ΣΤΑΔΙΟ 5 (ΕΦΗΒΕΙΑ) ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Ή
ΣΥΓΧΥΣΗ
ΡΟΛΩΝ;
ΑΥΤΟΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ, ΑΥΤΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ: ΤΙ ΕΙΝΑΙ; • Η ικανότητα του παιδιού να σκεφτεί και να συμπεριφερθεί ανεξάρτητα από τους γονείς του ή άλλους ενήλικες ή (αργότερα, σαν έφηβος), συνομηλίκους του. • Η ικανότητα του παιδιού να αναλάβει να επιλύσει μόνο του προβλήματα της καθημερινότητάς του • Η ικανότητα του παιδιού να πάρει κάποιες αποφάσεις μόνο του • Για παράδειγμα, ως προς τι ρούχα θα φορέσει, και αν πρέπει να πλυθεί • Τι παιχνίδι θα παίξει, με τι θα ασχοληθεί, αργότερα από ποιο μάθημα θα ξεκινήσει
• Σύμφωνα με ερευνητές (Ryan&Deci, 2000), ο αυτοκαθορισμός
χαρακτηριστικά του παιδιού:
Επιθυμία για Αυτονομία, • Ικανότητα για Συσχετισμό,
Αίσθηση ικανότητας • Αυτές είναι οι βάσεις για την κινητοποίηση
παιδιού και την ικανότητα να δείχνει αυτενέργεια και αυτονομία, καθώς
και να θέτει στόχους και να προσπαθεί
ΤΑ 3 ΒΑΣΙΚΑ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΑΘΟΡΙΣΜΟΥ
σχετίζεται με τα εξής
•
•
ενός
ΠΩΣ ΑΝΑΠΤΥΣΣΕΤΑΙ Η ΑΥΤΕΝΕΡΓΕΙΑ; • Ο ρόλος των γονιδίων: κάποια βρέφη είναι πιο ανεξάρτητα από άλλα (οι γονείς τα περιγράφουν ως «εύκολα μωρά», τα οποία μπορεί όμως να τα περιγράφουν αργότερα ως «δύσκολα παιδιά») • Ο ρόλος της διαπαδαγώγησης που ασκούν και οι 2 γονείς: Σύμφωνα με τους Skinner et al. (2005), υπάρχουν 3 βασικά στοιχεία που ενισχύουν την αυτονομία των παιδιών: η γονεϊκή αποδοχή και ζεστασιά προς το παιδί, η ενίσχυση της αυτονομίας του παιδιού και το δομημένο περιβάλλον στο σπίτι. Αυτά τα χαρακτηριστικά φαίνεται να επηρεάζουν την συναισθηματική ωριμότητα και αυτονομία ενός παιδιού, αλλά και να προβλέπουν την επιτυχία και ευτυχία του ως ενήλικα αργότερα.
τους και σχετίζεται με την σχολική επιτυχία, την ψυχοκοινωνική εξέλιξη
και την ψυχική υγεία • Τέλος, το δομημένο περιβάλλον
ασφαλές.
και προσαρμοστικότητα (Costa, Sireno, Larcan, & Cuzzocrea, 2018).
