सा य ना ई ड

सायनाईड

करण १ गुंगीत असलेली ती मुलगी कोचावर प डली होती, तचा डावा हात लांब पसरला होता. त या बाजूला जो माणूस उभा होता, याने आप या हातात टे प रेकॉडर चा माय ोफोन धरला होता. "तुझं नाव काय आहे?" याने वचारले. माणसा या आवाजा या कंपनाने टे प रेकॉडर वरचा एक दवा लुकलुकला. याने डा ा हाताने टे प रेकॉडर या आवाजा या पातळ त थोडा बदल केला. याचा आवाज शांत,ठाम, सकारा मक वाटावा असा होता. गरजेपुरता भारद त, अ धकार यु होता. मुली या अंतमनात उ र दे यासाठ वरोध नमाण होणार नाही इतपत कुमी आवाजात याने सावकाश पु हा वचारला "तुझं नाव काय आहे?" गुंगीत असलेली मुलगी चुळबुळली, त या पाप या फडफड या. माणसा या आवाजात घाई-आतुरता न हती फ अ धकारयु आ ह होता. "तुझं नाव काय आहे?"

पूव चाच शांत

यावेळ मुलीचे ओठ थरथरले, वर औषधा या अंमलाखाली अस यासारखा अ फुट होता,आवाज न कळ या जोगा होता. "तुला जरा मो

ाने बोलावे लागेल"

तला शु वर आण या या खटपट त याने पु हा आ ह धरला, "तुझं नाव काय आहे?" "अन या" "आता कसं छान ! तुझं पूण नाव काय?" "अन या" "तुझं पूण नाव" "अन या गुळवणी" ",- थ सरम नावा या औषधाने माझी कसोट या असं मला सां गीत याच तुला आठवतंय?" उ रा ऐवजी तने आळसटलेली जांभई दली. ‘ आठवतंय का तुला?" "हो" "तू सहकाय करशील असं वचन दलं होतंस." "होय." "तू करणार आहेस ना सहकाय?" "हो." "तुझा उजवा हात हलव, अन या"

तने उजवा हात हलवला. "छान, आता जरा तुझा उजवा हात वर उचल." उजवा हात हलला पण उचलला गेला नाही "तुझा उजवा हात उचल, अन या. “ अन या,उचल तुझा उजवा हात ! घे वर.” हळू हळू हात उचलला गेला, याचा तला होणारा ास जाणवत होता "उंच उचलून धर, उंच उचलून धर अन या, उंच" " छान, छान,आता सोडू न दे तुझा हात खाली. खरं सां ग मला, तू या जगात कोणाचा तर कार करतेस का?" "आता नाही" "तुझा कोणी तर कार करतं का?" "आता नाही" "तू कोणा या ेमात पडली आहेस का?" "हो" "अ ा पयत तू कुणाचा तर कार केला होतास का?" "हो" " ी चा क पु षाचा?" "पु ष"

"कोण आहे तो माणूस?" "तो जवंत नाहीये" "अन या, मी डॉ. ड गरेआहे ,मी तुझा डॉ टर आहे, तुझा मा यावर पूण व ास आहे?" "होय" "तू तु या ब ल सव काही मला सां गशील?" "होय" "तू संपूण स य सांगणार आहेस का?" " मी....होय" "तू तर कार केला आहेस असं कोणीतरी आहे?" "हो" "तो जीवंत आहे?" " नाही “ "कधी गेला तो?" "उ हा या या सु वातीला" "कसा गेला तो?" गुंगीत या या मुलीने सहजतेने आ ण नैस गक पणे उ र दले, " मी ठार मारलं याला" डॉ. ड गरे पुढ या

ाची तयारी करत होते,ते दचकून मागेच हटले,

या झोपळू आवाजाने यांना चांगलाच दणका दला. शु पाणी आ ण सो डयम पटोथोल भरले या काचपा ा शेजारी उ या असले या, यां या नस कडे यांनी ेप टाकला. बेशु आ ण औषधाची सु ती या या सीमा रेषव े र ती मुलगी राहील आ ण खोटं सांग याची मान सक श च त यात राहणार नाही या साठ आव यक तेवढाच वाचा डोस त या र वा हनीत जात होता. " अन या,तू मला ओळखतेस का?" " मी ओळखते तु हाला" "तुझा मा यावर व ास आहे का?" "हो" "अन या, तू मला स यच सां गतलं पा हजेस" "मी स यच सांगते आहे" "कुणाचा तर कार केलास तू?" " माझे काका हषल यांचा “ "तु या हण याचा अथ हषल मरगल?" "हो." " याने तुझाही तर कार केला तो कोण होता?" "हषल काका च." "तो मेला?" " हो,तो मेलाय."

डॉ टर नी पु हा नस या भावना हीन चेहे याकडे पा हले. ते थोडे संकोचले , नंतर हणाले, "अन या,मला खरं सां ग,कसा मेला तो?" "मी मारलं याला.” "कसं मारलंस याला तू?" " वष योग" "का मारलंस याला तू?" "मला र नघून जायचं होतं" "कशा पासून र जायचं होतं?" "गायबच हायचं होतं" "का?" " न मषने मा यावर ेम क

नये हणून"

" न मष कोण?" " न मष जयकर" "कोण आहे हा या यावर तू ेम करतेस?" " न मष." " न मष जयकर?" "हो" "तो पण तु यावर ेम करतो?"

"हो." "तुझे काका हषल, तीन म ह यापूव वारले?" "मी मारलं यांना." "कसं मारलंस तू यांना?" " वष योगाने." "कोण या कारचा वष योग?" " वषा या गो या" "कुठे मळालं वष तुला?" "ते होत तथेच" " नंतर काय केलंस वषाच तू?" "त यात टाकून दलं" "त यात नेमकं कुठे ?" " जथे बोट ठे वतात तथून फेकून दल " "तू टाकलस क फेकलस?" "फेकलं" "ते पुडीत होतं क बाटलीत?" "बाटलीत." " व क गो या?" "गो या."

"बाटली बुडाली कशी?" "मी बाटलीत शशा या गो या टाक या हो या." "कुठे मळाला तुला या?" "हषल काकां या बं क या शे स मधून कापून काढ या" " कती?" "दोन." " रका या शे स चे काय केलंस?" "बं क या पेट मागे टाक या" "या ब ल अ ा पयत तू कुणाला बोलली आहेस?" "नाही." " वष कुठू न मळवलस तू?" मुलीचं उ र,अ फुट,अ प होतं. तने ओठ हलवले,मोठया वा या या जुळवा जुळवी या य नात अस या माणे त या जभेचा आवाज झाला,तेवढे ही क खूप आहेत हे जणू ओळखून ती मुलगी पु हा झोपे या अधीन झाली. डॉ टरांनी नस ला, तला दलं जाणार औषध बंद करायचं सू चत केलं "अन या," काहीच

तसाद आला नाही.

"अन या," यावेळ आवाज मोठा होता.

"अन या," "माझं ऐक , अन या, तुझा उजवा हात हलव" काहीच

तसाद आला नाही.

"अन या तुझं नाव काय आहे?" मुलगी त ध होती.डॉ. ड गरेनी त या डा ा पापणीवर अंगठा ठे वला,पापणी वर उचलली, डो यात पा हले आ ण पु हा पापणी सोडू न दली.पुढे होऊन टे प रेकॉडर बंद केला. " तला थोडा वेळ झोपणे आव यक आहे" ते नस ला हणाले. "ती पुनः शु वर यायला लागेल ते हा त या ल ात येईल क ठरवले होते यापे ा तने जा त सां गतले आहे.ती चवताळ या सारखी आ ण को प होईल,ल ात येतंय ना तु या मस् फेणाणी ?" नस ने मान हलवली "हे समजून घे क हा संपूण संवाद हा ावसा यक आहे, गोपनीय आहे. आ ण कोण याही थतीत जे काय बोललं गेलय ते तू कुठे ही उघड करायचं नाह " तने यां या नजरेला नजर दली, " तु ही ते सां गणार आहात ? " तने वचारले " कोणाला ? " यांनी थंडपणे वचारले " पोलीस अ धका यांना" " नाही " नस ग प बसली.

डॉ. ड गरेनी भती या सॉकेट मधून लग ओढू न काढला, टे प रेकॉडर ला क हर घातलं आ ण नस कडे दला. " ती शांत आ ण अ वच लत राहील हे मी तु यावर सोपवतोय. तला उबदार वाटायला हवं,तू अधून मधून तची नाडी तपासशील.काही गुंतागुंत नमाण झाली तर काय करायचे या या स व तर सूचना मी दे ऊन ठे व या आहेत,तुला माझा न य म माहीत आहेच." नस ने मान डोलावली. " मी कदा चत तास-द ड तासासाठ बाहेर असेन,नंतर परत येईन" ते हणाले. " मला वाटत नाही बरेच तास ती शु त येईल.ती आलीच आ ण तला बोलावेसे वाटले तरी त याशी काहीही चचा क नको, तला फ झोपायला सां ग.तू हे ल ात घे क तू इथे नस हणून ावसा यक भू मकेत आहेस आ ण इथे काय घडलय याब ल तू कुणाला काही सांगणार नाहीस." तने यां या कडे बघे पयत ते थांबले. नाईलाजाने तने वर पा हले. "ठ क आहे डॉ टर." मना व

ती हणाली.

डॉ. ड गरेतपासणी या खोलीतून बाहेर पडले, सव साधारण हॉ पटल मधे असतात तशा णांना भीती वाटणारी पां ढ या टाई स नसलेली, , काळजी पूवक बां धलेली अशी ती खोली होती.खोलीत चकचक त उजेडाची सोय होती पण अ ा या थतीत मंद, अ य काश ठे वला होता. काळजी पूवक नयं त केले या तापमानानुसार या खोलीत हवा खेळव यात

आली होती आ ण भती पूण पणे आवाज वरोधी हो या.

करण दोन पार या कामासाठ पा णनी पा णनी पटवधन ऑ फस मधून बाहेर पडाय याच तयारीत होता. याच वेळ याची से े टरी सौ या सोहनी हणाली, “ बाहेर या ऑ फस म ये डॉ. का तक बसले आहेत, ते आप या ऑ फस मधे सारखे अ व थ पणे येरझ या घालत होते. मी यांना सां गतलं क ५ वाजायला आलेत आ ण....” “काय हवंय यांना ? “ पा णनी पटवधन ने मधेच वचारलं. “ ते हणताहेत क काही झालं तरी तु हाला भेटायच आहेच यांना , यां याकडे एक मोठ उपकरण आहे, ते टे प रेकॉडर सारखे दसतंय “ ‘ मी भेटतो यांना , “ पा णनी पटवधन हणाला. “काहीतरी अती मह वाचे अस या शवाय डॉ. का तक असे तडकाफडक येणार नाहीत “ “तडकाफडक ?” सौ या सोहनी ने भुवया उंचावत वचारले. पा णनी पटवधन ने मान हलवली. “अ यथा यांनी फोन केला असता.जे हा ते खूप अधीर असतात ते हा फोन कराय या भानगडीत पडत नाहीत. काही तरी खूप तातडीचे काम असणार , यांना आत पाठव सौ या “ सौ या सोहनी बाहेर जायला नघणार तोच पा णनी पटवधन ने तला परत मागे यायची खूण केली “ मी वतः बाहेर जाऊन यांना आत घेऊन येतो , सौ या , ावसाईक श ाचार हणून यांना

मान द यासारखे होईल.ते आव यक आहे.” पा णनी पटवधन ने याची फरती खुच मागे ढकलली , ताठ उभा रा हला आ ण बाहेर या ऑ फस ला गेला. “नम ते का तक” डॉ का तक ना तो हणाला.” एव इथे ये याजोग काय घडल बरं ? “

ा तातडीने

डॉ का तक खुच तून उठले पा णनी पटवधनशी ह तांदोलन केले आ ण खजील पणे हणाले, “ पा णनी पटवधन मला एका बाबतीत तुझा त हणून स ला हवाय “ “ काहीच हरकत नाही “ पा णनी पटवधन हणाला. ” या आत या “ पा णनी पटवधन यांना आतील खाजगी के बन म ये घेऊन गेला. “ ही सौ या सोहनी माझी से े टरी , तु ही ओळखताच तला “ “ हो हो चांगली ओळख आहे.” डॉ.ड गरे हणाले; “ कशी आहेस सौ या ? “ “ तुमची हरकत नसेल तर ती इथेच थांबेल. तने चचतील मु य ् ां या न द घेतले या मला ह ा असतात “ “अगद काहीच हरकत नाही माझी.” डॉ.ड गरे हणाले, “ माझ फ एवढच हणणे आहे क मी इथे तुझा ावसाईक त या ना याने स ला यायला आलोय ,आ ण मी इथे जे बोलेन ते अगद गोपनीय रा हले पा हजे. डॉ.ड गरे हणाले, मला मा ह ये क मी तु यावर भरोसा ठे ऊ शकतो. मला मा ह ये क मी तु या से े टरी वर भरोसा ठे ऊ शकतो. मी आ ा अशा प र थतीत सापडलोय क काय क तेच मला सुचत नाहीये; मला स ला हवाय. पा णनी पटवधन ने खोली या भत कडे नदश केला , “ एका कायदे त ा या ऑ फस या चार भतीत तु ही आहात डॉ

का तक , तु ही जे काही बोलाल ते अ यंत गोपनीय ठे वले जाईल. “ समजा “ डॉ ड गरे हणाले, “ ण आ ण डॉ टर यातील चचा गोपनीय राख यात काय ा या ीकोनातून काही तां क मयादा अस याचे तुला आढळले तर / कवा...” पा णनी पटवधन हणाला, “ कोण या ावसाईक चचला गोपनीय हणायचे आ ण हणायचे नाही या ब ल काय ात पुरेशी प ता आहे. डॉ का तक.” “ काय ाची ती एक अशी शाखा आहे जी मला अ जबात अ यासायची नाहीये. “ मा या पुरते हणाल तर माझं अशील मला जे काही सां गतात ते सव गोपनीय असत “ पा णनी हणाला. “ ध यवाद “ डॉ ड गरे हणाले, यां या थंड न या डो यात म क ल भाव चमकले. “ तर मग आता मला या काय ाब ल जाणून यायला आवडेल. “ “ कुठला कायदा “” “

ण व डॉ टर यां यातील संवादा मधील गोपनीयतेचा. “

“ या या ब ल काय ?” “ मनात एक कारची अपराधी भावना नमाण झाले या एका णाला मी तपासतोय. अगद सा या ावहा रक भाषेत सां गायचं झालं तर ती स या एका भाव नक ा असंतु लत झाले या अव थेत आहे. आ ण लौकरच ती आ ही याला मान सक हास हणतो या अव थेला जाईल.” “ मी तला सवसामा य प तीने हाताळ याचा य न केला पण यात अयश वी ठरलो “ मला असा संशय होता क ती काहीतरी

ी

लपव याचा य न करते आहे. त ण, अ ववा हतमुल बाबत अस नेहमी घडतं.मी सुचवलं क तने स य शोधक ाशानाची- थ सरम ची चाचणी ावी , तने होकार दला. मी तची ती तपासणी केली....” “ खरच, अशी चाचणी कतपत प रणामकारक असते? “ “ तु हाला काय अपे त आहे आ ण तु हाला काय मळतंय यावर ते अवलंबून आहे.” डॉ ड गरे हणाले. “ ायो गक ा वचार करता जे हा एखा ा व श गो ी ब ल व श मा हती हवी असते ते हा ते शंभर ट के प रणामकारक ठरते. स या श दात सांगायचे झाले तर तु ही व ा याचा एक गट या यांना एक कृ म गु हा करायला लावा.नंतर तु ही यांना टू थ सरम या अमलाखाली आणलेत तर ते तु हाला यांनी काय केल ते सव काही सां गतील, अथात यो य तं वापरले गेले तर.या उलट तु ही एखादा पोचलेला, हणजे वषानुवष गु हे क न ते नाकारणारा गु हेगार या,तो अमलाखाली येऊन सु ा काहीच तसाद दे णार नाही. बरेच वेळा असही घडतं क आप याला जे हा खा ी असते क एखादा माणूस न क दोषी आहे,तो , तपासणीम ये या गु ासाठ तपासणी चालू आहे उदा. घरफोडी,तर तो व श गु हा नाकारतो पण याच वेळ यांनी केले या पण याला श ा न झाले या खुना या गु ाची मोकळे पणाने कबुली दे तो. यां या मनात अपराधी पणाची बोच सलत असते पण मह वाची व तु थती दडऊन ठे वली गेली आहे असं तु हाला वाटत असेल तर टृ थ सरम तपासणी प रणाम कारक ठरते . ण तु हाला कोणती गो सांगायला घाबरतो हे एकदा तु हाला समजले क तु ही णाचा व ास मळवू शकता. वशेषत: यां या बाबतीत हे खरे आहे.

हे करण एका त ण मुलीशी संबं धत आहे. जी शांत, सुंदर आ ण भाव नक ा अ व थ आहे..मला खा ी आहे क औषधा या अमलाखाली ती गु पत उघड करेल. उदाहरणाथ लादले गेलल े े गभारपण ; या ऐवजी ती सकृत दशनी काकांचा खून के याचे कबूल करते “ पा णनी पटवधन चे डोळे बारीक झाले. “ तु ही सकृत दशनी असा श द वापरलात “ “सकृत दशनी “ “ अस का हणालात तु ही? “ पा णनी ने वचारले. “ कारण या घडीला मला मा हत नाहीये क तपासणीतून मळाले या न कषाच मू यमापन कस करायचं “ “ ती नेमक काय हणाली ते जस या तस तु ही सां गू शकता का? “ तु ही टपण घेता क .....? पा णनी ने वचारले. “ मी यापे ा अ धक चांगली क पना लढवतो. डॉ ड गरे हणाले. “ जे जे बोलले जाते ते सव मी टे प रेकोडर वर व नमु त क न घेतो. अथात काही श द समजायला तु हाला अवघड जाईल. ण बरेच वेळा बरळतो कवा झोपेत बोल या माणे बडबडतो. टे प रेकोडर ची एक खा सयत आहे,जो पयत आप याला णा या आवाजाचा प पणे अथ लावता येत नाही तोपयत आपण तो पु हा पु हा मागे नेऊन ऐकू शकतो .परंतू ही त णी व श मयादे त रा न अगद प पणे बोलली “ पा णनी पटवधन ने वचारल “ तु ही कोणते औषध वापरता? “वेगवेग या औषधांचे म ण.मी आधी णाची तयारी क न घेतो.आ ण याला बेशु अव थेत नेतो.जे हा ण या अव थेतून

बाहेर यायला सु वात करतो,ते हा सोडीयम पटे थॉल चे सौ य ावण वापरतो.आ ण याच वेळ बोल याची इ छा नमाण हो यासाठ ,मान सक उ ज े ना नमाण करणा या वेग या वाचा वापर करतो.शारी रक सु ती असते आ ण याच वेळ बोलायची मान सक इ छा अशी आदश थती काही म नटासाठ नमाण होते. कधी कधी ती जा त काळ ही टकू शकते, ते येक वर अवलंबून असतं.” डॉ ड गरेयांनी पशवीतून टे प रेकोडर बाहेर काढला आ ण वायर पन जोडू न बटण चालू केले. “ तु ही काळजी पूवक आ ण ल पूवक ऐका “ पा णनी पटवधन आ ण सौ या सोहनी दोघांनी ते संभाषण ऐकले. आवाज पूण थांबे पयत टे प आ यावर डॉ ड गरेनी पु हा टे प गुंडाळली आ ण मशीन बंद केले.टे प रेकॉडर पेट त ठे ऊन पा णनी पटवधन कडे ब घतले. “ मग, या सग या पा भूमीवर तुझं उ र काय आहे ? “ “ तु हाला काय उ र अपे त आहे? “ पा णनी पटवधन ने वचारलं “ मला माझे कायदे शीर ह क काय आहेत ते जाणून यायचंय “ “ का? “ “ हणजे मला काय करायचं ते कळे ल. “ “ काय ा नुसार तु ही ही म हती पो लसांना सां गतली पा हजे अस जर मी तु हाला सां गतलं तर तु ही कराल ते?” . डॉ ड गरेनी णभर वचार केला मग हणाले, “ नाही “

“ का नाही ? ” “ माझी सद् सद् ववेकबु , नै तक त वे याचा वचार क न. मानसोपचाराची शाखा नमाण हो यापूव च ण आ ण डॉ टर यां यातील संभाषणा या गोपा नयतेब ल कायदा केला गेला आहे. आजकाल णावर उपचार करत असताना डॉ टर ना णा या अंतमनात खोलवर तले या रह यांचा अ यास करावाच लागतो. नैस गक उपचार या वषयालाच मी माझं आयु य वा न घेतलय. “ “ठ क आहे,कळल मला ” पा णनी पा णनी पटवधन हणाला. ” तु हाला काय करायचं आहे याची तु हाला क पना आहे. यात कायदा ह त ेप करत नाही. तर मग येतो क तु ही मा याकडे नेमके कशासाठ आलात “ डॉ ड गरे नी आप या जब ावर थोपट या सारखे केले. “ अगद खरं सांगायचं तर मी त व कलाचा स ला घेतला होता अस समाधान मला मळाव हणून आलो ! “ “ स या श दात सां गायचं झालं तर “पा णनी पा णनी पटवधन हणाला, ” जर मी तु हाला अस सां गतलं असत क ‘काय ा नुसार णा या व ासाचा तु ही मान राखला पा हजे आ ण तु हाला या या कडू न जी मा हती मळा ये ती तु ही पो लसां ना ायची गरज नाही ‘ तर या थतीत तु ही वत:चे समथन क शकला असता क मी व कलांकडे जाऊन आलोय आ ण यां या स या माणे वागतोय . “ “ अगद बरो बर “ डॉ ड गरे हणाले. “ या उलट , जर मी तु हाला असा स ला दला क जी काही मा हती तु हाला मळाली आहे, ती तु हाला पो लसांना कळवावीच लागेल तर तु ही माझा स ला

फेटाळू न लावाल ? “ “ बरोबर आहे .” “ तर मग या थतीत तु ही वतःला अ यंत अडचणी या प र थतीत आणाल .तु ही काय ा पासून फ मा हतीच दडवली असे होणार नाही तर काय ाचे उ लंघन करत आहात हे मा हत असूनही तु ही मा हती दडवली असा अथ होईल. कायदे शीर भाषेत याला ‘ ए सेसरी आ टर द फॅ ट ‘ अस हणतात. “ “ हा एक नवाच ीकोन आहे. मी एका अंत: ेरणेने इथे आलो होतो., मी मा य करतो यात बरेच कंगोरे आहेत. “ “ न क च आहेत “ पा णनी पा णनी पटवधन हणाला. “ मला एक वचा न घेउ दे , तु हाला आधी. ही मुलगी खरं बोलत असेल अशी श यता कती आहे ? “ डॉ टर हणाले, “ या प तीने ती बोलत होती याव न ती खरच बोलत होती अस मानायला पा हजे.” “ पण ती संपूण स य सां गत नसावी. औषधामुळे आ ण बोल यामुळे तला मान सक थकवा आ यासारखा झालं होत. ल वचार मनात येताच तने ते सहजतेने टाळले. तने व तु थती कथन केली पण प ीकरण क शकली नाही.” “ कवा यु वाद क शकली नाही असे हणता येईल ? “ पा णनी पा णनी पटवधन ने वचारले. “ तसं हण हवं तर . ती शु वर अस या या अगद शेवट या टोकावर होती. तची ववेक बु जाग क न हती. “ पा णनी पटवधन ने यावर वचार केला., “ या गु ाचा तने उ लेख केला तो तचा क पना व कार अस याची श यता कती आहे ? “ “ मला नाही वाटत तसं “

“ मी काय हणतोय ते नीट ऐका डॉ. का तक, मी तु हाला वचारतोय क या गु ाची ती कबुली दे ये तो त या मनातील क पनेचा भाग अस याची थोडीतरी श यता आहे का ? “ “ ओ हो ! मला अ ा कळलं तुला काय हणायचय ते ! “डॉ. का तक मोकळे पणाने हसून हणाले., “ आहे-आहे, तशी श यता आहे. “ “ कती श यता आहे ? “ “ फार नाही , पण श यता आहे हे न क .” “ तर मग ,” पा णनी पटवधन हणाला , “ ही खुनाची तथाक थत गो सांगायला तु ही समजा पो लसां कडे घाई घाईत गेलात आ ण मग हे स झालं क ती मुलगी औषधा या अंमलाखाली असतानाचा हा सव प रणाम होता, तर ती ण मुलगी तुम यावर अ ू नुकसानीचा आ ण ावसा यक हत संबंध जपले न गे याचा दावा ठोकेल. तुमचं ावसा यक जीवन अ रशः पूणपणे उ व त होईल.तुम या आ ण तुम या णा या संबंधात बाधा नमाण होईल. यामुळे तने दलेली गु ाची कबुली हा औषधा या अंमलाखाली अस याचा प रणाम होता असं डॉ टर हणून तु ही मला सां गू शकत असाल तर मला तु हाला स ला ावाच लागेल क खूप काळजीपूवक काय ते करा, सवात थम व तु थती शोधून काढा. “ “ खूप छान ! “ डॉ. ड गरे उ ारले. यां या आवाजातूनच मनावरचा तणाव हलका झा याचं कळत होत. “ तुला सां गतो मी आता, तने दलेली खुनाची कबुली ही औषधा या अंमलाखाली आ यामुळे तने केलेला एक क पना वलास असावा अशी श यता आहे. अगद लाखात एक का असेना पण आहे.”

“ मग तर मी तु हाला स ला दे ईन क तु ही तातडीने या गो ीची मा हती काढायला सुरवात करावी. “ “ आ ण अशा कामात मी अनुभवी नस याने, मी हे काम तु यावरच सोपवतो ! “ पा णनी पटवधन हसला, “ अगद , काही हरकत नाही का तक, पो लसांकडे यासाठ या गो ी सहज उपल ध असतात या आप याकडे नाहीत. यासाठ आप याला सावकाशीनेच पुढे जायला हवं, या शवाय आपण रंगे हात पकडले जाऊ असे वचारायचे धाडसही आपण क शकत नाही. “ “अगद बरोबर तेच हणायचय मला.” डॉ ड गरे का तक हणाले. “ ही सव भानगड मी तु यावरच सोपवतो.” “ अशा तपास या चालू असताना तुम या बरोबर नस असते ? ” पा णनी पटवधन ने वचारले “ हो, अथातच. “ “ या तपासणी या वेळ कोण नस होती? “ “ एकता फेणाणी. तुला म ह ये ती ? उंच, कर का याभोर केसांची.“

ा डो यांची,

“ हो, हो, मी भेटलोय तला एकदा.” “ मला तची खा ी वाटत नाही. गूढ

म व आहे तचं.”

“ तपासणी या वेळ जे घडलं ते ती सां गायची श यता आहे का ? “ “ मला नाही सांगता येणार “ “ जो ण खुनाची कबुली दे तो आहे अशा साठ कोणता औषधोपचार असतो? “

वशेष असा

“ हणजे अन या गुळवणी ब ल हणायचय का ? “ पा णनी पटवधन ने मान डोलवली. “ अन या गुळवणी “ डॉ.ड गरे हणाले, “ ही अपराधी भावनेची शकार आहे. तने केलेला गु हा , .... तु ही याला गु हा हणत असाल तर...” “खुनाला गु हाच हणायची प त आहे. “ “ ल ात घे, क आप याला नेम या घटना माहीत नाहीत. संपूण व तु थती माहीत नाही. या त णीने केलेले वधान फ आप याला मा हती आहे.खास क न तला असं वाटतंय क त या हातून पाप घडलंय.ती चुक ची वागली आहे,काय ा या , श े या कचा ातून ती सुटली आहे. यामुळे वतःला श ा क न यायची इ छा त या मनात आहे. तला ाय यायचं आहे. मान सक या खचले या आ ण नाजुक वभावा या त णीला असं वाटणे खूप गंभीर ठरतं. तला सवात प हली कशाची गरज असेल तर , याची कबुली दे णे.सु त मान सक अव थेत तला याची जाणीव आहे. हणून तर तने थ सरम घेऊन तपासणी क न यायला संमती दली. “ “ उपचाराचा एक भाग हणून मी तला मा या समोर कबुली दे याची संधी दे णार आहे. नंतर तु या समोर तला ायला लावणार आहे. “ “ मा या समोर ? “ डॉ ड गरेनी मान डोलवली. “ अथात , डॉ. का तक, आपण व तवाशी खेळतोय हे तु हाला सां गायची गरज नाही.”

“ मला मा ह ये. पण मी मा या णांना मदत करायचाच नेहमी य न करतो. तेच माझ मु य त व आहे.” “ आ ण मी मा या अ शलांना मदत करायचा य न करतो. “ पा णनी पटवधन हणाला.“ आ ण हे माझे त व आहे.” दोघेही काही काळ शांत बसले. “ बरं, मग तुझं अशील या ना यानं तू मला काय स ला दे णार आहेस? “ “ माझा स ला आहे क आपण व तु थती काय आहे हे शोधून काढू पण आपण काळजीपूवक पुढे जाऊ. “ “ ठ क आहे ,छान, मी तुला पु हा संपक करीन.उ ा मी तला साडे नऊ वाजता घेऊन येतो. “ ती यांचा उ लेख कर ये, या त या हषल काकांचे काय? “ पा णनी पटवधन ने वचारले. “ सकृत दशनी तु हाला तो मा हती होता असं दसतंय. “ मला माहीत होता तो., खरं तर तो तचा नातलग होता, काका न हता. तचा बरोबर कायम असायचा. या या शेवट या आजारपणात तीच या याबरोबर घरात होती.तीन म ह यापूव हषल गेला.र ा या गुठ या झा याने मृ यू आला असं कारण डॉ टरांनी दलं. “ “ पो ट माटम झालं नाही का? “ ‘ नाही. शव दफन केलं गेल.ं ” “ शरीरात मसाला वगैरे भ न ? “ “ अथात “

“हा मु ा अजूनच एक गुंतागुंतीचा नमाण करतो. वापरलेलं वष जर पोटॅ शयम सायनाइड असेल तर शरीरात भरले या मसा यामुळे वष योगाचे सव पुरावे न होतील.अथात, वषाची बाटली जर मळवता आली कवा या त णीचा कबुली जबाब मळाला तर वेगळ गो अ यथा गु ाचा ठोस पुरावा राहणार नाही “ “आ ण जर गु ाचा ठोस पुरावा राहणार नसेल,” डॉ. ड गरे हणले, “ तर माझी मा हती मी पो लसांना दे यात काहीच अथ राहणार नाही.बरोबर? “ “ मी तसं हणालेलो नाही.” पा णनी पटवधन हणाला. “ तु या हण याचा तोच अथ नघतो.” “ तसं क नका.” पा णनी पटवधन हणाला,” मी फ तुमचं ल मह वा या मु य ् ाकडे वेधलं ” तु हाला मी करणाचा तपास करायला हवाय ; मी करीन तो.जर असं ल ात आलं क वापरलं गेलल े वष हे पोटॅ शयम सायनाइड च होतं आ ण शरीरात मसाला भरला होता तर मुलीला दोषी ठरवणे पो लसां ना अश य होईल.अशा थतीत तु ही पो लसां कडे वतः न गेलात आ ण सां गतलं क मान सक या खचले या एका त णीने औषधां या अंमलाखाली असताना आ ण म झाला असताना एका गु ाची कबुली दली आहे , अ यथा अशी कबुली मळवणे अश यच होते, तर पोलीस तु हाला लगेच अ रशः हाकलून दे तील आ ण सांगतील क हे सव वस न जा आ ण ही बातमी लोकांत पस दे ऊ नका.” “ असं झालं तर फारच म त होईल. “ पण समजा सरंच वष वापरलं गेलं असेल तर ? डॉ ड गरेनी शंका केली.

“ जे वष वापरलं गेलं ते फारच जलद गतीनं प रणाम करणार होतं,’र ा या गुठ या होऊन मृ यू’. असं दाखला डॉ टरांनी दलाय . या दोन गो ी, ते पोटॅ शयम सायनाइड च होते हे स करायला पुरेशा आहेत. ” डॉ टरांनी मान हलवली. “ यामुळे मी आता तपास चालू करतो.दर यान या काळात तुमची कोणी अ धकृत र या चौकशी केली तर सां गा मला. हणजे तु हाला काही मा हती मळाली आहे,एका व कलाचा स ला घेतला आहे.आ ण या व कलाने असं सां गतलंय क कोणतीही आतताई पणाने आ ण घाईने कृती कर यापूव सखोल तपास करायला पा हजे. या सवात माझे चाजस अगद नाममा असतील.पण मला तपासा या कामासाठ वेगळ माणसे नेमावी लागतील. कमीत कमी खच होईल असे मी पाहीन. या अन या गुळवणी कडे पैसे आहेत का ? “ “ त याकडे नाहीत , पण मा याकडे आहेत.” “ नाही नाही मला तुम यावर तो भर टाकायचा नाही.....” “ ते सोडू न दे ! “ डॉ. का तक याला मधेच तोडत हणाले. “ मी या आ थक वषात इ कम टॅ स या ीने ब याच वर या लबॅ म ये आहे. कायदे शीर बाबी वर हणून मी जेवढा खच करीन तेवढ मला वजावट मळे ल.मला मान सक शांतता लाभेल.या सवात माझी पत दानाला लाग ये. तू लगेच कामाला लाग ,कशाचीही कमतरता ठे ऊ नको.” “ मी कमीत कमी खच येईल असं पाहीन. “ “ मी सां गतलंना तुला एकदा ? कोणतीही कमतरता ठे ऊ नको. “

“ तरी पण मी कमीत कमी खच येईल असं पाहीन. “ डॉ टर काहीतरी बोलणार तेव ात पा णनी पटवधन मधेच हणाला, “ अथातच खचाचा मु ा कदा चत तपासणी या वेगावर प रणाम करेल तरीसु ा एक सुजाण नाग रक आ ण आप या णासाठ माझं सहा य घेणारा डॉ टर या ना याने,आप याला.....” डॉ. ड गरे हसले. “ तुला काय वाटतंय हे मा या ल ात आलय पा णनी पटवधन. तु या अंदाजाने तुला यो य वाटे ल ते कर.” ‘ या टे प रेकॉ डग चं काय करणार आहात तु ही ? “ पा णनी पटवधन ने वचारले. डॉ. ड गरेहातात टे प रेकॉडर घेऊन दाराकडे नघाले.” मा या ीने फ पाच माणसांनीच हे रेकॉ डग ऐकलय; तू,सौ या सोहनी,माझी नस,अन या गुळवणी,आ ण मी वतः “ पा णनी पटवधन वचारात पडला. “ पाच माणसे हणजे खूप झाली. “ “ ही सं या कशी कमी करता येईल? काही सुचतंय का ? “ पा णनी पटवधन ने मान हलवली. “आता काही हो यासारखे नाही. तुमची नस तथे नसती तर बर झालं असत.” “ मला ही आता तसं वाटतंय. पण केवळ बेशु अव थेतील णाला सां भाळ यासाठ च नस लागते असं नाही तर भाव नक ा अ व थ अशा त णीला,खोलीत नस मदतीला अस या शवाय तु ही औषधा या अमलाखाली आणू शकत नाही.,” पा णनी पटवधन ने मान डोलवली. डॉ. ड गरे हणाले, “ आपण उ ा नऊ तीस ला भेटू मग.” यांनी

दारातून अ छा केला. सौ या सोहनी ने पा णनी पटवधन कडे प हले. “ कनक ओजस हवाय? “ तो एक उ कृ असं खाजगी गु त हेर होता.पा णनी पटवधन चा खास म .पा णनी पटवधन ची सव कामे तोच करायचा, याची वतःची डटे ट ह फम होती. हाताखाली अनेक माणसे होती. पा णनी पटवधन ने मान हलवली “ याला फोन कर,तो लगेच इकडे येऊ शकतो का वचार .”कनक ओजस चं ऑ फस पा णनी पटवधन याच मज यावर अस याने सौ या चा फोन आ यावर काही म नटातच तो पा णनी पटवधन या ऑ फसात हजर झाला.एका व श प तीने याने दारावर दार टक- टक केली. ती प त पा न कनक आ याचे दोघानीही ओळखले.सौ या ने दार उघडू न याला आत घेतले. चांगला उंचपुरा असूनही कुणा या सहज नजरेत न भर याची कला याने आ मसात केली होती.तो आत येऊन अशीलांसाठ ठे वले या गुबगुबीत खुच त तरका बसला.खुच या एका हातावर आपली पाठ टे कवली तर स या हातावर तंग ा पसर या ! “ बोला महाशय ! “ पा णनी पटवधन हणाला , “ मा याकडे नेहमीपे ा वेगळच करण आलंय. मा यासाठ मा हती काढायची आहे तुला. काळजीपूवक आ ण सावकाश काम सु कराव लागेल.असा काही तपास केला जातोय हे कुणालाच कळता कामा नये. या करणात तु यावर वेळेचे बंधन नाही.जरा नवांत पणेच हे सव करायचं आहे.” ओजसने डोळे चोळले,कान ओढ या सारखे केले. “ काय झालं ? “ पा णनी पटवधन ने वचारले.

“ व ात तर नाहीये ना मी ? “ ओजस उ ारला. “ अ ापयतची तुझी प त हणजे मला बोलवायचं अन् सां गायचं क मा याकडे एक करण आलंय जे मला तु याकडू न काही तासात कवा म नटातचं पूण क न हवंय. हा ल तपास पूण कर यासाठ कतीही माणसे कामाला लाव. मला उ ा सकाळ पयत ते पूण झालेलं दसलं पा हजे. आ ण आता या करणात मा तू वेगळच काहीतरी बोलतो आहेस ! “ “ अगद बरोबर ! पा णनी पटवधन हसून हणाला.” तू नेहमी हणायचास ना क पुरेसा वेळ मळाला आ ण जा त माणसे कामावर नेमली नाहीत तर तू जा त चांगले काम क शकतोस ! “ “ आता ऐक जरा नीट, मी हणालो होतो क आपण आ थक ा अ धक काटकसरीने काम क शकतो.जे हा जा त माणसे अ धक वेगात कामाला लावली जातात, ते हा कधीकधी याच कामाला पट म खच होतात आ ण मान सक आ ण शारी रक ताण येतो.खचावरही बोजा पडतो. तू......” “ मा ह ये मला.” पा णनी पटवधन हणाला. “ या करणात तू जेवढे श य असेल तेवढे काटकसरीने पण स म पणे काम करायचं आहेस. हषल मरगल नावा या माणसाची पूण पा भूमी खणून काढ.तो याच शहरात राहत होता.तीन म ह यापूव तो गेला. हणजे वारला.र ा या गुठ या झा याने मृ यू असं कारण दलय. याची मालम ा आहे का ? , कती आहे?,कोणी याची मागणी केली आहे का? हे मला काही माहीत नाही पण मला ते सव हवंय. या या वारसां ची नाव मला ह ेत.तो मेला ते हा या या बरोबर कोण होते, याने मृ युप केले होते का? के हा केले, याने वमा उतरवला होता का? या डॉ टर ने मृ यू दाख यावर सही के ये या याशी तुला बोलावे लागेल.मृ यू समयी काय ल ण

दसत होती ते मला शोधून काढायच आहे.तू वमा कंपनीचा त नधी आहेस असं भासवायला लागेल तुला “ “ छे , छे ! “ ओजस हणाला “ असले कार आ ही नेहमी करतो. ब याच वेळ आ ही वमा कंपनीचे त नधी हणून काम करतो ” “ मला वाटल यांचे वतःचे तपास करणारे अ धकारी असतात. “ “ असतात तसे, पण कधी कधी ते आ हाला बोलावतात. “ “ ठ क आहे .” पा णनी पटवधन हणाला.” सु कर तपासाला. सावकाश कर फार घाई नाहीये, याला तू काटकसरीने व स म पणे असं हणतोस , अशा प तीने हे करण हाताळ.” “ बरं, क या तसच “ ओजस हणाला. आ ण याने नरोप घेतला. करण ३ स या दवशी बरोबर साडेनऊ वाजता सौ या सोहनी पा णनी पटवधन ला हणाली, “ डॉ.ड गरेआलेत इथे, यांना आपण दले या वेळे नुसार.” “ यां या बरोबर ती मुलगी आहे? “ तने मान डोलवली. “ कशी आहे ती दसायला सौ या ? “ सौ या जरा संकोचली.नंतर हणाली,’’ चांगली आहे दसायला.” आणखी काय वशेष असं ? “ “ लाजरी बुजरी “ “ नकारा मक

मव?“

“ नाही , नाही ,तसं अ जबात नाही.पण नेमक कशी आहे मा ह ये

का, घोट व पाय आहेत, उभारीचे शरीर आहे पण याचे दशन करणारी नाही.सुंदर डोळे आहेत पण नजर खाली आहे.,हात छानच आहेत पण घडी घालून बसली आहे.डोळे खूप बोलके आहेत पण हळु वार पणे संवाद साधणारे आहेत.तुम या ल ात आले असेल मला काय हणायचं आहे. कदा चत जो पयत तु ही तला बघत नाही तो पयत तुम या ल ात येणार नाही.” पा णनी पटवधन ने मान डोलवली, “ मी बाहेर जाऊन यांना भेटतो सौ या. “ असं हणून तो बाहेर गेला. डॉ.ड गरेशी ह तांदोलन क न हणाला, “ कसे आहात तु ही डॉ. का तक?” यांनी अन या गुळवणी शी ओळख क न दली. नंतर यांना घेऊन तो आत आला,दोघांना आदरपूवक बसायला सां गन ू हणाला, “ मस गुळवणी, तु हाला इथे का बोलावलं याच आ य वाटलं असेल ना? “ सौ या ने वणन केलेले आपले हळु वार बोलके डोळे ण भर वर क न तने पा णनी पटवधन कडे पा हले.पु हा आपली नजर खाली क न ती हणाली ,” डॉ.ड गरेयांनी सां गतलं मला इथे यायला लागेल हणून .मा या उपचाराचा तो एक भागच आहे असं मला वाटतंय.” डॉ.ड गरेथोडेसे खाकरले. “ यापे ा असं समज अन याक ,तुला कसला तरी ास होतोय असे डॉ टर या ना याने मला वाटतंय. डॉ टर हणून मी याचं व प काय आहे याचं नदान कदा चत क शकेन पण याचा पूणपणे नपटारा क शकेन असे नाही.” “ पा णनी पटवधन हा वक ल आहे. दे शात या मोज या उ कृ व कलात याची गणना होते. तुला कशाचा तरी ास होतोय हे मी

शोधून काढलंय. नेमका काय ास होतोय हे तू पा णनी पटवधन ला सां गतलस तर तो तुला कदा चत मदत करेल.” तने या या कडे बावरले या नजरेने वर पा न मान हलवली. “ माफ करा, माझं पोट बघडलंय, झोप ही नीट झाली नाहीये. अथात डॉ.ड गरे हणत असतील क मला काही ास होतोय, तर यांचं बरोबरच असेल असं मी समजते पण कोण याही प र थतीत हा काय कार आहे हे मी तु हाला सांगू शकत नाही. “ पा णनी पटवधन ने त याकडे नरखून ब घतले. “ कदा चत, “ डॉ.ड गरे हणाले., “ मी पा णनी पटवधन ला काही सां गू शकतो क जे........” “ आ ा नाही.” पा णनी पटवधन याचं वा य मधेच तोडत हणाला. डॉ टरांनी या याकडे

ाथक मु े ने प हले.

