Zapraszamy
Cię
w
fascynującą
podróż
z historią w tle, gdzie opowieść snuć będą mury, kamienie, witraże..., ponieważ
"nie tylko miecz i działa bronią Ojczyzny, lecz także i arcydzieła". (parafraza wiersza C.K. Norwida autorstwa J.S. Wrońskiego)
HISTORIA JEDNEGO ZDJĘCIA ...
Fotografia prezentuje witraż "Adoracja Dzieciątka", autorstwa Wojciecha Durka, który znajduje się w Bazylice Limanowskiej.
Ten monumentalny witraż to wyjątkowe dzieło sztuki stworzone pod wpływem programu ludowo - narodowego. Powstał prawdopodobnie w drugiej dekadzie XX wieku (1926-1930). Przedstawia spolonizowaną scenę pokłonu Trzech Króli, gdzie miejsce mędrców ze wschodu zajęli polscy królowie: Bolesław I Chrobry, Jan II Kazimierz i Jan III Sobieski. Postać, umieszczona w dolnym rogu po prawej stronie, to Ks. prałat Kazimierz Łazarski przynoszący w ofierze Matce Bożej model limanowskiej świątyni, prosząc o opiekę nad nią oraz Ojczyzną. Celem artysty było podkreślenie roli Madonny w kształtowaniu dziejów naszego kraju oraz Jej wielkiego kultu w Polsce, a także było alegorycznym wyrazem dążeń niepodległościowych oraz patriotycznej postawy mieszkańców Limanowej i okolic.
Jest takie miejsce w Polsce, gdzie przyroda niemal dzień w dzień daje niepowtarzalny spektakl "morza mgieł", rozbudzanego melodią rannego wiatru i pierwszych promieni słońca. Jest takie miejsce w Polsce, gdzie fascynujący i ulotny taniec mgieł odgrywany przez naturę maluje zachwycające widowisko. Jest takie miejsce w Polsce, gdzie góry Beskidu Wyspowego otulają piękne miasto Limanowa. Jest takie górskie miasto Limanowa, a sercem jego Bazylika - Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej - kościół Pomnik 100-lecia Konstytucji 3 Maja.
Niewątpliwy urok Limanowej, położonej w jednym z najpiękniejszych regionów Polski - Beskidzie Wyspowym, stanowią malowniczy krajobraz oraz
majestatyczna Bazylika i jej pasjonująca historia...
„Świątynio niebotyczna, świątynio kuta z ciosu, Granitowych posadów i kamiennych bieli. U twego to szczytu milczący anieli, Straż dzierżą bez przerwy u Chrystusa boku.” (Kazimierz Limanovita)
Inicjatywa budowy Kościoła została opisana w Sonetach o Kościele Limanowskim.
„(…) kościół Limanowski został zbudowany W stulecie Konstytucji, którą zgodnie stany Wraz z Królem uchwalały, w dniu trzeciomajowym. Z okazji tej rocznicy radni Limanowej Długo nad tym radzili, jakim by udanym Monumentem na rynku uczcić przekazany Nam potomnym przez ojców tenże akt dziejowy?
Wtedy to ksiądz Łazarski dał takie natchnienie (…) Lepiej nam zbudować Kościół-pomnik, bo stary ząb czasu zrujnował.”
Ksiądz prałat
Kazimierz Łazarski (1858 – 1944) Wybitny proboszcz i duszpasterz limanowski. Działacz społeczny. Kawaler Krzyża Oficerskiego Odrodzenia Polski. Iskra rozpalająca ogień patriotyzmu wśród społeczności limanowskiej.
Największym dziełem Jego życia jest Kościół parafialny – pomnik 100. rocznicy Konstytucji 3 Maja.
Ksiądz Kazimierz znany był ze swej żarliwej postawy patriotycznej. Natchnieniem w jego pracy duszpasterskiej była Konstytucja 3 Maja. Świadczą o tym liczne fotografie archiwalne, poezja, gesty, działalność społeczna oraz wspomnienia jego płomiennych kazań
KU CHWALE BOGA, NARODU POLSKIEGO I MIASTA Bazylika limanowska - pomnik pierwszej w Europie Ustawy Zasadniczej jest wizytówką Limanowej oraz architektonicznym symbolem tożsamości narodowej miejscowego społeczeństwa, a także historii i kultury polskiej.
Tarcza herbowa z ukoronowanym Białym Orłem i datami 1791-1891 widoczna na frontonie bazyliki.
