1. Feasacht
Nóta ón Údar
A chairde,
Tá an-áthas orm ár gclár nuálach fónaice a fhógairt – ‘Fónaic le Fís’. Is é aidhm an chláir ná an Ghaeilge a bheith éasca le tuiscint do gach foghlaimeoir.
Clár sothuigthe atá i gceist le Fónaic le Fís. Clúdaítear sa chlár soiléir seo gach gné den Fheasacht Fóineolaíochta, den Fheasacht Fhóinéimeach, den Fhónaic agus Scileanna Luath-Léitheoireachta. Tugtar na huirlisí cuí sa chlár do mhúinteoirí le bheith in ann taithí shaibhir foghlama a chur ar fáil. Táthar in ann seo a dhéanamh fiú má tá deacrachtaí ag an múinteoir leis an teanga. Scríobhadh Leabhar An Mhúinteora go dátheangach d’aon ghnó le go mbeadh gach múinteoir in ann é a úsáid go héasca.
Mar mhúinteoir, thug mé faoi deara an frustrachas agus na deacrachtaí a bhaineann le teacht ar acmhainní le fónaic na Gaeilge a mhúineadh. Bhí bunaithe ar thaighde uaim ar nós cinn atá ar fáil do mhúineadh an Bhéarla. Is léir ón taighde gur gá cur chuige córasach agus follasach a úsáid le fónaic a mhúineadh. Chomh maith leis sin, cuirtear béim ar an tábhacht a bhaineann le Feasacht Fóineolaíochta agus Feasacht Fhóinéimeach le léitheoirí cumasacha a fhorbairt.
Ní raibh a leithéid seo ar fáil le Fónaic na Gaeilge a mhúineadh. Mar sin, cuireadh tús le clár a leanfadh Curaclam Teanga na Bunscoile gan stró chomh maith le torthaí taighde a bhaineann leis an ‘Science of Reading.’ An aidhm atá againn ná múineadh Fhónaic na Gaeilge a chur ar leibhéal eile - ní hamháin go mbeadh sé éifeachtach ach taitneamhach do mhúinteoirí agus do pháistí. Meascán dinimiciúil de theagasc follasach agus taithí foghlama spraíúil atá sa chlár atá fréamhaithe i gCuraclam Teanga na Bunscoile. Tar liom ar an aistear spreagúil seo agus sáróimid an bhearna idir thaighde agus chleachtadh. Cuirfimid clár ar fáil a dhéanann ceiliúradh ar Ghaeilge agus ar chultúr na hÉireann chomh maith leis an dul chun cinn is déanaí i ‘Science of Reading.’ Déanaimis taithí atá taitneamhach agus tarraingteach as foghlaim Fhónaic na Gaeilge do pháistí agus do mhúinteoirí araon.
Faoin Údar
Is múinteoir bunscoile é Ríoghán Seagar, as Cill Chainnigh dó ó dhúchas, atá ag múineadh i nGaelscoil Eoghain Uí Thuairisc, Ceatharlach. Bhain sé Baitsiléir san Oideachas amach ó Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath (DCU). Rinne sé staidéar ar an nGaeilge mar ábhar in éineacht leis an gcéim agus tá sé ag obair i nGaelscoileanna ó shin.
Tá grá don Ghaeilge ag Ríoghán agus tá sé an-phaiseanta faoin ngrá seo a thabhairt don chéad ghlúin eile de pháistí ina sheomra ranga. Mar gheall ar an bpaisean seo, cuireadh tús le www.fonaic.ie agus @fonaic. ie ar Instagram. Ar na suímh seo, roinneann Ríoghán smaointe agus acmhainní go minic do mhúineadh na Gaeilge. Smaointe agus acmhainní taighde-bhunaithe a bhíonn i gceist. Chuir sé tús leis an gclár seo a fhorbairt ina sheomra ranga féin. Is ann a thug sé faoi deara feabhas suntasach i nGaeilge na bpáistí chomh luath is a chuir sé tús leis an gclár.
Nóta ón Údar
A chairde,
I’m thrilled to introduce our new Irish Phonics programme – ‘Fónaic le Fís’. The aim of our programme is to make the Irish language accessible for all learners.
‘Fónaic le Fís’ is an incredibly user-friendly programme where all aspects of Phonological Awareness, Phonemic Awareness, Phonics and Early Reading Skills have been combined into one easy to follow programme. Our programme promises to provide educators with the necessary tools to create enriching learning experiences despite their own potential challenges with the language. The teacher manual is purposefully dual-language to ensure it is accessible to all teachers.
As a teacher, I experienced the frustration of searching for Irish Phonics resources that mirrored the researchbased practices available for English Phonics. The research is clear on the need for a systematic, explicit approach to Phonics. Additionally, it emphasises the importance of establishing a robust base of phonological and phonemic awareness to develop proficient readers. The existing options for teaching Fónaic na Gaeilge fell short on this, prompting the vision for a program that would seamlessly integrate with the Primary Language Curriculum while purposefully embracing these major research findings in the Science of Reading. We aim to elevate the teaching of Irish phonics, making it not only effective but also enjoyable for both teachers and students. Rooted in the Primary Language Curriculum, our programme is a dynamic blend of explicit teaching and playful learning experiences.
Join me on this exciting journey as we bridge the gap between research and practice, offering a program that celebrates the Irish language and culture while incorporating the latest advancements in the Science of Reading. Let’s make the exploration of Irish phonics a fun and engaging experience for both educators and students alike.
About the author
Ríoghán Seager is a primary school teacher from Co. Kilkenny who teaches in Gaelscoil Eoghain Uí Thuairisc. He graduated from Dublin City University with a Bachelor of Education with a Specialism in Gaeilge and has taught in Gaelscoileanna ever since.
Ríoghán has a grá for Gaeilge and is very passionate about passing this down to the páistí in his classroom. From this passion, www.fonaic.ie and @fonaic.ie on Instagram were born, where Ríoghán shares his ideas and resources for teaching Fónaic na Gaeilge using research backed methodologies. He began developing this programme in his own classroom, where he noticed significant improvements in the children’s Gaeilge proficiency.
Nóta Buíochais:
Ba mhaith liom mo bhuíochas a ghabháil le Brian agus lena fhoireann ag ‘ABC Publications’ agus ‘ABC School Supplies’ as a dtacaíocht agus a dtreoir gan staonadh le linn phróiseas na foilsitheoireachta. D’aithin Brian poitéinseal an chláir seo ón gcéad lá agus táim fíorbhuíoch as sin. Buíochas ar leith le Veronica, dearthóir cumasach an chláir seo, as a cruthaitheacht agus as a tiomantas a thug beocht do m'fhís. Táim an-bhuíoch de Sarah as eagarthóireacht agus léamh profaí a dhéanamh ar an gclár seo. Ba mhaith liom buíochas a ghabháil freisin le John Spillane as páirt a ghlacadh sa chlár seo. Ba mhór an onóir a bheith ag obair leis agus chuir sé go mór leis an gclár seo.
Táim thar a bheith buíoch d'fhoireann Ghaelscoil Eoghain Uí Thuairisc as a dtacaíocht dhochreidte agus as cead a thabhairt dom an clár seo a thriail sna Naíonáin Bheaga. Gabhaim buíochas ó chroí le páistí agus tuismitheoirí mo ranga i 'Seomra 1' as a dtacaíocht don chlár agus as toiliú a thabhairt le bheith le feiceáil sna grianghraif do LEABHAR AN MHÚINTEORA seo. Is mór an phribhléid dom iad a bheith curtha san áireamh sa phróiseas seo agus táim bródúil as an obair a rinneamar le chéile.
Mar fhocal scoir, ba mhaith liom aitheantas a thabhairt do mo chairde agus do mo theaghlach as a spreagadh agus a dtacaíocht gan stad. B'fhoinse leanúnach spreagtha é bhur gcreideamh ionam agus sa tionscadal seo.
Go raibh maith agaibh go léir as a bheith mar chuid den turas seo.
Acknowledgements:
I would like to express my deepest gratitude to Brian and his team at "ABC Publications" and "ABC School Supplies" for their unwavering support and guidance throughout the publishing process. Brian recognised the potential of this programme from day 1 and for that I am eternally grateful. A special thanks to Veronica, the talented designer of this programme, whose creativity and dedication have brought my vision to life. I am also deeply appreciative of Sarah for editing and proofreading this programme. I would also like to thank John Spillane for taking part in this programme. Working with him was a great honour and his addition to this programme is greatly appreciated.
I am immensely grateful to Gaelscoil Eoghain Uí Thuairisc for their incredible support and for allowing me to trial this programme in our Naíonáin Bheaga classes. I extend my heartfelt thanks to the children and parents of my class in 'Seomra 1' for their support of the programme and for granting consent to be featured in the photographs for this manual. I feel privileged to have included them in this process and am proud of the work we did together.
Finally, I would like to acknowledge my friends and family for their endless encouragement and support. Your belief in me and this project has been a constant source of motivation.
Thank you all for being part of this journey.
Fógra Séanta faoi Chanúintí:
A disclaimer regarding dialects:
Sa chlár ‘Fónaic le Fís,’ baintear úsáid as canúint chaighdeánach – an ‘Lár-Chanúint,’ rud a scríobh Ó Baoill (1986) don fhoclóir Gaeilge-Béarla ‘An Foclóir Póca.’ Tháinig an caighdeánú seo ó thaighde ar Ghaeilge na Mumhan, ar Ghaeilge Chonnacht agus ar Ghaeilge Uladh. An aidhm a bhí leis ná bunchloch a chruthú do mhúineadh na Gaeilge do chainteoirí nach raibh an Ghaeilge acu ó dhúchas.
Tá sé tábhachtach a aithint go mbaineann ár gclár úsáid as foghraíocht chaighdeánach ar mhaithe le cúiseanna oideachasúla agus ar mhaithe le héascaíocht foghlama. Ní raibh sé ar intinn ag an údar bailíocht na gcanúintí eile a laghdú. Ina áit sin, déantar iarracht bunchloch sheasmhach a chur ar fáil d’fhoghlaimeoirí do luathshealbhú na Gaeilge.
The ‘Fónaic Le Fís’ programme utilises a standardised pronunciation dialect called the ’Lár-Chanúint’, purposed by Ó Baoill (1986) for the Irish-English Dictionary ‘An Fóclóir Póca’. This standardisation was derived from research conducted on Munster Irish, Connacht Irish, and Ulster Irish and aimed to create a common ground for teaching Irish to non-native speakers.
It’s important to recognise that our programme's standardised pronunciation is utilised for educational purposes and ease of learning. It is not intended to diminish the validity of alternative or regional pronunciations found in various Irish dialects. Rather, it seeks to provide learners with a consistent and widely accepted foundation for early acquisition of the Irish language.
Fógra Séanta faoi Chuspóir an Chláir:
A disclaimer regarding the purpose of the programme:
Dearadh an clár seo chun feasacht fóineolaíochta, scileanna fónaice agus scileanna léitheoireachta a fhorbairt. Cé go gclúdaítear foirmiú litreach agus scileanna scríbhneoireachta i ngnéithe áirithe den leabhar, tá sé tábhachtach a thabhairt faoi deara nach leabhar scríbhneoireachta é seo agus nár cheart é a úsáid in ionad ceann.
This programme was designed to develop phonoloical awareness, phonics skills and early reading skills. While letter formation and writing skills are covered in some aspects of the book, it is important to note that this is not a writing programme and should not be used in place of one.
What's covered:
Feasacht
Fóineolaíochta
• Scileanna Éisteachta
• Feasacht ar fhocail
• Rím
• Siollaí
• Túsfhoghar agus Foghar Deiridh
Feasacht
Fhóinéimeach
A B C
Fónaic
• Aithint fuaime
• Cumasc ó bhéal
• Deighilt ó bhéal
• Ionramháil Focal
Léitheoireacht
Grúpa 1: t,á,s,r,ó,n,nn
Grúpa 2: c,ú,l,ll,a
Grúpa 3: b,é,gí
Grúpa 4: h,m,a,p
Grúpa 5: d,o,i,s
Grúpa 6: f,u,e/ei
Grúpa 7: v,bh,z,ch,ng
Grúpa 8: ia,ua,aí,éi,eo
• 77 Focal Ardmhinicíochta
• 30 Focal Croí
• Liosta Focal 1-8
• Leabhair Dhíchódaithe
8 seachtainí de dhruileanna don Fheasacht Fhóinéimeach
Fuaimeanna Clúdaithe:
Taispeántar na fuaimeanna atá clúdaithe i Leabhar B den chlár ‘Fónaic le Fís’ sa tábla thíos. Clúdaítear i Leabhar B 37 fuaim, atá roinnte in ocht ngrúpa. Tá na grúpaí seo deartha le cur ar chumas na bpáistí fuaimeanna a chumasc i bhfocail tar éis dhá fhuaim a bheith clúdaithe. Sa chuid fónaice de LEABHAR AN MHÚINTEORA, feicfidh na múinteoirí na difríochtaí agus na cosúlachtaí idir na fuaimeanna seo sa Ghaeilge agus sa Bhéarla. Foghlaimeoidh siad freisin faoi roinnt de na rialacha litrithe a ghabhann leo.
