elif-broj-10-oktobar-2004

“Ti idi pravim putem, kao što ti je naređeno, i nek tako postupe i vjernici koji su uz tebe, i obijesni ne budite, jer On dobro vidi ono što radite” Kur’an

• Podgorica

• godina IV

• broj 10

• oktobar 2004.

Ponovo „Elif”

Poštovani čitaoče, Uz Allahovu pomoć – nek Mu je slava i hvala, a Poslaniku Njegovom salat i selam, u rukama imaš ponovo «ELIF».

Od njegovog prvog broja, septembra 1990. godine, koji je bio prvi broj jednog islamskog lista u istoriji ove zajednice, odnosno od zadnjeg, februara 1992. godine, pa do danas, proteklo je dosta vremena. Kalendarski mjereno, taj razmak i nije toliko dug, ali, mjereno po brenenu koje je na nas istorija izbacila, ta je decenija toliko duga, kao da je u sebi sažela cijeli vijek.

A, kada se to vrijeme progleda i sabere, kada se uspavanost i java života razmeđuju, kada se stva-

rnost unutrašnjeg samorazumijevanja potrese, onda Islam u našoj egzistenciji postaje nepresušno izvorište svijesti i snage, horizont mišljenja, sigurnosti i nade.

Kap tog izvorišta predstavlja ponovno izlaženje «ELIFA».

Zašto «ELIF»?

Odgovor je dat u Uvodniku njegovog prvog broja: «Islam nas uči da svojoj djeci dajemo lijepa imena. Ovaj list je naše zajedničko čedo. Smatramo da je «ELIF» prvo lijepo a zatim i mnogoznačno ime, ime pod čijim «idejnim» znakom leži čitava galerija naznaka, mogućnosti i simboličkih značenja. Elif je prvo slovo arapskog alfabeta, u prene-

senom značenju sinonim za početak, ali su njegovi korijeni još mnogo dublji i nalaze se čak u feničkom i grčkom alfabetu, što govori o njegovoj civilizacijskoj dubini. Elif ima oblik i brojčanu vrijednost: jedan, a Jednoća je svojstvo Allaha dž.š. i princip islamskog vjerovanja i našeg stremljenja.

Razumije se da nam nije cilj onomastičko vrednovanje, jer će «ELIF» biti ono što mi, svi zajedno, od njega napravimo, bez obzira na njegov naziv.

Namjera nam je da, uz Allahovu pomoć i podršku, napravimo glasilo koje će, u prvom redu pomoći našem boljem poznavanju, i to ne samo nas muslimana,

nego i svih onih sa kojima vjekovima živimo zajedno. U tom smislu pokušaćemo da pružimo maksimum informacija o vjerskom životu, posebno na području Islamske zajednice Crne Gore.

Kako život podrazumijeva pored sadašnjosti i svoju prošlost, trudićemo se da našoj baštini damo odgovarajuće mjesto i prostor, da misleći na budućnost nikada ne zaboravimo svoju prošlost i bogatstvo svoje tradicije».

Odlučni smo da sa stranica našeg lista konstantno provijava misao o jedinstvu i uzajamnom poštovanju, kako nas, zapravo, uče osnovni izvori islama. Svojom

• viti IV

koncepcijom, izborom tematike, aktuelnim sadržajima i problematikom koju bude list tretirao, nastojaćemo da čitaocima pružimo saznanja o islamu koja će mu pomoći u sticanju prave slike i kreativnijem odnosu prema njemu. Zato će biti od izuzetne važnosti kontinuirana saradnja onih koji pišu, i onih koji čitaju, kako bi zajednički bili sudionici u istom procesu, dosljedni u slijeđenju Allahovih riječi- «Jedni drugima pomažite u dobročinstvu i čestitosti, a ne sudjelujte u grijehu i neprijateljstvu».

Islamski kodeks nam nalaže da budemo na strani čovjeka kao Allahovog stvorenja i Njegovog namjesnika, da se ničim ne okrnji njegov ugled i dostojanstvo, za slobodu i mir kao uslov njegove sigurnosti, za sve one vrijednosti koje nam vjera nalaže i za sve ono što je čovječno, što je dosad istorijski izboreno i potvrđeno.

«ELIF» će biti sastavljen od tekstova na bosanskom i albanskom jeziku kako bi njihov sadržaj bio dostupan našim vjernicima. U programskoj orijentaciji lista je postupno proširenje sadašnjeg fonda tekstova na albanskom. Ne sumnjamo da će stasanjem lista ovaj zahtjev biti ispunjen.

Svjesni smo odgovornosti, teškoća i složenosti posla koji je pred nama. Pored naše otvorenosti i maksimalnog angažmana, uzdamo se prvenstveno u Allahovu pomoć, a zatim i na vašu podršku i saradnju onih koji svojim prilozima mogu doprinijeti ostvarivanju koncepcije lista.

Takvih, hvala Allahu, ima i mi ih pozivamo na saradnju.

Na ovaj način iskreno vjerujemo da ćemo uspjeti i da će «ELIF» postati naše zajedničko dobro i znak u kome ćemo prepoznati sebe i svoje vrijeme.

Izdavač i Redakcija

• numri 10

• tetor 2004.

1

Ekskluzivno

Intervju: Šejh Abdulhalik Nesir, generalni sekretar Odsjeka za međunarodno misionarstvo i informisanje

str. 6,7.

„Elif” në gjuhën shqipe

faqe 9 - 13.

Sa minbere

Skromnost u islamu dr Jusuf el - Karadavi str. 18.

Islamsko društvo

Međuodnos pojedinac - zajednica Islamska zajednica nije statistički zbir pojedinaca.

Ona je islamska u tolikoj mjeri koliko je kur’anska.

A musliman- pojedinac pripada svojoj zajednici, koja je sastavni dio Muhammedovog, a.s., ummeta, u tolikoj mjeri koliko se za nju brine. str. 3,4.

Aktivnosti

Reis Islamske zajednice na džumi u Pljevljima Lijek za svaku bolest

str. 2.

dr Mustafa Mahmud

Ramadan kerim mubarek!

str. 5.

ELIF

islamske novine gazetë islame

AKTIVNOSTI

oktobar 2004.

2

Reis IZ CG u posjeti Pljevljima

Bogobojaznost je kruna svih vrlina

U petak 10. septembra ove godine, Reis IZ CG Rifat ef. Fejzić sa saradnicima boravio je u Pljevljima. Centralna džuma namaz održana je u Husein-pašinoj džamiji, a hatib džume namaza bio je Reis Fejzić. Ova posjeta je bila najavljena i džematlije su mnogo ranije nego obično pristizale u džamiju. Uobičajeno je da se pola sahata pred džumu namaz uči Kur'an. Ta čast je pripala članu delegacije Rahmanu ef. Kačaru, poznatom Pljevljacima po izvanrednom melodičnom učenju Kur'ana.

Tema hutbe, koju je održao Reis, bila je posvećena Mi'radžu, jer je sutradan nastupala i mubarek noć. Kraj hutbe Reis je posvetio značaju namaza i bogobojaznosti, pojašnjavajući kako je namaz objavljen na Mi'radžu, te da je namaz Mi'radž vjernika.

«Bogobojaznost je kruna svih vrlina i izvor najširih individualnih i socijalnih vrijednosti. Pobožnost iz koje izviru najveće vrline, te namaz, post, zekat, i ostali propisi čine čovjeka potpunim, plemenitim i velikim«.

Govoreći o pobožnosti Reis je istakao da su se pobožnjaci najviše plašili svog namaza, da nijesu nešto pogriješili ili propustili, navodeći slikovit primjer: '' U vrijeme vladavine sultana Bajazita Drugog, Istanbul zadesiše velike nesreće zemljotresi i bolesti. Zemljotresi su uništavali naselja , a od bolesti je umiralo stanovništvo, a tadašnji doktori nijesu mogli da pomognu bolesnom stanovništvu. Sultan Bajazit okupi svu istambulsku ulemu da pokušaju zajedno naći izlaz iz tog stanja. Ulema

nakon dugog vijećanja zaključi da je to kazna od Allaha dž. š. jer je narod zalutao i pokvario se, pa im je stigla opomena.

Tada odluče da pošalju jednog od najvećih pobožnjaka, izvjesnog Džemala, da sa grupom odabranih pobožnjaka odu na grob Božijeg poslanika i da tamo upute dovu Allahu dž. š. da ih spasi od ove nesreće. Čim je Džemal sa saputnicima napustio Istanbul, došla je vijest da su zemljotresi prestali i da su ljudi prestali umirati.

Nastala je opšta radost u karavanu. Svi su se veselili osim Džemala, koji je bio tužan i počeo je da plače. Kada su ga upitali zbog čega plače, on je odgovorio: Plašim se da nijesam ja od tih koji su bili zalutali sa pravog puta i kada sam napustio Istanbul,

Reis Fejzić na minberu sve nevolje stanovništva su prestale. Ja se više nikada neću vratiti u Istanbul, jer se plašim da Allah dž.š. ne pošalje ponovo kaznu na ovaj narod.

I zaista se ovaj pobožnjak nije vratio u Istanbul, već je nastavio put u Medinu gdje je živio do smrti ''.

Nakon džume namaza Reis sa saradnicima se duže zadržao u razgovoru sa predstavnicima Odbora IZ Pljevlja.

J.Durgut

U Beranama održana sjednica Udruženja Ilmije

Tradicija koja se njeguje

Ispiti iz vjeronauke u Pljevljima Seminarima nadograditi obrazovanje vjerskog kadra

Husein-pašina džamija svečanost polaganja ispita iz vjeronauke

Krajem avgusta ove godine u Pljevljima je održana svečanost povodom završetka mektepske nastave. Od 103 upisana polaznika, starosti od pet do petnaest godina, nastavu je redovno pohađalo njih 60, a 45 učenika se izdvojilo najboljim uspjehom.

Ovoj svečanosti prisustvovali su i roditelji djece i veliki broj džematlija. U realizaciji programa učestvovali su glavni imam, Orhan ef. Mahmutović, Mehmed ef. Durgut i mladi softa Denijal Geljić. Na početku programa, sa radom u mektebu prisutne je upoznao Orhan efendija, a

Izdavač: Mešihat Islamske zajednice u Republici Crnoj Gori Glavni i odgovorni urednik: Muharem Demirović

predsjednik OIZ Pljevlja dr. Ilhan Tursumović je selamivši okupljene, podsjetio na obavezu roditelja da svoju djecu šalju u mekteb, naglasivši da djeca koja se obrazuju u islamu nemaju poroka. On je učesnike programa, u ime OIZ Pljevlja, nagradio prigodnim knjigama.

Ovu svečanost tradicionalno prati i podsjećanje na zasluge Husein-paše Boljanića.

O dugoj tradiciji obilježavanja ovih događaja govori i arhivski podatak OIZ Pljevlja iz 1928. god, koji potpisuje tadašnji okružni muftija Derviš Ruždi Šećerkadić.

J.D.

Berane, 18. avgust – U okviru redovnih aktivnosti, u Beranama je održan sastanak Udruženja Ilmije za sjevernu regiju. Na sastanku je naglašena potreba za što većim stručnim usavršavanjem i obrazovanjem vjerskih službenika putem organizovanja seminara, čestih kontakata i susreta.

Po ustaljenoj praksi, prvo je izložena aktuelna tema, a zatim su uslijedile diskusije. Svi prisutni članovi Udruženja uzeli su učešće u diskusiji, kritički se osvrnuvši na

rad i odgovornost pojedinih kolega. Svi prisutni su se složili u konstataciji da će svaki imam samo svojim radom i postupcima uspjeti da uzdigne sebe i zasluži autoritet.

Sastanku su prisustvovali i Jusuf ef. Đoković, muftija Crne Gore i Bajro ef.

Agović, sekretar Mešihata IZ Crne Gore.

Sljedeći sastanak Udruženja zakazan je uoči Ramazana, u Beranama, na temu “U susret Ramazanu”.

B. A.

Gosti i članovi udruženja nakon sastanka

Redakcijski kolegijum – urednici: Jusuf Đoković, Bajro Agović, Omer Kajošević i Džemo Redžematović Stručni konsultant: Idris Demirović Lektori: Zuvdija Hodžić i Brunilda Brasha "ELIF" izlazi dvojezično: na bosanskom i albanskom jeziku Adresa: "Elif", Gojka Radonjića 42, P.Fah 54, 81000 Podgorica · Tel/fax: 381 81 623 813, fax: 381 81 623 812 · E-mail: redakcijaelif@cg.yu Uplata: Žiro račun za Crnu Goru 55100-672-8-383 Mešihat Islamske zajednice, za inostranstvo: Field 56A: COBADEFF Commerzbank AG Frankfurt, Field 57A: /400876894701 EUR PDBPYU2P Podgorička banka ad Podgorica, Field 59: /22498080-02039257 MESIHAT ISLAMSKE ZAJEDNICE CRNE GORE PODGORICA SERBIA AND MONTENEGRO; sa naznakom "Za Elif" Uvjerenjem Ministarstva Kulture br. 05-2079/2, «Elif» je oslobođen plaćanja poreza na dodatnu vrijednost Štampa: NJP "Pobjeda" · Rukopisi i fotografije se ne vraćaju

3

ISLAMSKO DRUŠTVO

oktobar 2004.

islamske novine gazetë islame

ELIF

ZA KOHEZIJU ISLAMSKE ZAJEDNICE

Međuodnos pojedinac-zajednica Mnogi smatraju da islam predstavlja vjersko učenje o moralu i odnos čovjeka prema Bogu i da ga, izvan toga, ostala životna pitanja ne zanimaju. Ovo mišljenje je pogrešno. Svođenje islama na obrednu dimenziju i zanemarivanje njegove uloge u uređenju i mijenjanju vanjskog svijeta, slabi snagu i otpornost islamske zajednice i podriva njenu koherentnost.

Ne postoji ništa u životu što je islam ostavio po strani. Nasuprot.

U njegovim izvorima, Kur'anu i Sunnetu, nalazimo upute i propise o vjerovanju, ibadetu, moralu i međusobnim odnosima. Islam nije teorija koja se bavi pretpostavkama. On je vjera, ideja, način života ili životna filozofija koja se bavi stvarnošću.

U širem značenju, islam obuhvata i uređuje odnose među pojedincima, kao i između pojedinaca i zajednice, odnosno zajednica.

Pošto je Zakonodavac ove vjere Stvoritelj čovjeka, apsurdno je pretpostaviti da će On propisati norme koje protivuriječe ili škode čovjekovoj prirodi, koja je predodređena kako za individualni tako i za društveni, fizički i duhovni, prolazni i vječni život. I sama riječ ibadet je opšti imenitelj za sve što Allah voli od riječi i djela, javnih i tajnih. Suštinski, ibadet podrazumijeva zahtjev da čovjek svoj cjelokupni život, riječi i djela, ponašanje i odnose sa ljudima, uskladi sa Allahovom voljom, izraženom šerijatom. Čovjek je djelo Allaha dž.š. kao i sve drugo stvoreno. Čitava vasiona, ponašajući se u skladu sa prirodnim zakonima, automatski izvršavajući Božju zapovijest, je muslim- predana Volji Božjoj. Čovjek je jedini izuzetak od ovog univerzalnog zakona, jer je on jedino biće kome je dato da se po slobodnom izboru određuje prema Božjim zapovijedima. Data mu sloboda izbora predstavlja istovremeno jedinstvenu privilegiju i rizik čovjekov. Stoga i jeste važno da čovjek čuje i to da dobro čuje svoju prirodu, « praiskonski zavjet», dat svome Gospodaru; na pitanje - «Zar ja nisam Gospodar vaš?» , oni su odgovorili - « Jesi, mi svjedočimo». Prvenstveni zadatak Allahovih poslanika je da probude čovjekovu svijest kako bi on mogao dešifrovati praiskonski

napis na svom srcu, jasnije i sa većim uvjerenjem. Drugi vječni izazov za čovjeka je taj što ga je Allah učinio Svojim «namjesnikom na Zemlji», čemu se protivio šejtan koji personifikuje protivljudsku silu, koja neprekidno nastoji da zavede čovjeka s njegovog prirodnog «pravog puta na stranputicu». U ovoj neprestanoj borbi Allah je uz čovjeka, pod uslovom da se on pokorava Njegovoj volji.

Jedino je čovjeku podaren slobodan izbor u cilju ispunjenja misije Allahovog namjesnika – nastojanjem da se uspostavi Allahov moralni i društveni poredak na Zemlji.

Ovu misiju Kur'an naziva Emanetom. Kur'an, takođe, daje opsežnu analizu osnovne ljudske sla-

Allaha, islam, kome je cilj da neprestano «naređuje dobro a zabranjuje zlo».

Kur'anski koncept ličnog ponašanja dobija pravi smisao samo u društvenom kontekstu. Njegovo upozorenje na «nepravde prema samom sebi» posljedično znači, ustvari, razaranje prava na egzistenciju u ličnom, društvenom i istorijskom kontekstu. Kad Kur'an govori o smrti pojedinaca kao što su Faraon ili Karun, on, zapravo, govori o samouništenju jednog načina života, jedne zajednice, jednog tipa civilizacije. Mogu se, naravno, pojaviti ozbiljna neslaganja između prirodne srodničke privrženosti – čak i na relaciji roditelji – djeca i odanosti Istini, pravdi i zajednici,

uskosti, krajnosti i neuravnoteženosti.

Istorija bilježi stalna suprotstavljanja koncepcija individualnosti i kolektivnosti u uređenju društva. U naše vrijeme ta suprotstavljanja su najoštrije izražena.

Kapitalizam, koji se gradi na glorifikaciji individualnosti, pojedincu daje tolika prava, koja ponekad mogu biti čak apsolutna, kao što su špekulacije sa deficitarnim robama, kamatama i zloupotrebom bogatstva u cilju držanja siromašnih u zavisnom položaju. Radi se o novom konformizmu, o novom društvenom ponašanju pod uticajem racionalne tehnologije, koje Markuze naziva jednodimenzionalnošću.

bosti i lijek za nju. U tom cilju, On ne samo da opisuje, nego, prvenstveno, upućuje i propisuje. I koliko Božje prisustvo u našem življenju i slijeđenje Njegove Upute znače smisao i svrsishodnost života, toliko udaljavanje od Boga znači nestanak značenja i svrhe ljudskog bitisanja. Ovo se podjednako odnosi na život pojedinaca i kolektivni život zajednica.

u kojem slučaju se, bez dvoumljenja, zastupa odanost ovom drugom.

O tome jasno ukazuju kur'anske pripovijesti o Nuhu a.s. i njegovom sinu i ženi i Ibrahimu a.s. i njegovom ocu, kojih se Allahovi poslanici odriču radi Allahovog emaneta, uprkos osjećanjima koja gaje prema njima. Jer, kada se čovjekova vizija Allahovog emaneta sužava i iščezne, onda je svejedno, da li za Boga čovjek uzima sebe, društvo ili naciju, što može biti prihvatljivo Emilu Dirkemu. Svako upojedinjavanje Istine, bilo individualno ili društveno subjektivno od strane grupa, stranaka ili sekti, podjednako koči individualne i kolektivne moralne snage. To je, kako s pravom ukazuje Fazlur Rahman, visoka ˙cijena koja se plaća

Ono što Kur'an zagovara je «srednji put», pozitivna, stvaralačka, pravedna sredina. Sredina ravnoteže između individualnog i kolektivnog, kojom se postiže njihovo puno prisustvo; oni ne manjkaju, uklapaju se u cjelinu i ne mogu se poricati. Ličnost pojedinca u islamskom društvu je veoma istaknuta. On se ne istapa u društvu, nego se u njemu oslanja, radi i doprinosi njegovom zdravom razvoju, kao što ono radi za cjelokupnu dobrobit i zaštitu pojedinca. Zdrav razvoj svakog od njih je nužan uslov za zdravo stanje pojedinca i zajednice. Primarna tendencija svake zajednice je da traje, a da bi trajala, ima potrebu da potvrdi svoje postojanje, identitet i unutrašnju koheziju. Na toj

KUR'ANSKI KONCEPT Glavna svrha objavljivanja Kur'ana, nesumnjivo je formiranje zdrave ličnosti i zajednice, uspostavljanjem zdravog društvenog poretka na Zemlji. Uloga pojedinca i društva u tome je u uzajamno povezanom odnosu. Zajednicu muslimana konstituiše vjera u

osnovi iznutra se povezuje, strukturiše i organizuje. Osnova njenog postojanja su vjerovanje, ideali, vrijednosti, norme. Vlast koja normativno reguliše život muslimana i njegove zajednice mora da bude ona ista koja reguliše cijeli kosmos. To znači da se jedino Uzvišenom Allahu priznaje božanstvenost, apsolutna ispravnost i vlast.

Teorijska osnova islama - da nema Boga osim Allaha - potvrđuje se ponajprije u svijesti, čvrstim vjerovanjem, te izvršavanjem vjerskih propisa i uređenjem cjelokupnog života prema šerijatskim propisima. Kome nije dovoljna Kur’anska uputa, taj od nereda i zalutalosti mora biti spriječen silom. Niko nema pravo da probuši lađu i utopi njene putnike. Zbog toga, zajednica je dužna da, pomoću mehanizama namijenjenih poštovanju normi, sačuva sebe od urušavanja i deformisanja: « Allah obuzdava sultanom - vlašću, odnosno silom, ono što nije obuzdao Kur'anom» - kaže hazreti Osman.

Zato se zajednica muslimana pojavljuje ne samo kao društvena zajednica, već i kao pozornica praktikovanja islama, zajednica u kojoj se realizuje Allahova volja.

Muslimani u Mekki nijesu imali vlasti nad sobom niti nad svojom zajednicom. Stoga im Allah u tom periodu nije ni objavljivao propise i uredbe, već samo čisto vjerovanje i moral koji je proizašao iz njega.

Tek kada su u Medini formirali zajednicu, koja je imala svoju vlast, tek tada su im objavljivani propisi i uspostavljen je poredak koji je udovoljio realne zahtjeve zajednice.

Ta zajednica je nastala među nepoznatim plemenima, na periferiji tadašnjeg civilizovanog svijeta. Za samo 23 godine, Muhammed a.s. je, vođen Allahovom objavom, izgradio zajednicu bez primjera u ljudskoj istoriji.

Zajednicu, koja na dan preseljenja u Ahiret njenog osnivača 632. godine broji 124.000 članova, sa tako snažnim mlazom života, volje i pravde, da se samo 100 godina nakon toga, 732., njeni članovi nalaze kod Poitiersa, pred današnjim Parizom. Ovaj polet Spenger naziva «besprimjernim oslobađanjem magijskog ljudstva».

Nastavak na sljedećoj strani

ELIF

ISLAMSKO DRUŠTVO

islamske novine gazetë islame

OPOMENA «ALLAHOVIM DANIMA» Društvene nauke, pa tako i istorija, imaju svoje paradigme, koje se ruše uspostavljanjem novih.

Istorija, iako je nauka, kao hronologija i priča o životu ne može da determiniše njegov dalji tok. Život i dalje ostaje tajna. Istorija muslimana je odraz istorije islama. Islam je od 700. do 1200. godine gospodario svijetom superiornošću svoje civilizacije. Kasnije, njegovim sužavanjem i svođenjem na obredne rituale i beživotnost, nastupa stagnacija i fatalizam, «noć» ili «zima» islama, tokom koje, uz pomračenje hilafeta i rastakanje islamskog društva i period kolonijalizma. Istorija, ili kur'anskim jezikom «Allahovi dani», narodima sudi kolektivno da bi ispaštali na ovom svijetu za zlo koje učine. Kur’an citira istorijske primjere i uporno poziva na razmišljanje o prošlom i sadašnjem iskustvu čovječanstva: « I Musaa smo poslali s dokazima Našim: «Izvedi narod svoj iz tmina na svijetlo i opomeni ga Allahovim danima»! (Kur'an, 14:5). Izvještaji o prošlim narodima u Kur’anu nijesu radi proste priče. Oni su iskazani radi pouke koju treba da izvedu iz njih oni koji sada žive, jer se ljudi svake epohe nađu u poteškoćama u kojima su se nalazili i oni koji su živjeli prije njih. Opasne tačke u hodu naroda, gotovo su iste.

Svaka teorija socijalne dinamike je, konačno, filozofija istorije. Ona nastoji da predoči ljudima uvid u iskustvo čovječanstva i moguće pouke. Svrha prošlih događaja je da iz njih otkrijemo ono što stoji iza socijalne promjene. Ispod površine istorijskih zbivanja lako je naslutiti « nešto» što se može nazvati metafizičkom strukturom.

Opomena «Allahovim danima» otkriva uzroke sreće i nesreće, pada i uzdizanja, ropstva i oslobađanja.