पा णनी पटवधन हणाला,” आपण इथे एक गो न क समजून घेतली पा हजे क जे काही अन या गुळवणी मा याशी बोलेल ते ी हले ड क यु नकेशन व पाचे राहावे असे माझे मत आहे. हणजे वक ल व याचे अशील यां यातील गोपनीय संवाद. तने माझी वक ल हणून नयु केली पा हजे. तला काय ास होतो आहे हे तने वतः च मला सां गतले पा हजे.” अन याकसनुसं हसली.” माफ करा मला पा णनी पटवधन, पण अशी कोणतीच गो नाहीये क मला व कलाची मदत यावी लागेल.” पा णनी पटवधन आ ण डॉ टरांनी एकमेकांकडे प हले. “ काही भाव नक गुंतागुंतीची भानगड ? “ “ नाही “ खाल या नजरेने ती हणाली.

“ तू ेमात पडली आहेस? “ तने मोठा उसासा सोडला.पु हा एकदा तचे बोलके डोळे बोलले. “ हो ! “ आ ण नजर पु हा खाली गेली. “ आ ण ब तेक यात तु या बाबतीत काही अ य घटना घडली का ? “ तने पु हा या या नजरेला नजर दली.नंतर डॉ.ड गरेकडे पा हले.खुच त तने अ व थपणे हालचाल केली. “ का सांगन ू टाकत नाहीस याला सव, अन या? “ डॉ.ड गरेयांनी वचारलं “ शा ानी भगातून एखा ा क मला वाटतय “ ती हणाली.

ाचे नरी ण करावं अस

“ तु या भ यासाठ च आहे हे बेटा. आ ही तुला मदतच करतोय अन या.” हळु वार पणे डॉ टर हणाले. तने खोलवर ास घेतला. पा णनी पटवधन या नजरेला नजर दली, आ ण अचानक त या चेहरे ा पटकन बदलला. तचे नाजुक, कावरं बावरं म व बदललं. त या डो यात एक चमक आली. नाकपु ा व फार या सार या झा या. “ ठ क आहे,आहे मी तो क टक ! तु ही सगळे जण माझं अ रशः व छे दन करताय ! पण मी माणूस आहे. मलाही भावना आहेत. टोका या जाणीवा आहेत ! “ ेमात पडला असता तर तु हा लोकांना कसं वाटलं असतं ? तु ही समजा कुणा या तरी ेमात पडला असता आ ण एखा ाने तुम यावर भयानक मान सक दबाव आणून तु हाला सां गतलं असतं क याला वसरायचं, कोणताही आगा पछा मागे न ठे वता, आप या यकराशी काहीही संबंध आ ण संपक न ठे वता या या आयु यातून नघून जायचं, तर तु हाला काय वाटलं असतं ? “

हे आता बरं झालं. तु या दबून ठे वले या भावना तू के यास , आ हाला सव सां गतलस, आ ण अगद मोकळे पणाने अ ूंना वाट मोकळ क न दलीस तर तु यावरचा भाव नक ताण कमी होईल.” डॉ टर ड गरे हणाले. “ मी अशी रडणारी मुलगी नाही.”ती हणाली. “ मा या आयु यात मी अशा अनेक संगाला त ड दले आहे.पण तुम यासार या आ म संतोषी, आ ण सुर त पणे आपापली आयु य जगणा या लोकांना... वतःला तु ही मा या जागी आहात अशी क पना क न पहा.” “ तू र नघून जा असं तुला कोणी सां गतलं ? “ काहीतरी बोलायला तने सुरवात केली पण पु हा नकाराथ मान हलवली.थो ा वेळाने ती खुच त पु हा साव न बसली. पु हा तचं लाजाळू बावरले या , व व हरवले या त णीत पांतर झालं. “ तो हषल मरगल होता का ? “ “तो मेलाय “ “ मला मा ह ये क तो मेला आहे पण यांनी तुला सां गतलं का, क तू गायब हो. र नघून जा.आ ण तु या यकराला सोडू न दे ? “ “ मेले या

ब ल वाईट बोलू नये. “

“ तो तुझं नातलग होता का ? “ “ नाही. नातलग नाही हणता येणार.” “ तू याला काका हणतेस ? “ “ हो” “ तुला आवडायचा का तो ? “

णभर ती संकोचली. नंतर उ ारली, “ नाही. “ “ याचा तू े ष करतेस का ? “ बराच वेळ तथे शांतता पसरली.अचानक तने डॉ.ड गरेकडे पा हले.” मला अशा कारे तु ही वचा न मला का फाडू न काढता ? “ तुम या मदती या अपे ेने मी इथे आ ये.मला रा ी नीट झोप लागावी हणून झोपे या गो या कवा तसले काहीतरी हवे होते. मी भयभीत होणार नाही यासाठ मला काहीतरी हवे होते.तु ही माझी थ सरम ची चाचणी घेतलीत आ ण नंतर सां गतले क मी वक लाला भेटणे गरजेचे आहे. का ? “ डॉ.ड गरेहळु वार पणे हणाले, “ मी तुला कारण सां गणार आहे बेटा. याने तु या भावनावर आघात होईल.तुला कठोर हावे लागेल. याही पे ा तुला ल ात ठे वावे लागेल क आ ही तुझी मदत करतोय.” “ मा या भाव नक ताणाचा वचार नका क . “ ती कडवट पणे हसत हणाली.” अगद सकाळचा ना ा घे या पूव च मला भाव नक ताणाचा सामना करावा लागतोय स या. मी अगद छोट अस यापासून हणजे मी या खुच एवढ सु ा उंच नसेन ते हा पासून समाजाने मला ास ास दलाय. तु हाला जर स य माहीत असेल, काय घडल आहे हे तु हाला माहीत असेल,तर.... ओह, मी तु हाला हे सव सांगायची काहीच गरज नाही. “ “ खरं तर हेच सव आ हाला तु या कडू न हवंय. “डॉ.ड गरे हणाले. तने यां याकडे पा हले. नंतर आप या मनाची कवाडं बंद क न घेतली. “ मग ? “ डॉ.ड गरे तला पु हा बोलत कर या या

ीने हणाले.

“ तु ही मला थ सरम चाचणी दे ऊन काय शोधून काढलंय? मी

काय बोलले ? “ “ मी सां गणारे तुला ते. “डॉ.ड गरे हणाले. “ मी तुला टे प रेकोड ग ऐकवणार आहे. तुला ते ऐकताना थोडी अडचण जाणवेल, कारण तुझा आवाज यावेळ जरा जाड , झोपेत अस यासारखा आलाय. “ “ मी काय बोल ये ते मला ऐकायचच आहे. “ डॉ. ड गरेने टे प रेकॉडर जोडला.”आता मधे काहीही न बोलता सव ऐक “ ठ क आहे” ती हणाली टे प रेकॉडर मधून आधी एक कक य आवाज आला . नंतर डॉ टरांचा आवाजआला “ तुझे नाव काय आहे ? “ पा णनी पटवधन ने तर या नजरेने अन याकडे पा हले. कोणतीही हालचाल न करता ती बसून होती. हाताची घडी घातली होती. नजर खाली होती.चेहरा शांत आ ण भावना हीन होता. खोलीत बसलेले चारही जण शांत पणे ऐकत होते खोलीत फ टे प चा आवाज भ न रा हला होता.जे हा अन या गुळवणी चा आवाज आला , “ मी मारले याला “ ते हा तघांनी चमकून त याकडे पा हले. चेह यावर कोणतेही भाव नआणता, डो यांची पापणी सु दा न हलवता , ती खुच त न ल बसली होती . सरते शेवट डॉ टरांनी टे प बंद केला ‘.’बर मग ?” यांनी तला वचारलं.

तने यां या नजरेला नजर दली.” तु ही काय करणार आहात? “ “ मी तुला मदत करणार आहे पोरी.” डॉ.ड गरे हणाले. तु ही पो लसांकडे जाणार आहात ? “ “ स या तरी नाही.” पा णनी पटवधन ने उ र दले. डॉ.ड गरेयांनी माझा स ला घेतला पुढे काय करायला पा हजे असे यांनी मला वचारले. मी यांना सां गतलंय क डॉ टर हणून या गंभीर गु ाची मा हती लपव याचा यांना अ धकार नाही.पण तू यांची ण अस याने,तुला संर ण दे याची आ ण व ासाला तडा जाऊ न दे याची जबाबदारी यांची आहे. “ ही दो ही वधाने पर पर वरोधी नाहीत का ? “ तने वचारले. पा णनी पटवधन हसला.” तसा अथ तू काढू शकतेस. . आ हाला अस वाटतंय क सर काहीहीकर यापूव आपण शोध मोहीम हाती घेतली पा हजे,आ ण यात तू आ हाला मदत करशील असं वाटतं. तुला मा हत असेल क डॉ.ड गरेहे माझे अशीलच आहेत. तने दोघांकडे आळ पाळ ने प हले.अचानक ती खुच तून उठली. “ काही सां गायचं होत ? “पा णनी पटवधन ने वचारले. तने मानेनेच नाही हटले. “ शेवट असं आहे बाळा, मनाम ये एवढा तणाव सहन क न तू जगू शकणार नाहीस.तुला जगातले कोणतेच औषध बरे क शकणार नाही,फारतर तुला बधीर व आणून ता पु रता इलाज होईल.तु या आत दडपले या भावनांना वाट मोकळ क दे णे हे एकच तु यासाठ चे औषध आहे.तू औषधा या अमलाखाली असताना , तुला कशाचा ास होतोय या ब ल थोडा सुगावा आ हाला लागला. तू बाक चं सगळं ......”

ती डॉ.ड गरेकडे आली, यांचा हात हातात घेतला. यां या डो यात असहा तेने पा न हणाली, “ मला वचार करायला चौवीस तासां चा अवधी मळे ल का हो ? “ आ ण हमसून हमसून रडायला लागली.डॉ.ड गरेनी अथपूण नजरेने पा णनी पटवधन कडे प हले. तचा खां ावर थोपट यासारखं केले आ ण तला व ास दे त हणाले, “ छान ,यो य नणय घे पोरी. अ यथा एवढा मान सक ताण तुला नाही सहन हायचा.” ती यां या पासून लांब गेली.आपली पस उघडली. मालाने आपले डोळे व नाक पुसले. ” मला खर तर अस रडू बाई हणून जगायला आवडत नाही.प ह यांदाच मी अशी रड ये.” “ कदा चत तीच मोठ सम या आहे.तू नेहमीच वतः या पायावर उभी राह याचा य न केला आहेस, सतत या वृ ीशी झगडली आहेस.” “ मला झगडायला भाग पाडलं गेलं .” ती शांत पणे हणाली.” जाऊ मी आता ? “ “ मी पण नघालोय अन या, मा या बरोबर आलीस तरी चालेल.” डॉ टर हणाले. “ मला नाही यायचं तुम या बरोबर.” “ का ? “ “ मला पु हा कोणतीही

ो रे नको आहेत.”

ती दाराकडे जायला नघाली.अचानक पु हा पा णनी पटवधन कडे येऊन तने याचा हात हातात घेतला.” मला मा ह ये क मी तु हाला कृत न वाटे न.पण मी खरच नाहीये तशी. तु ही खरच

उम ा वभावाचे आहात.” तने सौ या कडे पा न मत केले.” तु या डो यातच मा या ब ल सहानुभूती दसत होती मला.खरच तु हा सव लोकांना भेट याचा आनंद झला.मी हे श दात सां गू शकत नाही.” ती वळली आ ण ताठ माननी ऑ फस मधून बाहेर पडली.डॉ.ड गरे नी आपले खां दे उडवले. पा णनी पटवधन हणाला, “ वरकरणी ती लाजरी आ ण कावरी बावरी दसत असली तरी त या आत एक वल ण लढव यी ी दडलेली आहे.” “ अगद खर बोललात तु ही “ सौ या हणाली. “ “ आता या सग या करण नंतर, तुमच त या ब लच मत काय आहे डॉ टर ? “पा णनी पटवधन हणाला, “ती एखा ाचा खून क

शकेल अस तु हाला वाटतं? “

“ ते मला समजाव अशी माझीही इ छा आहे ! मानस शा ब ल मला ान असण अपे त आहे पण या मुलीने मा माझी दां डी उडवली ! “ पा णनी पटवधन ने टे प रेकॉडर कडे खूण क न हंटल ,” हा कुठे तरी सुर त जागी ठे वा. “ “ दर यानचे काळात कायदे शीर राहील? “ ड गरेनी वचारले.

ा माझी नेमक

थती काय

पा णनी पटवधन ने जरा वचार क न हटले, “ तां क नाजुक थती आहे, तसे बघायला गेलं तर.” ावहा रक

ा, तु ही मा याकडे आलात, माझा स ला

ा,

घेतला,आपण आता सवच करणाचा शोध घेतोय यामुळे एका अथ तु ही सुर त आहात. “ आ ण स या अथ ? “डॉ टरांनी वचारले. जो पयत या टे प रेकॉडर म ये काय आहे ते स या कोणाला मा हत होत नाही तो पयतच ! “

करण ४ पा णनी पटवधन चे डॉ टर आ ण अन या शी बोलणे झा या या स याच दवशी सौ या घाई घाईत पा णनी पटवधन या के बन म ये शरली.तो यावेळ एका अ शला बरोबर मट ग म ये होता पण सौ या ने इतर कोणाला दसणार नाही अशा प तीने मान हलवून याचे ल वेधून घेत यामुळे, तो उठू न सौ या बरोबर ऑ फस मधील लाय री या खोलीत आला. तने फोन या दशेने याचे ल वेधले. “ डॉ.ड गरेलाईन वर आहेत,ते हणताहेत खूपच तातडीचे काम आहे.तु हाला भेटलेच पा हजे.मी सां गतलं यांना क तु ही स या अशीलाबरोबर आहात पण मी यांना बाहेर बोलावून आणते.” पा णनी पटवधन ने फोन उचलला. “ हॅलो.” “ पा णनी पटवधन,” डॉ.ड गरेउ ारले. याचा आवाज एकदम भेदक,आ ण टोकदार वाटला.” मधे अ जबात न बोलता ऐकून घे फ .माझा आवाज येतोय ना तुला नीट ऐकू ? “ “ हो. बोला तु ही.” “ मा या या नस ने शेवट नको तो ग धळ केलाच.अ या तासापूव ,

मी नेमका बाहेर गेलो असताना, पोलीस सच वॉरंट घेऊन हजर झाले आ ण तला ते बजावले. या टे प मधे खुनाचा कबुलीजबाब रेकॉड झालाय ते मशीन यां या ता यात ावे असा प उ लेख या सच वॉरंट मधे आहे. माझं वैय क मत आहे क मी नाही असे बघून यांनी बरो बर धाड घाल याची संधी साधली. अ रशः मी बाहेर पड यावर पाच म नटात ते आले. नस एवढ ग धळू न गेली क काय करावे हेच तला सुचलं नाही. यांना हवे ते सव तने दे ऊन टाकले.” “ टे प रेकॉ डग ? “ “ हो ना..आता यांचक े डे आहे ते..” “ अन याकुठे आहे अ ा ? “ “ इथेच मा या बरोबरच आहे.पोलीस या सग या बाबतीत खवळलेले दसताहेत. यांनी नस ला सां गतलं क मा यावर मा हती दडव याचा आरोप ठे वला जाऊ शकतो आ ण तसा यांचा य न ही आहे. यात मला तू वाचवायला पा हजेस.” “ अन याला तच त ड बंद ठे वायला सां गा.” “ आ ण तु ही ही तुमचं बंद ठे वा.” “ अ छा. ठ क .” “तु ही मला पुढचे काही दवस पूणपणे संपका या बाहेर रहायला हवे आहात.तुमचा ण सु ा.” “ पोलीस त या कडे येतात.” “ येऊदे यांना. ते तला घेऊन जा यापूव मला त याशी बोलायचं आहे. दर यान मला काही मह वा या गो ी उरकून याय या आहेत.तु ही माझा स ला घेतलाय हे कोणाला ठाऊक आहे?”

“ मला नाही वाटत तसे. “ “ या मुलीला टॅ सीत घालून इथे आणा.टॅ सी तून उत नका. सौ या कोप यावर थांबलेली असेल,ती टॅ सीत बसेल आ ण तु हाला त या वतः या घरी घेऊन जाईल.अन याकाही काळ त याच बरोबर राहील.” “ पा णनी पटवधन तू नाही का आम या बरोबर येऊ शकणार तथे?, मला जरा तु याशी.....” “ तु ही नंतर बोला मा याशी. कोप यावर वाट बघा.” असं बोलून याने फोन ठे ऊन सौ या कडे वळला “ के बन मधे जा. तथे बसले या मा या अ शलांना संग क काही तातडी या कामासाठ मला बाहेर जाव लागतय.आणखी एक नीट ऐक, ब याच गो ी पटापट उरकाय या अस याने,तू आधीच कोप यावर जाऊन उभी रहा, डॉ.ड गरे अन याला घेऊन टॅ सीने आ या आ या तू आत बस आ ण यांना तु या घरी घेऊन जा.मी तुला पुढचे काही सां गे पयत तथेच वाट बघ. “ ‘ कती वेळ ?” “ मी तुला पुढचे काही सां गे पयत “ “ ठ क आहे.” “ कोणालाच कळता कामा नये क तु ही कुठे आहात. “ तने मान हलवून होकार दला.” पण ऑ फस चं काय ? “ “ ते आहे तसं चालू राहील. आपला फोन ऑपरेटर हवं नको ते बघेल.आ ण आपला लेख नक, दै नं दन कामकाज बघेल. तु या घरी तु हाला भेटायला येई पयत मी पण संपकात राहणार नाहीये कुणा याच.”

सौ या ने अंदाज घे या या ीने या याकडे सहेतुक पा हले. “ या सग या भानगडीचा तु ही काल पासूनच वचार करत होतात असं दसतंय. “ “ खूपच वचार क न ठे वला होता.” पा णनी पटवधन हणाला आ ण बाहेर पडला. आप या गाडीत अ रशः उडी मा नच बसला आ ण गाडी सु क न गद त घुसवली.कुणा या नजरेत भरणार नाही आ ण वाहतुक नयमाचा भंग होणार नाही याची काळजी घेऊन वेगाने तो अन याने उ लेख केले या ‘ या’ त यापाशी आला. त यात काही मासेमारी करणारे कोळ आप या बोट त बसले होते. काही मुले त यात पोहत होती. जथे बोट लागतात तथे पा णनी पटवधन आला. एक दगड उचलला. एखाद ी एखाद व तू फेकताना हाताची कशी हालचाल करेल तशी क न तो दगड त यात फेकला. नंतर पु हा त या या काठावर आला, जथे मुले पोहत होती तथे जरा घुटमळत रा हला. या चार मुलांना हाक मारली.” येकाला, येक य नाला प ास ची नोट, या माणे कमवायचे आहेत ? “ यांचे डोळे चमकले. याने आप या पा कटातून नोटांची चवड बाहेर काढली. येका या हातात प ास ची एक एक नोट क बली. “ आता ऐका, मला जे हवंय तुम या पैक जो या त यातून शोधून दे ईल, याला दोनशे मळतील. “ “ ओ बाबा, काय हवंय काय तु हाला ? “ या मुलांनी वचारले. जथे बोट लागतात तथ पयत चला , तो वतः तथ पयत चालत गेला. जे या टोका पयत जाऊन, या मुलांना, हाताने लांब काहीतरी फेक याची खूण क न दाखवली. “ कुणीतरी एक छोट बाटली फेक ये, यात शशाचे तुकडे आहेत. ती बाटली ह े मला. कती खोल आहे इथे पाणी ? वीस फूट

असेल ? “ “ दहा फूट “ एक मुलगा हणाला. “ तळ कसा आहे ? “ “ वाळू आहे “ तु ही शोधू शकाल असं वाटतंय? “ “ न क च शोधू शकू आ ही.” डो यावर आपले गॉगल लावत आ ण पायाला पाणबु ाचे रबरी पंख बसवत पोरं हणाली. “ चला तर मग सु

करा “

चारही मुलांनी एकाच वेळ उ साहात उ ा मार या. यामुळे उंच उडाले या पा याचा मारा चुकव यासाठ पा णनी पटवधन मागे सरकला. यातला एक मुलगा काही णात वर आला , आपले डोके जोरात हलवून डो यावर आलेले केस मागे घेतले, एक द घ ास घेऊन पु हा खाली गेला.मग सरा मुलगा वर आला,असे करत चारही मुले एकेकदा वर येवून गेली.अशा कारे तीन चार वेळा यांनी डु ब या घेत या॰सात ा डु बी नंतर वर आले या एका मुला या डो यात जक याचा आनंद होता. या या हातात एक कुपी होती. ! “ मळाली तुला ? “ पा णनी पटवधन उ ारला.” आण इकडे ती.” मुलगा पा यालगत बां धले या घाटा पाशी आला.पा णनी ने याचा ओलसर आ ण नसरडा झालेला हात पकडू न याला वर ओढले.इतर मुले समजून चुकली क पधा संपली ! यामुळे नाखुशीनेच पोहत पा याबाहेर आली. “ तुझं पूण नाव काय ? “ पा णनी पटवधन ने वचारले. ” झु पीपरकार“

“ काय वय आहे तुझ?ं “ “ बारा. तेराव चालू.” “ राहतोस कुठे ? “ मुलाने एका दशेला हात केला. ´तु या घर यांना म ह येका क तू इथे आहेस? “ “ मी मो

ा मुलांबरोबर इथे आलोय.”

“ यां याकडे फोन आहे का ?” “ हो आहे.” तुझे कपडे कुठे आहेत?” “ सर्

या एका मुला या गाडीत आहेत.”

“तुझे कपडे घेऊन मा या बरोबर गाडीत बस.तु या घर यांना आपण फोन क न सां गय ू ा क तुला काही काळ थांबावे लागणार आहे., आ ण हो, मु य हणजे हे घे तुझे दोनशे पये.” मुलाने या याकडे संशयाने पा हले.” मी कोणा बरोबरही जायचे नाही असे मा या घरचे सां गत असतात.” “ मी पा णनी पा णनी पटवधन आहे, वक ल .ही बाटली हणजे एका करणातला पुरावा आहे.” तु ही पा णनी पा णनी पटवधन आहात? वक ल ? “ पा णनी पटवधन ने मानेने होकार दला. “ ओह,मी तुम या ब ल ऐकलंय ! “ “मला वाटतं आपण गाडी घेऊन तु या घरी जाऊन तु या आईला सां गू क आपण कुठे जातोय ; हेच जा त यो य होईल, फोन कर यापे ा.”

“ ठ क आहे , ही या तुमची बाटली.” “ माझी नाही, तुझी बाटली.सां भाळू न ठे व ती.तु या ता यातून ती अ य कुठे जाणार नाही याची काळजी घे.मला या बाटलीला पश सु ा करायचा नाहीये. स या कोणाचाही पश हायला नको याला. ती तुझी आहे. “ “ का ? “ “कारण ती तू मळवली आहेस , तु या ता यात आहे.एक पुरावा आहे. चल तर मग,घे तुझे कपडे, आ ण बस मा या गाडीत. “ “ ओह, शी: “ झु पी उ ारला ! “ मी पूण भजलोय, तुम या गाडीत कसा काय येऊ? “ “ याने काही फरक नाही पडत ! मार आत उडी ! “ पा णनी पटवधनने सां गतले. नंतर गूढपणे वतःशीच बोल या माणे हणाला, ” करणात पूणपणे भजलेला तू काही एकटाच नाहीस.’’

करण ५ हेमत ं कोरगावकर, हा रसायन शा वषयक स लागार होता.डो यावर घ बसणारी आ ण कपाळा पयत ओढलेली टोपी ,बारीक ,चमकदार डोळे , या या जाड च या या आतूनही दसत होते. चेहरे ा, चं ा सारखा गोल गरग रत होता. आपुलक ने हात पुढे क न याने पा णनी पटवधन शी ह तांदोलन केले. “ वा: वा: वा: पा णनी पटवधन, कती तरी दवसांनी तु यासाठ काम कर याची संधी मळाली ! नाही का ? “ “ अगद च फार काळ नाही, दोन वष असतील.”

“ खूप काळ गेलाय. काय वशेष या वेळ ? “ “ कोरगावकर, हा झु पीपरकारनावाचा मुलगा आहे. याला काहीतरी सापडलंय. यानेच तुला सां गू दे वत: या त डू न कुठे मळाली आहे ही व तू.” “ हो हो चालेल ना. “ कोरगावकर हणाला. “ काय सापडलंय तुला मा या छो ा म ा ? “ झु पी जरा घाबरला होता पण याचा आवाज ठाम होता. या या बाबतीत मागील काही काळात वेगाने घटना घड या हो या आ ण या या परीने तो याचा अथ लावायचा य न करत होता. “ मी आ ण इतर काही मुलं त यात पोहत होतो, ते हा पा णनी पटवधन आला इथे आ ण हणाला क या घाटा या टोकाला कोणीतरी एक बाटली फेक ये असे याला वाटतंय. याला ती बाटली शोधून हवी होती. त यात डु बी ब ल येकाला प ास पये आ ण याला सापडेल याला दोनशे पये दले.सात ा डु बी या वेळ बाटली शोधली आ ण दोनशे पये मळवले.” “ कुठे आहे बाटली ? “ पा णनी पटवधन ने वचारले. “ ही काय इथेच आहे मा याकडे.” “तू ती पा यातून बाहेर काढलीस ? “ “ हो “ “ आ ण ते हा पासून ती कुठे आहे? “ “ मा या हातातच आहे .” “ तू मा या बरोबर आलास, तु या घरी थांबलो आपण मधेच?” “ हो.”

“ तू अंग पुसलेस,कपडे बदललेस ?” “ हो बरोबर.” “ या संपूण वेळेमधे ती बाटली तु याच ता यात होती? “ “ हो तु ही सां गतली तथेच मी ती ठे वली होती.” “ हणजे कुठे ?” “ अगद मा या या हातातच.” “ बरोबर. तर मग आता आपण यावर काहीतरी ओळखीची खूण क हणजे पु हा बघायची वेळ आली तर तुला ओळखता येईल.” पा णनी पटवधन ने हेमंत कोरगावकर कडे पा हले. याने टे बला या क यातून एक रंगहीन व आ ण एक श काढला. “ यातलं काही अंगावर सांडू दे ऊ नको.” याने मुलाला सूचना केली. “ यात अॅ सड आहे.अंगाला काही लागणार नाही काळजी घेऊन हा श बुडव आत आ ण नथळू न घे बाहेर काढताना, आता शला चांगले टोक आणून आपण बाटली या तळाला काहीतरी खुण क .काहीतरी आकृती कवा अंक, ‘’ अॅ सड मुळे बाटलीचा तळ धी रंगाचा झाला. “ कोरगावकर, तू तुझी आ ा र लही हणजे तू ही नंतर ओळखू शकशील.“ मुलाने आपली आ ा रे ल हली. पा णनी पटवधन हणाला. “ यात काय आहे ते तू मला सां ग “ “ एक गो मी न क सां गू शकतो क आत शशाचे गोळे आहेत.” “ बरोबर. आणखी काय आहे ? “पा णनी पटवधन ने वचारले. “ एका कार या पां ढ या गो या.” “ कस या आहेत ते शोधून काढ.”

“ कती लौकर हवंय शोधायला ? “ “ जेवढं लौकर तेवढ पा हजे.” “ आ ण तुला भेटू कसे? “ “ मी तुला दर तासाने फोन करीत राहीन “ “ एका तासात नाही श य होणार.” जर एखादा नशीबवान असला तर ? “ “ जर एखादा अती च नशीबवान असेल तरच श य आहे..” “ तर मग तुला अती नशीबवान हावे लागेल,कारण आप याला वेळ खूपच कमी आहे.” पा णनी पटवधन ने झु पी ला या या घरी सोडले.जरा वेळ आसपास घुटमळला. आसपास कोणी पाठलाग करत नाही याची खा ी केली आ ण नंतर सौ या या घरी गेला. दारावरची बेल वाजवली.सौ या ने उ सु कतेने पटकन दार उघडू न वचारले, “ काही बातमी आहे ? “ “ थोडी “ पा णनी पटवधन तुटकपणे हणाला. डॉ.ड गरेउठू न पुढे आले.” पा णनी पटवधन, तुझे हे मूखासारखे कायदे ! मला मीच गु हेगार अस या सारखे वाटायला लागलंय. “ “ कायदे नाहीत, पोलीस. “.पा णनी पटवधन हणाला. अन या गुळवणी ने पुढे येऊन पा णनी पटवधन चा हात हातात घेतला.” मी तु हा सग यांना फारच ास दलाय. नाही का? “ पा णनी पटवधन हसला.” सौ या, मी आ ण डॉ.ड गरेजरा खाजगी बोल यासाठ तु या आत या खोलीत जातो, तू इथे अन याबरोबर

थांब.” सौ याने उ सुकतेने या याकडे पा हले. “ सव काही ठ क आहे ना ?” तने वचारले. “ आपली गती आहे सौ या.आ ण स या बाजूचे लोक ही आघाडीवर असतीलच.स या आपण एक पाऊल पुढे आहोत.” याने डॉ.ड गरेकडे ी ेप टाकला, यांना घेऊन सौ या या कचन मधे गेला. डॉ. ड गरे हणाले, , “ पा णनी पटवधन, वाईटात वाईट गृ हत धरले तरीही ही मुलगी कोणाचा खून क शकणार नाही. तने नाही.....” “ ते वष न हत असं वाटतय तु हाला?” “ नाही.” डॉ.ड गरेहळू च हणाले.“ मला वाटतं वष होत पण खून नाही झालेला.” “ जरा स व तर सांगा ना “ पा णनी पटवधन हणाला. “ मला अजून सगळ व तु थती समजलेली नाहीये.अशा प ती या णांना हाताळताना सावकाशीनेच पुढे जावे लागते. तचा व ास जकायला लागतो.नंतर त या मनातले बाहेर येई पयत हळू हळू पण ठामपणे आत शरायला लागते.” “ ही मुलगी जे हा सकाळ मा या ऑ फस मघे आली,ते हा तची बोलायची तयारी होती. दवाने ही नवीन भानगड उपटली आ ण ग धळ वाढला.मला त याशी टॅ सी मधे बोलायची वेळ आली. ावसा यक या टॅ सी ही काय बोलायची जागा आहे ? “ “ मला साधारण अंदाज येईल इतपत मा हती मळाली. “ “थोडीतरी मा हती मळाली?” डॉ टरांनी मान हलवून होकार दला. “ ठ क आहे, सां गा पटकन

“ पा णनी पटवधन हणाला. “अन या गुळवणी न मष जयकर नावा या त णा या ेमात पडली होती. या या ब ल मला अजून फारशी मा हती मळाली नाहीये.हषल मरगल ने या यां या संबंधाना नख लावले. याने आ ह धरला क तने कुठे तरी गायब हावे आ ण पु हा कधीच न मषशी संपक ठे ऊ नये.” “ तो तचा नातेवाईक होता? “ “ ती याला काका हणायची.पण ते एक औपचा रक नाव होतं, य ात यांचं नातं न हत.तो आजारी असायचा, ती या या बरोबर घरी रहायची याची सेवा करायची.” “ वय काय होत याचं?” “ साठ या आसपास.” “ काही ेमाची वगैरे भानगड?” “ बलकुल नाही.दोघे एकमेकांचा तर कारच करायचे.” “ कती वष ती या या बरोबर होती?” “ साधारण दोन वष, या या मृ यू या आधी.” “ बरं, पुढे? “ “ याचा त यावर कसला तरी दबाव, होता.मला अजून ते शोधून काढता आलं नाहीये.परत एकदा तला औषधा या अमलाखाली आणून तपासल पा हजे . तने दले या संदभाचे धागे पकडू न मी पाठपुरावा करायला हवा होता. जर माझी मा या या नस ब ल शंभर ट के खा ी असती तर मी असा पाठपुरावा केला असता पण मला या नस या चेहरे ् या वरील भावच आवडले नाहीत. तच आता ल न ठरतय, होणारा नवरा पो लस गु तहेर आहे ! ”

“ अरे दे वा ! “ पा णनी उ ारला. “ तेच झालय. डॉ टर हणाले.” गो अशी आहे क हषल मरगल हा अ यंत ू र,उ ाम आ ण रा ही होता. याने अन याला अंतीम मुदतच दली, या या आत तने गायब हायचे आ ण न मषशी बलकुल संपक ठे वायचा नाही. या बचारीला हे सहनच झाले नाही आ ण तने वत:ला संपव या चे ठरवले. तने सायनाईड या गो या मळव या. “ “ कुठू न मळा या तला या ?” “ व च गो ही क त या मळा या.”

यकरा माफत, न मषमाफत या

“अस कस घडलं?” “ न मषहा के म ट आहे.एका के मकल लॅब म ये नोकरी करतो. मरगल या मृ यू या आद या रा ी तची आ ण न मषची भेट ठरली होती. याच तारखेला याला रा पाळ आली. याने तला भेटायला लॅब मधेच बोलावले आ ण सगळ लॅब फ न दाखवली.आपला माणूस कुठे नोकरी करतोय हे पाह यात तलाही वाभा वक रस होता.लॅब म ये न मषकामात गुंतला,ते हा याने अन या ला तेथील काही बाट या बाबत द ता घे यास सां गतले. वशेषत: छो ा पां ढ या गो यां या जार ब ल. यात पोटॅ शयम सायनाईड होत.आ ण फारच धोकादायक होत. हणजे तने झाकण उघडू नये कवा वास घेऊ नये हणून. न मषला अथात माहीत न हत क ही मुलगी जीवावर उदार झाली आहे. मरगल ने तला नघून जा यासाठ अ े चाळ स तासां ची मुदत दली होती. या अवधीत तला न मषपासून कायमचं नघून जायला लागणार होत.” पा णनी हणाला,” मरगलचा त यावर काहीतरी जबरद त भाव

असणार.काय होता याची क पना आहे?” “ त या आयु यातील काहीतरी भूतकाळ असणार.” “ पण ती खूप चांगली मुलगी वाटते.” “ असं नाही सांगता येत. ह ली या या त ण पोर या एकेक गो ी ऐकव या पा हजेत तुला.” “ ओह, आहे मला क पना.” पा णनी अधीरतेने हणाला.” तने काय केलं असेल कवा नसेल ही पण ती चांगली मुलगी वाटते.” “ पा णनी, तु या आ ण मा या ीने ती चांगली असेल कदा चत, पण काय भरवसा?..” डॉ टरांनी खां दे उडवले. “ ठ क आहे, सांगा पुढे ,पा भूमी सां गा मला.” पा णनी हणाला. “ मरगल एक ण होता. या या अंथ णाला खळला होता., तो एक ल माणूस होता, या या डॉ टरां या स यानुसार पटापट वजन घटवत होता.कडक प य पाळणे गरजेचे होते याला पण तो तेवढे नय मत पणे पाळत नसे.जे हा श य असेल ते हा सोयी कर पणे ते टाळायचा. हॉट चॉकलेट यायची याला भयंकर आवड होती. आ ण वजन घटवायचे असेल तर ही सवय काढावी लागेल हे याला समजत होते. हणून याने एक पयाय शोधला. एक अगोड चॉकलेट धा या पावडरी मधे मसळले आ ण ते या या वापरातील साखरेला पयायी गो यांमधे एक क न एका बरणीत टाकले. अन याने तो डबा एका शे फ मधे सहज ल ात येणार नाही अशा जागी ठे वला.” “ ती नराश आ ण अ वचारी झाली होती. आ मह या करणार होती. न मषने तला वषारी गो यांचा जार दाखवलाच होता. न मष सरी कडे आहे हे पा न तने संधी साधली.जारम ये हात घालून हातात मावतील तेवढया गो या उचलून मालात

टाक या.गाठ मा न माल आप या कोटा या खशात टाकला. घरी गे यावर लगेच या गो या घेऊन टाका ात असा तने सु वातीला वचार केला होता. पण मरगल ने तला दलेली अ े चाळ स तासाची मुदत संपायला बराच काळ होता.तोपयत जीवनातील येक ण आनंदाने जग याचा तने वचार केला. यासाठ शेवट या म नटापयत थांबावे आ ण न मषला पु हा पु हा भेटावे असे तला वाटले.” “ तर आप या समोर आता ेमात पडले या पण मराय या तयारीत असले या एका त णीचे च आहे. घरी आ यावर सायनाईड ठे वायला तला बाटली हवी होती पण ती नेमक न हती. या बरणीत मरगल ने साखरेला पयायी गो या आ ण चॉकलेट या गो या यांचे म ण ठे वले होते,ती एकच बरणी होती. याच बरणीत तने सायनाईड या गो या भर या आ ण ती बरणी आप या खोलीत ठे वली.”(ए) “ पुढे काय झालं ? “ पा णनी ने संशयाने वचारले. “ पुढे न मषबरोबर तने जा तीत जा त वेळ तीत केला.शेवट तो दवस आलाच. या सं याकाळ सात वाजता तला दे यात आलेली मुदत संपत होती. पार या सुमारास मरगल ने तला या गो ीची आठवण क न दली. याने चॉकलेट क न आण यास तला सां गतले. तने वयंपाकघरात जाऊन ते क न याला दले. या यावर याला अचानक गुदमर यासारखे झाले. त या कडे पा न तो हणाला ‘ हरामखोर पोरी, मला हे आधीच समजायला हव होतं ! मला वष दलास तू! “ याने ओरडायचा य न केला पण घशातून नुसताच व च आवाज आला.नस ला बोलाव यासाठ याने बेल वर झडप घातली.उरले या चॉकलेट सह कप हातातून पडला आ ण फुटला.पु हा बेल पकडताना याला

आकडी आली आ ण कॉट वर पडला, पु हा तसाच बसाय या थतीत येऊन बेल पकडली.” “ पार या स ात अन याकडे जबाबदारी अस याने नस येई पयत काही काळ गेला. मरगल बोलू शकत नाही असे पा न तने पो लसांना आ ण डॉ टरांना फोन केला.” डॉ टरांनी आ यावर मरगल गे याच ओळखलं आ ण र ा या गुठ या झा यामुळे मृ यू असे कारण दाख यात दले. सां डलेले चॉकलेट पुसले गेल,े फुटलेला कप बाहेर फेकून दे यात आला. मरगल चे दफन कर यात आले. संधी मळताच,सायनाईडची बरणी जा यावर आहे ना हे बघायला, अन यासग यात थम त या खोलीत घुसली. बरणी तथे न हती!घाब नच ती कचन म ये आली. तथे दोन बाट या तला दस या.साखरेला पयायी गो यांची एक बाटली शे फ या मागील बाजूला होती., ती जवळ जवळ पूण भरली होती आ ण सरी वरकरणी, सायनाईड या गो यांची, ती शे फ या पुढ ल बाजूला या स या बाटली जवळ.कुणीतरी असा बनाव रचला होता क जणूकाही तनेच मरगल ला मारले आहे.” “ हणून तने सायनाईड या गो यां या बाटलीची व हेवाट लावली? ” पा णनी ने वचारले. “ अगद खरं! तने ती बाटली त या पस म ये टाकली. तला खा ी होती क मरगल ला वषबाधा झा याचे डॉ टर शोधून काढतील.ती कबुल कराय या मान सकतेत होती पण गो या कुठू न मळा या हे सां गतलं तर न मषला ास होईल या वचाराने, सुदैवाने ती थांबली. डॉ टरांनी तला गो या दे ऊन झोपवून ठे वले.ती जागी झाली ते हा त या ल ात आले क मरगलला नैस गक मृ यू आला असे डॉ टर आ ण नस दोघानाही वाटतंय.ही

तला एक वग य संधी होती. मरगल या घरी बं क साठ एक वतं खोलीच होती.दा गोळा भरले या बं का भतीवर आ ण शे फवर टांगले या असत.आजार पणा पूव याने ब यापैक शकारी के या हो या. “ “ अन या या खोलीत गेली.टोकदार चमटा वाप न छो ा बं क या गोळ भोवती लावलेले अ तर बाहेर काढले. कव यातून बं क ची गोळ काढू न बाटलीत टाकली. याच पारी ती बाटली घेऊन ती त याकाठ गेली आ ण....” “ तला या त याब ल कसे कळले? “ पा णनी ने वचारले. ‘’ णयी जोडपी नेहम े ी तथे जातात.ती आ ण न मषब याच वेळा तथे जात असत. तथे जाऊन तने ती बाटली श य होईल तेवढ र फेकली.” पण तरी सद् सद ववेक बु तला शांत बसू दे त न हती. तला बोलायची इ छा होत होती तर बु तला ग प बसायचा स ला दे त होती. या दो ही या ं ातून तची झोप हरवली. पोट बघडले, तला नैरा य आले. भयभीत झाली ती, आजारी पडली शेवट . तने त डॉ टरचा स ला यावा असे न मषने तला सुचवले. तरी तने साधाच डॉ टर गाठला, याने हे करण मा या कडे आणले. अशी एकंदरीत गो आहे.” डॉ टर हणाले. आ ण फारच भयंकर गो आहे. “ नेमकं काय हणायचय तुला ? “ “या घटनेकडे यूरी कोण या नजरेने बघतील याचा वचार करा.” पा णनी हणाला. “ तने तु हाला सां गतलय क ती आ ण मरगल परर परांचा

ध कार करायचे. तने या यावर वष योग क न बाटली त यात टाकली.आ ण हे कधी सां गतलं तर ती औषधा या अमलाखाली असताना.असं दसतंय क मरगल म ये तचं ेम करण मोडायची ताकद होती. या या कडे त याब ल ची अशी मा हती होती क आप या ह कांसाठ सु ा या या व लढ याची तची ह मत न हती. तने अ े चाळ स तासा या आत या या आयु यातून नघून जावे, कायमचे परागंदा हावे अशी याने तला तंबीच भरली होती.ती मुदत संपाय या आत मरगल चा मृ यू झाला. याला त या हातून जे वष दले गेले ते सायनाईड होते.. तचा यकर या लॅब म ये नोकरी करतो याच लॅब मधून ते वष तने चोरले होते. मरणापूव अगद शेवट या णी कोणीही उ चारलेले शेवटचे श द स यच असतात असे कायदा मानतो, मरगल ने उ चारले या शेवट या श दानुसार तनेच याला वष दले.आपण काय केलं आहे हे तला मा हत होत.उरले या वषा या बाटलीत बं क या शशा या गो या टाकून ती त यात फेकली.” “ या ीने या याकडे बघाल तर हे सव खूपच गंभीर आ ण वाईट आहे.” डॉ टरांनी मा य केले .” पण तरी सु ा पा णनी,माझा या पोरीवर व ास आहे.” “ दवाने मी युर वर तुमचे मत ला शकत नाही.” पा णनी पटवधन हणाला. आ ण याने यांना नंतर मुलां या मदतीने त यातून ती बाटली कशी मळवली या ब लची सव हक गत सां गतली. “ आता कुठे आहे ती बाटली ? “ “ ती मी घाईघाईत हेमंत कोरगावकर या ता यात पोचवली.” “ तो एकदम छान माणूस आहे.” डॉ टर हणाले. “ या या

वसायातील सव कृ ! “ या बाटलीत काय होते हे

शोधून काढायला मी याला सां गतलंय.तुम या णाने जी काही हक गत तु हाला सां गतली आहे याव न आपण फारसे काही क शकू असे वाटत नाही. आप याला मा ह ये,ते वषच आहे.” “ ऐक ना पा णनी,तुला ती बाटली मळाली आहे.तू समु ात फेकून कवा अ य मागाने याची व हेवाट नाही का लावू शकत?” “ बलकुल श यता नाही. मह वाचा पुरावा दडवून ठे वणे हा गु हा आहे.उलट प ी ती बाटली पुढे ओळखता यावी या करता मला द ता यावी लागली आहे. ल ात ठे व,क चार मुलांना मी बाटली शोध यासाठ कामाला लावले होते.बाटली सापड यावर मला माझी ओळख क न ावी लागली होती. या मुलाने ती शोधून काढली याला घेऊन मला हेमंत कोरगावकर कडे जावे लागले.तो तथे यायला तयार हावा हणून या या पालकांना भेटून माझी ओळख सांगावी लागली.या सग यात मी माझा खूप मोठा माग ठे वलाय.पण हे सव मला करायलाच लागणार होतं. आप याला ब याच गो चा खुलासा ावा लागणार आहे.” “ अथात तू सुचवले या मागानेच मी जातोय. या मुलीने केले या वधानाची आपण शहा नशा करतोय.” “ अगद यो य. आ ण तशी शहा नशा आता आपण के ये.आता मला कर याजोगी एकच गो ् रा हली आहे ती हणजे पो लसांकडे जाऊन सां गणे क एका गु ाला पु ी दे णारा एक पुरावा मला मळालाय आ ण मी तो हेमत ं कोरगावकर कडे सुपूत केलाय ” “ तुला ते एक दणकाच दे तील.” “ अथात, ते दे तीलच दणका.” पा णनी हणाला. “ ते हणतील क तू पुरावा दाबून टाकायचा तुझा हेतू होता. “ “ अगद याच मु य ् ावर मी यांना वेडं बनवेन.! मी मा या हालचाल चा मोठा माग मागे सोडणे मला फाय ात पडणारे आहे.!