See below the sounds that are covered in Book B of the ‘Fónaic le Fís’ Programme. Book B covers 37 sounds that are divided into 8 different groups. These groups were carefully designed to allow children to begin blending their sounds into words after learning just two sounds are in the programme. In the Fónaic section of the programme teachers can become aware of the similarities and differences between the sounds in English and as Gaeilge. They can also learn some of the spelling rules associated with the sounds.
Grúpa 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Graiféim Fóinéim Mar an gcéanna sa Bhéarla Focal Samplach
t /t/
teidí á /a:/
ápa s /s/
stoca r /r/
rón
óstán
nathair
úll
lacha
úll
doras
ochtapas
ispín
'Fónaic le Fís –B'
Torthaí foghlama an chláir
Tugann an leathanach seo achoimre chuimsitheach ar thorthaí foghlama an chláir ‘Fónaic le Fís –B’. Cé go bhfuil fócas príomha ar
fhónaic, tá an clár deartha chun torthaí foghlama a chomhtháthú thar na trí ghnéithe uile den churaclam: ‘Teanga ó Bhéál’,‘Léitheoireacht’, agus ‘Scríbhneoireacht’. Sa chlár seo, cinntítear cur chuige lánchumsitheach i leith litearthachta, rud a chabhraíonn le foghlaimeoirí
bunchloch fhóineolaíochta láidir a fhorbairt chomh maith le scileanna teanga a fheabhsú. Déantar seo trí aghaidh a thabhairt ar na
Foghlama don Léitheoireacht
Tórthaí
1. Rannpháirtíocht Aird a thabhairt ar mharcanna agus líníocht a dhéanamh, páirt a ghlacadh ann agus taitneamh a bhaint as, agus scríobh chun cumarsáid a dhéanamh le daoine eile agus é a dhéanamh dteangacha éagsúla nuair is cuí. TF1, S1
Gnásanna bunúsacha an chló chomh maith le struchtúr abairte a úsáid agus iad ag cumadh téacsanna bpáirt le daoine nó go neamhspleách. TF3, S1
3. Gnásanna cló agus struchtúr abairte
Tórthaí Foghlama don Scríbhneoireacht
Aird a thabhairt, páirt a ghlacadh i léitheoireacht agus sult a bhaint as a bheith ag éisteacht léi. Labhairt faoi bhrí agus faoi léirmhíniú focal scríofa agus léaráidí le daoine, iad féin a aithint mar léitheoirí. Téacsanna dteangacha éagsúla a iniúchadh. TF1, S1+2
1. Rannpháirtíocht
Téacsanna réimse seánraí agus i dteangacha éagsúla a roghnú, a léamh agus cumarsáid a dhéanamh ina dtaobh, ar mhaithe le pléisiúr agus le spéis. TF2, S1
2. Inspreagadh agus rogha
Gnásanna bunúsacha an chló a aithint agus a úsáid. TF3, S1
3. Gnásanna cló agus struchtúr abairte
Litreacha ó aibítir na Gaeilge a aithint, a ainmniú agus a fhuaimniú agus úsáid a bhaint as roinnt litrithe chirt, ag tarraingt ar an eolas atá acu faoi phatrúin fuaime agus patrúin litreacha chun buille faoi thuairim a thabhairt faoi litriú focail (litriú cumtha).
4. Litriú agus staidéar ar fhocail
Tosú ar thuiscint a léiriú ar athruithe gramadaí agus iad a úsáid bhfrásaí coiteanna ina gcuid scríbhneoireachta. TF4, S1
Súgradh le fuaimeanna agus iad a aithint agus a ionramháil, e.g., siollaí, rím, túsfhoghair agus foghair dheiridh agus fóinéimí bhfocail labhartha. Fuaimeanna bhfocail atá i dtéacsanna Gaeilge, Béarla agus dteangacha eile a aithint. TF4, S1+2
4. Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach
gnéithe uile den churaclam atá fite fuaite lena chéile.
Tórthaí Foghlama don Teanga ó Bhéal
5. Stór focal Úsáid a bhaint as stór focal níos leithne óna dtaithí phearsanta agus óna dtaithí ar phlé le téacs. Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach, le tacaíocht de réir mar is gá. TF5, S1
Gach litir gcás íochtair agus gcás uachtair ó aibítir na Gaeilge a aithint, a ainmniú agus a fhuaimniú chomh maith le patrúin choitianta litreacha. Roinnt straitéisí aitheanta focal a úsáid agus iad ag léamh téacsanna teagaisc agus ag leibhéal neamhspleách. TF5, S1
5. Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail
Spéis agus comhaird a léiriú, straitéisí tuisceana a úsáid agus stór focal a shealbhú trí éisteacht go gníomhach le Gaeilge shaibhir á labhairt réimse comhthéacsanna agus i nguthanna/ canúintí eile chomh maith le guth/canúint an mhúinteora ar mhaithe le spraoi agus cúiseanna faoi leith, cé nach gá go dtuigfeadh siad gach focal. TF1, S1+2
1. Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird
4. Struchtúr abairte agus gramadach Úsáid a bhaint as abairtí sothuigthe a éiríonn níos cuimsithí de réir a chéile, ina bhfuil an aimsir, ord na bhfocal agus struchtúr na habairte ceart, agus sainmhíniú cuía thabhairt, le tacaíocht de réir mar is gá. TF4, S1+2
5. Stór focal Úsáid a bhaint as straitéisí éagsúla ar nós gheáitsí an chainteora, tuin chainte, focail atá ar eolas cheana, pictiúr, struchtúr na habairte, sainmhíniú agus cur síos chun tuiscint ar fhocail nua a léiriú agus iad a úsáid, agus i dteangacha éagsúla nuair is cuí. Úsáid a bhaint as stór focal agus frásaí ó bhéal a éiríonn níos sofaisticiúla de réir a chéile, ina measc teanga a bhaineann le téacs agus le topaic agus teanga a bhaineann go sonrach le hábhar ar leith, agus teanga gan chomhthéacs a chur in iúl. Réimse leathan de bheannachtaí, nathanna cainte agus frásaí coitianta a úsáid is tuin agus foghraíocht chuí a úsáid agus iad a úsáid sa chomhthéacs cuí. TF5, S1+2
Ceannlitreacha agus litreacha beaga a scríobh mar aonad reatha leo féin. Téacsanna a chur láthair réimse formáidí. TF9, S1
9. Peannaireacht agus cur i láthair
Téacsanna teagaisc agus téacsanna ag leibhéal neamhspleách a léamh i réimse seánraí ag luas réasúnta agus le tuiscint, agus féincheartú neamhspleách a dhéanamh. TF10, S1+2
10. Líofacht agus féincheartú
Tuiscint a léiriú trí threoracha a thabhairt agus a leanúint agus insintí, míniúcháin agus cur síos a thuiscint, agus cás a dhéanamh go soiléir, lena n-áirítear tuairimíocht a dhéanamh, hipitéis a thabhairt, údar a thabhairt, idirbheartaíocht a dhéanamh, argóint a dhéanamh agus gearán a dhéanamh. TF6, S1+2
6. Léiriú tuisceana
7. Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe Riachtanais, tuairimí agus roghanna pearsanta a chur in iúl agus iarratais a dhéanamh go muiníneach. TF7, S1+2
Ceisteanna a chur agus freagraí a thabhairt nGaeilge agus i mBéarla de réir mar is gá, chun cabhair a lorg, teacht ar eolas agus ar thuiscint, agus chun smaointeoireacht a shoiléiriú agus a leathnú. TF7, S1+2
8. Catagóiriú Réimse daoine, rudaí, imeachtaí, eispéireas agus coincheapa níos casta a ainmniú, iad a chatagóiriú agus eolas níos doimhne ar an ábhar agus níos mó tuisceana ina leith a léiriú, le tacaíocht de réir mar is gá. TF8, S1+2
9 . Athinsint agus mionléiriú Scéalta samhlaíocha agus insintí pearsanta a éiríonn níos casta a insint agus a athinsint san ord ceart do lucht éisteachta a aithníonn siad agus nach n-aithníonn siad agus aimsirí agus stór focal ó bhéal a úsáid go cuí. TF9, S1+2
Fiosrú agus Úsáid
Na#onal Council for Curriculum and Assessment (NCCA). (2019). Primary Language Curriculum/Curaclam Teanga na Bunscoile. Retrieved from h>ps://ncca.ie/media/5pcpf4je/draE_plc_modernforeignlanguages.pdf.
Cumarsáid
Tuiscint
Pleanáil FhadtéarmachSampla Fónaic le Fís B
Tá an plean bliantúil samplach seo deartha chun cabhrú le múinteoirí ina bpleanáil. Ba chóir go n-athródh pleananna na múinteoirí ag brath ar leibhéal ranga, ar chumas an ranga, ar dhul chun cinn an chláir agus suíomh scoile (Scoil T1 nó Scoil T2). Go hiondúil, tógfaid h sé mí amháin gach grúpa fuaime a chríochnú, agus tugtar isteach 1-3 fhuaim nua gach seachtain, agus seachtain nó dhó ina dhiaidh sin le haghaidh athbhreithnithe, focail chroí agus comhdhlúthú na foghlama. Ba chóir go n-úsáidfeadh múinteoirí na smaointe do ghníomhaíochtaí atá sa leabhar seo le meascán den teagasc follasach agus foghlaim spraíúil a chur ar fáil. Ba cheart mí amháin ar a laghad a leithdháileadh ar gach rang ag deireadh na scoilbhliana chun na scileanna a foghlaimíodh a athbhreithniú agus a chleachtadh.
This sample yearly plan is designed to assist teachers in their planning. Teachers' plans should vary depending on their class level, ability, progress with the programme and school setting (Scoil T1 or Scoil T2). Typically, it will take one month to complete each sound group, with 1-3 sounds taught each week, followed by one or two weeks for revision, heart words, and consolidating learning. Teachers should use the activity ideas contained in the manual to aim for a blend of explicit phonics instruction and playful, hands-on learning. All classes should allocate at least one month at the end of the school year to revise and practice the skills learned.
• Aibítir
• Feasacht ar fhocail in abairtí
• Liosta Focal: 1
Ardmhinicíochta: 1-2
• Focail
• Leabhair Dhíchódaithe: Grúpa 1
Grúpa 1:
• t, a, s, r, ó, n, nn
Leabhar B: Leathanaigh6-15
Measúnú: Grúpa 1
Druileanna: Seachtain 1, 2 & 3
• Scileanna Éisteachta
• Rím a aithint
• Aithint Fuaime –Túsfhuaim, Fuaim Dheireanach
• Siollaí –a chumasc & dheighilt ó bhéal
• Fóinéimí a chumasc & a dheighilt ó bhéal
• Feasacht ar Fhocail Leabhar B: L 4 & 5
Mí Meán Fómhair
Feasacht Fóineolaíochta
Fónaic
Léitheoireacht
Léitheoireacht
Pleanáil FhadtéarmachSampla Fónaic le Fís B
Fónaic
• Aibítir
• Feasacht ar fhocail in abairtí.
