

Lutuv Caari
Lutuv Caari
© Lutuv Caa Kawmati (2015)
Biehmaasa
Lutuv mingphang hing thukina, phung, hlaa hne bie, dukhie tuenapa phangtling ta ma hnyi. Cuohmuorasala caa hing ca za hnyi va puv. Hnaring Roman Catholic siebyi taapa Rev. Fr. Andre Bareigts( France) ta Lutuv ryi kha caa hne bie ta aa zaa cuvnapa taata Lie caa (Lai ca) ta cape the a aw lipa ueryi suohraa kha 1959 kung ningta za tue te Lutuv Caari a za papya. Hlaa hne thlaachuona zaw kha Saya Michael Hre Hmung hne ta ama za papya.
Rev. Hmang Kaw zaw ta Rev. Fr. Andre Bareigts tuepa caa hne aa lu lipa ueryi chekha aa awpa caa kha a za tue ra. Cacuonakawta ma Lutuv Caa hing suokhata tah hne a cusa pata a aw thena riypata 1972 kung ning ta Lutuv Caa Kawmati tue yite ama za pare. Capa ama za parepa ca:
Fr. Andre Bareigts: a, aa, ie, oe, ue, uo, ae, y, ya, yi.
Rev. Hmang Kaw: ae, a, ie, iy, ue, ua, uv, y, ya, ui.
Kawmati ta parepa: a, aa, ie, iy, ue, uo, uv, y, ya, yi.
Chuo hne ning a kiethawle pahaata Lutuv ryi ta Bebaw caa zaw te ma papya khingle tli nakawta LUTUV MINGPHANG KINGKAABUV ta Lutuv Caa Kawmati lie amaa tlawpa yi nungpaa tie ta December 7, 2015(Monday) ning, CAD Central zung, Yangon lie a hmya yite 1972 ning ta za pareciepa haahingta ma pahmang sa pakhaa.
“Lutuv Caari” caa-uv 5000 papya riypata bie ma chipuo. Hingpa caa pahmangsanapa lieta bie a chipakhawpa paa tie ca:
1. Saya. Michael Hre Hmung
2. Pastor Dr. Paa Hning
3. Rev. Suo He
4. Pacuo. Thlaa Hruo
5. Rev. Dr. Za Muo
6. Rev. Dr. Vuo Biy
7. Saya Joseph Kung Za Hmung
8. Rev. Dr. Si Thaa zawta ama cuo.
Hingpa Lutuv Caari caa-uv hing ta Lutuv ming bangkhuo hne, a hlyita ma Lutuv mingnu tie hing ma Lutuv mingphang duena, ma khy ma ruo duena, ma bie hne ma hlaa duena, ma hringphung duena hne ma caa duena luo luo aa chiy thlu’a yi tapa i nguopuo. A hmuopa tie zaw mekaa cunglie Khazing thluechiy aw mangsue. Amen.
Michael Hre Hmung
LMKB President Hnaring
LUTUV CAA ACUVNA
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z.
a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z.
Uetung: b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, p, q, r, s, t, v, w, x, z.
Caasuo pahlaw uetung: ch, hl, hm, hn, hng, hr, kh, ph, th.
Caasuo pahlaw uetung pahlaw: tl, thl
Uephyi: a, e, i, o, u, y.
Caasuo pahlaw uephyi: aa, aw, iy, yi, uv.
Caasuo pahlaw uephyi pahlaw: ie, ue, uo, ya.
AA PAZIY PATA UE PACHIYNA
A---a = la
AA---aa = caa
AW---aw = naw
E---e = ke
I---i = bi
IE---ie = bie
IY---iy = tiy
O---o = o
U---u = bu
UE--- ue = due
UV---uv = buv
UO---uo = luo
Y---y = py
YA---ya = bya
YI---yi = byi
ANG--- ang = bang
ING --- ing = bing
UNG---ung = bung
Lie caa (Lai ca) hne aa lu lipa ue tie:
a = Lie caa lie ca ‘a’ ue hne ‘aa’ ue suohning cuota ama hmuo pakhaw.
aa = Lie caa lieca aa suohning ta paphiepa ue hing aw vyi.
Ie, iy, ue, uv, uo, y, yi tie hing liecaa ue lie a aw lipa ue tieta ama cuo.
ACUVNA .1.
A---a
ba, ca, da, ka, la, ma, na, pa, ra, sa, ta, va, za. cha, hla, hma, hna, hra, kha, pha, tha, tla, thla.
1. Aba aba ta.
2. A phasa.
3. A pahnasa.
4. A phata tah caba.
5. Ama kha va pahra.
6. Bahla sakha.
7. Kama cala!
8. Khapakha ca para khah.
9. Nama dalapa
10. Na phahlasa ma?
ACUVNA .2.
AA---aa
baa, caa, daa, haa, kaa, laa, maa, naa, ngaa, paa, raa, saa, taa, vaa, zaa , chaa, hlaa, hmaa, hnaa, hraa, khaa, phaa, thaa, tlaa, thlaa,
1. A caahnaa na a chaasa.
2. Anaa hnaaphaa na ama vaa.
3. Aphaa thaapa kha va phaa.
4. Ngaacaapa bahraa va la.
5. Bapaa na a paa.
6. Hlaa na ama sa.
7. Na saata ca caa kanaa?
8. Pahraa ma nama zaa?
9. Sahaa na aa a baa.
10. Sahaadaa na a phasa
ACUVNA.3.
AW…..aw
baw, caw, daw, haw; kaw, law, maw, naw, paw, raw, saw, taw, vaw, zaw, chaw, hlaw, hmaw, hnaw, hraw, khaw, phaw, thaw, tlaw, thlaw,
1. Bawkaw na amaa ka.
2. A aw cakhawsa.
3. Caw a zaapa na ama baw patlaw.
4. Haaraata na a chaw.
5. Chadaw ma ama daw?
6. A haw kha khaw la thaw pahraa.
7. Hnaa na na pahnawsa.
8. Maamaw macawta va la.
9. Na saata ma naa paw.
10. Sawkaw palaw ca a haasa.
ACUVNA .4.
E…..e
be, ce, de, he, ke, le, me, ne, pe, re, se, te, ve, ze, che, hne, hle, hre, khe, phe, the, tle, thle,
1. Na beke na a phasa.
2. Thlabe na naa be.
3. Na caw na a cesa de?
4. Na cere na a cahresa.
5. Taa Hne ca a pahlesa.
6. Nama cane naa hne thesa.
7. A pasapa ma na va ve?
8. Na paa a re a tlaw ma?
9. A saata ca caa na a thesa.
10. Na caw kha ze cakhawle khah!
ACUVNA .5.
I---i
bi, ci, di, hi, li, mi, ni, pi, ri, si, vi, zi, chi, hli, hmi, hni, hri, khi, , phi, thi, tli, thli,
1. Na aa a ki tli ma?
2. Bi ca a bi tli ma?
3. Thlaapa na a di tli.
4. Na khi cakhaw sa.
5. Kanaa na phi the ma?
6. Caa na ri tli ma?
7. Na ri hmisipa ma?
8. Na hi haa pari kanaa?
9. Na catlisa de.
10. A haw ma na zi?
ACUVNA .6.
IE---ie
bie, cie, die, hie, kie, lie, mie, nie, pie, rie, sie, tie, vie, zie, chie, hlie, hmie, hnie, hrie, khie, phie, thie, tlie, thlie,
1. Na paa bie kha naa thlie tie.
2. Na rie na a chiesa.
3. Bie na vielie pari kha.
4. Re hrie na te amaasa.
5. Vaadie ca aa biesa.
6. Viedie ma nama baa?
7.. Nama ngiethie pari.
8. Khaapa liema na aw?
9. Na re ma naa phie?
10. Va pathliele tie.
ACUVNA .7.
IY---iy
biy, ciy, diy, kiy, liy, miy, piy, riy, siy, siyy, riy, ziy hliy, hriy, chiy, khiy, phiy, thiy, thliy,
1. Achiy ca a diykariysa.
2. Na siyypachiy zaa kanaa ciy?
3. Paciy diydiypa kha va la.
4. Achiy hne paciy ca aa tlasa.
5. Pawpie haa na na pamiy diy.
6. Ciysa tena aa siydala.
7. Siy nama tiy pachiy ma?
8. I paa ca saciy vaa na aa diysa.
9. Zingsa tena ciy aa chiysa.
10. Thliy na a ne ziyliysa.
ACUVNA.8
U---u
bu. cu, du, hu, ku, lu, nu, mu, pu, ru, su, tu, vu, zu, Chu, hlu, hru, khu, phu, thu, tlu, thlu,
1. Sakhiy na a bu.
2. Na maheriy na a cusa.
3. Hladu na a thu.
4. Bie chu na a padaasa.
5. Nama lu na a kusa.
6. Khukhu na ama zaa.
7. Lu na a thlu khusa.
8. A hlu na a pi khusa.
9. Malie hne vaa hru khah.
10. Ama sa na a tlu laalaw.
ACUVNA .9.