Tragajući za strategijom oslobađanja, u svijetlu Kur’anske pouke, veliki islamski mislilac, putujući učenjak, novinar, učitelj i filozof, AlAfgani, kritikuje sebe što je previše pažnje posvetio sultanima, a premalo masama, zajednici. U svojim člancima napisanim 1883. godine za L' Intrasigeant savjetuje egipatskim seljacima: «O, jadni prijatelji. Slamate srce zemlje da bi ste iz nje izvukli hranu i pomogli svojoj porodici. Zašto ne slomite srca vaših ugnjetača”. On neprestano traga za odgovorom na pitanje «Šta je uzrok siromaštva, neimaštine, bespomoćnosti i jada muslimana»?

I on, i drugi slavni učenjaci i predvodnici islamskih pokreta, uviđaju da se pravi odgovor ne nalazi u modernim, nametnutim koncepcijama koje počinju riječima: «Način da se islam dovede u skladu sa…», a završavaju bilo čime što slijedi iza «sa», ukoliko to što slijedi nije stanovište koje ima Božanski izvor i podsticaj. Odgovor za takvo stanje muslimana se ne nalazi u primjeni islama, nego u odstupan-

ju od njega; ne u njegovoj prisutnosti, nego u njegovoj odsutnosti.

Ova činjenica uključuje sljedeću logiku: ako je odsustvo cjelokupnosti islama dovelo do stanja nazadovanja i haosa, da li bi povratak islama mogao značiti pojavu novog duha i nove, svjetlije ere u životu islamskih naroda? A odgovor na ovo pitanje već je dat u samom početku, i prije njenog postavljanja, u Kur'anu i Sunnetu. A on je potvrdan i jasan.

VJERA I žIVOT SU NEODVOJIVI Umjesto citiranja ovih izvora, ipak, za postavljenu temu i njeno pojednostavljenje, potrebno je vratiti se stavu islamskih pravnika: Nije ispravan namaz onoga koji je u strahu i gladan, zato što prisutnost i koncentraciju u namazu- a ono je uslov za njegovo obavljanjenije moguće ostvariti bez društvene sigurnosti i hrane nužne za život! Pravo kaže Imam Al-Gazali: «Nije ispravno uređivanje vjerskog bez uređivanja ovozemaljskog; pravilnost u primjenjivanju vjere nije moguće postići samo spoznajom i ibadetom, nego i fizičkim zdravljem, životnom egzistencijom i osiguranjem osnovnih potreba, kao što su: odjeća, stan, hrana i sigurnost, jer, ne može se osigurati kontinuitet vjere bez ispunjenja ovih nužnih potreba...». A kontinuitet vjere je moguće osigurati u zdravim društvenim odnosima i uravnoteženim međuodnosima na relaciji pojedinac-zajednica.

Cijelim nizom propisa i ustanova islam je učinio pojedince obaveznim prema zajednici i društvu, a posebnu pažnju je posvetio podizanju njegove socijalne i kolektivne svijesti. Dnevni namaz, stub islama, nekada je bio, a treba da to ponovo postane, ne samo lični ibadet, nego i škola discipline i zajedništva, čistoća, red i udruživanje. Obaviti ga u džematu-zajednici, dvadeset i sedam puta je vrijednije nego obaviti ga sam. Džuma, kao svečani sedmodnevni obred i bajram namaz, koji odslikava festival pobožnosti, mogu se obaviti samo u džematu i to je najpreporučljivije da prvi bude obredni skup užeg, a drugi šireg područja. I zbijenost redova prilikom stupanja u namaz, u audijenciju pred Allahom, traži zbijenost redova zajednice u svim sferama života, jer nas On motri gdje god se nalazili. Pred bitku na Kadesiji, paganski vojni komandant Persije, videći u daljini muslimanske vojnike u pravim , zbijenim redovima, kako složno klanjaju, rekao je svojoj pratnji: «Eno Omerove vojske na času vojne vježbe». Islamski post, kao ibadet, duhovna je vježba koja ima i svoja pedagoška, socijalna i psihološka značenja. Nema postača koji ne zna šta znači biti gladan. A mnogo ljudi živi i umre, a da duboko ne spozna ovaj osjećaj i ne saosjeća sa

onima koji su gladni. Zekat je obavezno izdvajanje u korist onih kojima to pravo pripada. On čini osnovu suzbijanja bijede, i, istovremeno, jača povjerenje tamo gdje je ono na probi. I ne samo zekat, kao obaveznu ustanovu, koji Kur'an stavlja pod kontrolu zajednice, nego i sav «imetak» stavlja u savjest kolektiviteta- zajednice, navodeći ga u četrdeset i sedam ajeta kao «vaši imeci» i «njihovi imeci», a samo u sedam ajeta u savjest pojedinca «njegov imetak». Zar pri ovakvom kur'anskom određenju, u zajednici muslimana može biti pojedinaca koji oskudijevaju u najnužnijim potrebama za život i zajednice nemoćne da ostvari svoju misiju Allahovog emaneta?!

Zloupotreba bogatstva ne dozvoljava čovjeku da slijedi više vrijednosti. Takav, svoje blagostanje pretvara u bezvrijedno “ovozemaljsko naslađivanje» i «ovozemaljsku varku». Zajednicu ne čini islamskom njen nominalni naziv. Islamska zajednica nije statistički zbir pojedinaca. Ona je islamska u tolikoj mjeri koliko je kur'anska. A musliman- pojedinac pripada svojoj zajednici, koja je sastavni dio Muhammedovog, a.s., ummeta, u tolikoj mjeri koliko se za nju brine.

I peti stub islama, hadž, na najbolji način odražava jedinstvo Ummeta u odazivu Allahovom pozivu. Svaka od ovih vjerskih dužnosti koja predstavlja ličnu obavezu prema Uzvišenom Allahu sadrži u sebi i društvenu dimenziju.

POVEZANOST LIČNIH I KOLEKTIVNIH DU žNOSTI Dužnosti u islamu su ličnefarzi ajn i kolektivne-farzi kifaje; one skupa sačinjavaju jedan obred – vjersku dužnost. I lične i kolektivne dužnosti stoje međusobno u organskoj povezanosti do te mjere da je pojedincu – zbog svoje građanske i društvene pripadnostinemoguće izvršavati ličnu obavezu kada nered zavlada u društvu kojem pripada, zbog toga što je izostavljao izvršavanje društvenih obaveza. Iz tog razloga društvene obaveze muslimana imaju veću težinu zbog njihove međusobne povezanosti sa obredom kojim je pojedinac lično zadužen i prednosti koje imaju za omogućavanje obavljanja ličnih dužnosti.

Međutim, izvršavanje društvenih obaveza ne oslobađa od izvršavanja ličnih dužnosti, jer je odgovornost, nagrada i kazna individualna «... što god ko uradi, sebi uradi..»

(Kur'an, 6:164), ali, ako iskušenje nadvlada društvo, onda, situacija izmiče kontroli. Zato nas Allah poziva: «I izbjegavajte ono što će dovesti do smutnje koja neće pogoditi samo one među vama koji su krivi».(Kur'an, 8:25). Izvršavanje ličnih dužnosti je, zato, put za izvršavanje kolektivnih, društvenih dužnosti, kao što izvršavanje društvenih dužnosti pojedincu

olakšava izvršavanje ličnih. Ova veza je izraz veze između pojedinca i zajednice, odnosno islamskog ummeta. Islam pojedinca koji izvršava lične a zapostavlja kolektivne dužnosti je manjkav. Takav odnos ugrožava opstanak islama u Zajednici i u pojedincu. Kako je namaz lična obaveza muslimana zato što ga svaki pojedinac može obaviti, tako je obrazovanje kolektivna dužnost zajednice, zato što nije svaki pojedinac sposoban da postane alim, ljekar, inžinjer. Kada zajednica obezbjeđuje uslove obrazovanja, onda, onima koji se lično prihvate ove kolektivne dužnosti, ona im postaje lična dužnost-farzi ajn. Obje spadaju u ibadet, u temeljne koncepte islama. Po ovom pitanju i M. Veber ima svoju interpretaciju koja se podudara sa islamskom. On ističe kako socijalni odnosi u određenim uslovima imaju kao posljedicu da pojedine akcije koje pojedinac preduzima mogu biti na korist ili na štetu svima. Svi su odgovorni za ono što pojedinac čini u zadatom okviru djelovanja, kao što svi koriste i prednosti koje iz toga proizilaze.

U određenim društveno-istorijskim odnosima status pojedinih muslimanskih zajednica je bitno promijenjen, a time i islamski koncept i njegova društvena funkcija.

Na primjeru Indijskog potkontinenta, Rosenthall tu promjenu iskazuje ovako: “ Odgovor na pitanje «Šta je islam» zavisi od toga na kojoj strani granice jedan musliman živi. Za muslimane u Pakistanu islam je mogao značiti potpuni sistem života u društvu, ali za muslimane u svjetovnoj državi Indiji, islam je bio lična vjera građana-pojedinaca». Slične i druge karakteristike specifične pojedinim islamskim zajednicama izražavaju se partikularizmima kao «balkanski islam», «turski islam», «magrebski islam»... S aspekta kulturnih uticaja, i Mehmed Handžić govori o kulturnim zonama islama, ali, istovremeno pokazuje neosporno jedinstvo koje potiče od duha i oblika muslimanske Objave i, konačno, Božjeg Jedinstva. U normativnom smislu, naravno, islamu se ne mogu davati geografski, rasni, niti etnički atributi. Ipak, po mnogim karakteristikama i načinu shvatanja i primjenjivanja, može se govoriti o posebnim kulturnim zonama islama. Kada je riječ o islamu na našem prostoru ili regionu, mnogi poznavaoci prilika, bilo islamski ili drugi, kao što su Šejh Karadavi i Kapuscinjski, smatraju da je «balkanski islam» najsekularniji.

Uzrocima takvog stanja može se smatrati to što je proces sekularizacije počeo još od devetnaestog vijeka, zatim iseljavanja autohtonog muslimanskog stanovništva, ratovi, stavljanje vjere na marginu života, neprosvijećenost masa, jaz između muslimanske inteligencije, tzv. modernističke i

oktobar 2004.

4

tradicionalističke i puno drugih.

Samo jedan dio tih faktora su objektivni i kao takvi su dostupni analizi i saznanju. Ostali uzroci su nedokučivi i neobjašnjivi jer se nalaze u srcima i volji ljudi. Neki su spoljašnji, a neki unutrašnji.

Objašnjenja za ovakvo stanje se vrte u krug, često se miješa šta je tu uzrok, a šta posljedica. Ipak, realnost je porazna. Na takvu realnost ukazuju domaća sociološka ispitivanja koja se odnose na tipove i procent vjernika po kategorijama: ubijeđenih, racionalnih, tradicionalnih, aktivnih i pasivnih. Ona su dvadesetak godina stara i nijesu, hvala Allahu, relevantna u sadašnjem trenutku. Ali, Islamska zajednica, iako nema valjanih ispitivanja i analiza u tom pogledu, ima približan uvid u procenat aktivne religioznosti svojih članova. Činjenica je da je krah marksističke ideologije i agresivnog ateizma doveo do promjena koje su omogućile obnovu religije. Islam je, s užeg vjerskog aspekta, sve prisutniji u životu muslimana. Taj proces, uprkos brojnim savremenim iskušenjima, teče uzlaznom linijom. Hoće li sporije ili brže, spontano ili organizovano teći, zavisiće u prvom redu od muslimana i koherentnosti islamske zajednice.

Najnovija Deklaracija o uklanjanju svih oblika netrpeljivosti i diskriminacije u pogledu religije ili uvjerenja i domaće zakonodavstvo garantuju slobodu iskazivanja vjeroispovijesti. Pod ovim okolnostima, musliman nema šerijatsko opravdanje za pasivnost u vjeri u neposrednoj prijetnji zbog njenog praktikovanja. Istina, ako se pođe od ukupnog islamskog učenja koje se sastoji od vjerovanja (i'tikad), vjerskih obreda (ibadat), morala (ahlak) i svjetovnih poslova (muamelat), treba navesti da se norme, koje spadaju u ovu posljednju kategoriju, u svjetovnoj državi, kao što je naša, regulišu državnim propisima. Ali, ni islam ne traži da propisuje norme za društvo u cjelini u kojem je on manjinski zastupljen. Islam traži ono što sam primjenjuje prema manjinama, kojima garantuje sva kanonska prava propisana nebeskim knjigama koja su im objavljena. Primjena islama iz oblasti muamelata od strane muslimana najuže je povezana sa snagom njihovog imana i lične i kolektivne svijesti.

Jedno je sigurno: Naslijeđeni standard u primjenjivanju islama nije garant za njegov i naš opstanak u njemu. Uzvišeni Allah kaže: « O vjernici, ako Allaha pomognete, i On će vama pomoći i korake vaše učvrstiti «. (Kur'an, 47: 7). Hvala Allahu, Ummet se u cijelosti vraća Islamu. Na nas, kao njegov dio, stoji neodložan zadatak povratka islamu, ali i povratak islama!

Muharem Demirović

5

islamske novine gazetë islame

MOĆ VJERE

oktobar 2004.

ELIF

Da’va - poziv na Allahovom putu J

edno od najvećih Allahovih blagodati koje spušta na čovjeka, od Adema, a.s., pa do posljednjeg Njegovog potomka jeste vjerovati u Njega i pozivati na Njegovom putu. «I kada bi ste nabrajali Allahove blagodati, ne bi ste ih izbrojali».

Takođe, u Kur’anu po pitanju misionarstva Allah, dž.š., veli: «A ko govori ljepše od onoga koji poziva Allahu, koji dobra djela čini i koji govori ja sam doista musliman».

(Fussilet: 33).

Na način postupka izražavanja Allah, dž.š., nam ukazuje na ophođenje prema drugima ovim riječima: «Dobro i zlo nijesu isto, i zato dovbrim uzvrati, pa će ti dušmanin tvoj odjednom prisni prijatelj postati».

(Fussilet: 34).

Allah, dž.š., preuzima na Sebe da će čovjeku koji bude postupao po uputstvima ovih ajeta, pomoći i da će neprijatelj njegov postati prisni prijatelj.

Ovim ajetom naš Stvoritelj ukazuje na put i način kontakta sa onim ljudima koji ne misle isto. To je upravo odnos i metoda kako se treba obraćati, komunicirati i približavati ljudima. To je put mudrosti i upute koja pobjeđuje neznanje, laicizam i dovodi do uspješnih rezultata i Allahovog zadovoljstva, odnosno ljudskog spasa. Po uputama ova dva ajeta, Allah od misionara i propagatora traži da oni sami čine dobra djela i budu praktični primjer onima koje pozivaju. U navedenom ajetu Allah navodi da pozitivne rezultate mogu postići samo oni koji su strpljivi i neumorni, te koji sa velikim imanom i zadovoljstvom rade i veoma su srećni što mogu pozivati na Allahovom putu. Za njih Allah u

Kur’anu veli: «To mogu postići samo strpljivi, to mogu postići samo srećni».

(Fussilet: 35).

Od postojanja ljudskog roda ljudi su oduvijek nastojali da se što ljepše izražavaju.

«Na put tvoga Gospodara pozivaj mudro i lijepim savjetom, a sa njima raspravljaj na najljepši način».

Bogatim rječnikom su govorili svi Božji poslanici i mudraci osvajajući ljudska srca i uvodeći ih u Allahovu vjeru. Međutim, nijesu svi Božji poslanici bili jednake sposobnosti u retorici. Šuajb, a.s., se odlikovao od ostalih poslanika sa svojom elokventnošću, pa ga je Muhammed, a.s., nazvao govornikom Božjih poslanika. Za Musa, a.s., znamo da nije bio vrstan govornik, pa se obratio Stvoritelju da mu za pomoćnika postavi njegovog brata Haruna, zbog njegove rječitosti: «Gospodaru moj,» - reče Musa – «učini prostranim prsa moja» i olakšaj zadatak moj; odriješi uzao sa jezika moga da bi razumjeli govor moj i podaj mi za pomoćnika iz porodice moje Haruna, brata mog; osnaži me njime i učini drugom u zadatku mom, da bismo Te mnogo hvalili i da bismo Te mnogo spominjali, Ti, uistinu, znaš za nas».

(Taha: 25-35).

Nauka koja se bavi govorništvom i načinom izražavanja je retorika. Ona obuhvata i propovjedništvo, odnosno vjerska predavanja, vazove i dersove koje su zasnovani na Kur’anu i Sunnetu. U kur’anskom tekstu po ovom pitanju stoji emer: «Neka među vama bude jedna skupina ljudi koja će pozivati na dobro u vjeri i naređivati lijepa i zabraniti ružna djela. To

su oni koji će biti spašeni».

(Alu Imran: 104) U Kur’anu se takođe, navodi: «Vi ste najbolji narod koji se pojavio među ljudima. Naređujete na dobro, a sprečavate od zla i vjerujete u Allaha».

(Alu Imran: 110).

Da bismo osigurali ovo časno mjesto u Ummetu, moramo, dakle, naređivati dobro i odvraćati od zla. Svaki vaiz, muderis i hatib, odnosno misionar tokom pripovijedanja vjere se mora služiti glavnim izvorima vjere u koje prvenstveno ubrajamo: Kur’an, Sunnet Poslanika, a.s., idžma, (konsenzus islamskih učenjaka) i kijas (analogiju). U tome dobro dođu djela islamskih učenjaka. Ali, pored pridržavanja navedenim izvornima, misionar će požnjeti rezultate i dobiti Allahovo zadovoljstvo, tek onda kada bude u praksi primjenjivao teoriju koju iznosi džematlijama i nadahnuto je ilustruje. To će mu biti nagrada na ovom i budućem svijetu.

Misionarima se ne bi smjelo desiti da im sljedeći ajet bude ogledalo njihovog pozivanja: «O vjernici, zašto jedno govorite, a drugo radite? O, kako je Allahu mrsko kada govorite riječi koje djela ne prate»! (Saff: 2-3) Ovaj i drugi kur’anski ajeti jasno govore da riječi i djela moraju biti usklađene i da teorija i praksa uvijek trebaju biti neodvojive.

U suprotnom, misionar će više ličiti na simulanta nego na kompetentnog islamskog propagatora. Božji poslanici, takođe i alimi su ličnom praksom primjenjivali ono što su od drugih tražili, a takvi su uistinu spašeni. Oni su zaista nasljednici Božjih poslanika koje

DR. MUSTAFA MAHMUD

Lijek za svaku bolest Dame i gospodo moja… Znate li šta znači – ALLAH POSTOJI… To znači da pravda postoji i da milost postoji i da oprost postoji…

To znači da se srce smiruje, da duša odahne, da se duh uspokoji, a nemir nestaje, zato što će hakk neminovno stići svakoga kome pripada.

To, u stvari, znači... suze neće poteći uzalud, strpljenje neće biti neisplativo, dobro neće odlutati u bespovrat, zlo neće moći nesmetano trajati, a zločin neće izmaći kazni…

To, takođe, znači da je postojanje plemenito, a ne škrto uređeno...

Nije svojstveno prirodi Plemenitog da uskraćuje u svom davanju.. Pošto nam je Allah darovao život, On nam ga neće uskratiti smrću, jer smrt ne može biti otimanje života. Smrt je prijelaz u drugi život poslije smrti, zatim u drugi život poslije proživljenja, a onda uspinjanje na nebesa do u beskonačnost.

To jasno znači da u postojanju nema poigravanja i da je savršenstvo mudrosti u svemu… mudrost iza svega… mudrost u stvaranju svega… U bolu je mudrost i u bolesti je mudrost i u patnji je mudrost… I u pomaganju je mudrost i u ružnoći je mudrost i u neuspjehu je mudrost i u slabosti je mudrost i u moći je mudrost…

To znači ne izgubiti oduševljenje, ne klonuti u iznenađenju, ne predati se nemoći i ne prestati davati od sebe u ono što je uzvišeno, jer stojimo pred levhom - pločom sudbine, koju nam je uspostavio jedino Uzvišeni Stvoritelj.

To znači da oko slavi, da uho veliča, da jezik zahvaljuje, da se duša ushićeno prerpušta, a srce smjesti u Stvoritelja svoga.

To znači da se srčani krvotok nadahnjuje svetim osjećanjima i svečano prihvata svaki doživljaj u svakom trenutku i duša širi i raduje svakom novom danu kao da je novi svadbeni dan.

To znači da ne poznajemo očajavanje i ne okusimo malodušnost.

To znači da se naše brige istapaju u okrilje milosti Milostivog i oprost Onoga Koji prašta…

Zar nam ne kaže naš Gospodar “ Tâ, zaista, s mukom je i lakoća “, jer i tjeskoba kad dolazi, krije u sebi olakšanje… Pa, ima li spokojnije vijesti od ove.

To, zbog toga, što je Allah, slavljen nek je.., Jedan.. I ne dijeli se na nas i ne raspodjeljuje nam smjerove koji nas međusobno razjedinjuju na pristalice desnice i ljevice, na one koji laskaju Istoku i one koji laskaju Zapadu, na one koji se moljakaju bogatašima i one

koji, da bi ugodili moćnicima, kleče pred njima.. Pa, sva moć je kod Njega i svo bogatstvo je kod Njega i svo znanje je kod Njega i sve za šta mu se obraćamo, u Njegovim je rukama…

Bijeg ne može biti od Njega, nego k Njemu… On je domovina i zaštita i utočište i isprava i kontrola i vrata i udobno prostranstvo…

Taj osjećaj izaziva opuštanje i smiraj i sveukupno olakšanje i optimizam i aspiraciju i sreću i energiju i entuzijazam i aktivnost bez dosade i bez mlitavosti i bez lijenosti, a to je rezultat “ La ilahe ill-Allah” ( Nema boga osim Allaha) u duši onoga koji tu riječ izgovara i duboko osjeća i prihvata, u njoj vjeruje i s njom živi svoj život.

Ta riječ je apoteka koja liječi sve duševne bolesti i mentalne defekte i iscjeljuje sva srčana oboljenja.

A ta riječ - ona je poklič oslobođenja koja lomi okove ruku, nogu i vrata. Ona je isto tako ključ neiscrpne snage koja se duboko krije u nama i misteriozna riječ koja pokreće brda i razdvaja mora i mijenja ono što je nepromjenljivo…

Do sada nije otkriven magičan lijek koji može prouzrokovati jedan najmanji djelić od ovog dejstva u duši…

Svi neuroleptici liječe nešto, ali,

Allah pohvaljuje zbog činjenja dobra i izbjegavanja zla. To je znak njihovog čvrstog vjerovanja u Allaha, dž.š., u povođenju za Njegovim Poslanikom,a .s.

U tom smislu Allah, dž.š., u Kur’anu naglašava: «Vi u Allahovom Poslaniku imate divan uzor za onog koji se nada Allahovoj nagradi i onom svijetu i koji mnogo Allaha spominje».

«U ovom Kur’anu Mi na razne načine objašnjavamo ljudima svakovrsne primjere, ali je čovjek, više nego iko, spreman raspravljanju».

Zar nam nije dovoljan Allahov govor koji opisuje stepen primjernog morala Muhammeda, a.s.?!

Kao odraz iskrene ljubavi prema Allahu i Poslaniku, a.s., vjernik mora slijediti sunnet Muhammeda, a.s., što je garant da Allah zavoli toga vjernika i oprosti mu grijehe.

Sljedećim riječima Allah to najavljuje: «Reci: Ako Allaha volite, mene slijedite, pa će vas Allah zavoljeti i grijehe vam oprostiti».

Govoreći o ahlaku i moralu Poslanika, a.s., njegova žena Aiša, r.a., je rekla da je Muhammed, a.s., živi Kur’an.

Pa zar je moguće da ove preporuke nijesu dovoljan dokaz vjerovanja u Allaha, dž.š., i u slijeđenju puta Muhammeda, a.s.

Molim Allaha da ovaj minimum doprinosa bude uvršten kao poziv vjerovanju u Allaha, dž.š., i da sam list «Elif», bude hajrli podstrek pozivu na Njegovom putu i da nam pomogne u ostvarivanju i ustrajanju na tom cilju.

Jusuf Đoković, muftija

uz to, škode hiljadu drugim stvarima.. i liječe iluzijom, i umiruju čovjeka tako što mu zamućuju pamet i uspavljuju i opijaju, i bace ga u dno mora, kao da je vezan kamenom oko vrata, onesvješćenog, sličnog lešini.

Dok riječ La ilahe ill-Allah dovodi do popuštanja grča i oslobađanja čovjeka svih lažnih robovanja i obraduje ga Allahovim oprostom i pomaže da nadvlada strah i čuva ga od zlih misli i učvršćuje ga uzvišenim melekima i ulije samopouzdanje kao da je značajniji od neba i čvršći od zemlje..

Onaj koji svoju preokupaciju povjerava Allahu prenoći uvjeren u Njegovu pomoć i spava punim snom…

A to, zbog toga što je Allah Stvoritelj svemira i Onaj koji određuje sudbine i Onaj koji potiče i omogućava njihovo ostvarenje… i nije moguće bilo šta od toga promijeniti… zbog toga što Stvoritelju niko nije sličan, niko Mu se ne može primaći u ono što On čini, a kamoli Ga prevazići, niti može biti dorastao Njegovom savršenstvu… i ne pretvara se život na ovom svijetu u krvavo poprište zla, nego u visoku lekciju mudrosti.