“ “ बरं आहे, तू या सग यातून सुटून जाशील अशी इ छा आहे “ डॉ टर हणाले. “ मी यातून सुटून जाईन कवा नाही याला मी पो लसां या लेखी काडी ए हढ कमत दे त नाही.” पा णनी हणाला. “ आम या बार असो सएशन ची त ार स मती आ ण युरी यां या समोर माझी तमा व छ रहायला हवी.” “ काय करायचं मग मी आता ? “ डॉ टरांनी वचारले. “ तु ही सौ या आ ण गुळवणी तघेही इथेच थांबा, मी जो पयत पुढे काही कळवत नाही तो पयत.” मी पोलीस मु यालयात जाऊन यांना जरा झटका दे ऊन येतो.” “ मला तु या भू मकेत शरायला आवडणार नाही.” ड गरे हणाले. “ आप याला झटका ायला एक आ ण एकच संधी आहे आ ण ती सु ा लाखात एक आहे “ “ काय ? “ “ गोळ त काय आहे ते हेमंत ने शोधून काढलेलं असाव आ ण गोळ त काही नघाले असेल तर तातडीने पो लसांना फोन क न काय ते कळव आ ण पा णनी पटवधन वतः पोलीस टे शन ला यायला नघाला आहे असे पो लसांना सांग अशी पा णनी पटवधन चीच सूचना होती असे हेमत ं ने पो लसांना सां गायचे..” “सौ या मला जरा तुझा फोन वापरायचाय” पा णनी सौ या ला हणाला .” वायर खूप लांब आहे, तु ही ती कचन पयत खेचू शकता.” सौ या हणाली. पा णनी ने हेमंत कोरगावकर चा नंबर फरवला.पलीकडू न याचा आवाज आ यावर पा णनी हणाला,” काय गती ? “

हेमत ं एवढा उतावळा झाला बोलायला क या या त डू न जमन मधून श द बाहेर फुटले. “ झा झा” “ एवढ कसली अधीरता ? “ पा णनी ने वचारले. “ पोलीस “ “ पोलीस? “ पा णनी पटवधन पु हा हणाला. या या आवाजात भीती होती. “ ते इथे आले होते.” “ काय केल यांनी?” “ यांनी ती बाटली घेतली.” ओह ओह ! “ पा णनी उ ारला. “ बाटली, यात या गो या, शसे, सवच पुरावा घेतला.” “ या या ब ल यांना समजले कसे?” “ मला वाटते क ते त यावर गेले होते, तू मुलांना पा यात शरायला लाऊन बाटली मळवलीस हे यांना समजले. या मुलाने बाटली मळवली या या पालकांना यांनी शोधले.तो मुलगा पण यांनी शोधला.ते फार वेगाने काम करतात आजकाल.” ‘ मी कबुल करतो क वेगाने करतात .आ ण आप या कडचं सगळच काढू न नेतात.” “ सगळच ! फ मी गोळ चा एक लहान तुकडा तपासणीसाठ चुरला तेवढे सोडू न. यांना या या ब ल काही माहीत नाही.” पृथ:करण करायला पुरेसा होता तो तुकडा ?” अगद चांगले पृथ:करण करायला नाही पण यात काय आहे हे शोधून काढ यापुरता पुरेसा होता.” “ सायनाईड? “ पा णनी ने वचारले.

“ मला आ ा तरी नाही मा हती. तुला ते सायनाईड आहे असे वाटत असेल तर ते मी लगेचच शोधून काढ न.पण या णी पोलीस तुला शोधत आहेत. “ “ हो मला अंदाज आहे याचा.ठ क आहे मी तुला फोन करतो पु हा.” पा णनी हणाला. आ ण पु हा डॉ.ड गरेकडे वळला. “ ठ क आहे, सग याच घटना आप या वरोधात घड या आहेत.” पा णनी ने यांना पो लसां ना काय काय समजले आहे तो सवच वृ ांत कथन केला. “ आपण आता चांगलेच अडकलोय,या करणात मी आहे हे पो लसांना कळ यामुळे मी अन या गुळवणी ला संर ण दे तोय हे ही यांना कळे ल आ ण अशी श यता वाटते क मी तला सौ या बरोबर ठे वलं असाव असा अंदाज ते बां धतील आ ण सौ या ला शोधायचा य न करतील.” “ हणजे ते इथे येतील असं तुला हणायचं आहे का ? “ “ दाट श यता आहे क ते यायला नघालेच असतील.” “ आपण काय करायचं आता ?” पा णनी हणाला, “ आपण बाहेर जाऊ. अन याफरार झाली असे होता काम नये, याच वेळ , त याशी मला बोलायची संधी मळ यापूव पो लसां नी तला ही वचारता कामा नये. मी आता एक ण सु ा वाया घालवू इ छत नाही.” पा णनी ने लाथेनेच दार ढकलले आ ण बाहेर आला. “ आप याला नघायला लागेल. तुम या व तू या बरोबर लगेच.” सौ या न घाब न वचारले,” हे सगळे ....?....” “ हो. हे सगळे .” पा णनी ने मधेच तोडले. सौ या अन याला हणाली. “ चल लगेच. नाही नाही आता पावडर वगैरे लावत बसायला वेळ नाही. आणीबाणी आहे असेचं समज.” “ काय झालंय? “ उठता उठता तने वचारले. “ आपण वाट बघू

शकत नाही का ...? “ सौ या ने तला दाराकडे ढकलले.” नाही थांबू शकत, नीघ “ काही णातच ते इमारती या बाहेर पडले. पा णनीने काळजीने आजूबाजूला नजर टाकली. ‘ आपण सगळे एकाच गाडीने जायचे का ? “ पा णनीने मानेने नकार दला “ आपण वेग या वेग या गाडीने जायचंय आ ण लगेचच जायचयं “ “ कुठे जायचयं आपण ? “ डॉ टरांनी वचारले. “ आपण काय ा या कचा ातून र पळालो असा अथ नघणार नाही याची आप याला काळजी यायची आहे. का तक, तु ही तुम या दवाखा या या आसपास च कर मारा.सहज कोणाला सापडणार नाही याची द ता या पण कुणाला तरी टाळताय असेही वाटणार नाही असे पहा. सौ या, तू आ ण अन यातु या गाडीने जा, जथे सवात थम टॅ सी मळे ल तथे डॉ टरांना सोडा.मग तू आ ण अन या कना यावरील हाय टाईड या हॉटे लात जा. दोघ नी वतः या ख या नावानेच वेगवेगळया खो या या.” “ आ ण तुमचं काय? “सौ याने वचारलं. पा णनी हसला.” मा या समजुतीनुसार पोलीस मला शोधत आहेत. मी नेहमीचं पो लसां ना सहकाय करतो!” “ ते तु हाला शोधू शकतील असं तु ही करणार आहात का ?” “ न शबाने, वतमान प वा यांना यांनी मा या ब ल काही सां ग यापूव च मी वतः नच पोलीस टे शनात जाणार आहे.! “ “ पो लसांनी तु याशी तु या ऑ फस मधे येऊन बोलावे हे अ धक त त पणाचे होणार नाही का ? डॉ टरांनी वचारले. “

त ा आ ण आदर, श ाचार ? मारो गोली ! मा यावर

कोणतेही लेखी दोषारोप ठे वले न जाता या सवातून मी बाहेर पडलो तर नशीबवानच समजेन मी.” करण ६ पोलीस टे शन मधे आ यावर खून,ह या, वध अशा वषया संबं धत वभागात पा णनी आला.दार ढकलले आ ण आत आला. “ ले टनंट तारकर आहे का आत? दारावर या हवालदाराला याने वचारले.ले टनंट तारकर आ ण पा णनी जवाभावाचे म होते पण दोघांचे कामाचे व प पर परांशी वरोधी अस याने, यां यात कायम वाद होत असत. दोघेही आप या कत ात कसूर करत नसत. त वाचा येई ते हा मै ी बाजुला ठे ऊन भांडणे करीत. पा णनीने वतः या शारीने सोडवले या अनेक करणात यशाचे ेय तारकर ला दले होते पण याचा बोभाटा केला न हता. याची सु त जाणीव तारकर ला होती आ ण या मुळे पा णनी वषयी याला आदर होता आ ण याच वेळ नको या करणात पा णनी वतःला अडकूवून घेतो आ ण पो लसांना सहकाय करत नाही अशी याची पा णनी ब ल त ारही होती. “ बघतो मी.” हवालदार हणाला. “ काय नाव आहे तुमचे? ... अरे, तु ही आहात होय !“ “ हो मीच आहे ! “ आणखी कोण असणार? “ “ थांबा जरा “ हवालदार हणाला आ ण आत गेला. एक सा या कप ातील पोलीस आतून लगबगीने बाहेर आला ऑ फस ओलांडून दारातून बाहेर गेला,पण धी काचेतून याची तमा दसत होती याव न तो नघून गेला नसून दारातच वाट अडवून उभा होता असे दसत होते. थो ा वेळाने,आत गेले या हवालदाराने दार उघडले. “तारकर आहेत आत, तु हाला भेटू इ छतात ते. जा आत.”

पा णनी आत गेला. ले टनंट तारकर उंचपुरा,तरतरीत माणूस होता.काहीसा त दसत होता. “ बस पा णनी” खुच कडे नदश करत हणाला. “ कसं चाललंय तुझं तारकर ? “ “ बर चाललंय. सो सो. मी आलोच एका म नटात “ असं हणून बाहेर गेला. पा णनी बसला होता.त बल तीन म नटांनी तारकर परत आला ते हा या या बरोबर जाडजूड आ ण एखा ा पपासार या ं द छातीचे, रा य सरकारी वक ल हेरंब खां डेकर होते. अगद सहज आ याचे ते भासवत होते. “ अरे, पा णनी, नम कार! या इमारतीत मी आलो होतो. समजलं क तू आला आहेस इथे. या अन या गुळवणी ची आ ण या वषा या बाटलीची काय भानगड आहे? “ “ तेच काय आहे ते शोधायचा मी

य न करत होतो.”

खां डेकर यांचा चेहरे ा रागाने लाल झाला. “ या वेळ तू फारच डोळे झाक केलीस पा णनी” “ के ये का मी?” “ तुला मा हती आहे ते.” पा णनी ने खांदे उडवले. “ पूणपणे ओळख पटे पयत मी कायदे शीर कारवाई चालू करणार नाहीये.” खांडेकर हणाले, “ पण लौकरच मी ओळख पटवणार हे न क .” अचानक दार उघडले गेले पो लसां नी एका आणले.

ी ला दारातून आत

“ या, या आत या मसेस परकार“तारकर हणाला” तुला मी

सां गतो, या पा णनी पटवधन कडे एक नजर टाक आ ण सां ग आ हाला......” “ हाच तो माणूस.” ती बाई हणाली. “ ध यवाद,” तारकर हणाला. “ या तु ही आता.” ती बाई गेली. पा णनी ने हसून सगारेट पेटवली. तारकर ला उ श ् न ू हणाला, “ गंमत करतो आहेस? “ “ अगद खरं सांगायचं तर मी गंमत करत नाहीये. मला हे सव आवडलं नाहीये. माफ कर , पण तू जे काय केलं आहेस ते केलं आहेसच.” हवालदाराने आथरपरकारला आत आणले. “ याने तुला आधी प ास पये आ ण नंतर दोनशे पये दले तो हाच माणूस आहे?” “ हो हाच आहे.” याचे मोठाले डोळे घाबरे झाले होते.कोण याही णी अ ू येतील अशी थती झाली होती याची. ‘ काय घडले ते नेमके आ हाला सां ग.” आवाजात खोटा दयाळू पणा आ ण वडीलक चा भाव आणत खां डेकर हणाले. ‘पा णनी पटवधन ने आ हा येकाला, बुडी मा न बाटली शोधायचा य न कर याब ल प ास पये , आ ण बाटली जो शोधेल याला दोनशे पये दले.” “ आ ण कुणी शोधली शेवट ?” “ मी” “ मग काय झालं” “मग याने सां गतले क मी या या बरोबर जायचे आहे.मी याला सां गतले क मा या घरा या माणसाना मी कोणा अनोळखी माणसा बरोबर गेलल े े चालत नाही , तर याने वतःची ओळख क न दली आ ण मा या घरी जाऊन आईची परवानगी घेऊन

मला के म ट कडे घेऊन गेला आ ण पु हा लगेच आणून सोडले घरी.” “ आ ण बाटली? “ खां डेकर ने वचारले. “ तो हणाला मी ती मा याच कडे कायम ठे वायची आहे. मी तसेच केले.” “ कती वेळ पयत?” “ या के म ट कडे जाई पयत.” “के म ट चं नाव काय? आठवतय का? “ कोरगावकर नावाचा कोणीतरी “ “ शार आहेस तू मुला.” खां डेकर हणाले.” तु या मनात कोणतीही शंका नाही ना क तो हाच आहे?” “ नाही अ जबात नाही.हाच आहे तो.” खां डेकर नी या हवालदाराला खूण केली, याने या मुला या खां ावर हात ठे वला.आ ण याला बाहेर नेल.े खां डेकर . तारकर कडे वळू न हणाले,” मला वाटत एवढे पुरेसे आहे.” “ काय पुरेसे आहे? “ पा णनी ने वचारले. पा णनी चे बोलणे अ जबात आवडले नाही खांडेकर ना, आ ण तसे प पणे दाखवत यांनी उ र दले, “ गु हेगाराला मदत कर याचा आरोप तु यावर ठे वायला.” “ खरंच ? “ पा णनी यांना खजवत हणाला. “ खुना या गु

ात.” खां डेकर ने अ धक प ीकरण केले.

“ ओह , हो हो हो , माझी उ कंठा वाढवलीत तु ही. कुणाचा खून झाला?” पा णनी ने वचारले. “ हषल मरगल. तुला अ धकृत र या नाव हवं असेल तर घे. तू

हणू शकणार नाहीस क तुला मी तु या व कोणते आरोप आहेत याची क पना दली नाही. ‘’ खां डेकर हणाले.” तुला मी सां गतोय क तु यावर मी गु ाचा आरोप ठे वणार आहे. यावर तुला काही वधान करायचं नसेल तर क नको;आ ण केलंस तर ते तु या व वापरले जाऊ शकते. आता बोल तुला काय हणायचय? “ पा णनीने सगरेट चा मोठा झुरका घेतला.” मला हणायचय क तु ही सगळे मूख आहात. कोणाचाही खून वगैरे झालेलाच नाहीये. मरगल चा मृ यू नैस गक पणे झालाय.” “ याचा खून झालाय.” खां डेकर न ून हणाले. “ तु हाला कसे कळले क याचा खून झाला?” “ जने खून केला, या बाई चा टे प रेकोड केलेला कबुली जबाब आहे आमचे कडे.” “आ य कारक आहे ! मला वाटत क याचा पुरावा हणून उपयोग करताना , खां डेकर,तु हाला थोडी अडचण येणार आहे.” पा णनी यांना आणखीनच खजवत हणाला. “ संवादातील गोपनीयतेचे तुझे जुने अ तू वापरणार असशील तर याबाबत मा याकडे एक काय ाचा संदभ आहे जो तुला च कत करेल पा णनी! “ पा णनी ने त डातून सगरेट काढली,धूर बाहेर सोडला,हात पाय आरामात लांब ताणले आ ण अ धकच आरामात खुच त बसला. “ तु ही तो कबुली जबाब के हा वापरणार आहात खां डेकर ? “ “ कोटात करण दाखल झालं क लगेचच.” “ मी अगद एव ात वाचला नाहीये कायदा पण मला जे आठवते या नुसार तो कबुली जबाब वापर यापूव तु हाला आधी गु हा घडला आहे असे स करावे लागेल.”

“ मी करीन स

, गु हा घड याचे.” खांडेकर कडाडले.

“ कसं काय बुवा? “ पा णनी ने यांना अ धकच उचकावले. “ ते तुला सांगायला मी बां धील नाही.” “ ओह, आहात तु ही बां धील. खून झाला आहे हे जो पयत तु ही स करत नाही तो पयत खुना या गु ात, गु हेगाराला मदत कर याचा आरोप तु ही मा यावर ठे वूच शकत नाही.अन या गुळवणी या टे प रेकॉ डग वरील कबुली जबाबाचे आधारे तु ही खून झाला आहे हे स क शकत नाही. तने ती कबुली दली ते हा ती औषधा या अंमलाखाली होती. आ ण..” “ हा मु ा पुरावा हणून मा य करायचा क नाही हे ठरव यासाठ ा धरला जाणार नाही.पुरावा भ कम आहे का हे ठरवताना ा धरला जाईल.” खां डेकर पा णनी ला मधेच तोडत हणाले. “ एवढ खा ी बाळगू नका.ती त णी यावेळ पा च न हती कबुली ाय या ीने. तला सा ीदार हणून बोलावलेच जाऊ शकत न हते.जर तला या अव थेत सा ीदार हणून पज यात उभे केले असते तर कोटाने तला सा ायची परवानगीच दली नसती. टे प रेकोड वरील श दाना कोटात दले या सा ी पे ा जा त मह व कोट कधीच दे णार नाही.” पा णनी हणाला. “ बघू आ ही याचे काय करायचे ते “ खां डेकर भांडकुदळ पणा करीत हणाले. “ ते हा मग तु हाला स करावे लागेल क मरगल ला नैस गक मृ यू आला नाही. या या डॉ टरांनी हणतात क र ा या गुठ या होऊन तो गेला.आता मोठाली व करत बस यापे ा वा तवात या. तु ही गुळवणी वर अटक वॉरंट काढणार आहात का?” “ आधीच तू वतः, गु

ाला मदत करणारा ठरला आहेस. जर

गुळवणी तुझी अशील होणार असेल तर तला फरार हायला लाऊन तू तुझी बाजू कमकुवत करणार नाहीस. मी आ ा दे तो तुला क अन या गुळवणी ला तू तातडीने हजर कर.” खांडेकर कडाडले. “अटक वॉरंट आहे तुम या कडे ?” खां डेकर काहीतरी बोलणार होते पण वतःला आवरले. “ आहे वॉरंट ? “ पा णनी ने पु हा वचारले. “ नाही.” “ काढणार आहात का वॉरंट ? “ “ हे करण मी मला हवे तसे हाताळ न.तु याशी कशाला चचा क मी? अन या गुळवणी ला हजर कर असे तुला मी सां गतलंय.” “अटक वॉरंट बजावा तला आधी मग ती तुम या वाधीन होईल असे मी बघीन.” “ मला , तला

वचारायचे आहेत.”

“ छान, तु हाला वचारायचे असतील तर मा या ऑ फस मधे पूव नयो जत भेट या.मी तला तथे आणीन.” “ मला तला खाजगीत वचारायचे आहेत.मला त या कडू न उ रं हवी आहेत, तु या कडू न नकोत.” “ तसे करायचे असेल तर मग मला जेवढा कायदा समजतो, यानुसार,तु हाला थम त यावर खुना या आरोपाचे वॉरंट बजावायला लागेल. तला अटक करावी लागेल. तसे तु ही केले रे केले. क वक ल हणून मी तला स ला दे ईन क मी तथे हजर अस या शवाय कोण याही ांची उ रे ायची नाहीत.” पा णनी उठला.आळोखे पळोखे दले, सगरेट ची राख वझवली. “ ठ क आहे , नघतो मी. भेटू आपण.” “ तू मला अ ाच भेटणार आहेस.” खां डेकर ओरडले.

“ तु हाला काय हणायचंय, मी जाऊ शकत नाही? “ “ तेच हणायचय मला.” “ का नाही जाऊ शकत?” “ तु यावर गु

ाचा आरोप ठे व यात येणार आहे.”

“ गु हेगाराला मदत के याब ल ? बरेचदा बोललाय तु ही मगाच पासून हे. या आरोपाखाली मला थांबवायच असेल तर आधी वॉरंट या मा या नावाचे.तु हाला मा यावर तो आरोप ठे वताना ासदायक ठरेल. ” “ इतरही काही आरोप आहेत तु यावर.” “ कुठले?” “पुरावा न करणे. यात ह त ेप, ढवळाढवळ करणे.” “ कोणता पुरावा?” “ वषाची बाटली.” “ आ ण मी यात काय लुडबूड केली हणे? “ “ या पुरा ाला हात लावायचा तुला काहीही अ धकार न हता,खुना या या करणात, या णी तू बाहेर पडलास आ ण पुरावा मळवलास,....” “ परमे रच तु हाला शांती दे वो ! मी कोणताही पुरावा मळवला नाही कवा पुरा ात ढवळाढवळ केली नाही.मी पो लसां ना मदतच करत होतो. झु पीपरकारहाच तु हाला प ह यांदा सां गेल क या बाटलीला मी पश सु ा केला नाही. मी याला शेवट पयत ती बाटली यालाच हातात ध न ठे वायला सां गतली. या या ामा णक पणाब ल कोणालाच शंका येणार नाही आ ण याची स लागार हणून मोठ पत या े ात आहे अशा के म ट कडे मी या मुलाला घेऊन गेलो आ ण बाटलीत काय आहे हे शोधून

काढायला मी याला सां गतले.ती बाटली पुरावा हणून वापरता यावी यासाठ जेवढ हणून काळजी घेता येईल तेवढ मी घेतली. नंतर मी सरळ इथे पोलीस टे शनात आलो, तु हाला हे सां गायला क पुरावा मळव यासाठ तु ही कुठे जायला पा हजे.” “ तू काय केलेस? पु हा सां ग ! “ खां डेकर अ त आ याने ओरडले. “ तु हाला पुरावा कुठे मळे ल हे सांगायला मी इथे आलो.” नाहीतर मी इथे कशाला आलोय असं तु हाला वाटतंय?” तारकर आ ण खांडेकर यांनी एकमेकांकडे पा हले. “ तुला समजलं होत क आ ही कोरगावकर कडे गेलो होतो आ ण पुरावा मळवला होता.” तारकर ने आरोप केला. पा णनी हसला.” यामुळे प र थतीत फरक पडत नाही. मी इथे एकाच हेतूने आलो क पुरावा कुठे मळे ल हे तु हाला सां गावे आ ण तो पुरावा सुर त ठे व यासाठ मी काय काय केले हे तु हाला कळवावे.” “ या पुरा ा ब ल तू एवढा वचार केला होतास आ ण काळजी घेतली होतीस तर ती बाटली तुला मळता णीच पो लसां कडे दे याचे तुझे कत होते.” पा णनी ने मान हलवून नकार दला. “ या प र थतीत मा यावर अ ू नुकसानी चा आरोप लावला गेला असता.मी तुम या कडे येवून असे हणू शकलो नसतो क ही वषाची बाटली मला त याकाठ या घाटा या टोकाला फेकलेली सापडली. मला हे कसे कळणार होते क यात वष आहे? मला हे कसे कळणार होते क ती कधी फेकली आहे? कोणी फेकली आहे? तु हाला आ ण मला दोघांनाही सुर त कर यासाठ जे जे करावे लागेल ते मी केलंय. तु हाला कळव यापूव यात वषच होते याची खा ी मला क न यायची होती.” पा णनी ने तारकर या फोन कडे बघून वचारले,” मी हेमंत

कोरगावकर शी बोलू का या फोन व न? “ तारकर जरा घुटमळला. याने रागावले या खां डेकर कडे प हले. या या डो यात खटयाळ भाव चमकले.” बाहेरचा फोन लावायचा आहे असे सां ग आ ण नंबर फरव.” पा णनी ने तसे केले.” हॅलो हेमंत, पा णनी बोलतोय मी. तुला काय आढळलं यात ? “ “ याने काहीही शोधून काढले नाही. सगळा पुरावा आपणच घेऊन आलोय.” खांडेकर पुटपुटले. पा णनी ने खांडेकर ना ग प बसायची खूण केली.” हं हेमंत बोल पुढे. पु हा एकदा हेमंत बोलायला उतावळा झालेला दसला.” अथात मला हे कळायला माग न हता क या बाटलीत असले या सव गो या सार याच हो या कवा नाही.मी यात या एकाच गोळ चा नमुना घेतला.” “ हो,हो मला मा हत आहे.” पा णनी हणाला. ‘’ मा याकडे तो नमुना आहे , पो लसांना ते माहीत नाहीये.” “ मा ह ये मला, बोल पुढे.” “ तू वषाब ल बोलला होतास.मी तो नमुना सायनाईडसाठ तपासाला. ते सायनाईड नाही., आस नक ही नाही.नमुना हणून एकाच गोळ चे आ ण खूप कमी माप मा याकडे होते.तेव ात मला आठवले क या बाटलीवर साखरेला पयायी गो या असे ल हले होते. मग मी या यावर ‘ पे टो ाफ ‘ नावाची चाचणी घेतली. ही चाचणी एवढ अचूक असते क बाटलीत या इतर गो यांमधे इतर सरे कोणतेही वष असते तर घास यामुळे ते नमु या या गोळ ला सु ा चकटले असते आ ण या चाचणीत ते सू म घटक सु ा प पणे कळले असते. परंतू तसे काहीच झाले नाही याचा अथ केवळ नमुना हणून घेतलेली गोळ साखरेला पयायी गोळ होती असे नाही तर बाटलीत या सवच गो या तशाच हो या.एकही गोळ सायनाईड कवा आस नक ची न हती.”

पा णनी ने फोन जरा वेळ हातात ध न ठे वला आ ण हेमंत काय हणाला याचा नीट वचार केला.एक म क ल हा य या या चेहे यावर पसरले. “ ऐकतो आहेस ना तू ? “ हेमंत ने वचारले. “ हो आहे.” “ तू ऐकलंस ना मी काय बोललो ते?, या सव गो या साखरेला पयायी गो याच आहेत.” “ छानच , म त. ध यवाद.” पा णनी हणाला. “ मी तुला फोन करीन नंतर. या नमु याची नीट काळजी घे.तू काढले या न कषाची पु हा खा ी कर. कदा चत तुला सा ीला यावे लागेल.” पा णनी ने फोन खाली ठे वला आ ण म क ल पणे खांडेकर कडे पा हले. “ तुम या कदा चत ल ातच नाही आलं क तु ही कोरगावकर ने गो यांची चाचणी क नये हणून याला पो लसां या घोळ यात अडकवून बाटली हसकावून घेतलीत यापूव हेमंत ने नमु यादाखल या बाटलीतून एक गोळ काढू न घेतली होती.” “ मी चांग या हेतूनेच वागत होतो.कोरगावकर चा अहवाल आ यानंतर, यानुसार गो यात वष आढळलं तर पो लसां ना कळव याचा माझा वचार होता. मला आता जाहीर करायला आनंद होतोय क कोरगावकर चा मला फोन आला क या बाटलीत वष न हतंच साखरेला पयायी गो याच हो या यात, बाटलीवर ल ह या माणेच ! “ “ आता या मा हती नंतर मला बाहेर जा यापासून थांबवायचं असेल तर पुढे या आ ण मला थांबवून दाखवा.” पा णनी ने आ हान दले. पा णनी उठू न दाराकडे गेला.दार ढकलले.सा या वेषातील एक पोलीस वाट अडवून उभा होता. मागील बाजूस पा णनीने उ े जत वरातील खसखस ऐकली.नंतर या पो लसाशी तारकर बोलताना

पा णनीने ऐकले, “ जाऊ दे याला. “ करण 7 पा णनी ने या या खाजगी ऑ फस चे कुलूप उघडले, फोन उचलून ऑपरेटर ल हणाला, “ मी आलोय, हाय टाईड मोटे ल ला फोन लावून सौ या ला जोडू न दे .” “ दे ते मी जोडू न फोन, पण इथे एक बाई आली आहे बाहेर , ती हण ये क अन या गुळवणी या करणात तु हाला तातडीने भेटायचं आहे “ “ आत ये तू आ ण मला सां ग या बाई ब ल “ पा णनी हणाला. “ तु हाला आधी सौ या जोडू न दे ऊ का ? “ “ नको तू आधी आत ये , नंतर सौ या ला लाव फोन.” “बाहेर मसेस म लद बु सागर बु सागर युबन नावा या बाई आ या आहेत., साधारण एकतीस-ब ीस वय असेल. या हषल मरगल या नातलग आहेत.” ऑपरेटर मुलगी आत आ यावर हणाली. “ मला कशासाठ भेटायचं आहे तला? काय हणाली?” “ त या बोल याव न मला एवढच जाणवलं क तने तु हाला भेटणे मह वाचे आहे.” “ ठ क आहे तला सां ग क मी बाहेर गेलो होतो, अ ाच आलोय आ ण थोडाच वेळ मी तला भेट न.” “ सौ या चे काय ? “ “ कर तला फोन पण बाहेर बसले या कोणाला काळात कामा नये क तू कोणाशी बोलते आहेस. आ ण माझं सौ या शी बोलणे झाले क नंतर या बाईला आत पाठव.”

थो ाच वेळात पा णनी चा फोन वाजला.पलीकडू न सौ या चा आवाज ऐकला.” कसं काय चाललय सर? “ “ नवांत रहा आता. मला वाटतंय सगळा वषयच संपलाय ! “ पा णनी हणाला. “ कसं काय ? “ पोलीस या पोरां या माफत हेमंत कोरगावकर पयत पोचले, याला गो या तपासायची संधी मळू न दे त बाटली हसकून यायचा यांचा डाव होता.मग मला पुरावा न करणे,गु हेगाराला मदत करणे वगैरे आरोपाखाली अडकव याचा यांचा य न होता.पण याच वेळ मी हेमंत ला फोन केला ते हा कळले क पो लसां नी बाटली ता यात घे यापूव गोळ चा चुरा या या हाताला लागला होता. याची तपासणी के यावर ते सायनाईड नसून साखरेला पयायी गो याच अस याचे स झाले ! ‘ “ तू अन याला सांग आता मनावरचा सगळा ताण सोडू न दे आ ण आप या दै नं दन कामाला लाग. तला जथे जायचं असेल तथे तला सोड आ ण नंतर तू सरळ आप या ऑ फस ला ये.” “ अगद राहवत नाही हणून वचारते, या बाटलीत या सवच गो या साखरेला पयायी गो या हो या?” “ अगद बरोबर, हेमंत ने जी चाचणी घेतली ती एवढ अचूक प तीची होती क बाटलीतली एक जरी गोळ वषारी असती तरी याचा एखादा कण नमुना हणून घेतले या पावडरला लागला असता आ ण चाचणीम ये लगेच ल ात आले असते.” “ असं ल ात येतं क अन याने सायनाईड या गो यांची बाटली कुठे ठे वली आहे हे घरात याच कुणालातरी माहीत होते, यानेच या गो या आ ण साखरेला पयायी गो या यां या बाटलीची अदलाबदल केली. अन याआहे का तथे?” “ हो ,आहे.”

“ सां ग तला आ ण काही शंका आहे का तला हे वचार “ पा णनी ने फोन चालू ठे वला, या दोघ ची कुजबुज ऐकू येत होती. नंतर सौ या हणाली,” अन यातु हाला वचा इ छते क त यात सापडले या गो या जर वषा या न ह या तर तने घरी आणले या सायनाईड या गो यांचे काय झालं?” पा णनी उ सा हत होत हणाला,” तला हणावे मी वक ल आहे, मी काल ानी नाही , तने घरी जाऊन पु हा एकदा त या खोलीत नीट शोधावी बाटली पण तरीही या गो यांची बाटली कुठे आहे या गो ीत फारसा फरक पडत नाही.मह वाचे हे आहे ही हषल या चॉकलेट म ये या गो या टाकाय या हो या याच तने टाक या आ ण याला आलेला मृ यू पूणपणे नैस गक होता” “ तला सांग क घरी गेलीस तरी चालेल. त याशी बोलायला आ ा मला वेळ नाहीये,तू मा इकडे ये सौ या.तु यासाठ मी जेवण मागवतोय ! “ पा णनी ने फोन ठे वला.काही वेळातच ऑपरेटर मुलगी युबन ला घेऊन आत आली.” या आत या, बसा.” पा णनी हणाला. बु सागर ने हात पुढे क न ह तांदोलन केले.” तुमची पूव नयो जत भेट न ठरवता येणे हणजे जरा आगाऊ पणाच झाला माझा.पण मा या कामाचे व प एवढे तातडीचे आ ण गोपनीय आहे क तु ही यासाठ अपवाद कराल असे मला वाटले.” “ नाही नाही ठ क आहे ते ! तु ही बाहेर या मुलीला थोडी क पना दली होतीच.पण काही लोक गूढ पणे वागतात ते यां या कामा या व पाची क पनाच बाहेर दे त नाहीत.आता मला सां गा क गुळवणी या करणात तु हाला काय मा ह ये.” “ गुळवणी या करणातले मला फारसे नाही माहीत पण अन या गुळवणी या ब ल मला बरच काही मा ह ये.” “ बर तर सां गा काय माहीत आहे ते “पा णनी हणाला. नवांतपणे

अशीलांसाठ ठे वले या गुबगुबीत खुच त बसत असताना तने अ यासपूण नजरेने पा णनी कडे प हले. तचे कपडे छान पैक शवलेले होते, आवाज य न पूवक घोटू न गोड येईल असं होता. “ मला वाटत मी आधी वतःची ओळख क न ायला हवी.मी हषल मरगल ची पुतणी” “ तु ही ववा हत आहात?” “ हो माझा नवरा तेला या वसायात आहे.” “ तुमची आ ण अन या गुळवणी ची ओळख कधी पासून ची आहे?” “ दोन वषापे ा थोडी जा त” “ मला काय सांगायचय तु हाला?” “तु ही एका गो ीकडे डोळे झाक करावी असे मला वाटत नाही.ती बाई आपण ग डस,गोड आ ण न पाप अस याची बतावणी कर यात अ यंत नपुण आहे. आप या मोठा या डो यात ामा णक पणाचा भाव आणून ती तुम याकडे बघते,आ ण अंदाज घेत असते क तु हाला त या बोटा या तालावर कतपत नाचवता येईल.ती जे जे काही करते ते अगद ठरवून प पणे, आ ण थंड मा याने करते. मला कळ यानुसार ती आता कोण यातरी कारणा तव असे भासवायचा य न कर ये क त या काका या बाबतीत काहीतरी भयानक घडल होत. तसं काहीही घडलेलं न हत य ात. हषल काका ला पूणपणे नैस गकच मृ यू आला. या या र ा या गुठ या झा या.डॉ टरांना ते माहीत आहे.आ ण तेच खरं आहे.” “ अन याकाय करायचा य न करत होती याब ल तुमचा कदा चत काहीतरी गैरसमज झाला असावा.” “ ते अगद श य आहे. मला तने व ासात घेतलेले नाही.ती गूढ

आ ण रह यमयच आहे.जगात या कुठ याही पु षाला ती त या तालावर नाचायला लावेल. जाग क यांना मा ती तसे क शकत नाही. यामुळे ती तसा य न ही करत नाही फार.तु ही ी असाल तर तीचे पतळ तु ही उघडे पाडू शकता.पु ष असाल तर ते केवळ अश य आहे.ती कायम न पाप पणाचे स ग आणेल.असहा य पणे बघेल, तुम या ग यात पडेल.हे ती कसे करते दे वच जाणे, भाबडेपणा,बुजरे पणा..... दे वा.. दे वा...” “ मी मांजरासारखी भांडकुदळ आहे पा णनी पटवधन.आ ण मी ते लपव याचा य न ही करत नाही. गरज वाटे ल ते हा मी अ धकच होते.मी चावेन बोचकारेन ,पण भांडेन. “ “ कोणा व आ ण कशा या व तु ही भांडणार आहात?” पा णनी ने वचारले.” तुमचा नवरा या या वागणुक या, श ाचारा यामयादा ओलांडतो आहे असे तु हाला वाटतंय का?” तने आपले ओठ घ मटले.” म लद बु सागर बु सागरला तने स या कुठ याही पु षा माणे, वतः या नाद लावलंय. याला वाटतंय ती गोड, न पाप आहे, या जगातले वा तव तला कळलेले नाही. याला वाटतंय मी त यावर जळते आहे , तचा छळ कर ये.” “ त यावर जळ यासारखे काही आहे का ?” पा णनी ने तला मधेच तोडत वचारले. “ ते समजावे ही माझी इ छा आहे.” ती हणाली. “ म लद बु सागर बु सागर हा नर आहे, माणूस आहे,सवाना असते तशी यालाही ‘ ती ‘ भूक आहे. अन या त या कडे कोणी ये याची वाट बघत नाही,ती असहा तेचे तं वापरते.आ ण तला हवंय ते स या कर यासाठ काहीही करते. आ ण आता मी म लद बु सागर बु सागर वर ेम करते , या वषयी मला आदर आहे हणून सां गते क तु ही मला असा कोणताही सवसाधारण पु ष दाखवा क अशा कार या भूल थापां ना बळ पडत नाही.आ ण मी जळत

असेनही.कसं कळणार मला? अथात मी यासाठ तु हाला भेटायला आ ये ते यापे ा खूप वेगळच आहे.” “ ठ क आहे , काय सां गायला आला आहात तु ही इथे?” “अन याजरी हषल मरगल ला काका हणत असली तरी तो तचा नातलग न हता, तीच खरं चा र य काय होत हे याला समजलं होत.तो असं होता क याला ती आप या बोटावर नाचवू शकत न हती, तला याची भीतीच वाटायची.” “ का भीती वाटायची?” “ते मला नाही मा हती आ ण यासाठ मी कतीही खच करायला तयार आहे , काका चा त या वर काहीतरी दबाव होता, हे न क .” ” कशा प तीचा वचक होता?” “ तला याची भीती वाटायची पण आदरही वाटायचा. तने याची कधी खुशामत करायचा य न केला नाही कवा असहा य, न पपतेचा योगही केला नाही.तो जे सां गायचा ते ती करायची.” “ तु ही व श हेतू मनात ठे ऊन इथे आला आहात, तर सां गत का नाही मला ते?” “ तेच सांग याचा मी य न करते आहे,” पा णनी ने हसून मान हलवली.”तु ही इकडे कशा काय आलात?” तु ही काही गो ी समजून या ात हणून” “ पण या मा या ऑ फस म ये कशा आलात? मी या करणात आहे हे तु हाला कसे कळले?” ‘कनल बलदे व ने सं गतले मला” “हा कोण आहे?”