• Liosta Focal: 2
Ardmhinicíochta: 3-12
• Focail
Chroí: sa, san, ar, arsa
• Focail
Dhíchódaithe: Grúpa 2
• Leabhair
Grúpa 2: • c, ú, l,ll, a Leabhar B: Leathanaigh16-23
Measúnú: Grúpa 2
• Aibítir
Ardmhinicíochta: 13-22
• Liosta Focal: 3 • Focail
Grúpa 3: • b, é, g, í
Chroí: ag, ann, atá
• Focail
• Leabhair Dhíchódaithe: Grúpa 3
Leabhar B: Leathanaigh –24-31
Measúnú: Grúpa 3
Measúnú: Focail Chroí 1-5
Feasacht Fóineolaíochta
Druileanna: Seachtain 4, 5 & 6
• Scileanna Éisteachta
• Rím a aithint
• Aithint Fuaime –Túsfhuaim, Fuaim Dheireanach, Fuaim Lárnach
• Siollaí a chumasc & a dheighilt ó bhéal
• Fóinéimí a chumasc & a dheighilt ó bhéal
• Ionramháil Focal –Suimiú / Scriosadh siollaí
• Feasacht ar Fhocail
Druileanna: Seachtain 7 & 8
• Scileanna Éisteachta
• Rím a aithint
• Aithint Fuaime –Túsfhuaim, Fuaim Dheireanach, Fuaim Lárnach
• Siollaí a chumasc & a dheighilt ó bhéal
• Fóinéimí a chumasc & a dheighilt ó bhéal –Grúpa 3
• Ionramháil Focal –Suimiú / Scriosadh siollaí, túsfhoghar & foghar deiridh
• Feasacht ar Fhocail
Ardmhinicíochta: 23-35
• Liosta Focal 4 • Focail
Chroí: dtí, anois
• Focail
• Leabhair Dhíchódaithe: Grúpa 4
Grúpa 4: • d, o, i, s Leabhar B: Leathanaigh32-40
Measúnú: Focail Chroí 1-10
Mí
Deireadh Fómhair
Samhain
• Fóinéimí a chumasc & a dheighilt ó bhéal –Grúpa 4
Measúnú: Grúpa 4
Nollaig
Léitheoireacht
Pleanáil FhadtéarmachSampla Fónaic le Fís B
Fónaic
Ardmhinicíochta: 36-46
• Liosta Focal 5 • Focail
• Focail Chroí: bhí, liom, maith, agam, chonaic
• Leabhair Dhíchódaithe: Grúpa 5 Measúnú: Focail Chroí 1-15
Feasacht Fóineolaíochta
Grúpa 5: • h, m, a, p
• Fóinéimí a chumasc & a dheighilt ó bhéalGrúpa 5
Leabhar B: Leathanaigh –41-47
Measúnú: Grúpa 5
• Liosta Focal 6 • Focail
Ardmhinicíochta: 47-57 • Focail Chroí: chuaigh, bhfuil, seo, teach, isteach, beag
• Leabhair Dhíchódaithe: Grúpa 6
Measúnú: Focail Chroí 1-20
Grúpa 6: • f, u, e/ei
• Fóinéimí a chumasc & a dheighilt ó bhéal –Grúpa 6
Leabhar B: Leathanaigh48-53
Measúnú: Grúpa 6
• Liosta Focal 7
Ardmhinicíochta: 58-65
• Focail
• Focail Chroí: orm, raibh, agat, chodladh, súgradh • Leabhair Dhíchódaithe: Grúpa 7
Measúnú: Focail Chroí 21-25
Grúpa 7: • v, bh, z, ch, ng
• Fóinéimí a chumasc & a dheighilt ó bhéal –Grúpa 7
Leabhar B: Leathanaigh54-66
Measúnú: Grúpa 7
• Liosta Focal 6
Ardmhinicíochta: 66-77
• Focail
Mí Eanáir
Feabhra
Márta
Chroí: scoil, rith, bíonn, daidí, daideo
• Focail
• Leabhair Dhíchódaithe: Grúpa 8
Measúnú: Focail Chroí 26-30
Grúpa 8: • ia, ua, éi, eo, aí Leabhar B: Leathanaigh67-81
• Fóinéimí a chumasc & a dheighilt ó bhéal –Grúpa 8
Measúnú: Grúpa 8
Aibreán
Léitheoireacht
Pleanáil FhadtéarmachSampla Fónaic le Fís B
Fónaic
Súil Siar
Súil Siar
Feasacht Fóineolaíochta
Súil Siar Leabhar B: Leathanach –82
Súil Siar
Mí Bealtaine
Meitheamh
Feasacht Fóineolaíochta
1. Feasacht Fóineolaíochta:
Is scil bhunúsach ríthábhachtach í Feasacht Fóineolaíochta chun léitheoireacht agus scríbhneoireacht a fhoghlaim. Baineann sí leis an gcumas na fuaimeanna i dteanga labhartha a aithint agus a ionramháil, lena n-áirítear scileanna ar nós aithint comhfhuaimeanna, comhaireamh siollaí, deighilt agus cumasc fuaimeanna. Léiríonn an taighde go bhfuil baint láidir ag feasacht deighilte agus feasacht fhóinéimeach ar rath léitheoireachta níos déanaí, rud a fhágann gur cuid riachtanach de theagasc luathlitearthachta í. (Gillon, 2004).
Phonological Awareness is a critical foundational skill for reading and writing. It involves the ability to recognise and manipulate the sounds in spoken language, encompassing skills such as identifying rhymes, counting syllables, and segmenting and blending sounds. Research has shown that strong phonological awareness is a key predictor of later reading success, making it an essential component of early literacy instruction (Gillon, 2004).
Caithfear feasacht fóineolaíochta láidir a fhorbairt ar dtús sula bhféadann le páistí fónaic (an gaol idir fhuaimeanna agus a litreacha comhfhreagracha) a fhoghlaim go héifeachtach. Cinntíonn an chéim réamhfhóineamach seo go bhféadfaidh páistí fuaimeanna i bhfocail a aithint agus a ionramháil, rud a leagan an bhunchloch do scileanna don díchódú agus scileanna litrithe. (National Reading Panel, 2000).
Before children can effectively learn phonics—the relationship between sounds and their corresponding letters— they must first develop robust phonological awareness. This pre-phonics stage ensures that children can discern and manipulate sounds in words, laying the groundwork for successful decoding and spelling skills (National Reading Panel, 2000).
Inár gclár, cuimsítear 8 seachtainí de dhruileanna atá deartha chun gach gné den fheasacht fóineolaíochta a chlúdach. Tógann gach seachtain ar an gceann roimhe sin, rud a chinntíonn cur chuige cuimsitheach chun na scileanna ríthábhachtacha seo a fhorbairt. Soláthraítear sa chaibidil seo gníomhaíochtaí agus raon smaointe tarraingteacha, idirghníomhacha atá oiriúnach do mhúineadh stáisiún agus do ghníomhaíochtaí ranga iomlána. Mar seo, freastalaítear ar stíleanna foghlama agus ar shuíomhanna seomra ranga éagsúla. Ba chóir meascán de mhúineadh follasach agus foghlaim trí spraoi a úsáid.
Our programme includes 8 weeks of daily drills, designed to cover all aspects of phonemic awareness. Each week builds on the previous one, ensuring a comprehensive approach to developing these crucial skills. The activities within this chapter provide a variety of engaging and interactive ideas suitable for both station teaching and whole-class activities, catering to different learning styles and classroom settings. A blend of explicit teaching and play-based learning should be used.
Trí chleachtadh leanúnach agus trí ghníomhaíochtaí tarraingteacha, tá sé mar aidhm ag an gcuid ar fheasacht fóineolaíochta seo tús láidir éisteachta a chruthú. Cuireann seo na páistí ar an mbóthar ceart le bheith ina léitheoirí muiníneacha agus inniúla. Cé go gcuirfear béim ar an gcuid seo ag tús an chláir, ba chóir do mhúinteoirí leanúint ar aghaidh ag cleachtadh na scileanna seo ar feadh na bliana le cinntiú go gcoimeádtar na scileanna a luadh thuas.
Through consistent practice and engaging exercises, this phonological awareness section aims to create a strong auditory foundation, setting children on the path to becoming confident and proficient readers. While emphasis will be placed on this section at the beginning of the programme, teachers should continue practicing these skills throughout the year to ensure the above-mentioned skills are retained.
I scoileanna T2, ba chóir do mhúinteoirí aird a tharraingt ar thraschur scileanna feasacht fóineolaíochta agus fhóinéimeach idir an Béarla agus an Ghaeilge trí chosúlachtaí ar nós rím, siollaí, aithint fuaimeanna, cumasc agus deighilt a léiriú. Ba chóir go gcaithfeadh múinteoirí na naíonán i nGaelscoileanna níos mó ama ar na scileanna bunúsacha seo as Gaeilge toisc gur seo an chéad teagmháil structúrtha atá ag na páistí leo.
Teachers in an English-medium schools should draw attention to the transfer of phonological and phonemic awareness skills between English and Irish by highlighting similarities such as rhyming, sound recognition, blending and segmentation. Infant teachers in Gaelscoileanna should spend more time on these foundational skills as Gaeilge since it is the children's first structured encounter with them.
Luaschártaí: Siollaí
Siolla Amháin
Dhá Shiolla
Trí Shiolla
Ceithre Shiolla
Luaschártaí: Grúpaí Ríme
Smaointe do Ghníomhaíochtaí chun Feasacht Fóineolaíochta a fhorbairt
Scileanna Éisteachta
1. Siúlóid éisteachta:
Tóg na páistí ar shiúlóid éisteachta timpeall na scoile nó lasmuigh. Iarr orthu éisteacht le fuaimeanna éagsúla atá le cloisteáil timpeall orthu. D’fhéadfadh fuaimeanna ón dúlra a bheith i gceist leis seo, éin ag canadh nó duilleoga ag siosarnach, nó fuaimeanna de dhéantús an duine, mar shampla gluaisteáin ag tiomáint nó daoine ag caint. Stop go tréimhsiúil le linn na siúlóide agus pléigh na fuaimeanna atá cloiste ag na páistí. Cabhraíonn an ghníomhaíocht seo le páistí feasacht éisteachta agus scileanna aire a fhorbairt.
Listening walk:
Take the children on a listening walk around the school or outdoors. Ask them to listen for different sounds that they can hear. This could include sounds from nature, such as birds singing or leaves rustling, or man-made sounds, such as cars driving by or people talking. Stop periodically during the walk and discuss the sounds that the children have heard. This activity helps children develop auditory awareness and attention skills.
2. Cad í an Fhuaim?
Sa chluiche seo, taispeáin físeán do na páistí nó bain úsáid as rudaí fisiceacha ar nós eochracha, croiteoirí nó rís le fuaim a dhéanamh. Dúnann na páistí a súile agus éisteann siad go cúramach. Nuair atá an fhuaim déanta, osclaíonn na páistí a súile agus déanann siad iarracht buille faoi thuairim a dhéanamh ar cad a rinne an fhuaim. Is féidir an cluiche seo a imirt freisin trí fhíseán YouTube ‘Guess the Sound’ a úsáid. Cabhraíonn an ghníomhaíocht seo le scileanna idirdhealaithe éisteachta a fhorbairt, scileanna atá riachtanach chun fónaic a fhoghlaim.
Guess the sound:
In this game, show children a video or use a physical objects such as keys, shakers or rice to make a sound. The children close their eyes and listen carefully. After the sound is made, the children open their eyes and try to guess what made the sound. This game can also be played using a ‘ Guess the Sound’ YouTube video. This activity helps children develop auditory discrimination skills, which are essential for learning phonics.
3. Fuaimeanna Aithrise:
Seinn fuaimeanna éagsúla, mar shampla fuaimeanna ainmhithe, nó fuaimeanna ón timpeallacht. Iarr ar na páistí aithris a dhéanamh ar na fuaimeanna. Cabhraíonn an ghníomhaíocht seo le páistí scileanna idirdhealaithe éisteachta agus cuimhne éisteachta a fhorbairt.
Imitating sounds:
Play a variety of sounds for the children, such as animal sounds, or sounds from the environment. Have the children take turns imitating the sounds. This activity helps children develop auditory discrimination skills and auditory memory.
Smaointe do Ghníomhaíochtaí chun Feasacht Fóineolaíochta a fhorbairt
Feasacht Fóineolaíochta
1. Boscaí Elkonin le Feasacht Fóineolaíochta:
Is féidir boscaí Elkonin a úsáid chun abairtí a dheighilt i bhfocail aonair nó focail a dheighilt i siollaí nó i bhfuaimeanna. Tabhair tacar boscaí agus liciní do na páistí. Abair abairt nó focal, agus bogann na páistí licíní isteach i mbosca do gach focal/fuaim a chloiseann siad. Is féidir leat bosca Elkonin mór a chruthú sa seomra ranga do ghníomhaíochtaí ranga iomlána trí úsáid a bhaint as téip leictreach agus málaí pónairí in áit licíní. - Elkonin boxes can be used to segment sentences or words into their individual words, syllables or sounds. Provide children with a set of boxes and counters. Say a sentence or word, and have children move a counter into a box for each word they hear in the sentence / syllable or sound they hear in the word. You can create a big Elkonin box in your classroom for whole class activities using electric tape and use bean bags as counters.
3 Sórtáil Siollaí
2. Cluiche Meaitseála don Rím:
Meaitseálann na páistí péirí cártaí a dhéanann rím, rud a neartaíonn a gcuid tuisceana. Is féidir leat teidí nó “Ollphéist Ríme" a úsáid chun gné spraíúil a chur leis. Tugann na páistí bia i bhfoirm cártaí rime don Ollphéist Ríme. Caithfear na cártaí a mheaitseáíl leis an gcárta atá ar a bholg. - Children match pairs of cards that rhyme, reinforcing their understanding of rhyming patterns. You can use a teddy or a ‘Rhyming Monster’ to add a fun element. Children feed the monster words that rhyme with the card on its belly.
