกรี เส็มหมาด

10

แม้วา่ วิทยาการทางโลกในยุคปัจจุบนั มีความก้าวหน้าไปมาก แค่ไหน หรือมนุษย์จะมีเทคโนโลยีมากมายทีช่ ว่ ยอ�ำนวยความสะดวก สบายในด้านต่าง ๆ และส่งเสริมคุณภาพชีวิตทางด้านกายภาพหรือ ร่างกายมากมายเพียงใด แต่สุดท้ายแล้ว หากสิ่งเหล่านั้นไม่ได้มี ผลท�ำให้สังคมและจิตวิญญาณของมนุษย์เรามีความสงบทางใจได้ ก็ดูจะเป็นเรื่องที่น่าเสียดายอย่างยิ่ง และในโลกแห่งความเป็นจริง นับตั้งแต่อดีตมาจนถึงปัจจุบันที่มนุษย์ทุกคนต่างก็จ�ำเป็นต้องอาศัย อยู่ร่วมกัน ไม่ว่าจะเป็นการอยู่ร่วมกันระหว่างผู้ที่มีแนวทางการ ด�ำเนินชีวิตหรือมีความศรัทธาเหมือนหรือต่างกันก็ตาม ก็จ�ำเป็น อย่างยิง่ ทีต่ อ้ งมีเครือ่ งมือบางอย่าง ทีจ่ ะน�ำมาใช้เพือ่ ให้การอาศัยอยู่ ในสังคมเดียวกันมีความสงบสุข เช่น การก�ำหนดข้อตกลง การร่าง กฎเกณฑ์หรือกฎหมายต่าง ๆ

ส�ำหรับผู้ศรัทธาในศาสนาอิสลามแล้ว เราถูกสอนว่าหนทาง ในการท�ำให้สังคมเกิดความสุขสงบนั้น กฎเกณฑ์ต่าง ๆ หรือความ รู้ทางกฎหมายเพียงอย่างเดียว อาจไม่ท�ำให้เราพบทางออกของ ปัญหาในชีวิตเสมอไป เพราะโดยหลักการแล้ว กฎเกณฑ์หรือหลัก การพื้นฐานทางกฎหมายอันจะน�ำมาซึ่งความสงบสุขของสังคม โดยรวมนั้น มันควรจะเป็นมาตรฐานขั้นต�่ำของผู้ศรัทธาทุกคนอยู่ แล้ว แต่สิ่งที่เหนือยิ่งกว่านั้นคือ การที่ปัจเจกชนแต่ละคนจะต้อง มีสิ่งที่เรียกว่า “อัคลากที่งดงาม” เพราะนอกจากสิ่งนี้จะเหนือ กว่ามาตรฐานทางกฎหมายแล้ว มันยังท�ำให้ผู้ศรัทธามีจิตวิญญาณ ที่สงบสุข อีกทั้งยังได้รับผลตอบแทนที่ยิ่งใหญ่จากผู้เป็นเจ้าอีก

11

ด้วย และหากว่าเราได้ลองศึกษาค้นคว้าลงไปในค�ำสอนของศาสนา อิสลาม ก็จะพบว่า “อัคลาก” เป็นสิ่งที่ส�ำคัญและมีสถานะที่สูงส่ง ยิ่ง ถูกกล่าวถึงไว้มากมายทั้งในคัมภีร์อัลกุรอานและซุนนะฮ์ของ ท่านเราะซูล ดังเช่น การกล่าวถึงความศรัทธาหรือความย�ำเกรงต่อ อัลลอฮ์ควบคู่ไปกับการกล่าวถึงผู้มีอัคลากที่งดงาม หรือการกล่าว ถึงผลตอบแทนอันมหาศาลต่อผู้ที่มีสิ่งเหล่านี้อยู่กับตน

สิ่งหนึ่งที่น่าจะท�ำให้เราเห็นภาพมากขึ้นในการที่อิสลาม พยายามเน้นย�้ำให้ผู้ศรัทธาเห็นถึงความส�ำคัญของการมีอัคลากที่ งดงามก็คือ แม้ว่าท่านเราะซูล ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม จะเป็น ผูท้ มี่ อี คั ลากดีเลิศทีส่ ดุ ในหมูม่ นุษย์ แต่ทา่ นก็กลับพยายามวิงวอนขอ ต่ออัลลอฮ์ ตะอาลา ให้ตัวของท่านได้มีอัคลากที่ดีงามอยู่เสมอ และ ท่านก็ยังขอดุอาอ์ให้ห่างไกลจากอัคลากที่ไม่ดี เนื่องจากสิ่งนี้จะเป็น สาเหตุทนี่ ำ� ไปสูท่ กุ ๆ ความชัว่ ร้าย และเป็นสิง่ ทีข่ ดั ขวางทุก ๆ ความ ดีนั่นเอง

หนังสือ “สุขสองโลกด้วยอัคลากที่งดงาม” เล่มนี้ นับว่า เป็นงานเขียนทีม่ คี ณ ุ ค่ายิง่ อีกเล่มหนึง่ ทีไ่ ด้ทำ� การรวบรวมเนือ้ หาด้าน ต่าง ๆ เกี่ยวกับประเด็น “อัคลาก” เอาไว้อย่างครอบคลุมรอบด้าน เริม่ ตัง้ แต่ผเู้ ขียนได้พยายามปรับพืน้ ฐานความเข้าใจให้แก่ผอู้ า่ นด้วย การอธิบายถึงนิยาม ประเภท ความส�ำคัญของอัคลาก ผลตอบแทน ของผู้ปฏิบัติ โดยอ้างอิงข้อมูลหลักฐานมากมายจากแหล่งต่าง ๆ ที่มีความน่าเชื่อถือ ทั้งจากค�ำอธิบายของนักวิชาการในยุคแรก ๆ

12

ตลอดจนนักวิชาการร่วมสมัย รวมไปถึงการอธิบายถึงความหมายที่ คนทั่วไปมักจะเข้าใจผิดกันอยู่เกี่ยวกับค�ำนี้ และในท้ายเล่มผู้เขียน ยังได้ทำ� การรวบรวมค�ำถามควรรูท้ นี่ า่ สนใจเกีย่ วกับอัคลากเอาไว้ให้ ผู้อ่านได้ท�ำความเข้าใจกันเพิ่มเติมอีกด้วย

กระผม นายแพทย์สกุ รี เส็มหมาด ในฐานะนายกคนปัจจุบนั ของสมาคมยุวมุสลิมแห่งประเทศไทย (ยมท.) ต้องขอขอบคุณผูเ้ ขียน เป็นอย่างยิง่ ทีไ่ ด้พยายามทุม่ เทอุตสาหะ ท�ำการค้นคว้าและรวบรวม เนือ้ หาในเรือ่ งทีม่ คี วามส�ำคัญยิง่ ในค�ำสอนอิสลาม ทีจ่ ะเป็นประโยชน์ ต่อทุกคนโดยเฉพาะอย่างยิง่ เยาวชนในยุคปัจจุบนั เพราะเราจะพบว่า หนังสือทีม่ เี นือ้ หาเกีย่ วกับประเด็นนีใ้ นภาคภาษาไทยในเวลานีห้ าได้ ไม่งา่ ยนัก และทัง้ นีก้ ระผมก็ยงั รูส้ กึ ยินดีเป็นอย่างยิง่ ทีไ่ ด้รบั ทราบว่า ผู้เขียนยินดีที่จะอนุญาตให้จัดพิมพ์ครั้งแรกในนามของ “เครือข่าย มุสลีมะฮ์ สมาคมยุวมุสลิมประเทศไทย สาขายะลา” ในครั้งนี้

ขอให้พระองค์อลั ลอฮ์ทรงตอบแทนความดีงามแก่ผเู้ ขียนและ ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทุกท่าน อามีน

นายแพทย์สุกรี เส็มหมาด นายกสมาคมยุวมุสลิมแห่งประเทศไทย (ยมท.)

