Αλφαβητάρι Οικονομικών στην Κύπρο_Εκπαιδευτικοί_Γυμνάσιο

Αλφαβητάρι Οικονομικών στην Κύπρο Για την καθηγήτρια και τον καθηγητή του Γυμνασίου

Mε την υποστήριξη:

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Περιεχόμενα copyright: 2020, 2022 Το παρόν εγχειρίδιο αποτελεί προσαρμογή του εγχειριδίου «Αλφαβητάρι Οικονομικών - Για την καθηγήτρια και τον καθηγητή» το οποίο δημιουργήθηκε το 2020 από την ActionAid, σε συνεργασία με την Εργώ ΜΚΟ και την Aflatoun και με την υποστήριξη του Ινστιτούτου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

2 Σημείωμα για την καθηγήτρια και τον καθηγητή 6 Οδηγίες και προτάσεις αξιοποίησης του υλικού 7 Ενότητα 1: Ας ξεκινήσουμε!

8 Γνωριμία αλλιώς!

8 Οικοδόμηση εαυτού 9 Περιστοιχισμένοι/ες από έγνοιες 10 Παρουσίαση προγράμματος-προσδοκίες 11 Παρουσίαση ομίλων οικονομικής εκπαίδευσης ανά τον κόσμο!

Προσαρμογή για την παρούσα έκδοση: Γιούλη Μεγαγιάννη, Συντονίστρια Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων, ActionAid Παναγιώτα Ιγνατίου, Τοπική Υπεύθυνη Εκπαίδευσης, Αλφαβητάρι Οικονομικών στην Κύπρο Ηλιάνα Πετρίδου, Τοπική Συντονίστρια Εκπαίδευσης, Αλφαβητάρι Οικονομικών στην Κύπρο Παναγιώτης Ανδρέου, Εμπειρογνώμονας Χρηματοοικονομικής Παιδείας, Αλφαβητάρι Οικονομικών στην Κύπρο Συγγραφική ομάδα αρχικής έκδοσης: Για την ΕΡΓΩ ΜΚΟ Ιωάννα Γεωργούλη, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας Θοδωρής Παπασταθόπουλος, Ειδικός Παιδαγωγός Για την ActionAid Ελλάς Δέσποινα Καρδογέρου, Συντονίστρια Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Δήμητρα Ντιρογιάννη, Υπεύθυνη Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Μαρίζα Τσαχάλη, Συντονίστρια Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Για τη δημιουργία του εγχειριδίου, εκτός από τις δραστηριότητες που δημιουργήσαμε εκ νέου, συμβουλευτήκαμε και προσαρμόσαμε και τις εξής υπάρχουσες: Από το εκπαιδευτικό υλικό της Aflatoun International • Aflatoun series: Aflateen Manual, 2008, “Activity: What are sources of income and expenses? “, pp. 153 • Aflatoun series: Aflateen Manual, 2008, “Activity: My own spending”, pp. 154 • Aflatoun series: Aflateen Manual, 2008, “Activity: The culture of borrowing money”, pp. 178 • Aflatoun series: Aflateen Manual, 2008, “Activity: How to calculate interest when borrowing money”, pp. 178 • Aflatoun series: Aflateen Manual, 2008, “Activity: If the World were a village of 100 people”, pp. 196 • Aflatoun series: Aflateen Manual, 2008, FACTS AND RESOURCES, Fig. 3.19a, pp. 204 • Aflatoun series: Aflateen Manual, 2008, “How to set up a budget”, pp.251 Από το εκπαιδευτικό υλικό της ΕΡΓΩ ΜΚΟ • Το εκπαιδευτικό εγχειρίδιο του Aflatoun, Δραστηριότητα 1.2: «Σχεδιάζοντας μια Γιορτή», σελ. 137 Από το εκπαιδευτικό υλικό της ActionAid Ελλάς • Δανειστική εκπαιδευτική βαλίτσα 2Π, 2013, Δραστηριότητα: «Ανήσυχοι Ρεπόρτερς, Υπεύθυνοι Καταναλωτές» • Μέρος δραστηριοτήτων από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα για σχολικές ομάδες μαθητών/ριών Γυμνασίου, ActionAid «Κάνω το Δίκαιο Δικαίωμα», «Tαξιδεύοντας με μια βαλίτσα δικαιώματα» Οποιαδήποτε τυχόν λάθη ανήκουν στους/στις συγγραφείς. Τα ευρήματα, οι ερμηνείες και τα συμπεράσματα αυτής της έκδοσης αποτελούν αποκλειστική ευθύνη των συγγραφέων της και δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί ότι αντικατοπτρίζουν τις απόψεις των χορηγών της.

12 Παράλληλα μπορείτε…

13 Ενότητα 2: Ανάγκες και επιθυμίες!

14 Έκτακτη ανάγκη!

15 Όλος ο κόσμος ένα χωριό!

18 Ενότητα 3: Δικαιώματα και κοινωνική ευθύνη 19 Παιχνίδι ενεργοποίησης 20 Δικαιώματα σε κάδρο 21 Απολαμβάνω τα δικαιώματά μου; 23 To δικαίως επιχειρείν 24 Υπεύθυνη παραγωγή, υπεύθυνη κατανάλωση 26 Τι καθορίζει την τιμή; 28 Ενότητα 4: Σχεδιασμός, στοχοθέτηση και οργάνωση έργου 29 Χαρτογράφηση αναγκών 30 Βήματα προς την αποτελεσματική στοχοθέτηση 31 Το επιχειρησιακό μοντέλο (Πώς οργανώνω ένα project) 32 Επιπλέον ιδέες 33 Ενότητα 5: Ανάπτυξη και Διαχείριση Πόρων 34 Πόροι, σπατάλη και αποταμίευση!

37 Πηγές εσόδων και εξόδων!

39 Μαθαίνοντας τον οικονομικό προϋπολογισμό 40 Καλό ή κακό δάνειο 41 Επιπλέον ιδέες 42 Ενότητα 6: Ένα τέλος, πολλές αρχές 43 Ανάλυση S.W.O.T. 44 Προωθώντας τη δράση μας 45 Απολογισμός: βγήκαμε κερδισμένοι/ες!

46 Κλείσιμο Προγράμματος 47 Γλωσσάρι Χρηματοοικονομικών Όρων

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΣΗΜΕΊΩΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ

Σημείωμα για την καθηγήτρια και τον καθηγητή Ο οικονομικός αλφαβητισμός αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ουσιαστική συμμετοχή του πολίτη στη σύγχρονη κοινωνία και γι’ αυτό θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαίδευσής του. Για να διαχειριζόμαστε, συνειδητά και αυτόνομα, τις οικονομικές προκλήσεις της ζωής μας είναι απαραίτητο να κατανοούμε τις οικονομικές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στην καθημερινότητά μας. Βέβαια, ο οικονομικός αλφαβητισμός πρέπει να εξελίσσεται και να μεταβαίνει προς μια κριτική ανάγνωση της παγκόσμιας πραγματικότητας που μας περιστοιχίζει. Μόνο τότε μπορεί να αποτελέσει εργαλείο ενδυνάμωσης των πολιτών το οποίο θα τους βοηθήσει να συνειδητοποιήσουν αφενός την ατομική και συλλογική τους ευθύνη και αφετέρου τη δύναμη και το δικαίωμα που έχουν να αλλάξουν τον κόσμο. Ο ρόλος του σχολείου είναι καθοριστικός στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος όπου οι μαθητές όλων των βαθμίδων θα έχουν ευκαιρίες να έρθουν σε επαφή με προγράμματα οικονομικής εκπαίδευσης. Αυτά θα καλλιεργήσουν τις αξίες και τις στάσεις των αυριανών, κριτικά σκεπτόμενων πολιτών οι οποίοι θα χαρακτηρίζονται από κοινωνική και πολιτική συνείδηση. Ο οικονομικός αλφαβητισμός και η κοινωνική ενίσχυση των ανθρώπων αποτελούν θεμέλιους λίθους της δράσης της ActionAid σε όλο τον κόσμο στοχεύοντας στην καταπολέμηση της ανισότητας, της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Αξιοποιώντας τη σημαντική εμπειρία της οργάνωσης από τις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου ή του οικονομικού Νότου και από τη μακροχρόνια συνεργασία με εκπαιδευτικούς σε όλη την Ελλάδα και την Κύπρο, δημιουργήθηκε το Πρόγραμμα Οικονομικής Εκπαίδευσης και το αντίστοιχο εκπαιδευτικό υλικό, «Αλφαβητάρι Οικονομικών».

2

Το «Αλφαβητάρι Οικονομικών» φιλοδοξεί να προσφέρει στους εκπαιδευτικούς και στους μαθητές του Δημοτικού και του Γυμνασίου αφορμές για ένα παραγωγικό διάλογο γύρω από το πώς λειτουργεί η παγκόσμια οικονομία και τι σηματοδοτεί η κάθε απόφαση, επιλογή και πράξη τους. Απώτερος στόχος είναι να καταλάβουν τη σύνδεση ανάμεσα στο τοπικό και το παγκόσμιο γίγνεσθαι, ώστε να γίνει αντιληπτή και η παγκόσμια οικονομική αλληλεπίδραση ανάμεσα στους ανθρώπους. Επίσης, το υλικό παρέχει ένα σύνολο από συμμετοχικές δραστηριότητες που δουλεύουν σε δύο επίπεδα, την ατομική ενδυνάμωση και τη συλλογική δράση. Ο οδηγός αντλεί παραδείγματα από το δίκαιο εμπόριο, την κοινωνική επιχειρηματικότητα, την κυκλική και αλληλέγγυα οικονομία και εξερευνά ενέργειες εξοικονόμησης πόρων σε οικονομικό, ανθρώπινο και φυσικό επίπεδο. Στόχος είναι να σας εμπνεύσουμε να οραματιστείτε την ευημερία του πλανήτη ως αναπόσπαστο κομμάτι της προσωπικής ευημερίας του κάθε ανθρώπου.

«Νέος θα πει να επιχειρείς να γκρεμίσεις τον κόσμο και να έχεις το θράσος να θες να οικοδομήσεις καινούριο, καλύτερο.»

Νίκος Καζαντζάκης

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΕΓΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός αφορά τις βασικές γνώσεις, τις δεξιότητες, τις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά που πρέπει να έχει ένα άτομο για να διαχειρίζεται ορθά και αποτελεσματικά τα οικονομικά του νοικοκυριού του με σκοπό την επίτευξη ατομικής χρηματοοικονομικής ευημερίας. Όσον αφορά την Κύπρο τα στατιστικά όπως προκύπτουν από τις πρόσφατες έρευνες μέτρησης του επιπέδου χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού είναι ανησυχητικά καθώς περίπου 6 στους 10 Κύπριους στο ηλικιακό εύρος 18-64 παρουσιάζουν ελλείψεις σε βασικές χρηματοοικονομικές γνώσεις και δεξιότητες, με το πρόβλημα να εντοπίζεται εντονότερο ανάμεσα στους νέους (Andreou & Philip, 2018).

Το παραπάνω επιβεβαιώνεται και από τα αποτελέσματα έρευνας της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου (ΚΤΚ) όπως περιγράφονται στην «Έκθεση της Ad Hoc Επιτροπής για τη διαμόρφωση Εθνικής Στρατηγικής για την προώθηση του Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού και της Χρηματοοικονομικής Παιδείας στην Κύπρο». Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας στο ηλικιακό εύρος 18-79 ο μέσος όρος βαθμολογίας του επιπέδου χρηματοοικονομικής γνώσης στην Κύπρο είναι χαμηλότερος από τη βαθμολογία που έχει ορίσει ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) ως κατώτατο επίπεδο για να θεωρείται κάποιος ως «χρηματοοικονομικά εγγράμματος».

3

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Επιπρόσθετα η έρευνα της ΚΤΚ καταδεικνύει ότι οι νέοι ηλικίας 18 έως 29 ετών καταγράφουν τη χαμηλότερη επίδοση στον ενήλικο πληθυσμό και αυτό ισχύει για όλες τις διαστάσεις του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, δηλαδή τις γνώσεις, τη συμπεριφορά και νοοτροπία. Αντίστοιχα, η πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τον Οργανισμό Νεολαίας Κύπρου σε μαθητές/τριες ηλικίας 15 ετών καταγράφει ότι επιδόσεις τους είναι χαμηλές δεδομένου ότι φαίνεται ότι λιγότερο από 1 στους 5 έχουν επαρκείς βασικές χρηματοοικονομικές γνώσεις. Τέλος, τα αποτελέσματα των ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί στην Κύπρο (Andreou & Philip, 2018, Andreou & Anyfantaki, 2021, Andreou, Anyfantaki & Atkinson, 2022) καταγράφουν τις αρνητικές επιπτώσεις που προκύπτουν λόγω των χαμηλών επιπέδων χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού. Συγκεκριμένα, τα χρηματοοικονομικά αναλφάβητα άτομα τείνουν να μη διαχειρίζονται ορθολογικά το χρέος τους, να έχουν αυξημένη πιθανότητα να πέσουν θύμα οικονομικής εξαπάτησης και να χρησιμοποιούν λιγότερο συχνά τη χρηματοοικονομική τεχνολογία. Παράλληλα τα χρηματοοικονομικά αναλφάβητα άτομα έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να μην μπορούν να καλύψουν έκτακτες οικονομικές ανάγκες χωρίς να καταφύγουν σε δανεισμό, να είναι δηλαδή οικονομικά εύθραυστα.

Επομένως, η κατοχή βασικών χρηματοοικονομικών γνώσεων και δεξιοτήτων αποτελεί βασική προϋπόθεση ώστε ένα άτομο να έχει μια πιο υγιή, ευτυχισμένη και ασφαλή ζωή. Και αυτό γιατί το επίπεδο κατανόησης για παράδειγμα των βασικών αρχών του προϋπολογισμού, της έννοιας της αποταμίευσης, του υπολογισμού του χρέους και της απόδοσης μίας επένδυσης επηρεάζουν όλα τα στάδια της ζωής ενός ατόμου και μπορεί πραγματικά να κάνουν τη διαφορά μεταξύ ευημερίας και φτώχειας. Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση είναι μία αέναη διαδικασία που πρέπει να ξεκινάει από πολύ νωρίς στην ηλικία των ανθρώπων, κάτι που θα μπορούσε να λειτουργήσει ευεργετικά για τους ίδιους αλλά και για τους ανθρώπους γύρω τους. Πράγματι, υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι τα παιδιά έχουν ήδη διαμορφώσει συνήθειες σε σχέση με το χρήμα σε πολύ μικρή ηλικία. Πέρα όμως από τη σημασία της ανάπτυξης θετικών συνηθειών από μικρή ηλικία η επίσημη εκπαίδευση και η δια βίου μάθηση αποτελούν απαραίτητες συνιστώσες της προσπάθειας για ενίσχυση του χρηματοοικονομικού εγγραμματισμού. Πρόσφατη μελέτη για την Κύπρο καταγράφει αυτά τα θετικά αποτελέσματα που προκύπτουν μέσω της διάχυσης της γνώσης από τους φοιτητές/τριες που διδάσκονται στο πανεπιστήμιο ένα μάθημα χρηματοοικονομικής παιδείας προς τους γονείς τους δεδομένου ότι μένουν κάτω από την ίδια στέγη (Kallenos et al., 2022). Η ευχή και η προσδοκία μας είναι αυτό το εγχειρίδιο να συμβάλει σε αυτή την κατεύθυνση.

Βιβλιογραφικές πηγές Andreou, Panayiotis C., and Sofia Anyfantaki (2021). Financial literacy and its influence on internet banking behavior. European Management Journal 39, 658–674.

Andreou, Panayiotis C., Sofia Anyfantaki, and Adele Atkinson (2022). Financial literacy and financial resilience during the COVID-19 pandemic: Evidence from Cyprus. Working Paper (Cyprus University of Technology).

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΣΗΜΕΊΩΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΠΩΣ ΞΕΚΊΝΗΣΑΝ ΌΛΑ Το πρόγραμμα «Αλφαβητάρι Οικονομικών στην Κύπρο» αποτελεί την μεταφορά και προσαρμογή του επιτυχημένου προγράμματος «Αλφαβητάρι Οικονομικών» που υλοποιείται στην Ελλάδα από το 2019. Βασικοί συνεργάτες μας στη δημιουργία του εκπαιδευτικού υλικού και τον σχεδιασμό του Προγράμματος «Αλφαβητάρι Οικονομικών» υπήρξαν η Aflatoun International και η Ακαδημία ΕΡΓΩ. Το Πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

Aflatoun International Η Aflatoun International είναι μια μη κυβερνητική οργάνωση με έδρα την Ολλανδία η οποία προσφέρει κοινωνική και οικονομική εκπαίδευση σε παιδιά και νέους εκατό και πλέον χωρών. Το εκπαιδευτικό υλικό συμβάλλει στην ενθάρρυνση των νεαρών συμμετεχόντων ώστε να αναλάβουν δράση ως ενεργοί πολίτες και να λειτουργήσουν ως φορείς αλλαγής για έναν πιο δίκαιο κόσμο. Ακαδημία Εργώ Η ΕΡΓΩ αποτελεί μια Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία (Α.Μ.Κ.Ε.) η οποία προσπαθεί συντονισμένα να αναδείξει και να τονώσει τις ψυχοκοινωνικές δεξιότητες παιδιών, εφήβων, νέων ενηλίκων, καθώς και όλων όσων αλληλεπιδρούν με άτομα αυτών των ηλικιών (π.χ. γονείς). Για την ΕΡΓΩ, κάθε παιδί και νέος, στο ταξίδι της ζωής του, έχει δικαίωμα στην ψυχική γαλήνη και την εξέλιξή του. Προς αυτή την κατεύθυνση, υλοποιούνται καινοτόμα ψυχοπαιδαγωγικά μοντέλα παρέμβασης, αξιοποιώντας διεθνείς επιστημονικές συνεργασίες και την εμπειρία που έχει αποκτηθεί στο πεδίο. Η ΕΡΓΩ προσάρμοσε και έγραψε το εκπαιδευτικό υλικό του Προγράμματος «Αλφαβητάρι Οικονομικών».

Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων Το Ινστιτούτο δραστηριοποιείται στην έρευνα για τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση και χρηματοδοτεί προγράμματα που αποσκοπούν στην προώθηση και την εφαρμογή της στη Βουλγαρία, την Ιταλία και την Ελλάδα. Στην Ιταλία, πάνω από πέντε χιλιάδες παιδιά έχουν ήδη επωφεληθεί από το εγχείρημα MOney LEarning (MOLE), το οποίο υπογράφηκε το 2016 με το Museo del Risparmio και το Fondazione per la Scuola του Τορίνο. Στο πλαίσιο αυτό, οργανώθηκαν σχολικές επισκέψεις για μαθητές δημοτικού (ηλικίας δέκα έως έντεκα ετών) από δυσπρόσιτες ορεινές περιοχές της περιφέρειας του Πιεμόντε, ενώ το έργο επεκτάθηκε τον Απρίλιο του 2019 στις γειτονικές περιοχές της Λομβαρδίας, της κοιλάδας της Αόστα και της Λιγυρίας. Παράλληλα, το Museo del Risparmio και η Scania Italia εγκαινίασαν το πρώτο ευρωπαϊκό τροχήλατο μουσείο, το οποίο πραγματοποίησε περιοδεία στην Ιταλία το διάστημα από τον Οκτώβριο του 2018 έως τον Απρίλιο του 2019, προσεγγίζοντας δέκα χιλιάδες φοιτητές. Μέχρι τον Απρίλιο του 2020 στοχεύει να καλύψει τον νότο της Ιταλίας και τα νησιά της. Στη Βουλγαρία, από το 2014 έως το 2018, περίπου δυόμισι χιλιάδες μαθητές ηλικίας δεκαπέντε έως δεκαοκτώ ετών βγήκαν κερδισμένοι από τη συνεργασία του Ινστιτούτου με την Aflatoun International, για την υλοποίηση κοινωνικής και οικονομικής εκπαίδευσης σε παιδιά και νέους ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Τέλος, στην Ελλάδα, τον Σεπτέμβριο του 2019, ξεκίνησε ένα νέο πρόγραμμα χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης με την ActionAid Ελλάς με αποδέκτες μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Andreou, Panayiotis C., and Dennis Philip (2018). Financial Knowledge Among University Students and Implications for Personal Debt and Fraudulent Investments. Cyprus Economic Policy Review 12, 3–18.

Kallenos, Theodosis, Andreas Milidonis, George Nishiotis and Stavros Zenios (2022). Financial Literacy and Knowledge Spillover Effects. Working Paper. Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου (2021). Αποτελέσματα δειγματοληπτικής έρευνας για τον χρηματοοικονομικ αλφαβητισμό στην Κύπρο.

4

5

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Οδηγίες και προτάσεις αξιοποίησης του υλικού Το εκπαιδευτικό υλικό που κρατάς στα χέρια σου αποτελείται από ένα εγχειρίδιο για σένα και ένα τετράδιο με υποστηρικτικό υλικό για τους μαθητές και τις μαθήτριές σου. Το βαφτίσαμε «Αλφαβητάρι Οικονομικών» δεδομένου ότι πραγματεύεται βασικές έννοιες της οικονομικής εκπαίδευσης. Ευελπιστούμε ότι, με την ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων, τα παιδιά θα νιώθουν μεγαλύτερη σιγουριά γύρω από τις βασικές οικονομικές έννοιες που επηρεάζουν τόσο την καθημερινότητά τους όσο και ολόκληρο τον κόσμο! Το σύνολο των δραστηριοτήτων του οδηγού μπορεί να υλοποιηθεί σε δεκαπέντε 45λεπτα. Μπορείς βάσει των συνθηκών και των αναγκών των μαθητών και των μαθητριών σου να επιλέξεις να χρησιμοποιήσεις κάποιες ενότητες μόνο ή το σύνολο του υλικού. Επίσης κάθε δραστηριότητα μπορεί να λειτουργήσει αυτόνομα και να πλαισιώσει ξεχωριστά τα projects της τάξης εμπλουτίζοντας, τα μαθήματα κορμού. Αν θέλεις να αναπτύξεις περισσότερο το Πρόγραμμα, θα βρεις επιπλέον υλικό και ιδέες για δράση εντός του εγχειριδίου στο τέλος κάθε ενότητας («Επιπλέον ιδέες») και στην ιστοσελίδα μας: alfavitarikypros.actionaid.gr Η σειρά με την οποία παρουσιάζονται οι δραστηριότητες μέσα στις ενότητές τους είναι και η προτεινόμενη, καθώς σταδιακά χτίζεται και ενδυναμώνεται ο χαρακτήρας του ενεργού πολίτη που στοχεύουμε να αφυπνίσουμε. Ενότητα 1: ενημέρωση και βιωματική εξοικείωση με τη θεματική του Προγράμματος.