Limanowianie obrali religijną oraz ideowo - patriotyczną drogę prowadzącą do odzyskania przez Polskę niepodległości, wyrażoną przez bohaterską walkę na frontach I Wojny Światowej oraz przez wielki i historyczny ewenement na skalę światową, czyli wzniesienie pomnika Konstytucji 3 Maja w formie kościoła.
Obecna świątynia zajmuje miejsce dwóch poprzednich drewnianych kościołów.
Pierwszy kościół farny ilmanowski pw. św. Mikołaja i św. Wawrzyńca.
Spłoną w 1769 roku podczas wielkiego pożaru miasta, z którego uratowano jedynie czternastowieczną figurę Matki Boskiej Bolesnej i gotycką chrzcielnicę.
Drugi kościół farny limanowski pw. Matki Boskiej Bolesnej z XVIII w.
W 1910 roku został rozebrany, ze względu na zły stan techniczny, a także by zrobić miejsce obecnej budowli.
Na budowę świątyni w Limanowej został rozpisany i przeprowadzony publiczny konkurs przez krakowskie Towarzystwo "Polska Sztuka Stosowana".
Jego pomysłodawcą był
Jacek Malczewski. Jeden z najwybitniejszych
i najbardziej uznanych artystów w historii polskiej sztuki. Malarz i rysownik, czołowy reprezentant Młodej Polski, zwany ojcem symbolizmu w polskim malarstwie przełomu XIX i XX wieku.
Zdzisław Mączeński Warszawski architekt.
Laureat I miejsca na projekt kościoła limanowskiego.
W tamtych czasach konkursy architektoniczne cieszyły się ogromnym uznaniem i gwarantowały wysoką jakość artystyczną projektów.
Bazylika jest niezwykłą wizytówką Limanowej i regionu, lecz nikt w dzisiejszych czasach nie zastanawia się nad tym, iż mogła ona wyglądać zupełnie inaczej...
Cofnijmy się w czasie i zobaczmy
najciekawsze prace konkursowe...
Zdzisław Mączeński
widok na fasadę i elewację południową
Zdzisław Mączeński
widok na prezbiterium i elewację północną
Witold Minkiewicz i Konstanty Jakimowicz
widok na fasadÄ™
Antoni Budkowski
widok perspektywiczny
Tadeusz Szanior
widok na fasadÄ™
Jan Witkiewicz - Koszyc
widok perspektywiczny
Jan Witkiewicz - Koszyc
widok na elewację frontową
Jan Witkiewicz - Koszyc
widok na elewację boczną - północną
Adam Ballenstedt i Wacław Tomaszewski
widok perspektywiczny
Obecny wygląd bazyliki limanowskiej jest wynikiem modyfikacji jakie wprowadził architekt Zdzisław Mączeński pod wpływem pozostałych prac konkursowych.
Z budową świątyni, wiąże się symboliczna data – 3 Maja
3 maja 1891 roku ~stulecie uchwalenia Konstytucji 3 Maja~ pierwsza składka na rzecz budowy kościoła – powtarzana każdego następnego roku
3 maja 1911 roku ~120 rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja~
poświęcenie placu pod budowę kościoła - pomnika oraz kamienia węgielnego
W czasach trudnych, zdominowanych przez przysłowiową galicyjską biedę budowa tak okazałego kościoła okupiona była ciężką pracą... Trud gromadzenia funduszy na budowę ogromny,
ale
postawa
i
determinacja
nowego kościoła był mieszkańców
oraz
Ks. Łazarskiego była pełna podziwu...
"(...) siedział [ks. Kazimierz] w dni targowe przy drzwiach wejściowych do kaplicy i prosił o datki oraz wdowi grosz na budowę świątyni".
„Noc wypędzała mnie nieraz z domu i noc przypędzała na zimnie w mrozach i słotach, w trudach i niewywczasach upływało życie…”
"Zapowiedziałem z ambony, że wszyscy, którzy się znajdują w kościele, po skończonej sumie mają udać się na stację, pomagać w wyładowaniu, a inni mają pospieszyć po zaprzęgi do domów i krzątać się ile każdemu tylko sił starczy. Pocieszny to był widok, gdy panny miejskie w kapeluszach, w rękawiczkach, fruwając falbankami i różnymi szmatkami swej toalety, znosiły i układały płytki"
Dzielna praca w pocie czoła i siła własnych rąk była często jedynym, ale najcenniejszym darem jaki mogli ofiarować ubodzy mieszkańcy ziemi limanowskiej.
"(...) sami łamali kamień w kamieniołomach".