14 กุมภาพันธ์ 2563

13

ค�ำน�ำผู้แปล และผู้เรียบเรียง

14

ความสุข มนุษย์ทุกคนต่างปรารถนา แต่สุขที่จีรังยั่งยืน ผู้ศรัทธาเท่านั้นที่ได้รับ ก�ำลังหาทางพิชิตความสุขนี้อยู่ไหม ? ถ้าใช่ หนทางอยู่ใกล้นิดเดียว อยู่ในก้อนเนื้อที่เต้นอยู่ตรงอกด้านซ้าย อยู่ในจิตวิญญาณที่รอการฟื้นฟู ยกระดับอีหม่านในหัวใจ ฟื้นฟูจิตวิญญาณเสียใหม่ เมื่อทั้งสองดี ทุกอย่างก็จะดี อีหม่านเข้มแข็งขึ้น อิบาดะฮ์ดูมีชีวิตชีวา อัคลากก็งดงาม อัคลากที่งดงามคือหนทางสู่ความสุขสองโลก สิ่งนี้แหละ หนึ่งในหนทางพิชิตสู่ความสุขที่ว่า บริสุทธิ์ใจ มุ่งมั่น พิชิตมันมา พร้อมดุอาอ์อย่างมากมาย อัคลากที่งดงาม หนึ่งในสองสาเหตุหลักสู่สวรรค์ หนึ่งในค�ำสั่งเสียของท่านนบี ผู้มีอัคลากดีเลิศ หนึ่งในปัจจัยพื้นฐานของศาสนา จะขาดไปเสียมิได้ คือเครื่องมือส�ำคัญพิชิตใจเพื่อนมนุษย์ คือต้นทุนแห่งความสุขของครอบครัวและสังคม คืออาวุธอันทรงพลังในภารกิจเชิญชวนสู่อิสลาม รางวัลของผู้มีอัคลากดีนั้นมีมหาศาล ได้รับตั้งแต่ดุนยา ไม่ต้องรอถึงอาคิเราะฮ์

15

อัคลากส�ำคัญและยิง่ ใหญ่ขนาดนีแ้ ล้ว การเข้าใจถึงนิยามของ ค�ำ ๆ นีอ้ ย่างถ่องแท้ ทราบถึงแหล่งทีม่ าและประเภทโดยละเอียด ศึกษา อัคลากอันงดงามของผู้เป็นต้นแบบ ท่านนบีมุฮัมมัดและบรรพชน ยุคแรก ตลอดจนวิธีการสู่การมีอัคลากที่ดี จึงเป็นสิ่งจ�ำเป็น

หวังว่าหนังสือทีท่ า่ นก�ำลังถืออยู่ จะช่วยขยายความถึงสิง่ ทีไ่ ด้ กล่าวมา และหวังว่าจะยังประโยชน์ให้ไม่มากก็นอ้ ย ขอขอบพระคุณ ทุกท่านทีม่ สี ว่ นร่วมในงานชิน้ นี้ ขออัลลอฮ์ทรงตอบแทนความดีและ ทรงมอบสิ่งดีงามให้ทั้งสองโลก สิ่งดีใด ๆ ในหนังสือเล่มนี้ มาจาก ความช่วยเหลือและการชีน้ ำ� จากอัลลอฮ์ และสิง่ ทีเ่ ป็นความผิดพลาด มาจากข้อบกพร่องของผู้เป็นมนุษย์

-มาพิชิตความสุขสองโลกกันมิฟตาฮุล-ค็อยรฺ มกราคม 2563 , ญุมาดัลอาคิเราะฮ์ 1441

16

"การมีมารยาทของบุคคลหนึ่ง

เสมือนเป็น สัญญาณแห่งความสุขและความส�ำเร็จของ เขา ในขณะที่การมีมารยาทอันน้อยนิดนั้น เสมือนเป็นสัญญาณแห่งความทุกข์และความ ขาดทุนของเขา" อิบนุลก็อยยิม เราะฮิมะฮุลลอฮ์ (มะดาริจญ์ อัซซาลิกีนฯ: 2/368)

17

สารบัญ บทที่ 1 นิยามและรากฐานของอัคลาก บทที่ 2 อัคลากที่ดีส�ำคัญไฉน บทที่ 3 แหล่งท​ ี่มาหลักของอัคลากที่ดีงาม

บทที่ 4 อัคลากที่ดีไม่ได้มีแค่ประเภทเดียว

บทที่ 5 ผลตอบแทนมหาศาลแด่ผู้มีอัคลากดี

บทที่ 6 อัคลากของท่านนบีและบรรพชนยุคแรก บทที่ 7 เส้นทาง​สู่การมีอัคลากที่งดงาม ค�ำถามควรรู้เกี่ยวกับอัคลาก สรุป หนังสืออ้างอิง

26 34 52 58 73 89 111 125 145 150

20

َ ْ َ ْ َ َ َّ َ َ ْ َ َ ُ َّ َّ َ َّ ُ ُ َ َ ُ ‫ث‬ ِ ‫«سئِل رسول اللِ ص ْل الل عليهِ وسلم عن أك‬ َْ َ َ​َ َ َ َّ َ َّ‫َما يُ ْدخ ُِل انل‬ ‫اس‬ ‫ال َّنة فقال تق َوى اللِ َو ُح ْس ُن‬ ُ ُْ »...‫الل ِق‬

“ท่ า นเราะซู ล ศ็ อ ลลั ล ลอฮุ อ ะลั ย ฮิ ว ะซั ล ลั ม ถู ก ถามถึ ง สิ่ ง ที่ เ ป็ น สาเหตุ ใ ห้ ม นุ ษ ย์ ไ ด้ เ ข้ า สวรรค์มากทีส ่ ด ุ ท่านตอบว่า คือการย�ำเกรง อัลลอฮ์และการมีอัคลากที่งดงาม...” (บันทึกโดยอัตติรมิซี, เลขที่: 2004)

21

บทน�ำ

22

เมื่อผู้ศรัทธา​เข้าสู่สนามแห่งการทดสอบและสนามแห่งการ แข่งขันบนโลกดุนยาแล้ว​สิ่งที่ทุกคนต่างปรารถนา​สูงสุดคือ​การได้ รับชัยชนะ​ที่น�ำสู่ความสุขที่ไม่สูญสิ้น แน่นอน​ว่าเป็​นอะไรไปไม่ได้​ นอกจากการรอดพ้นจากไฟนรกและเข้าสู่สวนสวรรค์

อัลลอฮฺ ตะอาลา ด�ำรัสไว้ว่า

َ ْ َ َ َ َّ َ ْ َ ْ ُ َ َّ َ َ ْ ُ َ َ َ ﴾…‫﴿…فمن زح ِزح ع ِن ٱنلارِ وأدخِل ٱلنة فقد فاز‬

ความว่า “…แล้วผู้ใดที่ถูกให้ห่างไกลจากไฟนรก และถูกให้เข้าสวรรค์แล้วไซร้ แน่นอน เขาก็ชนะ แล้ว...” (อาละอิมรอน: 185)

ซึ่งหนึ่งในสองสาเหตุหลักในการได้รับชัยชนะที่ยิ่งใหญ่นี้คือ การมีอัคลากที่งดงามนั่นเอง

เล่าจากท่านอะบูฮุร็อยเราะฮ์ เราะฎิยัลลอฮุอันฮุ ว่า َ ْ َ ْ َ َ َّ َ َ ْ َ َ ُ َّ َّ َ َّ ُ ُ َ َ ُ ‫ث‬ ِ ‫«سئِل رسول اللِ ص ْل الل عليهِ وسلم عن أك‬ َْ َ َ​َ َ َ َّ َ َّ‫َما يُ ْدخ ُِل انل‬ ‫اس‬ ‫ال َّنة فقال تق َوى اللِ َو ُح ْس ُن‬ ُ ُْ »‫الل ِق‬

ความว่า “ท่านเราะซูล ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม ถูกถามถึงสิ่งที่เป็นสาเหตุให้มนุษย์ได้เข้าสวรรค์ มากที่สุด ท่านตอบว่า คือการย�ำเกรงอัลลอฮ์และ

23

การมีอัคลากที่งดงาม…”1

การย�ำเกรงอัลลอฮ์เป็นสัญญาณหนึ่งที่ชี้ให้เห็นถึงการมี ปฏิสัมพันธ์ที่ดีกับพระผู้สร้าง ด้วยการปฏิบัติทุกสิ่งที่พระองค์ทรง สั่งใช้ และหยุดกระท�ำในสิ่งที่พระองค์ทรงห้ามปราม ส่วนการมี อัคลากที่งดงาม เป็นสัญญาณหนึ่งที่ช้ีให้เห็นถึงการมีปฏิสัมพันธ์ที่ดี กับสิง่ ถูกสร้างทัง้ หลาย และด้วยการรวมคุณลักษณะทัง้ สองประการ นี้เองที่จะท�ำให้บุคคลหนึ่งได้เข้าสวนสวรรค์2