“ मा या काकांचा वयंपाक होता तो. शवाय, ाय हर, आ ण बराच काही, हरका या थोड यात हणजे.” “ यांनी काय सां गतलं?” “ याने सां गतलं क अन या गुळवणी डॉ टर कडे गेली होती, यांनी तला औषधा या अंमलाखाली आणून ती जे काही बोलली ते टे प केले, यात ती हणा ये क तने हषल मरगलचा खून केला आहे.” “ आ ण हे सव बलदे व ला कसं कळलं?” “ न मष जयकर ने सां गतलं., या यावर अन यास या आपला पाश टाकू पहा ये तो.” “ तस असेल तर तचा हेतू शु माहीत?”

आहे. पण न मष ला हे कसे

“ तनेच न मषला सां गतलं.डॉ टरांनी तो टे प तला ऐकवला, नंतर.” “ अ छा, हणजे तने न मषला सां गतलं, न मषने बलदे व ला आ ण बलदे व ने तु हाला. हे सव रेकॉ डग ब ल झालं, पण मा या ब ल तु हाला कसं कळल?” “ मला ते पो लसांकडू न कळल.” “ आता आपण जरा मूळ मागावर आलो ! तु ही या वषयाची चचा पो लसांबरोबर कशी काय केली?” “ पो लसच आम या घरी आले होते.माझी आ ण नव याची चौकशी करायला.” “ आ ण तु ही काय सां गतले यांना?” “ आ ही “

ांची उ रे दली.”

काय होते?”

“ यांना सग या कुटुं बाची सव मा हती हवी होती, सव भानगडीची, अन या,हषल चा मृ यू,वगैरे. सव वचा न झा यावर यांनी आ हाला सां गतलं क अन यातुम या कडे आली आ ण तु ही या त यातून वष मळवलत” “मग यानंतर तु ही यांना काय सां गतलं? “ एवढ सगळ ऐक यानंतर मी पूणपणे न रच झाले.” “ कती आधी घडल हे?” “ पोलीस जाता णीच मी गाडीत बसले आ ण इथे आले.” “ का?” “ कारण अस आहे पा णनी पटवधन,तु हाला बळ चा बकरा बनवलं जातंय ! मला पो लसां कडू न समजलं क तु ही अन याची व कली घेणार आहात.ती या लायक ची नाहीये. हा सगळा कार हणजे त या मो ा षडयं ाचा भाग आहे.” “ तु हाला वाटतंय क तने मरगल चा खून केला?” “ यू बन हसली.” तेच मी तु हाला सां गायचा य न कर ये, याला कोणीच मारलं नाहीये. याला नैस गक मृ यू आलाय, काय घडलय हे तु ही समजावून यावं असाच माझा य न आहे.” “ पण मग अन याअसा समज का पसरवेल क तने काकांना मारलं?” “ तने ते हेतू पुर सर आ ण ठाम अशा कारणा तव केलंय, मा या काका कडे पंचाह र हजार कमत असलेली ची मळकत होती या या मृ यूप ानुसार या जागेची खरी कमत कती आहे याची याला थोडीसु ा क पना न हती. कवा कदा चत अन यापासून फारकतघे यासाठ चा हा डाव असावा..” “ मला मृ युपा ाब ल सां गा.” “ यात अशी तरतूद होती क तो या घरात राहत असे ते दोन

मजली मोठ घर मला मळणार.गाडी,फ नचर मळणार, पण श ण पूण होई पयत अन या या घरी रा शकते. याने मला ,मा या नव याला आ ण कॉलेज ला रोख ब सी ठे वली.मृ युप ा या व थापकाला,सूचना दली क याचा हरका या नोकर बलदे व याला पुढ ल चार म हने कालावधीसाठ न या पगारावर नोकरीवर ठे वावे.अन या या शालेय श णाचा खच करावा,आ ण हे सव झा यावर जर काही श लक रा हली तर ती अन याला ावी. यात वनोद भाग असं क घर वकून आ ण हातातील रोख मळू न दोन लाख पंचवीस हजार एवढ च श लक काका कडे नघाली असती.” “ हणजे अन याला थोड यात काहीही न मळा या सारखेच होते.” पा णनी उ ारला! “ एकदम बरोबर!तो पूव खूप ीमंत होता आ ण मृ युप ात अन या या नावाने काही तरतूद कर याची व था याने यावेळ केली होती.” “ याला अन याआवडत न हती?” “ तस नाही हणणार मी, तो तला समजून यायचा.” “ सां गा पुढे, तु ही अजून अन या या हेतू ब ल सां गतलच नाही.” “ ती अ यंत कावेबाज आ ण शार आहे, तला फायदा बरो बर कळतो. मा या काकांची क येक एकर प डकजमीन आहे , अ ा याची बाजारभावाने कमत खूपच कमी आहे.पण लौकरच एक तेल कंपनी काकां या या जमीनी शेजार या जामीनत तेल संशोधनासाठ खूप खोल वहीर खणणार आहे. तसे झाले तर काही काळानंतर काकां या या प डक जागेला चंड कमत येईल ” “अन याला आपोआपच ती जागा वारसा ह काने मळे ल. ल ात या, मृ युप ात , ’ इतर सवाना सव दे ऊन झा यावर जर काही

श लक रा हली तर ती अन याला ावी. ‘ अशी तरतूद आहे. या जागेला कमत नाही यामुळे अन याला द या सारखे दाखवायचे पण य ात मळू ायचे नाही असे गृ हत ध न काकाने यावेळ , तशी तरतूद केली असावी. पण आता न जक या काळात ती जागा हणजे सो यासारखी होणार आहे ती हातची जाऊ नये हणून आता ती खुनाचे खोटे करण शजवून जागेची कमत वाढे पयत वेळ काढू पणा करते आहे. मृ युप अंमलबजावणीसाठ कोटात जाईल अशी व था कराय या तयारीत आहे. करण एकदा कोटात गेले क कोणीही तला ती जागा मळ यापासून रोखू शकणार नाही.” “ तु हाला असं वाटतंय क खो “ पा णनी ने वचारले.

ा खुनाची ती कबुली दे ईल ?

“का नाही? तला काय धोका आहे यात? ती जर हणाली क कबुली दे ते वेळ मी औषधा या नशेत होते तर ते तला हातही लावू शकणार नाहीत.” “ तु हाला वाटत खरच ती असे काही करेल हणून?” “अथात करेल ती, करेल न हे तर ती कर ये हे सगळे ” “ भाव नक सगळे मृ युप

ा तची झालेली क डी, मान सक उलथापालथ हे स कर यासाठ वलंब हावा या करता आहे?”

“ न क च,ती काय कर ये कळलंय का तु हाला? हषल काकांचे पुरलेले ेत वषा या तपासणीसाठ तला पु हा बाहेर उक न काढायचं आहे. या सवात जा तीत जा त वेळ घालवायचा आहे हणजे तो पयत जागेची कमत वाढे ल.“ “ ठ क आहे तु ही आता घरी गेलात तरी चालेल.काळजी करणे ही सोडा. तने काका या चॉकलेट म ये टाकले या गो या , या असायला पा हजे हो या, याच हो या, हणजे साखरेला पयायी गो याच हो या.”

बु सागर चा चेहरे ा या ध याने एकदम पडला.” पा णनी जागेव न उठू न उभा रा हला आ ण तला नरोप दे या या ीने हणाला,” थोड यात तुमचे काका हे नैस गक मृ यूनेच गेलत े .काळजी सोडा आता.” “ तरीही मला एक कळत नाही........” “ पा णनी त याकडे गंभीरपणे बघत उभा रा हला.” माझी खा ी आहे क तु हाला कळत नाहीये. या जागे मधून तेल येईपयतया करणाला वलंब लावणे हे अन या गुळवणी या फाय ाचे असेल तर मी तु हाला खा ीपूवक सां गतो क तु ही आज पारी इथे येऊन जी वधानं केली आहेत, या आधारे मृ युप ाची अंमलबजावणी करणारा यायाधीश हर यगभ ही या जागेची घाई घाईत व होवू दे यास म जाव करेल.” बु सागर खुच तून उठली, काहीतरी बोलायला गेली पण वचार बदलला.दारा पयत गेली , पु हा परत आली.आ ण हणाली.” हषल काका या मळकतीत जर ती तेला या खाणीची जागा समा व असेल तर आ ही यात वाटे करी आहोत.मी समजते जी तु हाला मी मांजर वाटे न कदा चत.” ‘’ मी हणीन क क तुम या आहारात काहीतरी कमतरता आहे.” “ का बरं? “ “ माणसा वषयी नेह नमाण होईल असा आ ण पुरेसा आहार तु ही घेत नाही “ एकदम रागाने उसळू न ती हणाली, “ तु ही थोडा काळ थांबा, तु हालाच अनुभव येईल क ती कैदाशीण कशी आहे ते. मग मला सां गा.” आ ण ताडकन नघून गेली. करण ८

सौ या ऑ फस चे दार उघडू न आत आली ते हा पा णनी सु ीम कोटाचे अ यावत नवाडे वाचत बसला होता.” कशी झाली सहल, सौ या?” “ मी या होटे ल म ये बसून समु कनारी नान करत अस या या आ ण लाटांवर तरंगत अस या या क पना मन:च ू समोर आणत होते !” “आ ण मी हेरंब खां डेकर बरोबर ावसा यक त वे, गु ा बाबतचा पुरावा, अस या घाणेर ा वषयावर चचा करत अस याचे मनासमोर रंगवत होतो.” “ आ ण आता सगळा वषय संपलाय?, कसा काय ?” अन याला शे फवर गोड गो यांची एक जा तीची बाटली सापडली. हषल चॉकलेट पऊन पडे पयत आ ण त या वर आरोप करे पयत ती नेहम े ीची बाटली नसावी असे तला अ जबात वाटले नाही.ती लगेच त या खोलीत पळत गेली आ ण या जागी वषा या गो या लपव या हो या तथे जाऊन शोधले ते हा तला कळले क या जा यावर न ह या.ते हा तला कळलं क तने शे फवर गोड गो यांची जादाबाटली ठे वली होती यात याच गो या तने घेत या हो या हषलला चॉकलेट म ये घाल यासाठ . कगले ने त यावर आरोप केला ते हा तला वाभा वक पणे वाटले क कोणीतरी त या गोड गो या ठे व या या जागी सायनाईड या गो या ठे व या आहेत. आ ण याच त या हातून मरगल ला द या गे या आहेत.” “ पण तने नाही द या?” सौ या ने वचारले. “ अधवट मा हती वर वसंबून तने घाई घाईत चुक चा न कष काढला. याच गो या वषा या समजून तने त यात टाक या.ती वतः ला दोषी समजू लागली.प र थतीज य पुरा ाचा हा फार मोठा दोष असतो सौ या. तु ही बटण पकडता आ ण यावर

जाक ट शवता आ ण वचार करता क बटण नघून आलंय जाक टातून.” “ पण गुळवणी ने त या खोलीत ठे वले या सायनाईड या गो या चे काय झाले असावे असे तु हाला वाटतंय?” सौ या ने वचारले. “ ही गो मा आप याला लौकरात लौकर पण शांतपणे आ ण समजदारीने शोधून काढायला लागणार आहे.. मनात आ मह येचे वचार येत असणा या त णीने वषा या गो या जवळ बाळगणे हे वाभा वकच आहे.” “ सर, मरगलने अन याचा जो छळ चालवला होता यामागे काय असावे?, या यावर तने ेम केले याला सोडू न कायमचे नघून जायला सांगायचे याचा वचारच क शकत नाही.” “ ते सांगणे ही मह वाची गो नाहीये., ती तस करणार होती ही बाब मह वाची आहे,, ती वतःला संपवायला नघाली होती याचा अथ तोच आहे. मरगल हा सैतानच असला पा हजे. गुळवणी ने केले या वधानावर वसंबून मला मरगल ब लच मत बनवायचं नाही.बर ते जाउदे , अन याचे काय केलं आहेस तू?” “ मी तला सोडू न दल बीच वरच.” पा णनी ने ाथक भुवया उंचाव या.” तला रहायचं होत तथे शांततेला. तला मी जे हा सां गतलं क सगळा वषय संपलाय, ते हा तला खूप बर वाटलं, ती अशी मोक या मनाची नाही आप या भावना दाबून ठे वणारी आहे. तला स या घरी पण जायचं नाहीये अन् कोणाला भेटायचं पण नाहीये.तीच हणणे आहे क नाहीतरी होटे ल चे भाडे उ ा पयतचे दलेलच े आहे तर आजची रा तथे राहवे आ ण सकाळ बस ने परतीन. “ तुला वाटतंय ना ती ठ क होईल?” पा णनी ने वचारले. “ मला वाटतंय . तसा तचा अंदाज येणे सोपे नाही पण ती हणा ये क ठ क होईन हणून.मा या मनात आले होते क कदा चत

तला न मषला फोन करायचा असेल आ ण तथे भेटायचं असेल. जे काही घडलं ते याने स या कोणाकडू न ऐक यापे ा तला वतःलाच याला सां ग याची इ छा असेल.” ‘’ तसे असेल न क च. चला आजचा दवस भरला असे समजू आ ण........”पा णनी हणाला ते ह ात कनक ओजस ने दारावर व श कारे वाजवलेली टकटक ऐकू आली.सौ या ने भुवया उंचावून खुणेनेच पा णनी ची परवानगी मा गतली. याने ही दार उघडू न ओजस ला आत घे याची सौ या ला खूण केली.ती दार उघडायला गेली “ आ ही अ ाच आवरा आवर कराय या बेतात होतो. तू खूप अधीर आ ण उ े जत झा यासारखा दसतो आहेस.काय झालं?” दार बंद क न ओजस आत आला , नेहमी माणे गुबगुबीत खुच या हातावर एक पाय टाकून बसला नाही,सरळ आ ण अधवट उठाय या थतीतच बसला.पा णनी या डो याला डोळे भडवून वचारले “ पा णनी, एखाद गो मला न सां गताओढवून घेशील का वतःवर?” “ काय झालं काय पण ?” “ मला आ य वाटतंय क ते कर याजोगा तू मूख कसा?” “ काय मूखपणा केलाय मी?” “ या गोड गो यांची बाटली तूच या त यात टाकणे आ ण या पोरांना ती काढ यासाठ पैसे दे णे.” ओजस हणाला. “ तुला अस तर हणायचे नाहीना क हेरंब खां डेकर मी हे केले असावे असे सुचव याचा य न करताहेत?” “ यांनी अजून तु यावर खास असा आरोप ठे वलेला नाही पण नंतर ठे वतील.स या ते सग या प रणामांचा वचार करताहेत.”

“ यां या म त ही क पना कोणी भरवली? “ तुला मा य करायला हव क गुळवणी ने या बाटलीत सायनाईड आहे असं आ हाने हंटल ती बाटली ....” “ तने तसा कोणताही आ ह धरला न हता.” पा णनी याला मधेच तोडत हणाला. “ तला तस फ

वाटलं होत.”

“ मला या प तीने वषय कानावर आलाय या नुसार तने डॉ टरांना या बाटलीत सायनाईड आहे असे खा ीलायक पणे सां गतले.” “ तुला अशा अनेक भाकड कथा कानावर येतील.पण मी ती बाटली त यात टाकली असेल अशा क पनेने तुला एकदम भडकायला काय झालं हे ऐक यात मला जा त रस आहे.” “ यांना सरी बाटली सापडली.” “ “ काय ? “ पा णनी दचकून ओरडलाच. “ बग आ ण इतरांना न र क न तू जे हा पोलीस चौक तून बाहेर पडलास ते हाच खां डेकर ना अंदाज आला होता क तू नेहम े ी माणे काहीतरी ध कादायक नाटक केले असशील.पो लसांनी त यापाशी जाऊन पु हा पाणबु ां ना आत उतरवले आ ण बाटली मळवली.अ’ “ ‘बाटली ‘ हणजे?” “ सरी एक बाटली. ती अगद आधी याच बाटली सारखी होती , यात शशाचे गोळे आ ण गो या हो या, आ ण या सायनाईड या हो या.! ” “ अरे दे वा ! “ पा णनी हळहळला. “ खांडेकर यां या

ीकोनातून वचार कर, यांनी तुला रंगे हाथ

पकडलाय. मा य आहे मला क तपासणी या तु या क पना नेहमी या चौकट त बसणा या नसतात.पण गोड गो यांची बाटली वतः त यात फेकून ती पोरांकडू न बाहेर काढू न अन याला नरपराधी स करायचा तुझा डाव असेल तर तू यात तुझं नाक पुरतं अडकवून घेतलं आहेस.” “ हे मी के याचा काही पुरावा आहे का ?” पा णनीने वचारले.. “ दोन मुलांनी तुला पा यात काहीतरीफेकताना ब घतलंय” “ कती बेसावध होतो मी ! अन याने बाटली साधारण कती लांब टाकली असेल याचा अंदाज या मुलांना दे यासाठ मी दगड भरकावून प हला.ते मुलांनी पा न खां डेकर ला सां गतले असेल.” “ खांडेकर ना हे सव हणजे पा णनी पा णनी पटवधन चा चम कार वाटला हणून तर यांनी पु हा मूळ बाटली सापड ये का हे पा हले. यांना जी बाटली मळाली ती खरी आहे असा यांचा दावा आहे.तू खांडेकर या जागी असतास तर हाच वचार केला असतास. यांनी एक अंदाज केला, तो बरोबर ठरला आ ण यांना पुरावा मळाला.” “कनक, तुला ही मा हती कशी मळाली?” “ मा या एका प कार म ा कडू न.” “ खांडेकर ती पेपर ला दे णारेत?” “ ते अ यंत नीतीम ल े ा ध न वागतात ! यामुळे पो लसांना ती बातमी पेपर वा यांना ायला लावणार आहेत.पोलीस याची मोठ नाटक बातमी कराय या वचारात आहेत.जे हा त यातून काढलेली ती बाटली गोड गो यांची नघाली,ते हाच खुना या करणाचे बारा वाजले.पण खां डेकर नी आ ह धरला क पा णनी पटवधन ने त यातून काढलेली बाटली ही अन याने टाकलेलीच बाटली होती याचा थेट पुरावा उपल ध नाही. यामुळे यांनी पु हा त यात पाणबुडे पाठवून आणखी एखाद बाटली आहे का हे

शोधायला लावलं, यांना ती मळाली. यात सकृत दशनी सायनाईड आहे.ते तपासायला दलंय.” पा णनी ने सौ या ला खूण केली.” अन याला फोन लाव.” सौ या ची बोटे फोन या डायल व न फरत होती ते हा ओजस हणाला, “ पा णनी तू केलेले नाहीस ना?” “ काय केलेले नाहीस ना?” “ती बाटली त यात तू टाकली नाहीस ना? “ “ तुला मी मूख वाटलो का?” “ पण यातून तू सुटून गेला असतास तर या सारखी योजना न हती ! सग या को ाला उ र मळाल असतं. खां डेकर चं जनमानसात हसे झाले असते.” “ थोड यात खांडेकर याला पा णनी पा णनी पटवधन चा ना मय चम कार हणतात ! ”तु या मा हतीसाठ सां गतो, ही काही माझी यु कवा चम कार नाही.पो लसां या स ांतामधील क या ांना समोर आण यासाठ मी काही गो ी करतो.सा ीदारा या तपासणी मधील खोटे पणा उघडा पाड यासाठ मी यांची उलट तपासणीही घेतो पण मी मु ाम पुरा ाची पेरणी करायला जात नाही.” ओजस चा चेहरे ा थोडा नवळला .तो खुच त जरा आरामात बसला.” मला कळलं तर बरंचहोईल, क तू हे केलेले नाहीस हे कसं स करणार आहेस?” “मी हे केलंय असे खां डेकर यांनीच स

क दे .”

ओजस ने मानेने नकार दला.” जनते या मान सकतेचा वचार केला तर खांडेकर ने याला हवंय ते स केलंय.” सौ या हातात फोन ध न हणाली.” होटे ल मधून सां गताहेत ही अन याहोटे ल सोडू न नघून गेली.”

“कोण आहे पलीकडू न बोलणारे?” ‘ मॅनेजर बाई आहे.” “बोलतो मी त याशी.” पा णनी ने फोन घेतला.” तु हाला ास दे तोय जरा, गुळवणी ब ल मला मा हती हवी आहे. तु ही हणताय क तने होटे ल सोडलं हणून? कसं सोडलं तने? ” एका त णाचा फोन आला होता , याने तचा नंबर मा गतला,मी दला. याने तला फोन के यावर ती दोघे मळू नदहा पंधरा म नटा पूव गाडीतून बाहेर नघून गेल.े , पण मला सां गा, तु ही कोण आहात आ ण तु हाला यात रस का आहे? ” “मी यांचा था नक पालक आहे. ” पा णनी हणाला आ ण ओजस कडे वळू न पु हा हणाला,” तर तू काहीतरी त ार करत होतास.” “ घाई घाईत तपास करायची तुला एवढ सवय आहे क आरामात तू काही क शकत नाहीस.ते आता काही रा हले नाही.तू आता तु या हाताखालचे गु तहेर कामाला लावणे, फोना फोनी करणे, रा ी अपरा ी कामे करणे असे दै नं दन कामकाज क शकतोस ! “पा णनी हणाला. “ काय हवंय तुला पा णनी ? “ “मला न मष जयकर ची सव मा हती हवी आहे. अन याचा यकर आहे.आ ण या याच बरोबर ती पंधरा म नटा पूव होटे ल मधून बाहेर पडली. मला हषल मरगल ची सव पा भूमीहवी आहे. तशीच यू बन जोड या ब ल सु ा. या करणात पोलीस काय करताहेत ते ही हवंय. याचा याचा यात संबंध आहे या सवाची मा हती हवी आहे.” ओजस हणाला. “कनल बलदे व मा या ऑ फस मधे आलाय. याने क येक वष मरगल साठ काम केलेआहे.तो एक नमुनाच आहे.मी याला सुचवलंय क तुला भेट.खर तर याला ऑ फस या वेळेत ये

हणून सां गतल होत पण मला या स या बाटलीचा अहवाल मळ यापूव च तो आला.मी याला तथेच बसवूनच इथे आलोय.” “ याला काय मा ह ये?” “सव काही. तो मरगल चा गेली तीस वष हरका या होता.मा या माणसाने जे हा याची मुलाखत घेतली ते हा या या ल ात आले क तो असा माणूस होता क या या नजरेतून काही हणजे काहीच नसटत नसे. मा या माणसाने अहवाल आ ण याचा सारांश दलाय पण याचे हणणे आहे क बलदे व शी मी च बोलले पा हजे. कारण काहीतरी था नक पातळ वरचा मु ा आहे जो अहवालात दे ता येत नाही. हणून मला वाटलं क आधी मी याचा जरा अंदाज घेतो आ ण नंतर वाटलं तर तू याला भेटू शकतोस. ” “बलदे व तयार झाला यायला ?” “ याला यायचं न हत” ओजस हणाला.” खूप त आहे अस भासवल याने, पण मा या माणसाने याला काही लाच दे ऊ केली येऊन तुला भेट या साठ या बरोबर तो तयार झाला. मरगल ने याला छदाम सु ा ठे वला नाही.” “ जा आ ण याला घेऊन ये इकडे.” पा णनी हणाला.“ आ ण तुझी माणसे कामाला लाव.तुझे सगळे अहवाल एक च आण, पटापट मा हती गोळा कर.” “ हे कतपत गंभीर असू शकेल?” ओजस ने वचारले. “ काय गंभीर असेल?” “ बग ने तु यावर बाटली ब ल आरोप करणे.” “खूप गंभीर.पण मी काहीही क न यातून बाहेर पडीन. मला काळजी आहे ती अन याचे काय होईल याची.” पा णनी सौ या कडे पा न हणाला,” डॉ. का तक कुठे जाणार होते काही क पना आहे का?” “ नाही मा हती. मी यां या ऑ फस ला फोन क न.....”

“ नको क फोन. यांची ती नस पो लसां शी संपक ठे ऊन असते.टे प रेकॉ डग ची बातमी त या माफतच बाहेर फुटली.” “ ठ क आहे कनक, आण या बलदे व ला इथे.” दारातून बाहेर पडतानाच ओजस हणाला, “ पा णनी तुला या करणात पटापट हालचाल हायला ह े ना? मला यासाठ काही खच करावा लागेल....” “ जेवढा हवा तेवढा खच कर. मा हती मळव हणजे झालं.” या या डो यातली काळजी सौ या ला दसत होती. “ काय घडलं असावं अस तु हाला वाटतंय सर्?” उ रा दाखल पा णनी ने खांदे उडवून यालाही सां गता येत नस याचा इशारा दला. “ तु हाला वाटत का अन याला आपण दलेली खुनाची कबुली आठवली असेल आ ण तनेच गोड गो यांची बाटली , यात शसे टाकून त यात फेकली असेल? “ “ ती का करेल तसे?.... आग थांब, तू हणतेस तसेच झालेलं असू शकते.” “ सर, काय व तु थती आहे बघा.आपण तला तचे टे प रेकॉ डग केलेले बोलणे ऐकव यावर ती हणाली क मला वचार करायला चोवीस तास ा. त या मनात जे काही करायचं होत ते करायला तला तेवढा अवधी मळाला. डॉ. का तक नी तला वाटे त सोडू का अस वचारलं यासाठ तने नकार दला होता. तेवढया अवधीत गोड गो यांची बाटली , यात शसे टाकून तनेच त यात फेकली हा अ यंत तकशु वचार आहे. तला माहीत होत क पुढे मागे के हातरी या बाटलीचा शोध घेतला जाईलच.” “असं कराय या ीने ती फार हणजे फारच शार असली पा हजे.” पा णनी वचारात पडू न हणाला. “ बायका शार असतात , तु हाला मा ह ये ! “ सौ या म क ल पणे

हणाली. “ मा ह ये. , तुला आ य वाटे ल पण यू बन , हणजे मरगल ची पुतणी, इथे येऊन मला त या ब ल सावध क न गेली. तचा अंदाज तु याच सारखा आहे अन याब ल.” तो पुढे काही बोलणार तेव दारावर पडली.

ात ओजस ची खुणेची व श थाप

“ तु याशी बोलायला बलदे व आलाय पहा इथे. मी आता कामाला लागतोय, कहो मोठ आ ण मह वाची बातमी मला येऊ घात ये, काही हवं असेल तर मला सांग मी लगेच खाली येतो.” करण ९ अ छा, तर तु ही पा णनी पटवधन आहात, ह तांदोलन करता करता बलदे व हणाला.

स

वक ल.”

“ हो, आ ण तु ही कनल बलदे व.” पा णनी थोडावेळ याचा अंदाज घेत हणाला. सरळ ताठ उभा रा हला असता तर तो चांगला सह फूट उंच भरला असता पण वयामुळे आता याच डोक थोड पुढे आलं होत, खूपच हडकुळा होता तो. “ बस खाली . ओजस ने मला सां गतलं क तुमचं मव खुपच उ कंठा वाढवणारे आहे, मला तु हाला काही वचारायचं आहे.“ “ वचारा पुढे, यांनी मला इथे यायला आ ण बोलायला हणून पैसे दे ऊ केले. मा या आयु यातला आजवरचा पैसे मळव याचा हा सवात सोपा माग होता. काय वचारायचे आहे तु हाला?” “ मला समजलंय क पोलीस मरगल या मृ यूची चौकशी करताहेत.”

“ काय बोलताय काय तु ही? “ याने वचारले.” यात चौकशी कर या सारखे काहीही नाही. आपण सगळे च जसे एक दवस जाणार आहोत तसं तो ही गेला.” “ तो गेला ते हा तु ही या या बरोबर होतात? “ “ हो, होतोच मी ते हा या या बरोबर.” “ मला हणायचय क या या या खोलीत.? “ “ नाही या या खोलीत न हतो, आत , जेवाय या खोलीत या खड या धूत होतो. साधारण हे काम मी करत नाही हे बायकांचे काम आहे. पण आज काल या कामाला बायका मळणे कठ ण आहे., कामवाली आहे पण ती आठव ातून एकदा येते नाही तासावर पैसे घेते, मला तर वेडच लागतं असं वचार केला तर.” “ तू पण तासावरच काम करतोस?” “ नाही मी तासावर नाही करत , पगार घेतो कामाचा आता मला ब दा सरीकडे काम क न पगार नाही मळवता येणार.मी मरगल कडे एवढ वष काम केलंय क मला स याकडे काम करावे अशी इ छा नाही.आ ही दोघेही एकमेकांना समजावून यायचो.” “ तू काय करणार आहेस पुढे?’’ मरगल ने मला पुढचे चार म हने अधा पगार मळे ल अशी तरतूद केली आहे. या जागेत तेल साठा मळाला नाही तर थावर –जंगम मळकत न मी सु ा नाहीये, मरगल या पुतणीचा नवरा तेल खाणी मधला त आहे, याला अस वाटतंय क यात तेल साठे आहेत , ती जागा वकावी हणून मरगल या तो गेले द ड वष मागे लागला होता. याने याला नाही सां गतलं, ना यात वहार करायला मरगलला आवडायचं नाही.” ‘’ पण हे खर कारण होत का?”

“ अ जबात नाही. मरगलचा अंदाज होता क वाट ब घतली क चांगला सौदा करता येईल. याला वाटत होत क म लद बु सागर बु सागर बु सागर चा या जागेवर डोळा आहे. माझाही तोच अंदाज आहे.पण मरगल चतुर होता, म लद बु सागर बु सागर बु सागर चे इरादे याने पूण क न दले नाहीत.” “ अन याब ल काय?” “ अतीशय चांगली मुलगी.एखा ा च ात या मुलीसारखी सुंदर,गोड. रा ी अ यास करायची,मला मदत ही करायची. हषल मरगल ने कधीच तचे कौतुक केले नाही.भयानक वागला त याशी तो. “ “ तू कती वष होतास मरगल बरोबर?” “तीस वष. याची बायको हयात होती ते हा याचा ाय हर आ ण माळ हणून होतो.ती गे यावर तो एकटाच राहायचा ते हा याचा हरका या हणून होतो.मी या या आ ण मा या साठ वयंपाक करायचो.. मी हातारा होत चाललोय पा णनी पटवधन ! “ तुझी नोकरी आता संपु ात आ यासारखीच आहे. पुढे काय करणार आहेस?” “ एखा ा नद या कनारी झोपडी बां धून राहीन , तकडे द णे या बाजूला नद त बरेच मासे मळतात यातून माझे भागवीन.माझी नका काळजी क .” “ मरगल कोण याही प र थतीत तुम या उव रत आयु याची काळजी घेऊ शकला असता अस तुला वाटत नाही?” “ याने कशाला यावी ?” “ तू याची अनेक वष

ामा णक सेवा केली आहेस हणून.”

या या बद यात याने पगार नाही का दला मला? आ ही दोघेही एकमेकांना काही दे ण घेण लागत नाही.”

“ या घरात आता तू काय करतो आहेस?” “ मला कोणीतरी हाकलवून ायची वाट बघतोय. मरगलची पुतणी आ ण तचा नवरा काही या घरी राहणार नाहीत.” “ अन या या या बरोबर कशीकाय राहत होती?” “ याने तला बोलावून घेतले होते.” “ मरगल गेला यावेळेची थती आठवून सां ग,काय घडलं ते हा?” “ मी तु हाला पाच म नटापूव सां गत या नुसार मी खड या धूत होतो” “ मरगल ने नस ठे वली होती “ “ दोन ठे व या हो या, एक दवसा,एक रा ी.१२-१२ तासां या पाळ त. या श त न ह या पण अनुभवी हो या.” मरगल ला काय ास होता ? “ “ दयाचा , पूव तो खूप जाडजूड होता.गेला ते हा याचे वजन एकशे पं या शी होते.” “ हे श नवारी घडले?” “ हो . श नवारी पारी.अन याश नवारी या घराचा पूण पणे ताबा घेत असे. पारी ती दवसा येणा या नस ला थोडी व ांती दे त असे.ती लोकांशी खरच खूप चांगली वागते. पुतणी आ ण त या नव याचे छान घर आहे सग या आधु नक सु वधा असलेल.ं ” “ते दोघे कायम मरगलला भेटायला यायचे का?” “ यायचे तर ! आ ण येक वेळ आ यावर अन या या पुढे काहीतरी वाईट वाढू न ठे वलेलं असायचं., तरी ती संयम ठे ऊन सवाशी चांगल कसा वागायची दे व जाणे.” “ या दवशी मरगल गेला या दवशी ती दोघ आली होती घरी

याला भेटायला ?” “ पुतणी आली होती....थांबा थांबा,... दोघेही आले होते.ते आत गेल,े या याशी बोलले, आ ण....” “ कती वाजता आले होते ते?” “अकरा या सुमारास.नंतर म लद बु सागर बु सागर हणाला क काहीतरी काम आहे,आ ण गाडी काढू न गेला.बायकोला यायला पारी परत येणार होता , या माणे आला ही.” “ मरगल गे या नंतर कती वेळाने आला?” “ फार उ शरा नाही.अन या याचे पारचे जेवण तयार करीत होती.टो ट आ ण साखरेला पयायी गोड गो या टाकून हॉट चॉकलेट. नंतर ती गे या सारखी वाटली. मला नाही सां गता येणारसाधारण न क पण दहा म नटासाठ असेल.मी माझे जेवण जेव या या तयारीत होतो. अगद ते हाच मी अन याची ककाळ ऐकली., नंतर ती धावतच खाली आली आ ण डॉ टरांना फोन केलं.नंतर पु हा धावतच जना चढली.मी ही वर गेलो ते हा हषल मरगल धापा टाकत होता.च कर येत होती याला,नंतर गेलाच तो.मला तरी तो गेला अस वाटलं.” “ डॉ टर यायला कती वेळ लागला?” “ फार वेळ नाही लागला.दहा पंधरा म नटे . आ यावर यांनी तपासलं आ ण हणाले क न शबाने फार वेदना न होता गेला तो.अन याला पण याने गो या द या आ ण झोपायला सां गतले.पुढची व था मी करतो असे हणाले., ती नंतर त या खोलीत जाऊन पडू न रा हली.” “ त या खोलीत जायला वयंपाक घरातून जावे लागते?” “ बरीबर, त या झोपाय या खोलीला ही अथ नाहीये.ती तळघरात आहे.जेमतेम एक बाथ म आ ण संडासाची सोय आहे.मला

कधीच कळल नाही क तला हषल ने पा याना असलेली एखाद खोली का दली न हती.ती यालाही खूप सोयी कर पडली असती आ ण रा ी अपरा ी के हाही तला लगेचच मरगल ला भेटता आले असते.” “ हषल कडे कधीच पा णे येत नसत पण यां या साठ खो या स ज असत.अन याआ ण दो ही पाळ तील नस साठ याने घरात बेल बसवून घेतली होती.” “ याने तुझे काम हलके केले होते?” पा णनीने वचारले. “ बलकुल नाही ! अन याआ ण मला या रा पाळ या नस साठ जेवण बनवावे लागायचे. तला रा ी सु ा अगद गरम खायला हवे असायचे.मी जेमतेम जेवण क शकतो फार चांगल नाही पण या दोन बायका याव न मा याशी दादा गरी कराय या, असंच बनव, तसचं कर वगैरे.” “ हषल ने कधी तुला यांना हवे तसे बनवायला लावले?” “ नाही कधीच नाही.” “ अन याला याने या या घरी का बोलावले रहायला?” “ तला घर मळावे हणून.तो त या आईला चांगला ओळखत होता.” “ती याची मुलगी असायची श यता आहे का?” पा णनी ने वचारले. “ मला ते समजायचा काय माग आहे?” “ मला वाटलं तस, तू हणालास ना क तो त या आईला चांगला ओळखत होता.” “ जे हा तो रा ी बाहेर जायचा ते हा मी हातात बॅटरी घेऊन या या मागे जात नसे ! “

“ पो लसांना अस वाटतंय क मरगल या मृ यू संबंधातील या घटना आहेत या पु हा एकदा चाचपून पहा ात.ते कदा चत तु याशी संपक करतील.” “ मला वाटतं तो यांचा ह क आहे.” बलदे व हणाला ‘’ या दवशी बु सागर जोडपे घरी आले होते ते हा ते वयंपाक घरात गेले होते का?” “ नाही , तसे मधे मधे नाक खुपस यासाठ आ ण नावे ठे व यासाठ ते घुटमळले असतील सु ा. या पुतणी ला आपले बोट सारखे कुणावर तरी आरोप के या सारखे दाखवायची सवय आहे.” “ तने तुला कधी काही सां गतलं का? कवा तू तला काही ?” “ बलकुलच नाही., तला काय करायचे ते मी क शेवट तो तचा होता.”

ायचो मी.

“ पण तुला नाही वाटत क ते या दवशी वयंपाक घरात गेले असावेत?” “ ती गेली असेल कदा चत. मला नीट नाही आठवत.पण ते काहीही असले तरी ती वर जाऊन हषल ला भेटली.नंतर तचा नवरा वर गेला आ ण हषल ला भेटला. नंतर तो गाडी घेऊन बाहेर गेला आ ण तला घे यासाठ परत आला.मला मा ह ये क तो वयंपाकघरात गेला आ ण आला. अस वाटत होत क तो अन याला शोधत असावा.मग तो वर गेला.हषल बरोबर दहा म नटे होता. यांना या या ब ल काहीही वाटत न हत. यांना फ खा ी करायची होती क याने मृ युप ात बदल केलेला नाही.” “ छान, मला फ

व तु थती जाणून यायची होती. खूप ध यवाद.”

बलदे व खुच तून उठला. “ तुला आ ण तु या या माणसाना , मला दले या पैशां एवढ मा हती मळाली ना? “ पा णनी हो

हणा यावर बलदे व पुढे हणाला,” आता आपण एकमेकांना काहीही दे ण घेण लागतं नाही.आपण पु हा भेटणार ही नाही. गुड बाय ! ” करण १० बलदे व गे या नंतर जवळ जवळ तासभर पा णनी येरझा या घालत होता. सौ या सारखी घ ाळाकडे बघत होती.शेवट तने वचारले, “ काम करणा या ी ला खा यासाठ तरी संधी मळणार का?” आप या चाल या या लयीत कोणताही बदल न करता तो हणाला.” आपण खायला मागवू इथे. डॉ.ड गरेयांना पो लसांनी संपक कर यापूव यांचं व माझं बोलणे होणे आव यक आहे. तसचं अन या गुळवणी ची भेट होणे ही मह वाचे आहे.तुला काय वाटत सौ या, न मष जयकर ला ती कुठे आहे हे कसे समजले असेल?” “ तने , मी जाताच लगेच याला फोन केला असेल. ती मुलगी हणजे एक कोडेच आहे.मला वाटतंय त या मनात काहीतरी चाललंय.” ओजस ने दारावर टकटक केली.सौ या ने याला आत घेतले. “ नराश झाला आहेस?” या या नेहम े ी या खुच वर आवड या थतीत बसता बसता याने वचारले. “ तुला दले या कामाचे कसे काय चाललंय” पा णनी ने वचारले. “ बरीच माणसे कामाला लावली आहेत मी. कोण याही णी अन याब ल कळे ल.” “ ए हाना तू तला हजर करायला पा हजे होतेस.ती जयकर बरोबर बाहेर पडली, तचा मागमूस काढणे तसे.....”