I pošto Allah bez sumnje postoji, ti – onda – nijesi sam… olakšaće ti brige kud god kreneš i sačuvaće ti volju kad god oslabiš…

Ta predstava učvršćuje stalno osjećanje prijateljstva, druženja i sigurnosti… ne napuštanja... ne izdajstva… ne izgubljenosti… ne usamljenosti… ne otuđenosti i ne potištenosti…

To je stanje sljedbenika “ La

ilahe ill-Allah”…

Oni okuse miomiris dženneta na ovom svijetu prije nego uđu u njega na Drugom svijetu, oni su kraljevi bez prijestolja i soldžana… Oni su upućeni, smireni i stabilni, neće ih uzdrmati potresi i neće ih savijati nesreće...

Tâ, to je Božja apoteka za svakoga koji zapadne u depresiju i u njoj se nalazi jedini lijek... U njoj je eliksir i ozdravljenje i voda života, poslije koje neće ožednjeti onaj koji iz nje pije...

U njoj je zlatna zaliha i zaštita od raznih prevara i nadriljekarstva koja međusobno razmjenjujemo na ovome svijetu... U njoj je busola i kontrolor i vodič...

I u njoj je lijek za svaku bolest.

Preveo s arapskog: Idris Demiri

ELIF

INTERVJU

islamske novine gazetë islame

Šejh Abdulhalik Nesir:

Iskrenost, pouzdanost i povjerenje segmenti mudrog misionarstva ELIF: Gledano sa aspekta Vašeg dugogodišnjeg iskustva u misionarskom radu, možete li nam reći koje su se metode pozivanja u Allahovu vjeru pokazale kao najefikasnije?

ABDULHALIK NESIR: Iluzorno je govoriti o uspješnom misionarstvu bez njegovih temeljnih izvora Kur'ana i Sunneta. Stoga se u prvom redu moramo osvrnuti na kur'ansko – sunnetsku metodu da'weta oslikanu Allahovim riječima: «Na put Gospodara tvoga mudro i lijepim riječima pozivaj i sa njima se na najbolji mogući način raspravljaj;» kao i Poslanikovim, s.a.v.s., riječima: «Najbolji govor je onaj koji je kratak i upečatljiv». (hajru-l-kelami ma qalle we delle). Iz ovog se da zaključiti da o islamu nije dovoljno samo govoriti i samo puko plasirati informacije bez objašnjenja, zato što se te informacije mogu različito protumačiti. Neizostavan i prateći segment mudrog i upečatljivog misionarstva je iskrenost u pozivu, pouzdanost i povjerenje. Naravno, neizostavna je i kontinuirana požrtvovanost, jer koliko smo u stanju žrtvovati na polju pozivanja, toliko ćemo i uspjeha pobrati, jer je neiskreno očekivati veće rezultate od uloženog truda. Nakon toga, treba se kloniti arogantnosti u riječima i postupcima, jer ako smo kao misionari predstavljeni kao uzor onima koje pozivamo, zar je realno očekivati da oni budu blagi ako smo im arogantno i bahato prišli?!

Da bi se uspjelo u pozivu u vjeri, prirodno je da kao misionari moramo biti uz ljude, u veselju i tugi, da bi na njihova osjećanja uticali u pogodnoj prilici, jer izolovani od društva koje pozivamo nikada nećemo dobiti šansu da im islam ponudimo onakav kakav je – prirodan! Usporedo sa ovim ide princip olakšavanja a ne otežavanja, to je ujedno sunnetski princip jer Poslanik, s.a.v.s., kaže: «Olakšavajte a ne otežavajte, obveseljavajte a ne rastužujte». Kako nam je i poznato iz Muhammedove s.a.v.s., prakse, on nikada nije

odabrao težu nad lakšom stvari, pod uslovom da u lakšoj nije bilo harama. Te je, dakle, ovaj princip pravilno utemeljen. Zašto bi onda mi islam predstavljali kao tegobu, ako je on u suštini lak i odgovara ljudskoj prirodi.

Posebno smo mi kao ambasadori Allahove vjere dužni biti blagi i lijepo se ophoditi sa drugim konfesijama. I to je regulisano našim šerijatom kada Poslanik, s.a.v.s., upozorava riječima: «Ko uznemiri zimmiju uznemirio je mene». U prilog ovom upozorenju idu i Allahove riječi: «A ako te neki od mnogobožaca za zaštitu zamoli, ti ga zaštiti da bi saslušao Allahove riječi, a potom ga otpremi na mjesto pouzdano za njega». (Tevbe 6). Kad vidimo da smo mnogobošce dužni uzeti u zaštitu i biti blagi prema njima, onda je nesumnjivo strožije naređeno da budemo blagi prema ehlu-l-kitabijama.

ELIF: Da li to znači da maksima – širiti islam sabljom- nije pravilno postavljena, posebno danas kada čujemo od muslimana koji tek ulaze u islam da je metod misionarstva u vrijeme Muhammeda, s.a.v.s., bio ili sablja (smrt), ili šehadet (prihvaćanje islama)?

ABDULHALIK NESIR: Čemu bi onda postojao čitav zakon u islamskom zakonodavstvu koji reguliše odnose muslimana sa nemuslimanima koji u prvom redu garantuje nemuslimanima nakon što postanu članovi islamskog društva plaćanjem regularnog poreza (džizije), život, imetak, slobodu vjere, slobodu rada, odlaska u bogomolje itd. Čemu onda Kur'anski ajet: «Nema prisile u vjeri? Džihad je muslimanima propisan ne kao sredstvo širenja vjere, već kao sredstvo odbrane, samoobrane, te garant slobode ličnog izbora. Istorijska je činjenica da smo mi u Egiptu islamsku vojsku dočekali ne kao osvajače već kao oslobodioce, a samo postojanje tzv. istočne crkve je najbolji dokaz da islam nije nikom silom nametnut. Jednostavno

oktobar 2004.

6

Abdulhalik Nesir je roden u martu 1938. u pokrajini Garbijjah u Egiptu. Na Al-Azharu 1966. godine završava fakultet Usuliddin, a zatim i postdiplomsko obrazovanje. Od 1997. imenovan je za misionara unutar Egipta. Brojne uspjehe postiže kao misionar pri državnim oružanim snagama. U tom periodu od Al-Azhara dobija plaketu najuspješnijeg misionara. Takode, od Al-Azhara biva imenovan kao glavni nadzornik za misionarske aktivnosti. Dobija Orden počasti od strane egipatskih pomorskih snaga zbog uspjeha koje postiže u misionarstvu među vojnim snagama. Al-Azhar ga šalje u misionarske poduhvate u Irak (1974-1978), Burkini Faso (1403 H.), zatim USA (New Jersey, Brooklin, Colorado, Arizona, itd.) Po povratku biva poslan u Jemen na par godina. Po okončanju ovih dužnosti, Al-Azhar ga imenuje za generalnog sekretara Odsjeka za internacionalno misionarstvo i informisanje. Na prijedlog imamu-l-ekber šejhu-l-azhara Muhammed Sejjid Tantavija, dobija položaj asistenta za kulturu na Akademiji za islamska istraživanja pri Azharu, (ranija Medžmeu kibari-l-ulema), a postaje i opunomoćenik Ministarstva kulture.

Aktivno se bavi misionarstvom 36 godina. je rimljansko nasilje prema ovdašnjem stanovništvu uklonjeno objeručke prihvaćenim islamskim pravednim zakonom koji je svakom dao pravo slobode izbora, iako je islam bio zvanična religija.

ELIF: Dakle, islamsko misionarstvo je isključivo bazirano na lijepoj riječi i slobodi ličnog izbora?

ABDULHALIK NESIR: Apsolutno! Poznata vam je uzrečica osvojiti duše i srca a ne tijela- . Prikazati islam u pravom svjetlu da bi ga ljudi slobodom svog izbora prihvatili je misionarstvo u pravom smislu riječi. Povesti rat protiv nekog da bi ga natjerali u islam nije misionarstvo već nasilje koje Allah strogo zabranjuje. Obraćajući se Muhammedu s.a.v.s., Allah kazuje: «A kada bi ti bio grub i osorna srca oni bi se od tebe razbježali». Pogledajmo koje su granice islamskog misionarstva, da se čak ni grub u riječima ne smije biti, a kako onda normalan čovjek može reći da su sablja i nasilje dozvoljeni, a grubi maniri tako strogo zabranjeni?!

ELIF: Na globalnom nivou, svjedoci smo svekolike invazije čiji je cilj iskrivljivanje slike o islamu, tako da mediji već duže vrijeme lansiraju sliku islama i terorizma u jednom okviru i na istom platnu. Da li smatrate da takvoj slici doprinose samozvani islamski reformistički pokreti i organizacije mlađeg datuma koje prema svom tumačenju opravdavaju nasilje prema civilima, da ne nabrajamo šta se sve dešavalo ovih par godina?

ABDULHALIK NESIR Prije svega, islam je religija koja ne poznaje terorizam. Svjestan sam posljedica medijskog rata i nasilja prema ovoj vjeri. Naravno, ne bi taj rat bio tako uspješan da nije školovana grupica muslimana u stilu suhog liberalizma i odbojnosti, van načina rezonovanja islamskih učenjaka, koji su iskorišteni kao razlog da se slika o islamu kao takvom što više eksponira, a

zatim generalizuje. To je, reklo bi se, klasična zapadna metoda, ili su opet, u krajnjem slučaju takve organizacije iz prevelike želje za reformom islamskog društva preko noći dozvolili sebi nasilje, odnosno sliku kakvu žele neprijatelji islama. Postoji i mogućnost onog istorijskog koeficijenta da nasilje rađa nasilje, te su ovakvi postupci revanš na internacionalno nasilje Amerike i njenih saveznika prema muslimanima. Teror je nesumnjivo mladunče koje je iznjedrio Zapad, cionistički establišment u svijetu. Poznato je da je kod UN-a cionizam bio označen kao rasistički pokret, dok je jevrejskim lobiranjem u UN-a oslobođen takvog atributa.

Jasno je da su ove ekstremističke ćelije koje su se javile, više ugrozile islam nego što su mu pomogle, jer su neprijatelju dale priliku da teror promoviše kao islamski proizvod. Na nama je da napravimo razliku između džihada koji je samoodbrana i terora kojim se želi drugom nametnuti svoj stav. Ko normalan može staviti samoodbranu i terorizam u isti koš? Prvo je legitimno pravo svakog, a drugo je gnusan zločin. Stoga je laž i potvora reći da je islamom dozvoljeno ubijanje nedužnih.

Veliki mudžahidi, borci islama koje bilježi istorija, stidjeli bi se ove minorne skupine samozvanih junaka koji ubijaju nedužne, jer ako ćemo logično razmišljati, ja ne vidim hrabrost u ubistvu nenaoružanog civila u svojoj državi kako se dogodilo na Baliju, u Kazablanci itd. Naravno, u ove ne ubrajam hrabri palestinski narod, čiji mladići svakodnevno žrtvuju svoje živote protiv cionističkog okupatora koji ne preza ni od čega, čiji je vojni zakon učinio sve Jevreje vojnim obveznicima, bez obzira na pol, te su svi, manje više pri vojsci i ako mediji njihove žrtve preuveličavaju i označavaju ih kao civile.

ELIF: Mi kao manjina u Crnoj Gori bi htjeli znati koje su naše obaveze regulisane islamom

u pogledu poštovanja državnih zakona, ako ti zakoni istovremeno garantuju vjersku slobodu?

ABDULHALIK NESIR: Muslimani kao manjina u vjerskom smislu u neislamskim državama trebaju imati miran i harmoničan život sve dok država garantuje slobodu praktikovanja vjere. Vidimo kako je Muhammed, s.a.v.s., po dolasku u Medinu živio sa nemuslimanima. Čak je i sa Jevrejima imao ugovore o suživotu i nenapadanju u cilju odbrane Medine od mnogobožačke najezde. Tako je i držanje postignutog dogovora sveta dužnost muslimana. A vi u Crnoj Gori kao punopravni građani, što se nadam da jeste, pod obavezom ste da ne narušavate interese države koji su vam ujedno i zajednički. Dok je obaveza države da vam obezbjedi slobodu vjere i ostala svjetovna prava. Navešću primjer tolerantnosti islama kada je u pitanju sloboda vjere.

Naime, došla je delegacija hrišćana kod Muhammeda s.a.v.s., u Medinu. On im je dao slobodu da obave svoj obred u medinskoj džamiji, shodno hrišćanskom obredoslovlju. Čitavo predanje može se naći u knjizi Zadu-l-Mead od ibn Qajjima el-Dževzijje. Stoga ako nemuslimani u islamskom društvu imaju prava i iznad svega slobodu vjere, realno je tražiti takva prava i za muslimane u neislamskim društvima.

ELIF: Svijet je danas u žurbi da slijedi smjernice koje su zacrtali tvorci globalizacije. Globalizacija, čija je prolegomena da se od svijeta načini "globalno selo" kojim će strujati jedinstven sistem života, poslovanja, kulture i ideologije. Da li smatrate da je ova tendencija novog svjetskog poretka opasnija po islam od komunizma, s tim što novi poredak opet neodoljivo miriše na kapitalizam?

ABDULHALIK NESIR: Islam se u suštini ne treba plašiti misleći da će mu novo vrijeme izbrisati tragove. To smatram iz razloga što je islam preživio i što je islamska kultura, civilizacija i

7

INTERVJU

oktobar 2004.

najvažnije teologija davala plodove u najmračnijim periodima prethodnih režima i poredaka.

Poznato vam je da islam planira sveukupni život; od obredoslovlja, socijalnih i etičkih problema, pa sve do umjetnosti, tehnologije i ekonomije. Ne aplaudiram novom svjetskom poretku jer znam da ne može doći sa nečim pravednijim od islama. Opšte je poznato da globalizacija ima za cilj kolonizirati svijet na novim standardima.

U tu svrhu, naravno mora ići i kulturna i svaka druga globalizacija.

Kulturno-ideološka globalizacija je nekud najopasnija, jer ima za cilj udaljiti nas od načina razmišljanja koji baštinimo stoljećima i od načina koji smo naučili od Poslanika s.a.v.s., i naših vrlih predaka. Ne mora da znači da će nas ova svekolika invazija udaljiti od svojih fundamenata i kulture.

Podsjetiću vas da su Tatari razorili Bagdad na mostovima od knjiga, islamske kulture, teologije književnosti, te prešli dalje i pogazili što se pogaziti moglo, a zatim su, upoznavajući islam, svojevoljno i sa oduševljenjem na njega prelazili.

Tako da današnje područje Tataristana ima islam kao većinsku religiju. Za ono vrijeme, tatarske divlje horde su bile strašne koliko su danas Sjedinjene Države sa svojim hordama donijele straha i terora u islamskom svijetu. S druge strane, zapadni intelektualni korpus gaji sve više simpatija prema islamu, nakon što ga u pravom svjetlu upoznaje. Stoga, ma kolika invazija bila, ne smije se gubiti nada i zdravo za gotovo hrliti za tuđim vrijednostima.

ELIF: Pojavljuju se kod nas, kao uostalom i svugdje u svijetu, običaji i praksa u društvenom, kulturnom i vjerskom životu. Međutim, ima onih koji sve ove kategorije običaja svrstavaju u grupu novotarija u vjeri koje islam zabranjuje. Da li je, doista, lijep običaj u islamu zabranjen i koji rang uopšte običaj ima u islamu?

ABDULHALIK NESIR: Običaji koji se ne kose sa Kur'anom i praksom Allahova Poslanika, s.a.v.s., niti sa načelima islamskog vjerovanja spadaju u kategoriju bid'atun heseneh - lijepe inovacije.

Oni koji negiraju da postoji u islamu lijepa i istovremeno dozvoljena novotarija, neka se obrate na hadis Allahova Poslanika, s.a.v.s., kojeg bilježi imam Muslim: «Ko uvede u islam lijepu praksu, pa po njoj budu radili oni poslije njega, pripast će mu nagrada kao svih onih koji su ga slijedili, a njima se od nagrade ništa neće umanjiti».

Hadis se navodi u Kitabu-l-ilm, bab men senne fil islami sunneten haseneten, u Muslimovom Sahihu. Što se društvenih dešavanja tiče, kao što su proslave, svečanosti, počasti itd., jasna je Muhammedova, s.a.v.s., oporuka: «Ko vjeruje u Allaha i Sudnji dan, neka počasti gosta». Način na koji ćemo počastiti gosta, napraviti proslavu ili sveča-

nost je polje koje je ostavljeno šerijatom i našoj kreativnosti na raspolaganje, pod uslovom da se taj način proslave ne kosi sa islamskim principima i normama. Naravno da se to ne može smatrati novotarijom, jer novotarija mora biti u utemeljenim stvarima vjere gdje nam nije dat prostor za individualnu kreativnost. Pokuđena i zabranjena novotarija je ona koja se kosi sa principima Kur'ana i Sunneta i uopšte sa islamskim strogo utemeljenim principima. Stoga izmišljati nove načine ustaljenih strogo preciziranih propisa, stavljati sunnete na mjesto fardova, pohvaljene stvari potencirati a istovremeno zapostavljati fardove i sunnete su oblici zabranjene novotarije.

Običajno pravo je jedan od izvora islamskog šerijata, kako je to klasificirala islamska ulema: Kur'an, Sunnet, konsenzus učenjaka, analogija, stavovi ashaba i na kraju lijepi običaji. Sve dok se običaj ne kosi sa principima islama, dobrodošao je i onaj ko ga uvede. Resulullah, s.a.v.s., mu garantuje Allahovu nagradu i nagradu svih koji ga na tom dobročinstvu budu slijedili.

ELIF: Zadnjih godina vidimo težnju da se u islamskom svijetu sve češće organizuju raznovrsni kulturno-zabavni hepeninzi, kao što su izbori za miss prije par godina u Nigeriji, koji je rezultirao nasiljem i krvoprolićem, zatim razne modne revije i manekenske smotre u Tunisu, nedavno Evrovizija u Turskoj. Da li se radi o kulturološkoj invaziji, ili jednostavnom željom organizatora ovih dešavanja za promjenom klime?

ABDULHALIK NESIR. Prije svega, radi se o karavanama nemorala koji ni u kom slučaju ne zaslužuju da budu okarakterisane kao kulturološke.

Od kada se to kultura hrani šundom i o kakvoj to umjetnosti govorimo?

Mislim da je kultura ta koja kultiviše ljudsku etiku ka boljem, a ne navodi je na zlo, što današnja kvazi-kultura u ogromnoj razmjeri ne čini, već je nažalost stavljena u službu nemorala i niskih vrijednosti. Spomenuću da je izbor za miss idejno potekao iz cionističkih intelektualnih krugova sa ciljem širenja nemorala odjevenog u plašt kulture i umjetnosti. Organizovanje ovih izbora u islamskim državama i među muslimanskim življem je opipavanje pulsa ummetu i provjera koliko su muslimani spremni da takvu raskalašenost i nemoral prihvate kao svakodnevni život. Kao što je orijentalizam bio idejna hrana kolonijalizma, tako je i spomenuta kvazikultura na našem tlu platforma na kojoj imaju za cilj izgraditi neislamski način života i razmišljanja, daleko od Allahove Knjige.

ELIF: Kada se islamski i velikim dijelom neislamski svijet zgrozio nad odlukom francuske

vlade da zabrani hidžab u školama karakterišući ga kao vjersko obilježje ili simbol, pojavila se vijest u nekim islamskim glasilima, kao i na par web portala da je povodom ovakve odluke francuske vlade, imamu-l-ekber šejh Azhara dr. Muhammed Sejjid Tantavi izdao fetvu kojom tvrdi da hidžab u neislamskim državama nije vadžib, te da ga muslimanke ne moraju praktikovati. Pokušali smo otkriti gdje, kada i za koje glasilo je to šejh izjavio, znajući da se takva fetva morala pojaviti prvenstveno u univerzitetskom

islamske novine gazetë islame

Šejhu-l-Azhar ističe da je ova odluka vlade nasilje nad 6-7 miliona francuskih muslimana, te da su uprkos svim odlukama muslimani dužni praktikovati vjeru onoliko koliko su u stanju, shodno Allahovim (subhanehu we te'ala) riječima: «A Allaha se bojte onoliko koliko ste u stanju«. Začuđujuće je da se takve potvore čuju iz usta nekog ko se deklariše kao vjernik koji je inače svjestan šta potvora u islamu znači. Mislim da ovakvi napadi nisu bezazleni, jer je onaj ko ih kreira i širi svjestan mjesta koje Al-Azhar ima u islamskoj

Da bi se uspjelo u pozivu u vjeri, prirodno je da kao misionari moramo biti uz ljude, u veselju i tugi, da bi na njihova osjećanja uticali u pogodnoj prilici, jer izolovani od društva koje pozivamo nikada nećemo dobiti šansu da im islam ponudimo onakav kakav je – prirodan! glasilu Sawtu-l-Azhar, ili u saopštenju Akademije za islamska istraživanja ili Azharovog vijeća za fetve. Nigdje nijesmo našli ovakvu kontraverznu fetvu. Da li nam možete, kao član Akademije za islamska istraživanja i kao osoba koja je upućena u dešavanja na polju šerijatske regulative, pomoći da rasvijetlimo ovu kontraverzu? Jer, čini se, da su ovakve tvrdnje zlonamjerne sa ciljem da se ukalja autoritet AlAzhara preko njegove stožerne ličnosti ?

ABDULHALIK NESIR: Prije svega, razjasnićemo da hidžab, islamski način odijevanja žene, jeste vjerska obligatna dužnost utvrđena glavnim izvorom islamskog šerijata: Kur'anom i Sunnetom, kao i konsenzusom islamskih učenjaka. Ne moramo navoditi dokaze, jer je to opštepoznato pravo i privilegija žene u islamu, čime ona biva odlikovana, poštovana i raspoznavana kao čestita žena. Ovakav stav francuske vlade me ne čudi, jer se tzv. demokratija po kojoj žive, na svakom drugom koraku spotiče o nečije pravo, najčešće o prava nas muslimana. Stoga je to «demokratsko nasilje» nagizdano u odjeću građanske jednakosti, zamijenilo teze: vjerska obaveza i vjerski simbol. Prvo je nasušna potreba i pravo vjerske prakse, dok je drugo hobi i neobavezan imidž. Hrišćani i Jevreji će potvrditi da njihove svete knjige nigdje ne nalažu nošenje krsta na lancu ili jevrejske marame, već da se radi o prostom imidžu i ništa više. Što se spomenute fetve tiče, nadam se da ste u «Glasu Azhara» pročitali generalan stav Vijeća za fetve i spomenute Akademije.

Parafraziraću izjavu šejhu-l- azhara dr Tantavija u kojoj kaže da je hidžab islamska dužnost koja se neopozivo mora praktikovati, osim u slučaju kada je život u opasnosti.

Zatim je naglasio da se muslimani u Francuskoj moraju, u skladu sa državnim zakonom, ponovo izboriti za svoja prava, te da ne smiju pribjeći nasilju da bi ih ostvarili.

intelektualnoj i kulturnoj tradiciji.

Taj kreator je svjestan hiljadugodišnje univerzitetske tradicije, velikog broja učenjaka koje je iznjedrilo ovo sveučilište, uloge koju Al-Azhar ima u misionarstvu na globalnom nivou. Sami znate da u vašem studentskom gradu za strane studente Azhara imate studente iz 94 islamske i neislamske države svijeta. Svjesni te širine, snage, uticaja i širokog shvaćanja islamske tradicije koju ovdje baštinimo. Oni su na putu uništavanja islama pošli od njegovog ideološkog epicentra, napadajući tom prilikom centralnu ličnost. Prije par godina u Francuskoj se pojavila slična fetva, modulirana na principu istrgnutih citata. Nakon pritužbe na to, intervju sa imamul-ekberom je objavljen u cijelosti te je greška ispravljena. Dakle, zaključićemo da će vjernik ili vjernica odustati od prakse neke izričite obaveze u cilju spašavanja života i egzistencije, naravno, ne po svom izboru, već prateći šerijatsko pravo na olakšicu.

ELIF: Vratićemo se opet na trenutak u Crnu Goru. Zanima nas, kako da uspijemo u misionarskom radu, obzirom da je institucija islamske zajednice jedina naša legitimna vjerska institucija od pada hilafeta na ovamo?

ABDULHALIK NESIR Želja i trud u misionarstvu ne garantuju uvijek pozitivan odziv. Poznato nam je koliko je kroz historiju bilo Allahovih vjerovjesnika koji su danonoćno pozivali u vjeru, pa ih je slijedila šačica vjernika.