ผู้ที่มีอัคลากงดงามนั้นจะได้รับการปกป้องจากไฟนรก

ท่านเราะซูล ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม กล่าวว่า َ َ ً َ ُ َّ ْ َ َ ُ ُ ْ َ ْ َ ْ ُ ُ ْ ُ َ َ ‫«أل أخ ِبكم بِمن ترم عليهِ انلار غدا ؟ ع‬ َ َّ َّ ُّ »‫يب َس ْه ٍل‬ ‫ر‬ ِ ٍِ ‫يل‬ ٍِ ‫كه‬ ٍ ِ ‫يق‬

ความว่า “เอาไหม ? ถ้าฉันจะบอกถึงผู้ที่ไม่ตก นรกในวันพรุ่ง (วันกิยามะฮ์) นั่นคือ ผู้ที่เรียบง่าย (ฮัยยิน) อ่อนโยนนิม่ นวล (ลัยยิน) คลุกคลีกบั ผูค้ น หรือสามารถเข้าถึงได้ (เกาะรีบนิ ) และผูท้ ใี่ ห้ความ สะดวกแก่เพื่อนมนุษย์ (ซะฮ์ลิน)”3 บันทึกโดยอัตติรมิซี, เลขที่: 2004 ท่านกล่าวว่า หะดีษนี้เศาะเฮียห์ เฆาะรีบ และชัยค์ อัลอัลบานี กล่าวว่า สายรายงานของหะดีษนี้ดี 2 ตุห์ฟะตุลอะห์วะซี ชัรห์ ญาเมิยอ์ อัตติรมิซี, กิตาบ อัลบิรฯ, บาบ มา ญาอะ ฟี หุสนิล คุลุก, เลขที่: 2004 3 บันทึกโดยอัฏเฏาะบะรอนี, เลขที:่ 841 และชัยค์อลั อัลบานี กล่าวว่า หะดีษนีเ้ ศาะเฮียห์ 1

24

ท่านอัลมาวัรดี เราะฮิมะฮุลลอฮฺ กล่าวว่า “หะดีษนี้ได้ระบุ อย่างชัดเจนว่า ผู้ที่มีอัคลากดีจะได้เข้าสวนสวรรค์ และจะยับยั้ง ตัวเขาจากไฟนรก”4

คุณลักษณะทั้งสี่ประการข้างต้นเป็นรูปแบบหนึ่งของการมี ปฏิสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่น ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งจากอัคลากที่งดงามเช่นกัน และเป็นสิ่งที่น�ำความสุขใจให้ทั้งสองฝ่าย สอดคล้องกับงานวิจัย ที่ใช้เวลาศึกษายาวนานที่สุดในโลก นั่นคือ Harvard Study of Adult Development หรือการศึกษาเกี่ยวกับการพัฒนาของ ผู้ใหญ่จากมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด ถึงสิ่งที่ท�ำให้มีสุขภาพดีและชีวิต ที่เป็นสุข งานวิจัยนี้ใช้ระยะเวลาศึกษายาวนานถึง 75 ปี หลังจากที่ ได้รับข้อมูลการวิจัยจ�ำนวนหลายหมื่นหน้าจากผู้เข้าร่วมการศึกษา ดร.Robert Waldinger 5 ผู้ควบคุมงานวิจัยคนปัจจุบันกล่าวว่า “ข้อความทีช่ ดั เจนทีส่ ดุ จากการศึกษานีค้ อื good relationships keep us happier and healthier ความสัมพันธ์ที่ดีท�ำให้เรามี ความสุขและมีสุขภาพที่ดี”6

(ดู: เศาะเฮียห์ อัลญาเมียอ์: 2609) 4 ฟัยฎุลเกาะดีรฯ: 3/105 5 จิตแพทย์แห่งโรงพยาบาล Massachusetts และศาสตราจารย์สาขาจิตเวชศาสตร์ที่ Harvard Medical School 6 https://www.cnbc.com/2018/03/20/this-harvard-study-reveals-how-youcan-be-happier-and-more-successful.html

25

นักวาทศิลป์สมัยแรก ๆ บางท่าน กล่าวว่า “ผูท้ มี่ อี คั ลากดีคอื ผู้ที่จิตใจของเขารู้สึกเป็นสุข และผู้คนจะปลอดภัยจากพฤติกรรม ที่ไม่ดีของเขา ส่วนผู้ที่อัคลากไม่ดีคือ ผู้ที่ผู้คนจะมีเคราะห์จาก พฤติกรรมที่ไม่ดีของเขา และจิตใจเขาเองจะเป็นทุกข์”7

การมี อั คลากที่งดงามคือหนทางหนึ่ ง สู ่ ความสุ ข สองโลก ดุ น ยาและอาคิ เ ราะฮ์ ไม่ มี ชั ย ชนะและความส� ำ เร็ จ ใดที่ ยิ่ ง ใหญ่ ไปกว่าการรอดพ้นจากไฟนรกและได้เข้าสวรรค์ และไม่มีความสุข ใดที่จีรังนอกจากความสุขในสวนสวรรค์อีกแล้ว

7

อะดับ อัดดุนยา วัดดีน: 242

26

01

นิยามและรากฐาน ของอัคลาก บางคนเข้าใจว่าอัคลากที่ดี จ�ำกัดเฉพาะการมีถ้อยค�ำที่ดี และการมีปฏิสัมพันธ์ที่ดี ทั้ง ๆ ที่ความจริงแล้ว อัคลากที่ดี มีนิยามที่กว้างกว่านั้น

27

มอบความรัก หยิบยื่นความห่วงใย สิ่งนี้เรียกว่า “อัคลากดี” ยิ้มแย้ม ไม่บึ้งตึง อารมณ์เสียใส่ใคร สิ่งนี้เรียกว่า อัคลากดี ไม่โกรธ โมโหใครง่าย ๆ สิ่งนี้เรียกว่า อัคลากดี ไม่ท�ำร้ายใครทางกาย วาจา หรือใจ สิ่งนี้เรียกว่า อัคลากดี หัวใจที่พร้อมลืมและให้อภัย สิ่งนี้เรียกว่า อัคลากดี อ่อนโยน นิ่มนวล ใส่ใจ ถามไถ่ สิ่งนี้คือ “อัคลากที่ดี” เสียสละให้คนอื่นอยู่บ่อย ๆ สิ่งนี้คือ อัคลากที่ดี มองข้ามความผิดเล็ก ๆ น้อย ๆ สิ่งนี้คือ อัคลากที่ดี สร้างรอยยิ้ม ความสุขใจให้คนรอบข้าง สิ่งนี้คือ อัคลากที่ดี ไม่สร้างความเดือดร้อน ระรานใคร สิ่งนี้คือ อัคลากที่ดี ค�ำพูดที่ดี ๆ กิริยาที่อ่อนน้อม เรียกว่า “มีอัคลากดี” ช่วยเหลือ ให้ความสะดวกแก่ผู้อื่น เรียกว่า มีอัคลากดี ทุ่มเท อุตสาหะในสิ่งที่ดีงาม เรียกว่า มีอัคลากดี ใจบุญ ไม่ตระหนี่ถี่เหนียว เรียกว่า มีอัคลากดี อดทนต่อค�ำพูด การกระท�ำที่ไม่ปลื้มใจ เรียกว่า มีอัคลากดี

ความหมายของอัคลากที่ดีและงดงามในอิสลาม กินความรวมหลาย คุณลักษณะ ไม่สามารถจะให้นิยามว่ามารยาทเพียงอย่างเดียว การ มีมารยาทที่ดีคือส่วนหนึ่งของอัคลากที่งดงามเท่านั้น

28

อัคลากทีด่ เี ป็นความดีงามอย่างหนึง่ ในอิสลาม มีรายงานจาก ท่านอันเนาวาส บิน ซัมอาน เราะฎิยลั ลอฮุอนั ฮุมา ว่า ฉันได้ถามท่าน เราะซูล ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม ถึงสิง่ ทีเ่ ป็นความดีและสิง่ ทีเ่ ป็น ความผิดบาป ท่านตอบว่า َ ‫اللُق َو ْال ثْ ُم َما َح‬ ُ ْ ‫ب ُح ْس ُن‬ ُّ ْ ‫«ال‬ ‫اك ِف َص ْد رِ َك‬ ِ ِ ِ َ َ َ َّ َ ْ َ َ ْ َ َ ُ ْ َّ »‫وك ِرهت أن يطل ِع عليهِ انلاس‬

ความว่า “คุณงามความดี (อัลบิร) คือ หุสนุลคุลุก (อัคลากทีง่ ดงาม) ส่วนความผิดบาปคือ สิง่ ทีส่ ร้าง ความกระสับกระส่ายอยู่ในอกของท่าน และท่าน ไม่ชอบให้ใครรู้เห็นมัน”8

บางคนเข้าใจว่าอัคลากทีง่ ดงามหรืออัคลากทีด่ ี จ�ำกัดเฉพาะ การมีถ้อยค�ำที่ดีและมีปฏิสัมพันธ์ที่ดีเท่านั้น ทั้ง ๆ ที่ความจริงแล้ว อัคลากที่ดีมีนิยามที่กว้างกว่านั้น เช่น การถ่อมตน อ่อนโยนต่อผู้คน รอบข้าง เมตตาผู้น้อย ให้เกียรติผู้อาวุโส ฯลฯ9

นิยามของอัคลาก ُ

“อัคลาก” (‫ )أخالق‬เป็นพหูพจน์ของ “คุลกุ ” (‫ ) ُخلق‬มีระบุ ในหนังสืออันนิฮายะฮ์ฯ ว่า “อัลคุลุก” มีความหมายในเชิงภาษา บันทึกโดยมุสลิม: 2553 9 มะญัลละฮ์ ญามิอะฮ์ อุมมุลกุรอ: 10/244 8

29

ว่า ความเคยชิน สัญชาตญาณเดิมที่มีอยู่ในตัวมนุษย์ และอุปนิสัย ซึ่งแก่นแท้ของมันคือสิ่งที่เป็นภาพลักษณ์ภายใน10 (นั่นก็คือจิตใจ นั่นเอง)

อิมามอัลเฆาะซาลี เราะฮิมะฮุลลอฮ์ ได้อธิบายความหมาย ของคุลุกว่า

“คุ ลุ ก ” เป็นค�ำที่แสดงถึงปฏิกิริยาที่ ฝ ั ง ลึ ก หรื อลั ก ษณะ ที่สถิตอยู่ในจิตใจ จะปรากฏออกมาเป็นการกระท�ำต่าง ๆ อย่าง ง่ า ยดาย โดยไม่ จ� ำ เป็ น ต้ อ งครุ ่ น คิ ด หรื อ ไตร่ ต รองไว้ ก ่ อ น หาก ปฏิกิริยาที่แสดงออกมาเป็นการกระท�ำที่ดี น่าสรรเสริญ ยอมรับได้ ด้วยสติปัญญา และเป็นไปตามหลักการศาสนา จะเรียกสภาพนั้น ว่า “คุลุก็อน หะซะนัน” (คุลุกที่ดี) แต่หากปฏิกิริยาที่แสดงออกมา เป็นการกระท�ำทีน่ า่ รังเกียจ จะเรียกสภาพนัน้ ว่า “คุลกุ อ็ น ซัยยิอนั ” (คุลุกที่ไม่ดี)11

ตัวอย่างคุลุกที่ดีประการหนึ่งที่พบเห็นบ่อยในสังคม เช่น ความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ ผู้ที่มีคุลุกข้อนี้ มักจะหยิบยื่นสิ่งที่ตัวเองมีให้ ผู้อื่นอย่างง่ายดาย เพราะคุณลักษณะดังกล่าว เป็นอุปนิสัยหรือ สัญชาตญาณเดิมที่มีอยู่ในตัวของเขาอยู่แล้ว ส่วนตัวอย่างของคุลุก ที่ไม่ดี พบเห็นได้ในคนบางกลุ่ม อาทิ ความตระหนี่ถี่เหนียว ผู้ที่มี คุลุกข้อนี้จะหยิบยื่นสิ่งต่าง ๆ ให้ผู้อื่นได้ยากสักหน่อย เป็นต้น อัลอาดาบ อัชชัรอียะฮ์ฯ: 2/205 11 อิห์ยาอ์ อุลูมิดดีน: 3/53 10

30

อีกนิยามหนึ่ง ท่านอิบนุหะญัร เราะฮิมะฮุลลอฮ์ กล่าวว่า

“คุลุกหรืออัคลาก” หมายถึง ลักษณะนิสัยของมนุษย์ท่ีเขา ใช้ปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น โดยมีทั้งลักษณะที่น่าสรรเสริญและน่าต�ำหนิ ซึ่งลักษณะนิสัยที่น่าสรรเสริญโดยภาพรวมก็คือ การแสดงออก ของท่านต่อผู้อื่น เช่น การให้อภัย ความสุขุม ใจบุญ มีขันติธรรม อดกลั้นต่อการถูกก่อกวนหรือระราน เมตตา มีความเป็นห่วงเป็นใย ช่วยเป็นธุระจัดการสิ่งที่เป็นความต้องการต่าง ๆ ของพี่น้อง มอบ ความรัก ความอ่อนโยนต่อบุคคลรอบข้าง ฯลฯ ส�ำหรับลักษณะนิสยั ที่น่าต�ำหนิ ก็คือ สภาพที่ตรงข้ามกับลักษณะนิสัยที่ดีงามนั่นเอง12

ดร. Azim Nanji กล่าวว่า​“อัคลากนัน้ เป็นลักษณะของการ แสดงออกโดยก�ำเนิดหรือเป็นบุคลิก​(character)”13

จากนิยามของอัคลากที่กล่าวไว้ข้างต้น สามารถสรุปได้ว่า อัคลากโดด ๆ ค�ำเดียวในเชิงภาษา ไม่ได้หมายถึงมารยาทโดยตรง แต่คือปฏิกิริยาที่ฝังลึก ลักษณะที่สถิตอยู่ในจิตใจ หรือสภาพทาง ธรรมชาติ อันเป็นสัญชาตญาณเดิมของแต่ละคน และคืออุปนิสัยที่ ใช้ปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น ซึ่งมีทั้งส่วนที่ดีและไม่ดี

นิยามของอัคลากที่ดีงาม ฟัตฮุลบารีฯ: 10/456 13 บทความวิชาการใน Encyclopedia of Islam and Muslim World​V: 5/34 12

31

ท่านอิบนุหะญัร เราะฮิมะฮุลลอฮ์ ได้ให้นิยามกว้าง ๆ ไว้ว่า “อัคลากทีด่ งี ามคือ การเลือกทีจ่ ะแสดงออกด้วยลักษณะต่าง ๆ ที่ ประเสริฐ และการละทิ้งคุณลักษณะที่น่าต�ำหนิทั้งหลาย”14

การระมัดระวังจากความละโมบ ตระหนี่ถี่เหนียว การโกรธ เคือง มีความเข้มงวดจนเกินไปในการปฏิสัมพันธ์ ละทิ้งการตัดขาด และออกห่างจากพี่น้อง อะลุ่มอล่วยในสัญญาต่าง ๆ เช่น สัญญาใน การค้าขาย และอื่น ๆ (ทั้งหมดนี้) เข้าข่ายการมีอัคลากที่ดีเช่นกัน15

และอีกค�ำอธิบายหนึ่งของอัคลากที่ดีคือ การสนองสิทธิ ต่าง ๆ ของพี่น้องมุสลิม ซึ่งสิทธินั้นมีอยู่มากมาย ส่วนหนึ่งคือ รัก ชอบให้พนี่ อ้ งมุสลิมประสบในสิง่ ทีเ่ ขาชอบจะให้ประสบกับตัวเขาเอง ถ่อมตน ไม่ดถู กู ดูหมิน่ หรือเหยียดหยาม ไม่เย่อหยิง่ และทะนงตนต่อ เพื่อนมนุษย์ มีใบหน้าที่แจ่มใสเบิกบาน พบปะกันด้วยดีและยิ้มแย้ม อยู่เสมอ คบค้าสมาคมด้วยดี มีค�ำพูดที่เข้าใจง่าย พร้อม ๆ กับปรับ ความสัมพันธ์ระหว่างพี่น้อง ค้นหาความเป็นมิตรสนิท ไม่ฟังความ ข้างใดข้างหนึ่ง ปกปิดความลับของพวกเขา ท�ำลายความไม่ดีของ พวกเขา (ด้วยการชี้แนะตักเตือนที่ดี) และตอบรับการเรียกร้องของ พวกเขาในเรื่องที่ศาสนาเห็นดีเห็นงาม ไม่อยู่ในสภาพที่สงสัยหรือ กล่าวหาพวกเขาในทางมิดีมิร้าย ฯลฯ16 ฟัตฮุลบารีฯ: 3/665 อัตตัฟซีร อัลกะบีร: 30/601 16 ฆิซาอุลอัลบาบ ฟี ชัรห์ มันซูมะฮ์ อัลอาดาบ: 1/369-370 14 15

32

โดยสรุปแล้ว นิยามของอัคลากที่ดีงามจะครอบคลุมถึงการ มีอุปนิสัยใจคอที่ดี มีมารยาทที่งดงาม และบุคลิกภาพที่น่ายกย่อง

รากฐานของอัคลากที่ดีงาม

ท่านอะลี บิน ซุลฏอน เราะฮิมะฮุลลอฮ์ กล่าวว่า

การคบค้าเพื่อนมนุษย์ด้วยคุณลักษณะที่ดีหรือการบรรจุ ลักษณะอันประเสริฐไว้กับตัว และการมีอุปนิสัยใจคอที่ดี ทั้งหมด นี้คือการมีอัคลากที่ดีงามทั้งสิ้น กล่าวคือ ทั้งในแง่ของการขัดเกลา จิตใจจากสิ่งที่ไม่ดีทั้งหลาย ซึ่งรากฐานของมันมีอยู่ 10 ประการ คือ

(1) อาหาร

(2) ค�ำพูด

(3) ความโกรธ

(4) ความอิจฉา

(5) ความตระหนี่

(6) การรักในทรัพย์สินเงินทอง

(7) การรักในต�ำแหน่ง

(8) การหยิ่งยโส

(9) การล�ำพองตน

(10) การโอ้อวด

หรือการประดับประดาด้วยสิง่ ทีด่ ี ๆ รากฐานของมันมีอยู่ 10 ประการเช่นกัน ได้แก่

(1) การกลับเนื้อกลับตัว

33

(2) ความเกรงกลัวต่ออัลลอฮ์ (3) ความสมถะ (4) ความอดทน (5) การขอบคุณ (6) ความบริสุทธิ์ใจ (7) การมอบหมาย (8) การรักอัลลอฮ์ (9) การพอใจต่อกฎสภาวะของพระองค์ (10) การร�ำลึกถึงความตาย17

ชัยค์อิบนุซะอ์ดิ เราะฮิมะฮุลลอฮ์ กล่าวว่า “อัคลากที่ดีงาม คือ ลักษณะอันประเสริฐและเป็นสิง่ ทีใ่ ห้ประโยชน์อย่างใหญ่หลวง รากฐานของมันคือ ความอดทน ความสุขมุ และมีความปรารถนา ต่ออัคลากที่ดี ๆ”18

การมี ร ากฐานที่ ดี ส ถิ ต อยู ่ ใ นหั ว ใจ ก็ เ สมื อ นมี เ มล็ ด พั น ธุ ์ แห่งความดีหนึ่งเพาะหว่านอยู่ หากมันได้รับการดูแลบ�ำรุง ก็จะ เติบใหญ่และให้ผลผลิต ก่อเกิดเป็นอัคลากที่ดีอื่น ๆ ขึ้นมา ในทาง กลับกัน หากมีรากฐานที่ไม่ดีผุดขึ้นในหัวใจ ก็เสมือนมีเมล็ดพันธุ์ที่ ชั่วร้ายแฝงตัวอยู่ หากไม่รีบขจัดทิ้งและปล่อยให้มันเติบโต ก็อาจก่อ ให้เกิดอัคลากหนึ่งที่ไม่ดีขึ้นมาได้ มัรกอตุลมะฟาเตียห์ฯ, กิตาบ อัลอีมาน: 1/119 18 มัจญ์มูอะฮ์ อัลกามิละฮ์ฯ: 13/421 17

34

02

อัคลากที่ดี ส�ำคัญไฉน

• หนึ่งในค�ำสั่งเสียของท่านนบี • หนึ่งในปัจจัยพื้นฐานของศาสนา • เครื่องมือพิชิตใจเพื่อนมนุษย์ • อาวุธอันทรงพลังในภารกิจดะอ์วะฮ์ • คุณสมบัติส�ำคัญในการเลือกคู่ชีวิต

35

(1) หนึ่งในค�ำสั่งเสียของท่านนบี

“จงปฏิสัมพันธ์กับผู้คนทั้งหลาย ด้วยอัคลากที่งดงามเถิด”

36

ส่ ว นหนึ่ ง จากความหวั ง ดี ข องท่ า นนบี ถู ก ถ่ า ยทอดสู ่ ประชาชาตินี้ผ่านค�ำสั่งเสียต่าง ๆ และหนึ่งในค�ำสั่งเสียเหล่านั้นคือ การให้ประพฤติปฏิบัติตนด้วยอัคลากที่งดงาม

ครั้งหนึ่ง ท่านนบีได้กล่าวแก่ท่านอะบูซัรริน อัลฆิฟารี และ ท่านมุอาซ บิน ญะบัล เราะฎิยัลลอฮุอันฮุมา ว่า َ َ َ َ ْ َ َ ّ َّ ْ َ َ َ ْ ُ َ ُ ْ َ َ َّ َّ ‫«ات ِق الل حيثما كنت وأ تبِعِ السيِئة السنة‬ ُ ُ َ َّ َ ُ ‫َت ْم‬ »‫اس ِبل ٍق َح َس ٍن‬ ‫ح َها َوخال ِ​ِق انل‬

ความว่า “ท่านจงย�ำเกรงต่ออัลลอฮ์ไม่ว่าท่านจะ อยูท่ ใี่ ดก็ตาม และจงปฏิบตั คิ วามดีตามหลังความ ชั่ว เพื่อให้ความดีนั้นไปลบล้างความชั่ว และจง ปฏิสัมพันธ์กับผู้คนทั้งหลายด้วยอัคลากที่งดงาม เถิด”19

ท่ า นอิ บ นุ เ ราะญั บ เราะฮิ ม ะฮุ ล ลอฮ์ กล่ า วว่ า “นี่ คื อ ค�ำสั่งเสียอันยิ่งใหญ่ที่ครอบคลุมทั้งสิทธิของอัลลอฮ์และสิทธิของ ปวงบ่าวของพระองค์ไว้ด้วยกัน”20

บันทึกโดยอัตติรมิซี, เลขที่: 1987 ท่านกล่าวว่า หะดีษนี้หะซัน เศาะเฮียห์ และชัยค์ อัลอัลบานี กล่าวว่า หะดีษนี้หะซัน 20 ญามิอุลอุลูม วัลฮิกัม: 1/398 19

37

วจนะ “วะคอลิ กิ น นาส บิ คุ ลุ กิ น หะซะนิ น ” –และจง ปฏิ สั ม พั น ธ์ กั บ ผู ้ ค นทั้ ง หลายด้ ว ยอั ค ลากที่ ดี ง ามเถิ ด (ค� ำ สอน ข้อนี้) เป็นคุณลักษณะหนึ่งของความย�ำเกรง และความย�ำเกรงของ แต่ละคนจะไม่สมบูรณ์ จนกว่าเขาจะมีอัคลากที่ดี และเหตุผลที่ ท่านต้องกล่าวถึงอัคลากต่างหาก (ไม่ผนวกอยู่ในความย�ำเกรง) ก็เพราะต้องการขยายความเพิม่ เติมถึงมัน เนือ่ งจากผูค้ นจ�ำนวนมาก เข้าใจว่า ความย�ำเกรงคือการด�ำรงสิทธิของอัลลอฮ์เพียงอย่างเดียว โดยไม่จ�ำเป็นต้องให้ความส�ำคัญต่อสิทธิของเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน แต่อย่างใด ดังนั้น ท่านเราะซูล จึงอธิบายถึงค�ำสั่งใช้ให้มีปฏิสัมพันธ์ ที่ดีกับผู้อื่น โดยแยกส่วนจากค�ำสั่งที่ให้มีความย�ำเกรงไว้”21

อีกรายงานหนึ่ง ท่านนบีได้กล่าวแก่ท่านมุอาซ บิน ญะบัล ก่อนที่ท่านมุอาซจะออกเดินทางไกลว่า َ ُ​ُ ُ ْ ُ ْ َْ َ ْ َ ْ »‫استقِم ولحسن خلقك‬...«

ความว่า “...จงยืนหยัดบนเส้นทางอันเที่ยงตรง และจงปรับปรุงอัคลากของเจ้าให้ดีงาม”22

นอกจากค�ำสั่งเสียของท่านนบีแล้ว ผู้ที่อยู่เคียงบ่าเคียงไหล่ ท่าน และเหล่าคนดีในรุ่นถัดมา ก็สั่งเสียเอาไว้เช่นกัน อาทิ

ญามิอุลอุลูม วัลฮิกัม: 1/454 22 บันทึกโดยอิบนุฮิบบาน, เลขที่: 524 21

38

ท่านอุมัร เราะฎิยัลลอฮุอันฮุ กล่าวว่า

»‫«خالطوا انلاس باألخالق وزايلوهم باألعمال‬

ความว่า “ท่านทั้งหลายจงคลุกคลีกับผู้คนด้วย อัคลากที่งดงามเถิด และจงจากพวกเขาไปด้วย การงานต่าง ๆ ที่ดี”23 (อยู่ให้รัก จากไปให้คิดถึง -ผู้แปล) ท่านอิบนุอุมัร เราะฎิยัลลอฮุอันฮุมา กล่าวว่า

َ َ َ ٌ َ ٌ ْ َ ٌ ّ َ ٌ ْ َ َّ ْ َّ َّ َ ُ ٌ ّ َ‫ك ٌم ل‬ ‫«بن إِن ال ِب شء ه ِي وجه طل ِيق و‬ »‫ي‬ ِ

ความว่า “ลูกเอ๋ย แท้จริง ความดีเป็นเรื่องที่ง่าย นั่ น คื อ ใบหน้ า ที่ ยิ้ ม แย้ ม แจ่ ม ใส และค� ำ พู ด ที่ อ่อนโยน”

ท่านยะห์ยา บิน มุอาซ24 เราะฮิมะฮุลลอฮ์ กล่าวว่า

จงให้ผู้ศรัทธารับส่วนดีจากท่านในสามประการนี้เถิด เพื่อที่ ท่านจะได้จัดอยู่ในหมู่คนดีมีคุณธรรม

(1) หากท่านไม่สร้างประโยชน์ให้แก่เขา ก็อย่าสร้างความ เดือดร้อนให้

(2) หากท่านไม่ทำ� ให้เขาเบิกบานใจ ก็อย่าท�ำให้เขาวิตกกังวล อิห์ยาอ์ อุลูมิดดีน: 3/53 24 เสียชีวิต ฮ.ศ. 258 (เฏาะบะกอต อัศศูฟียะฮ์: 98) 23

39

(3) หากท่านไม่ชมเชยเขา ก็อย่าต�ำหนิติเตียนเขา25

ท่านอะบูฮาติม บิน ฮิบบาน อัลบุสตี26 เราะฮิมะฮุลลอฮ์ กล่าวว่า

ผู ้ ที่ เ ป็ น ปั ญ ญาชนจ� ำ เป็ น จะต้ อ งแสดงความรั ก ความ เป็นมิตรต่อผู้คน ด้วยการด�ำรงตนด้วยอัคลากที่ดีงามและละทิ้ง อัคลากทีไ่ ม่ดี ทัง้ นี้ เพราะอัคลากทีด่ จี ะสลายความผิดต่าง ๆ เสมือน ดวงอาทิตย์ทสี่ ลายก้อนหิมะหรือน�ำ้ แข็ง ขณะทีอ่ คั ลากทีไ่ ม่ดจี ะสร้าง ความเสียหายให้การงานหนึ่ง เสมือนน�้ำส้มสายชูที่ท�ำให้น�้ำผึ้งเสีย รสชาติ27

ท่านนบีและเหล่าคนดีในยุคแรก ต่างสั่งเสียให้เรามีอัคลาก ที่งดงาม เพราะมันคือหนทางสร้างความสุขใจให้แก่ตัวเองและคน รอบข้าง และเป็นหนึ่งในสองสาเหตุหลักสู่ความสุขที่จีรังยั่งยืน

ตันบีฮ์ อัลฆอฟิลีนฯ โดย อัซซะมัรก็อนดี: 165 เกิดระหว่างปี ฮ.ศ. 273-279 (ซิยรั ฯ: 20/93) และเสียชีวติ ฮ.ศ. 354 (ซิยรั ฯ: 20/102) 27 เราเฎาะฮ์ อัลอุเกาะลาอ์ฯ โดย อะบูฮาติม อัลบุสตี: 64 25 26

40

(2) หนึ่งปัจจัยพื้นฐานของศาสนา

“นักเดินทางสู่อัลลอฮ์ที่ชาญฉลาด จะใส่ใจในอัคลาก เท่า ๆ กับที่ใส่ใจในอีหม่านและอิบาดะฮ์ ตลอดระยะเวลาการเดินทางของเขา”

58

04

อัคลากที่ดี ไม่ได้มีแค่ ประเภทเดียว • ประเภทของอัคลากที่ดีตามแนวคิดของอิมามอะห์มัด • ประเภทของอัคลากที่ดีตามแนวคิดของอิมามอันนะวะวี • ประเภทของอัคลากที่ดีตามแนวคิดของชัยค์อิบนุอุษัยมีน

59

ชัยค์อิบนุอุษัยมีน เราะฮิมะฮุลลอฮ์ กล่าวว่า

มีคนจ�ำนวนมากทีเ่ ข้าใจว่า การมีอคั ลากทีด่ ี มีเฉพาะแค่การ ปฏิสัมพันธ์กับเพื่อนมนุษย์เท่านั้น โดยไม่เกี่ยวข้องกับอัลลอฮ์แต่ อย่างใด ซึ่งการเข้าใจเช่นนี้เป็นความเข้าใจที่ไม่ครอบคลุม เพราะ การมีอคั ลากทีด่ ี เช่นทีเ่ กิดขึน้ โดยการมีปฏิสมั พันธ์ทดี่ กี บั เพือ่ นมนุษย์ มันก็จะต้องเกิดขึ้นกับอัลลอฮ์ ผู้ทรงสร้างทุกสรรพสิ่งด้วยเช่นกัน52

อัคลากที่ดี ไม่ได้มีไว้แสดงออกต่อมนุษย์ด้วยกันเท่านั้น แต่ยังรวมถึงการแสดงออกต่ออัลลอฮ์ ตะอาลา อีกด้วย ในบทนี้จะ อธิบายถึงประเภทของอัคลากทีด่ งี ามตามแนวคิดของนักวิชาการใน อดีตและร่วมสมัยสามท่านคือ อิมามอะห์มัด อิมามอันนะวะวี และ ชัยค์อิบนุอุษัยมีน

1.ประเภทของอัคลากที่ดี ตามแนวคิดของอิมามอะห์มัด

อิมามอะห์มัด เราะฮิมะฮุลลอฮ์ ได้กล่าวว่า

อัคลากทีด่ ี บางทีเป็นการแสดงออกต่ออัลลอฮ์ ตะอาลา และ บางที ก็เป็นการแสดงออกต่อเพื่อนมนุษย์ ส�ำหรับการแสดงออกต่อ อัลลอฮ์ก็คือ การที่บ่าวเป็นผู้ที่น้อมรับค�ำสั่งใช้และค�ำสั่งห้ามต่าง ๆ ของพระองค์ด้วยความเบิกบานใจ ปฏิบัติในสิ่งที่ถูกบัญญัติไว้ด้วย ความยินดี และละเว้นสิง่ ทีถ่ กู ห้ามด้วยความพอใจ โดยไม่กงั วลใจใน 52

มะการิมุลอัคลาก โดย อิบนุอุษัยมีน: 16

60

การจะยุตสิ งิ่ นัน้ และปรารถนาต่อความดีทเี่ ป็นกิจอาสาต่าง ๆ รวมถึง ละทิง้ สิง่ ทีเ่ ป็นข้ออนุญาตอย่างมากมายเพือ่ แสวงหาความโปรดปราน จากพระองค์ เมื่อเห็นว่าการละทิ้งสิ่งที่เป็นข้ออนุญาตนั้น ท�ำให้ตัว เขาใกล้ชดิ ความเป็นบ่าวทีด่ มี ากกว่าการปฏิบตั ิ เขาจะละทิง้ มันด้วย ความเต็มใจ ไม่กังวลใจและยุ่งยากแต่อย่างใด

ส�ำหรับอัคลากที่ดีต่อเพื่อนมนุษย์ ท่านกล่าวว่า

คือการปฏิสัมพันธ์กับพวกเขาด้วยการผ่อนปรนในสิทธิของ ตัวเอง โดยไม่เรียกร้องให้ผคู้ นต้องสนองสิทธิของตน ในขณะเดียวกัน ก็จะมอบสิทธิต่าง ๆ ที่เพื่อนมนุษย์พึงได้รับอย่างสมบูรณ์ (ซึ่งหาก เกิดเหตุการณ์ใดเหตุการณ์หนึ่งต่อไปนี้) หากเขาป่วย ก็ไม่มีใครมา เยี่ยม หากเขากลับจากการเดินทาง ก็ไม่มีใครแวะมาหา หากเขาให้ สลาม ก็ไม่มใี ครตอบรับ หรือหากเขาเป็นแขก ก็ไม่ได้รบั การต้อนรับ เท่าที่ควร หากเขาขอความช่วยเหลือ ก็ไม่ได้รับการตอบสนอง หาก เขาท�ำดี ก็ไม่ได้รับการขอบคุณ หากเขาเข้าหาคนกลุ่มหนึ่ง แต่ก็ไม่ ได้รับความสนใจเท่าไหร่ หรือหากเขาพูดอะไร ก็ไม่มีใครรับฟัง หาก เขาขอคบเป็นเพื่อน ก็ถูกปฏิเสธ หรือหากสู่ขอเพื่อแต่งงาน ก็ไม่ถูก ตอบรับโดยไร้เหตุผล หากเขาขอประวิงเวลาช�ำระหนี้ ก็ไม่ได้รับข้อ ผ่อนปรน หรือหากเขาขอลดหย่อนหนี้ แต่ก็ได้รับการปฏิเสธ เขาก็ จะไม่โกรธเคือง ไม่ถือโทษ ไม่หลอกลวง จะไม่มีอะไรเปลี่ยนแปลง เสมอต้นเสมอปลาย และติดต่อสัมพันธ์กบั เพือ่ นมนุษย์ในทุก ๆ เรือ่ ง ด้วยลักษณะทีด่ กี ว่า ประเสริฐกว่า ใกล้กบั ความย�ำเกรงมากกว่า และ ด้วยลักษณะอืน่ ๆ ทีน่ า่ สรรเสริญและเป็นทีน่ า่ พอใจ แล้วก็มอบสิทธิ

148

หนังสืออ้างอิง

149

1.หมวดหนังสืออรรถาธิบายอัลกุรอาน 1.ญาเมิยอ์ อัลบะยาน อัน ตะอ์วลี อายิ อัลกุรอาน (ตัฟซีร อัฏเฏาะบะรี) โดย มุฮัมมัด บิน ญะรีร อัฏเฏาะบะรี 2.อัลญาเมิยอ์ ลิอะห์กาม อัลกุรอาน (ตัฟซีร อัลกุรฏุบี) โดย มุฮัมมัด บิน อะห์มัด อัลอันศอรี อัลกุรฏุบี 3.ตัฟซีร อัลกุรอานิลอะซีม (ตัฟซีร อิบนุกะษีร) โดย อบุลฟิดาอ์ อิสมาอีล บิน อุมัร บิน กะษีร 4.ตัฟซีร อัลกะบีร (ตัฟซีร ฟัครุดดีน อัรรอซี) โดย อะบูอับดิลลาฮ์ มุฮัมมัด บิน อุมัร บิน อัลหุซัยน์ บิน อะลี อัรรอซี 5.เราะวาอิอ์ อัตตัฟซีร อัลญาเมิยอ์ ลิตัฟซีริ อัลอิมาม อิบนุเราะญับ อัลฮัมบะลี โดย ซัยนุดดีน อับดุรเราะห์มาน บิน อะห์มัด บิน เราะญับ อัลฮัมบะลี (อิบนุเราะญับ อัลฮัมบะลี)

2.หมวดหนังสืออัลหะดีษและศาสตร์ที่เกี่ยวข้อง 6.อัลอีมาน โดย อับดุลลอฮ์ บิน มุฮัมมัด บิน อิบรอฮีม บิน อุษมาน อัลอับบาซี (อะบูบักร์ บิน อะบีชัยบะฮ์)

150

7.อัชชะรีอะฮ์ โดย อะบูบักร์ มุฮัมมัด บิน อัลหุซัยน์ บิน อับดุลลอฮ์ อัลอาญุรรี 8.อัซซุนนะฮ์ โดย อะบูบักร์ อะห์มัด บิน มุฮัมมัด อัลค็อลลาล อัลบัฆดาดี 9.ฟัตฮุลบารี บิชัรห์ เศาะเฮียห์ อัลบุคอรี โดย อะห์มัด บิน อะลี บิน หะญัร อัลอัสเกาะลานี 10.ชัรห์ อันนะวะวี อะลา มุสลิม โดย ยะห์ยา บิน ชะร็อฟ อะบูซะการียา อันนะวะวี 11.ตุห์ฟะตุลอะห์วะซี ชัรห์ ญาเมิยอ์ อัตติรมิซี โดย มุฮัมมัด อับดุรเราะห์มาน บิน อับดุรเราะห์ฮีม อัลมุบาร็อกฟูรี 12.เอานุลมะอ์บูด ชัรห์ ซุนัน อะบีดาวูด โดย มุฮัมมัด บิน ชัมซุลฮักกุลอะซีม อาบาดี 13.ตะฮ์ซีบ ซุนัน อะบีดาวูด วะอีฎอห์ มุชกิลาติฮ์ โดย อะบูอับดิลลาฮ์ มุฮัมมัด บิน อะบีบักร์ (อิบนุลก็อยยิม) 14.มัรกอตุลมะฟาเตียห์ ชัรห์ มิชกาฮ์ อัลมะศอเบียห์ โดย อะลี บิน ซุลฏอน มุฮัมมัด อัลกอรี

151

15.ฟัยฎุลเกาะดีร ชัรห์ อัลญาเมิยอ์ อัศเศาะฆีร โดย อับดุรเราะอูฟ อัลมุนาวี 16.ญามิอุลอุลูม วัลฮิกัม โดย อิบนุเราะญับ อัลฮัมบะลี 17.มิศบาห์ อัซซุญาญะฮ์ ฟี ซะวาอิด อิบนุมาญะฮ์ โดย อบุลอับบาส ชิฮาบุดดีน อะห์มัด บิน อะบีบักร์ อัลบูศอรี อัลกินานี 18.ซุบุลุซลาม โดย มุฮัมมัด บิน อิสมาอีล อัลอะมีร อัลกุฮานี อัศศ็อนอานี 19.ชัรห์ ริยาฎิศศอลิฮีน โดย มุฮัมมัด บิน ศอลิห์ อัลอุษัยมีน (อิบนุอุษัยมีน) 20.อัลญาเมิยอ์ ลิอัคลาก อัรรอวี วะอาดาบ อัซซาเมิยอ์ โดย อะห์มัด บิน อะลี บิน ษาบิต อัลเคาะฏีบ อัลบัฆดาดี 21.อัตตัรฆีบ วัตตัรฮีบ โดย อบุลกอซิม อิสมาอีล บิน มุฮมั มัด บิน อัลฟัฎล์ อัลเญาซี อัลอัศบะฮานี

152

3.หมวดหนังสืออธิบายหลักการศรัทธา การปฏิบัติ 22.ชัรห์ อัลอะกีดะฮ์ อัฏเฏาะฮาวียะฮ์ โดย อะลี บิน อะลี บิน มุฮัมมัด บิน อะบิลอิซ อัดดิมัชกี 23.ชัรห์ อัลมุนตะฮา อัลอิรอดาต โดย มันศูร บิน ยูนุส บิน อิดรีส อัลบุฮูตี 24.มัจญ์มูอะฮ์ อัลกามิละฮ์ ลิลมุอัลละฟาต ชัยค์ อับดุรเราะห์มาน บิน นาศิร อัซซะอ์ดิ โดย อับดุรเราะห์มาน บิน นาศิร อัซซะอ์ดิ