पा णनीला मधेच तोडत ओजस हणाला. “ तुला काय मा हती क जयकर बरोबरच बाहेर पडली हणून? “ “ वेडे पण क नको. वतः हॉटे ल या मॅनेजर नेच सां गतले मला तसे, जयकर आला आ ण त या खोलीची चौकशी केली. या दोघांना बाहेर पडताना मॅनेजर ने पा हले आहे. या मुलीने काहीच खा ले न हते.माझा अंदाज आहे क ते बाहेर पड यावर थम कुठे तरी जेवायलाच गेले असतील. जयकर ची नेहम े ीचे आवडते जेवायचे ठकाण कोणते हे शोधून काढ.” “ ते सव ठ क आहे पण तुझी मा हती घोळ घालणारी आहे.! ती जयकर बरोबर बाहेर गेलल े ी नाही.” “ या या बरोबर नाही ? “ पा णनी उ ारला. “ मी तुला अशी बातमी दे तोय क तुला हादरच बसेल.मॅनेजर ने सां गतले क या माणसाने तची चौकशी केली याने टू टोन ओ ड् ज ही गाडी आणली होती. तला वाटतंय क कोप यावर या पे ोल पंपावर ते गेले , हणून मी तथे जाऊन या सुमारास े डट काडावर कोणी कोणी पे ोल भरले ते तपासले ते हा असे आढळले क म लद बु सागर बु सागर बु सागर ने काड वर पे ोल भरले. मी.....” ते ह ात फोन वाजला. सौ या ने ओजस ला दला. ओजस ने थोडावेळ पलीकड या माणसाचे बोलणे ऐकले.नंतर पा णनीकडे पा न हणाला, “ पोलीसानी सव जागा चाळू न काढ या आहेत.दोन माणसे जयकर राहत असले या घराजवळ, दोन माणसे मरगल या घराजवळ, हणजे स या जथे गुळवणी राह ये, या ठकाणी नजर ठे ऊन आहेत.मा या माणसां नी जयकर या ठकाणी नेहम े ी खातो याचा शोध घेतला. याच हॉटे लात जयकर अ ा खात बसला आहे. एकटाच ! मु ा असा आहे क जर तो घरी गेला तर अलगद पो लसां या तावडीत सापडेल. यापूव तुला याला भेटायचं आहे का?”

“ तुझं एकदम बरोबर आहे, मला आधीच भेटायचं आहे याला. मी नघालोच लगेच, तु या हेरांना सां ग या यावर नजर ठे वायला.” ओजस ने तशा आव यक सूचना या या माणसाना द या.” तू याला भेट यापूव तुला काही सां गायचं आहे मला.” “ ते हढा वेळ नाही आता, मला हालचाल करायलाच हवी तातडीने.” “ मरगलचा अन यावर एवढा भाव कवा वचक का होता, हे मला समजलंय पा णनी ! मला तचा भूतकाळ ही समजलाय ! “ “ आ ण तुला हे पण समजलंय क तने म लद बु सागर बु सागर या बरोबर बाहेर पड यासाठ तीच व श वेळ का साधली?” “ नाही ते नाही समजलं” ओजस हणाला. “ म लद बु सागर बु सागर या प नीला वाटतंय क तला याचं उ र माहीत आहे. तने मला हे सां गतले ते हा मी हसलो.मला भेटायला ती आली आ ण नंतर गेली याच सुमाराला अन याने म लद बु सागर बु सागर ला फोन केला असणार. ती घरी पोचली ते हा आपला नवरा घरी नस याचे तला समजले असणार.तो कुठे आहे हे ती शोधून काढत असणार.तो सापडला तर ती न क काहीतरी करेल. याच दर यान पो लसां नी अन याआ ण म लद बु सागर बु सागर ला एक पा हलं तर पेपरात फोटो छापले जातील यांच.े ” “ मला क पना आहे याची.पो लसां नी तला गाठ यापूव तुझी व तची भेट होईल याची मी व था करतो “ “ सौ या, मा या बरोबर यायचय?” पा णनी ने वचारले. “ चला जाऊ या! “ “ पो लसांनी अन याला गाठ यापूव च जर मला ती भेटली तर काय क ?”

ओजस ने वचारले. “ तला संपका या बाहेर ने. कवा मा या कडे घेऊन ये. मी कुठे आहे ते मी तुला वेळोवेळ फोन व न कळवत राहीन. चल सौ या, “ “ तुला सांग यात अथ नाही फारसा पण काळजी घे वतःची.” ओजस हणाला. “ यांनी मला यात पुरतं ओढलय,उ ा या पेपरात खां डेकर मा यावर कशी आग पाखड करतात ते बघ. मीच आत अडकलोय आ ण मलाच बाहेर यावे लागणार आहे.” “ तु हाला वाटतंय खां डेकर तुम यावर तुटून पडतील?” सौ या ने वचारले. “ खांडेकर नाही करणार तसे काही , ते या बाबतीत त व न आहेत.ते य र या पो लसना सुचवतील क असे काही करणे यो य होणार नाही ,पण खां डेकर या मनात काय आहे हे ओळखून पोलीस पेपर वा यांना भरपूर खा पुरवतील.या उलट आरोपी या व कलांचे वतीने हणणे मांडायला कोणी मळणार नाही.” “ हणजे तुमचे हणणे आहे क पेपरातील तुम या वरील आरोपां ना तु ही नाका सु ा शकत नाही” सौ या ने वचारले. “ नुसते आरोप नाका न उपयोग नाही होणार.गोड गो यांची बाटली काही आपोआप त यात जाऊन पडली नाही.आप याला थम हे स करावे लागेल क ती कोणी टाकली, अ यथा.....” “ अ यथा काय? “ सौ या ने वचारले “ नाहीतर मी अडकलो यात.” सावकाश गाडी चालवता चालवता पा णनी सौ या ला हणाला. “ आपण जरा घटनांचा आढावा घेऊ या .आप या अन या गुळवणी ने काकाला वष योग के याची कबुली दली आहे.या णी तला

जाणीव आहे क ती सव अडचणी मधून बाहेर आली आहे.ती अ ा म लद बु सागर बु सागर सोबत बाहेर कुठे तरी आहे.ती याला सव अ यावत घटना सां गेल, दोघांना ही ही क पना नाही क पोलीस यांना शोधत आहेत. डॉ.ड गरेहे सव घटनांपासून र आहेत. संपकात नाहीत. म लद बु सागर बु सागर ची बायको अन यावर जळू नच आहे, तला संशय आहे क तने त या नव याला आप या जा यात ओढलं आहे.पोलीस एक कडे अन या या शोधात आहेत तर सरीकडे ज़ॉन जयकर सकृत दशनी या सव काराची जाणीव नसलेला असं आहे.” “ सकृत दशनी असे का हणता ? “ सौ या हणाली. “कारण कुठ या तरी शार ने, अन याला मदत कर या या हेतूने, या त यात गोड गो यांची बाटली टाकली आ ण जो पयत मी जयकर चा अंदाज घेत नाही,तो पयत मी संश यतां या याद तून याला बाहेर काढणार नाही.” “ समजा याने हे केले असेल तर?” सौ या ने वचारले. “ मग याला ते कबूल करायला लावायचे,आ ण पेपरात ना मय र या ती गो स केली जाईल असे पहायचे याच कारणा तव आपण याला भेटायची घाई करतोय..” थोडा वेळ यांनी शांततेत गाडी चालवली.गाडी लाव यासाठ जागा शोधून सौ या चा हात हातात घेऊन पा णनी फूट पाथ वर आला, कॅफे व न पुढे गेला आ ण गोल च कर मा न मागे आला.दारात उ या एका माणसाने काडेपेट ची काडी पेटवून सगारेट शलगावली. योती मधे याचा चेहरे ा दसला. ”पा णनी पटवधन “ तो दब या आवाजात हणाला. पा णनी थांबला.” चालत रहा, मी ही तु या बरोबर चालतो.” तो हणाला. तघेही एक चालले. “ तो आहे तथे?” पा णनीने वचारले.

“ अजून आहे.” “पोलीस जवळपास अस याची काही च हे?” “ अजून नाही.” “ तो काय करतोय तथे?” “ डेझट संपवतोय. कुठ याही णी तो बाहेर येईल. हणून तर या या आधी मी बाहेर आलोय.” “ ठ क आहे, तू पु हा मागे जा मी बाहेर थांबतो.तो जे हा बाहेर येईल ते हा पु हा सगारेट पेटव.” तो गेला ते हा सौ या पा णनी ला हणाली,” तथे पदाथाचा फारच छान घमघमाट सुटलाय. चांगल चकर अ असणार, आपण आत जाऊन काही खायचं का? यालाही आप या बरोबर बोलावू.” पा णनीने मानेनेच नकार दला.” ओजस या माणसाने जसं शोधलं क जयकर चे हे आवडते हॉटे ल आहे तसे पोलीस ही शोधून काढू शकतील आ ण इथे येतील., हा पहा आलाच तो ! “ दार उघडलं एक त ण बाहेर आला.र याकडे ी टाकली, सौ या आ ण पा णनी पा णनी पटवधन या दशेने वळला. ओजस या हेराने खुणे साठ सगारेट पेटवली. या त णाने,र याव न झपाझप चालायला सु वात केली.तो शड शडीत,आ ण जलद हालचाली करणारा होता. या यात नकारा मक उजा आ ण तणाव अस याचे जाणवत होते.शी कोपी, आप या आवडी नवडी मधे सतत बदल करणारा,आ ण एखादा उलटा नणय घेतला तरी सहज न बदलणारा असं वाटत होता. पा णनी हळू आवाजात सौ या ला हणाला,” चल, जाऊ या.” ते मु ामच हळू चालले जेणे क न तो त ण यांना ओलांडून पुढे गेला. “ न मष जयकर,?” पा णनी ने वचारले.एखादे टोकदार ह यार खुपसले जावे तसा जयकर हादरला.सावध झा या सारखा याचा चेहरे ा झाला. या चेहे यावर अ जबातच सलो याचे भाव

न हते., ते बघून मधाळ वरात सौ या याला हणाली.” अन या गुळवणी वषयी आपण जरा बोललो तर चालेल का?” “ कोण आहात तु ही? “ याने सौ या कडे बघत वचारले. त या हा या चा प रणाम हणून याचे भाव जरा सौ य झाले. “ म .” पा णनी हणाला. “ कुणाचे म ?” “तुझे आ ण अन याचे.” “ कशाव न?” “ चालत रा आपण.” सौ या हणाली. तने आवाजात असा काही आपलेपणा दाखवला क नणय जयकर नेच यायचा होता. “ चालेल ? “ याला मधे ठे ऊन सौ या आ ण पा णनी चालत रा हले.” काय आहे हे सगळे ? “ याने वचारले. “ मी पा णनी पा णनी पटवधन आहे वक ल. मी अन याला मदत करतोय.” “ तने स ला मा गतला आहे का तुझा? “ “

य पणे नाही पण डॉ.ड गरेने माझा स ला घेतलाय.”

“डॉ.ड गरे! “ जयकर चडू न उ ारला ! “ याने या सवात नाक खुपसलं नसतं तर सग यांचच अलबेल झालं असतं.” “ आ ा या घडीला तो एक अ यासाचा मु ा आहे. आपण सव यात कसे ओढले गेलो हे न उगाळता आप या सवाना अन याला मदत करावी लागणार आहे.” “ तला कोणा याही मदतीची गरज नाही. गरज कशाची असेल तर शांतता मळ याची.तु ही तला जेवढा खुलासा करत बसाल तेवढा तला ास होईल.”

“ मला काळजी वाटते क तु हाला अ यावत थतीची मा हती नाहीये.” “ उदाहरणाथ?” “ पो लसांनी डॉ टरां या दवाखा यावर छापा टाकला यांचक े डे वॉरंट होते. यांनी टे प रेकॉ डग चा ताबा दे याची मागणी केली.तो दे यावाचून पयायच न हता. नेमके यावेळ ते तथे न हते, यांची नस होती ते असते तर यांनी वरोध केला असता. मग टे प रेकॉ डग हे ण व डॉ टर यातील गोपनीय संवाद हणायचा का या बाबत कोटात करण गेले असते., तू काहीच ऐकले नाहीस यातले?” “ नाही” “ बर, अशा ब याच घडामोडी घड यात पण ते बोलायची ही वेळ नाही आ ण जागाही नाही. आपण मा या गाडीत बसून बोललो तर? तुला हवे तथे मी सोडीन.” “ मी मा या घरी नघालोय.” “ आ ा या प र थतीत तु या घरी जा यात शहाणपणा नाही, तुला सग या गो ची मा हती होत नाही तो वर , कारण पो लसां ना तुझी चौकशी करायची आहे.” “ माझी का चौकशी करायची आहे? “काही गो ी तुला सां गत या तर ती अन याला मदत ठरेल.” पा णनी अचानक थांबला “ मी मा या गाडीत जातोय सौ या, तू याला अ यावत थती सां ग.काहीही दडवून ठे ऊ नको. मी गाडी घेऊन येतो आ ण तु हाला घेतो.” जयकर ने सौ या कडे पा हले आ ण पा णनी ला वचारले.” ही कोण आहे तुमची?” “ माझी खाजगी से े टरी आहे, अनेक वष.मा या वसायाची तला इ यंभूत मा हती असते, या करणाची पण आहे.’

“ ठ क आहे आपण परत जाऊ, जाता जाता च बोलू.” “ तू बलदे व ला का सां गतलस अन या या कबुली जबाबा वषयी?’’ पा णनी ने अचानक वचारले. ‘ तु हाला काय माहीत मी सां गतलं?” “ कारण बलदे व ने म लद बु सागर बु सागर या बायकोला ला सां गतलं आ ण पो लसां ना कुठू न तरी ते कळलं” “ जर बलदे व ने सां गतलं असेल तर मी याला....” “ थोड सबुरीने घे.बलदे व हा बडब ा आहे, वतं आहे,जसा आहे तसा याला वीकारायला हवा.तो या करणात मह वाचा सा ीदार ठ शकतो. या याशी श ु व नको.” “ काय झालं सांगा मला.” “ पो लसांना ते रेकॉ डग मळा यावर यात कतपत त य आहे क ती फ औषधा या अंमलाखाली केलेली बडबड आहे हे पाहणे गरजेचे होते. हणून मी काही मुलां या मदतीने या त यातून ती बाटली शोधून काढली.कोरगावकर नावा या त ाकडे ती घेऊन गेलो, या या अहवालानुसार या सा या गोड गो या नघा या.” “ मग झालंच तर. जयकर हणाला. “ तने काकाला वष द याचं तला माहीत न हत, या गो या ायला ह ात याच द या आहेत हे तला माहीत होत. पण या बाबत नंतर तला शंका यायला लागली क यो य बाटली मध याच गो या द या ना.पण आता ती बाटली जर त यातून काढली गेली आ ण ती सा याच गो यांची....” “मला ही तसेच वाटले, मी डॉ.डोना ड,अन याआ ण पोलीस तघांनाही तसेच सां गतले. खून वगैरे काहीच नाहीये,या करणात काही त यच नाही असे सां गतले . पोलीस हसले मा याकडे पा न.कारण यांनी पु हा पाणबु ाना त यातून सरी बाटली

मळते का ते शोधायला सां गतले ती मळाली आ ण यात सायनाईड होते “ जयकर काही न बोलता पा णनी या शेजारी गाडीत बसला.” अन याकुठे आहे?” याने चौकशी केली “ मी तेच शोधून काढायचा य न करतोय.पोलीसंपूव तला, मला गाठायला हवं” “मला समजलं क ती....” जयकर बोलायचा थांबला. “ बोल. बोल “ पा णनी ने उ ु केले. “ मला नाही माहीत कुठे आहे ती.“ जयकर हणाला.” मला लपवा कुठे तरी , मी पो लसां शी नाही बोलू शकत.” “ का?” “ मला या गो ी माहीत आहेत यामुळे.” पा णनी ने तर या नजरेने सौ या कडे ब घतले.नंतर न बोलता शांतपणे गाडी चालवत रा हला. जयकर बोलेल या या ती ेत. “ तने सायनाईड मळवलं होत हे मला माहीत आहे. करण यावेळ माझा एक सहकारी सायनाईड वर एक योग करत होता. यासाठ जा त प रमाणात ते लागत असते. येक जार म ये व श प रमाण भरलेले असते, अगद तंतोतंत. योगासाठ व श सं येत गो या वापर या नंतर, जार म ये नेम या कती गो या श लक रा ह या आहेत हे वजन क न अगद अचूक पणे सां गता येते. तरी सु ा खा ी कर यासाठ याने या जार चे वजन केले ते हा दोन डझन गो या कमी अस याचे ल ात आले.मी याला हणालो क काहीतरी चूक होत असेल कवा वजना या का ात काहीतरी दोष असेल.पण याला ते पटलेले दसले नाही.पण ते हा खुलासा दे याची जबाबदारी माझी न हती. पण नंतर जे हा मी वचार करत रा हलो ते हा एकदम मला आठवले क अन यामा या बरोबर लॅब म ये आली होती ते हा मी तला

सायनाईड या जार ब ल सावध केले होते.” “ मग तू त या शी संपक केलास?” “ य न केलं मी , पण अशा गो ी फोनवर नाही ना बोलता येत.अथात मला प ह यांदा जाणवले क काहीतरी घडलंय, मा या मनात काय आले असेल तु हाला मा हती आहे.” “ आ मह या?” “मग काय केलेस तू?” “ मी तला मरगल या घरी,भेटायला गेलो.अशा गो साठ फोन वर वसंबून राहायला नको हणून.” “ तू पूव या घरी गेला होतास?” “ बलकुल गेलो होते.हषल मरगल शी माझे चांगले संबंध होते.खरं हणजे अन याला मी या या मा यमातूनच भेटलो थम.माझं आ ण मरगल चं कुटुं ब यांची क येक वष ओळख आहे.मी गेलो ते हा अन याघरी न हती बाजारात गेली होती.मला त या खोलीत जायचं होत पण मी तस क शक न अस च ह दसत न हत. आजूबाजूला नस हो या आ ण आ ण तो महा चतुर बलदे व ! मी एक चूक केली क आ या आ याचं अन याला भेट याची घाई केली, अधीर पण दाखवला, यामुळे या नंतर बलदे व ने कायमच मा यावर नजर ठे वली.शेवट मी याला व ासात घेतले.काय घडलं ते याला सां गतलं. याला वचारलं क अन याम ये काही वेगळे कवा व च जाणवले का तुला” “ याला जाणवलं होत का ?” “ आ हा दोघांना पण ! ती चंड तणावाखाली जाणवत होती.ती नेहम े ी सारखी अस याच भासवीत होती पण तला तो अ भनय जमत न हता., मग मी बलदे व ला सां गतले क मा या लॅब मधून तने सायनाईड आणलय आ ण यागो या तने त या खोलीत

ठे व या अस या पा हजेत आ ण मला या ह ा आहेत.” “ मग काय झालं?” “ आजूबाजूला नस चा वावर अस याने आ ण अन याकोण याही णी ये याची श यता अस याने, मी तथे जाऊ शकत न हतो पण बलदे व तसा समजून घेणारा आहे. हणजे तो जे हा तर यात घुसत नाही ते हा या या सारखा माणूस नाही. याने मला थांबायला सां गतले, त या खोलीतून बाटली शोधून आणली. यात थो ा गो या हो या.आ ण मला वचारलं क याच या आहेत ना?” “ तू काय केलास?” “ मी वास घेऊन पा हलं, एक व श कडवट बदामासारखा वास आला याचा.” “ बाटलीत कती गो या हो या ?” पा णनी ने वचारले. “ जेव ा गो या लॅब मध या जार मधून गायब झा या हो या बरोबर ते ह ाच.” “ नाही नाही थांब जरा , योग कर यापूव आ ण योगानंतर तु या सहका याने या जार चे वजन केले होते?” ‘’ हो “ “ यामुळे याला माहीत होते क नेम या कती गो या योगासाठ वापर या आहेत? जयकर ने मानेने होकार दला. “ हणजे जे हा तो हणाला क दोन डझन गो या कमी आहेत ते हा तो अंदाजाने सांगत न हता. तो.....” “

य ात या या आकडेवारी नुसार पंचवीस गो या कमी हो या.”

“ बलदे व ने तुला बाटली आणून दली ते हा यात नेम या कती गो या हो या?” “ खर हणजे मी मोज या नाहीत , मी अंदाज केला,कारण ते हढा

वेळ न हता., अन याये या पूव च मला तथून सटकायचं होत. आ ण मी तसच केलं, ती बाजारातून परत येत असतानाच मी तथून पुढे गेलो पण तने प हले नाही मला.मी वेगात होतो.” “ घरापासून कती अंतरावर आहे बाजारपेठ?” “ दोन-तीन चौक अंतरावर.” “ हे सगळ कधी घडलं?” ‘‘श नवारी मरगल गेला याच दवशी. साडे आकारा या सुमाराला.” “तुला यू बन ची गाडी दसली का ?” “ याची नाही, तो न हता तकडे पण याची बायको वर या मज यावर मरगल या बरोबर होती.” “ बलदे व काय करत होता तू आलास ते हा?” “ जेवाय या खोलीत या खड या व छ करत होता.” “ अन या या खोलीत जाताना जेवाय या खोलीतूनच जावं लागतं का?” “ हो.” तू त या खोलीपयत गेला नाहीस?” ‘’ तची खोली तळघरात आहे, या या ज या या टोका पयत गेलो,होतो,ती आली तर लगेच बलदे व ला सावध करायला. “ ‘’ टो ह वर चॉकलेट गरम करत ठे व याचे तु या ल ात आले का?” “ हो चॉकलेट ठे वले होते पण योत चालू न हती.” “ नंतर तू तला वषा ब ल वचारलेस का?” “ या पारी मी तला वचारणार होतो... पण तु हाला काय घडलं ते मा ह ये. मरगल गेला आ ण ती पूण पणे

कोलमडलीच.डॉ टरांनी तला गो या दे ऊन चौवीस तास झोपवून ठे वलं. ती जे हा उठली ते हा ती वेगळ च ी झाली होती. हषल ने तला कु या सारखी वागणूक दली होती.मला अस वाटलं क स या या वषयावर काही बोलायची गरज नाही.” पा णनी ने थोडावेळ आपली गाडी शांतपणे वचार करत चालवली. “ तने लॅब मधून या गो या घेत याचे यावेळ तुला सां गतले का?” “ हो सां गतले,ती असेही हणाली क त या घरातून या गायब झा यात. मी या वषयी काहीच बोललो नाही कारण या गो यांचा मरगल या मृ यूशी संबंध असू शकत नाही हे मला माहीत होते. आ ण काही काळ गे या नंतर याला नैस गक मृ यू आ याचे तला समजावता येईल.असा मला व ास होता.” “ पण तू बलदे व कडे गेलास ! “ “ गेलो आ ण याला टे प रेकॉ डग ब ल सां गतलं आ ण तला काय झालं असावं अस वाटतंय तेही सां गतलं. यावर तो हणाला क त या या कबुली जबाबाब ल म लद बु सागर बु सागर या बायकोला सांगने यो य ठरेल.” ” का? “ “ याच अस हणणे होत क मसेस म लद बु सागर बु सागर याची पूण तपासणी करायला लावेल आ ण ती सु झाली क बलदे व सांगू शकेल क याने त या खोलीतून या वषारी गो या हलव या आ ण मग सगळं च प होईल अ यथा अन या या मनात सतत तणाव राहील क डॉ.ड गरेकडे तचा कबुली जबाब आहे.” “ सायनाईड चा तो एक व श वास या गो यांना येत होता?” ‘’हो.” “ पण बाटलीत कती गो या हो या तुला माहीत नाही?”

“ नाही.” “ काय आहे ते सरळ सां ग, तुझा गो या या सं ये ब ल अंदाज काय आहे?” “ मोकळे पणाने सां गायचं तर मी मोज या नाहीत.” “ जयकर तू खोटे बोलतो आहेस ! “ पा णनी या याकडे रोखून पाहत हणाला. अचानक जयकर चे ओठ थरथरले. “ कती गो या हो या?’’ पा णनीने पु हा वचारले. “ एकवीस ! “ जयकर हणाला. “ आता मला कळलं क तुला पो लसां शी का बोलायच नाहीये “ “ पा णनी पटवधन मी पो लसां ना खरे कधीही सां गणार नाही.” ‘तुला क पनाच नाहीये क कोणा व द तुला लढायचं आहे. पो लसांना पटव या या ीने सु ा तू चांगला थापा ा नाहीस.तुझा सहकारीच सां गेल पो लसां ना क नेम या कती गो या कमी हो या या जार मधे.तू बलदे व कडू न बाटली ता यात घेताना कती गो या यात हो या ते मोजून न घेता बाटली घेतलीस यावर पोलीस व ास ठे वणार नाहीत. हगो ने तरी या मोज या हो या का?” “ मला माहीत नाही.” “ तू वचारलस तरी का याला या ब ल?” “ नाही” “ का नाही ?” “ मी...,मला...भीती वाटत होती.” आता कसं ! याच गो ीव न पोलीस तुला उभा फाडतील.ते तु या कडू न खर वदवून घेतील.आ ण ते झालं क अन या व द

थंड डो याने खून के याचा खटला दाखल होईल. यांना वाटे ल क तने या बाटलीत या चार गो या मरगल ला दले या चॉकलेट मधे घात या यामुळेच तो मेला., तू या गो यांचे काय केलंस?” “ मी पे ोल पंपावर गेलो, तथ या टॉयलेट मधे गो या टाकून पा या या ल ाबरोबर वा द या , बाटली वारंवार धुवून व छ केली आ ण केरा या ड यात टाकून दली. मी हे तु हाला हणून बोललोय, यांना मी कधीच सां गणार नाही.” “ तू तु या वचारांना समथन दे यासाठ बोलतो आहे.तुला मा ह ये क पो लसां या कडक पणापुढे तुझा नभाव लागणार नाही.तुला नीट खोटे सु ा बोलता येत नाही.तू अ त सावध पणा दाखवतोस पण ब चा आहेस तू. तुला यां या यु या नाही माहीत, ते तु या कडू न सव काढू न घेतील.” “ ठ क तर,”हताश होऊन तो हणाला.” मी आता काय करावं?” “ ते मला माहीत असतं तर बर झालं असतं “ पा णनी हणाला. करण ११ पा णनी ने आपली गाडी हम र याला वळवली. “ कुठे चाललोय आपण?” जयकर ने वचारले. “ अ ा तरी आपण जथे जा तीत जा त गद आ ण वदळ असेल अशा ठकाणी चाललोय.पोलीस तुला शोधताहेत , ब तेक मलाही शोधात असावेत. हणून मी वचार केला क तुला बरोबर यावं आ ण पो लसांनी अन याला शोध यापूव आपण तला शोध याचा य न करावा. आता मु य अडचण अशी आहे क आपण हे करण हाताळ याचा काही माग जोवर शोधत नाही तो पयत पोलीसाना तु या पयत कसे पोचू ायचे नाही.” “ काय प त आपण वापरायची?’’

“ मला हे उ र माहीत असतं तर अशा कारे आपण गाडीतून भटकत बसलो नसतो. एक गो तुला सां गू शकतो,जर अन यादोषी असेल तर तला व तु थतीला समोर जावेच लागेल.” “ ती नाहीये.मी तु हाला खा ीशीर सां गू शकतो, ती नाही दोषी.” “ तुला काय मा हती?” “ कारण मी तला चांगलं ओळखतो.” “ कारण तुझा त यावर व ास आहे, आ ण व ास असायचं कारण तुझं ेम आहे.” तु हाला ही तसच वाटत नाही?” “ अ ा तरी नाही.मी काही त या ेमात पडलेलो नाही. बर आहे तर मग, आपण काय रा भर अस गाडीतून फरत बसू शकत नाही.पोलीस मला शोधत असतील तर तर ते शोधून काढतीलच.मला, यांना हे काही सां गायच नाहीये.मी माझा वक ल दे ऊ शकतो, मला मा ह ये क दे ता येतो.” पा णनी पा णनी पटवधन चे यावरील मौन बरेच काही सां गणारे होते. “ माझं त न ध व करायला मी वक ल नाही दे ऊ शकत? तो मला स ला नाही का दे णार क मी गोवला जावू शकतो या सबबीवर कशाचेही उ र दे ऊ नको?” पा णनी ने मानेने नकार दला.” यामुळे प र थती आणखीनच चघळे ल.” सौ या ने पा णनी कडे मु ाम बघून याचे ल वेधून घेतले.” कनक ओजस ला काहीतरी तु हाला सां गायचं असेल असे तु हाला वाटतंय का?” सौ या ने वचारले. “ बरोबर आहे मु ा तुझा सौ या.” पा णनी ने मा य केले.

या माणसाचा काहीतरी ठाव ठकाणा....” पा णनी ने मान डोलावली नंतर जयकर कडे वळू न हणाला,” इकडे बघ न मष, मला मोकळे पणाने सां ग, अन याला कसलातरी ास होता हे तुला माहीत होत? कशाचा ास होता?” “ हो माहीत होत, पण अ ा, ते हा न हत. मरगल ची आम या ल नाला परवानगी न हती. यने तला र नघून जायला सां गतलं होत.का ते मला माहीत नाही पण मेले या ब ल वाईट बोलू ने पण जे हा जे हा मी या गो ीचा वचार करतो ते हा माझं र उसळतं.” “ अन यातु या साठ अनु प नाही अशी याची क पना होती का?” “ ब तेक उलट असेल. मी काही दे खणं दे व त नाही, सव साधारण आहे. मरगल वतःचे असे एकांतात आयु य जगला. याचेकडे भावनेला थारा न हता. तो एक असं थेरडा ...” जयकर ने वतःला पुढे शवीगाळ कर या पासून रोखले.” तने तुला कधीही सां गतले नाही क मरगल त यावर नेम या कोण या गो ीमुळे दबाव आणत असे?” “ याची त यावर अमयाद कुमत होती. मी या याशी आदराने वागायचा य न केला.तो कौटुं बक म होता.अथात तो वयाने मोठा होता.” “ बर, आपण आता जरा म लद बु

सागर बु

सागर ब ल बोलू.”

“तु हाला या या बायको ब ल बोलू अस हणायच आहे का?” “ नाही या या ब लच. नवरा.” “ या या ब ल काय?” “अन याला या या ब ल काय वाटायचे?” “ स या कोणाब ल सु ा वाटायचे नाही एवढे मै ीपूण संबंध होते. तो नेहम े ीच समंजस पणे वागायचा “ दोघांत काही वैय क आकषण?”

”छे ,छे , अ जबात नाही.” “ न क ?” “अथात, खा ीच आहे मला. म लद बु सागर ने लीना शी हणजे मृणा लनी शी ल न केलं आ ण मी.... हणजे अन या आ ण मा यातील ेम ..... हणजे आ ही ल न करणार आहोत.” “ त यात आ ण म लद बु नाही?”

सागर मधे समान धागा असा काही

“ काहीही नाही” पा णनी ने आपली गाडी मु य र याव न एका स या र यावर घेतली. “ कुठे जातोय आपण ?” जयकर ने घाब न वचारले. “ मी फोन करणारे एक.एका गु त हेराला मी कामाला लावलय आ ण या करणात याला काय काय समजलंय ते मला बघायचयं. मी फोन करे पयत अन याकुठे असू शकेल या येक श यतेचा वचार क न ठे व. तला कमान फोन व न कुठे संपक करता येईल हे कदा चत तुला आठवेल.” “ समजा आज मी घरीच गेलो नाही तर? ते वाईट दसेल का?” “ खूपच वाईट दसेल.पो लसां ना संशय येईल असे काहीही क नकोस.पण यांना सामोरे जा या पूव तु या हातात दोन तास आहेत, कवा तीन तास.काहीतरी संशोधना या कामात होतो असे यांना सां गू शकतोस तू.” “ समजा मी सनेमा बघत होतो अस सां गतलं तर?” “ ते या या ब ल सव वचारतील.” “ मी क शकतो ते.जो सनेमा मी आधीच ब घतलाय तोच मी सां गीन.” “ तो मोठया थएटर मधे असला पा हजे, जथे तुला कोणी ओळखणारे भेटणार नाही. तक ट घे आत जा, तक ट जपून

ठे व,थो ा वेळाने बाहेर पड. माझा फोन झाला क मी तुला थएटर मधे सोडतो. “ पा णनीला फोन बूथ दसला. गाडी लावायला जागा मळ यासाठ कोप या व न वळावे लागले. “ तु ही दोघे थांबा इथेच,” पा णनी ने ओजस ला फोन लावला.” काय नवीन? अन याचा प ा लागला का?” “ तचा नाही पण म लद बु

सागर चा लागला.”

“ आ ण ती या या बरोबर आहे ?” “ बलकुल नाही. याला शोध यासाठ तो या या लब चा सभासद होता यासवाना फोन लावले. आ ण नरोप ठे वला क मह वाचे काम आहे, तो आला तर मला फोन करायला सां गा हणून., थो ा वेळाने मला वाई ड कॅट नावा या लब मधून याचा फोन आला.तो हणाला क मी अ ाच लबात आलो आ ण नरोप मळाला.मी याला सां गतलं क मला फारच तातडीने हणजे अगद लगेचच अन याला भेटायचे आहे. यावर याचा तसाद एकदम थंड होता.तो हणाला ,ती जथे राह ये या घरी फोन आहे, मरगल या नावाने तो डरे टरीत सापडेल तथे फोन करा. मी याला हणालो क तो य न क न झालाय माझा पण दवाने संपक होत नाहीये. मी याला हे ही हंटल क ती सं याकाळ तुम या बरोबर होती अस कळलं. यावर तो हणाला क तु हाला चुक ची मा हती मला ये. एवढ तो हणा यावर याचावर बॉ ब टाकायचा न य मी केला. याला सां गतलं मी क मा या हेराने मला मा हती दली आहे क अन या गुळवणी हाय टाईड हॉटे ल सोडू न बाहेर पडली आ ण यावेळ त या बरोबर तु ही होतात.” “ याचा प रणाम काय झाला?’’ “ आर या पार असा हायला हवा होता. याने मला सां गतलं क

माझा न क च गैरसमज झाला आहे. मा या बोल यातील खोच आ ण प त, अ जबात आवडलेली नाही. मी अ जबात गुळवणी बरोबर न हतो, आ ण मी जर तेच वा य परत उ चारले तर या व मी कायदे शीर कारवाई करीन.” “ अ ा कुठाय तो?” मा या मा हती नुसार याच लबात आहे.मी मा या माणसाला खा ी करायला तकडे पाठवलाय पण तकडे पोचायला याला वेळ आहे अजून.” “ मला भेटायचं आहे याला कनक.” “अरे मग इथेच का नाही येत आ ण माझा माणूस मा हती दे ई पयत इथे बसत ? “ “ कारण मी एकदम पेटलोय आ ण मा या बरोबर कोणीतरी आहे जो मा या पे ा गरम आहे.” “ अन या गुळवणी?” “ वेडेपणा क

नको “

“ मग तो....” “ नाव नको घेऊ फोन व न.” “ याला भेटायला तू बाहेर पडलास” “ मला खूप मह वाची मा हती मळाली आहे. म लद बु सागर ला लबात गाठ याची संधी मी घेतोच.मला याची मुलाखत यायची आहे “ “ माझे काही म तेल वसायाशी संबं धत आहेत. यातला कोणीतरी या लब चा सद य असेलच.तुला गे ट काड ची गरज लागेल?” “ ते असेल तर सुकर होईल बरंच काही.पण वेळ घालवता येणार

नाही.मी सरळ लब या दारात जाऊन म लद बु बोलावणे पाठवीन. याने नकार दला ...”

सागर ला

“ तुला काही अडचण आली तर सां ग मला. काय करता येईल ते बघेन मी.” ओजस हणाला. पा णनी ने फोन ठे वला.गाडीपाशी आला तर जयकर न हता. “ जयकर कुठाय? “ “ याला काहीतरी सुचलं., अन याकुठे सापडेल हे याला खा ीलायक पणे समजलंय. जथे ती भेटेल तथे जावं य , फोन कर या पे ा अस यने वचार केला. “ “ कुठे आहे ती या ब ल काही हणाला तो?” “तू काढू न यायला हवं होतंस या या कडू न. याला असे मोकळे सोडायची क पना मला आवडलेली नाही.” “ पोलीस पकडतील याला? पण यां या पासून लांब राह याचे मह व याला समजलंय.” ” दे सोडू न , मी याला इथेच वाट बघत थांबायला सां गतले होते.तू ही ऐकले होतेस सौ या. तू याला रोखायला हवं होतंस.” पा णनी या आवाजातून चीड जाणवत होती. “ या या डो यात एखाद क पना आली ही ती अचानक येते तशीच अ ा आली आ ण या या ल ात आले अन याकुठे असेल ते लगेचच याला त याकडे जायचे होते.” “ बरं, कसा गेला तो? एकदम काही याने चालायला सु वात केली नसेल ! “ “ पे ोल पंपावर पे ोल भरायला आले या गाडी या ाय हर शी तो बोलला.तो याला घेऊन गेला.” “ याचा नंबर काय होता?” कुठली गाडी होती?” “ नंबर नाही माहीत, का या रंगाची म यम आकाराची सेडन होती.ब यापैक नवी होती.”

“ थोड यात तू नीट पा हलं नाहीस. “ “ खरंच नीट नाही पा हलं.” “ मा याकडे बघ सौ या, या तु या वागणुक व न वाटतंय क तू वेगळ च सौ या आहेस. माझा फोन होई पयत तू याला थांबवून ठे ऊ शकली असतीस. प सां ग मला, मोकळ हो.काय करत होतीस तू? कुठे ल होत तुझ?ं ” “ मी व कली करत होते.” “ काय? “ “ हो मा याकडे उ र होत आ ण मला वाटलं क ते उ र तु हाला जयकर ला सांगायचं नाहीये. तो सारखाच वचारात होता मी काय क हणून. शेवट मी याला ते उ र सां गतले .” “ ते ेमात आहेत, ल न करायचं आहे यांना. मरगल ने यांना आडकाठ केली होती.” “ थोड यात तू यांना ल न करा अस सुचवलंस ! “ “ हो. नवरा , बायको एकमेकां या वरोधात सा दे ऊ शकत नाहीत, यामुळे तसा स ला दला. तसे ते आधीपासूनच ेमात पडले आहेत, यामुळे केवळ अशी सा दे ता येवू नये हणून ल न केले असे कोणालाही स करता येणार नाही.” पा णनी बराच वेळ त ध रा हला. “ रागावलाय?” सौ या ने वचारले. “ नाही.” तो हसून हणाला. तुला जे श य होते ते तू केलेस. पण आशा आहे क बार असो सएशन क मट अन धकृतपणे काय ाचा वापर के याब ल तुला ता यात घेणार नाही. ! “ सौ या हसून हणाली. ” याने तु हाला अश य अशा प र थतीत आणून ठे वलं होत. तो शेवट सा ीदार आहे,तुमचं अशील नाहीये. याने तु हाला कायदे शीर ीने मह वा या गो ी सां गत या

हो या. उदा.चार गो यांचा हशोब न लागणे, तु ही ही गो लपवून ठे वली कवा पो लसां ना सां गू नको असा स ला याला दला असता तरी तुमची थती काय ाने अडचणीचीच झाली असती. हे समज या इतपत मला कायदा कळतो ! “ “ मला हे ही कळल क जयकर ला सा ीदारा या पज यात उभा क न याची गो सां गायला लावली रे लावली क युरी, अन या गुळवणी वरील गु हा स झाला हणून तला दोषी ठरवतील., ज हा सरकारी वक ल असं प व ा घेतील क जयकर ला खुनी त णीशी ववाह करायला म जाव करावा.” “ जे हा तो मला हणाला क अन याकुठे असेल याचा मला प का अंदाज आलाय,आ ण ती तथे असेल तर पोलीस तथे शोध याची श यता नाही, ते हा मी याला सुचवले क पो लसांनी याला त या व द सा ायला भाग पाड या पूव च याने आ ण तने युमा ला जावे आ ण ल न करावे. एकदा ल न झाले क काय ाने त या हणजे बायको या व द याला सा दे यासाठ पोलीस बळजबरी क नाही शकणार.” “ अथात सौ या, हे सगळ खर असल तरी प कार लोक याचा कसा अथ लावतील तुला मा ह ये.ते पोलीस आ ण सरकारी व कलांची वधाने घेतील, यातून असं तत करतील क अन याखुनी आहे पण स द करता येऊ नये हणून तने घाई घाईत ल न उरकले.” “ सर, परंतू हे सव करायला यांना वेळ लागेल आ ण तो पयत तरी तला थोडा अवधी मळे ल आयु य जगायला. नाहीतर एकदा का ती तु ं गात गेली तर बाहेर सुटून येई पयत तच ता य संपलेलं असेल तचा यकर गेलल े ा असेल. जयकर काही दवस :खात काढे ल, नंतर एखाद सहानुभूती दाखवणारी मुलगी याच डोक त या छातीवर ठे ऊन हळु वार थोपटे ल, या या केसातून हळु वार हात फरवेल, या यावर ब हणी सारखी माया करते आहे असे

दाखवून शेवट याची प नी होऊन जाईल ! “ “ सौ या, स या श दात सांगायचं तर तुला नाही वाटत क थांबायची तयारी दाखव या इतकं याचं त यावर ेम आहे.” “ अ ा आहे,पण इतक वष थांबायची तयारी कोण दाखवतो? ल ना या बाजारातली पधा बघा,एखाद चुणचुणीत पोरगी, वाटच बघत असेल ब हणी सारखी सहानुभूती दाखवायची संधी मळ ये का याची.” ‘’ तू जकलीस सौ या ! तू हे केलंस मला आनंद झाला.आपण तला शोध यात यश वी झालो असतो तर मी तला युमा कवा लास वेगास सुचवले असते आ ण ल न.” “ तु ही तला काहीच सुचवलेले नाहीये सर. वक ल हणून तुमची ववेक बु द आ ण कत याचा यो य वापर तु ही केलाय. मी याला प च सां गतलं क वक ल हणून तु ही याला कधीच स ला दे णार नाही क त याशी ल न कर हणजे त या व द सा दे याची वेळ येणार नाही.पण तू वतः नच ते क शकतोस.” “ ठ क आहे सौ या, मला म लद बु सागर चा तपास लागलाय जाऊया भेटायला याला. आ ण बघू काय हणतोय तो “ “.मी पैजव े र सांगते सर, क एखा ा सदाचारी माणसाला सा वक संताप येतो तसा आव तो आणेल, आपण अन या या जवळपास अस याचे सु ा तो नाकारील.” “ याने कनक या बाबतीत आधीच हे सगळ केलय ! “ “ समजा “

ओळख यात चूक झा याचा हा कार असेल तर?