"Co dzień końmi, wołami, krowami jeździły dziesiątki chłopskich furmanek" po wyboistej drodze transportowali kamień, żwir, cegłę, piasek, drewno.
"Dwa ogromne bloki skalne transportowane były na drewnianych wałkach przez 6 tygodni (!). Centymetr po centymetrze, wałek za wałkiem zjeżdżały z kamieniołomu."
W maju 1911 roku z wielkim rozmachem rusza wznoszenie kościoła...
"Mury rosły, wieże pięły się do nieba", a w tle Wielka Wojna...
plac budowy opustoszał... mężczyzn powołano do wojska... materiał budowlany zarekwirowany...
BITWA POD LIMANOWĄ W grudniu 1914 roku na wzgórzu Jabłoniec stoczono jedną z największych bitew I Wojny Światowej, która zapisała się na kartach historii złotymi zgłoskami. Zwycięska bitwa doprowadziła do zatrzymania rosyjskiego naporu w kierunku zachodnim i utraty przez armię rosyjską inicjatywy strategicznej.
Czy wiesz, że... Bitwa Limanowska nazywana jest "węgierskim Monte Cassino". W stolicy Węgier - Budapeszcie jeden z placów otrzymał nazwę „Limanowa”, który istnieje do dzisiaj. Cesarz Franciszek Józef do nazwisk dwóch austro-węgierskich bohaterów dodał przydomki:
"von Limanowa-Łapanów" głównodowodzącemu ofensywą gen. Józefowi Rothowi
"von Limanowa" poległemu na Jabłońcu dowódcy huzarów węgierskich - płk. Othmarowi Muhrowi
Nazwa "Limanowa" trafiła na strony najpoczytniejszej książki o czasach I Wojny Światowej - "Przygody dobrego wojaka Szwejka" Jarosława Haszka.
"Znaczenie bitwy limanowskiej dla mieszkańców Limanowej i okolic miało charakter zarówno narodowy, jak i religijny."
CUD OSŁONIĘCIA
Żywa jest wciąż legenda o interwencji cudownej Piety Limanowskiej, która podczas bitwy miała osłonić swoim płaszczem, wznoszony wówczas nowy kościół parafialny z niedokończoną jeszcze wieżą, przed ostrzałem rosyjskich artylerzystów. Po przegranej bitwie jeńcy rosyjscy biorący udział w ostrzelaniu kościoła twierdzili, że w świątynię nie mogli trafić, gdyż "jakaś panienka zasłoniła go płaszczem i kierowała kulami, które mijały cel".
"Wiele wieków temu – W Mordarskiej wiosce, Zjawiła się Maryja – W bólu i trosce , Ave, Ave, Ave Maryja, - Ave, Ave, Ave Maryja. Na lipie położył - Rzeźbiarz nieznany – Przecudowną figurę, - Matki kochanej. Ave… Co tylko Go zdjęto – Z krzyża zmarłego, Gwoździami okrutnie – Poranionego. Ave… Odkąd się zjawiła – Na lipie owej, Chwalić Ją zaczęto – I w Limanowej. Ave…"
XIV – wieczna Pieta Limanowska otoczona jest ogromnym kultem. Świadczą o tym liczne wota i podziękowania za nadzwyczajne łaski wypraszane za pośrednictwem Matki Bożej Bolesnej.
1918 rok końcowy etap budowy
Po 7 latach – kilka dni przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości -
6 października 1918 r.
ksiądz Kazimierz Łazarski poświęcił
kościół – pomnik 100. rocznicy Konstytucji 3 Maja oraz odprawił w nim pierwsze i zarazem dziękczynne nabożeństwo różańcowe.
Limanowski Kościół – pomnik pod względem architektonicznym jest niekwestionowanym arcydziełem, stanowi klejnot polskiej sztuki z początku XX wieku.
Urzeka pomnikowym charakterem oraz swojskością form architektonicznych, nadających mu cechy narodowe.
Jest reprezentatywnym przykładem nurtu rodzimego w sztuce, wyrosłego na tradycji, kulturze oraz patriotyzmie.
Był, jest i będzie wspaniałym symbolem niezbrojnej walki o pamięć, tożsamość i ducha polskości.