με την ψυχοσυναισθηματική
ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ, ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΑΥΤΟΝΟΜΑ ΠΑΙΔΙΑ • Η συναισθηματική ζεστασιά φαίνεται να σχετίζεται με την ψυχική υγεία και την προσαρμοστικότητα ενός παιδιού • Η ενθάρρυνση της αυτονομίας σχετίζεται με το κατά πόσο τα παιδιά έχουν ελευθερία επιλογής, ενθαρρύνονται στην εξερεύνηση και ανακάλυψη, καθώς και στην έκφραση των απόψεων και αντιρρήσεών
στο σπίτι, αν υπάρχουν
παιδί και το παιδί
αναφέρεται στο κατά πόσο υπάρχουν ξεκάθαρες οδηγίες και όρια
λογικές προσδοκίες των γονέων από το
νιώθει
Σχετίζεται
εξέλιξη
Η ΑΥΤΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΑΜΕΣΑ ΜΕ ΤΑ ΚΙΝΗΤΡΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ • Τα κίνητρα του παιδιού για να κάνει πράγματα μόνο του, μπορεί να είναι είτε ανύπαρκτα (παιδιά που διαρκώς βαριούνται, δεν βρίσκουν ενδιαφέρον σε τίποτα), είτε ελεγχόμενα από τους γονείς ή άλλους ενήλικες ή φίλους (εξωτερικά κίνητρα) είτε προσωπικά κίνητρα – δηλαδή αυτόνομη κινητοποίηση ενός παιδιού (εσωτερικά κίνητρα) και αυτοκαθορισμός (Hagger et al., 2014). • Ο ενδιάμεσος ρόλος της αυτοεκτίμησης και της αίσθησης προσωπικής επάρκειας
• Ανάπτυξη ικανότητας επίλυσης προβλημάτων (αίσθηση προσωπικού ελέγχου, υπευθυνότητα) • Ανάπτυξη αυτορρύθμισης, αυτοελέγχου (πχ ελέγχουν καλύτερα το θυμό τους)
• Ενίσχυση της ικανότητας λήψης αποφάσεων • Εξάσκηση στην υπομονή και επιμονή
• Σχολική επιτυχία
• Καλλιέργεια θετικής σκέψης και
νοοτροπίας θετικής εξέλιξης για τη ζωή γενικά
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ
ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ
ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ
τρόπο σκέψης: αν….τότε)
• Όταν το παιδί είναι θυμωμένο: μένουμε ψύχραιμοι, παρατηρούμε, κατονομάζουμε το συναίσθημα, καθοδηγούμε σε εναλλακτικές λύσεις
• Εφαρμόζουμε, σαν οικογένεια, στιγμές συζήτησης και χαλάρωσης
• Προτάσεις για εναλλακτικές λύσεις στην επίλυση ενός προβλήματος από όλους
ΠΩΣ ΕΝΙΣΧΥΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ; • Αντί να χρησιμοποιούμε προστακτική, ρωτάμε: τι πρέπει να κάνεις, για να…. • Εξηγούμε προσφέροντας λογικές εξηγήσεις, στηριγμένες σε γεγονότα της πραγματικότητας • Ανασκευάζουμε τις ερωτήσεις που μας κάνουν, οδηγώντας τα στις απαντήσεις (Γιατί, μπαμπά, πρέπει να…. – Τι θα συμβεί αν δεν….;) • Συζήτηση με τα παιδιά και εξήγηση των πιθανών εναλλακτικών (προβάλλουμε
ΠΩΣ ΕΝΙΣΧΥΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ; • Δίνουμε ξεκάθαρες οδηγίες για τις προσδοκίες που έχουμε από το παιδί, με βάση τους κανόνες και τις αξίες της οικογένειάς μας • Κατονομάζουμε τα συναισθήματα και αναγνωρίζουμε τις ανάγκες του παιδιού λεκτικά • Τους επιτρέπουμε να κάνουν επιλογές,
αίσθησης
•
θέλουμε
δίνοντας παράδειγμα, εξηγώντας, καθοδηγώντας • Τα αφήνουμε να δώσουν το δικό τους αγώνα και ας χάσουν!! • Η «συνεργατική συμμαχία» με τα παιδιά μας: συμφωνούμε από πριν πόσο και πώς θα παρέμβουμε…
αφήνουμε πάντα ένα περιθώριο
ελευθερίας
Διδάσκουμε με υπομονή τις δεξιότητες που
να κατακτήσουν,
ΕΝΘΑΡΡΥΝΟΥΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ
ΔΙΑΦΟΡΕΣ «ΔΟΥΛΕΙΕΣ» ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ, ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΚΟΡΙΤΣΙΑ Ή ΑΓΟΡΙΑ…
(ΥΠΕΡΠΡΟΣΤΑΣΙΑ,
ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ
ΑΠΟΦΕΥΓΟΥΜΕ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ «ΓΟΝΕΙΣ-ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΑ»
ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΟ ΑΓΧΟΣ, «ΠΡΟΤΥΠΟ» ΠΑΙΔΙΟΥ
ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ ΤΟΥΣ)
ΔΕΙΧΝΟΥΜΕ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΣΤΙΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ (ΑΚΟΜΗ ΚΙ ΑΝ ΔΕΝ ΕΙΜΑΣΤΕ ΣΙΓΟΥΡΟΙ ΓΙ’ ΑΥΤΕΣ Ή ΑΓΧΩΝΟΜΑΣΤΕ ΓΙΑ ΤΟ ΤΙ ΘΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙ)