Theologie
Theoloog Harry Kuitert kwam aan de VU om theologie te studeren, en trok daar het vloerkleed onder het geloof weg. Ruzie kreeg hij pas toen hij weigerde zich tegen kernwapens uit te spreken.
‘Ik heb weleens gedreigd bij de VU weg te gaan’ Door Peter Breedveld Foto dick vos
H
arry Kuitert weigert zichzelf atheïst te noemen. “Dat woord zult u mij niet horen gebruiken. Prima als atheïsten zichzelf zo noemen, maar ik ken het als scheldwoord, als het harde oordeel van kerkmensen over mensen die niet in God geloven. Daar wil ik niet aan meedoen. Atheïsme, daar moest je vroeger voor boeten. Voor mij zijn er Godgelovigen en niet-Godgelovigen.”
Zonder dwang En Kuitert, de beroemde theoloog, is dus een nietGodgelovige. Die evenwel nog steeds kerklid is. “Ik leef hartstikke mee met wat er in de kerk gebeurt. Het is de moedergrond waaruit ik als mens ben voortgekomen. Ik heb mijn opvoeding daarmee gehad en dat heeft mij gemaakt tot wie ik ben. Die loyaliteit wil ik niet verloochenen.” Maar kerkdiensten bijwonen, dat doet hij niet meer. “Alleen al omdat dat fysiek niet meer mogelijk is. Bovendien spreekt het mij niet aan, wat er doorgaans wordt gepredikt. Het enige dat ik mooi zou vinden, is de klas-
10
sieke liturgie, maar die hebben ze juist weggedaan. Als je de liederen in die liturgie als mooie teksten beschouwt, kun je ze beleven zoals je wilt, zonder dwang. Noem een paar psalmen en je zult ze mij horen zingen. Niet als waarheden, maar als poëzie.”
God als gedachte Kuitert, 92 jaar geleden geboren in een gereformeerd nest in Drachten, ging na de Tweede Wereldoorlog, waarin hij in het verzet had gezeten, theologie studeren aan de VU. Hij werd predikant, hoogleraar aan de VU en een spraakmakende hervormer van de gereformeerde kerk. Uiteindelijk besloot hij dat ‘alle spreken over boven van beneden komt’, dat de geloofswaarheden mensenwerk zijn. Dat God bestaat, maar alleen in de gedachten van de mensen en niet daarbuiten. Dat Hij, kortom, een overgeleverd bedenksel is. Kuitert gebruikt daarvoor simpel te volgen redeneringen: “En dan vragen ze me: maar dat kan toch best, dat er buiten onze gedachten een God is? Dan vraag ik: Wat bedoelt u dan met God? - Nou een eeuwig wezen dat ons denken te boven gaat. Dan antwoord ik: Maar wat uw denken te boven gaat, dat denkt u niet. En als u het wel denkt, dan is het uw gedachte.” Dat God niet bestaat, is voor Kuitert de onontkoombare conclusie van iedereen die zich wetenschappelijk met het geloof bezighoudt. “Ik ben naar de universiteit geko-
nr 7 — 23 november 2016
ADVALVAS