4.หมวดหนังสือจริยธรรมและมารยาท 25.มะการิมุลอัคลาก โดย อะบูบักร์ อัซซามิรี อัลเคาะรออิฏี 26.ตะฮ์ซีบ อัลอัคลาก โดย อะบูอุษมาน บิน บะห์รี อัลญาฮิซ อัลกินานี 27.เราเฎาะฮ์ อัลอุเกาะลาอ์ โดย มุฮัมมัด บิน ฮิบบาน อัลบุสตี

153

28.อัคลาก อะฮ์ลุลกุรอาน โดย อะบูบักร์ อัลอาญุรรี 29.อะดับ อัดดุนยา วัดดีน โดย อะลี บิน มุฮัมมัด บิน หะบีบ อัลบัศรี อัลมาวัรดี

30.ตันบีฮ์ อัลฆอฟิลีน บิอะฮาดีษ ซัยยิดิลอัมบิยาอ์ วัลมุรซะลีน โดย อะบูลัยษ์ นัศร์ บิน มุฮัมมัด อัซซะมัรก็อนดี 31.อิห์ยาอ์ อุลูมิดดีน โดย อะบูฮามิด มุฮัมมัด บิน มุฮัมมัด อัลเฆาะซาลี 32.คุลุก มุสลิม โดย อะบูฮามิด อัลเฆาะซาลี 33.ศิฟะตุศศ็อฟวะฮ์ โดย อบุลฟะร็อจญ์ อับดุรเราะห์มาน บิน อะลี บิน มุฮัมมัด บิน อะลี บิน อัลเญาซี (อิบนุลเญาซี) 34.อัลบิร วัศศิละฮ์ โดย อิบนุลเญาซี 35.อัลอาดาบ อัชชัรอียะฮ์ วัลมินห์ อัลมัรอียะฮ์ โดย มุฮัมมัด บิน มุฟลิห์ อัลมักดิซี

154

36.อาดาบ อัลอิชเราะฮ์ วะซะกิร อัศศุห์บะฮ์ วัลอิควะฮ์ โดย มุฮัมมัด บิน มุฮัมมัด อัลอามิรี อัดดิมัชกี 37.ฆิซาอุลอัลบาบ ฟิ ชัรห์ มันซูมะฮ์ อัลอาดาบ โดย มุฮัมมัด บิน อะห์มัด อัซซะฟารินี อัลฮัมบะลี 38.ตุห์ฟะตุซซากิรีน บิอุดดะติลฮิสนีลอะศีน โดย มุฮัมมัด บิน อะลี บิน มุฮัมมัด อัชเชากานี 39.มะการิมุลอัคลาก โดย อิบนุอุษัยมีน 40.อัลอัคลาก ฟี อัลอิสลาม อันนะซอรียะฮ์ วัตตัฏบีก โดย ดร.อีมาน อับดุลมุอ์มิน ซะอ์ดุดดีน 41.เมาซูอะฮ์ อัลอัคลาก โดย คอลิด บิน ญุมอะฮ์ บิน อุษมาน อัลค็อรรอซ 42.ซูอุลคุลุก: มะซอฮิรุฮ อัสบาบุฮ อิลาญุฮ โดย ดร.มุฮัมมัด บิน อิบรอฮีม อัลฮัมดุ 43.ศูเราะฮ์ อัฏฏุฟูละฮ์ ฟี อัตตัรบียะฮ์ อัลอิสลามียะฮ์ โดย ดร.อิบรอฮีม ยาซีน อัลเคาะฏีบ และอะห์มัด มุฮัมมัด อัซซีบาดี

155

5.หมวดหนังสือประวัติศาสตร์และชีวประวัติบุคคล 44.เฏาะบะกอต อัศศูฟียะฮ์ โดย มุฮมั มัด บิน อัลหุซยั น์ อันนัยซาบูรี บิน มุฮมั มัด อะบูอบั ดิรเราะห์มาน อัซซุละมี 45.ฮิลยะฮ์ อัลเอาลิยาอ์ วะเฏาะบะกอต อัลอัศฟิยาอ์ โดย อะบูนุอัยม์ อะห์มัด บิน อับดุลลอฮ์ บิน อะห์มัด อัลอัศบะฮานี 46.มะนากิบ อัลอิมาม อะห์มัด โดย อับดุรเราะห์มาน บิน อะลี บิน มุฮัมมัด อัลเญาซี 47.ซิยัร อะอ์ลาม อันนุบะลาอ์ โดย มุฮัมมัด บิน อะห์มัด อุษมาน อัซซะฮะบี อะบูอับดิลลาฮ์ ชัมซุดดีน 48.มุอญ ์ ซิ าตุนนะบี ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม มิน กิตาบ อัลบิดายะฮ์ วันนิฮายะฮ์ โดย อิบนุกะษีร 49.อัลฟุศูล ฟี ซีเราะฮ์ อัรเราะซูล โดย อิบนุกะษีร 50.ตะฮ์ซีบ อัตตะฮ์ซีบ โดย อะห์มัด บิน อะลี บิน หะญัร อัลอัสเกาะลานี

156

6.หมวดหนังสือขัดเกลาจิตใจ (ตัซกิยะฮ์) 51.มะดาริจญ์ อัซซาลิกนี บัยนะ มะนาซิล อียากะ นะอ์บดุ ุ วะอียากะ นัส ตะอีน โดย อิบนุลก็อยยิม 52.อัลฟะวาอิด โดย อิบนุลก็อยยิม 53.อัลมุสตัฏร็อฟ ฟี กุลลี ฟันนิน มุสตัซร็อฟ โดย อบุลฟัตห์ มุฮัมมัด บิน อะห์มัด มันศูร อัลอับชีฮี 54.ตัศฟิยะฮ์ อัลกุลูบ มิน อัดรอนี อัลเอาซารี วัซซุนูบ โดย ยะห์ยา บิน ฮัมซะฮ์ อัลยะมานี อัซซะมารี

7.หมวดหนังสือวรรณคดีและวาทศาสตร์ (อัลอาดาบ วัลบะลาเฆาะฮ์) 55.มัจญ์มะอ์ อัลอัมษาล โดย อบุลฟัตห์ อะห์มัด บิน มุฮัมมัด บิน อิบรอฮีม อัลมีดานี อันนัยซาบูรี 56.เราะบีอุลอับรอร์ วะนุศูศุลอัคบาร์ โดย อบุลกอซิม มะห์มูด บิน อัมร์ อัซซะมัคชะรี

157

8.หนังสือรวมค�ำบรรยายของนักวิชาการและวารสาร 57.มะญัลละฮ์ ญามิอะฮ์ อุมมุลกุรอ ฉบับที่ 10 58.ดุรูส โดย ชัยค์อับดุรเราะห์มาน บิน ศอลิห์ อัลมะห์มูด

59.European​journals​of​Multidisciplinary​September-December 2017 ฉบับที่ 2

9.สารานุกรมอิสลาม 60.Encyclopedia of Islam and Muslim World​ฉบับที่ 5 โดย Richard C. Martin, MacMillan

ท่านอัลุนัยด์ เราะฮิมะฮุลลอฮ์ กล่าวว่า 4 ประการที่จะยกเกียรติบ่าวคนหนึ่งสู่ระดับขั้นที่ สูงส่งยิ่ง แม้ความรู้และอะมัลของเขาจะน้อยนิดก็ตาม 1. ความสุขุม 2. ความถ่อมตน 3. ความเอื้อเฟอเผื่อแผ่ 4. อัคลากที่งดงาม (อิห์ยาอ์ อุลูมิดดีน: 3/53)

ผลงานของผู้แปลและเรียบเรียงที่เคยจัดพิมพ์

แด่นักเดินทาง ผู้มีปลายทางคืออัลลอฮฺ

: บางช่วงบางตอนจากหนังสือมะดาริจญ์ อัสสาลิกีน | อิบนุลก็อยยิม เขียน พิมพ์ครั้งที่ 1 พฤศจิกายน 2559 ราคา 115 บาท ส�านักพิมพ์มิรอาต

เก็บพื้นหัวใจให้กุรอานผลิบาน : รวบรอยธรรมของคนดี 700 ปีแรก ที่กุรอานผลิบานแล้วในใจเขา พิมพ์ครั้งที่ 1 มีนาคม 2560 ราคา 70 บาท wahdina books