Soláthraigh raon cártaí siollaí. Sórtálann na páistí na cártaí i ngrúpaí bunaithe ar líon na siollaí i ngach focal. Is féidir leat é seo a dhéanamh le hábhair choinchréiteacha freisin. - Provide a variety of syllable cards. Children sort the cards into groups based on the number of syllables in each word. You can also do this with real-life items.
4 Labhairt cosúil le Róbó (Lámh faoin Smig)
Spreag na páistí labhairt cosúil le róbó. Caithfear focail a bhriseadh i siollaí aonair agus lámh a chur faoin smig chun gluaiseacht na smige a mhothú do gach siolla. Cabhraíonn sé seo le feasacht ar dheighilt siollaí a fhorbairt. - Encourage children to talk like a robot, breaking words into individual syllables while placing a hand under their chin to feel the jaw drop for each syllable. This helps develop an awareness of syllable segmentation.
Leathanach 259-260
Smaointe do ghníomhaíochtaí chun Feasacht Fóineolaíochta a Fhorbairt
5. Cumasc Fóinéimeach/Deighilt Fhóinéimeach ó bhéal
Úsáid na cártaí pictiúr dhíchódaithe chun cumasc fóinéimeach agus deighilt fhóinéimeach a mhúnlú. Déanann na páistí cleachtadh ar an gcumasc fuaimeanna leis an bhfocal a rá nó an focal a dheighilt i bhfuaimeanna aonair. (Sampla: rón - /r/ /o:/ /n/) - Use the decodable picture cards to model oral blending and segmenting. Children practise blending the sounds to say the word or segmenting the word into individual sounds. (Sample: rón - /r/ /o:/ /n/)
6. Cluiche Ainmneacha:
Úsáid ainmneacha na bpáistí le haghaidh gníomhaíochtaí don fheasacht fóineolaíochta. Mar shampla, ag sórtáil an ranga de réir líon na siollaí ina n-ainmneacha, ag teacht suas le focail ríme greannmhara dá n-ainmneacha. - Use the children's names for phonemic awareness activities. For example, sorting the class according to the number of syllables in their names, coming up with silly rhyming words for their names.
7. Sórtáil Fuaimeanna:
Ag úsáid ríchártaí fóinéimeacha gan litreacha a thaispeáint, sórtálann na páistí na pictiúir bunaithe ar an bhfuaim tosaigh. Is féidir leat é seo a dhéanamh freisin ag úsáid rudaí ón bhfíorshaol. - Using the phonics picture cards without showing any letters, children sort the pictures based on their initial sound. You can also do this using real-life objects.
Druileanna don Fheasacht Fhóinéimeach:
Phonemic Awareness Drills:
Cad iad Druileanna don Fheasacht Fhóinéimeach?
Is cleachtaí dírithe iad druileanna don feasacht fhóinéimeach atá deartha chun cabhrú le páistí na fuaimeanna aonair (fóinéimí) i dteanga labhartha a aithint agus a ionramháil. Tá na druileanna seo ríthábhachtach chun na scileanna bunúsacha do léitheoireacht agus litriú a fhorbairt. Trí bheith páirteach sna druileanna seo, foghlaimíonn páistí conas na haonaid is lú den fhuaim i bhfocail a chloisteáil, a aithint, agus a ionramháil.
Clúdaítear:
Áiríonn druileanna ar fheasacht fhóinéimeach réimse scileanna:
• Aithint Fuaime: Aithint agus ainmniú fóinéimí aonair i bhfocail.
• Rím: Aithint agus táirgiú focal a bhfuil an fhuaim lárnach agus an fhuaim dheireanach chéanna acu.
• Siollaí: Focail a roinnt i gcomhpháirteanna siollaí.
• Comhfhuaim ríme: Aithint ar an bhfuaim tosaigh agus an tsraith litreacha a leanann é laistigh de shiollaí.
• Cumasc: Túsfhoghar agus foghar deiridh. Fóinéimí aonair a chomhcheangal chun focail a fhoirmiú.
• Deighilt: Focail a bhriseadh síos i bhfóinéimí aonair.
• Ionramháil Fuaime: Fóinéimí a chur leis, a scriosadh, nó a chur in ionad i bhfocail chun focail nua a chruthú.
Conas iad a úsáid: Ba chóir druileanna don fheasacht fhóinéimeach a ionchorprú isteach sa ghnáthamh laethúil chun cleachtadh agus athneartú comhsheasmhach a chinntiú. Seo roinnt treoirlínte tábhachtacha le húsáid éifeachtach a chinntiú
• Cleachtadh Laethúil: Déan na druileanna seo gach lá ag tús an chláir chun scileanna don fheasacht fhóinéimeach a fhorbairt agus a neartú. Is féidir iad a úsáid mar réamhrá do cheacht ar bith Gaeilge.
• Rang Iomlán: Bain úsáid as na cleachtaí seo leis an rang ar fad le cinntiú go mbíonn gach dalta ag baint tairbhe as an gcleachtadh. Léann an múinteoir na scripteanna a chuirtear ar fáil agus freagraíonn an rang iomlán.
• Gan Lámha a chur in airde: Spreag gach páiste páirt a ghlacadh go gníomhach gan gá le lámha a ardú. Coimeádann an cur chuige seo an ghníomhaíocht dinimiciúil agus cuimsitheach.
• Fad: Coimeád na druileanna gearr agus dírithe, go hidéalach thart ar 10 nóiméad chun aird na bpáistí a choinneáil agus foghlaim éifeachtach a chinntiú.
Trí dhruileanna don fheasacht fhóinéimeach a ionchorprú i ngáthamh laethúil sa seomra ranga, is féidir le múinteoirí na scileanna riachtanacha a sholáthar do na daltaí chun forbairt rathúil léitheoireachta agus litrithe a bhaint amach. /t/ /a:/
Druileanna don Fheasacht Fhóinéimeach:
Phonemic Awareness Drills:
What Are Phonemic Awareness Drills?
Phonemic awareness drills are targeted exercises designed to help children recognise and manipulate the individual sounds (phonemes) in spoken language. These drills are crucial for developing the foundational skills necessary for reading and spelling. By engaging in these drills, children learn to hear, identify, and work with the smallest units of sound in words.
What Do They Cover?
Phonemic awareness drills encompass a variety of skills:
• Sound Identification: Recognising and naming individual phonemes in words.
• Rhyming: Identifying and generating words that have the same middle and ending sound.
• Syllable Counting: Dividing words into their component syllables.
• Onset and Rime: Identifying the initial consonant sound (onset) and the string of letters that follow it (rime) within syllables.
• Blending: Combining individual phonemes to form words.
• Segmenting: Breaking words down into their individual phonemes.
• Word Manipulation: Adding, deleting, or substituting phonemes in words to create new words.
How Should They Be Used?
Phonemic awareness drills should be incorporated into the daily routine at the beginning of the year to ensure consistent practice and reinforcement. Here are some key guidelines for their effective use:
• Daily Practice: Conduct these drills every day at the beginning of the programme to build and strengthen phonemic awareness skills. They can be used as introductions to any Gaeilge lesson.
• Whole Class: Engage the entire class in these exercises to ensure that all students benefit from the practice. Teacher reads the scripts provided and whole class responds.
• No Hands Up: Encourage all children to participate actively without the need for raising hands. This approach keeps the activity dynamic and inclusive.
• Duration: Keep the drills short and focused, ideally lasting around 10 minutes. This duration is optimal for maintaining children's attention and ensuring effective learning.
By incorporating phonemic awareness drills into the daily classroom routine, teachers can provide students with the essential skills needed for successful reading and spelling development.
Rím a tháirgeadh Gach fuaim
Rím a tháirgeadh Gach fuaim
Rím: Aimsigh an ceann corr Gach fuaim
Rím: Aimsigh an ceann corr Gach fuaim
Rím a aithint Gach fuaim
Rím a aithint Gach fuaim
Rím a aithint Gach fuaim
Rím a chloisteáil Ainmneacha
Fóinéimí Fóinéimí Fuaim Lárnach
Fóinéimí Fóinéimí Fuaim Lárnach
Fóinéimí Fóinéimí Fuaim Lárnach
Fóinéimí Fóinéimí Fuaim Lárnach
Túsfhoghar a scriosadh
Túsfhoghar agus foghar deiridh a shuimiú
Siollaí a scriosadh
Siollaí a shuimiú
Siollaí Siollaí Fuaim Dheireanach x
Siollaí Siollaí Fuaim Dheireanach x
Siollaí Siollaí Fuaim Dheireanach x
Fuaim Dheireanach: AinmneachaMúnlú x
Siollaí Múnlú Siollaí Múnlú
Aithint Fuaime: Fuaim Lárnach / Fuaim Dheireanach
Aithint Fuaime: Túsfhuaim Cumasc Deighilt
Ionramháil Focal
Feasacht ar Fhocal Aibítir
Seachtain 1
“Inniu táimid ag éisteacht le focail leis an rím -ún” ún –dún dún –mún mún –Luan Luan –balún balúnracún
“Inniu táimid ag éisteacht le focail leis an rím -ón” ón –cón cón –fón fón –lón lón –rón rón –brón
“Inniu táimid ag éisteacht le focail leis an rím -ín” ín –mín mín –sín sín –bíonn bíonn –rian riandian
“Inniu táimid ag éisteacht le focail leis an rím -éar” éar –béar béar –féar féar –géar géar –méar méarsféar
“Inniu táimid ag éisteacht le focail leis an rím -án'” án –bán bán –dán dán –lán lán –Seán Seánslán
Rím
“Bíonn rím i gceist nuair a bhíonn na fuaimeanna céanna sa lár agus ag deireadh dhá fhocal, mar
shampla: rón agus fón.”
“Tá mé chun dhá fhocal rime a rá. Abraigí i mo dhiaidh iad.”
Mar shampla: Liadh/l/
Teacher should pick 5 names of children in the class and say the initial sound of those names.
Mar shampla: Molly/m/
Mar shampla: Pól/p/
Mar shampla: Róisín/r/
Mar shampla: Conor/k/ Ní mór don mhúinteoir 5 ainm de pháistí sa rang a phiocadh agus an túsfhuaim a rá.
Aithint Fuaime: Túsfhuaim “Tosaíonn gach focal le fuaim amháin. Is iad ár n-ainmneacha na focail is tábhachtaí.” “Tá mé chun ainm agus an chéad fhuaim den ainm sin a rá. Abraigí i mo dhiaidh iad.”
Seachtain 1
Aithint Fuaime: Fuaim Dheireanach
Mar shampla: Molly/i:/
Mar shampla: Pól/l/
Mar shampla: Róisín/n/
Mar shampla: Conor/r/
Mar shampla: Liadh/a/ Ní mór don mhúinteoir 5 ainm de pháistí sa rang a rá agus an fhuaim dheireanach a rá. Teacher should pick another 5 names and say the end sound of those names.
“Críochnaíonn gach focal le fuaim amháin freisin.”
• Ní mór don mhúinteoir múnlú a dhéanamh ar conas na siollaí a aithint trí lámh a chur faoin smig agus an ghluaiseacht a mhothú. Gach uair a théann do smig síos, sin siolla amháin. Is féidir áibhéil a dhéanamh leis an bpointe a chur trasna.
• Roghnaigh 5 chárta siollaí ar bith agus múnlaigh conas siollaí a chumasc le focal a chruthú. Féach ar na samplaí thíos.
• Teacher should model how to identify a syllable in a word by placing their hand under their chin and feeling the movement. Everytime your chin goes down, that is one syllable. You can use exaggeration to get the point across.
• Pick 5 syllable cards and model how to blend the syllables to create a word. See examples below.
Mar shampla: leabh-ar = leabhar
“Tá mé chun ainm agus an fhuaim dheireanach san ainm sin a rá.
Abraigí i mo dhiaidh iad."
Cumasc: Siollaí
“Is féidir focail a bhriseadh suas ina gcodanna. Siollaí a thugtar ar na codanna seo.”
Mar shampla: có-ta = cóta
Mar shampla: múin-teoir = múinteoir
Mar shampla: cá-ca = cáca
Mar shampla: lach-a = lacha
“Tá mé chun siollaí a bhualadh amach. Buailigí amach liom iad i mo dhiaidh. Ansin táim chun an luaschárta a thaispeáint daoibh agus an focal a rá. Abraigí i mo dhiaidh iad.”
Seachtain 1
• Ní mór don mhúinteoir 5 chárta siollaí eile a phiocadh agus múnlú a dhéanamh ar conas siollaí a dheighilt. Féach ar na samplaí thíos.
• Is féidir leat do dhá lámh a chur le chéile chun ‘scian’ a chruthú chun na focail a dheighilt go feiceálach.
• Teacher should pick 5 more syllable cards and model how to segment the syllables. See examples below.
• You can put both your hands together to create a ‘knife’ to visibly segment the words.