Ενότητα 6: ανάδειξη της σημασίας του ονείρου στη γέννηση μιας επιχειρηματικής ιδέας, υλοποίηση αυτής μέσω της αξιοποίησης εργαλείων και δεξιοτήτων που καλλιεργήθηκαν από τις δραστηριότητες του παρόντος εκπαιδευτικού υλικού, από κοινού αξιολόγηση των όσων επενδύσατε, αλλά και των όσων αποκομίσατε. Το εγχειρίδιο έχει κάποιους διευκολυντές ανάγνωσης και οργάνωσης, οι οποίοι είναι: Ρολόι: σε ειδοποιεί για την ενδεικτική μέση ώρα υλοποίησης της δραστηριότητας Σημάδι green friendly: σε παραπέμπει στην ιστοσελίδα της ActionAid (actionaid.gr/ gia-ekpaideytikoys), όπου θα βρεις εναλλακτικές πιο περιβαλλοντικά και οικονομικά συνεπείς ιδέες για υλικά και πόρους

Ενότητα 1: Ας ξεκινήσουμε! Η ενότητα αυτή θα φέρει τα παιδιά σε επαφή με το Πρόγραμμα Οικονομικής Εκπαίδευσης ώστε να κατανοήσουν τη χρησιμότητά του στην εξέλιξη της ζωής τους. Κύριος στόχος είναι να τα παρακινήσουμε μέσα από βιωματικές, συνεργατικές δράσεις να μελετήσουν έννοιες οικονομικού ενδιαφέροντος, καθώς και να τα ωθήσουμε να αγκαλιάσουν τη φιλοσοφία του Προγράμματος, επιλέγοντας να γίνουν ενεργοί πολίτες του σχολείου, της κοινότητας, του κόσμου.

Σημάδι τετραδίου: σε παραπέμπει στο Αλφαβητάρι Οικονομικών για Μαθητές Μην ξεχνάς ότι ο στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο ενημερωμένων πολιτών, αποτελούμενο από εκπαιδευτικούς, μαθητές και μαθήτριες. Ευχόμαστε οι ώρες που θα αφιερώσετε σε αυτό το έργο να είναι δημιουργικές και περιμένουμε με αγωνία να μοιραστείτε μαζί μας τις εντυπώσεις σας και όσα καταφέρατε με τα παιδιά! *Για περισσότερη επικοινωνία, δικτύωση και υποστήριξη μην ξεχάσετε να ακολουθήσετε την ιδιωτική ομάδα του Προγράμματος στο Facebook.

Ενότητα 2: τα παιδιά επεξεργάζονται τις επιλογές και τα χαρακτηριστικά των συνηθειών τους και βάζουν τις βάσεις για τη συνεργασία και την ομαδικότητα. Ενότητα 3: αναγνώριση των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων και του τρόπου με τον οποίο επηρεάζονται από τις καταναλωτικές συνήθειες και το οικονομικό σύστημα της εποχής μας. Ενότητες 4 & 5: επικέντρωση σε θέματα αμιγούς οικονομικής εκπαίδευσης, όπως ασκήσεις προϋπολογισμού, ανεύρεση και διαχείριση πόρων, προγραμματισμός δράσεων.

6

7

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ENOTHTA 1: ΑΣ ΞΕΚΙΝΗΣΟΥΜΕ!

Γνωριμία αλλιώς!

Αφού ολοκληρωθεί η διαδικασία, επιτρέψτε να φανερώσουν ταυτόχρονα τα επίθετα που επέλεξαν και να συμπληρώσουν το «κτήριο εαυτού» για το Α′ μέλος με τον εξής τρόπο:

15’ Τα παιχνίδια γνωριμίας βοηθούν τα μέλη μιας ομάδας να γνωρίσουν πτυχές της ζωής και της προσωπικότητας των υπολοίπων τις οποίες, μέχρι πρότινος, αγνοούσαν. Στο δικό μας εγχειρίδιο, θα προσπαθήσουμε να επιτύχουμε ακόμη έναν στόχο: της βαθύτερης και ουσιαστικότερης επαφής με δομικά στοιχεία του εαυτού μας (όπως οι δεξιότητες και οι αξίες). Υλικά

Χώρος με καρέκλες, καλή διάθεση, Φύλλα εργασίας: «Δεξιότητες» & «Αξίες»

Δραστηριότητα

Ξεκινήστε με μια ελεύθερη συζήτηση γύρω από το θέμα: «Ποια χαρακτηριστικά, συμπεριφορές και δεξιότητες μπορώ να αξιοποιήσω ώστε να συμβάλω θετικά σε μια ομαδική εργασία;». Αφήστε να ακουστούν όλες οι απόψεις, καθώς είναι καλό να αναδειχθεί η πολυφωνία και η διαφορετικότητα που χαρακτηρίζουν μια ομάδα. Στη συνέχεια, καλέστε το κάθε μέλος να συμπληρώσει τα Φύλλα εργασίας: «Δεξιότητες» και «Αξίες». Δημιουργήστε μικρότερες ομάδες (τεσσάρων έως έξι ατόμων) και ζητήστε από το καθένα τους να συστηθεί στην ομάδα του, δίνοντας έμφαση στις δεξιότητες και τις αξίες του. Ενημερώστε εξαρχής ότι στο τέλος θα κάνουν μια συνολική παρουσίαση της ομάδας τους στην τάξη, χωρίς να φωτογραφίζουν κάθε μέλος χωριστά. Για παράδειγμα: «Είμαστε μια ομάδα ανθρώπων με διαφορετικά ταλέντα, με αγάπη για τα αθλήματα. Δεν μας αρέσει καθόλου η αδικία, σε κάθε της μορφή…»

Αναστοχασμός

Τα μέλη της ομάδας μόλις μοιράστηκαν προσωπικές πληροφορίες αναφορικά με τις ελπίδες, τις δεξιότητες και τις αξίες τους. Στην προσπάθεια να ανακαλύψουν και να παρουσιάσουν την εικόνα του εαυτού τους και το πώς αυτή γίνεται αντιληπτή από την ομάδα τους μπορείτε να βοηθήσετε με ερωτήσεις του τύπου:

• Τα επίθετα που επέλεξαν και οι δύο για να περιγράψουν το Α′ μέλος μπαίνουν στο «ανοιχτό» παράθυρο.

• Τα επίθετα που επέλεξε μόνο το Α′ μέλος για τον εαυτό του μπαίνουν στο «κλειστό» παράθυρο.

• Τα επίθετα που επέλεξε μόνο το Β′ μέλος για να περιγράψει το Α′ μέλος μπαίνουν στο «κρυφό» παράθυρο.

• Αυτά που δεν επιλέχθηκαν από κανέναν μπαίνουν στο «άγνωστο» παράθυρο. Αντίστοιχα χτίζουν το «κτήριο εαυτού» και για το Β′ μέλος. Αναστοχασμός

Περιστοιχισμένοι/ες από έγνοιες 20’ Ο προβληματισμός για όσα συμβαίνουν στον κόσμο, για όσα αντιμετωπίζουμε εμείς οι ίδιοι καθημερινά, αλλά και για όσα επιθυμούμε αποτελεί το πρώτο βήμα για τη βελτίωση της ζωής μας. Στόχοι

• Να προβληματιστούν οι μαθητές σχετικά με τον κόσμο που τους περιβάλλει.

• Να ανακαλύψουν κοινές ανησυχίες και να συνδεθούν μέσα από αυτές.

• Να κατανοήσουν πού και πώς μπορούν να συμβάλουν σε βελτιώσεις της ζωής μας.

Υλικά

Χαρτί, χαρτόνι, στιλό, μολύβια, μαρκαδόροι

Δραστηριότητα

Δημιουργήστε ομάδες των τεσσάρων-έξι ατόμων. Προσκαλέστε τους μαθητές και τις μαθήτριες να συζητήσουν –ως νεαροί πολίτες– για τους προβληματισμούς τους σχετικά με τη ζωή τους στο σχολείο, τη γειτονιά, την Κύπρο και τον κόσμο. Εξηγήστε ότι οι απαντήσεις τους είναι εξαιρετικά σημαντικές για τη ροή του Προγράμματος. Ζητήστε τους να τις γράψουν ή να τις παρουσιάσουν στους υπόλοιπους με έναν δημιουργικό τρόπο (π.χ. μέσα από ένα σκετς, μία διαφημιστική καμπάνια, μία αφίσα, κλπ.).

Αναστοχασμός

Βοηθήστε τα μέλη των ομάδων να εκφράσουν τις ανησυχίες τους με ερωτήσεις όπως:

«Τι σας φάνηκε ενδιαφέρον σε αυτό το μοίρασμα που κάνατε;», «Πώς νιώσατε καθώς συμπληρώνατε τις λίστες;», «Πώς μπορεί να συνδέονται οι δεξιότητες και οι αξίες με τη λειτουργία μιας ομάδας;».

Οικοδόμηση εαυτού 20’ *Η συγκεκριμένη δραστηριότητα είναι χρήσιμη σε ομάδες των οποίων τα μέλη γνωρίζονται ήδη καλά. Υλικά

Ψαλίδια, στιλό, μολύβια, Φύλλο εργασίας: «Οικοδόμηση εαυτού»

Δραστηριότητα

Χωρίστε τα μέλη της ομάδας σε ζευγάρια. Δώστε σε κάθε μέλος από ένα Φύλλο εργασίας «Οικοδόμηση εαυτού» και ζητήστε να κόψουν τα επίθετα. Καλέστε το Α′ μέλος του κάθε ζευγαριού να επιλέξει έξι επίθετα που τον ή την χαρακτηρίζουν και άλλα έξι που περιγράφουν το Β′ μέλος, ωστόσο χωρίς να του αποκαλύψει κανένα από αυτά. Στη συνέχεια, κάντε το ίδιο με το Β′ μέλος.

8

«Τι παρατηρήσατε μέσω της συγκεκριμένης άσκησης;», «Πόσο εύκολο ήταν να εντοπίσετε τα χαρακτηριστικά που σας εκφράζουν;», «Πού μπορεί να σας χρησιμεύσουν τα χαρακτηριστικά που βλέπει το άλλο μέλος σ’ εσάς, ενώ εσείς δεν τα έχετε ξεχωρίσει;».

«Ποια ζητήματα σας απασχολούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας;», «Ποια παρατηρείτε να είναι τα πιο συνηθισμένα θέματα που απασχολούν τους νέους στις μέρες μας;», «Πώς αντιμετωπίζετε αυτές τις ανησυχίες;», «Τι χρειάζεστε για να διαχειριστείτε καλύτερα τις αγωνίες και τους προβληματισμούς σας;».

9

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Ολοκληρώστε τον αναστοχασμό αναφέροντας: «Φαίνεται ότι σας προβληματίζουν αρκετά θέματα, ενώ υπάρχουν και άλλα για τα οποία θα πρέπει να προετοιμαστείτε. Δε σας υποσχόμαστε ότι το συγκεκριμένο Πρόγραμμα θα μπορέσει να απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις ή να απαλύνει όλες τις ανησυχίες σας, αλλά θα σας δώσει την ευκαιρία να εκφράσετε τις ανάγκες σας, να αναζητήσετε απαντήσεις, να κατανοήσετε τον κόσμο και να βρείτε τρόπους να κάνετε τη διαφορά στη ζωή σας και στις ζωές των άλλων. Ας μάθουμε, λοιπόν, περισσότερα γι’ αυτό!».

Παρουσίαση προγράμματος-προσδοκίες

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ENOTHTA 1: ΑΣ ΞΕΚΙΝΗΣΟΥΜΕ!

Παρουσίαση ομίλων οικονομικής εκπαίδευσης ανά τον κόσμο!

20’ Όπως στην Ελλάδα, έτσι και στον υπόλοιπο κόσμο, νέα παιδιά συσπειρώνονται σε ομάδες (λέσχες) και θέτουν στόχους κοινωνικού ή οικονομικού χαρακτήρα, καταφέρνοντας να διαμορφώσουν και να βελτιώσουν, μέσα από τις δράσεις τους, τις συνθήκες ζωής τους. Υλικά

Φύλλο εργασίας: «Κέντρα Νεότητας (Youth Clubs)»

Δραστηριότητα

Αν έχετε κάνει την άσκηση «Περιστοιχισμένοι από έγνοιες», μπορείτε να πάρετε αφορμή από τις ανησυχίες που εξέφρασαν οι μαθητές για να κάνετε γέφυρα με τους προβληματισμούς των νέων σε όλο τον κόσμο. Αν όχι, πραγματοποιήστε την παρουσίαση αυτόνομα.

15’ Μέσω της ακόλουθης δραστηριότητας, θα γίνει η παρουσίαση, πρώτον, του Προγράμματος Οικονομικής Εκπαίδευσης και, δεύτερον, των έμμεσων οφελών που αυτό προσφέρει τόσο στο κάθε άτομο ξεχωριστά μέσω της ανάπτυξης προσωπικών δεξιοτήτων όσο και στο κοινωνικό σύνολο μέσω της συγκρότησης ενεργών πολιτών. Στόχοι

Αναφέρετε στους μαθητές ότι: «Σε όλη την υφήλιο υπάρχουν παιδιά και νέοι που αναζητούν και ανακαλύπτουν τρόπους για να κάνουν τη διαφορά στη ζωή τους και στη ζωή των άλλων, π.χ. συμμετέχοντας σε έργα ή επιχειρηματικές δράσεις. Αντιλαμβάνονται τα προβλήματα, οργανώνονται σε ομάδες και οραματίζονται λύσεις για μία καλύτερη ζωή».

• Να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με τον όρο «οικονομική εκπαίδευση».

• Η συμμετοχή να τους δημιουργήσει προσδοκίες.

Υλικά

Πίνακας, μαρκαδόροι, χαρτάκια τύπου post-it.

Δραστηριότητα

Ξεκινήστε με ερωτήσεις: «Τι καταλαβαίνετε με τον όρο "οικονομική εκπαίδευση”;», «Τι θα θέλατε να μάθετε για την οικονομία;», κ.ο.κ.

Κόψτε και κολλήστε σε διάφορα μέρη της τάξης ιστορίες από το Φύλλο εργασίας «Κέντρα Νεότητας (Youth Clubs)». Ζητήστε από τα παιδιά να περιηγηθούν στην τάξη και να τις διαβάσουν εντός δέκα λεπτών. Αναστοχασμός

«Τι παρατηρήσατε στις ιστορίες που διαβάσατε;», «Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για τη δράση κάθε φορά;», «Διαβάζοντας αυτές τις ιστορίες, τι ιδέες σάς ήρθαν στο μυαλό για τη δική σας πραγματικότητα;».

Κατόπιν, συνδυάστε τις απαντήσεις των παιδιών κάνοντας μια σύντομη παρουσίαση του Προγράμματος, όπως η παρακάτω: «Εδώ βρισκόμαστε για να ανακαλύψουμε πώς μπορούμε, είτε μόνοι είτε σε ομάδες, να θέσουμε οικονομικούς και άλλους στόχους, να οργανώσουμε και να σχεδιάσουμε δράσεις, αλλά και πώς να επιτύχουμε αυτούς τους σκοπούς μας. Θα μάθουμε να αξιοποιούμε όσα ήδη έχουμε, τις δυνατότητες και τις δεξιότητές μας, να συνεργαζόμαστε και να αναζητούμε πόρους κι από αλλού. Θα δούμε πώς μπορούμε να διαχειριζόμαστε και να αναπτύσσουμε τους πόρους μας και θα ανακαλύψουμε πώς συνδεόμαστε μεταξύ μας ως μέλη μιας μεγάλης, παγκόσμιας κοινότητας-οικογένειας». Φτιάξτε σε ένα χαρτόνι ή στον πίνακα της τάξης δύο στήλες με τίτλους: Προσδοκίες και Φόβοι. Χωρίστε τα παιδιά σε ομάδες των 4-6 ατόμων. Μοιράστε χαρτάκια (τύπου post-it) και ζητήστε τους να γράψουν, σε κάθε χαρτάκι χωριστά και ανά ομάδα, από μια προσδοκία που έχουν από το πρόγραμμα και από μια ανησυχία τους σχετικά με αυτό. Κατόπιν, ζητήστε από τον εκπρόσωπο της κάθε ομάδας να σηκωθεί, να παρουσιάσει και να κολλήσει τα χαρτάκια στις αντίστοιχες στήλες του πίνακα. Αναστοχασμός

10

Παρατηρούμε τις ομοιότητες και τις διαφορές των προσδοκιών και σκεφτόμαστε μέσα από ποιους ρόλους μπορεί ο καθένας να συνεισφέρει στο να εκπληρωθούν. Σε αυτό το σημείο, μπορείτε να ανακαλέσετε και να αξιοποιήσετε τις δεξιότητες και τα χαρακτηριστικά που ανέφεραν στις προηγούμενες δραστηριότητες.

11

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Παράλληλα μπορείτε... Ο όμιλός μας Δημιουργήστε με τα παιδιά έναν όμιλο ο οποίος θα έχει ως στόχο τον σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων ωφέλιμων για την τάξη, το σχολείο και τη γειτονιά. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να σκεφτούν τομείς δραστηριοποίησης και να συγκεντρώσουν ιδέες. Όσο θα προχωράει το Πρόγραμμα, ο όμιλός σας θα εκπαιδεύεται όλο και περισσότερο για να υλοποιεί τις δράσεις που έχετε σκεφτεί! Μην ξεχάσετε να ορίσετε τα παρακάτω: • Όνομα ομίλου • Εκπρόσωποι ομίλου • Όροι λειτουργίας ομίλου • Υπογραφές μελών Ανοίξτε διάλογο θέτοντας κάποια από τα παρακάτω ερωτήματα: «Με τι είδους θέματα θα θέλατε να ασχολείται ο όμιλός σας;», «Ποιοι μπορούν να συμμετέχουν;», «Πόσο χρόνο μπορούμε να αφιερώνουμε στη λειτουργία του ομίλου κατά τη διάρκεια της χρονιάς;», «Πώς θα παίρνονται οι αποφάσεις;», «Ποιες κοινώς αποδεκτές αξίες θα διέπουν τον όμιλο;», «Ποιος θα είναι υπεύθυνος για την οργάνωση των συναντήσεων;», «Ποιος θα είναι υπεύθυνος για το οικονομικό σκέλος;», «Ποιους άλλους ρόλους χρειάζεται να ορίσουμε και ποιες αρμοδιότητες θα αντιστοιχούν σε αυτούς;».

12

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Ενότητα 2: Ανάγκες και επιθυμίες! Οι άνθρωποι, οι οποίοι διακρίνουν και ιεραρχούν όσα χρειάζονται έναντι όσων θέλουν, είναι σε θέση να διαχειριστούν πιο αποτελεσματικά την οικονομική τους κατάσταση. Στην παρούσα ενότητα, τα παιδιά θα προβληματιστούν γύρω από τη διάκριση ανάγκης και επιθυμίας, θα έρθουν σε μία πρώτη επαφή με την έννοια της διαχείρισης των πόρων και πώς αυτή λειτουργεί σε παγκόσμιο επίπεδο.

13

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Έκτακτη ανάγκη!

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ENOTHTA 2: ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΘΥΜΙΕΣ!

Αναστοχασμός

40’ Τα παιχνίδια ρόλων αναπαριστούν, σε ασφαλές πλαίσιο, τις πραγματικές συνθήκες ζωής δίνοντας τη δυνατότητα στο κάθε παιδί να παρουσιάσει τις απόψεις του, ν’ ακούσει τις απόψεις των άλλων και να συνεργαστεί σε ένα κλίμα που ενθαρρύνει την πρωτοβουλία και την κριτική σκέψη. Οι αποφάσεις που λαμβάνονται μέσα από τα παιχνίδια ρόλων διαμορφώνουν στάσεις και γνώμες αναφορικά με κοινωνικά, περιβαλλοντικά και άλλα θέματα και, ταυτόχρονα, ενισχύουν τη σπουδαιότητα του να είσαι ενεργός πολίτης. Στόχοι

«Πόσο δύσκολο ήταν να αποφασίσετε τι θα αφήσετε και γιατί;», «Υπήρξαν διαφωνίες μέσα σε κάθε ομάδα και πώς τις λύσατε;», «Όταν φτάσατε, πώς σας φάνηκαν οι επιλογές που κάνατε; Ποιες ανάγκες καλύπτουν τα πράγματα που καταφέρατε να έχετε μαζί σας κατά την άφιξη;», «Αν βρισκόσαστε ξανά στο ίδιο δίλημμα, έχοντας στη διάθεσή σας περισσότερο χρόνο, πώς θα διαχειριζόσαστε την κατάσταση; Ποια πράγματα θ’ αφήνατε και ποια θα κρατούσατε;», «Πώς συνδέεται αυτό το συμβολικό ταξίδι με την πραγματική καθημερινότητά σας;».

• Να ιεραρχήσουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους.

• Να εξασκήσουν τις διαπροσωπικές τους δεξιότητες (συνεργασία, λήψη αποφάσεων, επίλυση προβλημάτων).

Υλικά

Φύλλο εργασίας: «Το πιο σημαντικό!», ψαλίδι, σενάριο δραστηριότητας, κριτική σκέψη

Δραστηριότητα

Φωτοτυπήστε το Φύλλο εργασίας τόσες φορές όσα είναι και τα παιδιά. Δώστε σε κάθε παιδί τις κάρτες του Φύλλου εργασίας, ζητήστε να τις παρατηρήσει προσεκτικά και ακολούθως να επιλέξει το καθένα εκείνες τις δεκαπέντε που έχουν μεγαλύτερη αξία/νόημα για το ίδιο. Όταν θα έχουν πάρει όλα τις κάρτες τους, ξεκινάει μια διασκεδαστική και γήγορη δράση: «Ήρθε η ώρα να φύγουμε από την τάξη για λίγο, ν’ αφήσουμε πίσω την καθημερινότητά μας και τα μαθήματα, ν’ ακονίσουμε τη φαντασία μας και να ξεκινήσουμε ένα ταξίδι σε μια νέα, άγνωστη χώρα. Φτιάξτε ομάδες των πέντε, ετοιμάστε την αποσκευή της ομάδας σας και μην ξεχάσετε να βάλετε μέσα όλα όσα θα χρειαστείτε από αυτά τα δεκαπέντε που διάλεξε ο καθένας προηγουμένως! Το πλοίο σας είναι έτοιμο να σαλπάρει. Για περάστε! Μην αργείτε! Ο καιρός είναι ήπιος και γλυκός, ο ουρανός είναι γαλανός και ο ήλιος λάμπει!». Αφιερώστε ένα λεπτό προκειμένου να εκτονωθεί τυχόν ενθουσιασμός και να εισέλθουν ομαλά στη θεατρική συνθήκη. «Ωχ! Τι ξαφνικός άνεμος έπιασε; Κρατηθείτεεε! Τα κύματα σηκώνονται ψηλά και είναι αγριεμένα! Το πλοίο κλυδωνίζεται και μοιάζει να κινδυνεύει! Από τα μεγάφωνα της γέφυρας ακούγεται ανήσυχη η φωνή του καπετάνιου: “Όλοι οι επιβάτες να μπουν αμέσως στις σωσίβιες λέμβους! Μην αργείτε! Το πλοίο θα βουλιάξει από στιγμή σε στιγμή!”. Γρήγορα, πετάξτε τα περισσευούμενα πράγματα από τις αποσκευές σας και κρατήστε μόνο δέκα κάρτες η κάθε ομάδα!». Ο ρόλος σας είναι καθαρά εμψυχωτικός, δηλαδή συνεχίζετε ν’ αναπαριστάτε την τρικυμία, να τονίζετε το επείγον της κατάστασης, να ενθαρρύνετε όλους τους επιβάτες να βιώσουν την έκτακτη ανάγκη και να αποφασίσουν σε τρία λεπτά ποιες κάρτες είναι σημαντικές για να κρατήσουν και να τις πάρουν μαζί τους στη νέα χώρα που θα πάνε. «Τέλεια, τα καταφέρατε! Έχετε επιβιβαστεί στις βάρκες! Συνεχίζετε το ταξίδι σας. Οι επιβάτες, όμως, είστε πιο πολλοί από όσους αντέχει η κάθε βάρκα. Κινδυνεύουν να βουλιάξουν κι αυτές από το επιπλέον φορτίο. Κάπου στον ορίζοντα αχνοφαίνεται η νέα χώρα. Πρέπει να τα καταφέρετε χωρίς να βυθιστεί η βάρκα. Πετάξτε γρήγορα άλλες πέντε κάρτες η κάθε ομάδα! Τις λιγότερο σημαντικές! Γρήγορα! Έχετε μόνο δύο λεπτά μπροστά σας!». Όταν τα παιδιά ολοκληρώσουν την απόφασή τους και μείνει με πέντε κάρτες η κάθε ομάδα, κλείστε τη δραστηριότητα με αναστοχασμό.