UE---ue
cue, due, hue, kue, lue, nue, rue, sue, tue, zue, chue, hlue, hnue, hrue, khue, thue, tlue, thlue,
1. Khazing ca duena tana a cuo.
2. Malie va hue khah.
3. Duena hne huena ca aa carie.
4. A luoluesa.
5. Khue na na rue pari de.
6. Naa tuesue laalaw.
7. Naa hnue naa daasa.
8. Khaapama na tue taw?
9. Naanaa na rahaa a thlue.
10. A saacapaapa ca caa na aa zuesa.
ACUVNA . 10.
UO—uo
buo, cuo, duo, huo, kuo, luo, muo, nuo, puo, ruo, suo, tuo, vuo, zuo, chuo, hluo, hmuo, hnuo, hruo, khuo, phuo, thuo, tluo, thluo,
1. Na thaa buosa kanaa?
2. A buopuole la cakuo tie.
3. Rue taa lana bie na ri aa.
4. Sacuo nama uo diy tli ma?
5. Ruobuo luo na ama chuo.
6. Huosuo muomuo na baa buo ma?
7. Malie vuo the naa camaw?
8. Na thuo muo maa caa ngiesa ta!
9. Tluodaw luo na na suo pari demaw?
10. Zuoluocaw tana ama si.
ACUVNA .11.
UV---uv
buv, cuv, duv, huv, kuv, luv, puv, ruv, suv, tuv, zuv, chuv, hluv, hruv, khuv, , phuv, , thuv, tluv, thluv,
1. Na duv na a chi tuv.
2. Caa a cuv pari cama?
3. Na bie na a hluvsa.
4. Aaluv muo na a ruvsa de.
5. Thuvruv na a buv lie a bu.
6. Buvtuvruoriy ca a puvthesa.
7. Khazing ca maa phuv maa siy li patana malie a due.
8. Zingsuv Khrih ca a viepa na malie a huv.
9. Rieka tie ca a phuv a phuv tana ama sile.
10. Na tuvpa haatana na pahriy aa.
ACUVNA .12.
Y---y
by, hy, ky, ly, py, ry, sy, ty, , vy, zy, chy, hry, khy, phy, thy,
1. Nama lu lie saby aa ky ma?
2. Na puvthe hryly!
3. A pahy caw tie.
4. A thaw tena a ky aa chy.
5. Khy saa buo tli sala na a pha.
6. Ica u kyry ta na chaw buo vaciy.
7. Pypy tana nu a py.
8. Syry khata va ry tie.
9. Uovy diyta ca a kha laalaw.
10. Aa bepuopa kha thy pathla diy tie.
ACUVNA . 13.
YA---ya bya, cya, dya, hya, kya, lya, mya, pya, rya, sya, tya, vya, zya. chya, hmya, khya, phya, thya, thlya,
1. Re hing naa vya bya tie.
2. Uotuo tiy bya tli cama?
3. A zue byalya la na te ngiethie aa.
4. Kyachyalyachya ta a tue khah.
5. A zyazaa na tlechuo a chiysa.
6. Cawsaa kha dyapasya lie ciy.
7. Naa tuv na a myasa.
8. Cawsaa tue hyalya kha the tuv khah.
9. Pacuo syalya angtena zungci aa chiysa.
10. Zyatepa hing ca pha vade.
ACUVNA . 14.
YI---yi byi, cyi, dyi, hyi, kyi, lyi, myi, nyi, pyi, ryi, syi, tyi, vyi, zyi, hlyi, hmyi, hnyi, hryi, khyi, phyi, thyi, tlyi, thlyi,
1. Khuotuv Byi ca a puv tli.
2. Cyihyi na thla the ma?
3. Khyi ca a ziy kaluo riypa tana a cuo.
4. Na hnyisa zawta a pale khah.
5. I ripa na thyi the ma?
6. Telifung pha valaa te na ryi sie the vyi.
7. Byihlyi na a pathyisa.
8. Buvcuo hne myihyi kha va lyi tie.
9. Uotuo lyi luo na aphuvlyi a va patle.
10. Malie syi pachaa dyi the khah.
A CUVNA. 15.
ANG- ang,
ING- ing, UNG- ung
1. Mingmingpa ca situngpa hne sipuvnung seta sahraa hlyi a hnyi.
2. I mingpa ca chuochang lie a hmung tena a pahnaapuo ciemuo.
3. I mingnung ta phungpa malie chang tena aa ngiypuo ciemuo.
4. Ning ling tuv tena pahlung thingbang ningdiy raw lie maa pahy hyalya.
5. Hluo vie ma nung ma paa tie ca hmang phya na ama cahrasa.
6. Sayamah Ningning hne Saya Kungkung ca caachang na ama thesa.
7. Nungpaa ri a ngiepa ca Khazing khingpa hmang tana a cuo.
8. Hmang bangkhuo hing nama khingna dadang haata ca cuo diy the byivyi.
9. Aa dang li pata hmang tuepa ca ming chiena tana a cuo.
10. Siengaachie ta saya ama hnangtuv kieca caa the the vayi.
ACUVNA .16. BIE NUNGVAAPA
A.
1. Aabang asu
2. Abaw ahnuo
3. Aacaw aahmie
4. Acaw asie
5. Aachaw aahnaa
6. Aachuv aachie
7. Aacung aahlaa
8. Aade aakhaw
9. Aahnue aadaa
10. Aakung aamuo
11. Aapaa aapung
12. Aaphu aasaa
13. Aaphuv aasiy
14. Aataw aahrie
15. Aathaw aavaa
16. Aathie aarue
17. Aatue aatie
18. Aatue aaluo
19. Abuv ase
20. Achie ahruv
21. Aciy ahruo
22. Achung ariy
23. Acu ahnaa
24. Acung araw
25. Adu aduo
26. Ahang akaa
27. Ahmya asu
28. Ahming asuo
29. Ahnie ahnuo
30. Ahnyi arung
31. Akaw anaw
32. Akhu ahruo
33. Ale acaw
34. Aling asaa
35. Aming ahnaa
36. Apu araa
37. Apuo ahrie
38. Arie abie
39. Aruv angaa
40. Aryi akaa
41. Asie asaa
42. Asing avaa
43. Asiy ahnaa
44. Asung anaa
45. Asuv amaa
46. Atie ariy
47. Athaa azuo
48. Athuv ahnie
49. Atung aphyi
50. Atung atluo
51. A-ung ahne
52. A-uv ace
53. Avi atuo
54. Avie avuv
55. Azing adyi
56. Azing avie
57. Azing avuo
58. Azya ate
B
1. Bapang lyilaw
2. Baring baraw
3. Bawchie hnuochie
4. Bichang phiechang
5. Biechang thuochang
6. Biechie thuohruv
7. Biecie thuocie
8. Biehluv thuohluv
9. Biekhing thuokhing
10. Biepuv biepaa
11. . Bierang thuorang
12. Biesiy sapaw
C.
1. Cabie khabie
2. Cabung cakhuo
3. Caci cahnaa
4. Caku cadaa
5. Cadi casaa
6. Caming cahaa
7. Cahre cavung
8. Cahy caba
9. Cakhie calie
10. Canyi canuo
11. Capang Cathie
12. Capi calaa
13. Caphi cadaa
14. Carie cakyi
15. Ca-uv cale
16. Cavyi cacuo
17. Chawkhiy chawkhaa
18. Changdiy vaadu
19. Chechiy hiebaa
20. Cawyi lunghruo
21. Cangchie iechie
22. Chawhnaa liehnaa
D.
1. Daduv daduo
2. Dawbung dawthaw
3. Dawdaw caacaa.
4. Dawviy dawvaa
5. Detaw demuo
6. Ducyi thuohie
7. Duvsa makhie
8. Dutue khietue
E.
1. Ese luelaa
2. Ese nuta
H.