Mar shampla: leabhar = leabh-ar
Mar shampla: cóta = có-ta
Mar shampla: múinteoir = múin-teoir
Mar shampla: cáca = cá-ca
Mar shampla: lacha = lach-a
Deighilt: Siollaí “Tá mé chun 5 luaschárta nua a thaispeáint daoibh agus an focal a rá. Abraigí i mo dhiaidh é. Ansin táim chun é a bhriseadh i siollaí. Abraigí i mo dhiaidh iad agus buailigí amach na siollaí.”
Tá mé ag caint. (4) Is breá liom an scoil. (5) Dún an doras. (3)
Tá brón orm. (3) Go raibh maith agat.(4) Tá mé ag ithe lóin. (5)
Tá mé réidh (3) Ar aghaidh libh. (3) Thit mé sa chlós. (4)
Tá mé ag éisteacht.(4) Maith thú. (2) Am lóin atá ann. (4)
Dia duit. (2) Conas atá tú? (3) Tá mé go maith. (4)
Focail in Abairtí “Is féidir linn focail a úsáid chun abairtí a chruthú. Táim chun abairt a rá. Abraigí i mo dhiaidh iad. Ansin buailfimid amach na focail san abairt.”
• • Ní mór don mhúinteoir na cártaí litreacha a chur in ord aibítre.
• • Ní mór don mhúinteoir na cártaí litreacha a thaispeáint agus múnlú a dhéanamh ainm na litreach a rá
• • Teacher should put the letter flashcards into alphabetical order.
• • Teacher should show each flashcard and model saying the letter name .
Mar shampla: é –“eee fada” Mar shampla: “l –elle”
Mar shampla: “m –emm”
Mar shampla: “a –ahh”
Mar shampla: “f –eff”
An Aibítir “Tá ainm ag gach litir san aibítir. Tá mé chun roinnt luaschártaí a thaispeáint daoibh agus déarfaimid ainm na litreach le chéile.”
Seachtain 2
tolg, bolg cón, lón peata, mamaí duilleog, riteog te, le
deoch, muc lán, bán rón, lón hata, cóta trá, grá rothar, liathróid bhí, sí cathaoir, mór halla, balla planda, doras nó, bó gorm, muc seacláid, sneachta tá, rá mór, fearg
lón , fón múinteoir, bord peann, clann rí, buí cat, madra
Rím
“Tá mé chun dhá fhocal a rá. Cuirigí ordóg suas má tá rím ann agus cuirigí ordóg síos mura bhfuil rím ann.”
naoi/n/ cat/k/ stocaí/s/ rós/r/ údar/u:/
Teacher should read the 5 words below and children respond with the initial sound of that word.
réalta/r/ cairéad/k/ úll/u:/ sú talún/s/ óg/o:/ náire/n/ teilifís/t/ ceathair/k/ altra/a’/ siosúr/s/ lacha/l/ rothar/r/ cáca/k/ áiléar /a:/ nóinín/n/
nuacht –/n/ ápa/a:/ teidí –/t/ rón/r/ scoil/s/ Ní mór don mhúinteoir na focail a rá agus freagraíonn na páistí leis na túsfhuaimeanna.
Fuaime: Túsfhuaim “Tá mé chun focal a rá. Déanaigí athrá ar an bhfocal agus insígí dom an chéad fhuaim san fhocal sin.”
Aithint
Sampla: Múinteoir: madra Páistí: madra/m/
bó/o:/ iasc/k/ níl/l/ aimsir/r/ bun/n/
cú/u:/ úll/l/ scuab/b/ bolg/g/ ba/a’/ rí/i:/ rá/:a/ muc/k/ múinteoir/r/ ocht/t/
cat/t/ tá/a:/ clós/s/ carr/r/ lón/n/
lá/a:/ glas/s/ mór/r/ fón/n/ bloc/k/ Ní mór don mhúinteoir 5 ainm de pháistí sa rang a rá agus an fhuaim dheireanach a rá. Teacher should pick another 5 names and say the end sound of those names.
Aithint Fuaime: Fuaim Dheireanach “Tá mé chun focal a rá. Déanaigí athrá ar an bhfocal agus insígí dom cén fhuaim atá ag an deireadh.”
Sampla: Múinteoir: cat Páistí: cat/t/
• Ní mór don mhúinteoir na siollaí thíos a rá agus caithfidh na páistí iad a chumasc agus na focail a rá.
• Is féidir leis an múinteoir múnlú a dhéanamh ar na siollaí a chumasc trí iad a bhualadh amach agus an focal iomlán a rá lena d(h)á lámh curtha amach.
• Teacher should read the syllables below and children respond by blending syllables and saying the word.
príomh-oid-e = príomhoide greann-mhar = greannmhar bán-dearg = bándearg feirm-eoir = feirmeoir bi-a = bia
seom-ra = seomra cin-eál-ta = cineálta breag-án = breagán lam-pa = lampa piorr-a = piorra
eit-leán = eitleán tuis-mi-theoir = tuismitheoir im-ní = imní ceol-tóir = ceoltóircan-adh = canadh
ca-pall = capall plá-ta = pláta cruinn-iú = cruinniú ma-ta = mata Gaeil-ge = Gaeilge
• Teacher can model blending the syllables by clapping each syllable out and then holding both hands out together and saying the complete word. mad-ra = madra leabh-ar = leabhar bain-ne = bainne c-noc = cnoc gair-dín = gairdín
Cumasc: Siollaí “Tá mé chun focal a bhriseadh i siollaí. Cumascaigí na siollaí agus abraigí an focal.”
Sampla: Múinteoir: mad-ra Páistí: madra
Seachtain 2
• Ní mór don mhúinteoir na 5 focal thíos a rá. Caithfidh na páistí na focail a dheighilt agus na siollaí a rá.
• Is féidir múnlú a dhéanamh ar conas na siollaí a aithint trí do lámh a chur faoin smig agus an ghluaiseacht a mhothú. Gach uair a théann an smig síos, sin siolla amháin. Cabhraíonn sé a bheith ag caint cosúil le róbó freisin. Is féidir áibhéila dhéanamh leis an bpointe a chur trasna.
• Teacher should say the 5 words below and children must respond by segmenting the words and saying the syllables.
• You can model how to identify a syllable in a word by placing their hand under their chin and feeling the movement. Every time your chin goes down, that is one syllable. Talking like a robot can also help. You can use exaggeration to get the point across.
Deighilt: Siollaí “Tá mé chun focal a rá. Brisigí an focal i siollaí.”
madra = mad-ra leabhar = leabh-ar bainne = bainn-e cnoc = c-noc gairdín = gair-dín
príomhoide = príomhoid-e greannmhar = greann-mhar bándearg = bán-dearg feirmeoir = feirm-eoir bia = bi-a
seomra = seom-ra cineálta = cin-eál-ta bréagán = bréa-gán lampa = lam-pa piorra = piorr-a
eitleán = eit-leán tuismitheoir = tuis-mith-eoir imní = im-ní ceoltóir = ceol-tóir canadh = can-adh
capall = ca-pall pláta = plá-ta cruinniú = cruinn-iú mata = ma-ta Gaeilge = Gaeil-ge
Tá teidí ag rith. (4) Tá teidí ag siúl. (4) Tá teidí ag ithe. (4) Tá dath gorm air. (4) Tá dath glas air. (4) Tá dath dearg air. (4) Is maith liom scoil. (4) Is maith liom Gaeilge. (4) Is maith liom an madra. (5) Tá cat agam. (3) Tá mála scoile agam. (4) Tá úll agam. (3) Mise an múinteoir. (3). Mise an páiste. (3) Mise an rúnaí. (3)
Sampla: Múinteoir: madra Páistí: mad-ra
Focail in Abairtí “Is féidir linn focail a úsáid chun abairtí a chruthú.” “Táim chun abairt a rá. Abraigí i mo dhiaidh iad. Ansin buailfimid amach na focail san abairt.”
• • Ní mór don mhúinteoir na cártaí litreach a chur in ord aibítre.
• • Ní mór don mhúinteoir na cártaí litreach a thaispeáint agus múnlú a dhéanamh ainm na litreach a rá
• • Teacher should put the letter flashcards into alphabetical order.
• • Teacher should show each flashcard and model saying the letter name .
Mar shampla: “l –elle”
Mar shampla: é –“eee fada”
Mar shampla: “m –emm”
Mar shampla: “a –ahh:”
Mar shampla: “f –eff”
An Aibítir “Tá mé chun roinnt luaschártaí a thaispeáint daoibh agus déarfaimid ainm na litreach le chéile.”
Druileanna
Seachtain 3
lón, cón sú, muc stocaí, madra rí, buí nó, sí
múinteoir, cúntóir te, balla dó, mó lá, grá cic, mamaí hata, mata balla, halla gorm, ruga asal, fuinneog nó, mó leaba, geansaí lán, dán cailíní, cat tá, rá sé, peann
Rím: “Tá mé chun dhá fhocal a rá. Cuirigí ordóg suas má tá rím ann agus cuirigí ordóg síos mura bhfuil rím ann.” spraoi, suí ól, lacha póg, peata linn, sin nathair, ciseán
Ní mór don mhúinteoir na focail a rá agus freagraíonn na páistí leis na túsfhuaimeanna.
gairdín/g/ bogha báistí/b/ éisteacht/e:/ seacláid/s’/ dochtúir/d/
Teacher should read the 5 words below and children respond with the initial sound of that word. doirteal/d/ garda/g/ buachaill/b/ íoc/i:/ sean/s’/ duilleog/d/ ochtapas/o/ seamróg/s’/ gé/g/ bó/b/ im/i/ siopa/s’/ dineasár/d/ gran rósta/g/ bia/b/
gúna/g/ éan/e:/ seilide/s’/ doras/d/ bord/b/
Fuaime: Túsfhuaim “Tá mé chun focal a rá. Déanaigí athrá ar an bhfocal agus insígí dom an chéad fhuaim san fhocal sin.”
Aithint
Sampla: Múinteoir: madra Páistí: madra/m/
Aithint Fuaime: Fuaim Dheireanach
sé/e:/ frog/g/ tuí/i:/ rud/d/ mo/o/ rith/i/ leis/s’/ bolb/b/ cé/e:/ rug/g/ bí/i:/ cad/d/ bís/s’/ go/o/ scuab/b/
fág/g/ fís/s’/ bád/d/ gob/b/ pé/e:/ Ní mór don mhúinteoir na 5 fhocal thíos a rá agus freagraíonn na páistí leis na fuaimeanna deireanacha. Teacher should read the 5 words below and children respond with the ending sound of those words.
Sampla: Múinteoir: cat Páistí: cat/t/ cad/d/ go/o/ sí/i:/ rís/s’/ jab/b/
“Tá mé chun focal a rá. Déanaigí athrá ar an bhfocal agus insígí dom cén fhuaim atá ag an deireadh.”
• Ní mór don mhúinteoir na siollaí thíos a rá agus caithfidh na páistí iad a chumasc agus na focail a rá.
• Is féidir leis an múinteoir múnlú a dhéanamh ar na siollaí a chumasc trí iad a bhualadh amach agus an focal iomlán a rá lena d(h)á lámh curtha amach.
• Teacher should read the syllables below and children respond by blending syllables and saying the word.
Cumasc: Siollaí “Tá mé chun focal a bhriseadh i siollaí. Cumascaigí na siollaí agus abraigí an focal.”
ion-tas = iontas bia-lann = bialann seom-ra = seomra brón-ach = brónach sás-ta = sásta
cail-ín = cailín o-bair = obair bróg-a = bróga páis-te = páiste mil-seán = milseán
sol-as = solas mam-aí = mamaí oif-ig –oifig uis-ce –uisce á-thasáthas
bui-déal = buidéalcó-ta = cóta leith-reas = leithreas má-la = mála mad-ra = madra
• Teacher can model blending the syllables by clapping each syllable out and then holding both hands out together and saying the complete word. múin-teoir = múinteoir lach-a = lacha gean-saí = geansaí leab-a = leaba bos-ca = bosca
Sampla: Múinteoir: mad-ra Páistí: madra
• Ní mór don mhúinteoir na 5 focal thíos a rá. Caithfidh na páistí na focail a dheighilt agus na siollaí a rá.
• Is féidir múnlú a dhéanamh ar conas na siollaí a aithint trí do lámh a chur faoin smig agus an ghluaiseacht a mhothú. Gach uair a théann an smig síos, sin siolla amháin. Cabhraíonn sé a bheith ag caint cosúil le róbó freisin. Is féidir áibhéil a dhéanamh leis an bpointe a chur trasna.
• Teacher should say the 5 words below and children must respond by segmenting the words and saying the syllables.
• You can model how to identify a syllable in a word by placing their hand under their chin and feeling the movement. Every time your chin goes down, that is one syllable. Talking like a robot can also help. You can use exaggeration to get the point across.