«Συγχαρητήρια! Φτάσατε ασφαλείς στη χώρα του προορισμού σας χάρη στις πολύ γρήγορες αποφάσεις που πήρατε ως ομάδα να στερηθείτε κάποια πράγματα από τις αποσκευές σας! Για να δούμε, τι σας έχει απομείνει;». Καλέστε έναν ή μία εκπρόσωπο από κάθε ομάδα να ονοματίσει τις πέντε κάρτες που κράτησε και συντονίστε τη συζήτηση που θα προκύψει με ενδεικτικές ερωτήσεις, όπως:

Ορισμένες από τις συνδέσεις που ενδέχεται να προκύψουν μέσω αυτής της δραστηριότητας είναι: η ανάγκη, η επιθυμία, η επιβίωση, η ασφάλεια, η διαπραγμάτευση. Συμβουλές

Η κατάλληλη μουσική ή, ακόμα καλύτερα, η χρήση αντιπροσωπευτικών ήχων θαλασσοταραχής, δυνατού αέρα, κλπ. βοηθούν πολύ στην αποτελεσματικότερη αναπαράσταση της παραπάνω βιωματικής δράσης.

Όλος ο κόσμος ένα χωριό!

20’ Η εν λόγω δραστηριότητα έχει ως βασικό σκοπό να ευαισθητοποιήσει τα παιδιά για ζητήματα παγκόσμιου ενδιαφέροντος, καθώς και να τα βοηθήσει να αντιληφθούν την έννοια της παγκοσμιοποίησης με την παράθεση στοιχείων για τον πλανήτη Γη και τις καταναλωτικές συνήθειες των ανθρώπων. Στόχοι

• Να εξοικειωθούν με τις έννοιες της παγκοσμιοποίησης και του υπερκαταναλωτισμού.

• Να ευαισθητοποιηθούν για παγκόσμιου ενδιαφέροντος και δημογραφικής φύσης ζητήματα.

• Να διασκεδάσουν και να συνεργαστούν μεταξύ τους.

Υλικά

Φύλλο εργασίας: «Όλος ο κόσμος ένα χωριό»

Δραστηριότητα

Χωρίστε τα παιδιά σε δύο ομάδες. Ζητήστε από την κάθε ομάδα να βρει ένα όνομα γι’ αυτή και να σας το ανακοινώσει. Δημιουργήστε ένα κλίμα υγιούς ανταγωνισμού, ευνοϊκού για τη συμμετοχή των παιδιών στη δραστηριότητα. Διευκρινίστε ότι, για τις ανάγκες του συγκεκριμένου παιχνιδιού, θα πρέπει να κάνουν μια αναγωγή του συνολικού πληθυσμού του πλανήτη μας σε εκατό κατοίκους. Σημειώστε τρεις στήλες στον πίνακα της τάξης, μία για κάθε ομάδα και μία για τα πραγματικά νούμερα αναγωγής στο χωριό των εκατό κατοίκων. Ξεκινήστε αμέσως το παιχνίδι ακολουθώντας τις εξής ενδεικτικές οδηγίες: «Αν, λοιπόν, ο κόσμος μας ήταν ένα μικρό χωριό εκατό κατοίκων, πόσες θα ήταν γυναίκες ή κορίτσια; Πόσοι άντρες ή αγόρια;».

14

15

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Προχωρήστε με τις ερωτήσεις που θα βρείτε στο αντίστοιχο Φύλλο εργασίας έως ότου ολοκληρωθούν. Για να κρατήσετε ζωηρό το ενδιαφέρον των παιδιών καθ’ όλη τη διάρκεια, μπορείτε ν’ αφήσετε το στάδιο της αποκάλυψης των πραγματικών στοιχείων για το τέλος, αφού έχουν τεθεί όλες οι ερωτήσεις. Επίσης, δώστε σε κάθε ομάδα ένα πινακάκι, στο οποίο θα γράφουν την τελική τους απάντηση. Όταν τους καλείτε οι δύο ομάδες θα πρέπει να γυρίζουν ταυτόχρονα τα πινακάκια τους, για να δείξουν την απάντησή τους κι έτσι να μην επηρεάζονται μεταξύ τους.

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ENOTHTA 2: ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΘΥΜΙΕΣ!

Συμβουλές

Μπορείτε να ζητήσετε, είτε σε ομαδικό είτε σε ατομικό επίπεδο, να επιλεχθεί ένα στοιχείο που προκάλεσε το ενδιαφέρον των παιδιών. Αφού συζητήσετε και ανταλλάξετε απόψεις, προτρέψτε τα να κάνουν μια ευσύνοπτη εργασία στο σπίτι τους και να την παρουσιάσουν εντός σύντομου χρονικού διαστήματος, στην τάξη. Στο τέλος κάθε παρουσίασης, προβείτε σε θετικά σχόλια απέναντι στην ομάδα ή στο παιδί που παρουσίασε και ζητήστε από τα υπόλοιπα παιδιά να θέσουν ερωτήσεις, προάγοντας τον διάλογο επί του θέματος.

Το παιχνίδι έχει το εξής σύστημα πόντων: · Ό ποια ομάδα βρίσκεται πιο κοντά στη σωστή απάντηση παίρνει πέντε (5) πόντους. · Ό ποια βρει ακριβώς την απάντηση παίρνει δέκα (10) πόντους. Σε αυτό το σημείο, μπορείτε να κάνετε ένα με δύο παραδείγματα για να μην υπάρξει ανάγκη διευκρινίσεων ενώ παίζετε. Παρακάτω, δίνονται οι απαντήσεις στις ερωτήσεις του Φύλλου εργασίας: «Όλος ο κόσμος ένα χωριό». Έστω ότι ο πλανήτης μας είναι ένα χωριό εκατό κατοίκων... · Το χωριό έχει 51 άνδρες και 49 γυναίκες. · Οι 30 ζουν σε κατοικίες που δεν πληρούν τις στοιχειώδεις συνθήκες διαβίωσης. · Οι 10 δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό. · Οι 24 δεν έχουν ηλεκτρικό ρεύμα. · Οι 15 υποσιτίζονται. · Οι 37 δε γνωρίζουν ανάγνωση. · Οι 60 έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο. · Οι 5 θα πάνε στο πανεπιστήμιο. · Τα τελευταία δέκα χρόνια, σε μια γειτονιά του χωριού με το όνομα «Ευρώπη», οι καταναλωτικές δαπάνες των κατοίκων αυξήθηκαν κατά 33%. · Τα τελευταία δέκα χρόνια, σε κάποιες πιο φτωχές γειτονιές του χωριού, οι καταναλωτικές δαπάνες των κατοίκων αυξήθηκαν κατά 65%. · Ο κάθε κάτοικος της γειτονιάς του χωριού με το όνομα «Ευρώπη», για το έτος 2018, πέταξε περίπου 445 κιλά οικιακών αποβλήτων. · Τα τελευταία πέντε χρόνια, τα νοικοκυριά σε μια άλλη γειτονιά του χωριού με το όνομα «Βόρεια Αμερική», έχουν αυξήσει την κατανάλωση ενέργειας κατά 30%. · Τα τελευταία πέντε χρόνια, οι κάτοικοι του χωριού αγοράζουν 10 φορές περισσότερα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά προϊόντα (τηλεοράσεις, υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα). · Τα τελευταία είκοσι χρόνια, η ατμοσφαιρική ρύπανση και τα σκουπίδια στο χωριό έχουν αυξηθεί συνολικά κατά 20%. Σύμφωνα με τον χρόνο που έχετε, μπορείτε να απευθύνετε όλες τις ερωτήσεις ή μέρος αυτών, ανάλογα με το τι κρίνετε ότι θα προκαλέσει το ενδιαφέρον και Αναστοχασμός

16

«Τι σας άρεσε στο παιχνίδι; Τι σας δυσκόλεψε;», «Υπάρχει κάποιο στοιχείο που σας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση και γιατί;», «Ποια από αυτά τα στοιχεία σάς θυμίζουν την πόλη ή τη χώρα σας;», «Βάσει των παραπάνω στοιχείων, τι συμπεράσματα βγάζετε για τον κόσμο μας;», «Πιστεύετε ότι αυτό το χωριό μοιάζει με τον κόσμο που ζούμε;».

17

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Ενότητα 3: Δικαιώματα και κοινωνική ευθύνη Συχνά, όταν μελετάμε τα Ανθρώπινα Δικαιώματα με ομάδες μαθητών, δίνουμε έμφαση στα δικαιώματα καθαυτά και αμελούμε την αναφορά στις υποχρεώσεις του καθενός μας για την προάσπισή τους. Στην παρούσα ενότητα, γίνεται μια προσπάθεια να δοθεί ίδια έμφαση τόσο στα δικαιώματα όσο και στις δεσμεύσεις, εφόσον πάνε χέρι χέρι. Όλοι μας γεννιόμαστε με δικαιώματα, ανεξάρτητα από το ποιοι είμαστε ή σε ποιο μέρος του κόσμου βρισκόμαστε. Αυτό δεν ήταν πάντα αυτονόητο. Η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων υπογράφηκε το 1948 για να κατοχυρώσει ακριβώς αυτή την αναφαίρετη συνθήκη. Αντίστοιχα, συντάχθηκε εξειδικευμένη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, η οποία έχει επικυρωθεί από την πλειονότητα των εθνών-κρατών.

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ENOTHTA 3: ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

Παιχνίδι ενεργοποίησης 5’ Η μέθοδος της «παγωμένης εικόνας» αποτελεί θεατρική άσκηση κατά την οποία τα μέλη μιας ομάδας δημιουργούν, ατομικά ή σε σύνολο, μια «φωτογραφία» με αφετηρία ένα ερέθισμα που τους δίνεται. Oι συμμετέχοντες αποδίδουν στιγμές, συναισθήματα ή συμβολισμούς, διαμορφώνοντας ανάλογα τη στάση του σώματος και την έκφραση του προσώπου τους. Με αυτόν τον τρόπο, μπαίνουν βιωματικά στην καρδιά ενός θέματος, εν προκειμένω των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων. Στόχοι

• Να ενεργοποιήσουν όλες τις αισθήσεις μέσα από την κίνηση.

• Να έρθουν σε μια πρώτη βιωματική επαφή με τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Υλικά

Χώρος για κίνηση, μουσική, καλή διάθεση

Δραστηριότητα

Εξηγήστε στα μέλη της ομάδας σας ότι θα παίξετε ένα παιχνίδι για να ζεσταθείτε και να προετοιμαστείτε για τις επόμενες δραστηριότητες. Δώστε σήμα να κινηθούν ελεύθερα στον χώρο, προς όλες τις κατευθύνσεις, με όποιο ύφος και ρυθμό θέλουν, αποφεύγοντας, ωστόσο, τις συγκρούσεις. Σταδιακά, ενθαρρύνετε να αυξήσουν την ταχύτητα. Αφού περάσει ένα λεπτό, προσθέστε και τη νέα οδηγία του παιχνιδιού: «Κάθε φορά που θα δίνω το σήμα, παγώνετε στη θέση σας και περιμένετε το επόμενο σήμα για να ξεκινήσετε ξανά». Όσο περνάει η ώρα, οι οδηγίες μπορούν να γίνουν περισσότερο συγκεκριμένες, προτρέποντας τα παιδιά να εκφραστούν. Παραδείγματος χάριν: «Μόλις δώσω σήμα, μείνετε σε μια παράξενη πόζα!», «Παγώστε σαν να βρίσκεστε στρυμωγμένοι μέσα στο λεωφορείο!», «Παγώστε σαν να ακούσατε μόλις το κουδούνι για το σχόλασμα!», «Παγώστε σαν να είστε κάτω από τη βροχή, χωρίς ομπρέλα», κ.ο.κ.

Θα αναφερθούμε στους τέσσερις άξονες των δικαιωμάτων του ανθρώπου (επιβίωση, ανάπτυξη, προστασία και συμμετοχή) με διττό στόχο: αφενός την εξοικείωση των παιδιών με όσα δικαιούνται και αφετέρου την ευαισθητοποίησή τους γύρω από τις δεσμεύσεις που έχουν απέναντι στα ίδια και τα άλλα άτομα.

Η άσκηση κλιμακώνεται όταν, στις επόμενες οδηγίες, ζητάτε από τους μαθητές να συνεργαστούν σε ζευγάρια ή μικρές ομάδες τριών-τεσσάρων ατόμων, π.χ.: «Παγώστε σαν να βοηθάτε κάποιον να περάσει τον δρόμο», «Παγώστε σαν να σώζετε κάποιον από φωτιά», «Παγώστε σαν να σηκώνετε κάποιον που μόλις έπεσε μπροστά σας», κ.ο.κ. Τέλος, η άσκηση κορυφώνεται όταν οι οδηγίες αφορούν όλη την ομάδα, για παράδειγμα: «Παγώστε σαν να είστε σε μια πορεία διαμαρτυρίας», «Παγώστε σαν να πανηγυρίζετε για κάτι που καταφέρατε όλοι μαζί», «Παγώστε σαν να κρύβεστε», «Παγώστε σαν να περιμένετε τη σειρά σας στο κυλικείο», κ.ο.κ. Συμβουλές

Η μουσική υπόκρουση διευκολύνει πάντα τέτοια παιχνίδια, ειδικά όταν ο ενθουσιασμός προκαλεί φασαρία. Χρησιμοποιείστε τη μουσική, αντί για τη φωνή σας (π.χ. όποτε θέλετε να μιλήσετε, σταματήστε τη και τα παιδιά θα κάνουν ησυχία για να σας ακούσουν). Γνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες της τάξης σας, προσαρμόστε τις οδηγίες ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τους προβληματισμούς των μαθητών, πάντα σε σχέση με κάποιο ανθρώπινο δικαίωμα.

18

19

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ENOTHTA 3: ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

Δικαιώματα σε κάδρο

Ο αναστοχασμός μπορεί να κλείσει με τον εκπαιδευτικό να αναφέρει: «Το να γνωρίζουμε τα δικαιώματα και τις δεσμεύσεις μας μάς βοηθάει να τα υπερασπιζόμαστε, αλλά και να γινόμαστε ενεργοί πολίτες δημιουργώντας ένα καλύτερο παρόν και μέλλον για εμάς και τους άλλους».

25’ Οι «παγωμένες εικόνες» γίνονται πολύ πιο δυνατές όταν είναι αποτέλεσμα συνεργασίας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι δυνατόν να καθρεφτίσουν τα συναισθήματα και τις απόψεις του συνόλου ωθώντας σε διάλογο και καταλήγοντας, συχνά, σε ένα ηχηρό κοινωνικό σχόλιο. H Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μέσω αυτής της μεθόδου, γίνεται εφαλτήριο για ουσιαστικές συζητήσεις πάνω στα δικαιώματα, αλλά και τις δεσμεύσεις των ενεργών πολιτών. Στόχοι

• Να επεξεργαστούν τα παιδιά τα ανθρώπινα δικαιώματα με βιωματικό τρόπο.

• Να συνδέσουν τα δικαιώματα με τις δεσμεύσεις τους τόσο ως προς τα ίδια όσο και ως προς την κοινότητα.

Υλικά

Φύλλο εργασίας: «Δικαιώματα»

Δραστηριότητα

Εισαγωγικά, θα ήταν χρήσιμο να κάνετε μια σύντομη ανασκόπηση στην ιστορία της υπογραφής της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Λόγου χάρη: «Το 1939 ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος κατά τον οποίο πολλοί άνθρωποι έχασαν τα σπίτια τους, αγαπημένα τους πρόσωπα, την ίδια τους τη ζωή. Άλλοι έχασαν την ελευθερία τους, όχι για κάτι που έκαναν, αλλά γι’ αυτό που ήταν. Πολλοί από αυτούς σκοτώθηκαν, αφού πρώτα βασανίστηκαν. Το 1948, τρία χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, τα έθνη ενώθηκαν με τον όρκο ότι η βία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δε θα επαναληφθεί. Συμφώνησαν, επίσης, ότι όλα τα ανθρώπινα όντα, ανεξαρτήτως θρησκείας, γλώσσας, βιολογικών χαρακτηριστικών, οικονομικής κατάστασης και κοινωνικής θέσης, έχουν τα ίδια αναφαίρετα δικαιώματα. Στο πλαίσιο αυτό, οι διαφορές δε θα έχουν πια σημασία. Έτσι, δημιουργήθηκε η ανάγκη για τη σύναψη μιας Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα».

Απολαμβάνω τα δικαιώματά μου; 20’

Στόχοι

· Να αντιληφθούν την ανισότητα στην κατανομή των φυσικών αγαθών. · Να προβληματιστούν γύρω από αυτή την ανισότητα.

Υλικά

Κάρτες με σκεύη, κάρτες με φαγητά/ποτά

Αφιερώστε λίγο χρόνο για να συζητήσετε ποια στοιχεία ενδέχεται να διαφοροποιούν τους ανθρώπους και, συχνά, να τους διαχωρίζουν. Στη συνέχεια, καλέστε τα παιδιά να χωριστούν σε τέσσερις ομάδες και αναθέστε σε κάθε ομάδα μια κατηγορία από τη Διακήρυξη (από αυτές που αναφέραμε στην εισαγωγή της ενότητάς μας, δηλαδή επιβίωση, ανάπτυξη, προστασία και συμμετοχή). Κάθε ομάδα επιλέγει ένα άρθρο από την κατηγορία που έχει στα χέρια της και, εντός πέντε λεπτών, στήνει μια ομαδική «φωτογραφία» που απεικονίζει το μήνυμα και την ουσία του άρθρου. Όταν όλες οι ομάδες είναι έτοιμες, καλούνται να παρουσιάσουν την ομαδική «φωτογραφία» τους στις υπόλοιπες τρεις. Οι άλλες ομάδες, ως θεατές, χρειάζεται να βρουν ποιο είναι το δικαίωμα που αποτυπώνεται στην ομαδική «φωτογραφία» και σε ποια από τις ευρύτερες κατηγορίες ανήκει. Η ομάδα που παρουσιάζει κάθε φορά μπορεί να «ξεπαγώσει» μόνο αφότου έχουν μαντέψει οι θεατές. Επιβεβαιώνει ποιο ήταν το άρθρο και η κατηγορία που απεικόνισε και αποκαλύπτει τα υπόλοιπα άρθρα της κατηγορίας. Αναστοχασμός

20

«Γιατί πιστεύετε ότι κάναμε αυτή την αναπαράσταση;», «Ποιο μήνυμα πιστεύετε ότι θέλει να μας περάσει;», «Ποιος προστατεύει τα δικαιώματά μας;», «Ποιος είναι ο δικός μας ρόλος σε αυτό;», «Σε τι μας βοηθάει το να γνωρίζουμε τα δικαιώματά μας;», «Έχουμε μόνο δικαιώματα;», «Ποιον/ποιους βοηθάμε με το να προασπίζουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα;», «Γνωρίζετε περιπτώσεις καταπάτησης των δικαιωμάτων στην Κύπρο ή το εξωτερικό;», «Είναι κάτι που μας αφορά;», «Τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό; Πού μπορούμε να αποταθούμε για βοήθεια;»

21

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Δραστηριότητα

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ENOTHTA 3: ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

Δίνονται στα παιδιά σακουλάκια που να έχουν εικόνες από σκεύη κουζίνας (μαχαιροπίρουνα, κουτάλια, πιάτα, κούπες, ποτήρια, φλιζάνια) (όπου είναι δυνατόν να δοθούν κανονικά). Κάθε σακουλάκι έχει διαφορετικά σκεύη. Για παράδειγμα, κάποια σακουλάκια έχουν όλα τα σκεύη, κάποια άλλα έχουν μόνο μαχαιροπίρουνα, άλλα μόνο κουτάλια, σε κάποια υπολείπονται τα ποτήρια, σε άλλα τα φλιτζάνια, κάποια έχουν μόνο κούπες κι άλλα έχουν μόνο πιάτα. Λέμε στα παιδιά ότι πρόκειται να περάσουν από ένα μπουφέ (όπου είναι δυνατόν με πραγματικά εδέσματα, όπου δεν είναι δυνατόν, με εικόνες) και να πάρουν όσα φαγητά/ποτά μπορούν και θέλουν. Τονίζουμε ότι υπάρχει αρκετό φαγητό και ποτό για όλα τα παιδιά. Το μπουφέ περιέχει: νερό, τσάι, χυμούς, σούπα, ψωμί, ρύζι, λαχανικά, φρούτα, μπισκότα, κέικ, πατάτες, ό,τι άλλο προτείνουν τα παιδιά. Αφού τα παιδιά σερβιριστούν, ρωτάμε τα παιδιά πόσα κατόρθωσαν να πάρουν και γιατί δεν κατάφεραν να πάρουν από όλα, παρόλο που υπήρχε αρκετή ποσότητα. Αναμένεται να πουν ότι κατόρθωσαν να πάρουν φαγητό αναλόγως των σκευών που είχαν στη διάθεσή τους. Στη συνέχεια, ρωτάμε τα παιδιά τι μπορούμε να κάνουμε για να έχουν όλα τα παιδιά τη δυνατότητα να σερβιριστούν από όλα τα φαγητά. Τα παιδιά συνομιλούν σε μικρότερες ομάδες και σκέφτονται πιθανές λύσεις. (πιθανές απαντήσεις που μπορούν να ακουστούν είναι να μην καταναλώνουμε περισσότερο από όσο μας αναλογεί ώστε να μένει αρκετό για όλα τα άτομα, το φαγητό να παρασκευαστεί με άλλο τρόπο ώστε να είναι προσβάσιμο σε όλα τα παιδιά, να κατασκευαστούν καινούρια σκεύη, να χρησιμοποιηθούν τα σκεύη διαφορετικά, να φάνε χωρίς σκέυη, να συνεργαστούν ώστε να φάνε όλα τα παιδιά από όλα τα φαγητά, ανταλλάζοντας σκεύη).