Nekad se pojedinom poslaniku niko ne bi čak ni odazvao. U tom smislu, Allah se obraća i našem, posljednjem Poslaniku Muhammedu s.a.v.s., riječima: «Ti ne možeš na pravi put uputiti onoga koga ti želiš, već Allah upućuje onoga koga On hoće». Naravno, na nama je da uložimo maksimum truda i umijeća, drugim riječima, na nama je da prenesemo Božju riječ, a o prihvaćanju objave neka razmisle oni koji su razumom obdareni. Raduje me što vas, u pozi-

ELIF

ciji u kojoj ste, okuplja Islamska zajednica. To je za vas, cjelokupno kao vjernike, hilafet u lokalnom smislu. Stoga bih vas upozorio da u širenju Allahove vjere, uvijek pođete od institucije koja vas u vjeri okuplja, tj. od Islamske zajednice. Ona mora biti glavni arbitar u svim stvarima koje se tiču religije. Nesumnjivo je da sam, baveći se ovom dužnošću, skoro svugdje naišao na tzv. «amatersko misionarstvo». Ne kažem da su takve težnje nastale iz zle namjere i težnje ljudi koji malo znaju o vjeri da doprinesu njenom širenju. Kažem da emocije jedino ne mogu nadomjestiti znanje, iskustvo i mudrost, te će pokušaji misionarstva bez znanja nesumnjivo više štetiti nego koristiti. Stoga preporučujem da Islamska zajednica, oni koji su sposobni da pozivaju u vjeru, imaju glavnu riječ, kako bi se izbjegle smutnje i razilaženja.

ELIF: Nadovezaću se na ovo pitanje, koje će ujedno biti i naše posljednje za ovu priliku inšallah.

Koje su vaše preporuke našoj islamskoj zajednici, vjernicima u Crnoj Gori i posebno redakciji našeg lista?

ABDULHALIK NESIR: Islamska zajednica kao najveća i time najodgovornija islamska institucija mora opravdati emanet koji joj je povjeren, te shodno veličini odgovornosti koja joj je povjerena da uskladi svoj trud. Muslimani pak, kako rekoh, moraju u IZ-i vidjeti svoj halifet na lokalnom nivou i glavnu vezu sa islamskim hilafetom na globalnom nivou. Jer, svako ko pokuša da ostvari napredak u islamu van svoje zajednice koja ga u islamu vodi, u velikoj je opasnosti da zaluta. Resulullahova, s.a.v.s., mudrost nas uči da «Vuk jede zalutalu ovcu», tj. onu koja se odvojila od stada. Ovaj princip zajedništva je reguliran Kur'anom i Sunnetom, te praksom naših vrlih prethodnika koji su poštovali Allahove riječi «Pokoravajte se Allahu i Njegovom Poslaniku i vašim pretpostavljenim». Samo vjerska zajednica je ta koja će nas povezati sa ostalim dijelom ummeta, zato u njoj tražimo sebi mjesto, a ne tražimo sebi mjesto u ummetu ako ga ne želimo u svojoj lokalnoj zajednici vjernika.

Muslimani ne smiju mrziti druge ljude sa kojima žive, jer je osnova islama lijep ljudski odnos, suživot i poštena saradnja, uz poštovanje vlastitog i tuđeg prava.

Mislim da je pravi potez to što ste ovo glasilo stavili u službu širenja islama, koje će, nadam se i činim dovu Allahu, muslimanima i nemuslimanima na Balkanu prenijeti pravu nepatvorenu sliku ove veličanstvene vjere. Srdačno vam se zahvaljujem, želim puno uspjeha u radu na Allahovom putu, molim Allaha da se nur vaših slova ne ugasi i da vam na Sudnjem danu bude svjedok dobrih djela.

Razgovarao: Enis Burdžović

ELIF U

LJUDI I DOGAĐAJI

islamske novine gazetë islame

POSJETI SAHIBU - L- HAJRATU U

oktobar 2004.

8

P ETNJICI

Mujko Šabotić obnavlja džamiju ''Ne bih da govorim o iznosu.

To Allah zna, jer ovo radim u ime Allaha ''. Ovim riječima je Mujko Šabotić odgovorio na naše pitanje o visini sredstava koje je priložio za rekonstrukciju jedine džamije u Petnjici. Naša znatiželja je ostala uskraćena. Tako biva sa iskrenim vjernicima, koji sve što rade, rade u ime Allaha, daju desnom rukom, a da za to ne zna lijeva.

Radovi na džamiji, koje finansira ovaj sahibu-l-hajrat, ovih dana se privode kraju. Do džamije je dovedena voda, završen je šadrvan i obavljeni drugi radovi, koji čak, i nijesu predviđeni ugovorom sa izvođačem radova. Rekonstrukcija je premašila ugovorom predviđene radove to, naravno, podrazumijeva i veće investicije.

No, investitor je i sa time «saglasan». ''Za mene je važno da je posao stručno urađen. Ja sam zadovoljan kvalitetom, a zadovoljni su i u Islamskoj zajednici, kao i moji sugrađani u Petnjici'', kaže Mujko Šabotić. Ideja o izgradnji džamije, ovom plemenitom čovjeku, javila se još 1998. godine.

Tih dana se Mujko, za ELIF, sa zadovoljstvom prisjeća:

''Razmišljao sam o tome kako i na koji način da ovu ideju realizujem. U početku sam to krio od svoje porodice. Svakog dana i noći ta se želja povećavala. Pun vjere u sebi, uz Allahovu pomoć, želio sam odvojiti dio imetka kojeg sam stekao sa svojom porodicom da ugradim u trajnu vrijednost, koja će služiti mojim mještanima u zavičaju. Na kraju se moje srce otvorilo. Ispričao sam porodici ovu zamisao. Dobio sam veliku podršku. Inače, u svim poslovima mi se porodično dogovaramo. To me još više ohrabrilo.

Otišao sam u rodni kraj da se povjerim imamu u Petnjici, hadži Husein ef. Ramčiloviću, i da upoznam Mešihat Islamske zajednice Crne Gore, odnosno reisa Hadži Idriza ef. Demirovića. U početku sam razmišljao da na temeljima stare džamije u Petnjici podignem novu. U kontaktima sa predstavnicima Islamske zajednice, Mešihatom, arhitektima, i sa ostalim koji poznaju vrijednost naše kulturne vrijednosti prihvatajući njihove sugestije, odlučio sam temeljito izvršiti rekonstrukciju i sanaciju džamije u Petnjici, vratiti je u prvobitno stanje, onako, kako je prije stotinu

Obnovljena džamija u Petnjici

i više godina izgledala. Kako sam obaviješten, predstavnici Mešihata i njegovih Odbora posjetili su i Republički Zavod za zaštitu spomenika kulture na Cetinju, i razgovarali sa direktorom sa ciljem da se objekat, nakon sanacije, uvrsti pod zaštitu države''.

Inače, stručna ekipa Zavoda za zaštitu spomenika kulture pos-

Mujko Šabotić je rođen 1951. godine u Tucanju, Petnjica.

Otac mu je umro u 26. godini života, a Mujko je tada imao 2. godine. Te iste godine ostaje i bez majke, koja napušta ovaj dom i malog Mujka jedinca. Brigu o njemu preuzeli su njegov djed i bijača, koji ga žene, nakon završene osmogodišnje škole. U bračnoj zajednici u Tucanju živio je 20. godina. U tom periodu, sa suprugom Feridom, dobio je tri sina: Edina, Ernada, Almira i dvije ćerke: Azru i Almiru.

Veoma rano je počeo raditi na teškim građevinskim poslovima, a kasnije i na stolarskim radovima, sve do 1982. godine, kada odlazi u Švajcarsku.U početku radi teške fizičke poslove, da bi kasnije osnovao sopstvenu firmu i postao uspješni preduzetnik. U međuvremenu, kod sebe, dovodi i porodicu. U Švajcarskoj je oženio dva sina, pa ima i sedmoro unučadi. Svi članovi porodice rade i žive složno u zajednici.

U naselju Crnča kod Bijelog Polja

Gradi se džamija Džamija u izgradnji

U Crnči, koja pripada Odboru IZ Bijelo Polje, u toku je izgradnja nove džamije. Do sada su, uglavnom, završeni grubi građevinski radovi. Džamija se radi dobrovoljnim akcijama mještana i prilozima u novcu i materijalu. Džamija je površine 100 m2, i smještena je na vakufskom zemljištu, koje je u sklopu mezarja spomenutog naselja.

Građevinski projekat je besplatno uradio arhitekta Fuad Šabović, a radovima koordinira mutevelija džamije, Abdulah Spahić, koji je i pokretač cijeloga projekta.

Izgradnja džamije počela je u januaru prošle godine.

B.Agović

jetila je džamiju i dala saglasnost, pod uslovom da se izradi projektna dokumentacija po kojoj bi se objekat radio. Taj posao je Zavod povjerio arhitekti Rifatu Alihodžiću, iz Bijelog Polja, građevinske radove Zenu Muhoviću, a zanatske Esku Cikotiću. Radovi su u svemu izvedeni prema projektnoj dokumentaciji, kvalitetno i stručno uz nadzor građ. inžinjera i samog arhitekte objekta Rifata Alihodžića.

Na kraju ovog razgovora, Šabotić je izrazio želju da se, nakon predaje džamije islamskoj zajed-

nici na upotrebu, u njoj klanjaju redovno svi vaktovi namaza.

Mujko je, iz skromnosti, insistirao da mu se ni fotografija ne objavljuje.

Nijesu baš česti primjeri ovakvih vjernika.

Molimo Allaha dž.š. da Mujka i njegovu porodicu uzme u Svoju zaštitu, i da im upute Kur'ana i Hadisa budu jedini vodič kroz život.

Bože Svemogući, osnaži nas da gradimo džamije, medrese, mektebe i druge hajrate i da se ponosimo djelima svojim!

B. Agović

U akciji uređenja grada, opštine Pljevlja

Nagrađena Husein-pašina džamija Krajem jula ove godine, Husein-pašina džamija u Pljevljima je dobila drugu nagradu grada, kao najuređenije dvorište vjerskog objekta.

Akcija uređenja grada i nagrađivanja najboljih, u Pljevljima je pokrenuta prije desetak godina pod pokroviteljstvom SO Pljevlja.

U dvorištu Huseinpašine džamije, prije nekoliko godina posađeno je cvijeće sa obje strane ulaza po čitavoj dužini. Džematlije i građani su iskustva iz sopCvijetni vrt Husein-pašine džamije stvenih avlija prenijeli u dvorište džamije i izborom raznovrsnog cvijeća, koje čini izvanredan spoj sa arhitekturom i namjenom objekta.

Priznanje Husein-pašinoj džamiji, može poslužiti i drugim džematskim odborima da posvete više pažnje uređenju džamija i džamijskih dvorišta.

J.D.

9

tetor 2004.

Përse „ELIF”?

Lexues i nderuar, Duke e falënderuar Allahun, në duar e ke përsëri gazetën islame “ELIF”.

Prej numrit të parë të “ELIF”, në shtator të vitit 1990., i cili ka qenë numri i parë i një gazete islame në historinë e kësaj bashkësie, gjegjësisht prej numrit të fundit, shkurt 1992., e deri sot, ka kaluar mjaft kohë. Ky interval, matur me kalendar, nuk është aq i gjatë, por, matur sipas barrës të cilën historia e hedhi mbi ne, atëherë, kjo dekadë është aq e gjatë, sikur të përmbaj në vete një shekull të tërë.

Në pyetjen e titulluar përgjigjja është dhënë në kryeartikullin e numrit të parë: “Besimi islam na mëson që fëmijëve tanë t’ju japim emra të bukur. Kjo gazetë është fëmija jonë i përbashkët. Mendojmë se “ELIF” është emër i bukur dhe njëherazi emër me shumë kuptime, emër nën shenjën “ideore” në të cilin mbështetet një galeri e tërë shenjash, mundësish dhe nocionesh simbolike. Elif është germa e parë e alfabetit arab, në kuptimin figurativ sinonim i fillimit, mirëpo rrënjët e saj janë shumë më të thella dhe madje gjenden në alfabetin fenikas dhe grek, gjë që flet për fijet e thella qytetëruese.

Elif ka edhe formën dhe vlerën numërore: një, e Njësia është cilësi e Allahut xh. sh., princip ky i besimit islam dhe i pikësynimeve tona.

Kuptohet, nuk është qëllimi ynë vlerësimi onomastik, sepse “ELIF” do të jetë fryt i përpjekjeve tona të përbashkëta pa marrë parasysh emërtimin e saj.

Qëllimi ynë është që, në saje të ndihmës

dhe përkrahjes së Allahut, të nxjerrim një gazetë e cila në rradhë të parë do të na ndihmoj për njohjen tonë më të mirë, madje jo vetëm ne myslimanëve, por edhe të gjithë atyre me të cilët shekuj me rradhë jetojmë së bashku. Në këtë vështrim do të përpiqemi për t’ju ofruar sa më shumë informata mbi jetën fetare, posaçërisht në territorin e Bashkësisë Islame të Malit të Zi. Ashtu sikur jeta që përpos të tanishmes nënkupton edhe të kaluarën e vet, edhe ne do të përpiqemi që thesarit tonë t’ia japim vendin dhe hapësirën përkatëse, kështu që duke menduar për të ardhmen kurrë të mos e hudhim në harresë të kaluarën tonë si dhe begatitë e traditës sonë”.

“ELIF” do të përbëhet nga tekste në gjuhën boshnjake dhe shqipe, ashtu që përmbajtja e tyre të jetë e kuptueshme për besimtarët tonë. Në orientimin programor të gazetës është të zgjeruarit gradual të fondit të tanishëm të teksteve në gjuhën shqipe. Për këtë arsye i ftojmë dhe lusim për bashkëpunim të gjithë ata të cilët mund t’i kontribuojnë realizimit të konceptit të gazetës.

Të vetëdijshëm për përgjegjësinë e madhe, për vështirësitë dhe kompleksivitetin e punës me të cilën po ballafaqohemi, në saje të ndihmës dhe përkrahjes së Allahut, si dhe bashkëpunimit tuaj dhe angazhimit tonë maksimal, shpresojmë se do t’ia arrijmë qëllimit që “ELIF” të bëhët begati e jonë e përbashkët dhe shenjë në të cilën do ta njohim vetveten dhe kohën tonë.

Botuesi dhe Redaksia

Lexoni

• në fokus

Isra dhe Mi'raxhi

... në kulturën autentike Islame kurrë nuk ka egzistuar thënia: "Në trup të shëndoshë shpirti i shëndoshë" (mens sana in corpore sano), por vetëm e kundërta ngase vetëm në këtë mënyrë mund të ngadhënjejmë atë forcë gravitacionale e cila aq fuqishëm, porsi Prometeun, na prangon për baltën e kësaj Bote Kalimtare.

11-12

• aktuale

Drejtësi apo barazi gjinie?

12-13

Islami dhe Interneti

13

ISLAMI DHE SHKENCA Marrëdhëniet ndërmjet religjionit, shpirtërores dhe shëndetit mental

A mund të bashkëpunojë feja dhe mjekësia?

NEXHAT IBRAHIMI Bindjet religjioze dhe gjendjet e ndryshme shpirtërore korrespondojnë ndërmjet veti që nga hyrja në moshën e madhorisë së gjinisë njerëzore, siç do të thoshte M. Ikball, për të vazhduar gjatë tërë historisë. Po ashtu, lidhjet e bindjeve religjioze dhe të shëndetit mental nga një anë dhe të bindjeve religjioze dhe fuqive të errëta, të liga, djallëzore, demoniane, nga ana tjetër, janë të pranishme në etiologjinë e shumë çrregullimeve mentale të njerëzve.

Në përputhje me këto perceptime edhe qasja rreth çështjes së religjiozitetit dhe të shëndetit mental gjatë të kaluarës ishte e shumënduart: supersticioze, religjioze, psikologjike, psikiatrike, ateistike e të ngjashme. Shqyrtimi i literaturës përkatëse do të tregojë se popujt e ndryshëm patën botëkuptime të shëndosha por edhe shtrembërime ideore (Shumë ajete kur’anore tregojnë se popuj të tërë që nuk kanë respektuar parimet e shëndosha janë zhdukur tërërisht apo kanë pësuar pjesërisht. Populli i Nuhit, Hudit, Salihut, Ibrahimit, Musait, e të tjerë janë shembuj tipikë për pohimet tona.).

Në shumë raste, varësisht nga rrethanat se sa ishte një popull afër fesë së mirëfilltë, predikuesi fetar, kleriku apo mjeku popullor kishin fjalën kryesore. Kjo gjendje zgjati deri në shekujt XI-XII, për t’u diferencuar vetëm pas shek.

XV. Trendet e sekularizimit dhe të scientifikimit të medicinës, sikur edhe të jetës në tërësi , bënë që këto dy drejtime, religjioni dhe medicina, të ecin rrugëve të ndryshme.

Themelimi i instituci-oneve të veçanta për të sëmurit mentalë, sikur edhe metodat fizike të trajtimit në medicinë, e veçantë në psikiatri, sollën deri te thellimi i jazit ndërmjet këtyre dy disiplinave, drejtimeve.

Me përparimin e medicinës dhe me paraqitjen e risive dhe të teorive të reja shkencore, fshehtësitë e çrregullimeve mentale, në masë të madhe, mjekësia i shpjegonte si pasojë të çrregullimeve fundamentale strukturale dhe biokimike, e jo më sipas konceptimeve të mëhershme.

Duke e marrë parasysh se në botën kristia˙ne klerikët në të sëmurit mentalë shikonin formalisht si në personat që Vazhdon në faqen vijuese

ELIF

islamske novine gazetë islame

janë të përshkuar me demonë e djajë, sjellja e tyre jo e zakonshme nga ana e ekspertëve për shëndet mental shpjegohej si çrregullim i mendjes.

Por, në shumë kultura ende dominojnë mendimet se sëmundjet mentale dhe trajtimi i tyre janë ngushtë të lidhura me botëkuptimin dhe perceptimin se mëkati, vuajtjet dhe sëmundjet mentale janë pasojë i një separacioni nga hyjnorja apo madje dorëzim forcave të djajëve.

Edhe përkundër faktit se religjioni ka rëndësi të pakontestueshme në medicinë dhe në shëndetin mental sidomos, studimet empirike që kanë hulumtuar dimensione të ndryshme të shëndetit mental tregojnë se religjioni, nën ndikimin e bindjeve sekulariste, ishte shpërfillë nga ekspertët dhe institucionet përkatëse për shëndetin përgjithësisht dhe për shëndetin mental veçanërisht. Në revistat më të njohura botërore për psikologji / psikiatri (American Journal of Psychiatry, British Journal of Psychiatry, Canadian Journal of Psychiatry dhe Archives of General Psychiatry) (Në tërë këto shkrime, sipas statistikave, vetëm 3% janë të karakterit religjioz, që tregon në një disproporcion me bindjet dhe nevojat e të sëmurëve mentalë dhe në një dehumanizim të mjekësisë përgjithësisht, sepse ekspertët ndjekin egon e

ISLAMI DHE SHKENCA rcakton jetën e tyre), në interakcionin e religjionit dhe të shëndetit mental shikohej si në dy gjera që ndihmohen ndërmjet veti. Të dyja së bashku ishin tejet efektive në të kuptuarit dhe në shërimin e shumë sëmundjeve mentale.

Erdhi deri te pranimi gjeneral se religjioni, aspekte të tij religjioze dhe praktike, ndi-

të shkaktuara me përdorimin dhe keqpërdorimin e substancave të llojllojshme. Zbatimi i Kur’anit dhe Hadithit është preventivë por edhe trajtim adekuat i pakontestueshëm në psikoterapi dhe shkenca të ngjashme.

Sipas konceptimit kur’anoro-sunnetik njeriu është simbiozë e materiales dhe shpi-

torisë, por edhe në luftën tonë jo të largët në Kosovë.

Rehabilitimi nga depresioni tek pacientët e hospitalizuar është, sipas Koenigut dhe bashkëpunëtorëve të tij (më 1998), i mundur në korelacion pozitiv te religjioziteti intrinzist dhe te remisioneve më të hershme. Pasi kjo është fushë pak e njohur për ne, do

kon në shëndetin mental.

Edhe studimi empirik në Minesot, USA, mbi pacientët psikiatrikë, tregon se religjioni dhe bindjet religjioze kanë rëndësi të madhe në jetën e shumicës së pacientëve. Pacientët më religjiozë posedonin dhe manifestonin shkallë të lartë të kënaqësisë jetësore, lumturi më të madhe dhe

rtërores por edhe ruajtës i baraspeshës ndërmjet materiales dhe shpirtërores. Mirëpo, të kuptuarit e porosive kur’anore-sunnetike dhe të traditës fetare-islame nuk është i mjaftueshëm vetëvetiu, pa ndihmesën e predikuesit fetar. Ky, duke e tretur vetëveten në porositë hyjnore bëhet intertpretues i tyre dhe mbjell te ba-

të ofrojmë disa propozime se si njeriu besimtar por edhe mësuesi i tij religjioz do të duhej zbatuar për ta arritur një qetësi psikike:

Zbatimi i Kur’anit dhe Hadithit është preventivë por edhe trajtim adekuat i pakontestueshëm në psikoterapi dhe shkenca të ngjashme.

Sipas konceptimit kur’anoro-sunnetik njeriu është simbiozë e materiales dhe shpirtërores por edhe ruajtës i baraspeshës ndërmjet materiales dhe shpirtërores. tyre e jo kërkesat e pacientëve.). por edhe në studimet tjera më me renome të kësaj natyre, variablet religjioze qenë përjashtuar.

Edhe pse shekulli XX ishte dëshmitarë i ndryshimeve sinjifikuese në besim dhe spiritualitet (Hulumtimet nga një anketim nga viti 1984 në SHBA tregojnë se 50% të psikologëve, dhe vetëm 10% të popullit pohuan se nuk janë religjiozë. Kurse 33 % të psikologëve klinikë, dhe 72% nga populli pohojnë se feja pë-

pasoja më të vogla negative psikologjike të përvojave traumatike nëpër të cilat kanë kaluar.

Religjioni, po ashtu, shihet si një mbrojtje, preventivë e fuqishme kundër shumë lloje neurozash (Hulumtimet tregojnë se vetëm 2% të ushtarëve që marrin pjesë në një luftë nuk do të kenë pasoja për shëndetin e tyre. Andaj religjioni është më se i nevojshëm edhe të periudhën e zhvillimit të lutës edhe të pasluftës) dhe çrregullimesh

shkëbiseduesi të vërtetat e shëndosha. (Ekzistojnë edhe shkencëtarë që mendojnë se predikuesi fetar mund të ndohmojë, por vetëm në çështjet periferike, sikur në përgatitjen e ambientit, të midisit, përgatitjen morale të të sëmurit me midisin etj.)

Eliminimi i urrejtjes, xhelozisë, egocentrizmit dhe të veseve të shumta me virtyte si durimi, abdesti, namazi, barabarësia, vëllazëria e modestia është shkollë që ka dhënë provimin gjatë tërë his-

1. përforcimi i të vërtetave bazore të besimit; 2. këmbëngulësia në aplikimin e obligimeve praktike që dalin nga bazat e besimit; 3. praktikimin e veprimtarive pozitive që nuk janë strikte; 4. katër metoda: 1) kontrolli i komunikimit me të tjerët; 2) kontrolli i të folurit; 3) kontrolli i të ushqyerit; 4) kontrolli i të fjeturit.

5. kontrolli vigjilent i baraspeshës psikike, zbulimi i shpejtë i simptomeve dhe eliminimi i shpejtë.

Bindjet religjioze, pastaj traditat religjioze dhe tiparet socio-kulturore kanë ndikim edhe në pengimin e shpeshtësisë së suiciditetit, d.m.th. ndikon në ndryshimin e shkallës dhe në seriozitetin e mortalitetit suicidal. Këtë e dëshmon shkalla e lartë e suiciditetit, pastaj e perverzioneve

tetor 2004.

10

dhe të degjenerimeve të tjera në vendet e zhvilluara industriale në Evropë, Japoni dhe SHBA. Mirëqenia shpirtërore dhe psikologjike, krahas dallimeve, ndihmon njëra tjetrën në frenimin e ‘deviantizmit’.

Disa shkencëtarë theksojnë se psikiatri që punon me pacientët religjiozë duhet të provojë bashkëpunimin me mësuesin shpirtëror të pacientit, nëse pacienti e ka atë. Përfillja e religjiozitetit të mirëfilltë, qoftë në bashkëveprim me mësuesin religjioz, gjatë trajtimit psiko-terapik të të sëmurit mental, do të ishte faktor pozitiv dhe i suksesshëm në përpjekjet për ruajtjen e shëndetit mental. Është me rëndësi të madhe që individët me bindje religjioze me kohë të ekzaminohen për vlerësimin dhe mjekimin e çrregullimeve mentale.

Ka kaluar periudha që të sëmurët mentalë ende të konsiderohen si ‘turp’ e jo si realitet, të cilëve duhet ofruar ndihmesë kompetente. Modelet arkaike të të menduarit rreth të sëmurëve mentalë duhet të ndryshojnë te të gjithë ata që preokupohen me rehabilitimin dhe mjekimin e tyre, qoftë nga mjekësia institucionale qoftë ajo alternative. Religjiozja, shpirtërorja do të kenë sukses vetëm në bashkëveprim të plotë me mjekësinë për kurrimin mental. Ky edhe është interesi i pacientëve si individë por edhe i shoqërisë si grup më i madh apo si popull.