Deighilt: Siollaí “Tá mé chun focal a rá. Brisigí an focal i siollaí.”
múinteoir = múin-teoir lacha = lach-a geansaí = gean-saí leaba = leab-a bosca = bos-ca
iontas = ion-tas bialann = bia-lann seomra = seom-ra brónach = brón-ach sásta = sás-ta
cailín = cail-ín obair = o-bair bróga = bróg-a páiste = páis-te milseán = mil-seán
solas = sol-as mamaí = mam-aí oifig = oif-ig uisce = uis-ce áthas = á-thas
buidéal = bui-déal cóta = có-ta leithreas = leith-reas mála = má-la madra = mad-ra
Chonaic mé madra. (3) Chónaic mé cat beag. (4) Chónaic mé éan. (3) Conas atá tú? (3) Tá mé go maith. (4) Maith thú. (2) D’ith mé píotsa. (4) D'ith mé a lán milseán. (5) D’ith mé mo lón. (4) Tá sé mór. (3) Tá sé beag. (3) Tá sé beag bídeach. (4) Oscail an bosca. (3) Oscail an leabhar. (3) Oscail an doras. (3)
Sampla: Múinteoir: madra Páistí: mad-ra
Focail in Abairtí “Is féidir linn focail a úsáid chun abairtí a chruthú.” “Táim chun abairt a rá. Abraigí i mo dhiaidh iad. Ansin buailfimid amach na focail san abairt.”
• • Ní mór don mhúinteoir na cártaí litreach a chur in ord aibítre.
• • Ní mór don mhúinteoir na cártaí litreach a thaispeáint agus múnlú a dhéanamh ainm na litreach a rá
• • Teacher should put the letter flashcards into alphabetical order.
• Teacher should show each flashcard and model saying the letter name .
•
Mar shampla: “l –elle”
An Aibítir
Mar shampla: é –“eee fada”
Mar shampla: “m –emm”
Mar shampla: “a –ahh”
Mar shampla: “f –eff”
“Tá mé chun roinnt luaschártaí a thaispeáint daoibh agus déarfaimid ainm na litreach le chéile.”
Seachtain 4
leabhar, uisce hata, mata bríste, císte buideal, píotsa mise, briseadh
luch, deoch leaba, buachaill teas, meas le, te bróg, srón clog, rug dáta, práta cat, fuinneog Seán, dán scríobh, múinteoir
lacha, cailín féin, éan peann, bord pá, cá bí, suigh
Rím
“Tá mé chun dhá fhocal a rá. Cuirigí ordóg suas má tá rím ann agus cuirigí ordóg síos mura bhfuil rím ann.”
milseán/m/ fiacla/f/ halla/h/ peil/p/ umar/u/
cáca, ráca uimhir, geansaí bád, náid ceol, fón sean, bean hata/h/ madra/m/ píotsa/p/ feirm/f/ airgead/a/ Ní mór don mhúinteoir na focail a rá agus freagraíonn na páistí leis na túsfhuaimeanna. Teacher should read the 5 words below and children respond with the initial sound of that word. frog/f/ mála/m/ hamstar/h/ póg –/p/ eilifint/e/ péint/p/ muc/m/ uncail/u/ haca/h/ féileacán/f/ fón/f/ héileacaptar/h/ múinteoir/m/ eitilt -/e/ puimcín/p/
Fuaime: Túsfhuaim “Tá mé chun focal a rá. Déanaigí athrá ar an bhfocal agus insígí dom an chéad fhuaim san fhocal sin.”
Aithint
Sampla: Múinteoir: madra Páistí: madra/m/
pláta/a/ ainm/m/ stop/p/ galf/f/ hata/a/
deilf/f/ bíp/p/ rím/m/ cóta/a/ cad/d/ le/e/ corp/p/ fuaim/m/ gúna/a/ seilf/f/
sioráf/f/ madra/a/ éadrom/m/ dreap/p/ scairf/f/ Ní mór don mhúinteoir na 5 fhocal thíos a rá agus freagraíonn na páistí leis na fuaimeanna deireanacha. Teacher should read the 5 words below and children respond with the ending sound of those words.
Aithint Fuaime: Fuaim Dheireanach “Tá mé chun focal a rá. Déanaigí athrá ar an bhfocal agus insígí dom cén fhuaim atá ag an deireadh.”
Sampla: Múinteoir: cat Páistí: cat/t/ te/e/ graf/f/ cóip/p/ seomra/a/ gorm/m/
• Ní mór don mhúinteoir na fóinéimí thíos a rá agus caithfidh na páistí iad a chumasc agus na focail a rá.
• Is féidir leis an múinteoir múnlú a dhéanamh ar na fóinéimí a chumasc trí iad a bhualadh amach agus an focal iomlán a rá lena d(h)á lámh curtha amach.
• Teacher should read the phonemes below and children respond by blending syllables and saying the word.
Cumasc: Fóinéimí “Tá mé chun focal a bhriseadh i bhfóinéimí. Abraígí i mo dhiaidh iad and cumascaigí na fóinéimí chun an focal a rá.”
/b/ /o:/ = bó /o:/ /r/ = ór /d/ /o:/ = dó /o:/ /l/ól /k/ /o:/ /n/ = cón
/k/ /a:/ = cá /t/ /a:/ = tá /l/ /a:/ = lá /l/ /a:/ /n/ = lán /b/ /a:/ /d/ = bád /r/ /i:/ = rí /o:/ /r/ = ór /r/ /a:/ = rá /a:/ /r/ = ár /k/ /o:/ /r/ = cór
/s/ /a/ = sa /s/ /u:/ = sú /i/ /s/ = is /b/ /u/ /s/ = bus /r/ /a:/ /s/ = rás
• Teacher can model blending the syllables by clapping each phonemes out and then holding both hands out together and saying the complete word. /t/ /a:/ = tá /t/ /e/ = te /t/ /u:/ = tú /k/ /a’/ /t/ = cat /t/ /e:/ = tae
Sampla: Múinteoir: /t/ /a:/ Páistí: /t/ /a:/tá
Druileanna
• Ní mór don mhúinteoir na 5 focal thíos a rá. Caithfidh na páistí na focail a dheighilt agus na Fóinéimí a rá.
• Is féidir leat do dhá lámh a chur le chéile chun ‘scian’ a chruthú chun na focail a dheighilt go feiceálach.
• Teacher should say the 5 words below and children must respond by segmenting the words and saying the phonemes.
• You can put your two hands together to create a ‘knife’ to visibly segment the words.
Deighilt: Fóinéimí “Tá mé chun focal a bhriseadh i bhfóinéimí. Abraígí i mo dhiaidh iad and cumascaigí na fóinéimí chun an focal a rá.”
Sampla: Múinteoir: tá/t/ /a:/ Páistí: tá/t/ /a:/ bó = /b/ /o:/ ór = /o:/ /r/ dó = /d/ /o:/ ól = /o:/ /l/ cón = /c/ /o:/ /n/ tá = /t/ /a:/ te = /t/ /e/ tú = /t/ /u:/ cat = /k/ /a’/ /t/ tae = /t/ /e:/ cá = /c/ /a:/ tá = /t/ /a:/ lá = /l/ /a:/ lán = /l/ /a:/ /n/ bád = /b/ /a:/ /d/ sa = /s/ /a/ sú = /s/ /u:/ is = /i/ /s/ bus = /b/ /u/ /s/ rás = /r/ /a:/ /s/ rí = /r/ /i:/ ór = /o:/ /r/ rá = /r/ /a:/ ár = /a:/ /r/ cór = /k/ /o:/ /r/
An maith leat píotsa? (4) Is maith liom píotsa. (4) Ní maith liom píotsa. (4) Níl sé te. (3) Níl sé mór. (3) Níl sé beag bídeach. (4)
Seo madra. (2) Seo cat dubh. (3) Seo an leabhar. (3)
D’ól mé uisce. (3) D’ól mo mhamaí sú oráiste. (5) D’ól sí bainne. (3)
Tá an ghrian ag taitneamh. (5) Tá sé fuar. (3) Tá sé an-te. (4)
Focail in Abairtí “Is féidir linn focail a úsáid chun abairtí a chruthú.” “Táim chun abairt a rá. Abraigí i mo dhiaidh iad. Ansin buailfimid amach na focail san abairt.”
• • Ní mór don mhúinteoir na cártaí litreach a chur in ord aibítre.
• • Ní mór don mhúinteoir na cártaí litreach a thaispeáint agus múnlú a dhéanamh ainm na litreach a rá
• • Teacher should put the letter flashcards into alphabetical order.
• Teacher should show each flashcard and model saying the letter name .
•
Mar shampla: “l –elle”
An Aibítir
Mar shampla: é –“eee fada”
Mar shampla: “m –emm”
Mar shampla: “a –ayy:”
Mar shampla: “f –eff”
“Tá mé chun roinnt luaschártaí a thaispeáint daoibh agus déarfaimid ainm na litreach le chéile.”
Seachtain 5
Sampla: Múinteoir: “lón, fón, cat” Páistí: “lón, fón” lón, fón , cat peann, buí, clann bord, rí, buí lán, bán, deoch rón, leabhar, lón trá, grá, sé hata, bhí, sí halla, balla, bróg nó, le, bó mór, tá, rá sé, túr, plúr cón, lón, doras te, le, sí linn, madra, sin spraoi, suí, teach tolg, bolg, sean tá, rím, rá, ní, ach, bhí, múinteoir, cúntóir, sí páiste, nó, mó lá, liom, grá arán, hata, mata balla, halla, lámh dó, mó, méar lán, hata, dán
Rím: “Tá mé chun trí fhocal a rá. Beidh dhá fhocal le rím iontu. Déanaigí athrá ar an dá fhocal sin”
Teacher should read the 5 words below and children respond with the initial sound of that word. béar/b/ seilide/s’/ madra/m/ fón/f/ púca/p/ im/i/ dineasár/d/ íoc/i:/ bia/b/ Úna/u:/ cáca/k/ náid/n/ éan/e:/ hamstar/h/ aingeal/a/ gé/g/ éad/e:/ bord/b/ agus/a’/ teidí/t/
buachaill/b/ leabhar/l/ úll/u:/ óstán/o:/ scoil/s/ Ní mór don mhúinteoir na focail a rá agus freagraíonn na páistí leis na túsfhuaimeanna.
Aithint Fuaime: Túsfhuaim “Tá mé chun focal a rá. Déanaigí athrá ar an bhfocal agus insígí dom an chéad fhuaim san fhocal sin.”
Sampla: Múinteoir: madra Páistí: madra/m/
Sampla: Múinteoir: bán Páistí: bán/a:/ can/a’/ tinn/i/ liom/o/ cúl/u:/ ról/o:/ fan/a’/ pól/o:/ bán/a:/ sean/a/ Luan/u:/ siúl/u:/ cic/i/ cat/a’/ lón/o:/ bog/o/ tic/i/ dún/u:/ bean/a/ mór/o:/ dul/u/ rud/u/ liom/o/ cad/a’/ rón/o:/ tír/i:/ Ní mór don mhúinteoir na focail a rá agus freagraíonn na páistí leis na fuaimeanna lárnacha. Teacher should read the 5 words below and children respond with the middle sound of those words.
Aithint
Fuaime: Fuaim Lárnach
“Tá mé chun focal a rá. Déanaigí athrá ar an bhfocal agus insígí dom an fhuaim lárnach san fhocal sin.”
• Ní mór don mhúinteoir na fóinéimí (fuaimeanna) thíos a rá os ard agus caithfidh na páistí iad a chumasc chun na focail a rá. • Is féidir leis an múinteoir múnlú a dhéanamh ar na fuaimeanna a bhualadh amach agus an focal iomlán a rá lena d(h)á lámh curtha amach. • Teacher should read the phonemes below and children respond by blending them together and saying the word. • Teacher can model clapping each sound out and then holding both hands out together and saying the complete word. /i/ /m/im /a’/ /m/am /m/ /o/mo /d/ /o/ /m/dom /r/ /i:/ /m/rím /i/ /s/is /i/ /m/im /m/ /i/ /l/mil /k/ /i/ /k/cic /t/ /i/ /k/tic /s’/ /i/ /n/sin /s’/ /a/ /n/sean /s’/ a:/ /n/Seán /s’/ /i/ /v/sibh /b/ /i:/ /s’/bís
Cumasc: Fóinéimí “Tá mé chun focal a bhriseadh i bhfóinéimí. Abraigí i mo dhiaidh iad agus cumascaigí na fóinéimí chun an focal a rá.”
/m/ /o/mo /g/ /o/go /d/ /o/do /b/ /o/ /g/bog /k/ /o/ /s/cos /s’/ /i:/sí /s’/ /e:/sé /r/ /i:/ /s’/rís /f/ /i:/ /s’/fís /l/ /e/ /s’/leis
Sampla: Múinteoir: /t/ /a:/ Páistí: /t/ /a:/tá
• Ní mór don mhúinteoir na 5 fhocal thíos a rá. Caithfidh na páistí na focail a dheighilt agus na fóinéimí a rá.