Αναστοχασμός

«Σύμφωνα με τη Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, οι ανάγκες του κάθε ανθρώπου είναι αυτόματα και δικαιώματά του (μπορείτε να ανατρέξετε στα αντίστοιχα άρθρα). Οπότε, τι παρατηρείτε σε σχέση με την κάλυψη αυτών των αναγκών σε κάθε ρόλο; Πόσα φαγητά κατάφερε να μαζέψει ο ρόλος σας και οι άλλοι;». «Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε εμείς για να αλλάξουμε αυτή την κατάσταση;». «Γιατί ένα παιδί που έχει όλα τα σκεύη να θέλει να συνεργαστεί με τα υπόλοιπα ώστε να έχουν κι εκείνα από όλα τα φαγητά;» (Μπορούμε να αναφέρουμε ότι ένας άνθρωπος δεν μπορεί να είναι πραγματικά ευτυχισμένος ή ελεύθερος αν κάποιος άλλος άνθρωπος δεν έχει τα απαραίτητα για να ζήσει, άρα όλες/οι πρέπει να αγωνιζόμαστε για τα δικαιώματα όλων, ώστε να μην υπάρχει πια ανισότητα σε κανέναν τομέα.) Κάνουμε παραλληλισμό με τα δικαιώματα των παιδιών. «Αν κάθε φαγητό ήταν ένα δικαίωμα, πώς θα συμπεριφερόμασταν;», «Πώς θα νιώθαμε;», «Πόσο σημαντικό είναι να μπορούμε να έχουμε όλα τα άτομα/παιδιά πρόσβαση σε αυτά;». «Αν η δραστηριότητα δεν ήταν με φαγώσιμα, αλλά με ανθρώπινα δικαιώματα, πώς θα μπορούσαμε να τα διασφαλίσουμε όλα τα δικαιώματα για όλα τα ανθρώπινα όντα, ανεξάρτητα από την καταγωγή, την εμφάνιση, την οικογενειακή κατάσταση, κτλ;».

22

To δικαίως επιχειρείν 30’ Η παρακάτω δραστηριότητα είναι, μεθοδολογικά, ένα παιχνίδι ρόλων που θα αναδείξει την αλυσίδα παραγωγής του εκάστοτε προϊόντος, τους κύριους παράγοντες που διαμορφώνουν την τιμή του και το πώς κατανέμεται συνήθως το κόστος στους ανθρώπους αυτής της αλυσίδας. Στόχοι

• Να αντιληφθούν την πορεία της αλυσίδας παραγωγής.

• Να προβληματιστούν γύρω από την κοινωνική επιχειρηματικότητα για έναν πιο δίκαιο και βιώσιμο κόσμο.

Υλικά

Κάρτες ρόλων: «Οι συνταξιδιώτες της μπανάνας», Κάρτες συμμετοχής

Δραστηριότητα

Ρωτήστε τα μέλη της ομάδας σας αν έχουν ποτέ αναρωτηθεί πώς φτάνουν τα προϊόντα στο ντουλάπι ή στο ψυγείο του σπιτιού τους. Εξηγήστε ότι «όλα τα προϊόντα που καταναλώνουμε, έχουν διανύσει μια συγκεκριμένη διαδρομή για να φτάσουν στα χέρια μας. Για κάποια, η διαδρομή είναι μικρή, ενώ για άλλα είναι μεγάλη. Μέσα, λοιπόν, από ένα παιχνίδι θα προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε τη διαδρομή που κάνει η μπανάνα για να έρθει (συνήθως) από τη Λατινική Αμερική μέχρι το σπίτι μας (Ευρώπη)». Για την έναρξη του παιχνιδιού, ζητήστε έξι εθελοντές από την ομάδα. Έπειτα, μοιράστε τυχαία από μία κάρτα ρόλων στον καθένα για να τη μελετήσει, κρατώντας την κρυφή από τους υπόλοιπους. Ενώ οι εθελοντές μελετούν τους ρόλους τους, μοιράζετε στα υπόλοιπα μέλη της ομάδας (τους θεατές) από τρεις κάρτες συμμετοχής στον καθένα. Καλείτε τους έξι ρόλους να αποκαλύψουν στα υπόλοιπα μέλη μόνο τον τίτλο του ρόλου τους (π.χ. εργάτης, έμπορος, κλπ.). Αποκαλύψτε ότι το κόστος μιας μπανάνας από την παραγωγή έως την κατανάλωσή της είναι δεκαπέντε (15) μονάδες (κρατήστε τη μονάδα μέτρησης σε συμβολικό επίπεδο και μην τη μετατρέπετε σε χρήματα για να είναι το παιχνίδι διαχειρίσιμο) και ότι αυτό το κόστος κατανέμεται και δίνεται ως αμοιβή στους έξι ανθρώπους που αποτελούν την αλυσίδα παραγωγής της μπανάνας.

23

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Θα πρέπει, λοιπόν, αυτοί οι έξι να διαπραγματευθούν την αμοιβή τους, χρησιμοποιώντας τα στοιχεία που έχουν στις κάρτες των ρόλων τους και τις γνώσεις τους για το κάθε επάγγελμα. Προσοχή! Θα πρέπει να βρεθεί μία λύση που δε θα ξεπερνά τις δεκαπέντε (15) μονάδες! Οι θεατές θα μπορούν να είναι παρόντες στη διαπραγμάτευση και να ακούν την επιχειρηματολογία του κάθε ρόλου, εκφέροντας την άποψή τους και προτείνοντας μια διαφορετική προσέγγιση. Για να πάρουν τον λόγο, χρειάζεται να σηκώσουν την κίτρινη κάρτα. Επίσης, εάν συμφωνούν σηκώνουν την πράσινη κάρτα και την κόκκινη εάν διαφωνούν.

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ENOTHTA 3: ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

Δραστηριότητα

Αφήστε την παραπάνω διαδικασία να εξελιχθεί χρονικά με βάση το ενδιαφέρον της ομάδας. Όταν η δραστηριότητα ολοκληρωθεί, προτείνετε στην ομάδα δύο λεπτά απόλυτης ηρεμίας (μπορείτε να βάλετε και χαλαρωτική μουσική) προκειμένου να βγουν από τους ρόλους, να ξεχάσουν τις διαπραγματεύσεις και να περάσετε ομαλά στη φάση του αναστοχασμού, συζητώντας τα παρακάτω:

Ενδεικτικά πεδία έρευνας • Τα υλικά από τα οποία είναι φτιαγμένο: Από τι υλικά (μαλλί, συνθετικό, μετάξι, κλπ.) είναι φτιαγμένο το αντικείμενο, από ποιους φυσικούς πόρους προέρχονται αυτά τα υλικά, ποιες είναι οι χώρες που παράγουν αυτούς τους φυσικούς πόρους, τι είδους επεξεργασία χρειάζονται οι φυσικοί πόροι για να μεταμορφωθούν σε ρούχο; • Η διαδικασία παραγωγής: Πόσο μεγάλη είναι η παραγωγή για το συγκεκριμένο είδος ρούχου, ποια μπορεί να είναι η αλυσίδα παραγωγής, πόσοι μπορεί να εργάζονται στην παραγωγή, ποια είναι περίπου η τελική του τιμή λιανικής πώλησης; • Το ταξίδι του: Σε ποιο μέρος του κόσμου κατασκευάστηκε και από ποιο μέρος του κόσμου αγοράστηκε από τον κάτοχό του, πώς μεταφέρθηκε, πόσοι εμπλέκονται στη μεταφορά από την παραγωγή στην πώληση; • Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα που αφήνει: Μπορεί να ανακυκλωθεί ή να επαναχρησιμοποιηθεί ή να μεταποιηθεί όταν δεν το χρειάζεται πια ο/η κάτοχός του;

«Πόσο εύκολο ήταν να φτάσετε σε μία λύση;», «Τι ήταν αυτό που δυσκόλεψε ή διευκόλυνε τη διαδικασία;», «Πόσο δίκαια σας φαίνεται η πραγματική κατανομή του κόστους;», «Πώς πιστεύετε ότι γίνεται στην πραγματική ζωή;». Αποκαλύψτε τώρα στην ομάδα ποιο είναι το πραγματικό μοίρασμα των 15 μονάδων σε αναλογία: • Εργάτης σε φυτείας μπανάνας: 0,5 μονάδα • Ιδιοκτήτης φυτείας μπανάνας: 2,5 μονάδες • Mεταφορέας: 2 μονάδες • Έμπορος: 3,5 μονάδες • Καταστηματάρχης: 6,5 μονάδες Αναστοχασμός

«Υπάρχει κάτι που σας εκπλήσσει; Αν ναι, τι;», «Πώς σας φαίνεται η πραγματική κατανομή;», «Ποιος ή ποιοι δεν μπορούν να απολαύσουν τα δικαιώματά τους;», «Τι θα μπορούσε να αλλάξει ώστε η όλη διαδικασία να είναι πιο δίκαιη;», «Έχετε κάποια ιδέα για την ίδρυση μιας πιο δίκαιης επιχείρησης;».

Αναστοχασμός

«Πώς θα άλλαζε αυτό αν ψωνίζαμε (όσο το δυνατόν γίνεται) τοπικά;», «Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε στη συλλογή των στοιχείων για την προέλευση και την ιστορία του ρούχου;», «Μπορούμε να ανακυκλώσουμε τα ρούχα μας; Αν ναι, πού και πώς;».

Ορισμένες από τις συνδέσεις που επιθυμούμε να προκύψουν μέσω αυτής της δραστηριότητας είναι: τα ανθρώπινα δικαιώματα, το δίκαιο εμπόριο και ο προβληματισμός για το δικαίως επιχειρείν.

Συμβουλές

Αν τα ρούχα που θα φέρουν τύχει να έχουν κατασκευαστεί σε δύο χώρες ή μία, δημιουργήστε ομάδες βάσει του αριθμού των συμμετεχόντων και μοιράστε τυχαία κάποια ρούχα στην κάθε ομάδα.

Υπεύθυνη παραγωγή, υπεύθυνη κατανάλωση 30’

Στόχοι

• Να αντιληφθούν την ανισότητα στη κατανομή των φυσικών αγαθών.

• Να προβληματιστούν και να διερωτηθούν γύρω από αυτή την ανισότητα.

Υλικά

ερευνητικές δεξιότητες, ρούχα μαθητών

24

Συζητήστε με τα παιδιά για το ποια είναι ακριβώς η δουλειά ενός δημοσιογράφου. Αποκαλύψτε τους ότι, κατά κάποιο τρόπο, θα γίνουν δημοσιογράφοι της ντουλάπας τους! Για τη δραστηριότητα αυτή, κάθε παιδί θα πρέπει να φέρει στην τάξη ένα αγαπημένο ρούχο του, αρκεί να έχει την ετικέτα του η οποία και θα αναγράφει τα στοιχεία του. Ομαδοποιήστε τα ρούχα που θα φέρουν βάσει της χώρας παραγωγής και δημιουργήστε τόσες ομάδες, όσες και οι χώρες. Εξηγήστε ότι, σαν δημοσιογράφοι, θα συλλέξουν όσο περισσότερα στοιχεία μπορούν για το ρούχο της ομάδας τους και θα παρουσιάσουν την ιστορία του, από τη δημιουργία του μέχρι που έφτασε στα χέρια τους.

Πάρτε άδεια για να μπορούν εκείνη την ημέρα, κατά παράβαση, να χρησιμοποιήσουν, εφόσον διαθέτουν, τα κινητά τους τηλέφωνα για λόγους έρευνας! Εναλλακτικά, να πραγματοποιηθεί η δραστηριότητα σε τάξη με ηλεκτρονικούς υπολογιστές που έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο. Αν έχει προηγηθεί η δραστηριότητα με την μπανάνα, θα βοηθήσει πολύ ώστε τα μέλη της ομάδας σας να φτάσουν πιο γρήγορα σε συμπεράσματα γύρω από τις ανισότητες στα στάδια παραγωγής ρουχισμού. Ως προέκταση αυτής της δραστηριότητας και εάν υπάρχει ενδιαφέρον από τα παιδιά, μπορείτε να οργανώσετε ένα παζαράκι ρούχων, όπου είτε θα γίνεται ανταλλαγή ρούχων είτε πώληση των ρούχων που δε χρειάζονται/θέλουν τα παιδιά. Τα λεφτά που θα μαζευτούν από τις πωλήσεις μπορούν να δοθούν ως δωρέα όπου αποφασίσουν τα παιδιά ή να τα χρησιμοποιήσουν για να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση.

25

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ENOTHTA 3: ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

Τι καθορίζει την τιμή;

Για να κατανοήσουν τα παιδιά καλύτερα τις παρακάτω έννοιες, γίνεται μια άσκηση προσομοίωσης:

40’ Η συγκεκριμένη δραστηριότητα εξηγεί τη διαδικασία της τιμολόγησης και αποκαλύπτει τους παράγοντες που επηρεάζουν τόσο την τελική τιμή, όσο και το καθαρό κέρδος. Στόχοι

• Να έρθουν σε επαφή με τους κανόνες της τιμολογιακής διαδικασίας.

• Να εξοπλιστούν με κριτική σκέψη σχετικά με την τιμολογιακή διαδικασία, τόσο ως «επιχειρηματίες», όσο και ως καταναλωτές.

Υλικά

Φύλλο εργασίας «Βιβλίο στο μικροσκόπιο»

Δραστηριότητα

Κάντε την ακόλουθη υπόθεση εργασίας: «Η συγγραφέας, κυρία Πολυγραφότατη, έγραψε ένα βιβλίο. Αυτό το βιβλίο διατίθεται προς πώληση στο ευρύ κοινό, σε πεντακόσια αντίτυπα». Το αντίστοιχο Φύλλο εργασίας αποκαλύπτει τα στάδια παραγωγής και πώλησης ενός βιβλίου, καθώς και τους παράγοντες που διαμορφώνουν την τελική τιμή και το κέρδος των εμπλεκομένων. «Εσείς καλείστε να σχηματίσετε το παζλ του βιβλίου και να εντοπίσετε σημεία προς συζήτηση!». Αρχικά, παρουσιάζετε τα κομμάτια του παζλ (αφού έχετε κόψει) και ενθαρρύνετε τα μέλη της ομάδας να συμφωνήσουν ποια είναι η σωστή σειρά. Στη συνέχεια, για να το κάνετε ακόμα πιο διασκεδαστικό, τους παραπέμπετε στα ποσά που υπάρχουν στο Φύλλο εργασίας και τους προτρέπετε να μαντέψουν, αιτιολογώντας με επιχειρήματα, ποιο ποσό αντιστοιχεί σε κάθε στάδιο παραγωγής και πώλησης ενός βιβλίου στις μέρες μας.

Στο τρίτο στάδιο της δραστηριότητας, αποκαλύψτε τα πραγματικά στάδια στη διαδικασία παραγωγής και πώλησης ενός βιβλίου και τα ρεαλιστικά ποσά που αντιστοιχούν στα στάδια αυτά. ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗ ΑΞΙΑ ΣΤΑΔΙΟΥ

ΑΞΙΑ ΠΩΛΗΣΗΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

Σ1: Σύλληψη ιδέας και συγγραφή

= Π5 * 15% (= 2.4€ ανά βιβλίο)

-

Σ2: Παραγωγή από εκδοτικό οίκο

= 4€ ανά βιβλίο

-

Σ3: Εκτύπωση από τυπογραφείο

= 3€ ανά βιβλίο

-

Σ4: Χονδρεμπόριο

-

Π4 = 11€

Σ5: Λιανική πώληση από βιβλιοπωλείο

= 5€ ανά βιβλίο

Π5 = 16€

Συγγραφή βιβλίου (εξαρτάται από τις ώρες που αφιερώνει κάθε συγγραφέας και τον εξοπλισμό που χρησιμοποιεί) | Παραγωγή από εκδοτικό οίκο (προμήθεια 4€/ βιβλίο) | Εκτύπωση από τυπογραφείο (κόστος 3€/ βιβλίο) | Εμπορία από βιβλιοπωλείο (τιμή λιανικής 16€/ βιβλίο) | Προμήθεια βιβλιοπωλείου για την υπηρεσία πώλησης (5€/ πώληση βιβλίου) | Αμοιβή συγγραφέα 15% επί της αρχικής λιανικής τιμής (2,4€/ πώληση βιβλίου).

26

Η αύξηση της αξίας ενός προϊόντος μετά και τις αλλαγές κατά την παραγωγή (π.χ. στο απλό κείμενο ενδέχεται να προστεθεί εικονογράφηση).

Λιανική πώληση

Η πώληση από έναν έμπορο ή μια επιχείρηση προς έναν καταναλωτή.

Χονδρική πώληση

Η πώληση από έναν έμπορο προς κάποιον, ο οποίος στη συνέχεια θα μεταπωλήσει το προϊόν (π.χ. ο εκδοτικός οίκος στον βιβλιοπώλη). Συνήθως, αυτή η πώληση γίνεται σε μεγάλο αριθμό προϊόντων και με μικρότερη τιμή πώλησης από αυτή που θα κληθεί να πληρώσει ο τελικός αποδέκτης, δηλαδή ο καταναλωτής/αναγνώστης.

Προμήθεια

Το χρηματικό ποσό που παίρνει ο μεσάζοντας σε οποιαδήποτε διαδικασία αγοραπωλησίας (π.χ. ο εκδοτικός οίκος που μεσολαβεί μεταξύ του συγγραφέα και του βιβλιοπωλείου ή το βιβλιοπωλείο μεταξύ του συγγραφέα και του καταναλωτή).

Αμοιβή

Το χρηματικό ποσό που δίνεται σε κάποιον για μια εργασία που εκπόνησε.

Κόστος

Το χρηματικό ποσό που απαιτείται για την παραγωγή ενός αγαθού.

Κέρδος

Το χρηματικό ποσό που απομένει, αφού κάποιος (ένας ιδιώτης ή μια επιχειρήση) πληρώσει όλα τα σχετικά κόστη (π.χ. τα χρήματα που θα απομείνουν στον βιβλιοπώλη κάθε μήνα από τις πωλήσεις βιβλίων και αφού έχει πληρώσει τους εργαζόμενους, το ηλεκτρικό ρεύμα, κλπ.).

Τα παιδιά χωρίζονται σε 4 ομάδες. Η πρώτη ομάδα παίρνει τον ρόλο της/του συγγραφέα, η δεύτερη ομάδα τον ρόλο της/του εικονογράφου, η τρίτη ομάδα τον ρόλο της/ του διανομέα και η τέταρτη ομάδα τον ρόλο της/του βιβλιοπώλη. Η πρώτη ομάδα, με βάση την έρευνα που έχει κάνει, ορίζει το κόστος του βιβλίου, ώστε να είναι ανάλογο της αμοιβής που θεωρούν ότι πρέπει να πάρει η/ο συγγραφέας, ώστε να έχει κάποιο κέρδος (μπορείτε να βάλετε σε μια «ζυγαριά» τα επιπλέον κόστη/ έξοδα που έχει το επάγγελμα ενός συγγραφέα (π.χ. κόστος εκπαίδευσης/ εξειδίκευσης στη συγγραφή, ώρες συγγραφής, σέρβις ηλεκτρονικού υπολογιστή, ρεύμα, νερό, ίντερνετ, τηλέφωνο, κλπ.) και να εμβαθύνετε λίγο περισσότερο στα έξοδα και το τελικό κέρδος του κάθε επαγγελματία. Στη συνέχεια, η ομάδα των εικονογράφων, αφού κάνουν έρευνα για τα έξοδά τους και τον κόπο τους, προσθέτουν κάποιο ποσό στο κόστος του βιβλίου, ώστε με τη σειρά τους να αμειφθούν για τη δική τους εργασία και να έχουν κάποιο κέρδος. Στη συνέχεια, οι διανομείς υπολογίζουν τα έξοδα και τον κόπο τους και με τη σειρά τους, προσθέτουν κάποιο ποσό στην τιμή του βιβλίου, ώστε να αμειφθούν με κάποιο κέρδος. Τέλος, οι βιβλιοπώλες, έχοντας υπολογίσει τα δικά τους έξοδα και κόπο (μπορείτε να βάλετε σε μια «ζυγαριά» τα επιπλέον κόστη/ έξοδα που έχει το επάγγελμα του βιβλιοπώλη (π.χ. ενοίκιο χώρου, ρεύμα, νερό, μισθοί πωλητών/ριών, ασφάλιση πωλητών/ριών, καθαριότητα, φόρος εισοδήματος, κλπ.), προσθέτουν κάποιο ποσό στην τιμή του βιβλίου, έτσι ώστε να έχουν κάποιο κέρδος όταν αμειφθούν κι έτσι υπολογίζεται η τελική τιμή του βιβλίου, η οποία θα ζητηθεί από την/τον καταναλώτρια/ή.

Κάποιες ερωτήσεις που διευκολύνουν στη σωστή αντιστοίχιση είναι: «Ποια είναι τα κόστη παραγωγής ενός βιβλίου και πώς επηρεάζουν την τιμή λιανικής πώλησης;», «Σε ποιο στάδιο θα συμβουλεύατε την κ. Πολυγραφότατη να αναλάβει μόνη της το βιβλίο της, ώστε να εξασφαλίσει το μεγαλύτερο για εκείνη κέρδος; Ποια θα ήταν μερικά από τα βήματα που θα έπρεπε να ακολουθήσει από ‘κει και πέρα; Ποιες πιθανές δυσκολίες θα αντιμετώπιζε σε αυτή την περίπτωση;».

ΣΤΑΔΙΑ

Προστιθέμενη αξία

Αναστοχασμός

«Αν βασιστούμε σε έρευνες αγοράς που λένε ότι από τα βιβλία που υπάρχουν στα βιβλιοπωλεία, μόνο το 30% πωλείται, τι κέρδος αναμένεται να έχει η κ. Πολυγραφότατη;», «Τελικά, ποια διαδικασία θα πρέπει να ακολουθήσετε ώστε να αποφασίσετε αν σας συμφέρει οικονομικά να υλοποιήσετε μια ιδέα σας;».