1. Haala haasaa
2. Haatiy haanu
3. Hietlie puohruv
4. Hnaahnaw behnaw
5. Hnaa-uv be-uv
6. Hnaa-uv ruvchung
7. Hnangchuo hmaasa
8. Hnangluo hmaaluo
9. Hnehnaw vaabuv
10. Hrahrang hrabaa
I.
1. I-aw hnuo-aw
2. Ici chawhnaa
3. Iena thlungna
4. Ingbie lubie
5. Ingbuo lusiy
6. Ingta lubie
7. Ingpuv lupuv
K.
1. Kaling kaluo
2. Karuo karung
3. Kawchie hlaachie
4. Kawchiy hlaachiy
5. Kawri hlaari
6. Kawting hlaating
7. Khalung kha-ie
8. Kharung vuopaa
9. Khuvkha hyikha
10. Khyche hluobaa
11. Khyche rieduo
12. Khychie vuohruv
13. Khykha ruokha
14. Khynung khypaa
15. Khypuv vuopaa
L.
1. Lali lahie
2. Libung lithaw
3. Lungchiy lungdaw
4. Luolue muolue
5. Luo pahnie siy pahnie
6. Luthlu thingphya
7. Luobie siybie
8. Lungsing kahruo
9. Lungtle lungvuo
10. Lungkhaw viesaa
11. Luocang awhnaa
12. Luokhuo siykhuo
M.
1. Macing maduo
2. Malie maluo
3. Mawdiy aakhang
4. Mingbuo hnaabuo
5. Mingcue hnaacue
6. Mingli sadaa
7. Mingpasing hnaapasing
8. Mingpuv saraw
9. Mingpy hlaapy
10. Mingthang sathue
11. Myihlaa tiyhlaa
12. Myikhuv tiyhlaa
13. Muoli chueli
N.
1. Naarue bekhaw
2. Naarue kyipuo
3. Nangbuo bakhie
4. Nangdiy tiyhrie
5. Nangzaa bakhie
6. Ngiechi chawhmaa
7. Ngiechi thlehruv
8. Ningbuo baabuo
9. Nungciy paaraw
10. Nutaa suohie
P.
1. Pachang pakhaa
2. Pache pachuo
3. Pachie pahruv
4. Paci parung
5. Paciy pacaa
6. Pacung pahlaa
7. Padang paluo
8. Pade pakhaw
9. Pahli padie
10. Pahlu pada
11. Pahlyi pale
12. Pahmya pasu
13. Pahnaw pakhaa
14. Pahruv pahruo
15. Pa-iy pahnuo
16. Pakhuo padyi
17. Pali pachuv
18. Pali paluo
19. Pali pathi
20. Paling pasaa
21. Paliy palu
22. Pangpa hlaapa
23. Pangpa ruepa
24. Parung pacaa
25. Pasie palie
26. Pasiy pasaa
27. Pasiy paya
28. Paring pasu
29. Pathuo pakhu
30. Pathu pazie
31. Patung patie
32. Pazung palaa
33. Phahla buohla
34. Phangkha buokha
35. Phungpa hlaapa
36. Pichaw hluochaw
R.
1. Rehaa khiesaa
2. Reruv khiehaa
3. Ribung rithaw
4. Riebya riehnaa
5. Riethyi hiethyi
6. Riybi vawbi
7. Ruebung ruethaw
8. Ruoluo byaluo
9. Ryihluv kaahluv
10. Ryikha duokha
11. Ryili kaali
12. Ryisung kaa-aa
13. Ryisung kaane
S.
1. Saasa nuvya
2. Saata nuta
3. Sahraw tiyhraw
4. Sahring aavaa
5. Saming sahlaa
6. Saning tiydang
7. Sasiy sala
8. Satyi nutyi
9. Sese vawvaw
10. Sesung paalyi
11. Sieta caata
12. Sungsuv suode
T.
1. Taming tamuo
2. Tare bekhaw
3. Tating tavie
4. Tawli muoli
5. Tete maamaa
6. Tiyhrie duocaa
7. Tiyle uosyi
8. Tiypuv tiyse
9. Thaabuo zungbuo
10. Thawhu vaahu
11. Thuochi hiehruv
12. Tieli riyli
13. Tuebung tuethaw
14. Tueliy tuelaa
15. Tuvta saata
U.
V.
1. Uerung kaarung
2. Uohnaa siyhnaa
3. Uohring uopaa
4. Uohring uosu
5. Uvming nusaa
6. Uvta nuta
1. Vanung aanung
2. Vathiy vahnaa
3. Vieriy vienaa
4. Viesaa riycuo
5. Visyi tuosyi
6. Vuoning sahluo
7. Vuoriy vuosuo
Z.
1. Ziyzaa hiezaa
2. Zezaw tingtie
3. Zuobie vaabie
4. Zuocang aakhang
5. Zungriy zungse
6. Zungriy zunguo
ACUVNA .17.
BIEVIELIEPA
1. Ace = Ahuv
2. Aci = Aruo
3. Achaa = Aapaa
4. Achie = Apha
5. Acung = Akie
6. Acung = Araw
7. Aadang = Akyi
8. Aahla = Aangie
9. Ahluv = Acaw
10. Aku = Abaa
11. Ale = Acaw
12. Ane = Acuo
13. Aane = Aasuo
14. Apasiy = Apachang
15. Aariy = Aahy
16. Ase = Avaw
17. Aathuv = Aaphang
18. Athu = Azue
19. Aa y = Aahya
20. Azuv = Akhaw
ACUVNA. 18. RYI ATHUVPA
1. Bawzu khung= Thiy
2. Camaw = Pariy
3. Dawcuo = Tungtuv
4. Du tue = Pyi tue
5. Hiehnaa hri = Saa ka
6. Hievuo = Khazing
7. Hnatiy = Mingthliy
8. Hnazung = Hmiechang
9. Hringzung = Hringna, hringchung
10. Khakhe = A thaw, a carie
11. Khiehlung a li= Palung a li
12. Kuvtie cariy = Caa cape
13. Laphung = Hlaa
14. Lehaa = Atuv
15. Lieriy tlana = Puvna
16. Lieriy uo = Sa(Saa sa), puv
17. Lieriy uopuo = Apuvkhyipa
18. Lungkhaw = Viesaa
19. Lungmya = Palung haa li liepa
20. Luochang ting= Dawna
21. Nuhlaw = Haatiy
22. Nungpiy = Nung
23. Phyilie hliy = Luosi, cakuo
24. Piyvaa = Ing
25. Rahue = Hladu
26. Ramuo = Muo
27. Resuosing = Rehrie
28. Rerya = Siypasa
29. Salie = Saata
30. Salie vya = Saata sa
31. Siykhung = Cawyi
32. Suotiy = Sahmaa
33. Thlungching = Paa
34. Tlielie vaa = Thiy
35. Vaapie = Cavaa
36. Vawhe = Lahya
37. Viluo = Vituo
38. Vungaa = Ngaa
39. Vuotiy hrie = Vuo ie, khing
40. Zaasaa, sezaa= Zapuv, bangkhuo,
ACUVNA. 19.