Moralisht i degjeneruar dhe shpirtërisht i zbrazur, pas çrrënjosjes së gjatë, njeriu, është e qartë, nuk mund t’i zgjidh problemet e veta, të njeriut bashkëkohor, ndaj është i nevojshëm ekzistimi i alternativës së filozofisë aktuale të jetës, nevoja që njeriu t’i kthehet vetes dhe të lirohet nga obsesioni antropocentrist kundrejt botës që e rrethon, duke e përshkuar rrënjosjen e tij tokësore dhe shpirtësinë qiellore, që do të rezultojë me njerëzishmërinë (humanitetin).

Serioziteti i çështjes, kemi bindjen, do ta tërheqë vëmendjen e ekspertëve për shëndetin mental në punën e tyre të ardhshme.

11

NË FOKUS

tetor 2004.

islamske novine gazetë islame

ELIF

Isra dhe Mi’raxhi në objektivën e komentit klasik Vështirë do të gjejmë rrëfim nga Kur’ani Famëlart i cili jo vetëm që ka arritur t’a zaptoj vëmëndjen e gjeniut musliman të të gjitha provincave por edhe në të njëjtën sasi t’a frymëzoj intelektin e tij, ashtu siç e ka bërë rrëfimi mbi udhëtimin misterioz të Muhammedit s.a.v.s., Isra dhe Mi’raxhi. (Me këtë rast vlen të ceket se Isra dhe Mi’raxhi ka frymëzuar poashtu ndjekësit e traditave tjera fetare. Rast tipik është ndikimi i saj në koncepcionin e Komedisë Hyjnore të Dantes. Këtë në mënyrë të shkëlqyeshme e vëren orientalisti Miguel Asin Palacios në librin e tij “Escatologia muselmana e la Comedia Divina”).

Mirëpo, krahas rëndësisë së kësaj ngjarje madhështore, e cila për shumë dijetarë apsolutisht paraqet natën më madhështore, (ngase mu në këtë afërsi të pandërmjetsueshme të Dërguarit s.a.v.s. ndaj Krijuesit të vet në njërën anë, kurse në anën tjetër në epërsinë e tij ndaj mbarë krijesave tjera dëshmohet pikërisht dinjiteti i të Dërguarit s.a.v.s., por edhe njeriut përgjithësisht), them krahas kësaj rëndësie që gëzon kjo natë, Teksti Hyjnor (Kur’ani) është tejet konciz dhe i thukët në përshkrimin e saj. Andaj edhe e gjithë një panoramë interpretimesh e cila krahas asaj që mundet të justifikohet, si rrjedhojë e qëndrimit të saj në raport të drejtë me shumësin e sferave të intelektit, ajo poashtu mund të arsyetohet me ca plasaritje të Tekstit, që shfaqen si pasojë e përmbajtjes së tij tejet të ngarkuar dhe të ndërlikuar, të cilat në të njëjtën kohë i lëjnë komentatorit lucid hapsirë për intervenime në varshmëri me kapacitetet e tia imagjinative dhe disponimi iluminativ dhe kontemplativ.

Letërsia klasike e tefsirit mund të na shërbej, në një masë të duhur, si egzemplar i shkëlqyeshëm për të demonstruar larminë e tillë interpretative ose hermeneutike. Sëkëndejmi, ne pikërisht në boshtin e këtij ligjërimi do të vendosim dy dilema, të cilat vështirë që i janë shmangur pendës së cilit do nga autoritetet më të larta të këtij arti, Tefsirit ose Egzegjezës së Kur’anit. Ato janë: E para: Isra dhe Mi’raxhi udhëtim shpirtëror vetëm apo trupor poashtu, dhe E dyta: A e ka parë Muha-

mmedi s.a.v.s. Zotin e vet natën e Mi’raxhit apo jo?

Dilema e parë: Ska dyshim se Teksti Hyjnorë i lejon të dy variantet, edhe pse ndoshta jo me të njëjtin intenzitet. Por le t’i qasemi analizës gjuhësore të Teksit.

Fjala Al-Isra etimologjikisht do të thotë udhëtim horizontal (ose sipërfaqës së tokës) i cili doemos kryhet natën. Terminologjikisht shpreh udhëtimin e veçant të Muhammedit s.a.v.s. prej Mesxhidu l-Haramit (faltores në Mekke) deri në Mesxhidu l-Aksa (faltores së largët në Jeruzalem).

Gjersa Miraxhi etimologjikisht do të thotë ngritje ose ngjitje shkallëve çfarë shkëlqyeshëm i korespondon domethënies etimologjike, ngritjes së Muhammedit shkallëve qiellore ose udhëtimit të tij vertikal sferave të egzistencës, qënjësisë. Megjithatë, Mi’raxhin në mënyrë eksplicite nuk e gjejmë në Kur’an edhe pse si aluzion mund t’a gjejmë në disa vende, ndër të tjerat në suren Al-Isra:1 ku thuhet: “... që tia shfaqim atij nga shenjat tona ...” të cilat në suren En-Nexhm:18 cilësohen si shenja të mëdha. “Ai më të vërtet pa nga shenjat më të mëdha të Zotit të vet”. Ska dyshim se shfaqja e këtyre shenjave të Zotit ndodhi në plotshmërinë e vet të vërtet po në këtë natë.

Ajo që e bën të veçant këtë natë ose ndoshta më mirë thënë fantastike është fakti se ky udhëtim është zhvilluar në një interval shumë të shkurtër kohor.

Egzegjeti i famshëm alAlusi në komentin e tij sjell disa deskripcione që më përsëafërmi na ilustrojnë shpejtës-

inë me të cilën ka ngjarë Mi'raxhi. Thuhet se i Dërguari s.a.v.s kthehet para se t’i ftohet shtrati, kurse në një transmetim tjetër thuhet se degëza të cilën rastësisht e ndesh në momentin e ikjes, vazhdon lëkundjen në momentin e kthimit. Disa komentatorë lucid këtë shkurtësi kohore do t'a nxjerrin nga vet Teksti mu në fjalë LEJLEN (natën), që vie si ndajfolje kohe, pikërisht në përdorimin e saj në trajtën e pashquar, që në gjuhën arabe krahas tjerash shënon një pjesë nga tërësia, konkretisht një pjesë nga intervalet kohore nga e cila përbëhet nata.

Zhvillimi i Isra dhe Mi’raxhit me një shpejtësi të tillë mahnitëse është objekt habie madje edhe për kohën në të cilën jetojmë (ku në një masë të madhe janë zhdukur pengesat e kohës dhe të vendit). E mos të flasim për kohën kur ngjan meqënëse ishte shkas i afirmimit të mëtejshëm të polarizimit shoqëror të Mekës së atëhershme. Gjersa në anën e injorantëve mekas do të nxisë vetëm përgënjeshtrimin eksklusiv, përkundër faktit se Muhammedi s.a.v.s. duke u përgjegjur kërkesës së tyre do të arrij detajisht ta bëjë përshkrimin e Jeruzalemit (edhe pse kurrë me parë nuk e kishte vizituar atë), gjë që mjafton si dëshmi e pohimit të tij, në anën tjetër, tek besimtarët, duke u kuptuar si mrekulli e paimitueshme (mu’xhize) e cila dëshmon profetësinë e Muhammedit, ajo zgjon fascinimin dhe përforcon bindjen.

Megjithate, bindja apo besimi i brendshëm duhet doemos racionalisht të provohet, argumentohet. Ve-

tëm në këtë mënyrë bindja ose besimi apstrakt shndërrohet në jetë dhe gjegjësisht në kulturë.

(Ky aspekt fenomenologjik i Islamit sipas prof. A. Silajxhiqit është diçka që Islamin në esencë e dallon nga religjionet e tjera të shpallura). Kjo edhe i shpjegon të gjitha përpjekjet intelektuale që kjo dramë fantastike të zbritet në rrafshin racional.

Ndoshta është më e lehtë ose më e kapshme për arsyen që ky udhëtim të redukohet në dimenzion shpirtëror, spiritual. Andaj në mesin e komentatorëve gjejmë të tillë të cilët janë të mendimit se Isra dhe Mi'raxhi kanë ndodhur shpirtërisht, në gjumë qoftë apo në realitet (meqënëse ëndërrat e të dërguarve a.s. konsiderohen të vërteta ose ndonjëherë shpallje dhe përherë realizohen në realitet). Të tillët e gjejnë mbështetjen në: 1) ajetin e 60. të sures Al-Isra ku fjala “ERR-RRU˘JA” nga këndvështrimi i ithtarëve të këtij mendimi denoton fjalën ëndërr, kështu që shqipërimi i ajetit do të tingëllonte: "...ëndrrën të cilën ta shfaqëm (natën e mi'raxhit) e bëmë vetëm se sprovë për njerëz..."

2) Thënia e hazreti Aishes r.a.: "Ne nuk e humbëm trupin e tij sepse ai në të vërtetë me shpirt u ngrit."

Vlen të përmendet se nën hijen e këtij opinioni zhvillohet një qëndrim i ri i cili Isran e sheh si udhëtim trupor, kurse atë të sferave qiellore vetëm spirituale.

Pohimin e tyre e justifikojnë fare thjesht duke bërë pyetjen: Çfarë ka të bëjë trupi në botën e arketipeve?!

Megjithatë, mendimi i pjesës më të madhe të autoriteteve muslimane besojnë se udhëtimi i Muhammedit s.a.v.s. në dy rrafshet e tij ndodhi me trup dhe shpirt. Ata arrijnë që bindjen e tyre ta provojnë në mënyrë tejet sistematike.

Si protagonist të këtij qëndrimi e zgjodhëm skolastikun e famshëm, i cili poashtu shquhet në fushën e egzegjezës së Kur’anit, Imam Fahruddin Al-Razi, i cili apologjinë e vet e demonstron në dy rrafshe.

Rrafshi i parë synon t’a vendos Mi’raxhin në domenin e të menduarit racional, gjegjësisht të zhduk çdo pengesë që Mi’raxhin racionalisht e asgjëson. Sipaj tij disa trupa, sidomos ato qiellorë, kalojnë distancë të madhe në

interval të shkurtër kohor meqë lëvizin me shpejtësi të madhe.

Meqënëse trupat supstancialisht janë identik ato janë të gatshëm të pranojnë të njëjtat aksidenca.

Konsekuent këtij fakti atëherë edhe lëvizja e tillë si aksident është e mundur për cilindo trup.

Nëse nuk kemi asnjë pengesë racionale në përceptimin e Mi’raxhit kjo nuk do të thotë se ai realisht ka ndodhur. Ajo çfarë e bart atë nga suazat e të mundshmes racionale (in-potentia) në suazat e sendërtimit objektiv (inactu) është Teksti Hyjnorë. Kjo njëherazi paraqet rrafshin e dytë të argumentimit spekulativ të Razit.

Teksti Hyjnorë aludon në pjesmarrjen e dy trajtave të qënies (materies dhe shpirtit) në këtë Udhëtim Madhështor pikërisht në përdorimin e fjalës ABD (që dmth. Rob) ngase vetë robërimi Zotit nuk mundet të përfytyrohet vetëm se me të dy dimenzione të qënies.

Poashtu në këtë paket argumentesh hyn edhe fakti se sikur të mos ishte trupi i të Dërguarit s.a.v.s. i përfillur në këtë Udhëtim, për çfarë arsye do t’a përgënjështronin injorantët mekkas, sidomos nëse thuhet se ka ndodhur në gjumë.

Ndoshta më interesantia nga të gjitha teoritë është ajo të cilën e promovojnë Mistikët dhe Filozofët. Për ata, fenomeni i ngritjes vertikale shpreh zhveshjen e shpirtit (al-Insilakh) nga mbeturinat materiale ose trupore krahas sferave të hierarkisë së Qënjësisë, Egzistencës deri sa të fitohet njëmendësia e kulluar e Muhammedit s.a.v.s. (al-Haqiqa al-Muhammediya) të cilën Kur’ani e emëron si Ahmed.

Dilema e dytë : A e ka parë Muhammedi s.a.v.s. Zotin e vet apo jo?

Teksti i sures En-Nexhm nga natyra e tij dylaterale mundëson dy forma të leximit të përemrave vetor, andaj edhe lejon po të dy variantet e dilemës së lartpërmendur. Ajo që paraqet pikëtakimin e dy leximeve është ajeti i 5. i sures Nexhm ku thuhet: “Atë (shpallje e cila i shpallet Muhammedit) ia mësoi Fuqiforti” Vazhdon në faqen vijuese

ELIF

NË FOKUS/AKTUALE

islamske novine gazetë islame

Në varshmëri se kush është Fuqiforti, zhvillohet konteksi në dy drejtime paralele. A thua është Xhibrili, duke pasur parasyshë që ai zakonisht e zbret revelatën në rrafshin tokësor, apo ndoshta është vetë Zoti i Lavdishëm si Burim Primar i revelatës ku tani në majen e sferave më të larta të Egzistencës në mënyrë të pandërmjetsueshme i shpall robit të vet atë çfarë i shpall po në të njëjtën mënyrë sikur i shpalli Musaut a.s. pandërmjetsim duke i folur në majën e Sinajit.

Nëse konteksti zhvillohet nën ritmet e opcionit të parë, atëherë relacioni në ajetet 8 dhe 9 të sures En-Nexhm: “Atëherë iu afrua dhe pranë vehtes e tërhoqi.

Sa që në afërsi të dy harqeve madje dhe më afër ishte” qëndron në mes të Xhibrilit dhe Muhammedit a.s..

Ndër promovuesit më energjik të këtij leximi është hazreti Aishja r.a., bashkëshortja e të Dërguarit. Ajo transmeton se është e para e cila e ka pyetur të Dërguarin për domëthënien e dy ajeteve: “Ai e ka pare atë në horizontin e qartë (tekvir 23) Dhe Ai e pa për të dytën herë” Respektivisht në kë aludojnë në Zotin apo Xhibrilin? Ai u përgjigj se është fjalë për Xhibrilin dhe se vetëm dy herë e ka parë në formën e tij të vërtetë. Në vazhdimësi ajo sjell edhe një argument nga Kur’ani për ta provuar teorinë e saj: është fjala për ajetin në sures En’am ku thuhet “Atë (Zotin) nuk e arrijnë shikimet” Me këtë definitivisht përjashton mundësinë e vizionit të bekuar.

Ska dyshim se provat e h.

Aishes janë të forta por jo edhe të palëkundshme. Kjo lehtë mund të vërehet nëse përgjigjjen e të Dërguarit lidhur me dy ajetet e lartpërmendura e kuptojmë ngusht në frymen e vetë pyetjes, pra se ata kanë për qëllim Xhibrilin por jo edhe se asgjësojnë mundësinë e vizionit të bekuar.

Kurse sa i përket ajetit të sures En’am fjala “Idrak” poashtu mund të ketë domëthënien e penetrimit thelbësor dhe depërtimit në vetë esencën e objektit, me çrast kur është në pyetje Madhështia e Zotit doemos përjashtohet mundësia e tij por jo edhe thjesht pamja. (Vërejtje: siç ndoshta do të vërejmë në rrjedhën e mëtejme të ligjërimit, të pamurit e Zotit nënkupton më tepër shfaqjen e Madhështisë së Tij më intensive, me të cilën veçohet i Dërguari jonë s.a.v.s. të cilën hadithet në mënyrë alegorike na e ilustrojnë përmes fenomenit të zbulimit të perdeve. Kështu që të pamurit e Zotit më tepër i ngjason njohjes intelektuale siç pontencon Allame Tabatabi e jo atë e cila na bartet përmes organit të të pamurit).

Prandaj, në taborin opozitar do të gjejmë po nga rradhat e gjeneratave të para ose selefët r.a., siç janë Enes b. Maliku, Ibn Abbasi, Hasan el-Basriu etj., të cilët vrullshëm proklamojnë Vizionin e Bekuar të Muhammedit s.a.v.s. natën e Mi’raxhit. Tezën e vet e argumentojnë po me hadithe të të Dërguarit s.a.v.a.. Transmeton Ahmedi nga Ibn Abbasi r.a. se i Dërguari s.a.v.a. ka thënë: "E kam parë Zotin e vet". Nga Enesi përcillet: “...Ai (Muhammedi) iu afrua Gjithfuqishmit, Zotit të Madhështisë dhe Ky e tërhoqi më pranë Vetes në afërsi të dy harqeve madje edhe më afër...” (Transmeton Buhariu nga Sherik b.Abdullahi). Qartas shihet se Enesi aludon në ajetin e 8. dhe 9. të sures En-Nexhm.

Hasan al-Basri shkon më larg në komentin e tij misterioz të këtyre dy ajeteve që me të madhe i përngjan asaj çfarë teozofët quajnë al-Fena’, shkrirje dhe zhdukje e unit të krijesës në praninë imediate të Hyjnisë ose në fluksin e dritës së Bukurisë së Zotit. Këtij mendimi me të madhe i frynë në vela shpjegimi i Muxhahidit te sintagmes “Kabe Kausejni" (në afërsi të dy harqeve) të cilin Shihab al-Haffaxhit e cek në marginat e tij bërë Komentit të Bejdaviut duke thënë: Arabët në periudhën e Xhahilijetit, kur donin të lidhin aleancë në mes veti, nxirrnin dy harqe dhe i bashkonin ose i ngjitnin njërin me tjetrin saqë më tepër i përngjante një harku. Pastaj i tërhiqnin dhe gjuanin një shtizë po me të dy sëbashku në një kohë. Kjo simbolizonte se kënaqësia e njërit është edhe e tjetrit por edhe hidhërimi i njërit është edhe i tjetrit.

Ska dyshim se pjesa më e madhe e autoriteteve të sufizmit (mistikve) e pëlqejnë këtë alternativ duke e cilësuar si kulm të njohjes, kënaqësisë dhe lumturisë shpirtërore të njeriut, me çrast arrihet plotësimi qënjësor i tij. Në këtë edhe aludon komentimi i tyre i ajetit te 17 të sures EnNexhm: “Atij shikimi as nuk u lakoi e as nuk tejkaloi...”. Atij shikimi as nuk u lakoi pasi që nuk iu orvat as hijeshive të Xhennetit e as tmerrit të Xhehennemit, por u shtang para (bukurisë) të së Vërtetit (el-Hakk)” (shih Komentin e Allame alAlusit)

NË PËRFUNDIM: Fjala e Zotit (Kur’ani) duke përshkruar intelektin ose zemrën (Kalb) e komentatorit klasik përherë ka arritur ta formojë ylberin e vet të domethënieve, ashtu sikur edhe drita e diellit duke kaluar faqeve të kristalit shpërbën ngjyrat e veta. Kjo jo vetëm që dëshmon kullueshmërinë e

intelektit klasik musliman, por aq më tepër kapacitetin e pashtershëm kreativ, respektivisht gjallërinë e larmishme kulturore.

Ska dyshim se njeriu i së tashmes, modernes ka çfarë të mësoj nga ajo panoramë e larmishme të cilën e hapën këto dy dilema.

Nga e para se vetëm me shpirt të ngritur kemi edhe trupin e ngritur. Kjo poashtu mundet ndryshe të artikulohet: vetëm me shpirt të shëndoshë kemi edhe trupin e shëndoshë. Prandaj në kulturën autentike Islame kurrë nuk ka egzistuar thënia: “Në trup të shëndoshë shpirti i shëndoshë” (mens sana in corpore sano), por vetëm e kundërta ngase vetëm në këtë mënyrë mund të ngadhënjejmë atë forcë gravitacionale e cila aq fuqishëm, porsi Prometeun, na prangon për baltën e kësaj Bote Kalimtare.

Pikërisht këtu qëndron shkaku përse Islami kurrsesi nuk mundet t’a prodhojë atë etap historike të njerëzimit të cilën tradita hinduse e quan “Kali Juga” e që është tejet imanente njeriut sekularist të modernës.

Sado që të papajtueshme na duken alternativat të cilat i fsheh dilema e dytë, ato nuk janë asgjë tjetër vetëm se reperkusion i balansit gjithmbarshëm që mbretëron sferave të mikro dhe makro kozmosit, me fjalë tjera barazpeshës së Trancedencës së Zotit ose Xhelalit të Tij që implikon frikën nga Madhëria e Tij, andaj edhe largësinë (që qartas vërehet tek idhtarët e mendimit të parë), dhe në anën tjetër Imanencës së Zotit ose Xhemalit të Tij, që implikon ndjenjën e afërsisë, pra kënaqësisë kulminante e cila e përmbush robin si rezultat i dashurisë së Zotit ndaj tij, por edhe dashurisë së robit ndaj Zotit të vet.

Muhammed Ikbali sjell thënien e një mistiku ku thotë: “Muhammedi s.a.v.s. ishte atje ku askush nuk arriti të jetë por prapëseprapë u kthye. Sikur unë të isha atje kurrë nuk do t’u kthehesha”.

Dhe e vërtet, i Dërguari kthehet nga bujaria dhe karakteri i tij jovetjak që atë përjetim nga ajo afërsi ose intim me Krijuesin e vet të cilin Ibn al-Faridi mrekullueshëm e këndon: “U vetmova me të Dashurin e në mes nesh lindi një sekret më suptil se era e lehtë e cila bartë aromën e luleve të pranverës” t’a gdhend thellë në faqe të historisë. Mu nga kjo intimë lindi dhurata më e madhe të cilën do t’ia sjell Ummetit të vet që është namazi i cili ka për qëllim t’a afrojë njeriun me Krijusin e vet dhe të përjetoj atë çfarë përjetoi Muhammedi s.a.v.s.

Prandaj, Namazi është mi’raxh i besimtarit.

Edin Gjoni

tetor 2004.

12

Drejtësi apo barazi gjinie?

Muslimanët janë dëshmitarë të së Vërtetës për njerëzimin. Është detyrë mbi ta të mbështesin atë që është e drejtë. Ky është një përfundim logjik i besimit dhe dashurisë për njerëzimin.

Për nevojë të sigurimit të vetvetes, duhet që të tjerët të jenë të informuar rreth asaj që është e drejtë. Ne jetojmë në një botë ku mendimet dhe aktet tona influencojnë të tjerët. Kur një grup njerëzish nuk thërrasin të tjerët në rrugën e drejtë, ata vetveten bien në pozitë që të ndjekin rrugë të tjera.

Rezultatet e neglizhencës sonë kolektive në këtë çështje ndodhen gjithkund përreth nesh. Fushata ndërkombëtare e bërë në emër të të drejtave të grave dhe barazisë gjinore, të cilat kanë fituar rëndësi kohët e fundit, është një shembull i kësaj.

Barazia është justifikim dhe parullë çorientuese. Por, çfarë aktualisht është kuptimi i barazisë? Në matematikë, dy variable mund të shkëmbehen duke mos ndikuar në rezultat në asnjë mënyrë. Në qoftë se burrat dhe gratë janë të barabartë në këtë kuptim, atëherë gruaja mund të bëj çdo gjë që një burrë mund të bëj, dhe po në të kundërtën. Ju mund të zëvendësoni njërin për tjetrin çdokund. Kështu që gruaja mund të bëhet shofer kamioni, minator qymyrguri, roje burgu, apo çfarë të doni juve. Ngjashëm, burri mund të bëhet zotëri mami, duke zëvendësuar nënën në përkujdesjen e fëmijëve.

Kjo barazi matematikore mes burrave dhe grave është qartësisht absurde. Nevojitet vetëm të shohim diferencat biologjike dhe psiqike ndërmjet burrave dhe grave që ta kuptojmë këtë. Por, akoma, kjo është saktësisht rrugë, që e ashtuquajtura fushata për barazinë gjinore, e ndjek verbërisht. Kjo ka për qëllim zëvendësimin e relacioneve plotësuese ndërmjet burrave dhe grave me atë të kundërshtimit.

Civilizimet dhe shoqëritë që nëpër shekuj refuzuan të konsiderojnë gruan si qënie njerëzore, apo t’i japin asaj të drejta, tani kanë shkuar nga një ekstrem në një tjetër. Islami kurrë nuk ka pasur të bëjë me këso lloj marrëzirash. Atëherë kur gratë nuk kishin të drejta në botë, Islami deklaronte: “…Dhe gratë duhet të kenë të drejta të ngjashme me të kundërtit e tyre, sipas asaj që është e

drejtë.” (El-Bekare (2): 228).

Ky urdhër i Islamit qëndron edhe sot dhe do të vlej edhe për të ardhmen. Të drejta të ngjashme, jo të drejta të njëjta. Kualitet dhe jo kuantitet (barazi cilësore, jo sasiore). Së bashku burrat dhe gratë janë të barabartë në humanitetin dhe dinjitetin e tyre; në përgjegjësinë e tyre para Allahut; në përgjegjësinë e tyre për kryerjen e punëve të përcaktuar dhe të gjykohen sipas plotësimit të tyre.