Συμβουλές

Αν κάποιο μέλος της ομάδας έχει στο άμεσο περιβάλλον του κάποια σχετική επιχείρηση ή δραστηριότητα (οικογενειακό βιβλιοπωλείο, εκδοτικό οίκο, συγγραφέα, διανομή βιβλίων, κλπ.), ενθαρρύνετέ το να φέρει στην τάξη επικαιροποιημένα στοιχεία π.χ. για το πώς κοστολογείται ένα βιβλίο ή τι περιθώριο κέρδους έχει η/ο συγγραφέας. Επίσης, αν το επιτρέπει ο χρόνος, μπορείτε να οργανώσετε μια επίσκεψη σε έναν εκδοτικό οίκο/τυπογραφείο/βιβλιοπωλείο ή να καλέσετε μία/έναν συγγραφέα στην τάξη για να πάρετε τις πληροφορίες που χρειάζεστε.

27

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Ενότητα 4: Σχεδιασμός, στοχοθέτηση και οργάνωση έργου Στην παρούσα ενότητα, τα παιδιά θα έρθουν σε επαφή με τις προπαρασκευαστικές διεργασίες και τα βασικά μέρη που απαιτούνται για τον σχεδιασμό ενός συγκεκριμένου και σωστά δομημένου πλάνου οικονομικής ή και κοινωνικής δράσης. Πιο συγκεκριμένα, θα οραματιστούν την ιδέα για μία δική τους δράση, θα ανακαλύψουν τη σημασία της αποτελεσματικής στοχοθέτησης και θα εξασκηθούν στο πώς να οργανώνουν και να διαχειρίζονται ένα έργο και τους πόρους του.

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ENOTHTA 4: ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, ΣΤΟΧΟΘΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΡΓΟΥ

Χαρτογράφηση αναγκών 25’ Αφετηριακό σημείο των περισσότερων δραστηριοτήτων, των μικροεπιχειρήσεων και των ομάδων εργασίας είναι μια νέα ιδέα. Μερικές φορές, ο εντοπισμός της αποτελεί το πιο εύκολο βήμα: η ιδέα απλώς σάς βρίσκει, χωρίς να χρειάζεται να κάνετε τίποτα. Άλλοτε, η εξεύρεσή της είναι πολύ δύσκολη. Συχνά, είναι αρκετό να παρατηρήσουμε τις ανάγκες που υπάρχουν γύρω μας! Στόχοι

• Να αναπτύξουν την παρατηρητικότητα και την ερευνητική τους διάθεση.

• Να γίνουν πιο ενεργοί και κριτικοί σε θέματα της γειτονιάς τους.

Υλικά

Χάρτης της περιοχής σας (εκτυπώστε από τους Χάρτες της Google ή χρησιμοποιήστε κάποιον έντυπο), χαρτιά, στιλό, μολύβια, υλικά ζωγραφικής

Δραστηριότητα

Σχηματίστε ομάδες των τεσσάρων ή των έξι και δώστε στην κάθε ομάδα έναν χάρτη της γειτονιάς σας. Πάνω του θα χρειαστεί να επισημάνουν τα εξής: περιοχές που πιστεύουν ότι θέλουν βελτίωση ή αλλαγή προκειμένου να γίνει πιο όμορφη και λειτουργική η ζωή σε αυτές (π.χ. μέρη που είναι επικίνδυνα, μέρη που καθιστούν δύσκολη τη μετακίνηση, έλλειψη πρασίνου κλπ.). Κάθε ομάδα θα εστιάσει σε έναν συγκεκριμένο τομέα – ενδεικτικά: πολιτισμός, περιβάλλον, ασφάλεια, υπηρεσίες, επιχειρηματικότητα, κλπ. Όταν ολοκληρώσουν τη χαρτογράφηση, τα ενθαρρύνετε να κρεμάσουν τους χάρτες και να παρουσιάσουν την εργασία τους στις άλλες ομάδες. Κάποιες ερωτήσεις που μπορείτε να θέσετε κατά τη διάρκεια των παρουσιάσεων είναι: «Γιατί θεωρείτε ότι αυτό θέλει βελτίωση ή αλλαγή;», «Γιατί πιστεύετε ότι υπάρχουν αυτά τα προβλήματα ή οι ελλείψεις; Ποιοι λόγοι συντέλεσαν σε αυτό;», «Ποιοι είναι αυτοί που θα μπορούσαν να συμβάλουν στις αλλαγές που προτείνετε;».

28

Αναστοχασμός

«Αν απευθυνόταν σε εσάς η/ο Δήμαρχος της περιοχής για να της/του δώσετε ιδέες τόσο στην ανάπλαση, όσο και στην ανάπτυξη της γειτονιάς σας, ποιες δύο θα της/του προτείνατε και πώς θα μπορούσατε να συνεισφέρετε τόσο στην υλοποίηση όσο και στη βιωσιμότητά τους;»

Συμβουλές

Καταγράψτε όλες τις ιδέες των μελών της ομάδας σας, καθώς θα χρησιμοποιηθούν και στην επόμενη ενότητα. Μπορείτε να αναζητήσετε τρόπους πραγμάτωσης κάποιων από αυτών μέσω του ομίλου σας.

29

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Βήματα προς την αποτελεσματική στοχοθέτηση

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ENOTHTA 4: ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, ΣΤΟΧΟΘΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΡΓΟΥ

Συμβουλές

Το S.M.A.R.T. είναι τα αρχικά για τους όρους: Specific (συγκεκριμένος), Measurable (μετρήσιμος), Achievable (εφικτός), Realistic (ρεαλιστικός), Timely (χρονικά προσδιορισμένος). Θα ωφελήσει τα παιδιά να γνωρίζουν το νόημα της συντομογραφίας για να κατανοήσουν καλύτερα το μοντέλο.

SMART παράδειγμα

Specific (Συγκεκριμένος Στόχος): Θέλω να πάρω Α στα Μαθηματικά.

20’ Η παρακάτω δραστηριότητα είναι βασισμένη στο μοντέλο στοχοθέτησης S.M.A.R.T.. Το συγκεκριμένο εργαλείο αποτελεί ένα σύνολο κανόνων και κριτηρίων για τον σχεδιασμό και τη θέσπιση επιτυχημένων στόχων. Μέσω της εφαρμογής του, τα παιδιά θα εξοικειωθούν με τη διαδικασία της στοχοθέτησης, ώστε να εκπληρώνουν τις επιθυμίες τους και να καλύπτουν τις ανάγκες τους. Η διαδικασία αυτή διαπνέεται από ευθύνη προς τον εαυτό και την κοινότητα στην οποία ανήκουν. Στόχοι

Measurable (Μετρήσιμος Στόχος): Θέλω να πάρω τουλάχιστον 19 στα επόμενα 3 τεστ των Μαθηματικών.

• Να προσδιορίσουν τους βραχυπρόθεσμους ατομικούς και ομαδικούς στόχους που σχετίζονται με την κοινωνική ευθύνη.

• Να μάθουν τα σωστά βήματα για τη δημιουργία αποτελεσματικών στόχων.

• Να αντιληφθούν τη στοχοθέτηση ως ένα μέσο βελτίωσης των εαυτών τους, αλλά και της κοινότητας.

Αcheivable (Πραγματοποιήσιμος Στόχος): Θα ζητήσω από την/τον καθηγήτρια/ή μου να μου δώσει επιπλέον ασκήσεις Μαθηματικών για να εξασκούμαι.

Υλικά

Φύλλο εργασίας: «Αποτελεσματική στοχοθέτηση», μαρκαδόροι, φύλλα χαρτιού (τύπου Α4)

Τimely: Θέλω να πάρω Α μέχρι το επόμενο τρίμηνο στα Μαθηματικά.

Δραστηριότητα

Θα ήταν χρήσιμη μια σύντομη αναφορά στους στόχους της δραστηριότητας με παράλληλη επεξήγηση των βημάτων που θα ακολουθήσετε προκειμένου να θέσετε αποτελεσματικούς στόχους. Τα παιδιά δημιουργούν τέσσερις ομάδες και, για σύντομο χρονικό διάστημα, προχωρούν σ’ έναν καταιγισμό ιδεών γύρω από τους στόχους που θέλουν να πετύχουν. Διευκρινίστε ότι οι βραχυπρόθεσμοι πόθοι-στόχοι είναι εκείνοι που μπορούν να εκπληρωθούν κατά τη διάρκεια ενός σχολικού έτους ή και λιγότερο. Οι επιθυμίες-στόχοι των ομάδων θα πρέπει να ξεκινούν με τη φράση «Θέλουμε να...». Κατόπιν κοινής απόφασης, θα γράψουν έναν κοινό τους πόθο–στόχο. Στο σημείο αυτό, θυμίστε τη δραστηριότητα με το αερόστατο (Ενότητα 2) και τι αποκόμισαν από αυτή, καθώς και τα παραδείγματα ενεργών μαθητών-πολιτών από την ενότητα των δικαιωμάτων (Ενότητα 3). Έτσι, εμπνέουμε τα παιδιά ώστε να παράγουν επιθυμίες-στόχους που να συνδέονται με τις πραγματικές τους ανάγκες και, ταυτόχρονα, να ικανοποιούν το αίσθημα κοινωνικής ευθύνης. Αφού γίνουν οι απαραίτητες αναφορές και δώσουμε χρόνο στις ομάδες να συζητήσουν και να γράψουν την επιθυμία τους σε ένα πρόχειρο φύλλο χαρτιού τύπου Α4, μοιράστε τους το αντίστοιχο Φύλλο εργασίας, το οποίο περιέχει κάποια από τα βασικά κριτήρια και βήματα για τον σχεδιασμό αποτελεσματικών στόχων. Δώστε τις αναγκαίες διευκρινίσεις σε τυχόν απορίες και ζητήστε από τα παιδιά να αναδιατυπώσουν την επιθυμία τους ακολουθώντας βήμα βήμα τα στάδια του μοντέλου. Όταν ολοκληρώσουν την αναδιατύπωση, προτρέψτε τα να καθαρογράψουν τον στόχο στον προτεινόμενο χώρο του Φύλλου εργασίας.

Realistic (Ρεαλιστικός Στόχος): Αυτή τη στιγμή έχω Γ στα Μαθηματικά, χωρίς να διαβάζω καθόλου στο σπίτι, άρα θεωρώ ότι με επιπλέον διάβασμα, μπορώ να πάρω όσα στοχεύω.

Το επιχειρησιακό μοντέλο (Πώς οργανώνω ένα project) 45’ Είναι γεγονός ότι ακόμα και ενήλικοι, έμπειροι επαγγελματίες συχνά δυσκολεύονται να οργανώσουν σωστά μια ιδέα ή ένα έργο που έχουν αναλάβει. Σε συνδυασμό με τις προηγούμενες ασκήσεις, η συγκεκριμένη θα βοηθήσει τους μαθητές να έρθουν ένα βήμα πιο κοντά στην υλοποίηση της ιδέας τους, μαθαίνοντάς τους να οργανώνουν σωστά ένα έργο. Στόχοι

· Να μάθουν να δημιουργούν τον καμβά ενός επιχειρησιακού μοντέλου (business model canvas). · Να εξοικειωθούν με την οργάνωση ενός έργου. · Να καλλιεργήσουν τις οριζόντιες δεξιότητές τους (στην αγγλική γλώσσα είναι γνωστές ως soft skills, δηλαδή ποιοτικά στοιχεία του χαρακτήρα, όπως η κριτική σκέψη και η διαχείριση του άγχους).

Υλικά

Φύλλα Α4, Φύλλο εργασίας: «O καμβάς της ιδέας μας»

Δραστηριότητα

Κρατήστε τις ομάδες ως έχουν από την προηγούμενη δραστηριότητα. Καθεμία αξιοποιεί όσα έχετε κάνει μέχρι στιγμής και επιλέγει μια δράση που θέλει να υλοποιήσει. Αφιερώστε λίγα λεπτά στην τάξη να παρατηρήσετε προσεκτικά τη φόρμα του «επιχειρησιακού μοντέλου» και λύστε τυχόν πρακτικές απορίες. Στη συνέχεια, η κάθε ομάδα συμπληρώνει το δικό της «μοντέλο», αναλύοντας σταδιακά την ιδέα για δράση που έχει αποφασίσει να οργανώσει.

Αναστοχασμός

«Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίσατε κατά τη συμπλήρωση του μοντέλου;», «Σε ποιες περιπτώσεις της καθημερινότητάς σας θα μπορούσατε να χρησιμοποιείτε ένα παρόμοιο μοντέλο και με ποιες προσαρμογές;», «Ποιο ήταν ένα στοιχείο καλής πρακτικής που είδατε σε μια από τις άλλες ομάδες, σχετικά με το μοντέλο που ετοίμασαν;», «Γιατί είναι χρήσιμο να αναθέτουμε εξαρχής σε συγκεκριμένα άτομα της ομάδας τα ξεχωριστά βήματα του κάθε έργου;», «Γιατί είναι σημαντικό να ορίζεται ρεαλιστικό χρονικό πλαίσιο (χρονοδιάγραμμα) σε κάθε διεργασία;».

Τέλος, καλέστε κάθε ομάδα να παρουσιάσει στην τάξη τον νέο στόχο που δημιούργησε και συζητήστε τους όλοι μαζί. Αναστοχασμόε

«Πώς σας φάνηκε αυτό το εργαλείο;», «Βοήθησε στο να εκφράσετε καλύτερα τους στόχους σας;», «Πόσο πιο εύκολο ή δύσκολο είναι να τους πετύχετε τώρα σε σχέση με την πρώτη προσπάθεια που κάνατε;», «Μπορείτε να εντοπίσετε γιατί συνέβη αυτό;». Συνοψίζοντας τις απαντήσεις των παιδιών και επιβραβεύοντας την προσπάθειά τους σε μια δύσκολη άσκηση όπως αυτή, κλείνουμε τη δραστηριότητα τονίζοντας ότι όσο πιο σωστά θέτουμε έναν στόχο τόσο πιο κοντά φτάνουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

30

31

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Συμβουλές

Θα βοηθήσει, πριν αποφασίσουν οι μαθητές ποια δράση θέλουν να οργανώσουν, να κάνετε μια σύντομη αναφορά στις ανάγκες της γειτονιάς ή του σχολείου, όπως τις εντοπίσατε σε προηγούμενες δραστηριότητες. Επίσης, προτρέψτε τους να αξιοποιήσουν τις διάφορες ιστορίες που έχουν ήδη μελετήσει.

Επιπλέον ιδέες Προτείνεται να κάνετε τη δική σας έρευνα για να ανακαλύψετε μαθητές/τριες, που δρουν ως ενεργοί πολίτες και κατόρθωσαν, γνωρίζοντας τα δικαιώματα και τις ευθύνες τους, να αλλάξουν το περιβάλλον τους μέσα από οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες που οργάνωσαν. Παρακάτω παραθέτουμε ορισμένα τέτοια παραδείγματα: «KOLOKASI DELICACIES» bit.ly/3xgoc7R Μια ομάδα φοιτητών/τριων του Πανεπιστημίου Κύπρου δημιούργησαν την Kolokasi Delicacies, η οποία στοχεύει στο να προσφέρει γευστικές και θρεπτικές επιλογές φαγητού με βάση το κολοκάσι που καλλιεργείται στην Κύπρο. Οι αγοραστές τους είναι κυρίως χορτοφάγοι, vegans και διαβητικοί, οι οποίοι έχουν περιορισμένες επιλογές. Η σειρά προϊόντων αποτελείται από πατατάκια, μπουκιές κολοκασιού και θα επεκταθεί σε αλεύρι κολοκασιού πολλαπλών χρήσεων. Η ομάδα βραβεύτηκε με τον τίτλο "Επιχειρηματική ιδέα της Χρονιάς 2022" στα πλαίσια του Προγράμματος Junior Achievement StartUp. «NUTRICA PLUS» bit.ly/3eFExwd Η μαθητική αυτή εταιρεία από το Λύκειο Αγίου Γεωργίου Λακατάμιας παράγει δύο καινοτόμα προϊόντα: συμπλήρωμα διατροφής για κατοικίδια και κομπόστ φυτών, χρησιμοποιώντας τσόφλια αυγών τα οποία περιέχουν υψηλή ποσότητα ασβεστίου. Η εταιρεία κέρδισε τον τίτλο «Επιχείρησης της Χρονιάς» στα πλαίσια του προγράμματος «Μαθητική Επιχείρηση 2022» από τον Oργανισμό Junior Achievement Κύπρου (JA Cyprus).

32

«ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ» bit.ly/32fzDvV Οι δεκαπεντάχρονοι μαθητές του 3ου Γυμνασίου Λιβαδειάς πραγματοποίησαν κοινωνική δράση για την κατασκευή μίας ηλεκτρονικής πλατφόρμας η οποία θα προάγει την ελληνική παράδοση. Με τη βοήθεια του καταιγισμού ιδεών και της ανταλλαγής προτάσεων, αποφάσισαν να καταγράψουν όσο το δυνατόν περισσότερα έθιμα, παραδόσεις, δεξιότητες ή τεχνικές που αποτελούν μαρτυρίες του παραδοσιακού, λαϊκού και λόγιου πολιτισμού της περιοχής τους. Οι πληροφορίες αυτές διαχέονται μέσω μιας πλατφόρμας και εφαρμογής σε κινητό στην οποία προτείνονται ημερομηνίες επίσκεψης χώρων πολιτιστικού ενδιαφέροντος σε συνδυασμό με δρώμενα και παραδοσιακές εκδηλώσεις. Μελλοντική επιθυμία τους αποτελεί η μεταφόρτωση στοιχείων που αφορούν στα ήθη και τα έθιμα και άλλων περιοχών της χώρας.

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Ενότητα 5: Ανάπτυξη και Διαχείριση Πόρων Στην ακόλουθη ενότητα, τα παιδιά θα διακρίνουν τα διαφορετικά είδη πόρων, θα εντοπίσουν τις πηγές τους, θα εξασκηθούν στον σχεδιασμό και την παρακολούθηση του οικονομικού προϋπολογισμού (budget) και θα αποσαφηνίσουν τη χρήση του ισολογισμού.

«ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ» bit.ly/3QG9mhP Ο Δήμος Αθηένου σε συνεργασία με παιδιά του Δημοτικού Σχολείου Αθηένου Κύκλος Α’ και Β’, το Γυμνάσιο Αθηένου και άλλους φορείς και οργανωμένα σύνολα της περιοχής καθάρισαν δημόσιους χώρους συμμετέχοντας στην εκστρατεία καθαρισμού Let's Do It Cyprus.

33

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ENOTHTA 5: ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΟΡΩΝ

Πόροι, σπατάλη και αποταμίευση!

Προτρέψτε τα να προχωρήσουν στην ανταλλαγή απόψεων με στόχο την, όσο το δυνατόν, αναλυτικότερη συμπλήρωση των δύο πρώτων στηλών του παραπάνω πίνακα αποταμίευσης. Αφότου ολοκληρώσετε, χωρίστε τα σε ζευγάρια. Δώστε τους πέντε λεπτά να συζητήσουν πάνω σε κάτι το οποίο θα ήθελαν να αποταμιεύσουν – ενδεχομένως κάτι που σημειώθηκε στον πίνακα των πόρων. Προσφέρετέ τους από ένα πακέτο είκοσι όμοιων αντικειμένων (π.χ. στιλό ή μολύβια). Καθένα από τα αντικείμενα θα αντιστοιχεί σε ένα μέρος του πόρου που θέλουν να αποθηκεύσουν (π.χ. ένα μολύβι θα αντιστοιχεί σε ένα ποτήρι νερό). Κάθε ομάδα να υπολογίσει πόσα θα αποθήκευε σε μια εβδομάδα αν αποθήκευε δύο ημερησίως και, εν συνεχεία, να ανακοινώσει τι θα είχε αποταμιεύσει στο τέλος της εβδομάδας.

50’ Η τεχνική του «Image Theatre» μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο ως άσκηση ενεργοποίησης όσο και ως στρατηγική και εργαλείο πρωτογενούς δημιουργίας, δίνοντας παραστατικότητα στις έννοιες και μια θεατρική ένταση σε κάθε άσκηση. Μπορεί να λειτουργήσει είτε ως παγωμένη εικόνα (still image) είτε ως δυναμική εικόνα (living image). Στη δεύτερη περίπτωση, η ομάδα ξεκινάει ως ακίνητη εικόνα κι έπειτα ξεπαγώνει, περνώντας από τη στατικότητα στην κίνηση. Στόχοι

· Να εντοπίσουν μη οικονομικούς πόρους που δύνανται να αποταμιευθούν. · Να περιγράψουν διαφορετικούς τρόπους αποταμίευσης.

Υλικά

Πίνακας, μαρκαδόροι, μετρήσιμα αντικείμενα (π.χ. πέτρες, μολύβια, στιλό, ανακυκλώσιμο χαρτί, κ.ά.) σε ομάδες των είκοσι, τρεις μπάλες (κατασκευασμένες από άχρηστο υλικό, όπως χρησιμοποιημένο χαρτί Α4 ή νάιλον σακούλες που δε χρησιμοποιείτε), αρκετός χώρος

Δραστηριότητα

Προχωρήστε με την εξής οδηγία: «Έστω ότι αποταμιεύετε κέρματα των πέντε λεπτών. Πόσα χρήματα θα έχετε στο τέλος ενός μήνα με τριάντα ημέρες, εάν αποθηκεύετε δύο κέρματα την ημέρα; Τι θα συνέβαινε αν το κάνατε για έξι μήνες, για έναν χρόνο ή περισσότερο;». Σε συνέχεια της δραστηριότητας μπορεί να δοθούν με σειρά στα παιδιά το φύλλο εργασίας «Οι Εσωτερικοί πόροι μου» και το φύλλο εργασίας «Οι Ανθρώπινοι πόροι μου», ώστε να προχωρήσουν αυτοδύναμα στο σχεδιασμό της δικής τους επιχείρησης.

Σχηματίστε ομάδες των πέντε ατόμων. Δώστε τους πέντε λεπτά για να μπορέσουν να φτιάξουν με τα σώματά τους δύο εικόνες. Τα θέματα των δύο εικόνων είναι: 1. Κάτι που οι άνθρωποι αποταμιεύουν και εξοικονομούν.

2. Κάτι που οι άνθρωποι σπαταλούν.