PHUNGTHLUVBIE
1. Aapuvnung caa sahaata pahnyi.
2. Aase ciy se aavaw ciy vaw.
3. Abyizaa chiy, caming a pala sa.
4. A cung ta naa zu, a ke ta na phya.
5. A hang thepa a pakhuv lie bie la.
6. A ngaa a buv bie the.
7. Angaapa hmya lie bie aw asingpa chunglie bie aw.
8. Angaapa ta asingpa pasiy pachaa.
9. A pyipa a hriy a pachang vyi.
10. A singpa a caki te sing.
11. A thiytaapa thluokhue pha hmung.
12. Azaw kuo te angu a kuopuo.
13. Basa puvnung patha te a panaa patha ra.
14. Ca-ie myi luo thaw a se na vie.
15. Ca-ie a nung a saa te a saa a saa ra.
16. Canung bie khing lyi hmung, vapuvnung rang thi a taw.
17. Canung kaw vyi abawcaw kaw vyi.
18. Canung khung zang lahming capaa khung zang mithi.
19. Canung pha te ma thuo pha, canung chie te ma thuo chi.
20. Canung tuv riy tulu a cung riy.
21. Ca pasiy ang ingpaa saa singna.
22. Ca-uv khuothaw kie a pachuv.
23. Chungbe ale phyibaw phya a pahaa.
24. Chungbe ta pazuvcu phya.
25. Cuodu paciy cyi nu tah.
26. Ing lie cakyi ruo lie ziekuo.
27. Khinghlyi khing puoching taw.
28. Khyche zuokha na a sung saruo zuokha na a sung.
29. Kiema ing lie uohnaa patiy malie ing lie sacuo muomuo a tluv.
30. Lupiy chie piykha, napuv chie chuozaa.
31. Lyi ningpa malie ning ra.
32. Maliepa ca a lie pathla thinghaw kaw tiy kaw.
33. Na pathe ca basa hnaa.
34. Nung chungchiy paa rawtle.
35. Nungpaa ri a ngie lipa luochie chaa.
36. Nung pasiy li paa pasiy li saa.
37. Nung sathlung paa vuosuo.
38. Patungpa’a luo bie ri khu aw vyi khuothaw luo a lung vaa khu aw vyi.
39. Pazuvcu khue de tana a de.
40. Pietung a zaw pietluo a zaw.
41. Rina cuo a pachangpa duona cuo a pachang ra.
42. Saachie sa pakaa buo lyichie tuv thaazuo buo.
43. Saakuv chie malie luo thlyi vyi.
44. Si haaraata cung lie matling a baw.
45. Sipuv kiy tung vayi canung bie tluo kie vyi.
46. Thuvruv rita hmya tue ta.
47. Tung a tuv patangpa ca a retlaw ning na aa ngiepachiy.
48. Ziekuo aw li chung ta pazuv cang.
49. Ziekuo myi la tana na la.
50. Zu nang caw vie nang caw.
ACUVNA .20. PACHANGSANAPA
1. Khaapama a cawta ning caw hringpa a tue te a le taata caw sepa aa tue? (Uohie).
2. Khaapama a cawta ning aphata tah caw a tue te a le taata a thlie diy? (Ariy kung).
3. Khaapama a cawta ning a hruosa te a le taata a nang a tlaw? (Ngiediy).
4. Khaapama a cawta ning a suo ruo, a lesaa taata a suo se, a nungpuv taata a suo vaw? (Chuovyikhyi).
5. Khaapama Muothaa ri tie li? (Amuo hmung).
6. Khaapama kung kha hnaa kha? (Thuemasie).
7. Khaapama chung kariyrya zuo kariyrya? (Ingchiy)
8. Khaapama ningchaw i chaw? (Larie).
9. Khaapama ningchung ta a nangdiy, zuo ta a riy bi? (Iehmang).
10. Khaapama zuo ta a sina mekaa lie daamyi pakhele pathiyle te a si? (Dungdya).
11. Khaapama lungkuo tiy pasing? (Ming).
12. Khaapama lungkuo rawlie a he byalya? (Palyi).
13. Khaapama phiephaa a dung riyliy? (Haa).
14. Khaapama puokung vaapahli? (Hnaacabuv).
15. Khaapama a kyikalie lungvuota? (Naakue).
16. Khaapama kung kha ce pangaa? (Kuvdaw, phyidaw).
ACUVNA.
21.
A. THINGKUNGRUOKUNG
1. Abung
2. Acaa
3. Achie
4. Ahming
5. Ahre
6. Ahruv
7. Akie
8. Apaw
9. Aphie
10. Api
11. Aring
12. Aruo
13. Asie
14. Atluo
15. Atyi
16. Avaw
17. Azaw
18. Buobaa
19. Bungcahlaa
20. Capie
21. Cariy
22. Cangriy
23. Casing
24. Cathla
25. Cawre
26. Ca-u
27. Cecahly
28. Cidung
29. Cierungkhaa
30. Chanungbachuv
31. Chiyvaa
32. Chuechepahruv
33. Cihluv
34. Daalake
35. Hlacakie
36. Hlingkyipa
37. Hrachung
38. Hringzung
39. Hryihmie
40. Ingkaw
41. Kawdie
42. Kawkue
43. Khuhriykung, akhu
44. Khupuv
45. Khuzu
46. Kiehru
47. Kuohma
48. Liemangpa
49. Lungkuv
50. Mahie
51. Makhe
52. Makyi
53. Masaa
54. Mathliy
55. Muotling
56. Myiphe
57. Naavawpa
58. Paasung
59. Pahlung
60. Pangcawpakung
61. Pavuo
62. Paziy
63. Piesepa
64. Rahyi
65. Ryita
66. Saakuvmuokalaw
67. Samaru
68. Samatling
69. Satlaw
70. Sieciy
71. Tungpya
72. Thingbuvkhaa
73. Thingchie
74. Thingkuv
75. Thingphe
76. Thingsiy
77. Thucaw
78. Thyikuv
79. Thliyzang
80. Thuehmaa
81. Thuetling
82. Thyimaluo
83. Tliese
84. Tuvlaw
85. Tuvmang
86. Ungpaw
87. Uohmya
88. Uokiy
89. Vaasaa
90. Vawhe
91. Vawtlung
92. Vule
93. Vyihnuo
94. Zawpaziy
95. Zawhmya
96. Zezya
B. RUO THINGTHYI
1. Achie
2. Buobaa
3. Bungcahlaa
4. Ca-u
5. Chanungbachuv
6. Cihluv
7. Hringzung
8. Ingkaw
9. Liemangpa
10. Masaa
11. Makyi
12. Sahming
13. Samatling
14. Thuehmaa
15. Thyikuv
16. Thliyzang
17. Uohmya
C. THINGHNAA
1. Azaw phiethla
2. Cierungkhaa
3. Ingkawhnaa
4. Thuemasie
5. Thuetling
6. Uocingthue
7. Uomasaa
8. Uorang
9. Uothingtlung
10. Uozungmare
D. ING CIYCYI THINGTHYI
1. Aaluv
2. Abie
3. Abie
4. Ahe
5. Achiy
6. Awle thyi
7. Awzaa
8. Babya
9. Baluvpa
10. Barung
11. Basa
12. Basiybahlaw
13. Buohlaa
14. Byihlyi
15. Caleri
16. Calethyi
17. Casung
18. Chiyhrue
19. Chungdiyta
20. Chuovyi
21. Hnaane
22. Hruohmie
23. Huosuo
24. Iemepa
25. Iesing
26. Khaachungruopa
27. Khaachungsepa
28. Khayanchin
29. Kawpuv
30. Maamaw
31. Mahu
32. Mingsuv
33. Muokalaw
34. Nannan
35. Ningsakuv
36. Pasuv
37. Paziy
38. Peti (phangphang)
39. Putinan
40. Raalaw
41. Rawtuv
42. Saaphaw
43. Sacuo
44. Sahaa
45. Salat
46. Samathyi
47. Sapang
48. Satung
49. Sawhue
50. Satchomaa
51. Tanpazaa
52. Thawpat
53. Thlahmie
54. Uocuokhaa
55. Uohie
56. Uohliy
57. Uotuo
58. Uovy
59. Uvsaa
60. Zungpadi
ACUVNA.22.
BAPAA
1. Aathupaa
2. Alyipaa
3. Ba-aata
4. Baraki
5. Barasiy
6. Baryitaw
7. Basebasaw
8. Ciecabuvpa
9. Thingtlungpaa
10. Lungpangbaraki
11. Lyimyapaa
12. Lyitungpaa
13. Myisaapaa
14. Nungtlemingnungpa
15. Patungpaa
16. Pazuvnaakuepaa
17. Ruocuopaa
18. Sungcuopaa
19. Uvpathiypaa
20. Vapuvnungpaa
21. Vathupaa
ACUVNA .23.