• Is féidir leis an múinteoir dhá lámh a chur le chéile chun ‘scian’ a chruthú chun na focail a dheighilt go feiceálach.
• Teacher should say the 5 words below and children must respond by segmenting the words and saying the phonemes.
• Teacher can hold both two hands together to create a ‘knife’ to visibly segment the words.
Deighilt: Fóinéimí “Tá mé chun focal a rá. Brisigí an focal i bhfuaimeanna. ”
Sampla: Múinteoir: tá Páistí: /t/ /a:/ mo/m/ /o/ go/g/ /o/ do/d/ /o/ bog/b/ /o/ /g/ cos/k/ /o/ /s/ is/i/ /s/ im/i/ /m/ mil/m/ /i/ /l/ cic/k/ /i/ /k/ tic/t/ /i/ /k/ sí/s’/ /i:/ sé/s’/ /e:/ rís/r/ /i:/ /s’/ fís/f/ /i:/ /s’/ leis/l/ /e/ /s’/ sin/s’/ /i/ /n/ sean/s’/ /a/ /n/ Seán/s’/ a:/ /n/ sibh/s’/ /i/ /v/ bís/b/ /i:/ /s’/ im/i/ /m/ am/a’/ /m/ mo/m/ /o/ dom/d/ /o/ /m/ rím/r/ /i:/ /m/
Cuir_leis. -sa -da -ar -naic -teoir
Abair píot- plan- leabh- fó- múin-
Ní mór don mhúinteoir an script a léamh agus freagraíonn na páistí leis na siollaí a shuimiú.
Teacher should read the script below and children respond by adding the syllables.
Abair scam- éir- cail- rug- lachCuir_leis. -all -e -ín -a -a
Abair gaeil- fo- a- mil- páisCuir_leis. -ge -cal -rán -seán -tí
Abair sol- cuis- uis- bi- rúCuir_leis. -as -neoir -ce -a -naí
Abair mad- bos- sú- ha- caCuir_leis. -ra -ca -gradh -ta -pall
• Ní mór don mhúinteoir na cártaí litreach a chur in ord randamach.
• Ní mór don mhúinteoir na cártaí litreach a a thaispeáint agus freagraíonn na páistí le hainm na litreach.
• Teacher should put the letter flashcards into random order.
• Teacher should show each flashcard and children respond by saying the letter name.
Mar shampla: “f –eff”
Mar shampla: é –“eee fada”
Mar shampla: “f –eff”
Mar shampla: “f –eff” Mar shampla: “a –ayy:”
Ionramháil
Focal: Siollaí a shuimiú. “Tá mé chun siolla a rá. Déanaigí athrá ar an siolla sin. Ansin tá mé chun siolla eile a rá. Cuirigí iad le chéile chun focal a chruthú.” Sampla: Múinteoir: múinPáistí: múin- Múinteoir: Cuir -teoir leis. Páistí: múinteoir
An Aibítir
“Tá mé chun roinnt luaschártaí a thaispeáint daoibh agus caithfidh sibhse ainm na litreach a rá le chéile.”
Ní mór don mhúinteoir na focail a rá agus freagraíonn na páistí leis na túsfhuaimeanna a rá.
Seachtain 6
Sampla: Múinteoir: “lón, fón, cat” Páistí: “lón, fón” féin, éan, bolg pá, glas , cá luch, deoch, seacht dearg, bís, fís canadh, banna, bó clog, rug, lá nó, dáta, práta Seán, dán, leat tír, slán, mír linn, dubh, tiubh hata, mata, cat bríste, leat, císte mise, briseadh, dó leaba, rón, fón rún, lacha, Luan cáca, ráca, ealaín níl, bád, náid sean, rá, bean bán, lán, grian ocht, bocht, lón glas, blas, tá gáire, tráta, práta peann, ceann, sí bhí, faoi, peann cos, rang, bos /b/ nó /b‘/? bosca/b/ beag/b‘/ bia/b/ bó/b/ beo/b’/
Rím: “Tá mé chun trí fhocal a rá. Beidh dhá fhocal le rím iontu. Déanaigí athrá ar an dá fhocal sin”
Teacher should read the 5 words below and children respond with the initial sound. /k/ nó /k’/? cat/k/ caora/k’/ ceann/k’/ cón/k/ ceart/k’/ /d/ nó /d’/? dún/d/ deoch/d’/ deo/d’/ dána/d/ deora/d’/ /f/ nó /f’/ faoi/f’/ fuair/f/ fuinneog/f’/ frog/f/ fuil/f’/ /g/ nó /g’/ gorm/g/ geata/g’/ gealach/g’/ geal/g’/ garda/g/
Aithint Fuaime: Túsfhuaim
Consan Leathan nó Caol?
“Tá dhá fhuaim ag formhór na gconsan sa Gaeilge. Is féidir leo a bheith leathan nó caol ag brath ar an nguta atá ina aice leo.”
Sample: bó (/b/) vs beo (/b’/) An gcloiseann sibh an difríocht?
bíonn/i:/ túr/u:/ féin/e:/ rás/a:/ Pól/o:/
Ní mór don mhúinteoir na focail a rá agus freagraíonn na páistí leis na fuaimeanna lárnacha. Teacher should read the 5 words below and children respond with the middle sound of those words.
bís/i:/ tóg/o:/ tús/u:/ bád/a:/ líon/i:/
níl/i:/ cúl/u:/ cón/o:/ lán/a:/ bíonn/i:/ fís/i:/ léim/e:/ mór/o:/ fón/o:/ Luan/u:/
lón/o:/ cén/e:/ féin/e:/ fág/a:/ buan/u:/
• Ní mór don mhúinteoir na fóinéimí (fuaimeanna) thíos a rá os ard agus caithfidh na páistí iad a chumasc chun na focail a rá.
• Is féidir leis an múinteoir múnlú a dhéanamh ar na fuaimeanna a bhualadh amach agus an focal iomlán a rá lena d(h)á lámh curtha amach.
• Teacher should read the phonemes below and children respond by blending them together and saying the word.
• Teacher can model clapping each sound out and then holding both hands out together and saying the complete word. /s/ /a/sa /n/ /a/na /s/ /a/ /n/san /a/ /t/ /a:/atá /o/ /l/ /a/ola /f/ /a:/fáth /f/ /a’/ /d/fad /f/ /i/ /r/fir /f/ /u:/ /m/fuaim /f/ /a:/ /s/fás /t/ /e/te /l/ /e/le /p/ /e/ /l/peil /l/ /e/ /s’/leis /b/ /e/ /r/beir
/p/ /a:/pá /p/ /l/ /e:/plé /p/ /o:/ l/Pól /a:/ /p/ /a/ápa /p/ /o:/ /g/póg /m/ /u/ /k/muc /d/ /u/ /l/dul /b/ /u/ /s/bus /r/ /u/ /g/rug /b/ /u/ /n/ -bun
Aithint
Fuaime: Fuaim Lárnach “Tá mé chun focal a rá. Déanaigí athrá ar an bhfocal agus insígí dom an fhuaim lárnach san fhocal sin."
Sampla: Múinteoir: bán Páistí: bán/a:/
Cumasc: Fóinéimí “Tá mé chun focal a bhriseadh i bhfóinéimí. Abraigí i mo dhiaidh iad agus cumascaigí na fóinéimí chun an focal a rá.”
Sampla: Múinteoir: /t/ /a:/ Páistí: /t/ /a:/tá
• Ní mór don mhúinteoir na 5 fhocal thíos a rá. Caithfidh na páistí na focail a dheighilt agus na fóinéimí a rá.
• Is féidir leis an múinteoir dhá lámh a chur le chéile chun ‘scian’ a chruthú chun na focail a dheighilt go feiceálach.
• Teacher should say the 5 words below and children must respond by segmenting the words and saying the phonemes.
• Teacher can hold both two hands together to create a ‘knife’ to visibly segment the words.
Deighilt: Fóinéimí “Tá mé chun focal a rá. Brisigí an focal i bhfuaimeanna. ”
Sampla: Múinteoir: tá Páistí: /t/ /a:/ /p/ /a:/pá /p/ /l/ /e:/plé /p/ /o:/ l/Pól /a:/ /p/ /a/ápa /p/ /o:/ /g/póg /f/ /a:/ -fáth /f/ /a’/ /d/fad /f/ /i/ /r/fir /f/ /u:/ /m/fuaim /f/ /a:/ /s/fás /m/ /u/ /k/muc /d/ /u/ /l/dul /b/ /u/ /s/bus /r/ /u/ /g/rug /b/ /u/ /n/bun /t/ /e/te /l/ /e/le /p/ /e/ /l/peil /l/ /e/ /s’/leis /b/ /e/ /r/ -beir /s/ /a/sa /n/ /a/na /s/ /a/ /n/san /a/ /t/ /a:/atá /o/ /l/ /a/ola
Gan_? scam- Éir- cail- rug- lach-
Cad é_? scamall Éire cailín ruga lacha
Ní mór don mhúinteoir an script a léamh agus freagraíonn na páistí leis an gcéad siolla a scriosadh. Teacher should read the script below and children respond by deleting the first syllable.
Gan_? Gaeil- fo- a- mil- páis-
Cad é_?
Gaeilge focal arán milseán páistí
Gan_? sol- cuis- uis- bi- rú-
Cad é_? solas cuisneoir uisce bia rúnaí
Gan_? mad- bos- sú- ha- ca-
Cad é_? madra bosca súgradh hata capall
Gan_? píot- plan- leabh- fó- múin-
Cad é_?
píotsa planda leabhar fónaic múinteoir
• Ní mór don mhúinteoir na cártaí litreach a chur in ord randamach.
• Ní mór don mhúinteoir na cártaí litreach a a thaispeáint agus freagraíonn na páistí le hainm na litreach.
• Teacher should put the letter flashcards into random order.
• Teacher should show each flashcard and children respond by saying the letter name
Mar shampla: “f –eff”
Mar shampla: é –“eee fada”
Ionramháil
Focal: Siollaí a Scriosadh “Tá mé chun focal agus an chéad siolla san fhocal sin a rá. Scriosaigí an siolla sin ón bhfocal.”
Sampla: Múinteoir: Cad é ‘geansaí’ gan ‘gean-‘? Páistí: -saí
An Aibítir
“Tá mé chun roinnt luaschártaí a thaispeáint daoibh agus caithfidh sibhse ainm na litreach a rá le chéile.” Mar shampla: “f –eff” Mar shampla: “a –ayy:” Mar shampla: “f –eff”
Ní mór don mhúinteoir na focail a rá agus freagraíonn na páistí leis na túsfhuaimeanna a rá.
Teacher should read the 5 words below and children respond with the initial sound. /n/ nó /n’/? nead/n’/ nathair/n/ neart/n’/ neamh/n’/ náid/n/ /p/ nó /p’/? piongain/p’/ púca/p/ pláta/p/ péint/p/ peann/p’/ /s/ nó /s’/ sean/s’/ seilide/s’/ salann/s/ sú/s/ siúl/s’/ /t/ nó /t’/ tolg/t/ tionól/t’/ teach/t’/ tá/t/ tú/t/
Sampla: Múinteoir: “lón, fón, cat” Páistí: “lón, fón” lón, fón, cat peann, buí, clann bord, rí, buí lán, bán, deoch rón, leabhar, lón trá, grá, sé hata, bhí, sí, halla, balla, bróg nó, le, bó mór, tá, rá sé, mór, madra cón, lón, doras te, le, sí linn, madra, sin spraoi, suí, teach tolg, bolg, sean tá, rím, rá ní, ach, bhí múinteoir, cúntóir, sí páiste, nó, mó lá, liom, grá arán, hata, mata balla, halla, lámh dó, mó, méar lán, hata, dán /m/ nó /m‘/? mór/m/ meon/m‘/ mála/m/ maol/m’/ mata/m/
Rím: “Tá mé chun trí fhocal a rá. Beidh dhá fhocal le rím iontu. Déanaigí athrá ar an dá fhocal sin”
Aithint Fuaime: Túsfhuaim Consan Leathan nó Caol? “Tá mé chun focal a rá. Déanaigí athrá ar an bhfocal agus insígí dom an chéad fhuaim san fhocal sin.”