Αναστοχασμός

Με το πέρας των πέντε λεπτών, κάθε ομάδα παρουσιάζει τις παγωμένες της εικόνες σε όλους τους μαθητές. Μόλις ολοκληρωθεί η παρουσίαση, ρωτήστε όλους όσοι συμμετέχουν:

Μόλις τελειώσετε με τις απαντήσεις, καλέστε τα να σχηματίσουν έναν κύκλο. Μοιράστε τυχαία σε τρία μέλη της ομάδας τις μπάλες που έχετε κατασκευάσει και δώστε τις παρακάτω οδηγίες:

«Πείτε μου κάτι που θα θέλατε να αποθηκεύετε;» «Εσείς τι θα μπορούσατε να αποθηκεύετε, εξοικονομείτε ή αποταμιεύετε σαν τάξη;» «Τι άλλο εκτός από χρήματα θα μπορούσαμε να αποταμιεύσουμε;» Για την τελευταία ερώτηση, μπορείτε να γράψετε στον πίνακα τις παρακάτω κατηγορίες προς διευκόλυνσή τους: · Οικονομικοί πόροι (π.χ. χρήματα) · Υ λικοί πόροι (π.χ. ρουχισμός, φαγητό, έπιπλα, κ.ά.) · Φυσικοί πόροι (π.χ. νερό, αέρας, ενέργεια, χρόνος, κ.ά.) · Ανθρώπινοι πόροι (π.χ. εργαζόμενοι, οικογένεια, ιδέες, γνώσεις, κ.ά.) Όπως θα προκύψει από τις απαντήσεις των μαθητών, υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούν να αποταμιευθούν για την κάλυψη μελλοντικών αναγκών. Ενημερώστε τα παιδιά ότι θα εξασκηθείτε στην αποταμίευση. Γράψτε πάνω σε μεγάλο χαρτόνι ένα διάγραμμα της παρακάτω μορφής: Τι ξέρουμε για την αποταμίευση;

34

Τι θέλουμε να ξέρουμε για την αποταμίευση;

Επιστρέψτε στο διάγραμμα, πείτε στα παιδιά να συμπληρώσουν την τελευταία στήλη με τίτλο «Τι μάθατε για την αποταμίευση;» και καταγράψτε τις απαντήσεις τους. Ρωτήστε τα πώς πιστεύουν ότι η αποταμίευση μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της ζωής τους ή της ζωής των άλλων.

«Περάστε τις μπάλες γύρω γύρω στον κύκλο και, όσο το κάνετε αυτό, σκεφτείτε κάποια πράγματα που έχετε δει στην τάξη ή στο ευρύτερο σχολικό περιβάλλον και τα οποία θα ήταν δυνατόν να αποταμιευθούν. Όταν λέω “STOP”, όσοι έχετε μπάλες στα χέρια σας, θα φωνάξετε ένα από τα πράγματα που σκεφτήκατε. Όταν θα λέω “GO”, θα δίνετε πάλι τις μπάλες στον διπλανό σας».

Συμβουλές

H αποταμίευση αφορά κυρίως στην τακτική αποθήκευση μικρής ποσότητας πόρου με στόχο τη δυνατότητα δαπάνης μεγάλης ποσότητας (που θα έχει αποθηκευτεί) στο μέλλον, όταν παραστεί ανάγκη. Σε συνέχεια της δραστηριότητας μπορεί να δοθούν με σειρά στα παιδιά το φύλλο εργασίας «Οι Εσωτερικοί πόροι μου» και το φύλλο εργασίας «Οι Ανθρώπινοι πόροι μου», ώστε να προχωρήσουν αυτοδύναμα στο σχεδιασμό της δικής τους επιχείρησης.

Τι μάθαμε για την αποταμίευση;

35

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Ιδέα για επέκταση

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ENOTHTA 5: ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΟΡΩΝ

«Ο ανατοκισμός είναι το όγδοο θαύμα του κόσμου. Όποιος τον κατανοεί τον κερδίζει. Όποιος δεν τον κατανοεί τον πληρώνει». Κάποιοι αποδίδουν τη δήλωση αυτή στον Άλμπερτ Αϊνστάιν. Και, αν και δεν ξέρουμε αν ο Αϊνστάιν όντως ασχολήθηκε με το θέμα του ανατοκισμού, η δήλωση αυτή όμως συνοψίζει τη σημασία του. Έστω ότι βάζετε σε έναν λογαριασμό στην τράπεζα 100 ευρώ για ένα έτος και ότι το επιτόκιο, η απόδοση δηλαδή που σας δίνει η τράπεζα σαν «ενοίκιο» δεδομένου ότι «δανείζετε» τις αποταμιεύσεις σας στην τράπεζα, είναι 5%. Τι ποσό θα κερδίσετε σε διάστημα ενός έτους; Η απάντηση προϋποθέτει πρώτα τον υπολογισμό του τόκου ο οποίος δίνεται από τον ακόλουθο θεμελιώδη τύπο του απλού τόκου: Τόκος = Αρχικό Κεφάλαιο (€) x Επιτόκιο (%) x (Ημέρες + Έτος), όπου φαίνεται ότι ο τόκος υπολογίζεται ως ποσοστό επί του ποσού αποταμίευσης (το «Αρχικό Κεφάλαιο») σε ετήσια βάση. Το τελικό ποσό του τόκου καθορίζεται από την περίοδο αποταμίευσης, δηλαδή βάσει του αριθμού των ημερών από την κατάθεση ενός ποσού. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ένα έτος έχει 365 ημέρες, τότε ο τόκος μετά από ένα έτος με ετήσιο επιτόκιο 5% είναι: Τόκος = €100 x 5% x (365 + 365) = €5. Άρα το κεφάλαιό μας (δηλαδή τα χρήματα που θα έχουμε στον λογαριασμό μας) μετά από 1 χρόνο θα είναι: Κεφάλαιο μετά από 1 χρόνο = Αρχικό Κεφάλαιο (€) + Τόκος (€) = €100 + €5 = €105. Το άθροισμα του αρχικού κεφαλαίου και του τόκου ονομάζεται τελική αξία. Το πιο πάνω αναφέρεται στην «απλή μέθοδο» υπολογισμού του τόκου που εφαρμόζεται κυρίως στις βραχυπρόθεσμες καταθέσεις που σε διάρκεια δεν ξεπερνούν τον 1 χρόνο. Για τις καταθέσεις που ξεπερνούν σε χρονική διάρκεια τον 1 χρόνο, υπολογίζουμε τον τόκο με τη «σύνθετη μέθοδο» που αναφέρεται στην έννοια του ανατοκισμού. Με τον ανατοκισμό, ο τόκος που προκύπτει από μια τραπεζική κατάθεση στο αρχικό κεφάλαιο τοκίζεται και αυτός, δηλαδή κεφαλαιοποιείται. Αυτή η κεφαλαιοποίηση του τόκου ωφελεί τους καταθέτες, αφού αυξάνει την αξία της κατάθεσής τους. Έστω λοιπόν ότι η περίοδος ανατοκισμού είναι 1 έτος. Για να υπολογίσουμε το κεφάλαιο που θα έχουμε μετά από 2 χρόνια, θα πρέπει να εφαρμόσουμε τον ακόλουθο τύπο: Κεφάλαιο μετά από 2 χρόνια = Κεφάλαιο μετά από 1 χρόνο + [Κεφάλαιο μετά από 1 χρόνο x Επιτόκιο (%) x (Ημέρες + Έτος)]. Οπότε, στη περίπτωσή μας θα ήταν:

Πηγές εσόδων και εξόδων!

40’

Κεφάλαιο μετά από 2 χρόνια = €105 + [€105 x 5% x (365 + 365)] = €105 + €5.25 = €110.25

Μετά τον (θεωρητικό) σχεδιασμό της δράσης ή της επιχείρησης, έρχεται η ώρα που οφείλουμε να αναλογιστούμε τους πόρους που διαθέτουμε, τα έσοδα και τα έξοδά μας. Η γνώση των εσόδων και εξόδων μάς δίνει τη δυνατότητα να ελέγχουμε ανά πάσα στιγμή το κεφάλαιο που έχουμε και βάσει του οποίου οργανώνουμε τα βήματά μας.

Αντίστοιχα για τον υπολογισμό του κεφαλαίου που θα έχουμε μετά από 2 χρόνια και 183 μέρες (δηλαδή, λίγο παραπάνω από 2.5 χρόνια) θα ήταν:

Στόχοι

Κεφάλαιο μετά από 2 χρόνια και 183 μέρες = Κεφάλαιο μετά από 2 χρόνια + [Κεφάλαιο μετά από 2 χρόνια x Επιτόκιο (%) x (183 + 365)] = €110.25 + €110.25 x 5% x (183 + 365) = €110.25 + €2.76 = €113.01.

· Να αντιληφθούν τις πηγές των εσόδων και των εξόδων. · Να αναλύσουν και να καταγράψουν τα έσοδα και έξοδα. · Να προβληματιστούν σε σχέση με την έννοια της αποταμίευσης και της σπατάλης.

37

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Υλικά

Δραστηριότητα

Φύλλα Α4 σε δύο διαφορετικά χρώματα (ένα χρώμα για τα έσοδα κι ένα για τα έξοδα), χαρτόνια, μαρκαδόροι, χαρτοταινία Δημιουργήστε ομάδες των τεσσάρων έως έξι ατόμων. Προμηθεύστε κάθε ομάδα με ένα μεγάλο χαρτόνι και μαρκαδόρους διαφόρων χρωμάτων. Ζητήστε τους να φανταστούν τον χαρακτήρα ενός έφηβου ή μιας έφηβης και να τον σχεδιάσουν στο χαρτόνι. Σε αυτόν τον φανταστικό χαρακτήρα θα πρέπει να δώσουν ένα όνομα, μια ηλικία και να προσδιορίσουν και άλλα χαρακτηριστικά όπως στοιχεία της προσωπικότητας του, τα ενδιαφέροντά του, την κουλτούρα του, τον τόπο κατοικίας του, τις αγαπημένες του ασχολίες. Αφιερώστε πέντε λεπτά για να ολοκληρώσουν τον χαρακτήρα. Όσο ζωγραφίζουν, μοιράστε σε κάθε ομάδα μερικά φύλλα Α4 και από τα δύο χρώματα. Καθορίστε από πριν ποιο χρώμα θα αντιστοιχεί στα έσοδα και ποιο στα έξοδα. Κατευθύνετέ τους ως ακουλούθως: «Προσδιορίστε τις πιθανές πηγές εισοδήματος για τον φανταστικό νέο άνθρωπο. Συμπεριλάβετε οτιδήποτε θεωρείτε κατάλληλο σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά του: χαρτζιλίκι, δώρα από συγγενείς, χρήματα που έχει κερδίσει, κλπ.. Επιλέξτε ένα χρώμα που θα χρησιμοποιηθεί για το εισόδημα. Γράψτε τις πηγές εισοδήματος στο χαρτί. Τοποθετήστε τις κάρτες στην αριστερή πλευρά του σχεδίου που έχετε φτιάξει». Δώστε στα παιδιά τρία λεπτά για τα παραπάνω. Όταν τελειώσουν, προχωρήστε με μια νέα οδηγία: «Τώρα αποφασίστε ποια είναι τα πάγια έξοδά του. Σκεφτείτε όλα τα πράγματα για τα οποία ξοδεύει χρήματα και γράψτε κάθε δαπάνη στο φύλλο με το άλλο χρώμα. Τοποθετήστε το στη δεξιά πλευρά της εικόνας. Έχετε τρία λεπτά».

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ENOTHTA 5: ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΟΡΩΝ

Μαθαίνοντας τον οικονομικό προϋπολογισμό 50’ Ένα φύλλο κι ένα σχέδιο προϋπολογισμού βοηθούν ώστε να έχετε επίγνωση των εξόδων σας. Η παρακάτω δραστηριότητα αποσκοπεί στην εξοικείωση των παιδιών με τη συμπλήρωση της φόρμας του οικονομικού προϋπολογισμού, πράγμα που θα αποτελέσει χρήσιμο και αναπόσπαστο εργαλείο για την οικονομική ή την κοινωνική δραστηριότητα που πρόκειται να υλοποιήσουν. Στόχοι

• Να γνωρίσουν τις αρχές του οικονομικού προϋπολογισμού.

• Να εξασκηθούν στην τιμολόγηση.

Υλικά

Φύλλο εργασίας: «Φόρμα προϋπολογισμού», ηλεκτρονικοί υπολογιστές, tablets, κινητά τηλέφωνα.

Δραστηριότητα

Δημιουργήστε τρεις ομάδες και ανακοινώστε τους τα ευχάριστα νέα: «Ο γυμναστής/ γυμνάστρια του σχολείου έχει γενέθλια σε μία εβδομάδα κι εμείς θα ετοιμάσουμε το πάρτι του/της! Τι λέτε; Θα οργανωθούμε; Έχουμε να προετοιμάσουμε το κέρασμα, τη διακόσμηση της τάξης και, φυσικά, να σκεφτούμε τι δώρο θα του/της κάνουμε! Για να προλάβουμε να φέρουμε εις πέρας τον στόχο σας, προτείνω να μοιράσουμε τις επιμέρους δουλειές, δηλαδή η μία ομάδα να αναλάβει την οργάνωση του κεράσματος, η δεύτερη την επιλογή και απόκτηση του δώρου και η τρίτη τη διακόσμηση της τάξης. Έτοιμοι; Κάθε ομάδα μπορεί να ξεκινήσει φτιάχνοντας μια λίστα με όσα θα χρειαστεί». Ενώ θα ανταλλάσσουν ιδέες σχετικά με τα απαιτούμενα υλικά, τα ενθαρρύνετε να διευρύνουν την ποικιλία των αγαθών που θα βάλουν στη λίστα τους. Έτσι, θα βρεθούν μετέπειτα μπροστά στην ανάγκη επιλογής όπου και θα χρειαστεί αφενός να λάβουν στα υπόψη τον προϋπολογισμό και αφετέρου να επεξεργαστούν την έννοια της ιεράρχησης. Αφότου ολοκληρώσουν τις λίστες τους, εκπρόσωπος από κάθε ομάδα παρουσιάζει στους υπόλοιπους τη δική του, ανάλογα με την εργασία που έχει αναλάβει η ομάδα – κέρασμα, διακόσμηση, δώρο.

Έπειτα, ζητήστε από τα παιδιά να παρουσιάσουν τον χαρακτήρα τους σαν ομάδα. Απευθύνετε σε κάθε ομάδα τις παρακάτω ερωτήσεις: «Ποιο είναι το αγαπημένο του έξοδο;», «Έχει ο χαρακτήρας σας σταθερές πηγές εισοδήματος; Αν ναι, ποιες είναι αυτές;», «Ποιο μέρος των πάγιων εξόδων του μπορεί να καλύπτει από τις σταθερές πηγές εισοδήματος;».

Επόμενο βήμα στη στοχοθέτηση και την υλοποίηση του έργου είναι ο προϋπολογισμός: «Ελάτε, τώρα, να δούμε πού θα αναζητήσουμε όσα θα χρειαστούμε και σε ποιες ενέργειες θα προχωρήσουμε για να τα εξασφαλίσουμε (να τα αγοράσουμε, να ζητήσουμε εθελοντική βοήθεια από κάποιον, να τα δημιουργήσουμε/κατασκευάσουμε, κλπ.)». Αφιερώστε λίγα λεπτά για να ακούσετε τις ιδέες των παιδιών και μετά παρουσιάστε το εργαλείο που μπορεί να τα βοηθήσει: «Έχω μαζί μου μια φόρμα προϋπολογισμού. Ρίξτε μια ματιά και στη συνέχεια η κάθε ομάδα θα πρέπει να συμπληρώσει τη δική της φόρμα για την εργασία που έχει αναλάβει. Για να συμπληρώσετε τη φόρμα θα κάνουμε μια έρευνα αγοράς. Για την έρευνα αυτή θα επισκεφτούμε εικονικά/διαδικτυακά διάφορες υπεραγορές/άλλα καταστήματα για να συγκρίνουμε τιμές! (όπου είναι εφικτό, ενθαρρύνεται η επίσκεψη σε κοντινή υπεραγορά/κατάστημα/περίπτερο/κυλικείο). Μην ανησυχείτε, έχουμε μια εβδομάδα μπροστά μας μέχρι το πάρτυ!». Μόλις τα παιδιά επιστρέψουν με τη φόρμα συμπληρωμένη, αποκαλύψτε ότι υπάρχει περιορισμός στα χρήματα που μπορούν να διαθέσουν: «Ξέχασα να σας πω ότι έχουμε συνολικά πενήντα ευρώ στη διάθεσή μας. Πώς προτείνετε να συνεργαστούν οι τρεις ομάδες δεδομένου του χρηματικού ποσού που έχετε τη δυνατότητα να ξοδέψετε;».

Όταν οι παρουσιάσεις έχουν ολοκληρωθεί, καλέστε τα μέλη της κάθε ομάδας να κατηγοριοποιήσουν τα έξοδα των χαρακτήρων τους (π.χ. ρούχα, παπούτσια και αξεσουάρ θα μπορούσαν να πάνε σε μια κατηγορία που ονομάζεται «προσωπικά αντικείμενα», εισιτήρια για αθλητικά ή πολιτιστικά γεγονότα, video games κ.ά. θα μπορούσαν να ανήκουν στην κατηγορία με το όνομα «διασκέδαση», τα βιβλία, τα στιλό, η συμμετοχή σε εκπαιδευτικές δράσεις κ.ο.κ. θα μπορούσαν να βρίσκονται σε μια κατηγορία με τίτλο «εκπαίδευση»). Εξηγείστε ότι η κατηγοριοποίηση των εξόδων διευκολύνει τη διαδικασία του προϋπολογισμού η οποία θα ακολουθήσει και αφορά την επιχειρηματική ιδέα. Αναστοχασμός

Συμβουλές

38

«Τι επιλογές έπρεπε να κάνει ο φανταστικός άνθρωπος;», «Ποιες πηγές εισοδήματος θα μπορούσε να έχει ένας έφηβος ή μια έφηβη που δεν αναφέρθηκαν;», «Ποια κοινά στοιχεία εντοπίζετε με τη δική σας καθημερινότητα;», «Ποιοι παράγοντες καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο ξοδεύετε στην πραγματική ζωή;», «Τι σχέση πιστεύετε ότι υπάρχει ανάμεσα στον τρόπο που κάποιος διαχειρίζεται τα χρήματα ή τους πόρους του και τις αξίες που πρεσβεύει;».

Σαν προέκταση της δραστηριότητας, μπορείτε μετά τις παρουσιάσεις να καταργήσετε μια πηγή εσόδων από κάθε φανταστικό άνθρωπο και να καλέσετε τις ομάδες να βρουν μια λύση αντικατάστασης του εσόδου, επαναπροσδιορισμού των εξόδων ή ό,τι άλλο σκεφτούν οι μαθητές.

Αναστοχασμός

Η συζήτηση αναστοχασμού προτείνεται να κινηθεί σε όλους τους σχετικούς άξονες: έρευνα αγοράς, προϋπολογισμός, περιορισμός πόρων και εύρεση εναλλακτικών, προτεραιότητες, σχέση τιμής-ποιότητας, πραγματικά έξοδα. «Γιατί νομίζετε ότι σας πρότεινα να συμπληρώσετε ένα φύλλο προϋπολογισμού; Πού σας φάνηκε χρήσιμο;», «Τι σας δυσκόλεψε συμπληρώνοντας το φύλλο προϋπολογισμού;», «Τι συμπεράσματα βγάλατε κάνοντας την έρευνα αγοράς;», «Τι μπορείτε να κάνετε ή τι κάνατε όταν υπήρξε έλλειψη κάποιου προϊόντος;», «Τι θα μπορούσατε να κάνετε αν τα χρήματα ήταν ακόμη λιγότερα;», «Πόσο πιστεύετε ότι επηρεάζει το κόστος, την ποιότητα των προϊόντων που επιλέξατε;», «Πώς σκέφτεστε να προχωρήσετε τώρα, βάσει του προϋπολογισμού και του διατιθέμενου για δαπάνη ποσού;».

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Συμβουλές

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ENOTHTA 5: ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΟΡΩΝ

Τα παιδιά αναμένεται να πουν ότι θα δώσουν τα υποθηκευμένα υπάρχοντά τους.

Για να γίνει κτήμα των παιδιών η έννοια και, κυρίως, η χρησιμότητα του προϋπολογισμού, καλύτερα αποφύγετε να δώσετε έτοιμες απαντήσεις (π.χ. πόσο κοστίζει ένα πακέτο πατατάκια ή μια συσκευασία με εορταστικές γιρλάντες).

Δίνεται δεύτερη συνθήκη: «Με την πάροδο του χρόνου, τα υπάρχοντά σας έχασαν την αρχική τους αξία και δεν μπορούν να αποπληρώσουν το συνολικό ποσό του δανείου, έτσι υπολείπονται 10 ευρώ. Τι θα γίνει τώρα;»

Ιδέες για επέκταση – Επιστρέψτε στον προϋπολογισμό σας και επαναλάβετε τον έλεγχο των τιμών τους σε μερικούς μήνες. Παρατηρείτε κάποια διαφορά; Η άσκηση αυτή θα σας επιτρέψει να παρουσιάσετε στους μαθητές σας το φαινόμενο του πληθωρισμού.

Αναμένεται να πουν τα παιδιά ότι το υπόλοιπο του δανείου θα εξοφληθεί από τους/τις εγγυητές/ριες.

Καλό ή κακό δάνειο

Μετά από την άσκηση αυτή, αφιερώστε χρόνο να λυθούν τυχόν απορίες και αναφέρετε τα εξής: «Ο δανεισμός μπορεί να είναι μια θετική εμπειρία. Μπορεί να σε βοηθήσει να αρχίσεις ή να επεκτείνεις μια επιχείρηση, να ανταποκριθείς σε μια έκτακτη ανάγκη ή να βελτιώσεις τις συνθήκες και την ποιότητα της ζωής σου πιο γρήγορα από ό,τι υπολόγιζες. Ένα δάνειο που σου τα προσφέρει όλα αυτά θεωρείται υγιές. Αλλά μπαίνοντας στη διαδικασία να δανειστείς, παίρνεις το ρίσκο του να μην μπορείς να αποπληρώσεις το δάνειό σου. Όταν, λοιπόν, το δάνειο καταλήγει να κοστίζει πολύ περισσότερα χρήματα απ’ όσα σου προσφέρει και σε βυθίζει περισσότερο στα χρέη, τότε θεωρείται ότι είναι δυσλειτουργικό». Ζητήστε να σχηματίσουν μια γραμμή, ο ένας δίπλα στον άλλο, στο κέντρο της αίθουσας και συνεχίστε με τις εξής οδηγίες: "Θα σας διαβάσω ιστορίες ανθρώπων, που σε κάποια στιγμή της ζωής τους προέβησαν σε δανεισμό. Αν θεωρείτε ότι το δάνειο είναι υγιές, θα μετακινηθείτε στη δεξιά πλευρά της γραμμής. Αν στην ιστορία που θα ακούσετε θεωρήσετε ότι το δάνειο είναι δυσλειτουργικό, θα μετακινηθείτε στην αριστερή πλευρά της γραμμής. Θα σας ζητηθεί να εξηγήσετε την επιλογή σας ανά περίπτωση.

40’ Κάποιες φορές, ξεκινώντας μια δράση ή ακόμη και στην πορεία αυτής, μπορεί να μην έχουμε το απαραίτητο κεφάλαιο ή τους αντίστοιχους πόρους. Τότε, με βάση τον σχεδιασμό της δράσης σας και σύμφωνα με τα αναμενόμενα αποτελέσματα ανά χρονική περίοδο, ενδεχομένως να αποφασίσουμε να προβούμε στη διαδικασία του δανεισμού. Σε αυτή τη δραστηριότητα, οι μαθητές θα διακρίνουν ένα υγιές από ένα δυσλειτουργικό δάνειο. Στόχοι

• Να μάθουν να διαχωρίζουν το υγιές από το δυσλειτουργικό δάνειο ανάλογα με τους όρους του.