SAHRING HNE SARUOPA
A. SAHRING
1. Aa
2. Anaa
3. Aruo
4. Cawpe
5. Cue
6. Laa
7. Mandaali
8. Mie
9. Si
10. Tuv
11. Uv
12. Va
13. Valale
14. Ziekuo
B. SARUOPA
1. Ale
2. Angu
3. Azaw
4. Buvli
5. Cahnie
6. Cakyi
7. Calie
8. Canepa
9. Cavaw
10. Chingde
11. Haacabuvpa
12. Kaalaase
13. Kawruo
14. Pangie
15. Piyvu
16. Ruo-uv
17. Ruoziekuo
18. Sakhiyphiephe
19. Saahluv
20. Saahring
21. Saakuv
22. Saphuv
23. Saathuo
24. Savi
25. Saazaa
26. Sahaa
27. Sakhiy
28. Sasuv
29. Sathaa
30. Sa-uvpuv
31. Siesie
32. Thlungvaw
33. Vutuv
C. PAVAA
1. Acaa-aa
2. Bawtamenung
3. Buobary
4. Buokhaa
5. Buokyi
6. Buliy(Baw)
7. Byitepa, Tiypuvaapung
8. Cangthliyta
9. Cawkaruvpa
10. Cawyimaryi
11. Cecahlypa
12. Cuovuolyithuvpa
13. Diyce
14. Diydiyta
15. Hmungchiy
16. Hmungraapuv
17. Hmungthlu
18. Kanguo
19. Kaliy
20. Karaaraapa
21. Kariyta
22. Khawcariyta
23. Kukukaaku
24. Lawcang
25. Luhmyipavaa
26. Luotaa
27. Mamang
28. Mingbaw
29. Pahmung
30. Pavata
31. Pazepazya
32. Phiebaapa
33. Piyhuv
34. Ra-aa
35. Rita
36. Ruo-aa
37. Thingtlaakhawta
38. Thingkalawpa
39. Thluothlaa
40. Thuvruv
41. Tliesekhawpa
42. Tiyhring
43. Tiykekepa
44. Tutaru
45. Vaadiy
46. Vaangaa
47. Va-aathupa
48. Vaavy
49. Vacakaa
50. Vacariy
51. Vache
52. Va-e
53. Vahie
54. Vahliysawnung
55. Vahringzuonung
56. Vahriyzaa
57. Vaka
58. Vakhe
59. Vakiythuenung
60. Vakuv
61. Valuvruonung
62. Vanung
63. Vapalaa
64. Vaphaachiy
65. Vathlaw
66. Vathluoyinung
67. Vazaa
68. Vazung
69. Viesawdiynung
70. Viezang
71. *Bahla (A chinaapa luoluesa te…)
D. TIYSARUOPA
1. Mingcakuvnung
2. Ngaaphaa
3. Siehruo
4. Tiy-aruo
5. Tiysaduo
E. NGAA
1. Avaapa
2. Hmyasyipa, ngathisue,
3. Lungbe
4. Maruopa-u
5. Ngaathlaluo
6. Ngacahriy
7. Ngachie
8. Ngaciecahriy
9. Ngahaa
10. Ngahlaapa
11. Ngahmung
12. Ngakhaa
13. Ngakhe
14. Ngakhing
15. Ngalang
16. Ngale
17. Ngalicu
18. Ngaphiepahluv
19. Ngaphuv
20. Ngasiepuo
21. Ngaathlabe
22. Ngathlu
23. Ngavaa
24. Ngaavathupa
25. Ngavuo
26. Nga-ya
27. Ngazaing
28. *Ciekuopa hne ca-ie, hne cuokaruvpa (A chinaapa luoluesa tena…)
F. PAZUV PHANG
1. Abe
2. Chungbe
3. Lyicuo
4. Pataa
5. Pazuv
6. Pazubyi
7. Pazuvcu
8. Pazuvraa
9. Thiebyi
10. Thiecaa
11. Siehling
G. PARIY PHANG
1. Calyize
2. Chawphya
3. Dawhyi
4. Khazingpawse, luosuo
5. Parapuv
6. Phaazuv
7. Thephie pariy
8. Thitiy pariy
9. Tiypariy
10. Vuozu
11. Zungsipa
H. CA-UV, VUOKANG PHANG
1. Buvhring
2. Ca-uv
3. Cuocing
4. Cuocingkyisyi
5. Duoduota, cawki
6. Kawlinung
7. Lilita
8. Tlawkahniepa
9. Vuokangpa
I. ZIYZIY- LUNGPYA PHANG
1. Aruothlabe
2. Bangke
3. Cava
4. Chinghnaachie
5. Cuokarie
6. Cuomarepa
7. Cuongu
8. Cue-ikhelepa
9. Dungdya
10. Hlingbaw
11. Hninghnaase
12. Kaziyziypa
13. Khawbyapa
14. Lyichaa
15. Lyisabuv
16. Lunghmyivawpa
17. Macing
18. Maliy
19. Mathu
20. Matling
21. Minghliypa
22. Phehlie
23. Phungpahriy
24. Phyapa
25. Saaca
26. Saakahry
27. Saakiythe
28. Sahaakukaliy
29. Tarepa
30. Tekarypa
31. Themuo
32. Tiytiyngiecuopa
33. Tiybibipa
34. Thinglunglungpa
35. Thuoka
ACUVNA 24.
ING HNE LU
A. ING PHANGPHANG
1. Apuv
2. Avuo
3. Ingpuv
4. Sahring ing
5. Thluodaa
6. Zungkaw, I-ing
B. LUTUV ING SANA LIE HMUOPA CHECHIY
1. Aphyi
2. Asahaa
3. Asuvtung
4. Byciy
5. Cabiy
6. Cahrie
7. Ca-ung
8. Cuokyi
9. Dakhang
10. Ingka
11. Khuhriy
12. Lepaa
13. Lepang
14. Khaakhuv
15. Kawlaw
16. Ngiediy
17. Pathlung
18. Puokang
19. Pahriy
20. Siehre
21. Suothlyi
22. Tungpuv
23. Tungta
24. Tungta tluo
25. Tungtle
26. Tlepie
27. Tlepiepatu
C. ING CHUNGLIE A AWPA MINGCHANG
1. Aachie
2. Acahriy
3. Ahmie
4. Apahluv
5. Arie
6. Ariecahaa
7. Atachung
8. Atluo Apie
9. Buvca
10. Chiyhresung
11. Chiyhryi, chiy-uo
12. Chiypakaa
13. Chuochang
14. Chungkhuo
15. Hlatu
16. Hlyidaw
17. Hmyachung
18. Hresung
19. Iehmang
20. Inghlyi
21. Ingtiy
22. Khuevaa
23. Kuodaw
24. Levyi
25. Myilung
26. Paka
27. Phiephaa
28. Saciy
29. Sungcuo
30. Sungkalung
31. Sungkhe
32. Sungpuv
33. Sungta
34. Thlake
35. Tingkhuo
36. Tiyrachang
37. Tlawlie
38. Tluokhang
39. Vaapung
40. Uvcawcaki
41. Zuvbung
D. ING CHUNGLIE HMUOPA HMANGBYA CHECHIY BIPHIE
1. Ama sawkaw
2. Alyi bi
3. Bihmang
4. Bikang
5. Bipariy
6. Bire
7. Bykaw
8. Cecakie
9. Hraky
10. Kuesaw
11. Kuotung
12. Lahmang
13. Pakaa
14. Panuo
15. Phiekhaw
16. Phiekhaw
17. Phiethla
18. Puokung
19. Puvsaa
20. Rahung
21. Ruocuo
22. Saale ungthyi
23. Sawkaw
24. Sawkadie
25. Sehnue
26. Seku
27. Setlyi
28. Sungtiy
29. Tahaa bi
30. Talang
31. Tawcaa
32. Tiy ungthyi
33. Thiyhring bi
34. Uvkuo
35. Ungchuo
36. Ungku
E. ARIY TA TUEPA HMANGBYA:
1. Aabaw
2. Aadaa
3. Aapaw
4. Aphaa
5. Ariythude
6. Be
7. Beke
8. Bawbuv
9. Bawtarue
10. Buvtuv
11. Chahnang
12. Cariy
13. Ingphiy
14. Khuvhlaa
15. Lacahruo
16. Lyibang
17. Mawbya
18. Ngiesie
19. Pahraacanung
20. Pahraacapaa
21. Pakhacaki
22. Pakhue, viediepakhue
23. Pasyi
24. Pepung Sache
25. Sahaapuo
26. Sarina
27. Sawbya
28. Sawpaa
29. Suehra
30. Syihnaa
31. Syry
F. CEHRE:
1. Ahryi
2. Asyi
3. Atuv
4. Cezung
5. Cisie
6. Cungcaphiy
7. Cuoti
8. Hluo
9. Hryisung
10. Khunglung
11. Lepaakhuevaana
12. Liy
13. Mithi
14. Ngasiy
15. *Puokang
16. Sata
17. Sahre
18. Sephie
19. *Thawcapie
20. Thawtung
21. The
22. *The-ing
23. *Thetluo
24. *Thetung
25. Thingcadienapa
26. Tuokung
27. Tuvpakang
28. Zebya
29. Zibaw
*Lethawna lie hmuopa.