Megjithatë, detyrat e caktuara nuk janë të njëjta. Atyre u janë dhënë aftësi të ndryshme nga Krijuesi i tyre; detyrat janë të bazuara në ato aftësi.

Ky ndryshim nuk është një gabim që nevojitet të rregullohet, është parim i vetëm për ndërtimin e një shoqërie të shëndoshë dhe të suksesshme. Islami liron gruan nga tirania moderne që e detyron atë të bëhet burrë për të patur kuptim vetëvlefshmërie dhe arritjeje.

Nëse muslimanët janë duke kryer detyrën e tyre patjetër duhet të pyeteshin për të drejtat universale të gruas të përcaktuara nga Islami e në përgjithësi të injoruara në Perëndim. Nëse do të veprohet kështu ky do të ishte një akt revolucionar dhe liberal. Deklarata e përgjithshme e Islamit për të drejtat e grave patjetër do të përfshinte edhe këto pika që vijojnë: 1. Krijuesi ju ka dhënë burrave dhe grave dinjitet, por forcat e imoralitetit dhe të keqës e kanë sulmuar atë në shumë drejtime. Një nga sulmet shkatërruese është pornografia. Ajo është një ofendim i respektit dhe nderit të gruas. Ajo shkakton një atmosferë ku bëhen të mundura krime të tjera kundër tyre.

Në disa shtete pornografia është industri shumë-biliona dollarësh, dhe këto shtete janë duke eksportuar këtë ndyrësi edhe në pjesë të tjera të botës. Teknologjitë e reja, sidomos Interneti është bërë medium për furnizim të kësaj ndyrësie duke i krijuar çdokund moralit një kanosje serioze. Pornografia duhet të refuzohet, dhe të gjitha tregjet respektive të shpallen të paligjshme siç është ndaluar droga si diçka e rrezikshme për njerëzimin.

2. Prostitucioni duhet të pranohet si një akt i urryer i shfrytëzimit të gruas. Kushdo që nuk e pranon këtë, thirrja e tij për respektimin e të drejtave të gruas nuk mund të merret me seriozitet.

3. Janë burrat, bijët, babal-

13

tetor 2004.

larët, bashkëshortët dhe vëllezërit që mbrojnë dhe mbështesin nënat, bijat, bashkëshortet dhe motrat e tyre. Islami e liron gruan nga skllavërimi jashtë shtëpisë, kështu që ajo mund të udhëheq pjesën më të mirë të perëndorisë. Të gjitha përpjekjet për të zhvatur këtë liri dhe sigurim ekonomik nga to, duke i drejtuar ato jashtë vendit të paqes dhe dinjitetit shtëpiak, në tregun punëtor të vrazhdë dhe shpesh mizor, duhen të ndalohen.

4. Amvisëria është një detyrë shumë e nderuar dhe përgjegjësi serioze; është bazë për një shoqëri të shëndoshë. Shoqëritë që nuk tregojnë respekt për drejtimin e shtëpisë, humbasin drejtuesit e shtëpisë e cila të çon në shtëpi të shkatërruara dhe shoqëri të prishura. Nënçmimi i detyrës së drejtimit të shtëpisë është anti-familjare dhe anti-shoqërore; kjo duhet të shqyrtohet dhe ndalohet.

5. Është e drejta e gruas muslimane të vishet me modesti, të vesh hixhab (veshje islame) dhe të refuzojë të zhvishet për ekspozim. Kjo e drejtë duhet të pranohet botërisht dhe çdo përpjekje që kufizon këtë të drejtë duhet gjithashtu të njihet si diskriminim religjioz dhe/apo persekutim.

6. Ndodhet vetëm një form legjitime e familjes, ajo e cila është krijuar nga një bashkim legjitim ndërmjet burrit dhe gruas, siç është lejuar nga të gjitha fetë e shpallura. Çdo formë tjetër jo vetëm që është jomorale, por gjithashtu i shkakton kërcënim serioz njerëzimit.

7. Familjet duhen të mbrohen nga ndërhyrje të jashtme, sidomos ndërhyrje nga instuticione shtetërore apo joshtetërore. Kjo gjithashtu përfshin ndërhyrjen me pretekst të të dhënnies së ndihmës.

Për zgjidhjen e grindjeve të familjes, Islami sygjeron procedurë tre fazash: • Të zgjidhet konflikti brenda shtëpisë.

• Të zgjidhet brenda familjes duke futur të moshuarit nga familja e burrit dhe të gruas.

• Si shpëtim i fundit, të zgjidhet në gjygjet ligjore.

Në këtë trajtim ndodhet një urtësi e madhe. Hazreti Omari (r.a.) në një direktivë dhënë kadisë (gjykatësit) thotë: “Drejtoni grindjet familjare tek familjet (kështu që ata mund t’i zgjidhin ato brenda tyre me ndihmën e të vjetërve), sepse vendimet e gjykatësit krijojnë urrejtje dhe ligësi”.

Injorimi i një skeme të tillë mund të lëndojë vetëm familjet që ky plan i ri pretendon t’i ndihmojë.

Islami nuk thërret verbërisht në barazinë gjinore; gratë e këqija nuk mund të jenë të barabarta me gratë e mira, dhe as burrat e këqij të jenë superior ndaj grave të mira.

Nga: Khalid Baig, Impact International 1999 Shqipëroi: Brunilda Brasha

AKTUALE

islamske novine gazetë islame

ELIF

Islami dhe Interneti Që pesëqind vjet e më, Umeti musliman e shikon me habi progresin shkencor të arritur nga Perëndimi. Nën injorancën e tyre harruan se në fillimin e epokës mesjetare vetë ata ishin agjenti i vërtetë i këtij progresi. Nga dijetarët musliman si Ibn Sina, El Farabi, Ez Zahravi, El Mevardi, Ibn Haldun e shumë të tjerë Perëndimi sistematikisht e mësoi shkencën.

Pasi e dehumanizoi shkencën, Perëndimi deklaroi se pikërisht ai ishte kontribuesi i vetëm i njerëzimit. Dhe, kur shkollarët musliman ranë në kontakt me shkencën e dehumanizuar ata e gjetën atë të huaj për vlerat e tyre shpirtërore duke e refuzuar tërësisht. Megjithatë, kjo nuk pati sukses.

Zhvillimi i shpejtë i shkencës dhe teknologjisë e fuqizoi Perëndimin duke e bërë atë padron të burimeve ekonomike dhe hegjemonisë politike, duke robëruar pothuajse gjithë Umetin nën kthetrat e tij.

Për të dalur nga kjo pozitë e padëshiruar, egziston vetëm një rrugë e që është kthimi i muslimanëve në binarët e kohës por pa lajthitur nga bazat e sistemit të përsosur dhe të parapërcaktuar, pra në sistemin Islam.

Sot bota muslimane ka nevojë, siç thotë Fazlur Rrahman, për disa mendje te ngritura që mund të interpretojnë të vjetrën në këndvështrime të reja përsa i përket substancës dhe të kthejnë të rejën në shërbim të së vjetrës në aspektin e idealeve.

Sikurse që shpikja e rrotës lëvizëse metalike për shtypjen e shkronjave, nga gjermani Gutenberg më 1452, filloi revolucionin e dyte në fushën e komunikimit, e që kontribuoji pa masë jo vetëm në zhvillimin e botës së ashtuquajtur Perëndimore por padyshim edhe Muslimane, ashtu edhe interneti si shpikja më mahnitëse në fushën e teknologjisë informative, që futi botën në epokën e re, në epokën informative, mund t'i shërbej pa masë jo vetëm Perëndimore por edhe asaj Muslimane.

Mendoj se me këtë rast është e tepërt të flitet shumë për teknologjinë informative. Jemi në shekullin 21. Bota sot është më pak mistere se kurdoherë. Ajo që dikur ishte e pa imagjinuar sot është realitet, ajo që ishte e pa arritshme sot është

një hap pranë.

Teknologjia informative e ka bërë botën një komunitet virtual, ku koha dhe distanca kanë humbur kuptimin e vërtetë të tyre. Një kompjuter dhe një lidhje telefonike hapin dritaren në dimenzionin abstrakt ku volumet me dituri të të gjitha fushave arrijnë deri në infinit.

Kur flitet për shtypin Islam, konkretisht atë në gjuhën shqipe pa dyshim që thelbësore është audienca, se si të mbërrihet dhe informohet ajo.

Libri, gazeta, revista, televizioni dhe radioja gjithnjë ballafaqohen me propleme të tilla si; nevoja për fonde të mëdha, distanca dhe kufijtë si dhe shpejtësia, diçka që është e huaj për internetin.

Interneti nuk është më një ëndërr e ndonjë shkencëtari por një realitet, bile edhe në shoqërinë shqiptare. Duke gjykuar nga zhvillimi i shpejtë i teknologjisë informative mund të thuhet se interneti po bëhet pjesë e domosdoshme e jetës, e cila jo vetëm që po ndikon por edhe po e ndryshon atë. Numri i faqeve të hapura në internet shtohet dita ditës në mënyrë alarmante. Nuk mund të imagjinohen të gjitha gjërat që njerëzit i kryejnë përmes internetit. Bëjnë transaksione biznesi, diskutojnë çështje të ndryshme, shkëmbejnë informacionet të të gjitha llojeve me njëri tjetrin, mundohen të zgjedhin problemet personale si dhe të të tjerëve.

Por, krahas kësaj gjithashtu flitet edhe për shumë gjera negative që sjell interneti. Përveç pornografisë, është një numër gjithnjë e më i madh i atyre që i keqinterpretojnë faktet dhe informacionet për shumë çështje duke përfshirë edhe religjionin. Disa prej tyre qëllimisht shfrytëzojnë rastin për përfitime personale e disa të tjerë në shërbim të grupeve më të mëdha, në emër të diplomacisë publike, mashtrojnë dhe eksploatojnë me bindjet dhe opinionet e të tjerëve duke ju ofruar informacione jo të sakta.

Duhet ditur se Islami e trajton internetin si komunikim verbal dhe optik. Ajo që është e le-juar, gjegjësisht e ndaluar në të folur dhe shikim në jetën e përditshme gjithashtu vlen edhe për botën virtuale – internetin.

Dilema para nesh është: të zgjedhim në mes

privimit komplet të informacioneve që i ofron interneti apo influencës së propagandës dhe keqinformimit duke zhytur vetën në sistem.

Diçka duhet të bëhet që gjithë këto të ballafaqohen me kohë, që dëmet të reduktohen deri në eliminim të plotë.

Por, fatkeqsishtë, për shumë intelektualë, shoqata, organizata dhe institucione islame interneti është diçka ende jo e kohës. Edhe televizioni 50 vjet më parë ishte diçka ende jo e kohës, por së shpejti ai na tejkaloi në kohë duke na lënë të mendojmë se si të mbrohemi nga ai. A thua duhet që edhe interneti të futet në të gjitha familjet dhe institucionet që neve të aktivizohemi, kuptohet, në mbrojtje!

Shtypi islam në gjuhën shqipe është prezent edhe në internet, por aktualisht gjendet porsi një oazë në shkretëtirë, uji i të cilës mund të jetë edhe i helmuar.

Teknologjia informative sot e bën të mundur që pas mullave dhe muftijve elektonik të fshehen njerëzit nga ata më të rëndomtit të cilët kanë njohuri bazë të informatikës dhe gjuhëve programuese deri tek agjentët e grupeve të organizuara me prapavijë destruktive anti islame.

Para se lexuesit shqipfolës të zhytën në Internet e shoh të domosdoshme që Institucionet e larta dhe kopetente Islame të përgatisin ujra të pastra ku mund të notohet dhe i cili mund të pihet.

Nuk mjaftojnë faqet të cilat e ndryshojnë përmbajtjen e tyre vetëm një herë në muaj apo të cilat vetëm prezantojnë aktivitetet e ndonjë institucioni. Nuk mjafton, bile edhe është e dëmshme, që numri i faqeve në internet në gjuhën shqipe të shtohet e pas tyre të qëndrojnë vetëm individë jo kopetent.

Pa dyshim që koha është (bile pak e vonuar) që në internet të jetë një faqe islame në gjuhën shqipe e cila nuk mban në vete numër volumi as datë e bile as orë. Faqe e cila azhurnohet sistematikisht me materiale jo vetëm religjioze por të të gjitha fushave që i përkasin sistemit Islam.

Maksima: Sot kush kontrollon mediat kontrollon botën po bëhet gjithnjë e më reale.

Omer Kajoshi

Me rastin e natës së Mi’raxhit në Ulqin

Studentët demonstruan aftësitë e tyre

Në vetëdijen e besimtarëve të këtyre trevave është gdhendur tradita e festimit të netëve të mëdha Islame. Këtë e bëjnë me agjërimin e ditëve në prag të netëve të mëdha, faljen e namazeve me xhemat në xhamitë ku falet vetëm namazi i xhumas, përgatitjen e ëmbëlsirave, ndezjen e dritave gjatë natës në minare, si dhe në shtëpitë e muslimanëve (ku dhe udhëtarit të rastit i lë përshtypje të veçantë), dhënien e sadakës apo veprimi i ndonjë hajrati për rahmetin e të vdekurve të tyre, si dhe me program fetar (mevlud) në xhamitë apo në ndonjë vend të përshtatshëm për të.

Bashkësia Islame e Ulqinit në bashkëpunim me studentët e këtyre trevave, të cilët vijojnë studimet në Universitetet Islame, me 11 shtator

2004, në ora 20.00, në sallën e Kuvendit Komunal, organizoi mbrëmjen fetaro-kulturore në shenjë të Natës së Mi’raxhit me temë ”T’i afrohemi Krijuesit”.

Ligjëruesi i parë ishte Arben Tahiri, student në studimet postdiplomike në Universitetin Marmara, në Stamboll. Punimin e tij e titulloi “Rrethanat historike të Mi’raxhit” Në vijim ligjëroi Edin Gjoni, student i studimeve postdiplomike në Universitetin Al-Az’har , në Kairo. Punimi i tij u titullua “Isra dhe Mi’raxhi në objektivën e letërsisë së komentit klasik” Punimi i fundit u titullua “Ngritja e njeriut me fjalën La ilahe il-la Llah” të cilën e ligjëroi Kujtim Demiri, gjithastu student në Universitetin Al-Az’har, kurse Safet Resulbegu, nga i njëjti Universitet, për shkaqe shëndetësore nuk ligjëroi.

Në mes të ligjëratave u interpretuan ilahi nga kori i Bashkësisë Islame të Ulqinit nën udhëheqjen e Fiqri Hasanagës, profesor i muzikës.

Si zakonisht programi u fillua me këndimin e një pjese nga Kur’ani Kerim, të cilën e interpretoj Edin Gjoni.

Në emër të Bashkësisë Islame të Ulqinit të pranishmit i përshëndeti kryetari dr.Gani Karamanaga.

Tubimin e hijeshoi prezenca e përfaqësuesëve të Meshihatit të Bashkësisë Islame të

Malit të Zi, Myftiu h. Jusuf ef.Gjokaj, sekretari i Meshihatit h. Bajro ef. Agoviqi dhe h.Omer ef.

Kajoshi, ku në emër të tyre tubimin e përshëndeti Myftiu.

Ky aktivitet ishte i mirëpritur prej masës që dëshmoi prezenca masive e besimtarëve, me ç’rast vlen të ceket se salla e Kuvendit Komunal ishte e ngushtë për t’i pranuar të gjithë të interesuarit. Një numër i konsiderueshëm përcjellën programin jashtë ambijentit të sallës.

Në fund Kryeimami h. Rexhep ef. Lika falenderoi ligjëruesit dhe ju uroj suksese në studimet e mëtejshme.

R. Jusufi

Nëpër kohët Ka kohë që shkoj kah me çon jeta Shtegtoj nëpër këtë botë që është si labirinth Ka vite që ndjeki kohën Ajo më paraprin dhe më përcjell Më çon drejt fundit në pafundësi Drejt vdekjës Jetës së amshuar Imer Gruda

ELIF

IZ VJERSKOG žIVOTA

islamske novine gazetë islame

Izgradnja Centralne džamije u Baru

oktobar 2004.

14

Nikšić

Odraz savremenih potreba „Grudska” džamija Prvi obrisi buduće džamije

dobila imama

Edin ef. Agović je od septembra ove godine preuzeo dužnost stalnog imama «Grudske» džamije u Nikšiću.

Ovo radno mjesto decenijama je bilo upražnjeno. Povremeno u ovoj džamiji su službovali imami u toku Ramazana i vjerskih praznika.

Postavljenje imama obradovalo je nikšićki džemat. To potvrđuje odziv vjernika, mještana i studenata, kao i polaznika vjeronauke.

Mehdija Demirović

Lejletu - l - mi'radž u Ulcinju

Simpozijum o Mi'radžu U Baru se, ovih dana, ubrzano privode kraju radovi na temeljnoj ploči buduće Centralne džamije. Uporedo sa radovima na temeljnoj osnovi, teku i radovi na podizanju zidova, tako da su obrisi buduće građevine već vidljivi.

U dosadašnjim radovima je utrošeno oko 100 hiljada eura, a realizacija čitavog projekta će koštati oko 2 miliona eura.

Odbor islamske zajednice u Baru je otvorio Fond za izgradnju Centralne džamije i formirao pododbor za prikupljanje sredstava, koji je aktivan ispred Kulturnog centra «Rumija» u Čikagu. Velika su očekivanja da će dobrotvori iz Bara i dijaspore, najvećim dijelom, obezbijediti sredstva, da ova džamija, relativno brzo, bude u upotrebi..

Glavni projekat Centralne džamije su besplatno

izradili arhitekte iz Ulcinja Selim Resulbegović i Fuad Mavrić. Ukupna površina objekta je 3 200 m2, a predviđena je na vakufskoj parceli «Gornja Čeluga», površine 5 804 m2, u barskom naselju Polje. Inače, objekat uključuje džamiju sa dva minareta, gasulhanu, dva stana i prateće sadržaje: učionice, kancelarije, biblioteku, salu za predavanja i dr. Naknadno je u projekat uvrštena i sportska sala, koja će biti ispod džamije. Izvođač radova je firma «Unioning» iz Bara.

M.Milaimi Kamen temeljac džamije je, pred velikim brojem okupljenih građana, vjerskih predstavnika svih konfesija i opštinskih zvaničnika, 28. jula 2002. godine, položio tadašnji reis IZ Crne Gore hadži Idriz ef. Demirović.

Restauracija pljevaljske sahat kule Ovih se dana privode kraju radovi na restauraciji pljevaljske Sahat-kule. Projekat koji obuhvata restauratorske i konzervatorske radove, uradio je Građevinski fakultet iz Podgorice, a radove izvodi pljevaljsko preduzeće '' Ving ''.

Projektom je predviđena promjena krovne konstrukcije i krovnog pokrivača, kao i popravka oštećenog ''alema'', unutrašnjeg stepeništa, ulaznih vrata i svih dotrajalih elemenata.

Planirano je i stavljanje u funkciju starog satnog mehanizma, za što su obavezu preuzeli pljevaljski inžinjeri mašinstva Mustafa Ajanović i Slavko Krezović.

Kompletne radove na Sa-

hat-kuli finansira lokalna vlast SO-e Pljevlja.

O pljevaljskoj Sahat-kuli nema pouzdanih podataka, kako o graditelju, tako i o vremenu gradnje, ali na osnovu materijala od kojeg je građena i izbora lokacije, smatra se da je sagrađena odmah poslije gradnje Husein-pašine džamije. S obzirom da su Pljevlja, tada Taslidža, već 1576. godine postala sjedište hercegovačkog sandžaka i bila jedini privredni, kulturni, administrativni i duhovni centar ovih prostora punih 257. godina, prirodno je da su i objekti, građeni u to vrijeme, u principu odgovarali takvom statusu.

Sahat-kula je uz Huseinpašinu džamiju jedini očuvani

objekat islamske arhitekture na ovom prostoru. Izgrađena je sjeverozapadno od Huseinpašine džamije, na udaljenosti od oko 30 m, pa zajedno sa starim grobljem, džamijom i šadrvanom, čine izvanrednu skladnu cjelinu. Sahat-kula je građena od kamena, a u osnovi je kvadratna (3,70 X 3,70 m) sa debljinom zida u podnožju 92 cm, a na vrhu 70 cm, tako da su stranice kule u obliku trapeza. Visina Sahat-kule je oko 24 m, krov je od drveta, pokriven olovnim limom. Na njemu se nalazi bakarni alem od kojeg su ostale dvije kugle prečnika oko 20 cm.

Satni mehanizam potiče iz Austrije, ali nije poznata godina izrade.

J. Durgut

U Ulcinju je, u duhu ovdašnje islamske tradicije, 11. septembra ove godine obilježena mubarek noć Mi'radža. Organizator svečanosti je Odbor Islamske zajednice.

Program svečanosti pod motom “Približimo se Stvoritelju” izveo je ulcinjski hor kasida i ilahija pod vođstvom muzikologa Fiqri Hasanage.

Značajnu novinu u programu predstavljalo je učešće studenata islamskih studija iz ovoga kraja.

Oni su obradili sljedeća izlaganja: “Istorijske okolnosti Mi'radža” - Arben Tahiri, postdiplomac na Univerzitetu “Marmara”, Istambul, “Isra i Mi'radž u objektivu islamske klasike”- Edin Gjoni, postdiplomac na Univerzitetu “AlAzhar”, Kairo, “Čovjekovo uzdizanje uz La ilahe illallah”, Kujtim Demiri, student “Al-Azhara”.

Safet Resulbegu, takođe student “Al-Azhara”, iz zdravstvenih razloga je bio spriječen da se obrati planiranim izlaganjem.

Ukupnim sadržajem, a posebno kvalitetom izlaganja, bio je to, svojevrsan simpozijum o Mi'radžu.

Na početku programa prisutnima se obratio dr Gani Karamanaga, predsjednik Odbora, a na kraju H. Redžep ef. Lika, glavni imam.

Skupu je prisustvovala delegacija Mešihata: muftija h. Jusuf ef. Đoković, sekretar h. Bajro ef.

Agović i h. Omer ef. Kajoshi. U njeno ime, Muftija je pozdravio Organizatora i učesnike.

Sala Skupštine Opštine bila je premala da primi veliki broj zainteresovanih, ali se Organizator pobrinuo da preko vanjskog ozvučenja, prisutnima omogući praćenje programa ove nesvakidašnje manifestacije.

R. Jusufi Pljevaljska Sahat-kula - biser islamske arhitekture

15

IZ VJERSKOG žIVOTA

oktobar 2004.

islamske novine gazetë islame

ELIF

U Tuzli održani VI Sportski susreti

Sarajevo najbolje, Crna Gora najkorektnije

Reis islamske zajednice Crne Gore Rifat ef. Fejzić uručuje medalje pobjednicima u disciplini trčanje 4x100 metara

Takmičari koji su predstavljali Islamsku zajednicu Crne Gore Latić Sinan, Nurković Rahman, Jusufi Rifat, Rustem Zagaj, Murić Rahman, Ćatović Asmir, Kačar Rahman, Hasanović Irfan, Demirović Mehdija, Hadžijić Sadmir, Halilović Meisid, Sali Bajri, Isa Aljoši, Redžep Veliu i Dragolovčanin Muhamed Tuzla, 20-23. avgust 2004. godine – U organizaciji Udruženja ilmije BiH, u Tuzli su održani VI Sportski susreti zaposlenika u islamskoj zajednici BiH i u okruženju. Domaćini ovih tradicionalnih susreta, na kojima se okupilo osam ekipa sa preko stot-

inu učesnika, bili su Behrambegova medresa u Tuzli i Medžlis IZ Tuzla.

Takmičare i goste, među kojima su bili i reis IZ Crne Gore Rifat ef. Fejzić i gradonačelnik Tuzle, Jasmin Imamović, u ime Organizatora selamio je predsjednik

Glavnog odbora Udruženja ilmije BiH, Muharem ef. Hasanbegović.

Susreti su održani na gradskom stadionu ''Tušanj'' i u sportskoj dvorani ''Mejdan'', a učesnici su se takmičili u atletici, stonom tenisu, šahu, košarci i fudbalu.

Najbolje rezultate postigli su tak-

mičari sarajevskog Muftiluka, dok je drugo mjesto pripalo sandžačkom, a treće Muftiluku tuzlanskom.

Takmičari iz Crne Gore osvojili su prestižno priznanje za poštenu igru ''fair play'', kao i dvije srebrne medalje i jednu bronzanu. Asmir Ćatović je osvojio 2. mjesto u trčanju na 800 metara, Rahman Murić je bio 3. na 100 metara, a srebro na štafeti 4x100 metara osvojili su Muhamed Dragolovčanin, Irfan Hasanović, Asmir Ćatović i Rahman Murić. Takmičarima iz Crne Gore je ovo prvi put da učestvuju na sličnim nadmetanjima, što dodatno vrednuje osvojene nagrade.