• Να εξοικειωθούν με την έννοια και τη διαδικασία του δανεισμού.

• Να αντιληφθούν τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες ο δανεισμός μπορεί να προβεί ωφέλιμος.

Υλικά

Φύλλο εργασίας: «Περιπτώσεις δανεισμού», Πίνακας: «Ορολογία πίστωσης», χαρτιά, υλικά γραφής

Δραστηριότητα

Τα παιδιά χωρίζονται σε 3 ομάδες. Η μια ομάδα είναι τα άτομα που θα πάρουν δάνειο (οι οφειλέτες/ριες), η δεύτερη ομάδα είναι η ομάδα που θα δανείσει χρήματα στην πρώτη (οι δανειστές/ριες) και η τρίτη ομάδα είναι τα άτομα που θα εγγυηθούν την πρώτη ομάδα (οι εγγυητές/ριες). Δίνεται η εξής οδηγία στην πρώτη ομάδα (οφειλέτες/ριες): «Πρόκειται να διοργανώσεις το πάρτι γενεθλίων σου και για να το κάνεις χρειάζεσαι 50 ευρώ επιπλέον από αυτά που ήδη έχεις. Για να μπορέσεις να πάρεις δάνειο, θα πρέπει να υποθηκεύσεις υπάρχοντά σου που αξίζουν 50 ευρώ σαν εγγύηση, ώστε αν τυχόν δεν μπορέσεις να εξοφλήσεις το δάνειό σου, οι δανειστές/ριες θα το δεσμεύσουν, για να αποπληρωθεί το δάνειο. Παράλληλα, πρέπει να βρεις τουλάχιστον ένα άτομο που θα υπογράψει ως εγγυήτρια/ής, ώστε σε περίπτωση που δεν μπορείς να εξοφλήσεις το δάνειο, να πληρώσει το άτομο αυτό.» Τα παιδιά της ομάδας αυτής θα κληθούν να σκεφτούν ποια υπάρχοντά τους αξίζουν 50 ευρώ, ώστε να τα υποθηκεύσουν. Παράλληλα, προσπαθούν να πείσουν κάποιο άτομο να μπει εγγυητής/ρια στο δάνειό τους. Δίνεται η εξής οδηγία στη δεύτερη ομάδα (δανειστές/ριες): «Αποφασίζετε τι τόκος θα προστεθεί στο ποσό που θα δανείσετε (κεφάλαιο) ώστε να έχετε κάποιο κέρδος. Ο τόκος θα προστίθεται μηνιαία στο αρχικό ποσό (κεφάλαιο). Επίσης, θα αποφασίσετε σε πόσο χρονικό διάστημα αναμένεται το δάνειο να αποπληρωθεί, έτσι ώστε να έχετε το κέρδος που επιθυμείτε.» Δίνεται η εξής οδηγία στην τρίτη ομάδα (εγγυητές/ριες): «Αποφασίζετε αν θα εγγυηθείτε για τους/τις οφειλέτες/ριες, σε περίπτωση που δεν ξοφλήσουν το δάνειό τους, θα πρέπει να το ξοφλήσετε εσείς.» Αφού κλείσει η συμφωνία (για παράδειγμα, να αποπληρωθεί το ποσό των 50 ευρώ σε διάστημα 5 μηνών με τόκο 10% κάθε μήνα, άρα η μηνιαία δόση είναι 15 ευρώ), δίνουμε στα παιδιά την εξής συνθήκη: «Έχουν περάσει οι 5 μήνες, οι οφειλέτες/ριες έχουν καταφέρει να εξοφλήσουν μόνο τη δόση των 3 πρώτων μηνών, κι εξακολουθούν να οφείλουν τους άλλους 2. Οι δανειστές/ριες απαιτούν τα λεφτά τους. Ποια είναι τα επόμενα βήματα;»

Οι ιστορίες που θα διαβάσετε βρίσκονται στο Φύλλο εργασίας: «Περιπτώσεις δανεισμού». Αναστοχασμός

«Τι πρέπει να γνωρίζετε πριν αποφασίσετε να δανειστείτε για να εξασφαλίσετε ότι το δάνειό σας θα είναι υγιές;». Γράψτε σε έναν πίνακα τις απαντήσεις τους και ενθαρρύνετε να συνθέσουν με τους όρους που έμαθαν από το Φύλλο εργασίας: «Ορολογία Πίστωσης».

Συμβουλές

Είναι σημαντικό να γίνει σαφές ότι, πριν προβεί κάποιος στη διαδικασία δανεισμού θα πρέπει να γνωρίζει: • Το αναλυτικό τελικό ποσό του δανείου που είναι για/προς πληρωμή, δηλαδή το αρχικό κεφάλαιο συν τους τόκους.

• Τις πηγές εισοδήματος που θα τον βοηθήσουν στην αποπληρωμή.

• Κατά πόσο η επένδυση που θα κάνει σε σχέση με το κεφάλαιο που θα δανειστεί είναι βιώσιμη και θα του αποφέρει έσοδα (άμεσα ή και έμμεσα).

Επιπλέον ιδέες Διοργανώστε επίσκεψη σε μια τράπεζα ή και σε ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα. Οι μαθητές μπορούν να επωφεληθούν από τέτοιες επισκέψεις, ιδιαίτερα αν έχετε κανονίσει η επίσκεψη να έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα και κάποιοι από τους υπαλλήλους να σας μυήσουν στα μυστικά των αποταμιεύσεων, των δανείων, της διαχείρισης των χρημάτων και την επιχειρηματικότητα. Πριν πραγματοποιήσετε την επίσκεψή σας, αφιερώστε λίγο χρόνο να προετοιμάσετε κάποιες ερωτήσεις που θέλετε να τους κάνετε, ώστε να αξιοποιήσετε στο μέγιστο τον χρόνο σας εκεί.

41

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ENOTHTA 6: ΕΝΑ ΤΕΛΟΣ, ΠΟΛΛΕΣ ΑΡΧΕΣ

Ανάλυση S.W.O.T.

Ενότητα 6: Ένα τέλος, πολλές αρχές Κλείνοντας τον κύκλο των εκπαιδευτικών βιωματικών δραστηριοτήτων σας πάνω στην οικονομική εκπαίδευση, καλείστε να ανακαλέσετε όλα όσα μάθατε στη διάρκεια αυτού του ταξιδιού σε ατομικό, ομαδικό και κοινωνικό επίπεδο. Γνώσεις και συναισθήματα συνδυάζονται με δεξιότητες που αποκτήθηκαν, αλλά και με χρήσιμα εργαλεία τα οποία βρίσκονται, πλέον, στη φαρέτρα των παιδιών, διαθέσιμα σε κάθε επόμενο οραματισμό τους για τη δημιουργία μιας νέας δράσης.

30’ Η δραστηριότητα αυτή έχει ως βασικό σκοπό να εξοικειώσει τα μέλη της ομάδας με τη μέθοδο ανάλυσης S.W.O.T., που θα αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο στη δημιουργία της οικονομικής ή/και κοινωνικής τους δραστηριότητας. Το αρκτικόλεξο S.W.O.T. προκύπτει από τις αγγλικές λέξεις: Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats. Μεταφρασμένες στα ελληνικά σημαίνουν: Δυνατά σημεία, Αδύνατα σημεία, Ευκαιρίες και Απειλές, αντίστοιχα. Τα δυνατά και αδύνατα σημεία αφορούν το εσωτερικό περιβάλλον της δράσης, καθώς προκύπτουν από τους εσωτερικούς πόρους που αυτή κατέχει. Αντιθέτως, οι ευκαιρίες και οι απειλές αντανακλούν τις μεταβλητές του εξωτερικού περιβάλλοντος τις οποίες η επιχείρηση θα πρέπει να εντοπίσει και να προσαρμοστεί σε αυτές. Η ανάλυση S.W.O.T. χρησιμοποιείται ευρέως από τις επιχειρήσεις προκειμένου να αξιολογήσουν την επιχειρηματική τους ιδέα και να πάρουν αποφάσεις διαμορφώνοντας, έτσι, τη στρατηγική τους.

Στόχοι

• Να αναλύσουν τις δυνατότητες και τους περιορισμούς μιας ιδέας.

Υλικά

Φύλλο εργασίας: «Ανάλυση S.W.O.T.»

Δραστηριότητα

Δημιουργήστε ομάδες εργασίας με την ίδια σύνθεση που είχαν σε προηγούμενη δραστηριότητα. Θυμηθείτε όλοι μαζί τις ιδέες και προχωρήστε, κάθε ομάδα χωριστά, σε αναλυτική καταγραφή του διαγράμματος S.W.O.T.. Αφού ολοκληρωθούν τα διαγράμματα, ανακαλέστε τις δραστηριότητες «Γνωριμία αλλιώς!» και «Οικοδόμηση εαυτού» κατά τις οποίες οι μαθητές επεξεργάστηκαν τα πνευματικά χαρακτηριστικά και τις δεξιότητες τους, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αυτά εξυπηρετούν και διευκολύνουν ορισμένες ενέργειες. Αντιστοιχήσετε ανθρώπους (συγκεκριμένους μαθητές και μαθήτριες) με συγκεκριμένες ευθύνες, λόγου χάρη διατήρηση και αξιοποίηση των δυνατών στοιχείων και των ευκαιριών, ενδυνάμωση των αδύνατων στοιχείων, αποφυγή/επίλυση των απειλών.

Αναστοχασμός

«Τι σας άρεσε σε αυτή τη δραστηριότητα;», «Γιατί είναι σημαντικό να μπορούμε να εντοπίζουμε τα δυνατά σημεία μας;», «Γιατί πιστεύετε ότι είναι χρήσιμο να αναγνωρίζουμε τις αδυναμίες μας;», «Σε τι μας ωφελεί να ανακαλύπτουμε τις ευκαιρίες που βρίσκονται γύρω μας;», «Γιατί είναι σημαντικό να ξέρουμε τους κινδύνους και τις απειλές που υπάρχουν γύρω μας;», «Πού αλλού πιστεύετε ότι μπορεί να σας βοηθήσει αυτή η μέθοδος;».

Συμβουλές

Ζητήστε από την κάθε ομάδα να γράψει στο πάνω μέρος του Φύλλου εργασίας την ιδέα της οικονομικής ή κοινωνικής δραστηριότητας που έχει επιλέξει, ώστε να υπάρχει συνεχής οπτική αναφορά στον στόχο. Εφόσον αποφασίσετε στο μέλλον να προχωρήσετε στην υλοποίηση κάποιας από αυτές τις ιδέες, θα έχετε ήδη μια καλή βάση, την οποία μπορείτε να εμπλουτίζετε με το πέρας του χρόνου. Είναι σημαντικό να ανακαλύψουμε πού μπορούν να συμβάλουν όλοι οι μαθητές και οι μαθήτριες, βάσει των δυνατοτήτων και των «θέλω» τους. Μη σταθείτε μόνο σε εκείνους που ξεχωρίζουν συνήθως, λόγω δυναμισμού. Στο πρόγραμμα οικονομικής εκπαίδευσης όλοι έχουν τη θέση τους, αυτή είναι ισάξια και το μόνο που μένει είναι να τη βρουν!

42

43

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

SWOT παράδειγμα

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ENOTHTA 6: ΕΝΑ ΤΕΛΟΣ, ΠΟΛΛΕΣ ΑΡΧΕΣ

Strengths (Δυνατά Σημεία)

Weaknesses (Αδύνατα σημεία)

Ξέρω να παίζω καλά καλαθόσφαιρα.

Δεν έχω πολύ ελεύθερο χρόνο για να εξασκούμαι γιατί έχω πολλά μαθήματα και φροντιστήρια.

Ξέρω όλους τους κανόνες. Παίζω τα τελευταία 3 χρόνια και έχω αρκετή εμπειρία.

Opportunities (Ευκαιρίες)

Threats (Απειλές/ Εμπόδια)

Στη γειτονιά μου, κάθε Σαββατο κάνουν προπονήσεις καλαθόσφαιρας με τη βοήθεια μιας καθηγήτριας Φυσικής Αγωγής.

Κάποια Σάββατα ίσως δεν μπορώ να πηγαίνω, είτε γιατί έχω πολλά μαθήματα, είτε γιατί θα πάω κάπου με τους γονείς μου.

Προωθώντας τη δράση μας 45’

Απολογισμός: βγήκαμε κερδισμένοι/ες!

15’ Πολύς κόσμος κατηγορείτο κέρδος ως το αποτέλεσμα μιας ανήθικης πρακτικής, θεωρώντας ότι κάθε επιχείρηση κερδοφορεί εις βάρος κάποιου άλλου ατόμου. Όμως, όπως θα προκύψει μέσω της συγκεκριμένης δραστηριότητας, το κέρδος έχει, εν δυνάμει, βαθιά ηθικό χαρακτήρα, γιατί η απουσία του θα οδηγούσε σε κακή κατανομή πόρων, ανισομερή παροχή αγαθών, αποτυχημένη παροχή υπηρεσιών προς την κοινωνία και χαμηλά ποσοστά απασχόλησης. Στόχοι

· Να αναγνωρίσουν τη σχέση μεταξύ κέρδους και επιχειρείν. · Να αναδειχθούν τα ατομικά και κοινωνικά οφέλη της συμμετοχής σε μια επιχειρηματική δράση. · Να προβληματιστούν σχετικά με την ηθική χροιά του κέρδους. · Να αναγνωρίσουν πότε μια επιχειρηματική ιδέα έχει όφελος για όλες τις συμβαλλόμενες πλευρές (win-win).

Υλικά

Φύλλο εργασίας: «Βγήκαμε όλοι κερδισμένοι (win-win)!», σκοινί ή νήμα.

Δραστηριότητα

Παίρνοντας αφορμή από τις ιδέες των παιδιών για κοινωνική ή οικονομική δράση, ξεκινήστε τη δραστηριότητα με τα παρακάτω ερωτήματα:

Ζούμε σε έναν κόσμο όπου η εικόνα έχει ιδιαίτερη επικοινωνιακή δύναμη. Η δραστηριότητα αυτή θα βοηθήσει τους μαθητές να μάθουν πώς να προωθούν τις δράσεις που διοργάνωσαν μέσω της δημιουργίας διαφημιστικού υλικού (εν προκειμένω, αφίσας), ανακαλύπτοντας, έτσι, τη δύναμη της εικόνας, αλλά και τρόπους προβολής.

«Αν κάθε οικονομική δράση έχει ένα κέρδος, ποιο εκτιμάται ότι είναι το κέρδος της δικής σας ιδέας;», «Τι σκέφτεστε όταν ακούτε τη λέξη “κέρδος”;» (Αναγράψτε τις απαντήσεις στον πίνακα ή σε κάποιο μεγάλο χαρτόνι), «Θεωρείτε ότι το κέρδος έχει θετική ή αρνητική σημασία;», «Πιστεύετε ότι το κέρδος έχει σχέση μόνο με τα χρήματα και την οικονομία;».

Στόχοι

• Να επεξεργαστούν τους κανόνες προωθητικής επικοινωνίας.

• Να εξασκήσουν τις δημιουργικές δεξιότητές τους.

Υλικά

Φύλλα Α4, μαρκαδόροι (προαιρετικά)

Όταν συλλέξετε τις απαντήσεις, εξηγήστε με απλά λόγια τι σημαίνει «κέρδος». Κέρδος είναι αυτό που απομένει από μια σχέση, επιχειρηματική ή μη, αν αφαιρέσουμε ό,τι προσφέρουμε απ’ ό,τι λαμβάνουμε. Για τις επιχειρήσεις, κέρδος αποτελούν τα χρήματα που απομένουν στην επιχείρηση μετά την κάλυψη των εξόδων της. Μια επιχείρηση έχει έσοδα από την πώληση των προϊόντων ή των υπηρεσιών της.

Δραστηριότητα

Ανακοινώστε στα μέλη της ομάδας ότι σκοπός της δραστηριότητας αυτής είναι να δώσουν ακόμα περισσότερη δύναμη στην ιδέα τους, με έναν σύγχρονο τρόπο. «Βρισκόμαστε στην τελική ευθεία της δράσης μας! Η ιδέα γεννήθηκε, την οργανώσαμε, αξιολογήσαμε και αναλύσαμε τόσο τις δυνατότητες όσο και τους περιορισμούς και το μόνο που μένει είναι να την κάνουμε γνωστή στον κόσμο. Δυστυχώς, δεν καταγράψαμε στον προϋπολογισμό το κόστος διαφήμισης, γι’ αυτό και θα χρειαστεί να την κάνουμε μόνοι μας, στηριζόμενοι αποκλειστικά σε όσα διαθέτουμε. Θα αξιοποιήσουμε τη δημιουργικότητά σας, τον χρόνο σας και τα πολλαπλά ταλέντα σας κι αυτοί θα είναι ταυτόχρονα κι οι πόροι μας! Ξεκινάμε; Έχετε στη διάθεσή σας είκοσι λεπτά και μπορείτε να χρησιμοποιήσετε όποιο μέσο θέλετε!». Κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού, μπορείτε να τους βοηθάτε με τις παρακάτω ενδεικτικές πληροφορίες ή προτροπές: • Το μήνυμα της διαφήμισης πρέπει να είναι ένα κεντρικό και όχι πολλά δορυφορικά.

• Το κεντρικό μήνυμα πρέπει να είναι σύντομο, περιεκτικό και σαφές.

• Να μην παραλείψουμε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες (χρόνος, τόπος, κλπ.).

• Ποιο είναι το κοινό στο οποίο απευθυνόμαστε; • Ποιο είναι το πιο κατάλληλο μέσο για το κοινό στο οποίο απευθυνόμαστε;

44

Παράλληλα με την οικονομική πλευρά του κέρδους, υπάρχουν και άλλες πτυχές του που αφορούν τις κοινωνικές σχέσεις και επαφές («κέρδισε φίλους, αναγνωρισιμότητα, νέους κύκλους γνωριμιών»), γνώσεις και δεξιότητες («βγήκε κερδισμένος μαθαίνοντας», «κέρδισε μια εμπειρία, μια νέα συνεργασία»), ακόμη και συναισθήματα («κέρδισε τη φιλία, την αγάπη, τον σεβασμό»). Το κέρδος έχει βαθιά ηθικό χαρακτήρα. Έχει σκοπό την αξιοποίηση των πόρων ακολουθώντας έναν τέτοιο σχεδιασμό με τον οποίο βγαίνουν, στο μέτρο του δυνατού, όλοι κερδισμένοι (win-win). Διαφέρει από την κερδοσκοπία, μιας κι αυτή έχει ως βάση το κέρδος εις βάρος κάποιου ατόμου. Δώστε στα παιδιά πέντε λεπτά να σκεφτούν το καθένα μόνο του και να καταγράψουν στο Φύλλο εργασίας: «Βγήκαμε όλοι κερδισμένοι!» σε τι πιστεύουν ότι θα ωφεληθούν τα ίδια και ποιους και πώς θα ωφελήσουν, αν κάνουν πράξη την επιχειρηματική τους ιδέα. Όταν ολοκληρώσουν, μπορούν να μοιραστούν αυτά που έγραψαν διαβάζοντάς τα δυνατά στην ομάδα.

45

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Κλείσιμο Προγράμματος Ζητήστε από τα παιδιά να δημιουργήσουν έναν κύκλο. Μπείτε στον κύκλο μαζί τους. Κρατήστε την άκρη του σκοινιού και δώστε την εξής οδηγία: «Σε όποιου παιδιού τα χέρια βρίσκεται το κουβάρι, κρατάει την άκρη του και το ρίχνει σε άλλο παιδί, αφού πρώτα πει μια φράση, λέξη ή συναίσθημα που να εκφράζει όσα νιώθει ότι κέρδισε από το Πρόγραμμα Οικονομικής Εκπαίδευσης». Στο τέλος, θα έχει σχηματιστεί ένας ιστός, ένα δίκτυο στο οποίο θα συμμετέχουν ο εκπαιδευτικός και όλα τα παιδιά στην τάξη. Επισημάνετε ότι αυτή η ομάδα, λειτουργώντας ως ένα δίκτυο ανθρώπων με διαφορετικές δεξιότητες και ταλέντα, αλλά με κοινούς στόχους και όνειρα κι έχοντας πια τις γνώσεις και τη μεθοδολογία, μπορεί να καταφέρει ό,τι ονειρευτεί.

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Γλωσσάρι Χρηματοοικονομικών Όρων Αγορά: Η αγορά είναι ένας τόπος όπου πραγματοποιούνται συναλλαγές, δηλαδή αγοράζονται και πωλούνται αγαθά ή/και υπηρεσίες. Μια αγορά μπορεί να λειτουργεί σε κάποια φυσική τοποθεσία και/ή σε κάποιο εικονικό χώρο, όπου οι συναλλαγές πραγματοποιούνται ηλεκτρονικά. Οι τιμές στις αγορές διαμορφώνονται ανάλογα με τη ζήτηση και την προσφορά. Ακίνητο: Τα ακίνητα είναι περιουσιακά στοιχεία που δεν μπορούν να μετακινηθούν, όπως σπίτια, οικόπεδα, γραφεία, καταστήματα και άλλα κτίσματα ή χώροι που χρησιμοποιούνται ως κατοικίες ή/και για επαγγελματικούς σκοπούς. Ανάγκη: Η ανάγκη είναι κάποιο αγαθό ή υπηρεσία που είναι απολύτως απαραίτητο για να ζήσει ένα άτομο με αξιοπρέπεια. Οι ανάγκες των ατόμων διαφέρουν από κοινωνία σε κοινωνία και από εποχή σε εποχή. Ανατοκισμός (σύνθετος τόκος): Με τον ανατοκισμό, ο τόκος που προκύπτει από μια τραπεζική κατάθεση ή ένα δάνειο προστίθεται (π.χ. ανά εξάμηνο ή έτος) στο αρχικό ποσό, που ονομάζεται κεφάλαιο, δηλαδή κεφαλαιοποιείται, και τοκίζεται και αυτός. Αυτή η κεφαλαιοποίηση του τόκου ωφελεί τους καταθέτες, αφού αυξάνει την αξία της κατάθεσής τους, αλλά επιβαρύνει τους δανειολήπτες, αφού αυξάνει το ύψος της οφειλής τους. Ανεργία: Η ανεργία είναι η κατάσταση όπου ένα άτομο, ενώ είναι ικανό, πρόθυμο και διαθέσιμο να εργαστεί, δεν μπορεί να βρει εργασία. Το άτομο αυτό χαρακτηρίζεται ως άνεργο. Το υψηλό ποσοστό ανεργίας είναι ένα σοβαρό πρόβλημα για μία χώρα και μπορεί να οφείλεται σε διάφορους λόγους. Το φαινόμενο της ανεργίας είναι εντονότερο σε περιόδους οικονομικής ύφεσης. Απόδοση επένδυσης: Η απόδοση μίας επένδυσης είναι το κέρδος ή η ζημιά που προκύπτει από μια επένδυση, ως ποσοστό του κεφαλαίου/των χρημάτων που τοποθετήθηκαν αρχικά. Η απόδοση μίας επένδυσης υπολογίζεται για μια συγκεκριμένη περίοδο σε σχέση με την αξία του κεφαλαίου στην αρχή της περιόδου. Το κέρδος ή η ζημιά υπολογίζεται με βάση τα συνολικά έσοδα και έξοδα που προέκυψαν από την επένδυση συν τη μεταβολή της αξίας του κεφαλαίου στην εξεταζόμενη περίοδο. Αποταμίευση: Όταν δεν ξοδεύουμε όλα τα χρήματα που έχουμε, αλλά βάζουμε κάποια στην άκρη για να τα χρησιμοποιήσουμε στο μέλλον, αυτό λέγεται αποταμίευση. Η αποταμίευση προσφέρει μια εξασφάλιση από μελλοντικούς κινδύνους και είναι μια καλή συνήθεια που μπορεί να ξεκινήσει από πολύ μικρή ηλικία. Ακόμα και τα παιδιά μπορούν να αποταμιεύουν από το χαρτζιλίκι τους ή από χρήματα που τους δίνουν σαν δώρο οι γονείς, οι συγγενείς τους κ.λπ.