G. TUNGPA CHECHIY
1. Akha
2. Akhang
3. Bunglung
4. Chaaraa
5. Cuo-yi
6. Daachaw
7. Daakhang
8. Hmyakaa
9. Kalung
10. Rakaa
11. Ramang
12. Sahaakukaliy
13. Sikiy, naakiy
14. Tawkalaw
15. Tingtuo
16. Tlietluo
ACUVNA. 25.
CAWSIE HNE CAWSIE TUENAPA:
A. CAWSIE TUENAPA
1. Buotlue
2. Ciyriy
3. Chuohrung
4. Kiykie
5. Labuo
6. Lachue
7. Ladiy
8. Lahnaa
9. Lakaliy
10. Lahlung
11. Lahming
12. Lahrie
13. Laraw
14. Larie
15. Laphuo
16. Palaa
17. Piesung
18. Rahaa
19. Saakahrung
20. Thekaa
21. Thephie
22. Thephiesung
23. Thephya
24. Thephyi
B. CAWSIE
1. Ahning (canung…, capaa…)
2. Ahrung
3. Bebaa
4. Bizu
5. Buohryi
6. Buoli
7. Cawli
8. Cawluepang
9. Cawnapang
10. Chiy-uoriy
11. Haalaw
12. Hmawcaa
13. Hninghna
14. Hrungkyi
15. Karuv
16. Khiethaw
17. Kuvkaw
18. Kuvpahryi
19. Lahya
20. Lakhuv
21. Larawpang
22. Luolipang
23. Mingbe
24. Ngukhiykhie
25. Ngusaakaa
26. Pahriy
27. Pangphaa
28. Pawde
29. Phanaah
30. Phyipakaw
31. Pypy
32. Ra-aw
33. Saakaa
34. Siymaluo
35. Suocaki
36. Suociy
37. Suothiy
38. Tawhryi
39. Thuokuepang
40. Thanghningpang
41. Thingkaw
42. Tesaw
43. Tiythaw
44. Viepang
ACUVNA. 26.
NOAH KAW
Chuelyi cung cawsaa bangkhuo ca sue diy tli yite, Noah pakha dyi kyalya ta Khazing kha a ciyzaa. Khazing ta Noah kha, “Tiypalaw suokha sa la naa chungkhue tie hne saruopa phangtling kha a canung a capaa, aba aba ta palaw chung luo kha naa ngiekhyi diy aa. Khazing, kama ri naa ngie khing lipa bangkhuo ca tiypa-aa tana i thie diy’a yi,” a ta. Khazing ta a changpa haacata Noah ta a tue diy.
Tiypa-aa ca vya tlung sasaw te, iema ingchungkhue dyi kha ama hring. A suepa tie bangkhuo ca tiy chunglie ama thiy diy. Tiypa-aa a ky khutaata tiypalaw chung taakhata pya yite, Khazing’a luo hriykhung amaa ri. Khazing palung a tling nakawta, hringtaa pasiyna hne thluechiy phangtling a pi yi. Ata taahingta ca tiy ta chuelyi hing pasiy’a vatli ang a ta. Capa a biekuo a thyi parina ta Buvtuvruoriy kha a pahmung sa yi.
A cake riypa:
1. Ata ning kiema zaw ta buvtuvruoriy ma hmung tiyta Khazing ta chuelyi hing tiy ta pasiy’a vatli tapa kha capa Bebaw bie cata malie a pachang sa.
2. Khazing ri a ngiepa hing chuozaa hringna hne thluechiy phangtling hmungna tana a cuo tapa malie a pachang sa.
3. Khazing ri a ngie lina ca chuozaa hringna a sungna hne thluechiy luo pingna tana a cuo tapa zaw malie a pachang sa.
4. Khazing ta malie a changpa re hing Noah haata zangna hmisi hne tue riypatana a cuo. Cakiedyina Khazing palung a tling aa. Thluechiy zaw ma hmung aa.
ACUVNA. 27.
ABRAHAM KAW
Abraham a nung hne a paa ca kuvtuezuv kha zaa biepa ta ama za cuo. Ningkha ca Abraham ca kuvtuezuv kha aabie khing li nakawta a paa aw li chungta a para diy. Tahematapakieca a hringpa Khazing a aw tapa kha a pachang nakawta a cuo. Ningkha ca Khazing ta u te, “Na khy hne na nungpaa sise yi la, ica pahmung sa riypa ruo luo ca si tie. Samingsahlaa a hluvsa ca pi’a angte mingphang lepa ama cuo aa. Nama ca thluechiy ca pi’a angte, a ming pathuopa ta ica tue aa,” ata. Abraham ca aa chungkhue, a nuta Lot zaw hne ta Khazing ta a changpa Kaanan ruo luo ca ama si. Khazing ta a biekuonapa haata saacapaa Isaak a pi. Ningkha ca Khazing ta, “Na saacapaa hing hriykhungrina ta na pi tie,” a ta. Ningthung luosi, Moriah tluo luo kha a saacapaapa Khazing’a luo pi riypa cata ama si. Tluo cung luo ama chiy taata a saacapaapa ca a kuv a phyi kha ciypaki te Khazing’a luo hriykhungrina riypata biena tluophie cunglie ca a pahlaa. A zueziy a phie te thie aa nang ca, Khazing ta,“Abaraham!
Satliepa cunglie na kuv pathlie lieciy! Saacapaa pakha dyipa hmuo i cuota na pahya nakawta khatluv tama Khazing ri naa ngie tapa kha ica pachang. Canakawcata thluechiy a hluvsa ica pi aa. Na samingsahlaa zaw ca avuo lie aasiy zaa hne riyliy kie lie viehnang zaa tana ama pung aa. Cawsaa bangkhuo ta nama kha thluechiypaa ca ta’a yite thluechiy acaa hie’a yi,” a ta.
A cake riypa:
1. Abraham ca zangna lieta ma paa, Khazing ri a ngiete, thluechiy a hmungpa tapata ata ning tepata ma ri paripa a cuo.
2. Abraham ca Khazing ri kha i khing li pata a ziy nakawta thluechiy a hmung tapa malie a pachang sa.
3. A hringpa Khazing na a aw tapa kha a zang nakawta, a nungpaa hmuo ciy khu li payita, amaa biepa kuvtuezuv kha zangna thueta a para diy nguo. Biehmisipa lie a rie phapa pakha tana a cuo.
4. Cacuonakawta nama hne kama zaw aa hmuolipa pyalyina bangkhuo kha sise ung sala, aa hmuopa Khazing thluechiy luopuv kha ziy ungsiy!
ACUVNA. 28.
JAKOB KAW
Jakob ca Abraham saming Isaak a paa ta a cuo. Uvcanu pahning ta yite, a uvtapa ca Esau ta a cuo. Jakob ca a syipa a cuo raalaa pata sa uvthyi ru kha a hmung.
Canakawta a uvta
Esau rie ciyta a puvpa Laban luo aa ruo. A puvpa saacanung pahning kha a hie yi, Jakob ca a suenapa kha a hmung te a uvta a taw riypata a si. Luocang lie a taw yite, a uvta tah a suenapa kha a ngiethe.
Jakob ca saacapaa hlyihning a sa. A thluechiy hmung aa thunapa ca a uvta aa taw nataata a vya kaa ning, luocang lie vuocungpa hne a taw yite, amaa piena taata a cuo. Vuocungpa ta a lakaw ruv kha hmi te, na pathlie la a ta. Jakob ta thluechiy ina pi hluo li taca ca pathlie’a va ang, a ta. Vuocungpa ta, “Ata ning taahingta na ming ca Isreal a ca ta’a yi, a ta. A saacapaa hlyikha napa aming ca Josef ama ta. Khazing a ciyzaasa nakawta muo pacue thenapa lasaw a ting. A uvta zaw pahraa ta ama hietlie te a ma zaa. A zyazaa a phatuv nakawta Faraoh siepahruopa ta ama a paziypa a byi ta chi te, hnyi kung hne cakuo kung hlyipaliy chunglie Izipt ruo a pa-uv sa.
Josef ama zaa khutaata a nuta Benjamin zapuv khu pahne a nung ta a thiyse. Kanaan ruo lie ama cakuosa nakawta, a uvta pahraa zaw ca Izipt ruo luo kha kuo ama va phie. Josef zung luo amaa ngie. Na pachang ung cama? Kama ca nama nuta Josef, nama zaapa kha tana i cuo. Cuorasala i na zaapa ung cata cuo vyi. Khazing ta ma mingphang cuota ina vya pasi sa lupa tana a cuo, a ta yi. I paa’a luo kha va si ungla, nama bangkhuo ta kama’a luo hing nama vya si diy aa, a ta yi.