“ तसे असेल तर मी फार मोठ जोखीम घेतोय. पण मला नाही वाटत. कारण म लद बु सागर हा अ यंत थंड डो याचा , स यतेचा बुरखा पां घरलेला खोटारडा आहे.”

“ तु ही तो बुरखा फाडू शकता?” “ मी य न क

शकतो.”

पा णनी ने लब या बाहेर गाडी नेऊन थांबवली. “ सा ीदार लागणार आहे तु हाला ? “ सौ या ने वचारले. “ लागेल, पण ब तां शी भाग मी सा ीदारा शवाय च पूण क न टाकतो. स या गाडीतच थांब आ ण क ला लढव.” पा णनी ने लब या दाराची घंटा वाजवली. रंगीत पोषाखात या एका नोकराने दरवाजा उघडला.पा णनी ने याचे नाव आ ण ये याचा उ े श सां गतला.तो माणूस दार लाऊन आत गेला.साधारण दोन म नटांनी,दार उघडले. एक शड शडीत, चांगला पोषाख घातलेला , भेदक घा या डो यांचा तशीतील एक माणूस दारात उभा होता. याने हात पुढे केला.” पा णनी पटवधन? “ याने वचारले “ बरोबर , आ ण तू म लद बु सागर बु वचारले. दोघांनी ह तांदोलन केले.

सागर ? “ पा णनीने

“ मला माफ कर , मी आत नाही बोलाऊ शकत तुला.आत मधे लब चे इतर सभासद आहेत आ ण आप यातील चचचा चुक चा अथ लावला जाऊ शकतो.” “ अगद काही हरकत नाही.” पा णनी हणाला. “ माझी गाडी इथेच बाहेर आहे आपण यात बसून बोलू.” “ तू एकटाच आहेस का?” “ माझी से े टरी मा या बरोबर आहे.” “ तस असेल तर आपण या कमानी या कोप या पयत जाऊ, तथे चांगलं आहे बोलायला.” एवढे बोलून तो पा णनी या संमतीची वाट न बघता झपझप चालत कमानी या कोप या पयत पोचला “ आज रा ी मला एक चीड आणणारा अनुभव आला.” तो

हणाला. “ हो? “ “फोन व न कोणीतरी , गु तहेर सं थेचे वगैरे असतील ब दा, खा ीलायक पणे हणत होते क मी सं याकाळ अन या गुळवणी बरोबर होतो हणून” “ तुला ते ला जरवाणे वाटले?” “ यापे ा सु ा चीड आणणारे वाटले असे हणणे यो य होईल. कारण मी न हतो त या बरोबर.” “ तुमची ओळख आहे?” “ अथातच.” “ तर मग तु ही एक होतात अस कोणीतरी सुचवल तर यात चीड ये याजोगे काय आहे?” “ सरळ सरळ सांगतो मी. माझी प नी खूप शार, आकषक आ ण मोठया मनाची आहे पण शेवट त ी आहे. त या मनात असतं क आ हा दोघांम ये काही लफडं आहे. या त या समजुतीला काहीही आधार नाही पण वाटतंय तला तसं तर काय करणार? यामुळे मी त या बरोबर होतो असं खोचक पणे बोलल गेलं तर मला राग येतो. या गु त हेराची नेमणूक कोणी केली आहे माहीत नाही पण असं वधान सा ीदारा या समोर केलं गेलं कवा वतमान प ाला दल कवा छापलं तर याला जबाबदार असणा या व द मी दावा ठोकेन. माझी भू मका मी प केली आहे ना?” “ एकदम प केली आहे.” “ तर मग या पा भूमीवर मी उ रं ायला तयार आहे यामुळे गैरसमज र होतील.पण मी तु हाला आधीच इशारा दलाय ल ात ठे वा.” “ स या श दात, तु ही त या बरोबर होतात अस मी स या

कोणाला सां गतलं तर तु ही मा यावर नुकसान भरपाईचा दावा लावाल?” “ मी ते वधान खोट आहे अस जाहीर करीन आ ण यामुळे मला घरी ास झाला, तर ... ओह पा णनी पटवधन तु ही वक ल आहात तु हाला काय सांगायचं? तुम या नणयावर माझा व ास आहे.” “ ठ क आहे. इथे फ तू आ ण मी आहोत कोणी सा ीदार नाहीये., तु ही दोघे एक होतात का?” “ न त पणे न हतो.” “ तने तुला पारी फोन केला होता?” “ नाही.” “ ती हाय टाईड नावा या हॉटे ल मधे होती हे तुला कोण यातरी मा यमातून कळल होत का?” म लद बु सागर गडगडाट हसला, ते हा य अस होत क पा णनी ने वचारलेले सव हा या पद याने पार झाडू न टाकले गेल.े “ अरे, तुला खोटे अहवाल सादर क न ती गु तहेर सं था तुला उ लू बनव ये ल ात घे, यांना तसे क दे ऊ नको.तुला अनुभव असेलच क हे लोक असे अहवाल पाठवतात क यातून यांना आणखीन काम दले जाईल. यां या ाहकांना काय हवंय ते यांना ..” “ हाय टाईड हॉटे ल ची मॅनज े र हणाली क तु या जुळणारा एक त ण टू टोन ओ ड् स या गाडीतून आला,अन यागाडीत बसली आ ण तो नघून गेला.”

म वाशी

“ ती खूप लोक य अशी गाडी आहे.हजारो लोकांनी ती घेत ये. तसच मी पैजव े र सांगतो क मा या सारखे म व कवा दे हय ी असणारे,लाखो लोक असतील.” “ आ ण” जणूकाही मधे म लद बु

सागर बोललाच नाही असे

समजून पा णनी आपले बोलणे पुढे चालू ठे वत हणाला, “मॅनेजर हणाली क गाडी चालवणारा आपली गाडी शेजार या पे ोल पंपाकडे घेऊन गेला. या पंपाचे वहार तपास यावर तुझी गाडी चालवणारा आ ण तुझे े डट काड वापरणारा जो कोणी होता, याने पे ोल भरले आ ण लीप वर केलेली सही तु या सही शी जुळ ये ! “ पा णनी ने एवढे बोलून आपले बोलणे बंद केले. म लद बु सागर ने या या कडे भीतीयु आ याने पा हले. पा णनीने सगारेट शलगावली. जवळ जवळ तीस सेकंद या जीव घे या शांततेत गे यावर म लद बु सागर ने वचारले .” हे आणखी कोणाला मा ह ये पा णनी पटवधन?” “ मला मा ह ये, मी नेमले या गु तहेर सं थेला आ ण आता पोलीस जे हा या मॅनेजर ची मुलाखत घेतील ते हा यांना मा हती होईल.” “ ओह शी: ! या शेजार या पंपावर जा याचा गाढवपणा के या ब ल मीच मला लाखोली वाहतोय ! मला क पनाच न हती क माझा पाठलाग होतोय ! “ “ जे हा आकषक अशा या एक ाच येऊन हॉटे लम ये राहतात आ ण यांना भेटायला छान कप ातले बाबदार त ण महाग ा गा ामधून येतात, ते हा हॉटे ल चे मॅनेजस अ धक चौकस होतात.” म लद बु सागर ने आपली बोटे दोन तीन दा रागाने आपटली. “ सगारेट ?” पा णनीने वचारले. याने मान हलवून नकार दला. “ मग ? “ थो ा वेळाने पा णनी ने वचारले. “ मी वचार करतोय. “ “ वचार करणे यो य नाही होणार.” “ हणजे ? “

“ तू वचार करतो आहेस हणजे मला पटे ल अशी कोणती तरी कथा रचू पाहत आहेस. अस नको क .” “ का नको? ” “ माझं समाधान होईल एखा ा रचले या गो ीमुळे पण पोलीसां च नाही होणार. हणजे सु वातीला होईल कदा चत पण ते टकणार नाही. तू काहीतरी दडव याचा य न करत असताना यांनी तुला रंगे हाथ पकडल तर तू संपलास हणून समज.” “ स य हे दवाने व च

आहे.”

“ नीट ऐकून घे, तू खुना या करणात गुंतला आहेस. कतीही व च व तु थती असली तरी ती दडव यासाठ प रपूण अशी गो तू रचू शकणार नाहीस कारण नंतर पुढे मागे स य काय ते च हाटयावर येणारच आहे.मग तुला तुझी रचलेली कथा बदलावी लागेल. ती बदललीस तर स य आणखी दसपट भेदक होईल.” “ अन याला मदतीची गरज होती.” म लद बु

सागर हणाला.

“ आ थक ? “ “ ती तसे काही हणाली नाही.” “ मग काय व पाची मदत?” याने नराश होऊन पु हा बोटे आपटली. “ शांत हो.” पा णनी हणाला.” खोट बोलून पु हा गतत जाशील.” “ मला खोटे पणाचा आरोप केलेला आवडत नाही. तुम या मा हती साठ सांगतो पा णनी पटवधन, मी खोटे बोलत नाही.” “ म नटा पूव च तू मा याशी खोट बोललास,मा या हेराशी खोट बोललास,आ ण वेड लाग या सारखा पु हा एक मोठ अस य रचून सां गाय या य नात आहेस.” पा णनी चा आवाज भावनाहीन,संयमी, सहनशील आ ण राग न

आणणारा होता. म लद बु सागर ने आपले खांदे पाडले, पा णनी या व ासार या टणक शरीर य ी कडे पा हले आ ण नराशेने हसला.” “ मी यावेळ जरा जोशातच होतो; नाहीका? तरीही व तु थती बदलत नाही क मी असं सराईत खोटारडा नाही.” तू एखा ा मैदानी खेळाडू सारखा दसतोस. काय खेळतोस तू? टे नस?” पा णनी ने वचारले. “ कसं ओळखलस तू?” तु या खां ा चा आकार, या प तीने तू चालतोस याव न. कसा खेळ आहे तुझा?” “ खूप चांगला. पधत नाही खेळलो बरेच दवसात पण सराव खूप करतो.” “ चांगला टे नस पटू हो यासाठ सरावाची गरज असते. खोट बोल यासाठ तुझा फारसा सराव झालेला नाहीये. पो लसां ना आ ण पेपर वा यांना वेड करायचं असेल चंड सराव हवा खोट बोल याचा.” “ ठ क आहे मी तु हाला सगळ सरळ सरळ सां गतो.माझं बोलणे मा गोपनीय ठे वा मी...” “ मी तशी काहीही हमी दे त नाही , मी मा या अशीलाचे त न ध व करतोय.” “ मग मी काही सांगू शकत नाही.” “ पोलीस सु ा तुझे बोलणे गोपनीय ठे व याची हमी दे णार नाहीत. पेपर वाले पण दे णार नाहीत.” म लद बु सागर यावर जरा वचारात पडला. पा णनी ने सगारेट चे टोक बुटाने ज मनीवर चुरगळले.

“ अन यामला आवडते. बायकोला या प तीने वाटतंय तशी नाही पण ती चांगली मुलगी आहे. तला मरगल कडू न कायमच वाईट वागणूक मळाली. हषल मरगल मा या बायकोचा नातलग होता. माझा नाही.बायको याची एकमेव नातलग होती. मरगल या मालक ची काही इ टे ट आहे. माझा यावर डोळा नाही पण बायको याची एकमेव वारस आहे ही व तु थती आहे आ ण मी मूख नाही याचा वचार न करायला.! “ “ मला अन याब ल नेहम े ी सहानुभूती वाटायची मा या बायकोला , लीना ला बलकुल नाही. त या मनात कायम असायचं क एक ना एक दवस अन या मरगलला अडकवेल आ ण मृ युप ानुसार मोठा ह सा मळवेल.” “ अन या या ज माब ल काही उलट सुलट वाद आहेत.ती अनौरस मुलगी आहे. मरगल ला तची ही पा भूमी मा हती आहे. न मष जयकर या कुटुं बाशी मरगल चे मै ीपूण संबंध होते. जयकर आ ण तच ल न याला नको होत.” “ कारण काय?” ती अनौरस अस याने जयकर चे कुटुं ब ही गो हणून.”

वीकारणार नाही

“ वतः अनौरस अस याच अन याला माहीत होत?” “ मला नाही वाटत तसं “ “ मरगल तचा बाप होता का?” म लद बु

सागर जरा घुटमळला. “ नाही “ तो हणाला.

“ ठ क आहे सांगत रहा पुढे, तू चांगली सु वात केली आहेस. पण फार वेळ न घालवता सां ग. आप याला कती वेळ हातात आहे माहीत नाही.” “औषधा या गुंगीत तने डॉ टरांना कती सां गतलं आ ण नंतर

कती माहीत नाही पण मी समजतो क उरले या गो या तने त यात टाक या. गोड गो यांची बाटली अधवट भरलेली बाटली घरात होती यात मी बं क या शशा या गो या भ न ती याच त यात टाकली. नंतर मी अन याने मला फोन करावा हणून नरोप ठे वला. कारण मा या बायकोची मा यावर घारीची नजर अस याने मी फोन क शकत न हतो तला. तला नरोप मळाला ते हा तने मला फोन केला.पण लीना अस याने मला बोलता येईना यामुळे मी राँग नंबर आ याचं नाटक केलं. शेवट माही बायको जे हा तु हाला भेटला गेली, ते हा अन याशी बोलायची संधी मळाली.” “ तू बाटली कधी टाकलीस त यात?” “ काल रा ी” “कोणी पा हलं नाही तुला? आ ण हाताचे ठसे?” “ कोणी नाही पा हलं. बाटलीवर ठसे न उठ याची मी द ता गेतली होती.” “ तुला गोड गो या आ ण बाटली कुठे मळाली?” “ आ ही याच गो या वापरतो. साखरेला पयायी गो या हणून. मा या बायको मुळेच हषल मरगल या वाप लागला होता. मला अन याला सांगायचच होत क काळजी क नको. पो लसां ना बाटली शोधू दे , ते जे हा शोधतील ते हा यात सा या गो याच सापडतील आ ण दलेला कबुली जबाब आपोआपच अथहीन होईल. नंतर मला समजलं क पो लसां नी ती बाटली शोधली. आ ण आता सव वषय संपला.” “ आता मी तुला उरलेली कथा ऐकवतो.पो लसां नी स यांदा शोध घेतला, यांना आणखी एक बाटली मला ये. यात वषारी गो या आहेत यामुळे संपलेला वषय परत सु झालाय.ते अन याला शोधताहेत.ती सापडली क त यावर खुनाचा आरोप ठे ऊन अटक केलं जाईल.पो लसां ना वाटतंय क सा या गो यांची बाटली

त यात टाक यात मी जबाबदार आहे.” “ बापरे ! मी जे काय केलंय याला स मळाली तर माझं वैवा हक जीवन उ व त होईल. लीना मला घट फोट दे ईल. परत एकदा नैरा याने याने बोटे आपटली. “ पोलीस तु याशी बोलू इ छतात. तू काय सांगणार यांना?” “ मी खोटे सांगेन यांना काहीतरी बनवे गरी क न.” “ तस काही क

शकणार नाहीस तू.”

“ एक म नट ऐक, तू अन याचा वक ल आहेस. तू यात गुंतला आहेस , पो लसांना वाटतंय क सा या गो यांची बाटली तू फेकली आहेस त यात.” “ बोल, तू. चालू ठे व याच प तीने, जे हा तू तकशु वचारांती न कष काढशील, ते हा तुलाच कळे ल क तुझी मान फासात अडकली आहे.” “ गेलास उडत तू. ! तु या वतः या वाथासाठ तू मला स ला दे तो आहेस. पो लसां ना वाटलं क तू बाटली टाकलीस तर मी दोषमु होईन.तु यावर ते बालंट येईल.” “ आ ण तुला आवडेल ते?” ‘ मा या हण याचा उलटा अथ काढू नका.माझी प नी मला अनुकूल अशी साथीदार आहे.तसा मी सुखी आहे. तला एक लाभ दायक अशी इ टे ट वारसाने मळते आहे.तु ही जसे तुम या हताचे बघताय तसे मी मा या हताचे बघायचे ठरवले आहे. मी माझा वतःचा वक ल बघेन” तो उ ारला आ ण दाणकन दार आपटू न आत गेला.” पा णनी पु हा आप या गाडीत जायला नघाला. “ काय झाले?” तो गाडीत आ यावर सौ या ने वचारले. “ मला वाटायला लागल क मी तुला सा ीदार हणून नेलं असतं

तर बर झालं असतं.” “ का? काय हणाला तो? “ “ तो आधी बरंच काही बोलला पण शेवट जे बोलला तेच मह वाचं होतं” “ काय हणाला शेवट ?” “ वेगळा वक ल बघणार आहे तो वतः साठ .” “ या या कडे लपव यासारखे काय आहे क वक ल ावा लागतोय याला?” “ यानेच या सा या गो यांची बाटली आत शसे भ न त यात टाक ये.” सौ या एकदम उ े जत झाली आ ण उ ारली,” अहो काय सां गताय ! याने मा य केले हे? “ “ केले , पण फ मा या समोर. पज यात उभा राहील ते हा धादां त खोटे सांगेल तो.” “ मग आपण काय करायचे आता? “ “आता आपण खायचे “ पा णनी हणाला. सौ या ने काय घडले असावे याचा अंदाज बां धला, नंतर जरा अ ल त पणे हणाली. “ आता मला नाही खायचे.” करण १२ जवळ जवळ म य रा झाली होती सौ या त या खुच त बसून पा णनी कडे घाब न बघत होती . ते दोघे बाहे न जेवून ऑ फस मधे आ यापासून पा णनी सतत येरझा या घालत होता .बाहेरचे जेवण सु ा यांना चवीने घेता आले न हते.

“ घरी जा सौ या” पा णनी हणाला. तने मानेने नकार दला.” आप याला काही कळे पयत मी जाणार नाही. “ स वा बारा वाजून गेले आहेत. सं याकाळपासून पोलीस जयकर या घराजवळ ठाण मांडून बसले आहेत.साडे दहा वाजता यांना संशय यायला सु वात झाली क याने यां या हातावर तुरी दली आहे. “ सुमारे साडे अकरा ला यांची खा ीच पटली आता ते पुढ ल कारवाई करतील .पो लसांना माहीत आहे क अन याआ ण जयकर फरार आहेत . जयकर हा त या व चा सा ीदार असू शकतो यची सा सुर त राहील यासाठ हवे ते उपाय पोलीस करतील .” “ स या श दात सां गयचे तर ते दोघे ल न करणार आहेत याचा आगाऊ अंदाज ते बां धतील ?” सौ या ने वचारले. “ पोलीस मूख नाहीत ही क पना यां या डो यात या घटकेला आहेच.’ “ काय क

शकतात ते?”

“ बरंच काही.” “ उदाहरणाथ?” “ एक तर रा या या सीमेवरील नाके तपासू शकतात, वेगास कवा युमा मधे रे डओ या मा यमातून ेपण क शकतात. या दोघांना ल न कर याची एकच संधी होती ती हणजे पो लसां या ल ात ये यापूव च वतं वमानाने युमा ला जाणे.” सौ या जवळ जवळ रड या याच अव थेत होती.” मी यात मधे घुसले हणून ही वेळ आली तु ही येई पयत मी थांबले असते आ ण तु हालाच सांगू दले असते क वमानाने जा, आ ण...” “ व कलाने कायदा धा यावर बसवणे अपे त नसते.”

“ तु ही अ य पणे सां गू शकला असता.माझी आशा आहे क यांनी ल नाच सव जमवलं असावं.” पा णनी ने पुन येरझ या घालायला सुरवात केली. “ कनक ला समजलं असेल?” सौ या ने वचारले. “ तो सग याचाच एकाच वेळ आढावा घेतोय. याला समजेलच.” “ पो लसांना जी बाटली त यात मळाली यात वषारी गो या कती हो या?” “ आप याला अजून समजलं नाही. पोलीस आप याला व ासात घेत नाहीत अजून. हेरंब खां डेकर शार असतील तर करण कोटात आ यावरच कळू दे तील ते. ” “ जयकर आ ण अन याचे ल न झा यावर जयकर त या व द सा दे ऊ शकणार नाही आ ण तु ही हे करण सहज सोडवाल ? “ “ काहीतरी , कुठे तरी चुकतंय, ब याच वषारी गो यां या बाट याचा वषय वचारात यावा लागणार आहे.पो लसांनी एक त यातून काढली. जयकर ने एक संडासात टाकली, हणजे दोन झा या. नंतर एक गोड गो यांची बाटली त यात टाकली गेली होती हणजे एकूण तीन झा या. दोन वषा या एक साधी. “ ‘’ पण मग म लद बु बाटली ? “

सागर ने गोड गो यांची त यात टाकलेली

“ तो नाकारणार ते.पोलीसाना ते मा यावर आणायला आवडेल. आपण या हाय टाईड हॉटे ल वर अन याला का व कसे भेटायला गेलो या ब ल जर म लद बु सागर ने खोट कथा चांगली रचून सां गतली तर ते याला फार कठोर पणे नाही वागवणार.” “ पण तु हाला शोधून काढता येणार नाहीत असे या या गो ीत क चे वे नसतील?”

पा णनी काही बोलाय या आधीच फोनची रग जोरात वाजली.सौ या ने फोन घेतला, पलीकडू न ओजस बोलत होता. पा णनी ला जवळ उभे रा न फोन मधील कक य आवाज ऐकू येत होते.सौ या या चेहे या व न काय झाले ते ऐकायची गरज पा णनीला पडली नाही. याने बाहेर पड याची तयारी सु केली. लाईट घालवले, आपली हॅट घेतली. “ पो लसांनी या दोघांना युमा ला ल न कर यासाठ जाताना र यातच पकडले.तो मूख वतःची गाडी चालवत नघाला होता.पो लसांनी पेपर वा यांना बातमी पुरवली आहे., ओजस ने आप याला वाटे त या या ऑ फस म ये थांबायला सां गतलंय.” सौ या हणाली. पा णनी ने सौ या या कंबरे भोवती हात टाकले. या या खां ावर तचं डोक ठे ऊन तला मोकळे पणाने रडू दलं ! “ करण १३. कनक ओजस पा णनी या ऑ फस मधे पारी आला आ ण पा णनी या टे बलावर ता या वतमान प ाची चवड टाकली. पा णनी ने या पेपर कडे ल न दे ता वचारले,” कतपत वाईट आहे हे ?” “ ते यात पार शेवट पयत गेल.े खां डेकर ने कोणतेही वधान करायला ता वक वरोध केला.पण आप या दवाने साजट होळकर तथे होता याने पेपर वा यांसमोर वधान केले.” “ खांडेकर यां या ऑ फस मधेच?” “ हो आ ण ते सु दा यां या समोर. अगद मान डोलवत होते ते ते हा.” “ साजट हणाला पा णनी पटवधन वरोधी वक ल

असताना अनेक करणात याला अगद सहज बाजुला केलंय. त यातून काढले या सा या गो यां या बाटलीने पो लसां या डो यात अ जबात धूळ फेक झालेली नाही.” “ पा णनी , यां या ल ात आले क जयकर या लॅब मधूनच अन याने सायनाईड आणले. हणूनच जयकर जे हा या या घरी आलाच नाही ते हा यांनी कसून तपास चालू केला. यांना जयकर या या नेहम े ी या रे टॉरंट मधे एका माणसाला भेटलेला दसला आ ण याच वणन पा णनी पा णनी पटवधन शी जुळतंय.” “ ते दोघे ल नासाठ एक जातील या अंदाजाने यांनी युमा ला जाणारे र ते तपासले ते हा अलगद पणे या या हातात ते सापडले , सगळ पोलीस मंडळ अगद चमकताहेत पेपर मधे. त व न सोडणारे बग, मोठा सगार ओढताना साजट होळकर, अ ू ढाळताना ते जोडपे “ “ साजट ला, न ता नावाचा गुण असतो हे कधीच कळले नाही.” “ म लद बु

सागर चे काय? न ाने काही कळले?”

“ न ाने काही नाही, पूण शांतता आहे.तुला हा पेपरचा ग ा वाचायचाय ?” “ अ ा नाही “ पा णनी हणाला. आप याला कबूल करायलाच पा हजे क आप याला मोठा दणका बसलाय. एक ते नऊ आकडे मोजून झालेत पंचांकडू न, आप याला पु हा उठू न लढायला लागेल.पण याने वेदना होतील. अन या या भूतकाळाब ल काय? तुला काहीतरी समजलं होत ना?” “ ही घटना पंचवीस वषापूव ची आहे जे हा त या आईला मरगल ने याची खाजगी से े टरी हणून ठे वले होते.” ओजस हणाला. “ अरे बापरे ! हणजे तु या हण याचा अथ असा तर नाही क ती मरगल ची मुलगी असेल?”

“ असा एकदम घाई घाईत अथ नको काढू . “ “ पा णनी हसला,” तू तु या प तीनेच सां गत रहा कनक “ “ मरगल आ ण वे ले जे न स नावाचा एक माणूस भागीदारीत बां धकाम वसायात होते.अन याची आई रोझ गुळवणी यांची से े टरी होती. हशोब त या डो यात इतके प के असत क हशोब नसाला तेच काम करायला अधा तास लागे. फोन घेणे, नणय घेणे, अशा अनेक गो ीत ती तरबेज होती.” “ मरगल आ ण जे न स दोघेही त यावर ेम करायचे. वे ले ववा हत होता, रोझ ला तो आवडायचा. पण कुणीतरी वे ले या प नी चे कान भरले. याचे न म क न तने वे ले ला भागीदारीतील ह सा काढू न यायला लावला. याची मळकत हडप करायचा य न केला. जे हा ल न मोडकळ स येत ते हा हे सव कसं घडत मा ह ये तुला. पु ष बा रक सा रक गो ी ल ात ठे वून सां गू शकत नाही आ ण बाई मा जे हा सा ीदारा या पज यात उभी राहते ते हा सव बारकावे ल ात ठे ऊन सां गते ! ‘ “ ती पैशाची भुकेलेली होती आ ण वे ले कडे तगादा लावायची. शेवट नाईलाजाने वे ले आ ण रोझ यांनी योजनाब रीतीने धं ातील थोडी थोडी र कम बाजुला काढू न एका फंडात ठे वली जेणे क न वे ले ला या या प नीशी तडजोड कर यासाठ रोख र कम उपल ध होईल. वे ले ला प नीकडू न घट फोट मळा यावर रोझ आ ण वे ले ल न करणार होते.” “ अस असताना या अथ अन यावे ले च आडनाव लावत नाही आ ण गुळवणी हे आईच आडनाव लावते या अथ ....” पा णनी ने शंका हणून वचारले. “ वे ले ने गोळ घालून आ मह या केली. या नंतर साडेसात म ह यांनी अन याचा ज म झाला.” “ रोझ अडचणीत येईल अस कृ य का केलं याने?” सौ या ने

वचारले.” “ असे असेल क , जे हा रोझ ला कळल क तला बाळ होणार आहे, ते हा वे ले ला ल ात आलं क आपण संपलो. या या बायकोला या यावर भचाराचे आरोप करायला न म च मळाले, ती अशाच काही संधीची वाट पाहत असणार. या नंतर रोझ ने नोकरी सोडली, तच काय झालं कोणालाच माहीत नाही. तने मुलीला ज म दला, या नंतर काही म ह यातच ती गेली.” “ आता इथे एक मह वाचा मु ा येतो, तने एक प सीलबंद क न त या बँकेत दले आ ण सूचना दे ऊन ठे वली क तची मुलगी अठरा वषाची झा यावर तला ते ावे. यात काय ल हले होते सां गणे अवघड आहे पण एक अंदाज आहे क अन याअनौरस होती हे यात असावे.पण तने आणखीन ही काही ल हले होते यात यामुळे अन याला बराच वचार करायला भाग पाडले.” “ या प नंतर तीस दवसात ती मरगल ला भेटली. याने तला आप या बरोबर घरात रहायला आणले.आ ण तला श ण ायला सु वात केली.पण यां यात काहीही मायेचा ओलावा न हता, उलट तो तला घाबरवायचा. “ “ थोड यात “ पा णनी हणाला, “ या प ात अस काहीतरी होते क यामुळे सव च च बदलले. कदा चत भागीदारी संपु ात आणताना मरगल ने या या भागीदाराला फसवले असणे, वे ले या मृ यूत काही गूढ असणे, आ मह या नसणे, मरगल ने च गोळ घालून आ मह या भासवली असणे,असं काहीतरी उ लेख प ात असावा.” “ मला यात काय ल हले होते ते हवंय.” “ सरकारी व कलांना पण ते हवंय.” ओजस हणाला. “ आप याला अजून यात हवा तसा ेक मळत नाहीये. आप याला काही गो ी स द कर या साठ जे शोधून काढायच् आहे, या

करता हे प पुरावा हणून वापरता येणार नाही पण सरकारी वक लाला मा हे प खुनाचा हेतू स द कर यासाठ वापरता येईल.” पा णनी हणाला., “सरकारी वक लां या ीने पहा. मरगल आ ण तला पर परांब ल ेम न हत पण प ात या मजकुरा या आधारे तने याला घरी आणायला भाग पाडलं, श ण ायला भाग पाडलं, ती अनौरस अस याने आप या कौटुं बक म असले या जयकर शी ल न करायला मरगलचा वरोध होता, कालांतराने मरगल मेला आ ण अन याने डॉ टरांसमोर खुनाची कबुली दली.” कनक ओजस ने आपले खालचे ओठ अंगठा आ ण तजनी या चमट त धरले. “ या सग याला तू कसं खोडू न काढणार आहे पा णनी ? “ “ मला याची उ रं माहीत हायला हवी असतील तर मला वक लापे ा जा गार हायला लागेल.” ‘’ पोलीस याची मा हती घेऊ शकतात का ? “ ओजस ने वचारले. “ तुला नाही का मळाली ? तशीच यांना ही मळे ल.” “ पण तुला एक फायदा आहे पा णनी, तू थेट अन याला वचा शकतोस क प ात काय होते?” “पोलीस पण वचा न मा हती घेऊ शकतात “ “ असे काय?” ओजस ने वचारले. हाताने कपडे पळायची खूण क न पा णनी ने ओजस ला काय ते सुचवले. करण १४.

पा णनी तु ं गात या एका खोलीत अन या गुळवणी ला भेटायला आला होता. पड ा या पलीकडे ती शांतपणे आ ण समाधानी चेहे याने बसली होती. नेहम े ी पे ा जा तच सुंदर दसत होती. “ मला तु ही सा ीदारा या पज यात उभे करणार आहात ? “ ‘’ एक गो प पणे यानात घे, तुला पज यात उभं केलं तर आईने तु या कडे दले या या प ा ब ल तुला सां गावच लागेल. यामुळे यात काय मजकूर होता हे मला समजायला हवं.” पा णनी हणाला. “ मी तु हाला सां गतलं ना, क मी ते कधी ही कोणालाही सां गणार नाही.” “ तुझा वक ल हणून मला ते माहीत असणे गरजेचे आहे.तुला समजत नाहीये क प र थती कती नराशाजनक आहे. खां डेकर, सरकारी वक ल तु यावर लॅक मेल चा आरोप ठे वणार आहेत. तू हषल मरगल ला या या घरी तुला आणायला , तुझं श ण पूण करायला , या या मृ यू प ात उव रत वारस हणून तुझं नाव लावायला याला भाग पाडलस हणून. यामुळे युरी एवढे पूव ह षत होतील क तू याला वष द याचा थोडा जरी पुरावा सादर झाला तरी तू खुनी अस याचा नवडा दे तील.” “ मग आपण काय क

शकू?” तने वचारलं.

“ आपण व द वधाने क लॅक मेल केलेले नाहीस.”

आ ण यांना दाखवून दे ऊ क तू तसे

“ तु हाला हे कधी ल ात नाही का आले क मी या प ाचा खुलासा कर याचा य न केला नाही कारण सरकारी वक ल बरोबर आहेत ?” पा णनीने भुवया उंचाव या. “ मी लॅक मेल केलंय याला ! आ ण आणखी काही गो साठ

नाही केलं याची खंत वाट ये ! “ पा णनी ने दचकून तचे बोलणे कोणी ऐकले नाही ना याचा कानोसा घेतला.” तु या आवाजातला ती कटु ता काढू न टाक “ “ मरगल खुनी होता मा या वडीलांचा यामुळेच मा या आईलाही ाण गमवावे लागले.” “ तुला आईने दले या प ाचे काय केलेस तू?” “ जाळू न टाकल ते.” “ काय होत प ात?” “ आईने मला खुलासा केला होता क माझा ज म ववाह बंधनातूनच झाला होता.आ ण बरंच काही पण मी जे हा ते प वाचत गेले ते हा दोन ओळ मधले न ल हलेले अनेक संकेत मला मळत गेल.े भागीदारीतले काही वहार. हषल ने काही गो ीत अशी काही फसवणूक केली होती क वचा नका शाळे या .मोठया इमारतीचे बां धकाम यातूनच केले आ ण याची जबाबदारी मा या व डलांवर येईल अशी व था केली. मा या व डलांनी जे हा हे सव हषल ने च के याचा पुरावा दाखवला ते हा याने मा या वडलांचा खून केला.” “मा या आईने एक प बँकेत ठे ऊन दलंय हे हषल ला माहीत होते पण यात काय ल हलंय याची याला क पना न हती. याच गो ीची याला भीती वाटत होती.मा या आईला कतपत मा हती असेल याचे याला नवल वाटत होते. मी एक जुगार खेळले. याला सां गतलं क याने मा या वडलाना मार याचे पुरावे ता प ात आहेत.भागीदारी या वहारात केले या घोटा याचे ही पुरावे आहेत. या मुळेच या या घरी रहायला ताने मला बोलावले , श णाचा खच केला, हणूनच सरकारी वक ल जर हणतील क मी याला लॅक मेल काळे तर ते स य आहे ! “ “ तुला ते प

मळा यावर तू मा याकडे आली असतीस आ ण

मला मा या प तीने हे....” पा णनी हणाला पण याला मधेच तोडत ती हणाली. “ मी जेवढ केलं यापे ा तु ही अ धक चांगलं क शकला नसता., ल ात या, या प ात फ संशय कर यात आला होता, कसलाही पुरावा न हता. मी यावर एक जुगार खेळून याला लॅक मेल केले तु ही ते क शकला नसता.” “ मी गु त हेर लाऊन पुरावे गोळा केले असते.” “ नसतं श य झालं तु हाला ते. तो फार चतुर होता, पण कालांतराने याला कोणी पन मारली माहीत नाही पण या या ल ात आलं क नुसतीच पोकळ धम या दे ये याला. हणूनच मी आ ण न मष जयकर जे हा ेमात पडलो ते हा याने याचे कमी ह यार बाहेर काढले आ ण सां गतले क मी जर ल ना या नणयावर ठाम रा हले तर मी लॅक मेलर अस याचे आ ण अनौरस मुलगी अस याचे जयकर या कुटुं बाला तो सां गेल.” “आता सांगा पा णनी पटवधन , मा या वर या या खट यावर कतपत प रणाम होईल?” “असं दसतंय क जणू काही तूच याला मारलं आहेस.” “ मलाही तसच वाटतंय. आ ण तुम या दे हबोली व न तरी मला फार संधी आहे अस वाटत नाही.” पा णनी उठला , बाहेर गेला, प कार बाहेर होते यांना सामोरा गेला,” बोला काय हवंय तु हाला?” “ अन याची हक गत” एक प कार हणाला. “ ती तु हाला उ ा कोटातूनच समजेल.” “ बर , मग या करणाब ल सां गा, बचाव प ाची थती काय आहे?” “ माझी अशील ही योगायोगाने घडले या पर पर वरोधी घटनांची

शकार बनली आहे.” पा णनी ने उ रं दले. करण १५ रा य सरकार व द अन या गुळवणी असा खटला उभा रा हला ते हा प कारांचे ीने ‘ यात हवी ती सव ना मयता ’ होती. प कारांनी आरोपीचा अ यंत सुंदर हणून उ लेख क न आधीच स दली होती.आता हे सव ुत झालं होत क त यावर ेम करणा याला आता त याच व द सा दे यासाठ स केली जाईल कारण पळू न जाऊन ल न कर यापूव च ते पकडले गेल.े अशीही एक वदं ता होती क सरकारी वक ल अस स द करणार आहेत क वरपांगी लाजाळू आ ण सुंदर दसणारी आरोपी ही य ात अ यंत थंड मा याची लॅक मेलर आहे. आ ण जे हा मरगल ने त या या लॅक मे लग ला न घाबरता, तला जयकर शी ल न करायला वरोध केला ते हा तने याला वष योग क न मारले. या शवाय या खट यात अनेक कायदे शीर बाब चा थरार होता. आरोपीचा वक ल पा णनी पा णनी पटवधन, हा आप या ना व य पूण आ ण अपारंपा रक लु यांसाठ मनाला जातो तोच अशा लु या लढवताना रंगे हात पकडला गेला होता. सा या गो यांची बाटली त यात टाकून पा णनी पटवधन ने पुरा ात ग धळ नमाण केला असे स द कर यात जरी अडचण असली तरी सरकारी वक ल तशा य नात होते. औषधा या अंमलाखाली असताना डॉ टरां समोर टे प रेकॉडवर आरोपीने दलेला कबुली जबाब हा पुरावा हणून ा धरला जाऊ शकतो का ? हा तां क आ ण कायदे शीर मु ा ही होता. या े ातील वतुळात अस बोललं जात होत क या खट यात

पा णनी पा णनी पटवधन ला बचाव कर या सारखे फारसे काही नाही, सतत कायदे शीर ुट काढत राहणे , तां क बाब वर हरकती घेणे असे क न खटला लांबवणे एवढे च या या हाती आहे. तो हा खटला जकू शकेल का यावर दहा स एक या माणात पा णनी पटवधन या वरोधात स े लागले होते. आ ण आता. हेरंब खां डेकर कोटा या आवारात शरत होते... युर ची नवड झाली होती , यांना शपथ दली गेली होती. बगरांनी केलेले ाथ मक भाषण हणजे बचाव प ाला तखट पण स य श दात वा हलेली श ां ची लाखोली होती. यांनी या या भाषणाचा शेवट करताना हंटल, “ युरीत या स य ी पु षांनी आरोपी या व कलांनी प कारांना उ े शन ू केलेले वधान वाचले असेल, क ‘ माझी अशील ही योगायोगाने घडले या पर पर वरोधी घटनांची शकार बनली आहे ‘ आ ही स द करणार आहोत क आरोपी ही योगायोगाने नाही तर जाणून बुजन ू च खुनी, लॅक मेलर झाली.आ ण बरबाद या गतत गेली.” एवढे बोलून यांनी कंबरेत वाकून नाटक पणाने युरी नं अ भवादन केले.आ ण दमदार पावलं टाकत व कलांसाठ राखून ठे वले या जागी मांडले या आसनावर जागा अडव या सारखे बसले. यांचा आवेश असा होता क वरोधी प ाला ने तनाबूत करायची ताकद यां यात होती. “बचाव प ाला काही बोलायचं आहे का?” यायाधीशांनी वचारले “ अ ा यावेळ नाही बोलायचे.” पा णनी हणाला.” हणजे ाथ मक भाषण करायची गरजच नाही. कारण खां डेकर नी जे स कराय या व गना के या ते कधीही स द होवू शकणार नाही.” एव ाच बोल यातून.पा णनी ने खां डेकर या लं याचव ा भाषणातली हवाच काढू न घेतली. यायाधीश हर यगभ सरकारी व कलांकडे वळू न हणाले, “ तुमचा

प हला सा ीदार बोलवा.” “डॉ. नतीन राजे” बग नी नाव पुकारले. डॉ टरांनी पुढे येऊन शपथ घेतली. डॉ टरांची पदवी, सजन हणून यांची यो यता,या ब ल उलट तपासणीचे ह क राखून ठे वत पा णनी ने मा यता दली यामुळे या गो ी ब लचे खां डेकर यांना वचार याची गरज पडली नाही. “ डॉ टर,तु ही मरगल हयात असताना आ ण या या शेवट या आजारपणात या यावर ण हणून उपचार करत होता?” “ होय “ “ मरगल शेवट या घटका मोजत असताना तु ही या या सोबत होतात?” “ तो गे या नंतर थो

ा वेळाने मी आलो.”

“ याची यावेळ शारी रक थती कशी होती? तुमच नरी ण काय होते?” ‘ मा या ल ात आलं क वचेवर लालसर पणा आला आहे., एक पूव इ तहास आहे.....” “एक म नट,” पा णनी मधेच उठू न उभा रा हला. “ माझी या पूव इ तहासाला हरकत आहे कारण हो गो ऐक व आहे. डॉ टर मी समजतो क हे तु ही नसस ने तु हाला सां गतले या मा हती या आधारे हणताय.” “हो बरोबर.” डॉ टर हणाले. “ मग ते ऐक व आहे. तु ही फ शरीरा या बोला.” यायाधीश हर यगभ हणाले.

य

थती ब ल

“मा या ल ात आलं क वचेवर लालसर पणा आला आहे, याला जे हा झटका आला ते हा तो चॉकलेट पीत होता.”