Atmosfera na susretima je bila izuzetna, a sve pohvale idu domaćinu koji je nesvakidašnjim gostoprimstvom učinio da se gosti u ''gradu soli'' osjećaju kao kod kuće.

Domaćin sportskih susreta

Behram-begova medresa - najstarija obrazovna ustanova u sjeveroistočnoj Bosni zabranjen od tadašnjeg državnog režima.

1974. godine porušena je i njena zgrada, a ostavljena je samo kapija, koja je i danas najprepoznatljiviji simbol Tuzle. Njen rad je

Behram-begova medresa u Tuzli je najstarija obrazovna ustanova u sjeveroistočnoj Bosni. Po relevantnim istorijskim izvorima, počela je sa radom početkom XVII. stoljeća. U toku svoga postojanja, medresa je bila središte duhovnog i kulturnog života Tuzle i šire okoline. Kontinuiran viševjekovni rad Medrese tekao je do 1949. godine, kada je

obnovljen u toku posljednjeg rata, pa je I generacija najnovijeg perioda započela školovanje 6. oktobra 1993. godine.

Danas je Behram-begova medresa smještena u rekonstruisanim i novosagrađenim školskim objektima. Nastavu pohađa oko 350

učenika, raspoređenih u dvanaest odjeljenja.

U vaspitno-nastavnom procesu sudjeluje 40 profesora, a školovanje u Medresi je četvorogodišnje. O radu Medrese brine Rijaset Islamske zajednice u BiH, kao njen osnivač.

Upravnik Medrese, Mehmedalija Čandić, nam je, u razgovoru za Elif, predočio značaj koji se u Medresi pridaje islamskom vaspitanju, moralu i sportu: ''Sport oplemenjuje insana i zbližava ljude. On je, uz islamski odgoj, brana za poroke, koji danas predstavljaju opasnost za mladež. Mi u Medresi, pridajemo sportu veliki značaj, za što je najzaslužniji rahmetli Fuad Hajrović, koji je i sam bio istaknuti sportista i koji je pokrenuo prve sportske sekcije u Medresi''. Polaznici i polaznice Medrese su u obavezi da pohađaju sekcije plivanja i samoodbrane, kao i da iste polože prije sticanja diplome o svršenoj medresi.

Istoga dana u Cazinu (BiH) održana velika svečanost otvaranja Medrese ''Džemaludin Čaušević''

Kamen temeljac novootvorene Medrese položio rahmetli Alija Izetbegović Cazin, 21. avgust 2004. godine – Pred nekoliko hiljada okupljenih Krajišnika, svečano je otvorena cazinska Medresa ''Džemaludin Čaušević''. Njena izgradnja je počela 1998. godine, kada je kamen-temeljac za obnovu Medrese položio rahmetli Alija Izetbegović, prvi predsjednik BiH. Svečanosti su prisustvovali reisu-l-ulema Islamske zajednice u BiH dr.

Mustafa ef. Cerić, mnogobrojna ulema i državni zvaničnici, predvođeni premijerom Vlade FBiH Ahmetom Hadžipašićem. ''Vjerujem da Medresa u Cazinu nikada više neće biti zatvorena, ali i da će ova ustanova biti korijen iz kojeg će izrasti najbolji sinovi BiH u islamu'' – kazao je između ostalog reis ef. Cerić. Čast da pozlaćenim ključem otvori vrata Medrese, pripala je hadži Izetu Jusiću iz Velike Kladuše, koji je za Medresu izdvojio 30.000 maraka.

M. Demirović

ELIF

IZ VJERSKOG žIVOTA

islamske novine gazetë islame

oktobar 2004.

Rožaje brine o vjerskim objektim

16

Renovirano munare džamije u Suhom Polju

Gradi se nova Gornja džamija

Postavljeni temelji džamije Sultan Murat II

U Rožajama je u toku izgradnja džamije Sultan Murat II, koja je, pod naletima jakih vjetrova, nastradala u aprilu ove godine,.

Urađeni su zemljani radovi, postavljeni temelji i donja ploča.

Do kraja godine, planirana je izgradnja dva sprata suterena, a

završetak radova džamije, koja će imati dvije munare, očekuje se naredne godine.

Džamija Sultan Murat II, u narodu poznatija kao Gornja džamija, sagrađena je 1450. godine. Sagradio je Sultan Murat II za potrebe askera, u neposred-

noj blizini tadašnje kasarne.

Džamija je imala debele kamene zidove sa malim prozorima, drveno munare i četvorovodni krov od šindre. Nekoliko puta je obnavljana, ali su je posljednji vjetrovi toliko uništili da se moralo pristupiti njenom rušen-

ju.

Pri kraju su i radovi na munari džamije u Suhom Polju, a u skorije vrijeme se očekuje i početak izgradnje džamije na

Bandžovom Brdu.

Za ove aktivnosti vlada veliko interesovanje svih ljudi u Rožajama i u inostranstvu.

Dž. Dacić

Hrvatska

Sarajevo

Reisu-l-ulema BiH U Osijeku će se graditi džamija primio palestinskog ambasadora Osijek

Sarajevo,14. septembar, (MINA) - Reisu-l-ulema dr. Mustafa Cerić primio je danas ambasadora Države Palestine u BiH Majeda Ma’aroufa.

Ambasador Države Palestine u BiH upoznao je reisu-l-ulemu s teškom situacijom u Palestini i prenio čestitke palestinskog predsjednika Jasera Arefata reisu-l-ulemi u povodom lejletu-l-miradža.

U razgovoru, palestinski ambasador je istakao da nikakve prijetnje neće pokolebati predsjedni-

ka Jasera Arafata na putu traženja pravednog i sveobuhvatnog mira u Palestini i na cijelom bliskom istoku.

Razmatrano je i pitanje aktiviranja međureligijskog dijaloga za pomirenje između Palestinaca i Izraelaca Reisu-l-ulema je zamolio ambasadora da prenese najljepše želje predsjedniku Arafatu,muftiji palesatinskom Ikrime Sabriju, te palestinskom rukovodstvu i narodu.

Sarajevo

Uprava grada Osijeka i Islamska zajednica Osječkobaranjske županije potpisali su krajem septembra kupoprodajni ugovor za gradsko zemljište veličine 3200 m2, na kojemu će se graditi džamija.

Ugovor, vrijedan oko 55.000 eura, potpisali su osječki dogradonačelnik Zlatko Benašić i predsjednik Islamske zajednice Adem Imamović.

Dogradonačelnik Benašić rekao je da je gradnja džamije dokaz da je Osijek multikulturalna sredina.

Adem Imamović izrazio je zadovoljstvo što nakon napisa u medijima o gradnji džamije u Osijeku nema negativnih reakcija, nego, naprotiv, građani daju podršku tom projektu.

Džamija bi, po njegovim riječima, trebala biti gotova za pet godina.

(Index OL)

17

OD MAŠRIKA DO MAGRIBA

oktobar 2004.

islamske novine gazetë islame

Rak se kao požar širi u Iraku BAGDAD, – Tumor i defekti novorođenčadi se u Iraku šire kao požar još od zalivskog rata kojeg je Amerika povela 1991 godine. Doktori su to opisali kao iračku verziju influence.

Prema posljednjim proračunima iračkog Ministarstva zdravlja, osiromašeni uranijum (DU) kojeg je Amerika sa svojim saveznicima koristila u ratu protiv Iraka odnio je od 120.000 do 140.000 života Iračana.

Kako londonski Al-Quds Press, prenosi Irak je gotovo postao radioaktivna pustoš. Zbog smrtonosnih nuklearnih supstanci broj defektnih novorođenčadi i rakom oboljelih Iračana se svakim danom povećava.

Svake godine 7.500 Iračana oboli od karcinoma, kaže dr.

Abdul Kazimi, direktor jedine bolnice u Bagdadu za nuklearnu medicinu.

Spomenute supstance uzrokuju takozvani «sindrom zalivskog rata» (Gulf War Syndrom), još neobjašnjivu bolest koja je navodno zarazila na stotine hiljada zalivskih veterana.

Novinski izvještači navode da je oko 100.000 tona municije osiromašenog uranijuma korišćeno u vojnoj operaciji «pustin-

jska oluja». To je prvi put da se takvo oružje koristilo u ratnim sukobima.

Sjedinjene Američke Države su 16. januara 1991. godine sa svojim saveznicima započele operaciju «pustinjska oluja» kako bi oslobodile Kuvajt.

Besprimjerno američko vazdušno bombardovanje i prodorne granate osiromašenog uranijuma natjerale su Iračane da se 27. februara u očaju povuku iz Kuvajta.

POGORŠANO STANJE Irački specijalista za karcinogen Abdulhamid Halifa kaže da su trinaestogodišnje sankcije od strane SAD-a zadale jaki udarac Iraku i dodaje da: «To predstavlja katastrofu svjetskih razmjera koja je izmakla kontroli».

«Kod Iračana su se slučajevi oboljenja od raka počeli javljati početkom zalivskog rata 1991. godine. Najveća rasprostranjenost te bolesti desila se na jugu zemlje i to kod žena.»

Ovaj specijalista tvrdi da su pješadijske trupe najviše izloženie radijaciji osiromašenog uranijuma.

On dalje veli da kontaminirana voda, uvezena hrana čiji su rokovi upotrebe istekli, op-

Velika Britanija

U Blekburnu zabranjen ezan Muslimanima u Britaniji je zabranjeno oglašavanje ezana preko džamijskih ozvučenja, javio je vodeći britanski časopis.

Vijeće Blackburna je odbilo zahtjev džamije Nuru-lislam da oglašava ezan putem džamijskih ozvučenja, pravdajući takvu odluku zaštitom osjećanja pristalica drugih vjera, javio je Guardian.

«Moramo imati u obzir da u toj oblasti postoje ljudi koji nijesu muslimanske vjere», rekao je Fred Slater, jedan od vijećnika.

Odluka vijeća je došla nakon što su posjetioci džamije podnijeli peticiju sa 182 potpisa, zahtijevajući da se dozvoli pozivanje na namaz preko džamijskog ozvučenja, naglasivši da će se ezan čuti samo u Audley Rangu, gdje su većina stanovnika Azijci.

Džematlije Nuru-l-islam džamije su negodovali povodom odluke vijeća, čudeći se kako se mogu prodavači sladoleda oglašavati ulicama Blackburna dok se istovremeno muslimanima zabranjuje poziv na molitvu.

«Možda to ne bi bilo u redu na području gdje su većina ljudi nemuslimani. Ali 90% ljudi u Audley i Queen Parku su Azijci», rekao je vijećnik Salim Mulla.

«Postoji nekoliko džamija u Blackburnu koji imaju dozvolu za oglašavanjem ezana pet puta dnevno», dodao je on.

Mulla, takođe, kaže da je džamija deset godina koristila pravo na oglašavanje ezana.

«Ali uslijedile su jedna ili dvije žalbe i onda se došlo do zaključka da, ustvari, ne postoji dozvola za oglašavanjem ezana».

Fotografija iračkog djeteta oboljelog od raka

ustošena zdravstvena infrastruktura, takođe utiču na katastrofu.

On naglašava da zagađena okolina uzrokuje 70% oboljenja od raka, a hrana 30%.

Iračanin Farras Abd kome je daidža žrtva osiromašenog uranijuma kaže da su molitve njegova jedina opcija.

«Bolnici nestaje medikamenata i ne može izaći na kraj sa rastućim brojem bolesnih od raka koji radi liječenja ne mogu

dolaziti iz daleka», naglašava on.

SMRTONOSNA SUPSTANCA Prema programu UN-a za očuvanje okoline (UNEP), osiromašeni uranijum je veoma gust metal. To je sporedni proizvod procesa izgradnje nuklearnih bombi i goriva za reaktore, tokom kojeg se uranijum podložan fisiji odvaja od prirodnog uranijuma.

Osiromašeni uranijum, može biti radioaktivan oko četiri hiljade godina.

ELIF

U Velsu se muslimanskim studentima nudi halal hrana Vijeće Cardiffa, glavnog grada Velsa, primilo je inicijativu od strane jedne političke partije da muslimanskim studentima u britanskoj kneževini osigura halal školske obroke.

Vijeće navodi da je pokret The Palid Cymru «reafirmisao svoju težnju da osigura prikladne školske obroke koji su inače osigurani za sve učenike shodno njihovim religioznim propisima o ishrani, kulturnim nasljeđem ili religijskim vjerovanjima, jer je važnost toga očigledna», javio je BBC News Online.

«Ono što treba da uradimo jeste da osiguramo halal hranu i učinimo je dostupnom muslimanskoj djeci u cijelom Velsu», izjavila je za BBC, partijski lider Leanne Wood. Ona je na kraju istakla spremnost «na saradnju sa lokalnim predstavnicima kako bi osigurali hranu koja je ljudima potrebna kao osnovno pravo».

Islam nalaže da pored morske hrane, muslimani mogu jesti meso koje je zaklano na poseban način prilikom kojeg se mora spomenuti Allahovo ime.

Zbog opstanka, muslimani Švedske mijenjaju imena ŠTOKHOLM, – Puno muslimana i emigranata, osjećajući se ugroženim zbog jasne rasne diskriminacije je prilikom zapošljavanja u Švedskoj, promijenilo svoja imena, kako bi opstali živjeti u ovoj evropskoj zemlji.

List Dagens Nyheter je u septembru objavio detaljan izvještaj po kome veliki broj švedskih građana mora promijeniti svoja arapska ili islamska imena u tipična švedska, kako bi sakrili rasni ili religijski identitet – nadajući se tom prilikom da će pronaći posao.

Iranac Boyan Asghari je promijenio ime u Stevena Sandneila, Muhamed je izabrao sebi ime Anderson – inače tipično švedsko ime, a Halid je odabrao da se zove Stevenson.

«Morala sam to učiniti kako bih našla posao. Na radnom tržištu Švedske evidentna je diskriminacija Arapa i muslimana», rekla je za švedske dnevne novine Anna, prijašnja Amani.

PROVJERA NA TERENU List je provjerio mehanizme pronalaženja posla i selekcije i otkrio da je taj proces za Arape i muslimane diskriminirajući. Četiri švedska građanina, od kojih su dvoje bili švedskog porijekla, a drugo dvoje arapskog ili muslimanskog sa arapskim imenima, kontaktirali su poslodavce za ista upražnjena mjesta.

Rezultati otkrivaju da su kandidati švedskog porijekla odmah dobili posao, dok takve sreće nijesu bili dva druga kandidata sa arapskim imenima.

Prema švedskom Ministarstvu za civilne poslove,

nekoliko Arapa i muslimana u Švedskoj su se tokom druge polovine 2003. godine prijavili da promijene svoja imena u nadi da će ugrabiti priliku za zaposlenjem.

Mijenjanje imena u Švedskoj je uobičajena procedura i dostupna je svakom.

DRUGORAZREDNI TRETMAN Mnoge društvene institucije u Štokholmu su primile žalbe nekoliko Arapa i muslimana da su otpušteni sa posla ili da su njihove aplikacije za zapošljenje uklonjene. Švedska je domovina zajednice muslimana koja broji oko 400.000 ljudi. Mnogi od njih su od napada na Washington i New York 11. septembra, osjetili diskriminaciju zbog svojeg arapskog ili muslimanskog porijekla.

Ministar za manjinska i ljudska prava Mona Sahlin je rekla da je vlada potrošila milione kruna u uvjeravanju Švedskih građana da budu otvoreniji prema emigrantima u zemlji. Švedske dnevne novine se slažu da Arapi i muslimani u Švedskoj bivaju tretirani kao građani drugog reda, što ih čini jako zavisnim od finansijske pomoći institucija za socijalnu pomoć.

Nadalje, te institucije apeluju na one koji primaju pomoć da rade najobičnije poslove. Švedske novine su objavile da u toj zemlji jedan milion ljudi prima socijalnu pomoć.

Pripremili: Dž.R. i M.D.

ELIF

islamske novine gazetë islame

Dr. Jusuf el-Karadavi

SA MINBERE

oktobar 2004.

18

SVOJSTVA ROBOVA MILOSTIVOG

SKROMNOST

Allah, dž.š., u Svojoj Knjizi veli: «A robovi Milostivoga su oni koji po Zemlji mirno hodaju, a kada ih bestidnici oslove, odgovaraju; «Mir s vama!» i oni koji provode noći pred Gospodarom svojim na tle padajući i stojeći; i oni koji govore;» Gospodaru naš, poštedi nas patnje u džehennemu, jer je patnja u njemu, doista propast neminovna, on je ružno prebivalište i boravište»; i oni koji, kad udjeljuju, ne rasipaju i ne škrtare, već se u tome drže sredine; i oni koji se mimo Allaha drugom bogu ne klanjaju, i koji, one koje je Allah zabranio, ne ubijaju, osim kad pravda zahtijeva, i koji ne bludniče; - a ko to radi, iskusiće kaznu, patnja će mu na onom svijetu udvostručena biti i vječno će u njoj ponižen ostati; ali onima koji se pokaju i uzvjeruju i dobra djela čine, Allah će njihova rđava djela u dobra promijeniti, a Allah prašta i samilostan je; a onaj ko se bude pokajao i dobra djela činio, on se, uistinu, Allahu iskreno vratio; i oni koji ne svjedoče lažno, i koji prolazeći pored onoga što ih se ne tiče, prolaze dostojanstveno; i oni koji kada budu opomenuti dokazima Gospodara svoga, ni gluhi ni slijepi ne ostanu; i oni koji govore: «Gospodaru naš, podari nam u ženama našim i djeci našoj radost i učini da se čestiti na nas ugledaju!»

-oni će biti, za ono što su trpjeli, odajama džennetskim nagrađeni i u njima će pozdravom i blago-slovom biti susretani, u njima će vječno ostati, a kako su one divno prebivalište i boravište! (Furkan:63-76). Istinu je rekao Uzvišeni Allah!

U okviru ovog časnog ajeta prikazan je portret robova Milostivog. U njemu je Allah pojasnio kriterijume i mjere te odabrane grupe ljudi. Allah ih je učinio primjerom na koje se treba ugledati i uzorom za kojim se treba povoditi. Robovi Milostivog su oni robovi čija se pripadnost dovodi u vezu sa samim Allahom, dž.š.

Znamo da postoje robovi šejtana, taguta, strasti, dinara i dirhema. Poslanik, a.s., je rakao: «Propao je rob dinara, dirhema, i crno porubljenog ogrtača.». Dakle, kada postoje robovi slave i časti, pića i droga, žena i strasti, onda takođe postoje i robovi Milostivog. To su oni robovi od kojih je šejtan digao ruke iz nemoći da ih se dočepa: «E tako mi dostojanstva Tvoga,» reče - , «sigurno ću ih sve na stranputicu navesti, osim Tvojih među njima robova iskrenih.!» (Sad:82-83) Allah, dž.š., takođe, veli: «Ali, ti, doista, nećeš imati nikakve vlasti nad robovima Mojima!» A Gospodar tvoj je dovoljan kao zaštitnik!» (Al-Isra:65) To su robovi koji se dovode u vezu sa Allahovim svetim Bićem. Allah je bio zadovoljan dovesti ih u vezu sa Svojim Bićem koje se naziva Milostivim, a to nam ujedno nagovještava da su oni Njegovi milosnici i da spadaju u okviru Njegovog rahmeta, te da ih milost okružuje i s lijeva i s desna, iznad i ispod njih, jer su oni doista, robovi Milostivog.

Prije toga u ovoj suri Allah je o mušricima rekao: «A kad im se rekne: «Padajte ničice pred Milostivim!» - oni pitaju: «A ko je Milostivi? Zar da padamo ničice samo zato što nam ti naređuješ»? I još se više otuđuju.»

(Al-Furkan: 60) Na drugoj strani, postoje ljudi koji su spoznali Milostivog i imaju ispravno poimanje o Njemu. Oni izvršavaju ono što im

je zapovijeđeno. To su iskreni robovi. To su robovi koji Allahovu vjeru iskreno ispovijedaju, a njih je Allah dostojnim za to učinio.

Da li želiš biti od robova Milostivog?

Da li želiš biti u vezu sa Allahom, dž.š.?

Ako želiš, onda saznaj njihovu bit, svojstva, i karakteristike. Spoznaj ko su robovi Milostivog kako bi se potrudio da budeš jedan o njih. Ovdje se ne radi samo o pričanju i pozivanju, već o nečem mnogo značajnijem. Puno je onih koji za se-be govore: ja sam jedan od robova Milostivog, ali mu njegova djela govore i kazuju: ne ti si jedan od robova šejtanovih!

Robovi Milostivog imaju odlike, svojstva i specifičnosti. Njih je Allah spomenuo u navedenim ajetima, a nema ništa preče nego da svake džume živimo u zagrljaju tih ajeta.

Prvo svojstvo robova Milostivog je da oni po zemlji spokojno hodaju. Pogledaj kako je Alah, dž.š., ovim svojstvom otpočeo opisivanje robova Milostivog: «oni koji po Zemlji mirno hodaju.»

Zašto se hodanje toliko uzima u obzir?

Zar način i svojstvo hodanja imaju značaj kod Allaha, dž.š.?

Da, ono zauzima važno mjesto, jer je to upravo odraz mentaliteta i morala onoga koji hoda. Oholi i nasilni ljudi imaju svojstveno hodanje, a skrušeni vjernici imaju sebi svojstveno hodanje. Oni hodaju spokojno i uljudno. Kod njih nema oholosti, niti silništva. Oni se nad nikim ne nadvisuju.

Oni nijesu nakostriješeni i naduveni. Od njih niko ne hoda umišljajući tom prilikom: o Zemljo, rascijepi se jer ja nad tobom hodam!.Ne, oni hodaju i poistovjećuju se sa onima koji znaju da su iz zemlje izašli i da se u nju vraćaju: «Od zemlje vas stvaramo i u nju vas vraćamo i iz nje ćemo vas po drugi put izvesti.» (Ta ha: 55) U Allahovim mudrim savjetima u suri Isra' nalazi se zabrana od obijesnog, razuzdanog, uobraženog, umišljenog i gordog hodanja. To je upravo ovaj savjet: «Ne hodi po zemlji nadmeno, jer zemlju ne možeš probiti ni brda u visinu dostići.» ( Al-Isra': 37) Nećeš probiti zemlju bez obzira koliko po njoj udarao stopalima, niti ćeš brda u visine dostići bez obzira koliko podizao vrat i uzdizao glavu, pa zato hodaj skrušeno da bi te Allah zavolio i da bi te zavoljeli ljudi. A znaj da Allah ne voli oholog i hvalisavog.

Zato nalazimo da Kur'an u sljedećem ajetu govori o Lukmanovom sinu kojeg je savjetovao. Taj savjet je sljedeće sadržine: «I iz oholosti, ne okreći od ljudi lice svoje i ne idi zemljom nadmeno, jer Allah ne voli ni gordog ni hvalisavog. U hodu budi odmjeren, a u govoru ne budi grlat; ta najneprijatniji glas je revanje magarca!» (Lukman:1819) Nemoj ljudima govoriti bez naklonosti i bez prijaznog lica. Nemoj dopustiti da budeš nemaran naspram ljudi kada oni s tobom budu pričali, već ih prihvati i sa njima vedra lica govori. Al-Muhtal, je onaj koji demonstrira tragove oholosti u djelima a AlFehur, je onaj koji manifestira tragove svoje oholosti u riječima, govoreći, na primjer: ja

sam taj, sin toga i toga, porijeklom od tog i tog plemena!

Allah ne voli uobražene niti hvalisave, već voli skromne koji znaju svoju vrijednost i koji ne ponižavaju nikog od ljudi.

«Oni koji po Zemlji mirno hodaju.» ne predstavljaju one koji koračaju zemljom isposnički i simulantski kao što čine neki koji sebe prikazuju bogobojaznim i dobrim ljudima. Tako nije radio Poslanik, a.s., niti njegovi drugovi. Poslanik, a.s., bi hodao, kako nam prenosi Alija, r.a., odmjereno isto kao da bi silazio sa visine na niže, a to je hod odlučnih, odvažnih i hrabrih ljudi, kako nam to Ibn Kajjim, Allah mu se smilovao, veli.

Ebu Hurejre veli: «Nisam vidio ništa ljepše od Poslanika, a.s. Isto kao da Sunce plovi njegovim licem; niti sam vidio da neko hitrije hoda od Poslanika, a.s., kao da mu se zemlja prostire. Mi se u tome trudimo, ali je on nedostižan.»

U prethodnom hadisu hitrina ne znači nestanak staloženosti, već označava sredinu. Dakle, ne oslikava pretjeranu brzinu, niti lijenost. To je hod vjernika koji u sebi sadrži istovremeno snagu i blagost. Tako je jednom Omer, r.a., vidio mladića kako simulirajući hoda, pa ga je upitao: jesi li ti bolestan? On mu reče: ne, nijesam bolestan. Onda mu reče: nemoj tako hodati. Pa ga nakon toga isp-ravi svojim bičem. Vjernik treba hodati hodom jakih i skromnih ljudi.