Δείκτης τιμών καταναλωτή: Ένας δείκτης (που για πρακτικούς λόγους μπορούμε να τον φανταστούμε ως ένα αριθμό) που μετρά το κόστος ζωής με βάση τις τιμές των αγαθών και υπηρεσιών που αγοράζει το μέσο νοικοκυριό σε μία περιοχή ή χώρα. Αυτές οι τιμές αποτελούν το λεγόμενο «καλάθι του καταναλωτή». Το ποσοστό μεταβολής του δείκτη τιμών καταναλωτή για μια ορισμένη χρονική περίοδο χρησιμοποιείται για να υπολογιστεί ο πληθωρισμός της περιόδου αυτής. Εξασφαλίσεις: Οι τράπεζες, όταν δίνουν δάνεια, συνήθως απαιτούν από τους δανειολήπτες να προσφέρουν κάποιο περιουσιακό στοιχείο τους ως εξασφάλιση σε περίπτωση που δεν θα αποπληρώσουν κανονικά το δάνειό τους. Το περιουσιακό στοιχείο μπορεί να είναι π.χ. ακίνητο, που υποθηκεύεται, δίνοντας το δικαίωμα στην τράπεζα, εφόσον χρειαστεί, να προχωρήσει σε πλειστηριασμό ώστε να εισπράξει έτσι τα χρήματά της. Σ’ αυτή την περίπτωση, το δάνειο λέγεται ενυπόθηκο. Εισόδημα: Το εισόδημα ενός ατόμου είναι το σύνολο των χρημάτων που κερδίζει κυρίως από την εργασία του, αλλά και από περιουσία, από τόκους καταθέσεων κ.λπ. Το διαθέσιμο εισόδημα είναι το ποσό το οποίο μπορεί να ξοδέψει ένα άτομο για να καλύψει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του. Είναι το ποσό που μένει αν από τον μικτό μισθό του ατόμου αφαιρεθούν διάφορες κρατήσεις, όπως εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και φόροι. Έξοδο: Οποιοδήποτε χρηματικό ποσό που ξοδεύει ένα άτομο ή ένα νοικοκυριό για να αγοράσει διάφορα αγαθά και υπηρεσίες, όπως νερό, ρεύμα, τρόφιμα, φάρμακα, είδη ένδυσης, διακοπές, αυτοκίνητο κ.λπ., καθώς και για να εξοφλήσει δάνεια, φόρους και άλλες υποχρεώσεις. Τα έξοδα διακρίνονται σε μεταβλητά-μεταβαλλόμενα και σταθερά. Επένδυση: Η επένδυση είναι μια δαπάνη που πραγματοποιεί ένα άτομο ή μια επιχείρηση για να αποκτήσει κάτι το οποίο πιστεύει ότι μπορεί να έχει μεγαλύτερη αξία στο μέλλον από ό,τι σήμερα ή/και θα του προσφέρει κάποιο τακτικό εισόδημα. Μπορεί κανείς να επενδύσει σε ακίνητα, κινητές αξίες όπως μετοχές ή ομόλογα, σε μια επιχείρηση, κ.λπ. Επενδυτής: Ο επενδυτής είναι ένα άτομο ή μια εταιρεία που πραγματοποιεί μια επένδυση και αναλαμβάνει τον κίνδυνο να χάσει μέρος ή και το σύνολο των χρημάτων που έχει επενδύσει αν το περιουσιακό στοιχείο που αποκτά με την επένδυση δεν έχει την απόδοση που περίμενε. Επιθυμία: Ένα αγαθό ή μια υπηρεσία που ένα άτομο θα ήθελε να έχει ή να χρησιμοποιεί, αλλά δεν είναι απαραίτητο για την αξιοπρεπή διαβίωσή του. Οι επιθυμίες δεν είναι ανάγκες, δεν είναι κάτι που χρειαζόμαστε αλλά κάτι που θέλουμε.

Δάνειο: Το δάνειο είναι μια σύμβαση μεταξύ δύο μερών όπου ο δανειστής (π.χ. μια τράπεζα) δίνει ένα συγκεκριμένο ποσό χρημάτων στον δανειολήπτη ή οφειλέτη (ένα άτομο ή μια επιχείρηση) και αυτός με τη σειρά του αναλαμβάνει την υποχρέωση να αποπληρώσει, δηλαδή να επιστρέψει, το αρχικό ποσό (που ονομάζεται «κεφάλαιο») συν τους τόκους, σύμφωνα με τους όρους της σύμβασης. Μεταξύ των όρων που συμφωνούνται μεταξύ των μερών είναι το επιτόκιο, οι δόσεις και η προθεσμία αποπληρωμής του δανείου.

46

47

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Επιταγή: Η επιταγή είναι ένα μέσο πληρωμής, με το οποίο ο εκδότης δίνει εντολή στην τράπεζα όπου τηρεί λογαριασμό να πληρώσει το αναφερόμενο ποσό σε ένα τρίτο πρόσωπο (τον κομιστή), που προσκομίζει την επιταγή στην τράπεζα. Η επιταγή δεν είναι τίποτα άλλο από ένα κομμάτι χαρτί που η αξία του εξαρτάται από την αξιοπιστία του ατόμου που την υπογράφει, δηλαδή του εκδότη. Η τράπεζα δεν φέρει καμία ευθύνη για την πληρωμή της επιταγής και, αν δεν υπάρχουν διαθέσιμα κεφάλαια στο λογαριασμό του εκδότη, η επιταγή θα σφραγιστεί ως ακάλυπτη, ενώ η πράξη αυτή θεωρείται ποινικό αδίκημα. Πλέον, σε μεγάλο βαθμό, οι επιταγές έχουν αντικατασταθεί με άλλους τρόπους πληρωμών. Επιτόκιο: Το επιτόκιο λειτουργεί ως μέτρο προσδιορισμού του κόστους του χρήματος. Το επιτόκιο είναι το ενοίκιο που πληρώνει η τράπεζα στον καταθέτη ή ο δανειολήπτης στο δανειστή για τη χρήση των χρημάτων τους. Τα επιτόκια διατυπώνονται ως ποσοστά σε ετήσια βάση. Τα επιτόκια μπορεί να είναι είτε σταθερά είτε κυμαινόμενα. Έσοδο: Οποιοδήποτε χρηματικό ποσό που εισπράττει ένα άτομο ή ένα νοικοκυριό ως εισόδημα από την εργασία του με τη μορφή μισθού ή από άλλες πηγές (π.χ. ενοίκια, τόκοι καταθέσεων κ.λπ.). Ζήτηση: Ζήτηση για ένα προϊόν είναι η σχέση που δείχνει την ποσότητα του προϊόντος που οι καταναλωτές επιθυμούν να αγοράσουν σε διάφορες τιμές. Κατά κανόνα υπάρχει μια αντίστροφη σχέση μεταξύ της τιμής ενός προϊόντος και της ποσότητας που ζητείται, γνωστή ως «νόμος της ζήτησης» εφόσον όταν αυξάνεται η τιμή ενός προϊόντας τείνει να μειώνεται η ζητούμενη ποσότητα, ενώ όταν μειώνεται η τιμή τείνει να αυξάνεται η ζητούμενη ποσότητα. Κατάθεση: Η κατάθεση είναι η τοποθέτηση χρημάτων σε τραπεζικό λογαριασμό. Η τοποθέτηση αυτή αποφέρει τόκους, ανάλογα με το ποσό της κατάθεσης, το επιτόκιο και τη διάρκεια της παραμονής των χρημάτων στον τραπεζικό λογαριασμό. Κατανάλωση: Η κατανάλωση είναι η αγορά προϊόντων ή/και υπηρεσιών για κάλυψη τόσο των αναγκών όσο και των επιθυμιών ενός ατόμου. Δηλαδή δεν συμπεριλαμβάνει την πραγματοποίηση επενδύσεων. Κίνδυνος (ή ρίσκο): Αφορά το ενδεχόμενο να μην επιτευχθεί η απόδοση την οποία αναμένει ο επενδυτής. Σημειώνεται ότι υπάρχει μια θετική σχέση ανάμεσα στο ρίσκο και την προσδοκώμενη απόδοση. Σε γενικές γραμμές, όσο μεγαλύτερο κίνδυνο έχει μια επένδυση, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η ανταμοιβή που αναμένει ο επενδυτής για να τοποθετήσει τα χρήματά του σ’ αυτήν. Μετοχή: Η μετοχή αντιπροσωπεύει ένα ποσοστό ιδιοκτησίας σε μια εταιρεία και μια απαίτηση στα περιουσιακά στοιχεία και τα κέρδη της εταιρείας, συνήθως ανάλογη με το ποσοστό ιδιοκτησίας. Περιοδικά οι εταιρείες διανέμουν μέρος ή το σύνολο των κερδών τους στους μετόχους τους με τη μορφή μερίσματος. Γενικά οι μετοχές ως επενδυτικά στοιχεία θεωρούνται υψηλού ρίσκου. Μισθός: Ο μισθός είναι η αμοιβή που παίρνει από τον εργοδότη του ένα άτομο για την εργασία του.

48

Οικονομικός προϋπολογισμός: Ο οικονομικός προϋπολογισμός ενός ατόμου είναι μια αναλυτική εκτίμηση των εσόδων και εξόδων του που θα προκύψουν κατά τη διάρκεια μιας περιόδου. Βοηθά το άτομο να προγραμματίσει τα έσοδα και τα έξοδά του, αλλά και για να υλοποιήσει τους οικονομικούς του στόχους. Περιουσιακό στοιχείο: Είναι ένα στοιχείο το οποίο έχει στην κατοχή του ένα άτομο, δηλαδή είναι μέρος της περιουσίας του, π.χ. σπίτι, αυτοκίνητο, έπιπλα, έργα τέχνης, αλλά και καταθέσεις, μετοχές κ.λπ. Μπορεί να το έχει αγοράσει, με χρήματα από τις αποταμιεύσεις τους ή με δάνειο, να το έχει κληρονομήσει ή και να το έχει αποκτήσει με δωρεά. Πιστωτής: Πρόσωπο ή οργανισμός (π.χ. τράπεζα) που παρέχει πιστώσεις, δηλαδή δίνει σε άλλα πρόσωπα τη δυνατότητα να δανειστούν χρήματα με τον όρο να τα επιστρέψουν σε μια μελλοντική ημερομηνία. Συνήθως, τον ρόλο του πιστωτή σε μια ευνομούμενη πολιτεία τον έχουν οι τράπεζες. Πιστωτική κάρτα: Λειτουργεί ως ένα μέσο πληρωμής που δίνει στον κάτοχό του τη δυνατότητα να δανειστεί εύκολα και γρήγορα χρήματα από την τράπεζα για να πραγματοποιήσει κάποια αγορά, τα οποία καλείται να πληρώσει αργότερα, συνήθως σε μηνιαίες δόσεις. Αν δεν εξοφλήσει τα χρήματα αυτά όπως έχει συμφωνηθεί, τότε υποχρεώνεται να πληρώσει τόκους. Η χρήση πιστωτικής κάρτας επομένως έχει κίνδυνο, γιατί εύκολα μπορεί κάποιος να παρασυρθεί και να κάνει περιττές αγορές που αδυνατεί να αποπληρώσει και όσο καθυστερεί την πληρωμή, τόσο επιβαρύνεται με τόκους. Πληθωρισμός: Η αύξηση του γενικού επιπέδου των τιμών σε αγαθά και υπηρεσίες σε μια οικονομία. Το μέγεθος του πληθωρισμού προσδιορίζεται από την εξέλιξη (δηλ. το ποσοστό μεταβολής) του δείκτη τιμών καταναλωτή σε μια δεδομένη περίοδο. Με τον πληθωρισμό μειώνεται η αγοραστική μας δύναμη, δηλ. με τα ίδια χρήματα μπορούμε να αγοράζουμε λιγότερα προϊόντα.

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

Σύνταξη (Σύνταξη γήρατος): Η σύνταξη γήρατος είναι το εισόδημα που λαμβάνουν οι άνθρωποι όταν αποσύρονται από την εργασία τους. Η σύνταξη ενός ατόμου μπορεί να προκύπτει από τρεις διαφορετικούς πυλώνες. Ο πρώτος πυλώνας αφορά την εθνική, θεσμοθετημένη σύνταξη που προκύπτει από την κοινωνική ασφάλιση, εφόσον ένα άτομο είναι σε συντάξιμη ηλικία (65 ετών εκτός εξαιρέσεων) και πληροί κάποια κριτήρια. Η κοινωνική ασφάλιση είναι ένα σύστημα υποχρεωτικών εισφορών για τη χρηματοδότηση κρατικών παροχών, συμπεριλαμβανομένων συντάξεων γήρατος. Η χρηματοδότηση γίνεται με υποχρεωτικές εισφορές από τον εργαζόμενο, με τη μορφή κρατήσεων από το μισθό του, και από τον εργοδότη. Ο δεύτερος πυλώνας προκύπτει από υποχρεωτικό ή προαιρετικό σύστημα συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων, στο οποίο συνεισφέρουν εξίσου ο εργαζόμενος και ο εργοδότης. Ο τρίτος πυλώνας προκύπτει από προγράμματα προαιρετικών εισφορών για τους εργαζόμενους, στα οποία μερικές φορές συνεισφέρουν και οι εργοδότες. Τόκος (Απλός τόκος): Είναι ο τόκος που ο δανειστής ή ο καταθέτης εισπράττει κάθε φορά στη λήξη μιας χρονικής περιόδου ως ανταμοιβή για τη χρήση των κεφαλαίων του. Ο τόκος υπολογίζεται στο αρχικό κεφάλαιο ως το επιτόκιο επί το αρχικό κεφάλαιο της περιόδου. Την επόμενη περίοδο, εάν δεν αλλάξει το κεφάλαιο, ο τόκος παραμένει ο ίδιος. Τράπεζα (Εμπορική Τράπεζα): Μία τράπεζα είναι ένας χρηματοπιστωτικός οργανισμός που συγκεντρώνει τις αποταμιεύσεις μας με τη μορφή καταθέσεων και προσπαθεί να τις αξιοποιήσει δίνοντας δάνεια που θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων, της οικονομίας και τελικά της κοινωνίας. Με άλλα λόγια, ο ρόλος των τραπεζών είναι η διαμεσολάβηση μεταξύ αποταμιευτών και δανειοληπτών. Τραπεζικός λογαριασμός: Ένας τραπεζικός λογαριασμός καταγράφει τις χρηματικές συναλλαγές ενός ατόμου ή μιας επιχείρησης με την τράπεζα, δηλαδή καταγράφει το σύνολο των καταθέσεων σ’ αυτήν και το σύνολο των αναλήψεων.

Προσφορά: Προσφορά είναι η σχέση που δείχνει την ποσότητα του προϊόντος που οι παραγωγοί είναι διατεθειμένοι να πουλήσουν σε διάφορες τιμές. Κατά κανόνα υπάρχει μια θετική σχέση μεταξύ της τιμής ενός προϊόντος και της ποσότητας που προσφέρεται για πώληση, γνωστή ως «νόμος της προσφοράς», εφόσον όταν αυξάνεται η τιμή πώλησης ενός προϊόντας τείνει να αυξάνεται η προσφερόμενη ποσότητα, ενώ όταν μειώνεται η τιμή τείνει να μειώνεται η προσφερόμενη ποσότητα.

Υπερδανεισμός: Είναι η κατάσταση όπου ένα άτομο ή μια επιχείρηση έχει δανειστεί ποσά που δεν μπορεί να εξοφλήσει, δηλαδή αντιμετωπίζει μια κατάσταση υπερβολικής δανειακής επιβάρυνσης. Με άλλα λόγια, το άτομο αδυνατεί να αποπληρώσει τις δόσεις των δανείων και αυτό συνήθως προκύπτει γιατί τα δάνεια που έχει λάβει είναι πολύ μεγάλα σε σχέση με τα εισοδήματα και τα περιουσιακά του στοιχεία.

Στόχος (Οικονομικός στόχος): Ένα επιθυμητό αποτέλεσμα με οικονομικό αντίκτυπο που ένα άτομο αποφασίζει ότι θα ήθελε να επιτύχει και προσπαθεί να υλοποιήσει. Ένας οικονομικός στόχος συνήθως σχετίζεται με τα χρήματα ενός ατόμου και τη συνετή διαχείριση αυτών.

Υπερκαταναλωτισμός: Ο υπερκαταναλωτισμός είναι η τάση να καταναλώνουμε περισσότερο από όσο χρειαζόμαστε και από όσο μας επιτρέπουν τα οικονομικά μας. Ο υπερκαταναλωτισμός έγινε τρόπος ζωής στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες και η νέα γενιά καταναλωτών δεν στοχεύει πρωτίστως στην αποταμίευση, αλλά στην υπέρμετρη αύξηση της κατανάλωσης, προσπαθώντας να ακολουθεί τη μόδα και τον τρόπο ζωής που προβάλλεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Φόρος: Φόροι είναι οι υποχρεωτικές εισφορές που πληρώνουν τα άτομα και οι επιχειρήσεις στο Δημόσιο, δηλαδή στο Κράτος και σε διάφορους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης όπως τους Δήμους. Οι εισφορές αυτές χρησιμοποιούνται για χρηματοδότηση δημόσιων αγαθών όπως δρόμοι, ιατρική περίθαλψη, εκπαίδευση κ.λπ. Η μη καταβολή των φόρων, δηλαδή η φοροδιαφυγή, είναι παράνομη. Οι φόροι διακρίνονται σε άμεσους (που επιβάλλονται στα εισοδήματα και στην περιουσία) και έμμεσους (που επιβάλλονται στην εγχώρια κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών, αλλά και στις εισαγωγές από το εξωτερικό). Χρέος: Το χρέος είναι το σύνολο των δανείων που ένα άτομο ή μια επιχείρηση έχει λάβει και οφείλει να αποπληρώσει. Χρεωστική κάρτα: Μια χρεωστική κάρτα λειτουργεί ως μέσο πληρωμής και με αυτήν μπορούμε να πραγματοποιούμε αγορές ξοδεύοντας χρήματα που έχουμε ήδη διαθέσιμα στην τράπεζα. Χρήμα: Το χρήμα είναι ένα κοινά αποδεκτό μέσο συναλλαγής, το οποίο χρησιμοποιείται για αγοραπωλησίες προϊόντων και υπηρεσιών, αλλά και για αποταμιεύσεις. Στην Κύπρο, όπως και σε όλες τις χώρες της ευρωζώνης, χρησιμοποιείται ως επίσημο μέσο συναλλαγών το ευρώ, το οποίο εκδίδει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σε συνεργασία με τις εθνικές κεντρικές τράπεζες των χωρών της ευρωζώνης. Η φύση του χρήματος έχει εξελιχθεί με την πάροδο του χρόνου. Σήμερα, το νόμισμα μπορεί να υπάρχει και σε άλλη μορφή εκτός από τη φυσική. Το χρήμα μπορεί να υπάρχει σε τραπεζικό λογαριασμό ως ηλεκτρονική καταχώρηση ή σε λογαριασμό ταμιευτηρίου ως κατάθεση. Το ψηφιακό ή ηλεκτρονικό χρήμα αποτελεί νομισματική αξία η οποία είναι αποθηκευμένη, για παράδειγμα, σε μια προπληρωμένη κάρτα ή σε ένα έξυπνο κινητό τηλέφωνο. Χρηματοοικονομικά: Η επιστήμη των χρηματοοικονομικών ασχολείται με την δημιουργία, ανάπτυξη και διαχείριση του χρήματος. Χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός: Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός είναι το αλφάβητο των χρηματοοικονομικών. Αφορά τις βασικές γνώσεις, τις δεξιότητες, τις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά που πρέπει να έχει ένα άτομο για να διαχειρίζεται ορθά και αποτελεσματικά τα οικονομικά του νοικοκυριού του έτσι ώστε να βελτιώνει την ποιότητα ζωής του ίδιου, του νοικοκυριού του και της ευρύτερης κοινωνίας. Χρονική αξία του χρήματος (Αξία του χρόνου): Η χρονική αξία του χρήματος ή αξία του χρόνου είναι το γεγονός ότι ένα νόμισμα σήμερα, π.χ. ένα ευρώ, δεν μπορεί να αγοράσει τα ίδια αγαθά και υπηρεσίες όπως ένα ευρώ σε δέκα χρόνια από σήμερα. Ο χρόνος έχει μια αξία, επομένως όταν τον χρησιμοποιεί κανείς για ανάπαυση ή για καταναλωτικές δραστηριότητες, χάνει το εισόδημα που θα μπορούσε να αποκτήσει αν τον διέθετε για εργασία.

Φορολογικός συντελεστής (συντελεστής φορολογίας εισοδήματος): Ο συντελεστής φορολογίας εισοδήματος που οφείλει ένας φορολογικός κάτοικος της Κυπριακής Δημοκρατίας υπολογίζεται στο εισόδημά του, ενώ ενός μη-φορολογικού κατοίκου μόνο πάνω στο εισόδημα που αποκτά ή προκύπτει από πηγές εντός της Κυπριακής Δημοκρατίας

49

ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΉ

H ActionAid είναι μια ανεξάρτητη, διεθνής οργάνωση που από το 1972 δραστηριοποιείται κατά της φτώχειας και της αδικίας σε περισσότερες από 45 χώρες σε όλο τον κόσμο. Σήμερα, πάνω από 15 εκατομμύρια άνθρωποι μαθαίνουν, μέσα από τα προγράμματα της οργάνωσης, να στηρίζονται στις δικές τους δυνάμεις για να διεκδικήσουν μια ζωή με αξιοπρέπεια και έναν καλύτερο και δικαιότερο κόσμο για όλους.

Εκπαιδευτικός Τομέας ActionAid T: +30.212.000.6300 alfavitarikypros.actionaid.gr /actionaidedu