“एक म नट,” पा णनी पु हा उठू न उभा रा हला. “ या उ रातला शेवटचा भाग वचारात घेऊ नये, चॉकलेट ब लचा. कारण तो भाग हणजे सा ीदाराने काढलेला न कष आहे.आ ण दलेले उ र हे, वचारले या ाचे नाही.” “ ते वै क य े ातील त हणून सा दे त आहेत. ते यांचे मत हे त हणून दे ऊ शकतात.” बग हणाले. “ यांनी वै क य न कष काढू दे त.पण प र थतीज य पुरावा या वषया मधील ते त नाहीत. जे ब घतले तेवढे च यांना सां गू दे . यो य वेळ येईल ते हा यांनी वै क य अनुमान काढू दे .” पा णनी हणाला. “ ओ हो, हा एक तां क मु ा आहे.” खां डेकर यांनी नाराजी केली. “ बचाव प आपणास सू चत क इ छतो क या खट याची प र थती बघता, तां क बाबी मधे काय ाने दे ऊ केले या येक सवलतीचा फायदा घे याचा आमचा इरादा आहे. याचा उ लेख सरकारी वक ल तां क बाब असा करत आहे ते य ात, आरोपी अ यायाने गु हेगार ठरवला जाऊ नये हणून काय ाने आरोपीला दलेले सुर ा कवच आहे. बचाव प ाचा आ ह आहे क यातील एकही संर ण ल ले जाता काम नये.” “ बचाव प ाचे हणणे मा य केले जात आहे. डॉ टरां या उ रातील चॉकलेट ब लचा भाग वगळ यात आला आहे. ” यायाधीशांनी आदे श दला. “ ठ क आहे.” बग चडू न हणाले. “ डॉ टर तु ही काय ब घतलंत? तु हाला जे दसलंय तेवढचं सां गा कारण तु ही अ ा स या व कलांनी काय हरकत घेतली ते पा हलंय.” बग हणाले. “ मी मरगलला पा हले. तो गेलल े ा होता. वचेवर मी लाल छटा

ब घतली.फरशीवर फुटले या कपाचे तुकडे ब घतले.मी खाली सां डलेले आ ण मरगल या शटवर ओघळलेले एक पातळ पेय पा हले याला चॉकलेट चा वास येत होता.” “ छान, जे हा कोटा या आदे शानुसार, मरगलचे पुरलेले ेत पु हा उक न काढले गेले ते हा तु ही हजर होतात? “ “ मी होतो हजर.” “ शव व छे दन

येत तु ही मदत केली?”

“होय” “ या येनंतर तु ही मृ यूचे कारण काय होते याचे अनुमान काढले?’’ “ हो.” “ काय कारण होते?” “ मी अनुमान काढले क हषल मरगल शरीरात वष गे यामुळे मरण पावला.” “ वषा या कारा ब ल तुमचे अनुमान काय होते?” “ पोटॅ शयम सायनाईड “ “ या उलट तपासणी.” बग वजयो मादाने हणाले. पा णनी उभा रा हला, ‘’ सरकारी व कलांनी उ लेख केलेली सव ल णे,तु ही मरगल ला पा हलेत ते हा तुम या ल ात आली होती?” “ हो “ “ तु ही या सवाचा वचार केला होता?” “ नाही, मी प हली ती.” “ तु ही ती काळजी पूवक वचारात घेतली नाही?”

“ या वेळ नाही.” “ का?” “ कारण या सव गो चे एक त मह व ते हाच काय अजूनही मा या ल ात आलेले नाही.” “तु हाला त

डॉ टर हणूनच बोलावले गेले होते?”

“ अथात” “ तो माणूस गे याचे तु हाला माहीत होते?” “ हो” “ तु हाला माहीत होते क दाख यात मृ यूचे कारण ावे लागणार आहे.?” “ हो” “ हणून तु ही शरीराची तपासणी क न आ ण आजूबाजू या वातावरणाचा अंदाज घेऊन मृ यूचे कारण न त केलेत?” “ हो , आ ण नाही सु दा.” “ हणजे काय?” “ हणजे मला हणायचं आहे क मी वरवरचीच तपासणी केली.” “ आ ण अशी वरवरची तपासणी क न मृ यूचे कारण काय असावे याचा नणय घेतला?” “ मी मृ यू दाखला सही क न दला.” “ टाळू नका डॉ टर .मी तु हाला वचारतोय क यावेळ तु ही कारणा बाबत नणय घेतला क नाही.” “ हो” “ आ ण तु ही ठरवलं क र

वा ह यात र ा या गुठ या होऊन

तो गेला? बोला डॉ टर, ठरवलं क नाहीत? “ “ हो” “ आ ण ते कारण नमूद क न तु ही दाख यावर सही केली?” “ हो सर.” “ आ ण आता तु हाला वाटतंय क ते कारण दे यात तुमची चूक झाली होती?” “ न क वाटतंय” “ आता तु हाला वाटतंय क मरगल र गुठ या होऊन गेला? “

वा ह यात र ा या

“ मला मा हती आहे आता क तो या कारणाने गेला नाही.” “ तु हाला मा य आहे क या या मृ यूचे कारण दे ताना तुमची चूक झाली.” “हो सर आ ण मला या मागची कारण ममांसा सां गायची आहे.” “मला ते ऐक यात स या तरी रस नाही. “ पा णनी हणाला .” मला एवढं च ऐक यात रस आहे क तु ही चुक चा न कष काढलात क नाही? हो कवा नाही या व पात उ र ा.” “ हो.” डॉ टरांचे ओठ रागाने थरथरत होते.” “ चॉकलेट या यामुळे र शकतात का?”

वा ह यात र ा या गुठ या होऊ

“ बलकुल नाही.” “ या णी मरगल गेला ते हा या या मृ यूचा दाखला आप याला ावा लागणार आहे हे तु हाला माहीत असेल ना?” “ अथातच, वाभा वकपणे.” “ हणून तु ही ते कारण शोध यासाठ आजू बाजूला पा हलेत?”

“ मी नेहम े ी या प तीने जसे इतर ही ल दे तो तसे.” “ तु हाला हणायचयं क तुमची नेहम े ीची प त ही न काळजी पणाची आ ण भ गळ पणाची आहे?” “ अ जबात नाही.” “ तु हाला हणायचयं क तुमची नेहम े ीची प त ही मृ यूचे कारण ठरव यासाठ वापरली गेली नाही?” “ न क च नाही.” “ तु हाला इथ या युर ची अशी समजूत क न ायची आहे का क या वेळेला मृ यूचे कारण ठरवताना,तु ही तुमचं ावसा यक कौश य,अनुभव,अंदाज सव काही पणाला लावले होते?” “ मला कबूल करावेच लागेल क वचेवरील लाली चा मु ा मा या डो यातून नसटला.” “ हणजे, तु हाला इथ या युर ची अशी समजूत क न ायची आहे का क यावेळ तु ही तुमचं ावसा यक कौश य पूण मतेने वापरले नाही?” “ हणजे... मी... चुक चे अनुमान काढले एवढे च मी हणू शकतो.” “ हणजेच तु ही तुम यातले सव कृ असे दले नाही.” “ मा य नाही हे मला, मी सव कृ असेच दले.” “ तु ही सव व तु थती आ ण प र थती वचारात घेतली होती?” “न कच!“ “ मग या हण याला अथ काय तुम या क वचे वरील लालसर पणा तु ही वचारात घेतला नाही?” “ यावेळेला या लालसर पणाचा मृ यू या कारणाशी काही संबंध असेल असे मला वाटले नाही.”

“ तुम या नजरेस तो लाल पणा आला होता?” “हो, ल ात आला होता.” “ मृ यूचे कारण ठरवताना जे अ य मु े गृ हत धरले होते यात हा पण मु ा होता?” “ हो वचारात घेतला होता.” डॉ टर हणाले. “ आ ण नंतरच ठरवलं क हा लालसर पणा र ा या गुठ या मुळे मृ यू आ याचे दाखवतो.” “ न क च नाही, उलट प ी, असा लालसर पणा सायनाईड मुळे कवा काबन मोनो साईड मुळे मृ यू आ याचे दाखवतो.” “ तुम या हे यावेळ ल ात आलं ?” “ हो” “ आ ण तु ही ते मृ यू चे कारण ठरवताना वचारात घेतले?” “ हो, एका अथ .” “ आ ण यावेळ सायनाईड मुळे मृ यू झाला असेल असे तु हाला वाटले नाही?” “ यावेळ नाही वाटले.” “ कारण काय?” “ कारण यावेळ मला यावेळे या प र थती मधील काही घटनांची मा हती न हती. या यामुळे नंतर संपूण करणाला वेगळाच पैलू ा त झाला.” ‘ या गो ची माहीती झा यावर नंतर या काळात तु ही तुमचे मत बदललेत ?” “ याचे ेत बाहेर काढू न व छे दन के यानंतर “ “ यावेळ तु ही या लालसर डागाचे मह व ल ात घेतले?”

“ हो” “ हणजे कोणी तरी नंतर तु हाला काहीतरी सां गतले हणून तु ही तुमचे मत बदलले?” “ नाही सर तसे नाही.” “कोणी तरी नंतर तु हाला काहीतरी सां गतले हणून वचे या लालसर पणाब ल तु ही तुमचे मत बदललेत ?” डॉ टर घुटमळले. असहा य पणे यांनी सरकारी व कलांकडे पा हले. “ मी अस हंटल क करणातील पूव इ तहास बघून .” “ जे हा तु ही पूव इ तहास असं हणताय ते हा याचा अथ कोणीतरी तु हाला सां गतलेली गो ?” “ हो” “ हणजेच तु ही तुमचे मत ऐक व पुरा ा या आधारे बदलले?” “ मी तसे हणालोच नाही.” “ वचे या लालसर पणाब ल तु ही तुमचे मत ऐक व पुरा ा या आधारे बदललेत ?” “ बर , ठ क आहे. तु हाला तसे हणायचे असेल तर “ “ आभारी आहे डॉ टर. “ पा णनी हणाला.” झालं माझं !” “ थांबा जरा डॉ टर, “ हेरंब खां डेकर उठू न उभे रहात हणाले. “ फेर तपासणीत मला काही . पु हा वचारायचे आहेत खरं तर मला अपे ा होती क याचा उलट तपासणीत अंतभाव होईल.” “ डॉ टर, तु ही आता का हणताय क हषल मरगल चा मृ यू, पोटॅ शअम सायनाईड ने झाला?” पा णनी पु हा उठला. “ एक म नट, या ाला माझी हरकत आहे.ही फेरतपासणी यो य नाही. सरतपासणीतच हा मु ा

वचारायला जायला हवा होता. काय घडलंय इथे ल ात या. सरतपासणी पे ा या मु य ् ाला उलट तपासणीत उ र दले गेले तर ते अ धक भावी ठरेल असा वचार क न सरकारी व कलांनी एक जुगार खेळलाय. तो आता यां यावर बंधनकारक आहे ! “ यायाधीशांनी आप या हनुवट वर बोटाने हलकेच चापट मारली. काय नणय यावा या सं मात ते दसले. “ मी जरा खुलासा क

का?” खां डेकर यांनी वचारले.

यायाधीशांनी मानेने नकार दला. “ मला वाटतं क प र थती पुरेशी बोलक आहे. मला अस वाटत क व तु थतीचा वचार केला आ ण काय ातील नयमावली पा हली तर बचावा या व कलांच हणणे बरोबर आहे. या कोटाचे काम हे एखा ा खेळा या पंचाचे असते तसे दोन व कलांमधील वादाचा नणय दे णा या पंचाचे नाही तर यायाची अंमलबजावणी करणे हे आहे. उलट तपासणी घेणा या व कलाचा ग धळ हावा हणून काही मह वा या घटना सर तपासणीम ये न आणता मु ाम उलट तपासणीत पुढे येतील असे सापळे सरास लावले जातात , अ ा असाच कार सरकारी व कलांनी केला पण पा णनी पटवधन यांनी अ यंत चातुयाने तो ओळखला आ ण यातून सुटले.” ‘’ परंतू, कोटाला याची पूण क पना आहे क सा ीदारा या तपासणी यथा यो य आहे क नाही हे ठरवायचा पूण अ धकार कोटाला आहे.मी आधी हंट या माणे हे काही दोन व कलांमधील काय ाचे यु नाही. मह वा या घटनांचा आढावा घे याचा हा य न आहे. कोट सा ीदाराला उ र ायची परवानगी दे त आहे पण याच बरोबर हे पण प पणे सू चत करत आहे क बचाव प ाचे सव तां क ह क अबा धत आहेत. डॉ टर उ र ा बग यांनी वचारले या ाचे.” आप याकडे ल वेध यासाठ डॉ टर मु ामच थोडेसे खाकरले “ सु वातीला मी न कष काढला होता क ,र ा या गुठ या

झा यामुळे तो गेला. शव व छे दानात दसले क र ा या गुठ या झा या न ह या. एवढे च काय यातून मृ यूचे कारणच उघड झालं नाही ! मृत शरीरात व श व टोचून ेत पुरलं गेलं होत. मृ यूचे जे काही कारण होते ते या वा मुळे न झाले असा वै क य या तक काढता येतो. या सवाचा वचार करता, माझे असे प मत आहे क पोटॅ शअम सायनाईड मुळेच याचा मृ यू आला आहे.” “ बास ! एवढं च मला काढू न यायचं होत, तु ही हवी तर पु हा उलट तपासाणी घेऊ शकता.” खां डेकर हणाले.पा णनी पा णनी पटवधन पु हा उठू न उभा रा हला, “ स या श दात सां गायचं तर,आता तु ही जे हणताय क तो वष योगामुळे मेला, याचे कारण असे आहे क सरे कोणतेही कारण तु ही दे ऊ शकत नाही?” “ तशा अथाने ते खरे आहे.” डॉ टर उ ारले. “ तु हाला या गो ीची क पना आहे डॉ टर, क काही करणात, दे शातले या े ातील सव म शा सु दा मृ यूचे कारण सां गू शकत नाहीत?” “ मा हती आहे पण अशी उदाहरणे फार आहेत असे नाही वाटत मला.” “ कती ट केवारी असेल?” “मला नाही वाटत क याचा काही संबंध आहे या याशी.” “ मला वाटतंय क संबंध आहे. काय ट केवारी असेल?” “ ती बदलती आहे.” “ हणजे ही ट केवारी काही माणात बदलते?” “ अशा प तीने मांडता येणार नाही पण यो य प तीने उ र दे तो.” “अगद अशाच प दतीने मृ यू आ याने कारण दे ता आले नाही अशी अ य करणे तु ही हाताळली आहेत का?”

“ हो “ “ तीन ते पाच ट के ?” “ होय” “ या तीन ते पाच ट केवारी मध या करणात, जथे नेमके कारण दे ता आले नाही या ठकाणी तु ही सायनाईड ने मृ यू असेच कारण दले का?” “ असमंजस पणे बोलू नका पा णनी पटवधन. न क च असे कारण दले नाही.” “ अशा काही तु ही हाताळले या आहे का?”

करणात तु ही दाखला दला

“नाही “ अशा काही करणात मृ यूचे कारण माहीत नाही असा दाखला तु ही दला आहे?” डॉ टर अडखळले, “ अं, अं नाही.” “ तु हाला कारण माहीत न हतं, तु हाला ते शोधून काढता आलं न हतं ! “ “ बरो बर.” “ तरी तु ही तसे दाख यात नमूद केले नाहीत ?” “ मृ यू या दाख यात, काहीतरी कारण ावेच लागते.वै क य वसाय करणा याकडे, अशा कारणां ची याद च असते, आ ण जे हा नेम या कोण या कारणाने मरण आले के काळाने अश य असते ते हा या याद मधील एखादे कारण दले जाते.” “ हणजे जे हा नेमके कारण समजत नाही ते हा तु ही का प नक कारण दाखवता.?”

“ तु हाला काहीतरी कारण ावेच लागते पण ! “ “ तेच हणायचयं मला, या ठकाणी तु ही कारण दे ऊ शकला नाहीत, तेथे तु ही सरळ सरळ काहीतरी कारण टाकले? “ “ हो अशा करणात टाकले. “ “ हणजे तुम या कडील कमान तीन ट के करणात तु ही जाणीव पूवक खोटा मृ यू दाखला दला?” “ खोटा नाही दला.” “ चुक चा होता?” “ मला नाही माहीत” “ तरी तु ही दाख यात नमूद केले क तु हाला कारण माहीत आहे?” “ सगळे च डॉ टर अस करतात.” “ आ ण तु ही पण करता?” “ तु हाला हवा तसा अथ काढा तु ही.” “ या करणात तु ही हणाला होतात क मृ यू सायनाईड ने झाला, हा अपवाद वगळता हे करण इतर करणा माणेच होत ? “ “ हे करण अगद

बे ब अ य करणा माणे नाही.”

“ का नाही?” “ कारण यात सायनाईड या वापरा या श यतेचा पुरावा आहे.” “ काय पुरावा आहे?” “ कातडीचा लालसर रंग” “परंतू तु ही र वा ह या मधील गुठ या मुळे मृ यू असे कारण दाख यात दले ते हा हा रंग तु हाला दसलाच होता ना?” “ होय.”

“ ठ क आहे , आणखी काय होत तथे?” “ आरोपीने वतः दलेला कवुली जबाब ! “ “ आता कसं बोललात ! तु ही नंतर या काळात दाखला बदललात याचे कारण हणजे आरोपीने दलेला कबुली जबाब आ ण यात तने केलेला वष योग , याब ल तु हाला सां गतल गेल होत.” “ ते अनेक कारणा मधील एक कारण आहे.” “ पण अ ा या ठकाणी तु हाला सां ग यासारखे ते एकमेव मह वाचं कारण आहे ? “ “ ते आहेच आ ण सरे हणजे अ य कोणतेही कारण न हते.”

य व पाचे

“पण तु ही अ ाच सां गतले क ब यापैक ट केवारी मधे तु ही मृ यू चे कारण सांगू शकला नाही हणून?” “ हो बरोबर आहे.” “ पण तुमचा दाखला तसे नमूद करत नाही.” “ मी मृ यू चे कारण दलंय.” तु हाला य ात मरण माहीत नसूनही व श कारण दे ऊन तु ही दाखला सही क न दला?” “ वै क य े ात ती च लत प त आहे.” “ ठ क आहे , “ पा णनी उलट तपासणी संपव या या हणाला.

ीने

खां डेकर यांनी यां या सहा यक व कलाकडे पा हले.आ ण कानात कुजबुजले. सकृत दशनी ते डॉ टरां या सा ीवर समाधानी न हते पण झालेले नुकसान कसे भ न काढायचे यांना कळत न हते. “ आणखी काही

आहेत?” यायाधीशांनी वचारले.

“ नाही.” खांडेकर यांनी मान हलवून नकार दला. यांची दे हबोलीच सां गत होती क सहा यका या कानात कुजबुज या मुळे आपली थती आणखीनच नाजुक झाली आहे. यांची पुढची सा ीदार होती मायरा शेर गल.ती सकाळ या स ात काम करणारी नस होती.शनवारी जे हा मरगल गेला ते हा त याच कडे जबादारी होती . तने सां गतलं क दर श नवारी अन या गुळवणी संबं धत नस ला जरा व ांती मळावी या हेतूने पार या सुमारास थोडावेळ वतः कडे जबाबदारी घेत असे. या श नवारी हणजे तो गेला ते हा सा ीदार नस घरा जवळ या कुंपणाजवळ होती आ ण याच वेळ तने बेल चा आवाज ऐकला हणून घाई घाईने मरगल ला पाहायला घरात आली ते हा याला आकडी आलेली दसली, याला ढास लागली होती आ ण फरशीवर ओक या सारखा व पडला होता, फुटलेला कप होता आ ण शटवर थोडे चॉकलेट सां डले होते. त या हे ही ल ात आले क ज मनीवर सांडलेले चॉकलेट अजूनही जरा गरम होते. “ तुला आणखीन काही जाणवलं का?” खां डेकर नी वचारले. “ एक कारचा वास “ “कसला वास?” “ कडवट बदामाला येतो तसा वास” “नस हणून तुला जे श ण मळालाय यात तुझा वषा ब ल अ यास झालाय?’’ “ हो”” “तुला जो कडवट वास आला तो कसला होता? “पोटॅ शअम सायनाईड चा.” “ तो तुला या ठकाणी आला?” “ हो.”

“ या उलट तपासणी “ खां डेकर हणाले “ सग यात थम तुला या वासाचे मह व कधी जाणवलं?” पा णनी ने वचारले. “ जे हा मी हषल ला पाह यासाठ ओणवी झाले ते हा लगेचच.” “ मा या ाचे उ र दे . सग यात थम तुला या वासाचे “मह व” कधी जाणवलं?” “ ओह ! मह व नंतर समजलं. जे हा मला समजलं क यात सायनाईड या वष योगाची श यता आहे.” “ जे हा डॉ टर याला भेटायला आले ते हा तू तथे हजर होतीस?” “ हो , होते.” ते हा कडवट वासाचे तू या या नदशनाला आणलेस का?” “ नाही सर” “ डॉ टरांनी तुला कडवट वास येतोय असे सां गतले का?” “ नाही सर, वासा ब ल चचाच झाली नाही.” “ डॉ टरांनी जे हा र वा ह यातील गुठ यामुळे मृ यू असे कारण दे ऊन दाख यावर सही केली ते हा यु तथे हजर होतीस का?” “ जे हा यांनी हे कारण जाहीर केले ते हा मी होते.” “ तू यांना सुचवलस का क कदा चत सरे कारण असू शकते हणून?” “ न क च सुचवलं नाही.डॉ टरांच अनुमान काम नाही.”

त करणे हे नस चे

‘’ तुला कधी अस वाटलं का मनात क यांचं अनुमान चुकलंय?” “ ओह ! काय चाललंय हे?” खां डेकर उ ारले ! ही सा ीदार हणजे त कवा न णांत असा डॉ टर नाहीये,ती नस आहे, तने थोडे

श ण घेतलंय इतकंच. काही व श घटना ती सां गू शकते यावर तचं मत घेण यो य नाही” “ अतीशय व थतच चाल ये ही उलट तपासणी.” पा णनी ने उ र दले.” तने सा ीत सां गतलं क तला कडवट बदमासारखा वास आला आ ण तो वास कशाचा होता हे तला मळाले या श णामुळे तला समजल. हणूनच हे जाणणे मह वाचे आहे क जर तला तो व च वास जाणवला होता तर तने डॉ टरांना सां गतलं का? कारण ही गो ती सहज क शकत होती. तसे नसेल तर पो लसांनी त या डो यात ही क पना घुसवली का?” “ हे अ यंत अ या य बोलणे आहे बचाव प ाचे.” खांडेकर कडाडले.” पो लसां नी त या डो यात ही क पना घुसवली असा कोणताही पुरावा नाही.” माझी जोरदार हरकत आहे याला. “ “ तु ही मला माझी उलट तपासणी पूण क न ा, मी दाखवून दे तो क ही क पना कुठू न आली ते.” “ हे आपापसातले भांडण बस करा.” यायाधीश हर यगभ हणाले.” हे खर आहे क ,सर तपासणीत हा सा ीदार मृ यू या कारणाब ल अ भमत दे यास लायक अस याचे दाखव यात आले नाही. पण पा णनी पटवधन यांनी वचारलेला हा त या या वेळे या वतना ब ल होता., तुमची हरकत मा य नाही , सा ीदाराने पा णनी पटवधन यां या ाला उ र ावे.” “ यावेळ तू कोणालातरी ल ात आणून दलेस का क तुला तो कडवट वास आला हणून?” “ नाही” ‘पो लसांशी कवा सरकारी व कलांशी चचा कर यापूव तुला यावेळ या कडवट वासा या मह वा ब ल काही क पना होती का?’’ “ नाही.”

यावेळ , या संगी, तुला वाटलं होत का क या वासाचा संबंध सायनाईड शी आहे?” “ अं.. नाही , या वेळ नाही.” “पो लसांनी नंतर या काळात जे हा तुला वचारला क वासाचा संबंध सायनाईड शी आहे असे तुला वाटत का , यावेळ तू ते वधान केलेस का?” “पो लसांनी नाही, सरकारी व कलांनी.” “ अरे बापरे ! द तूर खु हेरंब खां डेकर यांनी ! “ सरकारी व कलांकडे वाकून पहात पा णनी हणाला.” हणजे यावेळ थम तु या मनात ते आलं , बरोबर ना?” “ यावेळ प ह यांदा मी ते नमूद केलं” “ या वेळ प ह यांदा तुला या वासाचे मह व जाणवलं?” “ हो.” “खां डेकर यांनी वचारलं , क सायनाईड चा योग झाला असावा अशी शंका ये याजोगे तुला काही आढळलं का ? “ “ होय.” “ आ ण खांडेकर यांनी पुढे असही सां गतलं ना क बदामाचा कडवट वास हा सायनाईड चे अ त व दशवतो असे यांना वतःला माहीत आहे, आ ण तुला असा वास आला का हणून?” “ हो” “ तुला तो कडवट वास आ याचे तू यांना सां ग यापूव यांनी हे तुला सं गतलं ना?” “ ते मा या मनात आलं.” “ ते तु या प ह यांदाच मनात आलं का?”

“ हो.” ‘‘आ ण नंतर तुला वाटलं क तुला ते आठवलं होत?” “ ते हा मला आठवलं क मला तो वास आला होता.” ठ क आहे, झालं माझं ! “ पा णनी हणाला. खां डेकर हणाले , “ माझा पुढचा सा ीदार हा श ू धा जणा आहे., हणजेच बचाव प ा या बाजूचा आहे पण याची सा काढणे आव यक आहे. डॉ. का तक ड गरेया पुढे आ ण शपथ या.” डॉ टरांनी शपथ घेतली , वतःची ओळख क न दली,आ ण आरोपीशी ओळख अस याचे नमूद केले. “ या स टबर म ह या या पंधरा तारखेला, आरोपीने तुमचा ावसा यक हणून स ला घेतला होता ?” खां डेकर न वचारले.” “हो , घेतला होता.” “ या वेळ तु ही ठरवलं का क ती वतःला गु हेगार कवा दोषी समाजत आहे हणून?” “ हरकत आहे आमची या ाला.” पा णनी उठू न उभा रहात हणाला.” कारण ण आ ण डॉ टरां या मधील चचा ही गु त असते आ ण याच उ र ायला लावणे हणजे या दोघातील संबंधाना तडा गे यासारखे होईल.” “ हरकत यो य आहे. मा य कर यात येत आहे.” यायाधीशांनी आ ा केली. “ तु ही यावेळ आरोपीला सुचवले का क तला एक औषध – थ सरम पाजून तची तपासणी केली तर त यासाठ हतावह आहे?” “ पु हा याच कारणा तव हरकत आहे आमची “ पा णनी हणाला.

“ माझे पूव चेच मत आहे., हरकत मा य.” “ तु ही सतरा स टबर वा यापूव , तला ते औषध दे ले का?” खां डेकर न वचारलं. “” हो , दले.” “ जागते पणी ण जे सहसा सां गत नाही ते याने सां गावे हाच या औषधाचा हेतू होता?” “ हो,तोच होता.” “तुम या कडे यावेळ असले या टे प रेकोडर वर ते वनी मु त केलंय?”

ण जे बोलला

“ जर यायालयाची परवानगी असेल तर...” पा णनी पा णनी पटवधन उठत हणाला.” माझी हरकत आहे ाला, या कारणा तव क हा , कायदे शीर या वचार याचा अ धकार नसलेला आहे, या शवाय, अ ासं गक व मु य ् ाला सोडू न आहे आ ण ु लक,आहे. ण मुलगी यावेळ औषधां या अंमलाखाली होती, यामुळे ती यावेळ जे काही बोलली असेल ते का प नक व पाचे असायची श यता आहे, आणखी एका कारणासाठ हरकत आहे क तने जरी काही कबुली दली असेल तरी यासाठ आव यक आधार मांड यात आला नाही शवाय गु हा घड याचा संपूण पुरावा सादर नाही.” ‘’ आता आपण इथे सवात मह वा या कायदे शीर बाबीकडे वळलोय. “ यायाधीश हर यगभ हणाले. ”अथात कोण यातरी णी हे येणारच होते.मला ल ात येतंय या नुसार सरकारी वक लाना दाखवून ायचंय क अशा प तीने टे प रेकॉ डग केलं गेलं होत आ ण नंतर सा ीदार हणून या डॉ टर ना जायला सांगायचं.नंतर हे टे प रेकॉ डग आरोपीचा कबुली जबाब हणून सादर करायचा आ ण युर समोर तो वाजवून दाखवायचा.” “ बरोबर आहे तुमचे, “ खां डेकर हणाले.

“ इतर ाथ मकता अ ाप पूण झा या नस याने मी अ ा ही हरकत अमा य करतो.” “ तु ही असे टे प रेकॉ डग केले का?” खांडेकर यांनी वचारले.” केले असेल तर याचे नंतर काय केले तु ही” ‘‘ मी केले . नंतर पो लसां नी सच वॉरंट आणून ते मशीन आ ण टे प ता यात घेतली.” खां डेकर यांनी ते मशीन आ ण टे प डॉ टरांकडू न ओळखून घेतली आ ण आपली तपासणी थांबवली. या नंतर पा णनी पा णनी पटवधन ने उलट तपासणी सु केली. “ जे हा रेकॉ डग केले ते हा अन या गुळवणी तुमची

ण होती”

“ हो “ तु ही त यावर उपचार करत होतात?” “ हो.” “ त यावरील उपचार प रणाम कारक हो यासाठ तु हाला अस वाटलं क काही गो ी तो रां या सहा याने जाणून घेणे आव यक आहे आ ण यासाठ थ सरम दे णे गरजेचे आहे?” “होय” “ आ ण ही चाचणी तु ही मानसोपचार त हणजे सजन या भू मकेतून घेतली?”

आ ण श य वशारद

‘’ हो” ते हा आरोपी औषधा या अमला खाली होती? ती काय करत होती हे तला समजत न हते?” “ त या मना या एका भागाला समजत होत क ती उ र दे ये. औषधाने तचे मन असे संतु लत माणात शांत केले होते क त या कडू न उ रे ायला वरोध होणार नाही.”

“ थोड यात तचे दे हभान , मन हे औषधा या सहा याने माफक माणात कमकुवत केले गेले होते.?” “ बरोबर” आ ण हे औषध तु ही त यावरील उपचाराचा भाग हणून त डॉ टर हणून दलेत?” “ हो,बरोबर.” ‘’ आ ण तु ही तला वचारणे, तने तु हाला उ रे दे णे हे सव तु ही त डॉ टर हणून तचे रोग नदान कर या करता आ ण तुम यातील संवाद गु त राह याचे ीनेच केलेत ? “ “ हो” “ तु ही अशा खूप चाच या घेत यात?” काय हेतू असतो अशा चाच यांचा?” “ खूप घेत या अशा चाच या. मळणा या उ रामधून भाव नक गुंतागुंत समजते, याचे मू य मापन करता येते.” “ मळणारी उ रे ही नेहमी सोपी आ ण सहज समाजातील अशी असतात?” “ अ जबात नाही.” “ नेहम े ी बरोबरच असतात?” “ सकृत दशनी नसतात.” “ हणजे असे हणता येईल का क तु हाला अशा चाच यामधून जी उ रे मळतात ती बरोबर नस याची श यता असते?” “ तशी कायमच श यता असते.” “ एखा ाला झोपेत बोल याची सवय असते तु हाला माहीत असेलच,आरोपीची अव था औषध द या नंतर तशीच झाली होती

का?” “ खूपच तशी अव था होती. आपण हणू शकतो क कृ म र या झोपेत बडबड या सारखी अव था केली होती.” पा णनी पा णनी पटवधन समाधानी दसला.” झाले माझे

.”

खां डेकर उठू न हणाले, “ जरा थांबा, जर या परी े मधून णाकडू न मळणारी उ रे ही चुक ची असतील तर अशी चाचणी घे यात काय अथ आहे?” “ मी अस हणालो नाही क उ रे चुक ची होती, मी हणालो क चुक ची अस याची श यता होती.” “ चुक या श यतेचे माण एवढे मोठे आहे का , क या चाचणी ची कमतच रहात नाही? स या श दात, या चाचणीला काही कमतच नाही ती घेऊन तु ही णा या पैशाचा आ ण वेळेचा अप य करत होता?” “ अ जबात नाही. मळणा या उ रांच मू य मापन कसे करायचे हे समजले पा हजे. काही वेळेला उ रे चुक ची असली तरी णाची मान सकता तपासता येते.” “ हणजे या चाचणीला तुम या लेखी , रोग नदान कर यासाठ थोडाफार तरी अथ आहे?” “ न क च आहे.” “ आ ण ा चाचणी या सहा याने आरोपी या मनात अपराधी भावना का नमाण झाली होती याचे कारण शोध याची अपे ा होती?” पा णनी पा णनी पटवधन उठला. ‘’ बरोबर नाही हा . याच ाला यापूव मी हरकत घेतली होती आ ण ती यायाधीशांनी मा य केली होती, तोच पु हा वचारला गेलाय. पुरा ात या गो ी आले याच नाहीत या संबंधी हा आहे.

यायाधीश हर यगभ हणाले,” खां डेकर, मला वाटत तु ही टे प रेकॉ डग ओळख पटवून घेतलच आहे. यावेळेची णाची मान सक थती कशी होती या ब ल या ांचा अपवाद वगळता तु ही अ य कमी केले पा हजेत. हा टे प रेकॉडर पुरावा हणून वीकारायचा क नाही असा मु य सवाल कोटा या समोर आहे.” “ तो वीकार यात यावा अशी माझी वनंती आहे “खां डेकर हणाले. “ माझी जोरदार हरकत आहे, वरोध आहे.” पा णनी कडाडला.” या कारणा तव क हे ण आ ण डॉ टरां या मधील संवादाब ल अस याने गोपनीय आहे. या कारणा तव क ते हा आरोपी ही औषधा या अंमलाखाली होती.तो चांगला पुरावा हणून समजलाजाऊ शकत नाही. या शवाय गु हा घड याचे स द झालेले नाही.हषल मरगल ला नैस गक ती र अ य कारणाने मृ यू आला याचा पुरावा नाही.आ ण जो पयत मरगल या मृ यू संदभात काही गु हेगारी व पाची घटना घडली अस याचा ठोस पुरावा नाही तो पयत आरोपीने केले या कोण याही वधानाचा पुरावा हणून उपयोग करता येणार नाही.” “ या हरकतीवर कोट वचार करते आहे तो पयत युरी ना थोडावेळ मु कर यात याव. या कालावधीत युर नी या खट य ब ल चचा क नये. कवा पा णनी पटवधन या हरकतीवर भा य क नये.तसेच आरोपी दशी आहे वा नाही यावरही आपले मत क नये. कृपया सवानी बाहेर जावे.”- यायाधीश हर यगभ यांनी कुम केला. खां डेकर थोडावेळ थांबले, युरी बाहेर गे यावर हणाले, ”या टे प रेकॉडर वर आरोपीने , त या आवाजात केलेले ठोस असे वधान आहे क तने हषल मरगल वर वष योग केला. मला अस वाटत क आ ही हषल मरगल हा वष योगामुळे मे याचं जरी अ ाप स द केले नसले तरी याला नैस गक मृ यू आला नाही हे स द

केले आहे. यामुळे तेथे काहीतरी गु हा घड याचे दसतंय हे न क . याचा मृ यू वष योगाने झा याचे गृहीतक आ ही ध न पुढे चाललोय यामुळे यासाठ तचे वधान पुरावा हणून घे यात यावे.” यायाधीश हर यगभ हणाले,” यावर तुमचे हणणे काय आहे पा णनी पटवधन मला ऐकायला आवडेल.” “ हे गोपनीय संवाद आहेत.औषधा या अंमलाखाली असताना दलेली उ रे आहेत. या अव थेत असताना आरोपीला सा ीदार हणून कोटात यायला आ ण सा ायला परवानगी दली गेली असती का? नाही. या मुळे याच अव थेतील तचा टे प रेकॉडर वरचा संवाद ा ध नये. “ “सरकार व द रॉ ब सन १९/४० या खट यात हा नयम थम नद शत कर यात आला. यात नमूद आहे क आरोपीने पूण शु त नसताना जे काही वधान केले असेल ते पुरावा हणून गृ हत ध नये. झोपेत केलेली वधाने सु दा पुरावा हणून गृ हत ध नयेत.” यायाधीश हसले.मला आ य वाटत होत पा णनी पटवधन क तु ही मगाशी झोपेत बडबड के या ब ल का वचारला ! आता मला कळलं क तुम या मनात ठोस असा हेतू होता. या करणात हा नणय घेणारे कोट हे स म अस याचं दसतंय. “ यांनी खां डेकर कडे पा हलं. “ पा णनी पटवधन ने उ लेखलेले नकष कालबा झाले आहेत.सरकार व द कर.११/६०९/५४ या खट यात असा नवाडा दे यात आलाय क आरोपी कबुली जबाब दे ताना मान सक या स म न हता असे दाखवणारा पुरावा असला तरी कबुली वीकृत क न घे यासाठ तो पुरावा अडचण ठरणार नाही. पण याला कती मह व ायचं हे युरी नी ठरवावं . हणून माझा आ ह आहे क युर नी तो कबुली जबाब ऐकावा. यानंतर आरोपी या व कलांनी, यां या अशीलाची, कबुली जबाब दे तानाची

मान सक अव था दाखव यासाठ यांना हवा तो पुरावा सादर करावा. युरी या नंतर ठरवतील क कबुली जबाब खरा आहे क नाही. मा सव भौ तक गो ी स द करतात क तो जबाब खरा आहे.” “ काय ा नुसार कबुली जबाब , मग तो कोण याही मागाने मळालेला असो, वीकृत क न घेतला जातो, जर तो खरा अस याचा पूरक पुरावा मळाला तर. आ ही दाखवू इ छतो क या करणात सु दा तचा कबुली जबाब खरा अस याचे दाखणा या अनेक पूरक गो ी आहेत. उदा त या जबाबात तने सां गतलं आहे क ती हषल मरगल या बं क या खोलीत ती गेली तेथन ू शशा या गो या घेऊन तने वषा या बाटलीत टाक या आ ण ती बाटली त यात टाकली. यानुसारच य घडले आहे, आ ही दाखवू क ती बाटली आ ही त यातून मळवली आहे आ ण तने शशा या गो या जेथन ू उचकटू न काढ या असे ती हणते, याचे कवच ही आ हाला तने सां गतले या जागी मळाले आहे.” एवढे बोलून खांडेकर पा णनी पा णनी पटवधन कडे सहेतुक बघून नाटक पणाने कमरेत वाकून हणाले,” कोणीतरी, सा या गो यांची शशाचे तुकडे घातलेली एक वेगळ बाटली त यात टाकून ग धळ नमाण करायचा य न केलाय. आ ण हा खटला संप यापूव आ ही स द क इ छतो क पा णनी पा णनी पटवधन त याकाठ जाताना आ ण त यात काहीतरी फेकताना काही जणां नी ब घतलाय ! “काही मुलांना पैसे दे ऊन यां या करवी तीच बाटली पु हा मळव यापूव काही काळ आधीच याने हे केलंय.” यायाधीश हर यगभ यां या कपाळाला आ ा पड या. “ ही फार गंभीर प र थती आहे. कोट तु हाला शशा या गो या आ ण वषा या बाटली या संदभात पुरावा सादर करायला परवानगी दे ईल.आ ण तु ही हणता या माणे या गो ी त या जबाबाशी सुसंगत आहेत असे वाटले तर टे प रेकॉ डग युर ना ऐकवायचे का

आ ण बाटली व शशा या गो या याचा पुरावा युर समोर आणायचा का या ब लचा नणय घेईल. “ “ छान ! “ खांडेकर हणाले. “ मी या शशा या गो या चे कवच कोटासमोर हजर करतो पुरावा हणून आ ण एक अ धकारी या ना याने सां गतो क हे कवच गुळवणी ने त या जबाबात सां गतले या ठकाणीच सापडलले आहे.” यां या सहा यकाने ते कवच कोटासमोर आणले. पा णनी ने याची तपासणी केली. “ आतले अ तर ओढू न काढलेले दसतंय. एका कव यामधून सव आ ण स या मधून काही गो या बाहेर काढ या आहेत. शशा या गो या ने बरो बर कुपी भरते आ ण कुपीत सायनाईड या गो या आहेत.” खांडेकर यांनी मा हती दली. “ अ य बाटलीचे काय?” यायाधीशांनी वचारले. “ यात सा या गोड गो या आहेत आ ण तशाच शशा या गो या आहेत. या दो ही बाट या मा याकडे आहेत , एक पुरावा अ आ ण सरी .ब “ असे हणून खां डेकर नी दो ही बाट या सादर के या. यायाधीशांनी पा णनी पा णनी पटवधन कडे आरोप के या सारखे रोखून पा हले.” ही फार मह वाची गो आहे क आरोपीने जथे वषाची बाटली फेकली असे हटले आहे या ठकाणा न दोन बाट या मळव यात आ या आहेत. यातील एकातआरोपीने वणन के यानुसारच वष आहे. स यात सा या बन वषारी गो या आहेत. बरोबर आहे नं मी हणतोय ते खां डेकर ?” “ बरोबर आहे “ खां डेकर पा णनीकडे वजयी मु े ने पाहत हणाले.” “ जर कोटाची परवानगी असेल तर , “ पा णनी हणाला,” या बाटलीत सा या गोड गो या हो या याचा हशोब मी दे ऊ शकतो. आ ण ती बाटली मी तथे टाक याचे जे सू चत केल जातंय, या संदभात मी अ ा एका सा ीदाराला बोलावू इ छतो जो या

थतीवर सा दे ऊन काश टाकू शकेल.” यायाधीश हणाले, ” कोट परवानगी दे ईल. पुरावा मा य क न यायचा कवा नाही या ब ल जी चचा झाली आहे, याच संदभात ही सा असेल .” “ हे बरोबर आहे’’ पा णनी हणाला.” मी म लद बु सागर बु सागर याला पुढे येउंन शपथ यायला सां गणार आहे.” पा णनी ने तपासणी चालू केली.” तुझं नाव म लद बु सागर बु सागर आहे आ ण तू लीना बु सागर शी ल न केलं आहेस? आ ण ती हषल मरगल ची हयात असलेली पुतणी आहे.?” “ बरोबर” तुला या ना या मुळे, आ ण संबंधां मुळे हषल मरगल या घरी ये-जा कर याचा अ धकार होता आ ण तथे तू वारंवार जायचास?” “ बरोबर.” मरगल गेला या दवशी तू तथे होतास?” “ होतो.” आ ण या या मृ यू नंतर तुला समजलं क आरोपीने असे वधान केले आहे क या गो या तला साखरेला पयायी गो या वाटत हो या, या तने नेहम े ी या जागी ठे वले या बाटलीतून घेत या,आ ण हषल ला या द या नंतर याने त यावर वष योग के याचा आरोप केला. आ ण थो ाच वेळात तो गेला. बरोबर आहे क नाही हे?” “ हो, बरोबर.” तुझे आरोपी बरोबर मै ीपूण संबंध होते?” “ मै ी असे नाही हणता येणार, यावेळ मला तची दया येत असे.” “ तू ‘ या वेळ ‘ असा श द योग वापरलास? “ हो. यावेळ मला वाटत होत क ती हषल मरगल या जाचात

आहे. यावेळ मालकही गो ी माहीत न ह या पण नंतर समज या क ती मरगलला लॅक मेल करत होती.” “ तुझी प नी तुलनेने त ण आहे?” “ तशी या म यावर.” “ ती शारी रक

या चांगली आहे?”