Jedna sahabijka je ugledala grupu momaka kako nespretno hodaju, pa je upitala ko su oni? Rekoše joj da su to isposnici.

Ona na to reče: «Tako mi Alaha, kada bi Omer, r.a., hodao, on bi brzo koračao, kada bi pričao glasno bi govorio, a kada bi udarao to bi zaboljelo, a ipak je bio istinski isposnik.»

Sve njegove radnje bi ukazivale ne snagu, a ne na simulaciju.

Odmjereno hodanje ne znači da se treba simulacijski i bolesno ponašati pri hodanju.

Islam ne želi čovjeka koji tako hoda.

Omer, r.a, je vidio jednog čovjeka da je u namazu ganut i da klanja povijenog vrata, pa mu je bičem podigao vrat i rekao: «O ti, podigni glavu i nemoj umrtviti našu vjeru, Allah te umrtvio. Skrušenost je u srcu, a ne u vratu.»

Od poniznog hoda se to traži.

«Oni koji po Zemlji mirno hodaju», znači da oni idu odmjereno, skromno uz snagu i osrednju brzinu, obzirom na njihov ustaljeni običaj i mogućnosti. Sva je opreznost ovdje da čovjek ne ide oholo i gordo, jer je Poslanik, a.s., na to itekako upozorio rekavši: «Ko sebe uzdiže i hoda nadmeno, sresti će Allaha, a On će biti na njega srdit.»

«Kada je čovjek prije vas gordo sa svojim ogrtačem i samodopadljivo koračao, Allah mu je probio zemlju i on je u nju sve do Sudnjeg dana propadao.» Dakle, kada čovjek sa svojim ogrtačem ide ekstravagantno, a uz to je samodopadljiv, ponosit, ohol i nadmen, Allah učini da propadne u zemlju isto kao što je učinio sa Karunom kada je došao svojem narodu sa ukrasima, odnoseći se prema njima oholo i gordo, pa je Allah probio zemlju «i Mi smo i njega i dvorac njegov u zemlju utjerali, i niko ga od Allaove kazne nije mogao odbraniti, a ni sam sebi nije mogao pomoći.»

(Al-Qasas:81)

Čemu se onda ljudi diče?

Zašto se osiono odnose?

Kada bi se takvi ljudi osvrnuli na sebe – kao što veli Imam Gazali – spoznali bi da su im očevi tekućina, a djedovi zemlja, kao što veli Allah, dž.š.: «Koji je prvog čovjeka stvorio od ilovače – a potomstvo njegovo stvara od kapi hude tekućine.»

(As-Sagda: 7-8).

Zašto, onda, čovjeku oholost?

Zašto se nad ostalim ljudima nadvisuje kada mu je početak tekućina, a kraj lešina?

Njegov kraj je smrt koja izjednačava velikana i prostaka, bogataša i siromaha.

Svako će stići na taj cilj, pa zašto su onda ljudi oholi?

Koliko li je Zemlja, po kojoj čovjek nadmeno hoda, zatrpala velikana, bogataša, zapovjednika, i kraljeva?

Ne koračaj zemljom gordo. Spoznaj svoju vrijednost čovječe! Budi skroman radi Allaha, jer onaj koji bude Allaha radi ponizan, On će ga uzdići. Čovjek tada u sebi biva prost, ali je kod ljudi velik, a onaj koji se oholi, Allah ga ponizi, pa biva da je u sebi velik, a kod ljudi običan. Kada čovjek hoće da bude nadmen, uzvišen, cijenjen i poštovan od ljudi, dešava se kontraefekt, ljudi ga tada preziru pa biva takođe, prezren kod Allaha, dž.š.

Zato čovjek vjernik mora biti skroman.

To nam upravo Aiša, r.a. pripovijeda: «Najbolji ibadet vjernika je skromnost – kao što je Poslanik, a.s., bio najskromniji od ljudi.

On bi išao iza njegovih drugova kao jedan od njih. Sjedio bi sa njima i ne bi se od njih prepoznavao. Tako je jednom neki stranac došao i rekao: koji je od vas Muhammed?

Ko je od vas sin Abdulmutalliba?» To je zato što se nije ničim prepoznavao od svojih drugova. U kući je bio u funkciji svoje obitelji. On bi krpio svoju odjeću i obuću.

Muzao bi svoju ovcu, mijesio svojim plemenitim rukama sa susjedima i djecom. Na vjernika je dužnost da nauči biti skroman i da zemljom korača odmjereno. To je provo svojstvo robova Milostivog.

Hod ostavlja trag skromnosti. U hodu žene muslimanke primjećuje se stid baš kao što je Allah opisao kćerke jednog veoma starog čovjeka: «I jedna od njih dvije dođe mu, poslije, idući stidljivo i reče: «Otac moj te zove da te nagradi zato što si nam je napojio!» (Al-Qasas: 25) On takođe veli: «I neka ne udaraju nogama svojim da bi se čuo zveket nakita njihova koji pokrivaju.»

(Nur: 31) Kada je Allah opisivao iskrene robove, On je pohvalio skromnost prema vjernicima, rekavši: »Prema vjernicima ponizni, a prema nevjernicima ponositi.»

(Al-Maide: 54) Molimo Allaha, dž.š., da nas učini od robova Milostivog «koji Kur'an slušaju i slijede ono najljepše u njemu.»

(Az-Zumer: 18) Molite vašeg Gospodara za oprost, jer je On Milostiv i oprašta. Molite Ga odazvat će vam se!

S arapskog preveo: Džemo Redžematović

19

MOZAIK

oktobar 2004.

Američki reditelj Majkl Mur, ovogodišnji dobitnik Zlatne palme na Filmskom festivalu u Kanu

Državni neprijatelj ili borac za zdrav razum Sve što je ovaj čovjek ikad radio u svijetu filma, televizije, knjiga i videa vezano je za borbu protiv desnice. Čak su mu i promocije knjiga svojevrsni politički mitinzi na kojima okuplja hiljade ljudi.

Ozbiljne teme upakovati u humoristički celofan i pobijediti zlo populističkom formom njegov je cilj!

Film Farenhajt 9/11 je digao veliku prašinu u arapskom svijetu. On-line mediji navode da je Kuvajt zabranio prikazivanje filma pozivajući se na zakon koji zabranjuje "vrijeđanje prijateljskih vlada". Jordan je htio prvobitno da cenzuriše film, a saudijski komentatori ga osuđuju.

"Sramite se, gospodine Buš!", vikao je poznati reditelj s govornice prilikom primanja Oskara i ušao u legendu. Majkl Mur (Michael Moore), reditelj koji je dobio Oskar, za svoj film "Bowling for Columbine", tim je potezom opravdao očekivanja simpatizera, ali i izazvao desničarski linč na sebe. No itekako se isplatilo - gledanost filma Bowling for Columbine odmah je drugi dan porasla za 110 odsto, nastavljajući pobjednički niz - od rediteljskih asocijacija koje su mu dodijelile titulu najboljeg dokumentarca u istoriji, do Kana (Cannes) u kojem su ga počastili rekordnim 15-minutnim stojećim ovacijama. Internet stranice Michaelmoore.com odmah su počele bilježiti 20 miliona posjeta dnevno. Majkl Mur je shvatio formulu za borbu protiv desnice - kao pravi populist odlučio je ozbiljne teme upakovati u humoristički celofan, a osim što u tome koristi gotovo sve raspoložive medije, u svemu je i konkretan kao malo koji političar.

Svoj prvi veliki ispit u široj javnosti, Majkl Mur je položio 1989. godine dugometražnim dokumentarnim filmom "Roger & Me", tada najuspješnijim dokumentarcem svih vremena koji pokazuje posljedice korporativne pohlepe na rodni mu grad Flint, ujedno i rodnu grudu Dženeral Motorsa (General Motors), koji je zatvorio postrojenja ostavivši 30.000 ljudi bez posla, pokrenuvši tako lavinu beskućništva, kriminala, sveopšteg bankrota i depresije.

Pet godina kasnije Majkl Mur ulazi u banku, otvara račun, a kao novi štediša, za nagradu, dobija - pušku. Početak je to filma Bowling for Columbine, Murovog dokumentarnog mega-hita o američkoj opsjednutosti oružjem i sklonosti nacije da međusobno

Ovdje možete

prosipa mozak više od bilo koje druge na svijetu. Šetnja je to galerijom najbizarnijih ratobornih kauboja s američkog juga te pokvarenih biznismena koji zarađuju na lakim prstima na obaraču, zaključno s Čarltonom Hestonom (Charlton Heston), liderom američkog udruženja ljubitelja oružja (NRA).

Uzevši kao polazište ovog filma poznati školski pokolj u Kolumbajnu (Columbine), Mur bezuspješno pokušava dokučiti što je to u američkom biću što ga goni prema krvoproliću. On razotkriva i ismijava američku ljubav prema vatrenom oružju.

U najkontroverznijoj izjavi na dodjeli Oskara, prošle godine, Majkl Mur je sa pozornice osudio rat u Iraku: " Volimo stvarnost, a živimo u fiktivnim vremenima. Živimo u vremenu u kojem imamo fiktivne izborne rezultate kojima je izabran fiktivni predsjednik. Živimo u vremenu kad nas jedan čovjek šalje u rat iz fiktivnih razloga. Bila to izmišljotina izolir-trake ili narandžastih uzbuna, mi smo protiv ovog rata, gospodine Buš ". Nakon dodjele, Mur je iza pozornice dopunio svoje izlaganje: "Fiktivni razlog je da bi Sadam Husein navodno mogao večeras ubiti vas ili mene, a to je totalna izmišljotina. Stvarnost je to da smo mi tamo zato što oni imaju druge najveće rezerve nafte na svijetu. Zar ne biste ipak više poštovali tog čovjeka (Buša) da je to otvoreno rekao na televiziji?".

Dobitnik Zlatne palme u Kanu Američki reditelj Michael Moore, dobitnik je ovogodišnje Zlatne palme za dokumentarni film "Fahrenheit 9/11" na 57. Filmskom festivalu u Kanu.

Na konferenciji za novinare Majkl Mur je rekao da mu je predsjednik festivalskog žirija Quentin Tarantino stavio do znanja da nagrada nije "političko priznanje". "Hoćemo da znaš da politički aspekti filma nemaju veze sa tvojom nagradom. Nijesmo ovdje da dajemo političke nagrade. U ovom žiriju imamo različita politička mišljenja. Nagrađen si zbog svoje umjetnosti. To ti kažem kao režiser

režiseru", prenio je Mur Tarantinove riječi.

Film "Fahrenheit 9/11" oštro kritikuje Bušovu administraciju uoči tragičnih događaja 11. septembra. Sa karakterističnim humorom i velikom posvećenošću da otkrije činjenice, Mur razmatra predsjednikovanje Džordža V. Buša i njegove posljedice. Reditelj se, kao što je i najavljivao, pozabavio vrućom temom porodično-poslovnih veza porodice Buš s moćnim porodicama koje upravljaju Saudijskom Arabijom, među koje spada i porodica bin Laden. Takođe kritikuje vanjsku politiku SAD i optužuje Buša za korišćenje zloglasnog terorističkog napada na njujorške tornjeve i Pentagon u svrhu gaženja ljudskih prava Amerikanaca. Po uzoru na poznatu knjigu o ljudskim pravima Reja Bredberija o svijetu u kojem su knjige zabranjene, film je nazvao "Fahrenheit 9/11" - temperatura na kojoj sloboda izgori.

Farenhajt 9/11 prikazuje američku naciju koju u neprestanom strahu drži FBI svojim upozorenjima i umiruje prihvatanjem, tzv.

Američkog patriotskog zakona, koji krši osnovna ljudska prava. U ovakvoj atmosferi konfuzije, sumnje i straha, Bušova administracija juri u rat sa Irakom – a Farenhajt 9/11 zaviruje unutar rata da bi ispričao neispričane priče.

Film je krajem juna ušao u široku distribuciju u SAD i prvi je dokumentarac koji na top listama zauzima prvo mjesto po rezultatima zarade. Inače, Farenhajt 9/11 je prvi dokumentarni film koji je od 1956. godine nagrađen Zlatnom palmom.

Majkl Mur je napisao i nekoliko knjiga, ali njegov posljednji naslov "Bijeli glupani", najveći mu je hit u karijeri, u kojem, između ostalog, optužuje Buša za krađu izbora i državni puč. Izdavač Harper Collins je knjigu dugo držao u bunkeru, strahujući da je u post-septembarskoj klimi ne treba forsirati, međutim, kada je nakon skandala i pritiska javnosti, knjiga ipak izašla, postala je publicistički bestseler, gdje je ostala osam nedjelja. Ipak, New York Times, u kojem se objavljuje lista, na kojoj je ova knjiga bila prva, nije je nikad predstavio, a mediji su se uglavnom ponašali kao da ne postoji.

Pripremio: M. Demirović

oglašavati, reklamirati...

islamske novine gazetë islame

ELIF

Niža temperatura vazduha veći rizik za infarkt Osobe s povišenim krvnim pritiskom imaju u hladnijim vremenskim uslovima veći rizik da će pretrpjeti infarkt, tvrde francuski naučnici.

Istraživači koji su rezultate svoje studije predstavili na kongresu Evropskog udruženja kardiologa u Minhenu objašnjavaju kako hladnoća u pokušaju organizma da sačuva tjelesnu toplinu dovodi do stezanja krvnih sudova i otežanog protoka krvi.

U istraživanju koje je trajalo 2 godine naučnici su analizirali 748 osoba hospitalizovanih zbog infarkta.

50% ispitanika je bilo već ranije tretirano zbog visokog krvnog pritiska.

Utvrđeno je da su infarkti kod ispitanika s visokim pritiskom bili dvostruko češći nakon što se temperatura vazduha spustila ispod 4°C. Povećani broj srčanih udara je zabilježen i u danima u kojima se temperatura vazduha spustila za više od 5°C, bez obzira na njenu apsolutnu vrijednost.

Budući Internet

Na Univerzitetu Sjeverna Karolina razvijen je novi mrežni protokol Binary Increase Congestion Transmission Control Protocol (BIC-TCP), koji postiže protok od 8,4 Gb/s. Predstavljen je 11. marta na konferenciji Infocom u Hongkongu, a istraživači sa pomenutog Univerziteta tvrde da je njegovom upotrebom moguće dostići 10 Gb/s, uz odgovarajuće veze.

O pomenutoj brzini najslikovitije govori podatak da bi se jedan DVD film, Internetom prenio za samo dvije sekunde.

halal proizvode i usluge

ELIF

ZADNJA STRANA

islamske novine gazetë islame

20

AGENCIJE

TRAGOM NEKADAŠNJIH DžAMIJA Žabljak Crnojevića

Mihrab se još vidi Zidine džamije

Grad Žabljak, poznat kao Žabljak Crnojevića, podignut je na brežuljku koji se uzdiže južno od Gornjeg blata u Skadarskom jezeru.

Prvi istorijski podaci o Žabljaku potiču tek od sredine XV vijeka, od vremena Crnojevića. U njemu je stolovao Lješ Crnojević, koji se spominje između 1403. i 1435. godine. Žabljak je bio prijestonica Stefana Crnojevića, koji je zatečenu tvrđavu dodatno utvrdio. Nakon Stefana, Žabljakom stoluje Ivan Crnojević, koji ga drži od 1466. do 1478/79, kada ga zauzimaju osmanski Turci. Ivan odlazi u Italiju da zatraži pomoć za borbu protiv Osmanlija. Pošto u namjeri ne uspijeva, vraća se u Crnu Goru i prihvata vazalni odnos po njihovom vlašću sa sjedištem u Skadru. Ubrzo nakon toga, najmlađeg sina Stanišu sa brojnom vlastelom šalje u Istanbul. Nakon sedmogodišnjeg školovanja, Staniša prima islam sa ostalom vlastelom i u Crnu Goru se vraća kao Skender-beg Crnojević. Tada dobija funkciju ''podgubernatora'' (zamjenika) skadarskog sandžak-bega. Crnoj Gori je data veća autonomija kao zaseban Sandžak, a za prvog sandžak-bega crnogorskog imenovan je Skender-beg Crnojević. On se povremeno potpisivao i kao ''Sandžak-beg crnogorski i primorski i gospodin svedioklecijanske zemlje''. Tada su Staru Crnu Goru sačinjavale četiri nahije: Lješanska, Riječka, Crmnička i Katunska. Sjedište im je bilo na Žabljaku.

Pod osmanskom vlašću je ostao nekoliko vjekova, do 1878. godine, kada je pripao Crnoj Gori, odlukama velikih sila na Berlinskom Kongresu.

Ispod padina Žabljaka proteže se Ceklinsko Polje. I danas postoje sačuvani toponimi, nazivi mjesta iz tog perioda: Musala, Amidžića glavica, Pašina lokva i dr. Na ovom području sagrađene su dvije džamije.

Jedna se nalazila ispod bedema u tvrđavi, u neposrednoj blizini crkve Sv. Đorđa, a druga na ravničarskom dijelu, u podgrađu Žabljaka na

oktobar 2004.

lokalitetu Musale, odnosno mjesta zvanom Balije.

Kada je sultan Mehmed II ElFatih osvojio Žabljak, u njemu je postavio svoju posadu. Tada je u njemu na njegovo ime podignuta džamija.

Njeni službenici tretirani su kao članovi posade i umjesto plate uživali su timare. Poznati istoriograf, Marijan Bolica, kada je obilazio ovaj kraj i našao se pod Žabljakom, vidio je u njemu '' La chiesa altra volte de san Lerzi, che serve loro per masahea''.

Ovdje se navodi da je Kotoranin Marijan Bolica vidio ispod zidina Žabljaka da su oni spomenutu crkvu koristili kao džamiju.

U knjizi '' Spomenici kulture Crne Gore '' u izdanju Republičkog Zavoda za zaštitu spomenika kulture, Beograd 1997. na str. 432. se kaže: ''U vrijeme Turaka crkva svetog Đorđa pretvorena je u džamiju, koju su Crnogorci srušili nakon zauzimanja

Tarih Žabljaka, tako da se danas sa sigurnošću ne može utvrditi mjesto na kome se nalazila.

Međutim, danas nakon 126. godina, odnosno od 1878. kada je Žabljak pripao Crnoj Gori, postoje ostaci džamije, kompletni zidovi obrušeni iznad prozora i vrata, a u unutrašnjem dijelu postojećih zidova potpuno sačuvan mihrab koji se polukružno svodi na gornjem dijelu sa izvedenim ukrasnim kamenom izbačenim ili uvučenim. Ovome treba dodati i to, da su boje, plava i žuta, u mihrabu jasno vidljive. Sa desne strane od ulaza prema mihrabu postavljena je plehana pregrada.

Vjerovatno neko od mještana istu koristi za zatvaranje sitne stoke.

Ostali u˙nutrašnji dio je obrastao u

korov. Ova džamija je zidana poluobrađenim kamenom, a njen harem okruživao je visoki kameni zid koji u većem dijelu i danas postoji.

Dimenzije zidova džamije su 11x6 metara. U haremu džamije, od ulaza sa desne strane, nalaze se zidine, najvjerovatnije mekteba ili džamijske kuće. Ovaj lokalitet se nalazi na dvadesetak metara od crkve Sv. Đorđa, ili na 10. metara od postojećeg groblja koje se nalazi oko crkve.

U podgrađu Žabljaka, na Balijama, razvilo se vremenom veliko naselje. Još 1614. godine bio je to trg sa 250 kuća.

Povećanjem broja muslimanskog stanovništva, džamija u tvrđavi je postala tijesna, pa su se bajrami klanjali na otvorenom ravničarskom prostoru, musali, u podgrađu Žabljaka. Kasnije je na tome prostoru sagrađena džamija. Džamija je bila većih dimenzija, što se da vidjeti na osnovu postojećih zidova temelja. Prema kazivanju starih mještana, džamija je bila kupolasta. Ko je njen osnivač, za sada nije poznato. Njen vakuf bili su Balije i Pipac.

Ovo je naselje napušteno prilikom izlijevanja vode Skadarskog jezera 1858/59. godine, kada se nivo jezera povećao za dva metra. Te godine, zbog velikog nevremena koje je zahvatilo ovo područje, promjenom korita Crnog Drima i nanosom bujica vode u izljev rijeke Bojane iz Skadarskog jezera, poplavljena su neka naselja u okolini Skadra u i priobalnih dijelova Skadarskog jezera.

Tom prilikom je poplavljeno i naselje Balija u kome se nalazila džamija.

Stanovništvo se raselilo, a džamija je napuštena.

Poslije Drugog svjetskog rata, od njenog lijepo klesanog kamena ozidana je trafostanica. U ljetnim mjesecima, naročito u avgustu i septembru, kada se nivo vode povuče, jasno se vide temelji džamije i oko nje veliko mezarje obraslo u gusto žbunje i šikaru. Mještani i danas ovo mjesto nazivaju '' Musala ''.

Na mezarju u Balijama, u podgrađu Žabljaka, bilo je i jedno turbe u kome je sahranjen Mir-Hadi Sultan, koji je bio pobožan i služio je i drugima za ugled. Njegov brat Kasem Ali Sultan ukopan je u turbetu koje je podignuto na Baščaluku kod mosta u Skadru.

U podgrađu se nalazi stari most sa osam lukova koji je u dobrom stanju. Na središnjem dijelu, sa vanjske strane mosta, na kamenoj ploči nalazi se uklesan arapsko-turskim pismom natpis-tarih. Vjerovatno se radi o graditelju ovog hajrata. Na ploči je, pored ostalog, ispisana 1135. godina po hidžri, što odgovara gregorijanskoj 1722. godini.

Bajro Agović

Džakarta, 13 septembar - Na Dan međunarodne solidarnosti za hidžab na stotine muslimanskih žena su protestovale u dva grada protiv diskriminacije nošenja hidžaba.

Mekka, 20 septembar – Prostor na drugom spratu harema kojeg hadžije koriste za tavaf oko Ka'be proširen je za 15 metara, s ciljem da se u toku Ramazana i hadždža izbjegnu gužve.

Kairo, 22 septembar – Ministarstvo vakufa Egipta ubrzo će centralizovati učenje ezana koji će se oglašavati sa centralne džamije ministarstva ili džamije Umer Mekrem. Ezan će se učiti istovremeno u svim džamijama, čime se ukida praksa učenja ezana u različitim intervalima.

Kairo, 24 septembar – Evropska Unija je izrazila zabrinutost za politiku Izraela u Istočnom Jerusalimu povodom njegovog plana za povećanje broja naselja na Istočnoj Obali.

Kuala Lumpur, 26 septembar – Međunarodni seminar za halal hranu održaće se od 28-30 septembra u Kuala Lumpuru. Cilj seminara je razmjenjivanje ideja oko vrsta dozvoljenih prehrambenih proizvoda.

Brisel, 28 septembar – Belgijska Kraljevska komisija za međunarodne odnose i Briselski Univerzitet će 6 i 7 oktobra organizovati konferenciju na temu «Islam, društvo i modernizacija».Učešće na konferenciji su potvrdili i eminentni islamski naučnici.

Protokol Protokol Podgorica, 28 septembar – Reis IZ CG Rifat ef. Fejzić primio je Džonatana Lakotea, šefa podgoričke kancelarije Ambasade Francuske u SCG. Gost se interesovao za položaj muslimana u Crnoj Gori i upoznao reisa sa iskustvima Francuske u regulisanju vjerskih prava i sloboda, sa posebnim akcentom na muslimane.

Novo Iz recenzije: Obraćanje sa minbere pred čin džume namaza, kako vjerske, tako i društvene i svečarske obaveze muslimana, zar nije i neka vrsta «narodnog univerziteta?!»

Džemo Redžematović, autor prijevoda «Džumanski biseri» , izborom tema, tehnikom prevođenja, terminologijom i unutrašnjom strukturom rečenice, u cijelosti vjerno prenosi Karadavijeve hutbe.

Lično, slušajući prevedenu hutbu od prevodioca, u svojstvu hatiba, doživio sam kao da slušam njenog autora na našem jeziku.

mr Idriz Demirović

DA LI STE ZNALI da je...

• Poslanik, a.s., za vrijeme bitke na Bedru naredio Ebu Umami da ostane pored svoje bolesne majke!

• Ezan propisan muslimanima već prve godine po hidžri!

• 15. godine po hidžri kralj Abisinije Nedžaši umro kao musliman i da mu je Poslanik, a.s., klanjao salautu-l-gaib!

• Ebu Talib garantovao sigurnost Poslaniku, a.s., a da je ipak umro kao nevjernik!

• U bici na Bedru muslimani imali samo dva konjanika, a mušrici stotinu!

• Omer ibn El-Hattab jedini javno učinio hidžru iz Meke u Medinu!

• Muavija ibn Ebi Sufjan sagradio prvu flotu u islamu!

• Sultan Selim, prvi osmanlija koji je nosio titulu halife!

• Emevijski halifa Sulajman ibn Abdulmelik utemeljitelj Ramale u Palestini!