Sampla: Múinteoir: madra Páistí: madra/m/
Ní mór don mhúinteoir na focail a rá agus freagraíonn na páistí leis na fuaimeanna lárnacha. Teacher should read the 5 words below and children respond with the middle sound of those words.
cat/a’/ tóg/o:/ léim/e:/ sos/o/ fág/a:/ fad/a’/ rás/a:/ póg/o:/ rug/u/ béal/e:/
cad/a’/ bog/o/ féin/e:/ lus/u/ rós/o:/ dom/o/ cón/o:/ siúl/u:/ bád/a:/ teas/a/
Aithint
Fuaime: Fuaim Lárnach
Sampla: Múinteoir: bán Páistí: bán/a:/ póg/o:/ bac/a’/ céad/e:/ peil/e/ cic/i/
• Ní mór don mhúinteoir na fóinéimí (fuaimeanna) thíos a rá os ard agus caithfidh na páistí iad a chumasc chun na focail a rá.
• Is féidir leis an múinteoir múnlú a dhéanamh ar na fuaimeanna a bhualadh amach agus an focal iomlán a rá lena d(h)á lámh curtha amach.
• Teacher should read the phonemes below and children respond by blending them together and saying the word.
• Teacher can model clapping each sound out and then holding both hands out together and saying the complete word.
“Tá mé chun focal a rá. Déanaigí athrá ar an bhfocal agus insígí dom an fhuaim lárnach san fhocal sin."
Cumasc: Fóinéimí “Tá mé chun focal a bhriseadh i bhfóinéimí. Abraigí i mo dhiaidh iad agus cumascaigí na fóinéimí chun an focal a rá.”
/p/ /o/ /c/poc /f/ /a:/ /s/fás /b/ /u/ /n/bun /l/ /e/ /s’/leis /b/ /e:/ /r/béar
/s/ /i/ /n/sin /m/ /u/ /k/muc /t/ /u:/ /r/túr /m/ /i/ /l/mil /f/ /a’/ /d/fad /c/ /o/ /s/cos /m/ /i/ /l/mil /s’/ /i/ /v/sibh /r/ /i:/ /m/rím /o/ /l/ /a/ola
/b/ /o/ /g/bog /c/ /e:/ /n/cén /r/ /u/ /g/rug /f/ /i:/ /s/fís /d/ /u:/ /n/dún
/c/ /a/ /t/cat /b/ /a:/ /d/bád /b/ /u/ /s/bus /r/ /i:/ /s/rís /f/ /o:/ /n/fón
Sampla: Múinteoir: /t/ /a:/ Páistí: /t/ /a:/tá
• Ní mór don mhúinteoir na 5 fhocal thíos a rá. Caithfidh na páistí na focail a dheighilt agus na fóinéimí a rá.
• Is féidir leis an múinteoir dhá lámh a chur le chéile chun ‘scian’ a chruthú chun na focail a dheighilt go feiceálach.
• Teacher should say the 5 words below and children must respond by segmenting the words and saying the phonemes.
• Teacher can hold both two hands together to create a ‘knife’ to visibly segment the words.
Deighilt: Fóinéimí “Tá mé chun focal a rá. Brisigí an focal i bhfuaimeanna. ”
Sampla: Múinteoir: tá Páistí: /t/ /a:/ sin/s/ /i/ /n/ muc/m/ /u/ /k/ túr/t/ /u:/ /r/ mil/m/ /i/ /l/ fad/f/ /a’/ /d/ bog/b/ /o/ /g/ cén/c/ /e:/ /n/ rug/r/ /u/ /g/ fís/f/ /i:/ /s/ dún/d/ /u:/ /n/ cos/c/ /o/ /s/ mil/m/ /i/ /l/ sibh/s’/ /i/ /v/ rím/r/ /i:/ /m/ ola/o/ /l/ /a/ poc/p/ /o/ /c/ fás/f/ /a:/ /s/ bun/b/ /u/ /n/ leis/l/ /e/ /s’/ béar/b/ /e:/ /r/ cat/c/ /a/ /t/ bád/b/ /a:/ /d/ bus/b/ /u/ /s/ rís/r/ /i:/ /s/ fón/f/ /o:/ /n/
Ní mór don mhúinteoir an script a léamh agus freagraíonn na páistí leis an túsfoghar agus foghar deiridh a shuimiú.
Teacher should read the script below and children respond by adding the onset and rime.
Ionramháil Focal: Túsfhoghar agus Foghar Deiridh a Shuimiú
Cuir_leis. -ás -ás -ás -ás -ás
Abair_ c- r- m- f- b-
Cuir_leis. -ar -arr -earr -ár -ar
Abair_ t- c- f- l- m-
Cuir_leis. -ón -ón -ón -ón -ón
Abair_ t- f- l- r- c-
Abair_ m- B- d- f- lCuir_leis. -ín -ín -ín -ín -ín
Cuir_leis. -án -án -án -án -án
Abair_ b- l- d- c- r-
“Tá mé chun túsfhoghar a rá. Déanaigí athrá ar an túsfhoghar sin. Ansin tá mé chun foghar deiridh eile a rá. Cuirigí iad le chéile chun focal a chruthú."
Sampla: Múinteoir: bPáistí: b- Múinteoir: Cuir ‘-án’ leis. Páistí: bán
• Ní mór don mhúinteoir na cártaí litreach a chur in ord randamach.
• Ní mór don mhúinteoir na cártaí litreach a a thaispeáint agus freagraíonn na páistí le hainm na litreach.
• Teacher should put the letter flashcards into random order.
• Teacher should show each flashcard and children respond by saying the letter name .
Mar shampla: é –“eee fada” Mar shampla: “f –eff”
An Aibítir
Mar shampla: “f –eff” Mar shampla: “a –ayy:” Mar shampla: “f –eff”
“Tá mé chun roinnt luaschártaí a thaispeáint daoibh agus caithfidh sibhse ainm na litreach a rá le chéile.”
Seachtain 8
Ní mór don mhúinteoir na focail a rá agus freagraíonn na páistí le focal ar bith a dhéanann rím leis.
Glac le fíorfhocail nó focail chumtha.
Teacher should read the 3 words below and children respond with any words that rhyme with it.
Accept real words or made up words.
Rím: “Tá mé chun focai a rá. Déanaigí athrá ar an bhfocal agus abraigí aon fhocal a bhfuil rím ann leis”
clog –bus –bhí -
Sampla: Múinteoir: “cón” Páistí: “cón –lón –rónfón” cón –trí – báncarr –buí – málaféar –srón –lánmata –tolg –croí -
seacláid/s’/ ceo/k’/ tionól/t’/ fuinneog/f’/ gealach/g’/
Ní mór don mhúinteoir na focail a rá agus freagraíonn na páistí leis na túsfhuaimeanna a rá.
Teacher should read the 5 words below and children respond with the initial sound.
meon/m’/ nead/n’/ piongain/p’/ seilide/s’/ teach/t’/ dearg/d’/ sneachta/s’/ ceol/k’/ geal/g’/ peann/p’/ teanga/t’/ ceann/k’/ beo/b’/ teo/t’/ piobar/p’/
beag/b’/ ceapaire/k’/ deoch/d’/ faoi/f’/ geata/g’/
Fuaime: Túsfhuaim
Aithint
Consan Leathan nó Caol? “Tá mé chun focal a rá. Déanaigí athrá ar an bhfocal agus insígí dom an chéad fhuaim san fhocal sin.”
Sampla: Múinteoir: madra
Páistí: madra/m/
mol/o/ fón/o:/ bíonn/i:/ dul/u/ súil/u:/
Ní mór don mhúinteoir na focail a rá agus freagraíonn na páistí leis na fuaimeanna lárnacha. Teacher should read the 5 words below and children respond with the middle sound of those words.
túr/u:/ thit/i/ tír/i:/ muc/u/ lon/o/
Aithint Fuaime: Fuaim Lárnach “Tá mé chun focal a rá. Déanaigí athrá ar an bhfocal agus insígí dom an fhuaim lárnach san fhocal sin."
Sampla: Múinteoir: bán Páistí: bán/a:/ san/a/ cos/o/ rud/u/ cúl/u:/ níl/i:/ mam/a/ rís -/i:/ cás/a:/ tic -/i/ dún/u:/ bun/u/ rím/i:/ cas/a’/ céim/e:/ fir/i/
• Ní mór don mhúinteoir na fóinéimí (fuaimeanna) thíos a rá os ard agus caithfidh na páistí iad a chumasc chun na focail a rá.
• Is féidir leis an múinteoir múnlú a dhéanamh ar na fuaimeanna a bhualadh amach agus an focal iomlán a rá lena d(h)á lámh curtha amach.
• Teacher should read the phonemes below and children respond by blending them together and saying the word.
• Teacher can model clapping each sound out and then holding both hands out together and saying the complete word.
/t/ /o:/ /g/tóg /l/ /a:/ /n/lán /b/ /u/ /s/bus /m/ /o:/ /r/mór /k/ /a'/ /t/cat
Cumasc: Fóinéimí
“Tá mé chun focal a bhriseadh i bhfóinéimí. Abraigí i mo dhiaidh iad agus cumascaigí na fóinéimí chun an focal a rá.”
/s/ /o/ /s/sos /s’/ /i/ /n/sin /s’/ /a:/ /n/Seán /f/ /u:/ /m/fuaim /a/ /t/ a:/atá /n/ /i:/ /l/níl /m/ /a’/ /k/mac /t/ /u:/ /s/tús /r/ /o:/ /l/ról /l/ /a’/ /g/lag
/b/ /a:/ /d/bád /f/ /e:/ /n/féin /p/ /o:/ /g/póg /b/ /i:/ /n/bíonn /d/ /o/ /m/dom
/a:/ /p/ /a/ápa /f/ /o:/ /n/fón /r/ /u/ /g/rug /p/ /e/ /l/peil /t/ /e/ /p/teip
Sampla: Múinteoir: /t/ /a:/ Páistí: /t/ /a:/tá
• Ní mór don mhúinteoir na 5 fhocal thíos a rá. Caithfidh na páistí na focail a dheighilt agus na fóinéimí a rá.
• Is féidir leis an múinteoir dhá lámh a chur le chéile chun ‘scian’ a chruthú chun na focail a dheighilt go feiceálach.
• Teacher should say the 5 words below and children must respond by segmenting the words and saying the phonemes.
• Teacher can hold both two hands together to create a ‘knife’ to visibly segment the words.
ápa/a:/ /p/ /a/ fón/f/ /o:/ /n/ rug/r/ /u/ /g/ peil/p/ /e/ /l/ teip/t/ /e/ /p/
tóg/t/ /o:/ /g/ lán/l/ /a:/ /n/ bus/b/ /u/ /s/ mór/m/ /o:/ /r/ cat/k/ /a'/ /t/
sos/s/ /o/ /s/ sin/s’/ /i/ /n/ Seán/s’/ /a:/ /n/ fuaim/f/ /u:/ /m/ atá/a/ /t/ a:/ bád/b/ /a:/ /d/ féin/f/ /e:/ /n/ póg/p/ /o:/ /g/ bíonn/b/ /i:/ /n/ dom/d/ /o/ /m/ níl/n/ /i:/ /l/ mac/m/ /a’/ /k/ tús/t/ /u:/ /s/ ról/r/ /o:/ /l/ lag/l/ /a’/ /g/
Deighilt: Fóinéimí “Tá mé chun focal a rá. Brisigí an focal i bhfuaimeanna. ”
Gan_? /m/ /d’/ /k/ /r/ /k/
Ní mór don mhúinteoir an script a léamh agus freagraíonn na páistí leis an gcéad túsfhoghar a scriosadh.
Teacher should read the script below and children respond by deleting the onset
Cad é_?
muc deoch cón rós cás
Gan_? /r/ /p/ /m/ /m/ /s’/
Cad é_? rás páiste múinteoir mór sí
Gan_? /l/ /k/ /b/ /s/ /p/
Cad é_? lán cón bád sos peil
Gan_? /d/ /b/ /k/ /k/ /d/
Cad é_? dán bás cic cat dún
Gan_? /b/ /m/ /s/ /k/ /r/
Cad é_? bán mín súil carr rón
Sampla: Múinteoir: tá Páistí: /t/ /a:/
Ionramháil Focal: Túsfhoghar a Scriosadh “Tá mé chun focal agus an túsfhoghar san fhocal sin a rá. Scriosaigí an túsfhoghar sin ón bhfocal.”
Sampla: Múinteoir: Cad é ‘bán’ gan /b/? Páistí: -án
• Ní mór don mhúinteoir na cártaí litreach a chur in ord randamach.
• Ní mór don mhúinteoir na cártaí litreach a a thaispeáint agus freagraíonn na páistí le hainm na litreach.
• Teacher should put the letter flashcards into random order.
• Teacher should show each flashcard and children respond by saying the letter name .
Mar shampla: “f –eff”
Mar shampla: é –“eee fada”
Mar shampla: “f –eff”
Mar shampla: “a –ayy:”
Mar shampla: “f –eff”
An Aibítir “Tá mé chun roinnt luaschártaí a thaispeáint daoibh agus caithfidh sibhse ainm na litreach a rá le chéile.”
Fónaic