“ मला वाटत खूप चांगली.” “ यासाठ ती काळजी पूवक आहार घेते?” “ हो” “ याचाच एक भाग हणून तुम या घरी साखरेला पयायी गो या आहेत?” “ हो सर.” “ त याच शफारशी व न हषल मरगल ने या गो या यायला सु वात केली?” “ होय” “ सायनाईड या गो याची बाटली सा या गो यां या बाटली या जागी ठे व यामुळे काकांना वषारी गो या द या गे या असा ात हणून घाब न तने या वषा या गो या त यात टाक या, असे वधान आरोपीने के याचे जे हा तुला कळले ते हा तू तला संर ण दे यासाठ हणून वतः या घरातील गोड गो यांची बाटली, यात शसे भ न याच त यात टाकलीस?” “ मी असे काहीही केले नाही.” “ का s s s य ? “ पा णनी उ ारला. “ तू मला हे सां गतलस. नाही सां गतलस का?” “ मी नाही सां गतलं तु हाला.”

मी जे हा तुला भेटायला लब मधे आलो होतो ते हा या कोप यावर या कमानीपाशी आपण बोलत होतो ते हा हे सव तू मला सां गतलस क ! “ “ नाही.” परी उ पणे हणाला, “ मला अशा थतीला त ड ावं लागतंय क सा ीदार जाणून बुजन ू खोट सा दे तोय., मी वक ल हणून अ यंत ामा णक पणे सां गू इ छतो क याने मा या समोर असे वधान केले आहे.” “ हे खरं नाहीये., मी अस काहीही बोललो नाही.” खां डेकर हसले.” एक व च प र थती नमाण झाली आहे. आरोपी या व कलावर आरोप आहे क याने सा या गो यांची बाटली त यात टाकली.तोच आरोप, आरोपीचा वक ल, सा ीदारावर करतोय. सा ीदार तो नाकारतोय.दोघांपैक एक कोणीतरी खोटे बोलतोय. कोटालाच ठरवू दे क कोणाला खोट बोल याचा फायदा आहे आ ण खोट बोल यामुळे कोणाची त ा वाचणार आहे. ”आता थांबा जरा “ कठोर चेहे याने यायाधीश हणाले.” बु सागर मी तु हाला वचारतोय,तु ही पा णनी पटवधन ना असे सां गतले का?” “ मी नाही सां गतले.” “ मी दाखवू इ छतो क याने मला हे सां गतले.” पा णनी हणाला. “ तुम या वतः या सा ीने?” यायाधीशांनी वचारले. “ हो.” “समथनाथ काही पुरावा?” यायाधीशांनी वचारले पा णनी थोडावेळ घुटमळला. नंतर मानेने नकार दला.” पुरावा दे ता येईल असे समथन नाहीये, माझी से े टरी ते हा गाडीत बसली

होती.मी म लद बु सागर बु सागर शी बोलून गाडीत परत आलो ते हा तला मी सां गतलं होत क याने मा या जवळ बाटली टाक याचे कबूल केले.” “हा काही पुरावा नाही,केवळ वतः केलेले जाहीर नवेदन आहे.” खां डेकर हणाले. “ मला वाटतं क कोट मला बरेच वष चांगले ओळखते. खरी प र थती समोर ये याकरता , खट याचे दर यान मी जरी कधी कधी अपारंपा रक प ती वापरत असलो, तरी खोटे वधान क न मी वतःला धो यात आणणार नाही कवा आरोपीला सोडव यासाठ आ ण पो लसां ना ग धळात टाक यासाठ खोटा पुरावा सु दा नमाण करणार नाही.” “ हा एक वादाचा मु ा आहे.” खां डेकर हणाले. “ तुझी वतःची वेगळ त वे आहेत. आ ण मला ती उघड करायची नाहीत.” “ एक कडे म लद बु सागर बु सागर असे बोल याचे नाकारतोय, आ ण सरीकडे, पा णनी पा णनी पटवधन शपथेवर सां गतोय क तो तसे बोललाय. काय हेतू आहे यामागे? केवळ सा ीदारा व द खोटा आरोप ठे व यासाठ . याने व तु थती बदलणार नाही.” खां डेकर पुढे हणाले. “ या खट यात बचाव प तां क बाब वर अवलंबून राहील असे सां ग यात आले होते. पण यात दो ही बाजूना सारखेच संर ण मळे ल.” यायाधीश हणाले. “ मला आपणाला वनंती करायची आहे क उ ा सकाळ पयत कोटाने कामकाज थ गत करावे. मला या घटने या मुलाशी जाऊन स य बाहेर आणायचं आहे. मा याकडे असले या मा हती या स यते ब ल मला पूण खा ी आहे. मी कोटाला सां गतलं यानुसार या सा ीदाराने खरोखरच मला सां गतलं आहे.” यायाधीशांनी वचार केला आ ण हणाले, “ पा णनी पा णनी

पटवधन जी वधाने करतो ती अ यंत यो य आ ण ब या वाईटच वचार क न केलेली असतात असच अ ा पयत कोटा या नदशनास आलंय.” खां डेकर खवचट पणे हणाले,” या माणसाने अ ा पयत अ यंत क पकता पूवक यु या लढव या आहेत.आता तो अडकलाय, याची पूण त ा पणाला लाग ये. मला वाईट वाटतंय अस बोलायला पण कोटाने पा णनी पटवधन या मागणी मागचा नीच हेतू ल ात यावा. “ पा णनी यावेळ सादर झालेले पुरावे तपासत होता.बगरांकडे वळू न तो हणाला.” तु हाला तो टे प रेकॉडरवरचा तचा कबुली जबाब पुरावा हणून सादर करायचा आहे ना , कारण यात तने हंट यानुसार याच जागी बरोबर शशाचे कवच सापडले आ ण त या हण याला बळकट आली हणून?” “ एकदम बरोबर” खां डेकर हणाले. “ मी तु हाला याचे कायदे शीर ीकोनातून समाधान क न दे तो.” पा णनी हणाला.,” टे प रेकॉडरवरचा तचा कबुली जबाब या वषयावरील मी घेतले या सव हरकती मी मागे घेतो ! “ “ अरे ,अरे नाही, नाही थांबा पा णनी पटवधन.” यायाधीश एकदम दचकून हणाले.” तु ही अस नाही क शकत.तु हाला आरोपीचे ह क सुर त ठे वायचे आहेत. यावर अशी बाधा आणू नका.इथे आपण दोन कारचे फार गंभीर हाताळतोय क , औषधा या अंमलाखाली दलेला कबुली जबाब ा धरता येतो का आ ण ही चचा ण आ ण डॉ टर यां या मधली चचा ही काय ाने ठरव या नुसार गोपनीय ठरेल का. बचाव प ा या या वषयावरील हरकती संदभात या कोटाची अजून नणय दे याची तयारी झालेली नाही.परंतू बचाव प ाने हणजे पा णनी पटवधन यांनी घेतले या हरकती फार मह वा या आ ण आरोपी या मह वा या ह कांवर प रणाम करणा या आहेत.”

“ सरकारी व कलांनी उ लेख के या नुसार यांना याच प तीने पुढे जायचे असेल तर मी या हरकती मागे घेतो. मी यांचे आ हान वीकारायला तयार आहे. यां या सव ांना कायदे शीर भाषेतच उ रे दे तो.” पा णनी ने बॉ ब च टाकला. सारवा सारव कर या या य नात यायाधीश हर यगभ हणाले,” मी हे ल ात आणून ायचा य न करतोय पा णनी पटवधन , क तु ही अशा कारे आरोपी या ह कावर गदा नाही आणू शकत , हरकती मागे घेऊन.तुमचा काहीतरी हेतू असणारच पण हे कोट तो हेतू ओळखू शकत नाही हे ामा णक पणे मा य करतो मी. पण कोटाला हे समजतंय क तु ही न दवलेली हरकत ही तां क या खूप मह वाची आ ण दम असलेली आहे ! या हरकती संदभात तुम या बाजूने मी जर नणय दला तर पूण खटलाच र बदल होईल परंतू आरोपी या मनात जाचतराहील क खुनी असूनही मी केवळ तां क बाबीमुळे सुटले.” “ नाही , यायाधीश महाराज. मी आरोपीचे त न ध व करतोय तचं भ वत मा या हातात आहे. मी हरकती मागे घेतो, चालू दे खटला पुढे.” पा णनी हणाला. “ युरी नं बोलवा आत पु हा. सरकारी व कलांना यां या हण याला पु ी दे णारे मु े सादर क दे ,नंतरच युर ना व नमु ण ऐकवा.” हर यगभ हणाले. “ मला हे चालणार आहे “ खां डेकर वजयी मु े ने हणाले. “ तरी पण मला वाटत पा णनी पटवधन तु हाला हे कर याचा अ धकार नाही.” यायाधीश हणाले. “ आरोपीचा वक ल या ना याने हा खटला कसा चालवायचा हे ठरवायचा अ धकार मला आहे.” पा णनी हणाला. “ पण पा णनी पटवधन , या खट यात तु ही वतः थेट गुंतलेले आहात. वतःची कातडी वाचवायचा मोह होणे वाभा वक

आहे ...” यायाधीश बोलत असतानाच पा णनी यांना तोडत हणाला.” आता काय असेल ते असो. समजा अगद मी माझी कातडी वाचवतोय, तरी हा मु ा मला अ ा या अ ा सोडवायचाय.” खां डेकर हणाले,” पा णनी पटवधन यांनी यापूव घेतले या हरकती र के या आहेत यामुळे कोटाला यावर नणय घे याजोगे काही रा हले नाही.” “ तु ही शशा या गो या असलेले कवच आ ण ती वषाची बाटली हजर करणार आहात ,तेवढया वषय पुरतीच मी माही हरकत मागे घेतोय.” पा णनी ने प केले. “ बरोबर आहे “ खां डेकर हणाले. पा णनी मागे फ न या या टे बला पाशी जाऊन बसला. हर यगभ यांनी वचारात पडू न बोटांनी आपली हनुवट थोपट या सारखी केली आ ण पा णनी पटवधन कडे हेतू पुर सर पा हले. खां डेकर नी पु हा आठवण क न दली क बचाव प ाने हरकत मागे घेतली आहे, कोटासमोर नणयाला काहीच मु ा नाहीये ! यायाधीश हणाले.” काय घडलंय याची अ धकृत न द होवू दे . अन या गुळवणी तू उभी राहशील का?” तु या व कलाने काय सां गतलंय ते तू ऐकलस ना?” “ हो सर ऐकलंय.” “ कोटाने सरा वक ल नेमावा का तु यासाठ ? ” “नाही साहेब.” तु या व कलाने अचानक जी भू मका घेतली आहे या ब ल तू समाधानी आहेस?” “पा णनी पटवधन जे जे हणतील ते मला मा य आहे.”

हर यगभ यांनी आपली मान संशयाने हलवली.” या सग या करणात कोटाला अजूनही सगळ काही ठाक ठ क वाटत नाही.कोट आपले कामकाज थ गत करत आहे. औषधा या अंमलाखाली दलेला कबुली जबाब ा धरता येतो का आ ण ही चचा ण आ ण डॉ टर यां या मधली चचा ही काय ाने ठरव या नुसार गोपनीय ठरेल का हे वषय फारच गंभीर तां क प र थती नमाण करणा या आहेत.” “ मा याकडे या बाबत इतर कोटाचे पण नणय आहेत.” खांडेकर हणाले.” जे हा ण एखा ा डॉ टर समोर गु हा कबूल करतो. ते हा ण आ ण डॉ टर यां यातील चचा संबं धत डॉ टर गोपनीय ठरवू शकत नाहीत.” “ पण हे डॉ टर हे मानसोपचार त आहेत” यायाधीश हर यगभ हणाले. “ जे या णा कडू न याला वाटणा या अपराधी भावनेला बाहेर काढायचा य न करत होते.” “ तु हाला जे काय हवंय ते तु हाला थोड यात, मोज या श दात सां गू शकतो.” पा णनी हणाला. “ मी हे अ ा आ ण इथेच स द क शकतो क आरोपी गुळवणी ने ती वषाची बाटली कधीच त यात टाकली नाही.” “ कसं स द करणार तु ही?” खां डेकर नी तरकस पणाने वचारले. “ हा अजून एक कांगावा करायचा आ ण पेपर वा यांवर छाप पाड याचा य न तू....” “ ठ क आहे, खांडेकर.” यायाधीश हर यगभ मधेच हणाले.” तु हाला कोटा या नजरेला काही खास अस आणून ायचं आहे ?” “ काडतुसाकरता वापरलेले अ तर बघा. पाच असा अंक ल हले या शशा या गो यांची सोळा कवचे राहतील एवढया मापाचे हे अ तर आहे. आता वष असले या बाटली चा पुरावा .अ पहा. यात या शशा या गो या पहा. यावरचा अंक पहा तो

साडे सात आहे. कवा आठ आहे पण पाच नाही. आ ण अजूनही तु हाला पाच हा अंक कोरले या काही शशा या गो या, या या कवचात श लक अस याचे दसेल आ ण ते कवच अध रकामे आहे.” पा णनी ने खुलासा केला. “ स या श दात सां गायचे तर सा या गोड गो या असलेली बाटली पुरावा .ब या मधे पाच हा अंक कोरले या शशा या गो या आहेत. पुरावा अ हणजे वषाची बाटली, यातील शशा या गोळ वरील कोरलेला मांक आठ कवा नऊ आहे. या गो या नेमबाजी या सरावासाठ कवा माळरानावर वगैरे होणा या नेमबाजी या खेळात वापर या जातात. टे प रेकॉ डग मधे उ लेख असले या ठकाणी सापडले या गो या या बदक वगैरे मार यासाठ वापर या जातात.” पा णनी पुढे हणाला, “ मी अशी मागणी करतो क आपण अ ा या अ ा इथे तराजू आणू, आ ण या पुरा ाशी कोणीतरी लुडबूड कराय या आतचदो ही बाट या मधे या शशा या गो या आहेत याचे वजन क .आप याला आढळे ल क सा या गोड गो या असले या बाटलीत या शशा या गो या आहेत, याचे वजन, बं का ठे वले या खोलीत मळले या दोन कवचातून काढले या शशा या गो या एवढे च असेल याचा अथ, वषा या गो या असले या बाटलीतील शशा या गो या न क च स या ठकाणा न आ या आहेत.” यायाधीशांनी, दो ही बाट या उचल या आ ण हेरंब बगरांकडे ाथक मु े ने पा हले. “ ओह, यायमूत महाराज ! हा आणखी एक मोठा कांगावा.” खां डेकर हणाले.” मला हे समजायला काय माग आहे? पा णनी पटवधन यांनाच या बाट यांची अडला बदल करायची संधी होती. दोन पैक एक बाटली त यात फेक याचा मीच यां यावर आरोप करतो.”

“ कोणती बाटली?” पा णनी ने वचारले. “ पुरावा

. ब - सा या गोड गो या असलेली बाटली “

“ हणजे तुमचं हणणे आहे क पुरावा बाटली आरोपीने टाकली.?”

. अ वषा या गो यांची

“ हो.” “ तर मग त या कबुली जबाबाला पु ी मळत नाही कारण पुरावा . अ मध या शशा या गो या या घरातून न येता बाहेरील मागाने आ या आहेत. खां डेकर,तु ही असं हणाला होतात क तु ही हा खटला या आधारावर चालवत आहात क कोण याही मागाने कबुली जबाब मळवला असला तरी याला पु ी दे णारा पुरावा असला तर तो कबुली जबाब ा धरावा.” खां डेकर यांनी दो ही बाट यांकडे ब घतले. आपले डोके खाजवले.” मला न क सांगता येणार नाही पण बाट या वरील लेबले बदलली गेली असतील.” “ हणजे आता असे हणायचय तु हाला क आरोपीने सा या गोड गो यांची बाटली फेकली आ ण मी वषा या गो यांची फेकली?” खां डेकर पुरते ग धळले.काहीतरी बोलायला गेले तेव ात वतमान प वा यांकडे यांचे ल गेल.े ते गद क न पुढे पुढे येत होते. “ कोटाचे कामकाज थ गत क या.आप या समोर नवीनच गो ी समोर येताहेत.” “नाही , अ जबात थ गती नको. बं क या गो यां या े ातील त माणसाला बोलवा. याला तराजू आणू दे .आ ण शशा या गो यांचे वजन क दे .” पा णनी हणाला. हर यगभ कोटात या व थापकाला हणाले,” पा णनी पटवधन सां गताहेत याची तातडीने व था करा.”

करण १६ अले झांडर रेड फ ड हा बॅलॅ टक हणजे बं क या गो यां या े ातील त होता , कोरतासामोरच याने वजन केले.” पा णनी पटवधन हणतात ते एकदम बरोबर आहे.घरातील बं क या खोलीतून मळाले या कवचावर .५ असा अंक कोरला आहे. यातील शशा या गो या सरासरी एकशे स र स वजना या आहेत.हे कवच रे म टन कंपनीने बनवले आहे. पुरावा २ मधील गो या याच कवचातील आहेत. या दोन कवचातील गहाळ असले या शशाचे वजन आ ण या बाटलीत या गो यांचे वजन अगद सारखे आहे. या उलट पुरावा .अ वषाची बाटली यातील शशा या गो या या आकाराने लहान आहेत आ ण ते घरात सापडले या कवचा मधील असतील असे मला वाटत नाही.” तो पुढे हणाला.” कोटाने जर नीट पा हले तर ल ात येईल क या गो यांवर एक कारचे आवरण आहे आ ण ब दा ते शाईचे आवरण आहे.” “ शाई ! “ यायाधीश उ ारले. “ हो, काही हॉटे स मधे टाक वापरले जाते या ठकाणी लखाणाचे काम झा यावर टाक ठे ऊन दे यासाठ एका काचे या पे यात शशा या गो या घालून यात टाक खुपसून ठे वायची प त आहे. अथात ही फार पुरातन प त आहे पण काही हॉटे लात ती अजून अ त वात आहे. टाका मधे शाई श लक रा हली क नीब खराब होते , ते होऊ नये हणून शशा या गो या पे यात भ न यात टाक बुडवून ठे वला क शाई नबाव न झरपून शशावर ओघळते. शशाम ये तसा गुणधम असतो. वषा या बाटलीत असले या शशा या गो या ला असे शाईचे दाग दसले.” “ मी कोटाला वनंती करतो क पो लसां ना आदे श ावेत क

म लद बु सागर बु सागर या या लब मधे जातो तथे अशा कारचे टाक वापरले जातात का आ ण आ ण ते खुपसून ठे व यासाठ शशा या गो या असले या पे याचा वापर केला जातो का हे पाहावे. सु वात वाइ ड कॅट लब पासून करावी.” “ अशा कार या शाई लागले या शशा या गो या मळा या तर याची तपासणी क न ती शाई आ ण वषा या बाटलीतील शशा या गो यांना लागलेली शाई एकाच कारची आहे का ते पाहावे.” पा णनी कडाडला. यायाधीशांनी म लद बु सागर बु सागर कडे पा हले.” पा णनी पटवधन यांनी अ ा सां गत या माणे सव करायचे आदे श दे यात येत आहेत” “ याची काही गरज नाहीये.” म लद बु सागर बु सागर हणाला. सा ीदारा या पज यात येऊन तो हणाला,” पा णनी पटवधन हणा या माणेच घडलंय.मीच या लब मधूनच पे यामधील शशा या गो या घेत या.” “ तु ही काय हणताय ते मला समज या नुसार तु हीच या पे यातून घेतले या गो या पुरावा . अ मधील बाटलीत टाक यात?” यायाधीशांनी वचारणा केली. “ होय साहेब” “ वष असले या बाटलीत?” “ हो.” “आ ण काय केले या बाटलीचे नंतर ?” “ मी त यात टाकली “ “ वषाची बाटली च तु ही त यात टाकली, जला आपण पुरावा अ हणतोय?” “ हो”

.

“ तु ही पा णनी पटवधन नं असे सां गतले क तु ही त यात फेकलेली बाटली गोड गो यांची हणजे पुरावा .ब होती?” “ हो.” “ यायाधीश रागावून हणाले,” खोट सा द या ब ल आ ण खुना या संशायाब ल या माणसाला थम तु ं गात टाका. लब मधे जाऊन पो लसां नी थम पुरावा ता यात यावा.” पा णनी पटवधन ने सूचना केली,” कोटाने याला आधी वचारावे क याला सायनाईड कुठू न आ ण कसे मळाले.” यायमूत म लद बु सागर बु सागर कडे वळू न रागाने हणाले,” तु ही या कोटात धडधडीत खोट सा दे या या आरोपाखाली दोषी ठरला आहात. तुम यावर खुनाचा आरोप ठे वला जाऊ शकतो.तु ही जे बोलाल याचा वापर तुम या व द केला जाऊ शकतो.हे सगळ तुम या नदशनाला मला आणायचंय.तु हाला वाटत असेल तर तु ही तुमचा वक ल दे ऊ शकता. आता मला सांगा क या बाटलीत टाक यासाठ तु हाला सायनाईड कुठू न मळालं?” “ न मष जयकर काम करत असले या लॅब मधून ! मा याशी संबं धत एक तेलाची कंपनी आहे, याचे एक काम जयकर ची लॅब करत आहे. खर तर मा या मुळेच ते काम याना मळाल आहे.” “ हणजे हषल मरगल या मृ यू ला कारण ठरलेले वष तु हीच दलेत?” यायमूत नी वचारले. म लद बु सागर बु सागर ने यां या कडे घाब या नजरेने पा हले. ” नाही “ तो उ ारला. “ नाही ? ” “ न क च नाही, पण मी हे आता कसे स द क दे वालाच माहीत.”

शकणार हे

“ तू हे सव का केलेस मग?” हळु वार आवाजात पा णनी ने वचारले.

“ मा या बायकोला वाचव यासाठ .मी हे केले ते हा मला व ास होता क अन याचा कबुली जबाब हणजे तला झालेला म होता, आधीच ख चीकरण झालेले मन आ ण यात या औषधाचा भाव. पण मला वाटत होत क मा या बायकोनेच याला मारले आहे आ ण मी बायकोला वाचवायला गेलो.” “ कसा वाचवणार होतास तू तला?” पा णनी ने वचारले. “ या णी अन याने तचा कबुली जबाब टे प वर द याचे मला समजले, ते हाच मी ओळखले क पोलीस बाटली शोधायला त यात कुणालातरी पाठवतील. यांना जर शशा या गो या भरलेली सायनाईड ची बाटली सापडली नाही तर अन याचा कबुली जबाब हा का प नक ठरेल पण बाटली सापडली तर तो खरा ठरेल.” मग पुढे काय केलेस तू?” पा णनी ने वचारले. ”मा या घरात काही काळ सायनाईड या गो या हो या.हषल मरगल या मृ यू पूव साधारण म हनाभर मला या मळा या हो या.आम या बागेत या फुलां या ताट ाला कु यांचा ास होत होता.कु ी ताटवा न करायची, बायकोने ठरवलं क यांना वष घालू. मी तला सां गतलं क तो गु हा आहे. पण ती सुडाने पेटली होती.मी तला समजावलं क आपण वष खरेद केले तर ते शोधून काढले जाऊ शकते.शेवट यावर वाद होऊन मी ते न मष जयकर या लॅब मधील या जार मधून सायनाईड आणायला तयार झालो.मा या तेला या कंपनीला खोदाई या काम करता लागणा या म धातू वर जयकर ची कंपनी रासाय नक या कर याचे काम करत होती यामुळे मी या कंपनीत वरचेवर जात असे.” “ आ ण यामुळे तू असे गृ हत धरलेस क तेच सायनाईड तु या बायकोने हषल मरगलला घातले.?” पा णनी ने वचारले.

म लद बु सागर बु सागर ने मानेने होकार दला. पा णनी ने पुढे वचारले,” हणून तुला अस वाटलं क पो लसां ना जर त यात वषाची बाटली सापडली तर यांना तु या बायकोवर संशय न येता अन यावरील टे प वरील जबाबामुळे असले या संशयाला बळकट येईल?” “ मला वाटलं क कु ी मे या मुळे आमचे शेजा यांना संशय आला होताच, यामुळे मा या माफत बायको पयत पोलीस पोचतील.” म लद बु सागर बु सागर हणाला. “ हणून मी जे हा तु याशी बोललो ते हा तुला भीती वाटली क दोन पैक एक बाटली त यात टाक याचे मा या ल ात येईल हणून वतःला वाचव यासाठ तू सा या गोड गो यांची बाटली त यात टाक याचे वधान केलेस?” “ बरोबर आहे.” “ तु या बायकोने याला वष दले अस तुला वाटायचं कारण काय आहे?’ “ ते हा मला वाटलं होत, आता मला मा ह ये क तने नाही केलेले तसे” “ तुला कसे माहीत झाले ते?’ “ कारण तनेच मला तसे सां गतले.” खां डेकर उठले आ ण कंटाळले या सुरात हणाले, “ पु हा पु हा तेच तेच आ ण याच टकाणी गरगर फरतोय आपण.पुरावे आ ण सा ीदार यांचा....” “ खाली बसा आ ण ग प रहा.” यायाधीशांनी फटकारले.” मी ऐकणार आहे हे सगळच. आपण खट याचा उलगडा हो या या मागावर आहोत. तु हाला अपे त असे यातून येणार नाही पण कोटाला आ ण यायला अपे त ते बाहेर येईल यातून. ते हा मधे

मधे बोलू नका.” “ तर मग म लद बु सागर बु सागर, तु ही हणालात क तुम या बायकोने याला मारले नाही कारण तने तु हाला तसे सां गतले?’ “ होय या.महाराज.” “ पण प ह यांदा तु हाला का वाटले क तने याला मारले असावे?’ “कारण या या मृ यू या वेळ ती तथे होती.मला मा हती आहे क चॉकलेट बनवले जात असताना ती खाल या मज यावरील जेवणा या खोलीत गेली होती.अन याकुठे दसते का तने पा हले,पण ती दसली नाही कनल बलदे व ला तने हक मारली , तो ही जवळपास न हता. ती सहज आत जाऊन जथे चॉकलेट बनवले जात होते या शेगडी पयत पोचू शकत होती. हणून मी गृ हत धरल क तनेच...” “ पण तने याला मारायचं कारण काय?” “ कारण तला अशी मा हती मळाली होती क यामुळे ती अ व थ होती “ तला समजलं होत क हषल मरगल ने या या भागीदाराचा खून केला होता.आ ण तो भा दार हणजे अन याचा बाप होता. तला हे माहीत होत हणून तने हषल मरगल कडू न अनेक गो ी मळव या. यानेही या द या कारण आपण गु हेगार आहोत याची याला जाणीव होती. याने लीना जवळ सु दा या गु ाची कबुली दली होती.” “कधी दली होती कबुली?” “मरणा या आद याच दवशी” “ हणून तु हा दोघांना असे वाटले क या या कबुली मुळे या या मालम त े ील वारस हणून तु हाला मळणा या ह यात अडचणी

येतील आ ण अन या गुळवणी चा ह क शा बत होईल?” “ यापे ा सु ा मह वाची गो आहे ती अशी क भागीदारा या मृ यू नंतर हषल ने अनेक लफडी क न भागीदाराची मळकत सु दा लुटली. भागीदारा या मृ यू प ा नुसार याचा भागीदारीतील ह सा , याची प नी रोझ गुळवणी या नावावर होता. अन याने जर वक ल लावला असता आ ण मागणी केली असती क भागीदारीमधील मालम ा आ ण न याचा ह सा, मरगल ने नाखुशीने बाजुला ठे वला आहे तो मला मळावा तर प र थती चघळली असती.” “ अन याला सवच गो ी माहीत हो या असे नाही. तला साधारण अंदाज होता पण पुरावा कशाचाच न हता.हषल मरगल मृ यू शी झगडत होता, घाबरला होता. आम या समोर याने याचा अपराध कबूल केला.” “ तु या समोर क बायको समोर?” “ दोघांसमोर” “ आ ही याला सां गतलं क आपण वक लाला भेट या शवाय काही करायचे नाही.” “ तु ही भेटलात व कलाला?” “ नाही., तु ही समजून या, याचा मृ यू वषामुळे झाला असता .... ती जागा तेला या खाणी या ीने फार कमती आहे...” ‘ हणून तु हाला वाटलं क तुम या बायकोने याला मारले?’ “या मुळे ही वाटले आ ण या शवाय ती जे काही हणाली यामुळे पण वाटले.” “ ती काय हणाली” “ लीना हणाली क आप या हात त डाशी आलेली संधी ती

अन याला मळवू दे णार नाही.आ ही यावर बरीच चचा केली, तने मला वचारलं क , आपण या या चॉकलेट मधे थो ा सायनाईड या गो या टाक या तर काय होईल...मी..मी या सग या साप यात अडकलोय. पण... लीना हण ये क तने नाही घात या गो या यात.” “ अ छा ! “ यायाधीश तर काराने हणाले.” हषल मरगल हा खुनी आ ण अफरातफर करणारा आहे हे माहीत असून आ ण याने अन याला फसवून तला भागीदारी मधील वारस हणून वं चत केले आहे याची क पना तु हाला असून सु ा स य उघड कर याचा य न न करता याला मार यासाठ कती गो या लागतील याची चचा केली? “ “ आ ही ... हणजे.. या आशयाचं बोलणं केलं पण तु ही वणन केले तसे थंड डो याने खुनाची योजना वगैरे आख या या ीने नाही. एक श यता गृ हत धरली एवढं च.” “ आ ण तु ही गृ हत धरलं क तुम या बायकोने याला मारलंय. तुम या सा ीमधील तुमचे सव मु े वचारात घेऊन सु दा केवळ तुमची बायको सांग ये क तने याला मारले नाही हणून तु हाला वाटतंय क ती न पाप आहे हणून?” यायाधीशांनी वचारले. “ जर लीना ने तसे केले असते तर मला सां गतले असते.” “ तुम या या वधानातली नै तक अधोगती ची न द कोटाने घेतली आहे.” यायाधीश हणाले.” कोट आपले कामकाज थांबवत आहे.या सा ीदाराला कैदे त टाक याचे आदे श पो लसां ना दे यात येत आहेत आ ण लीना बु सागर हला पो लसां नी अटक करावी आ ण त यावर आ ण त या नव यावर खुनाचा आरोप ठे वावा .” कोट आज पारी चार वाजे पयत कामकाज थ गत करत आहे. युर ना आदे श दे यात येत आहे क अन या गुळवणी ही या करणात दोषी नाही असाच नणय क न यांनी चार वाजता कोटात हजर रहावे,”

एवढे बोलून यांनी हातोडा जोरात आपटला.

करण १७ कोटाचे कामकाज थांब यामुळे, खटला ऐकायला आले या े कांना पूण ग धळातच टाकले. अ ा पयत कुठ याच करणात, अगद पा णनी पा णनी पटवधन असले या करणात सु दा अशी ग धळाची थती झाली न हती असे एका वतमान प काराने जाहीर केले.खांडेकर यांचा चेहरे ा बघवत न हता, अचानक घडामोडीमुळे यांना लेश झा याचे जाणवत होते.दार ढकलून, चड चड करत ते कोटातून बाहेर पडले. म लद बु सागर बु सागर आ ण लीना ला कैदे त टाकले होते.तो तला स य सां ग याब ल वनवणी करताना दसत होता तर ती याला अवा य शवीगाळ करत होती. “ मा यातली एक पै सु दा तुला मळणार नाही.” ती हणाली “ मला दे यासाठ तु याकडे काही नाहीच आहे.” तो तला हणाला . सौ या सोहनी आ ण कनक ओजस ने पा णनी पा णनी पटवधन आ ण अन याभोवती घोळका केला आ ण दोघांचे अ भनंदन केले.अन याएकदम सैरभैर झाली होती. तला एकाच वेळ हसू आ ण रडू येत होते, तेव ात पोलीस आला आ ण हणाला “ माफ करा मला ,पण अजून मला गुळवणी यांना सोड याचा अ धकृत आदे श आलेला नाही यामुळे मला यांना कैदे तच ठे वावे लागेल.” पा णनी ने त या पाठ वर थोपट या सारखे केले. “ न त रहा आता, सव काही ठ क होईल.”

तला एकदम आनंदा ू आले. आवेगाने पुढे येऊन तने पा णनी चे चुब ं न घेतले. वतमान प ा या वाताहराना अचानक हे य टपायला मळाले. पण यां यात या एकाची ती संधी कली. “ अहो, थांबा , थांबा, मला फोटो यायचा होता तु ही पा णनी पटवधन चे चुब ं न घेताना. पण माझा कॅमेरा तयार न हता ! तसच पु हा एकदा करायला तुमची हरकत आहे का?” “ अ जबात हरकत नाही ! “ असे हणून अन याने याची इ छा पूण केली. हे सगळे कार होई पयत या पो लसाने वाट पा हली आ ण नंतर तला घेऊन गेला. “ मग , पा णनी खां डेकर आता काय करतील अस तुला वाटतंय?” ओजस ने वचारले. “न

ा णाव ट के ते चुक चा नणय ठरेल अशी कृती करतील.”

‘ हणजे कशा कारची कृती?” “ ते लीना बु

सागर वर खुनाचा आरोप ठे वून फयाद लावतील.”

“ मग ? यात चुक चे काय आहे?” “ जसा अन याचा होता, तसा यावेळ यां या कडे तचा कबुली जबाब नाहीये. गु हा घड याचा पुरावा यां याकडे नाहीये. हषल मरगल हा पोटॅ शयम सायनाईड मुळे गेला हे यांना स द करता येणार नाही आ ण ते कसे दले गेले हे सु ा “ “ पण अथात म लद बु सागर बु सागर ची सा यांना.....” ओजस ने बोलायचा य न केला पण पा णनी ने चक- चक आवाज काढू न याचे हणणे धुडकावूनच लावले. “ का ? काय झाले?’’ ओजस ने वचारले. “ म लद बु सागर बु सागर ची सा मा य होणार नाही कारण नवरा आ ण बायको एकमेकां व सा दे ऊ शकत नाहीत. यामुळे मांजर जशी वतः ची शेपट पकडायचा य न करते पण

तला ते जमत नाही तशी अव था झालेले खांडेकर आप याला बघायला मळतील ! “ “ हणजे पा णनी तुला अस हणायचं आहे क खुनासार या आरोपातून ती लीना सहज सुटेल?” “ कोण हणत क तने खून केला हणून?” पा णनी ने वचारताच ओजस आ ण सौ या दोघेही चाटच पडले “ हणजे ? तने नाही केलाय खून?’’ “ म लद बु सागर बु सागर या सा ीतील मह वाची बाब तु या ल ात आलेली दसत नाही मा या आली .” पा णनी हणाला. “ काय होती ती?” “ल ात घे , यावेळ न मष जयकर सायनाईड या गो या मळव यासाठ हषल मरगल या घरी गेला, याने बलदे व ला अन या या खोलीत बाटली आण यासाठ पाठवले.बलदे व ने ती शोधली आ ण जयकर कडे दली. यावेळ चार गो या यात कमी हो या,आ ण याचे काय झाले कोणालाच प कर यात आले नाही.” पा णनी हणाला. “अरे दे वा ! “ सौ या उ ारली.” णभर तु हाला अस तर वाटत नाहीये ना क अन याने याला खरंच वष दले ?” “ एक वसर येस तू सौ या, तला डॉ.ड गरेनी औषध दे ऊन त या कडू न खरा तसाद मळवला होता. तला मा हती होते तेवढे तने कथन केले.” “ पण ती सायनाईड ची बाटली- का... न मष जयकर सां गतो या माणे, याने या घरातून बलदे व माफत बाटली मळवली, ,ते हा यात चार गो या कमी हो या. यावेळ अन या चॉकलेट बनवत होती याच वेळ ती बाटली घरातून बाहेर ने यात आली ! ” सौ या उ ारली

“ बरोबर , पण ल ात ठे व क ते हा यात चार गो या कमी हो या.” पा णनी हणाला.” “ मग तने टे प वर सां गतलेली घटना त या ीने बरोबर आहे. तने य गोड गो या च मरगलला द या पण तला वाटलं क आपण सायनाईड या गो या द या हणून तने ती गोड गो यांची बाटली सायनाईड या गो या ची बाटली समजून नंतर त यात टाकली.” सौ या उलगडा क न घे या या ीने हणाली. “ तीच गोड गो यांची बाटली हणजे पुरावा ब हणजेच अन याने टाकलेली आ ण मी त यातून मळवलेली बाटली.” पा णनी हणाला. “ पण मग हषल मरगल मेला कसा?” ओजस ने वचारले. “ मगाशी मी हंट या माणे, म लद बु सागर बु सागर या सा ी मधील एक मह वाचा मु ा तु ही ल त केलाय; तो असं क जे हा याची बायको जेवणा या खोलीत गेली ते हा तथे कोणीच न हते.अन याही न हती आ ण बलदे व पण तला दसला नाही आ ण शेगडीवर चॉकलेट गरम करायला ठे वलेले होते आ ण....” “ हणजे तुला हणायचंय क कोणी नाही असे पा न,लीना ने वषा या गो या खरोखरच या चॉकलेट.....” ओजस ने मधेच पा णनी ला वचारले. “ नाही. या वेळ अन या बाजारात गेली होती पण बलदे व चे काय? “ पा णनी ने केला. “ याचे काय?” ओजस ने वचारले. “ बलदे व ने आप याला सां गतलंय क तो संपूण वेळ जेवणा या खोलीतच खड या व छ करत होता पण मग लीना ला तो कसा दसला नाही? म लद बु सागर बु सागर ला कसा दसला नाही? न मष जयकर ने बलदे व ला च सां गतलं होत अन या या

खोलीतून बाटली मळवायला. ती जे हा बलदे व ने शोधून काढू न न मष जयकर ला दली ते हा यात चार गो या कमी हो या. बलदे व ला अन याब ल खूप आ मीयता होती. त यावर मुली माणे ेम होते.हषल तला जो ास ायचा ते याला अ जबात आवडायचं नाही. याने या या कडे बरीच वष काम केले होते. याला अन या या आई ब ल, रोझ गुळवणी ब ल, सव मा हती होती, भागीदारीत मरगल ने केले या घोटा याची, याचा भागीदार कसा मेला या सवच गो ीची मा हती याला होती. नाहीतरी याने मरगलची नोकरी सोडू न गावाकडे नद काठ एखादे घर बांधून रहायला जायचं ठरवलं होतंच. यामुळे मरगल जगला काय कवा मेला काय याला वतःला काहीच फरक पडला नसता, पण जाता जाता मरगल मेला तर अन याला वारस हणून फायदाच होईल ही जाणीव याला झाली. शवाय अन या यावेळ तथे नस याने त यावर आळ ये याची श यता नाही हे याला माहीत होते. ‘’ पा णनी ने स व तर खुलासा केला. ओजस ने पा णनी कडे कौतुकाने आ ण आ याने पा हले. “ बाप रे पा णनी, तू जे हा हे सगळे तक शु पणे समजावून सांगतोस ते हा ते सव घटनेत बरो बर बसते. ! “ पण मला सां ग तू , पुढे काय करणार आहेस तू? हेरंब खां डेकर ना तू बलदे व ब ल टप दे णार आहेस का? हणजे तो नघून जा यापूव च ते याला पकड याची व था करतील.” “ यांना जरा काही काळ वतःला हात पाय मा दे त, आपली मदत ते वीकारणार नाहीत. नदान स या तरी.” पा णनी हणाला. “ पण कनक, तरीपण मला असे वाटते क मा या ऐवजी तू जर यांना टप दलीस बलदे व ब ल, तर ते फारसा वरोध नाही करणार. यामुळे तू जरा यां या आसपासच वावर आ ण यो य वेळ येताच यां यावर मेहरे बानी कर ! मला जरा लांबच ठे व यातून.” ओजस या भावना वर हत चेहे यावर एखादा भाव उमटणे

हणजे अवघडच होते पण पा णनी या या बोल या नंतर याचे डोळे आ याने मोठे झाले . “ हे केले नाही तर पाप लागेल मला ! “ तो हणाला. !!!

-; समा त ;-

“

“

.

Â

,