Bibliografia:
100-lecie poświęcenia Limanowskiego Kościoła Bazyliki Mniejszej pw. Matki Boskiej Bolesnej 28 października 2018 r. godz. 12.00 [dok. elektr.] Miasto Limanowa. Oficjalny serwis internetowy miasta Limanowa. Dostęp: http://www.miasto.limanowa.pl/pl/4906/15089/1-lecie-poswiecenialimanowskiego-kosciola-bazyliki-mniejszej-pw-matki-boskiej-bolesnej-28-pazdziernika-218-r-godz12-.html [odczyt: 12.10.2018 r.].
Bitwa pod Limanową [dok. elektr.] Miasto Limanowa. Oficjalny serwis internetowy miasta Limanowa. Dostęp: http://www.miasto.limanowa.pl/pl/5518/0/bitwa-pod-limanowa.html [odczyt: 06.10.2018 r.].
Bogacz, Jerzy. Historia miasta Limanowa [dok. elektr.] Miasto Limanowa. Oficjalny serwis internetowy miasta Limanowa. Dostęp: http://www.miasto.limanowa.pl/pl/5267/0/historia.html [odczyt: 02.10.2018 r.].
Bogacz, Jerzy. Ksiądz Kazimierz Łazarski 1858 – 1944 [dok. elektr.] Bank Spółdzielczy w Limanowej. Dostęp: https://www.bs.limanowa.pl/ciekawostki-historyczne/ksiadz-kazimierz-lazarski-1858-1944 [odczyt: 02.10.2018 r.].
Dudek, Marek. „Warto zobaczyć, warto odwiedzić, warto poznać” – zabytki i atrakcje turystyczno – krajoznawcze Limanowej [dok. elektr.] Biblioteka Orawska. Dostęp: https://oravskakniznica.sk/ebook/_PDF/pl/dudek-pl.pdf [odczyt: 02.10.2018 r.]. Józef Szymon Wroński. Bazylika Matki Boskiej Bolesnej w Limanowej. Kościół – Pomnik Konstytucji 3 Maja. Limanowa: Parafia Rzymskokatolicka pw. MBB w Limanowej, 2001.
Józef Szymon Wroński. Bazylika Matki Boskiej Bolesnej w Limanowej. Pasjonujące początki. Limanowa: Parafia Rzymskokatolicka pw. MBB w Limanowej, 2012.
Kościół pw. Matki Boskiej Bolesnej (fot.). Wikimapia [dok. elektr.] http://wikimapia.org/4128691/pl/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82-pw-Matki-Boskiej-Bolesnej.
Limanowska parafia. [dok. elektr.] sanktuarium MBB w Limanowej. Dostęp: http://www.bazylikalimanowa.pl/index.php/o-parafii [odczyt: 02.10.2018 r.].
Ociepka, Stanisław. Najważniejsze historyczne postacie związane z miastem Limanowa. [dok. elektr.] Biblioteka Orawska. Dostęp: https://oravskakniznica.sk/ebook/_PDF/pl/ociepka-pl.pdf [odczyt: 02.10.2018 r.].
Pasiut, Władysław ; Rakoczy, Stanisław [oprac.]. Księga pamiątkowa 200-lecia Konstytucji 3 Maja w Limanowej. Limanowa: SKO 200-Lecia Konstytucji 3 Maja w Limanowej, 1991.
Portal internetowy Interia.Nowa Historia. Dostęp: https://nowahistoria.interia.pl/drogi-dowolnosci/news-bitwa-pod-limanowa-wegierskie-monte-cassino,nId,1563937 [odczyt: 12.10.2018 r.].
Wojtas, Karol. 100 lat temu ks. Kazimierz Łazarski poświęcił limanowski kościół i odprawił w nim pierwsze nabożeństwo. [dok. elektr.] Portal internetowy Limanowa.in Dostęp: https://limanowa.in/aktualnosci/100-lat-temu-ks-kazimierz-lazarski-poswiecil-limanowski-kosciol-iodprawil-w-nim-pierwsze-nabozenstwo/43030 [odczyt: 06.10.2018 r.].
Wojtas, Karol. 450 lat miasta Limanowa 1565-2015. [dok. elektr.] Informator miejski nr 16, 2015 Dostęp: http://www.miasto.limanowa.pl/files/fck/File/AKTUALNOSCI/internet.pdf [odczyt: 02.10.2018 r.].
Żyłko, Małgorzata. Bitwa pod Limanową. "Węgierskie Monte Cassino". [dok. elektr.]
Opracowanie:
Anna Janik Patrycja Trojanowska uczennice klasy III gimnazjum w Szkole Podstawowej nr 1 im. Bohaterów Westerplatte w Starej Wsi
pod opieką: pani Beaty Smorońskiej - Janczy pani Magdaleny Cepielik