Josef a thiy ne ama tana taata a syituv tli nakawta ama paa ta zang khu the vayi. Ama mingphang yalya ta Izipt ruo luo ca vya si diy yite, Izipt ruo lieta ama pungzaa ciemuo.
A cake riypa:
Hluoning Israel ming ca saacapaa uvthyi na nungpaa ru a cu yi.
Jacob ca a suenapa a ngiephachiy te a uvta a vaa tawpa haata a uvta Isaak ta a nuta tah a cunglie khatluv ta a za sue zaw aa ngiethe khupa hing a mangpuo aa tla ciemuopa hmang suokha ta a cuo.
Ama hne zuokhydyi a piepa vuoruopa kha thluechiy naa pi khu tuv tana a cuo tapa a pachang nakawta thluechiy a pi hluo li Jacob ta aa paw karuepa hing Khrihsaa ming ta maa mangpuo riypa tana a cuo.
Izypt ruo lie abyi a cuo khu taata a cawta ning ama zaa zaapa a uvta zaw Jacob ta aa ngiethe khupa yi hing Khazing a zangpa kiema zaw bangkhuo ta maa mangpuo riypa hmangpha suokha tana a cuo.
ACUVNA.29. MOSES KAW
Izipt ming ta Isarael ming pungzaapa kha khing va yi. Israel ming sacapaa mekaa thie diy riypata sayamah tie kha ama chang. Moses ca thie riypa ama pahya li nakawta Faraoh siepahruo sacanung tiy a siynapa cavaa lie kha aphaabaw ta ama nu. A sienungnung ta a awpuo. Siepahruo sacanung ca tiy a siyna luo kha a zuv te haatiy kha a hmung. Moses ca thyikhing a awsa nakawta siepahruo sacanung cata aa la. Meme a pazaw sa riypata a sienungnung Miriam ta a nung caci kha a va ku. Moses a satlie nate a nung ta a mangsang. Moses ca Izipt ming thesingna tingta a the diy. Khazing ta Moses kha u te, na mingphang bangkhuo hing Kanaan ruo luo na si khyi’a yi, a ta. Moses ta i Byipaa, cuo the’a vyi, cawsaa ca-ung ca-aapa tana i cuo, a ta. Khazing ta ica awpuo aa, ciy kha, a ta. Khazing ri kha a ngie te Israel ming tingcaruv kha pyakhyi aa ting yi. Faraoh ta a pahya li nakaw yita, Khazing ta duotena phanghraa kha Izipt ming cunglie a patlung sa. Zuo ta avuoming za cung yite chiypakaa lie tuv thiy hniepa ing bangkhuo ca lawpakhung yite hnie lipa ing bangkhuo lie saacapaa uvthyi bangkhuo kha ama thie. Izipt ming cunglie Khazing bie a tlung hmisi tiyta, siepahruopa ta pyatala ungla a ta yi. Vya pya pahraa ra yite Khazing ta ningchung ta amyi vawpa, zuo ta amyi khepa ta luo aa chiy yi. Luopuv lie Moses ri a ngie lipa ama hluvsa nakawta riebya, pariy dawna, hne alyi paluona ta a hluvsa ama thiy. Catluv ta Khazing ta aa byapa yita Izipt ruo luo kaa kaw ama ri. Khazing ta Moses kha Sinai tluo cung luo u te, ning sawliy chunglie Nawbie suohraa a pala sa. A paruv ta siyy cue taata tue yite, luo cahlung yite amaa bie. Moses ca tluo cung taa za cung te, ama siyy cuetaata zuv kha myi ta a rue. Nawbie capenapa alung kha a vaa chi. Tiy aw lina lie alung taata tiy a pi yi. Ama nang diy te
maanaa chuore, saa cekhing yite, mamang saa a pi yi. Catluv ta Khazing duena kha ama pachang the li nakawta a hihaa te, ning sawliy ru riypa kha kung sawliy ama ru. Ama, Mawsie zaw Kanaan ruo pha li pata, saatlie nutlie zaw dyita Kaanaan ruo luo ca ama va pha.
A cake riypa:
*Khazing ri a ngie lina ca, ruvnaana hne thiyna phangting atawna tana a cuo.
*Khazing a ciyzaapa tie ca, a biekuona ruo luo a ngie yite, thluechiy phangting a pi yi.
* Uvnu zaw niema haw, Khazing ma namaa buchuo vie aa, nama thesingna, nama hnyirungna hne nama thaazuo ma namaa ring vie aa?
*Israel ming Kanaan luo sina hing, ata chuo lie vuoruo luo ma sina pamangsana tana a cuo.
ACUVNA .30.
BYI ZINGSUV
Alyi cung ming bangkhuo ca Khazing palung chunglie ma sue diy. Hell luo a tla riypa selaw tana ma cuo diy. Cuorasala alyi ming thiy diy riypa kha Paa Khazing ta malie a pahya li nakawta a saacapaa Zingsuv kha malie a pi. Thlaapa Pathe ta lesaa pathenung Mary chunglie kha a zuv te cawsaa cuona kha aa la. Apuv baataata Khazing khingna haata a lethaw. Johan ta Jordan cavaa lie tiy naw te, Thlaapa Pathe ta ruo luo sikhyi te, ning sawliy zuo sawliy Thlaapa thaazuo a late, Setaa kha a te. Cakhutaata vuocung pena thuophaabie kha a chang yi. Vuocung pena a ngie tli te nama suena kha amaa se paatie ung a ta. A hnang a ziytuv hlyihning a tlaw yite Piter kha paacepa ta a hmuo.
A hring chungta, a pasapa ting a patluo sa yi. Mingcue, naarue, a pakyapa tie, hne pasana phangting kha patluo sa te, a thiypa tie zaw a pathu pakhaa yi. Kharuehaana phangting a tue khu nakawta, tluobyi hne Farasi tie zaw ta ama hietlie te, vieluo lie thie riypata ama ting. I thiy aa tapa aa pachang nakawta a hnangcawce zuosa dungnapa lieta a ziytuv tie phyi kha a pasiy yi. Hingpa haahingtana nama za tue taw aa a ta yi.
Cakhutaata Kesmani diedung ama thlaachuona hmang luo kha vaa chiy yite ama patuv. Judah Isakariot ta a ziypaapa kha pahnuo te, tuokaa sawthung ta a zaa. Bie ama ripa tiyta a suena hmung khu va yi.
Cuorasala hruohra ta pachie yite, pangsepa ama pabuv, ahling lakhuv pakhuv yite vieluotung kha papuv sa yite Kalvari tluo luo ama sikhyi. Luothung aa lie khyi. Arimethea khypa Josef ta Zingsuv vieluo kha aa puvpa. Veronikaa ama ta nung ta pavya ta Zingsuv hmie kha a hruv.
Jerusalem zaa zaw ta ama caale. Tluodaw luo ama chiy taata a caw thliepa yite a sasepa ta vieluo lie a suepa pahning hne ta ama khepuo. Vieluo cung taata Abyipa ta bie suo sariy ri te, capa Abyipa rubie suosariy ca:
1. I Paa, a ngiethe yi, ama tuepa pachang va yi (Luk. 23:34).
2. Hingpa hing ica chang, ata ning ta Paradis lie kama hne na aw aa (Luk. 23:43).
3. I nung, na saacapaapa ca liekha a aw kha tate, a duepa ziytuvpa zaw kha, na nung ca liekha a aw kha a ta ra (Jn. 19:26).
4. I tiy na a hrie (Jn.19:30).
5. I Khazing, I Khazing tahe ina sise ciy (Mat. 27:46).
6. Aa lang tli (Jn. 19: 30).
7. I Paa nakuv chunglie na i Thlaapa i chi (Lk. 23:46).
Arimethea khypa Josef ta a riy kha vieluo taata la te a paby. Ningthungna lieta a thu pakhaa. Chuelyi lie ning sawliy a aw. A ziytuv tie hne a zangtuv tie’a lie aa luo. Sa ama ning hne. Thlaapa Pathe nama cung luo za pathlie’a angte chuelyi chuona te i tehte nama cuo aa, a ta yi. A ziytuv tie ca ingchiy a khaakhung yite Jerusalem khy lie ningcaky chung Thlaapa Pathe ama huo. Ninghraa ningpa ta Thlaapa Pathe za cung te riephanapa hne pya yite Zingsuv thiynapa hne thu pakhaanapa kaw kha phung a ma chang. A zangtuv thawthung zaw tiy ama naw. Cahaacata chuelyi cung ting a khie yite, khuona Thuophaabie ca ama phule. Abyipa ta, “Chuelyi cuo chuona te ica awpuo’a yi,” tapata bie a kuo yi. Cahaacata profet tie zaw rilupa bie bangkhuo ca a tling diy.
A cake riypa:
*Nama hne kama suena kawlie a thiypa kha malie a pahring khing nakawta vieluo lie a thiy.
* Ma thiykhyi riypa suena kha vieluo lie a khepuo.
*Sue muo thiyna kha malie a thungpa, lyibuo hnyi va tli puv.
*A thiyna lie ma thiy ra aa, aa pabyna lie maa paby ra aa, a thu pakhaana lie ma thu pakhaa ra aa.
* Zingsuv thlaapa ma cunglie a aw kieca ma hring hlungpa vie’a te, Thlaapa Pathe hringna ma chunglie a aw aa.
*Canakawta uvnu zaw haatuv pathlyi lie ungpuv. A cuo aw ning hing na cuota a palang diy tlipa khuona kha zang la chuozaa hringna na hnyi aa.
ACUVNA .31.
AZIYTUV HLYIHNING KAW
Byi Zingsuv a ziytuv hlyihning zaw hing khy hne ruo, mingphang nanangpa cuo yite ama rehriena zaw a lu vyi. Ama hringna ma mang tiyta chuelyi ming ta siysaa rilipa
zaw ta ama cuo. Cuorasala, Byi Zingsuv ta a tlaw yite, kungthung chung Thuophaabie phuna luo aa chiyle yi. A ziytuv tie ming ca a rawluo capepa tie hingta ama cuo.
1. Simon Piter 2. Jeim 3. Johan
4. Andru 5. Filip 6. Bartholomeo
7. Thomas 8. Matthai 9. Jeim (a cawpa)
10. Judas 11. Simon 12. Judah Iskariot, (a zakaa ta Matthias amaa tlaw).
1. Simon Piter: Hingpapaa hing Galili pe Kapernaum khy Jonah saacapaa ta cuo te, ngaa a patuvpa ta a cuo. Nungpaa ming dipa ca Simon cuo te, Piter ca Byi Zingsuv ming dipa a cuo. A siyluo ca “alungtungpa” tanata a cuo. Byi Zingsuv ta paacuo ta a pachi. Judah ming hrawlie Thuophaabie phu te Babilon te a pha. Rom khy lie aa bungkali pata vieluo lie A.D. 67 kung ning ta ama thie. A hring chunglie ta Piter Caapaphya uvkhana hne uvhningna a cape siy.
2. Jeim: ama ca Kapernaum khypa Zebedi saacapaapa ta a cuo. Ngaa a patuvpa ta cuo te, Jerusalem, Judah pe chung lie phung a chang. A ziytuv tie zaw hrawlie a thiy taapa ta a cuo. Herod ta A.D. 44 kung lie a luv a za tepa ta a cuo.
3. Johan: ama ca Kapernaum khypa Zebedi saacapaa Jeim nuta, ngaa a patuvpa ta a cuo. Efesa khy lie phung a chang. Patmos parala lie thaw ama pathla. Efesa khy luo vya kaa te, a macuosa nate a hring. Biena-ing luo a puvle yite, pakha hne pakha a due ung, hingpa hing nama tue kie ca aa de, a ta yi. Thuophaa bie Johan, Johan caapaphya uvkhana, uvhningna hne uvthungna, hne Biephu caa-uv a cape.
4. Andru: Ama ca Piter nuta tah a cuo. Tiy a nawpa Johan ziytuv ta a cuo. Karis hne Asia lie phung a chang. Grik ruo Aegeas pe Patraa khy lie vieluo lie ciypuo yite sakuo pamaa yite ama thie.
5. Filip: Ama ca Bethsaida khypa ngaa a patuvpa a cuo. Lisias, Asia, Parthia hne Goul ruo lie phung a chang. Asia ruo cuota khena lepuv tana a cuo. Hirapolis khy lie a lakaw hne a bawtung vaa pahli yite luoriy ta bahele yite ama thie. Avuo taata ueryi ama thyipa ca, “A siyy lakhuv na a hmung tli,” tapata a cuo.
6. Bartholomeo: Ama ca Nathanael zaw ama ta . Galili cawsaa Tolmal saacapaa tana a cuo. Frizia, Armenia hne Albana lie phung a chang pata patuv yite, a vang hle yita ama thie.
7. Thomas: Ama ca Didimas zaw ama ta puo. A siyluo ca, mingphie tana ta a cuo. A ziytuv tie khy tlawna ruo amaa re tiyta ruo sariy ting te, a hnangcawce ta Ingdie ruo Madras lie a nang diytuv pata a thiy. Ata ning tepata Ingdie ruo sungluo ta St. Thomas Khrisaabuv tapa ci ama aw kalie. Alung ta vaa yite, a phangphang ta ruvnaana ama za pi.
8. Matthai: Ama ca Kapernaum khypa Alfea saacapaa cuote nutaacepa a za cuo. A zung lie aa tu pata Zingsuv ta a ku nakawta a ziypa ta a cuo. A ming siyluo ca
“Khazing lasaw,” tana ta a cuo. A ziytuv tie phungchangna ruo a rena lie Ethiopia ruo kha vyisung ta aa da. Cawsaa saa a cepa tie ruo luo phung a chang. Thiyna siy ama padang, thaw ama pathla. Mattthai Thuophaabie a cape siy. A phungchangnapa ruo lie ama thie.
9. Jeim: Ama ca Galilipa Kalopas hne Mary saacapaa ta a cuo. Judas caapaphya a capetuv zaw ta a cuo. Palestin hne Izipt ruo lie phung a chang. Biena-ing daw taata ama thaw pathla. Thiy valaa te tungbung ta a lathliy a pyana te a hluo yite ama thie. “I paa, ama suenapa zaa ngiethe yi,” tate thlaa a chuopa yi.
10. Judah: Tadias zaw ama ta. Galilipa Kalopas hne Mary saacapaa a cuo. Judah caapaphya a cape. Asiria hne Persia lie phung a chang. Ararat ruo lie thing thabaw lie a thliehripa ta ciypuo yite, cuoti ta ama kasa.
11. Simon: Jealot zaw ama ta. A siyluo ca, “phang a cuopa,” tanata a cuo. Huenapa ta a hruo thu te duenapa ta a luv zaapipa a cuo. Ama ca lie a nawtuv ta a cuo. Matthai zaw kha thie paluo riypata aa ting raalaa pata, Zingsuv ziy hne yite amaa due. Vieluo taata a mingphang aa cuonapa a ri. Ama ca Izipt, Africa, England ruo lie zaw phung a chang yi. Suonir khy lie cizung ta ama daw sa.
12. Matthias: Ama ca Judah Iskariot luvriy lie a tlawpa ta cuote Ithiopia ruo luo phung a changtuv ta a cuo.
A cake riypa:
*A ziytuv tie ca Thlaapa ama ting nakawta ama rie a pha. Thiy rie zaw ciy vayi. Amaa duesa. Rungkhata tah ama aw. A viepa thlaapa cuota ama se a hie. Cawsaa laata Khazing ri kha amaa ngie vie. Chuelyi ama sise nguo. Ama phana ruoting lie
Thuophaabie ama phule nguo. Khazing ta a cuo yite zangtuv ama pung hryly. Khrihsaabuv cuota ama hringna amaa pi nguo. Ama carie kha ama due.
* Canakawta a zangtuv kiema zaw iema haata hringna hnyi the riypa’a nata hmuothe riypata Abyipa’a taata thaazuo thaa la ung sala thlaachuo hryly ungsiy.
ACUVNA .32.
LUTUV KHY
1. Chuenge
2. Hnaring.A.
3. Hnaring.B.
4. Hrepuv.A.
5. Khyhruo
6. Lyipuv
7. Thaw-aw
8. Zingmaa
9. Lawthuotluo
10. Lungkyi
11. Aasuo
12. Saata
13. La-u
14. Hrepuv.B.
15. Capaw
16. Tyise
17. Setung
18. Pangtie
19. Thluothliy
20. Myisaakungtluo