vrij Natuurkunst / Merijn Vrij
Natuurkunst / Merijn Vrij
Inleiding / Op reis in Noord-Nederland. Een interieur moet kloppen. Het klopte in ZINN locatie
aan een locatie, maar ook kan hij een vorm maken door
De Brink. De combinatie van de locatie, natuur, de
iets te verwijderen, paardenbloemen bijvoorbeeld. Met
lampen en de keuze voor de fotografie. Je kunt als het
zijn eigen kijk op de wereld en met de nodige fantasie
ware een wandeling maken langs de 32 foto’s in De
erbij beschrijft hij zijn ‘mini-avonturen’. Teksten larderen
Brink, verdeeld over vijf verdiepingen. De bewoners
zijn foto’s en maken dat je even wordt meegenomen op
en bezoekers wanen zich door locaties in Noord-
reis in Noord - Nederland.
Nederland; van Zwartemeer tot Peasens Moddergat en van Westerbroek tot Punt van Reide. Bij elk verhaalt vertelt Groningse fotograaf en kunstenaar Merijn Vrij zijn avontuur welke hij heeft beleefd bij het maken van de foto en zijn beeldende tijdelijke toevoeging. Vrij voegt met natuurlijke materialen iets toe
Een kijkje in de natuur
/ Directeur Wil Koopmans vertelt over ZINN locatie De Brink, ZINN en de natuur Sfeervol wonen en verblijven in een levendige
De natuur staat dicht bij de mens en is neutraal.
omgeving, modern en gastvrij. Een essentieel
Het is van belang dat we samen rekening houden
onderdeel van de zorg voor bewoners en bezoekers
met onze omgeving. De natuur bestaat langer dan
van de ZINN locaties. ZINN locatie De Brink is
wij en is ons bestaansrecht. We kunnen niet zonder.
één van de locaties die zorgvuldig is ingericht met
Mensen beseffen dat niet altijd. Aandacht voor je
aandacht voor mens en omgeving. Wil Koopmans,
omgeving is in alle opzichten erg belangrijk en
directeur ZINN, aan het woord:
daarin spelen natuurelementen een grote rol. Ik
“ZINN locatie De Brink staat in de bosrijke
woon zelf midden in de natuur. Dat heeft iets. De
omgeving van Helpman in Groningen. Dat heeft ons geïnspireerd
natuur relativeert,
De natuur relativeert, brengt ontspanning en is een prachtige metafoor voor het leven waarin alles komt en weer gaat.
en het is de
brengt ontspanning en is een prachtige metafoor voor het leven waarin alles komt en weer gaat.
reden geweest om de natuur en specifiek de kleur
We linken de natuur binnen ZINN op verschillende
groen te gebruiken in de huisstijl. Maar de natuur is
manieren aan de gebouwen. Bij isolatie en ventilatie,
meer dan alleen een vertaling naar het interieur.
maar ook met een sedumdak voor een sfeervol en
Iedereen beleeft natuur weer anders. De foto’s in De
aangenaam uitzicht. Wellicht rijden straks ook de
Brink werken prikkelend. Of je ze nu mooi vindt of
ZINN auto’s groen gas. Waarom niet?”
niet, je hebt iets om over te praten.
Meneer Hofstee 86 jaar / Bewoner van ZINN locatie De Brink
“Ik woon hier met ontzettend veel plezier. Het is hier geweldig. Het mooie van hier is dat je steeds nieuwe mensen ontmoet. Het hoeft niet, maar het kan wel. Toevallig komen er binnenkort oude kennissen wonen. Ik heb hen 15 jaar schilderles gegeven en ik schilder nog steeds. Alles is geregeld voor mij, zelfs mijn financiën dankzij mijn familie. Met het personeel maak ik altijd een geintje, daar geniet ik van. Wat wil ik nog meer. De portretten van Merijn Vrij die hier op de gang hangen hebben mij als landschapschilder verrast. Op een gegeven moment raakte ik een landschap aan en toen pas had ik door dat het doek van stof is. Heel bijzonder. Ik kijk naar alles wat hier hangt aan schilderijen. Onlangs hadden we hier een tentoonstelling van de Academie Minerva. Portretten van bewoners, gemaakt door studenten. Ik heb deze studenten een tekening gegeven. Gemaakt met een bepaalde techniek die verder niemand kent. Eén van de studenten vertelde mij dat de tekening een mooi plaatsje gekregen heeft. Ik hou van de kleuren in een landschap. Cursisten gaven in mijn tweede les vaak al aan dat ze heel anders naar de lucht gingen kijken. Ik heb gisteren nog met mijn zoon boodschappen gedaan. Hij krijgt sinds een paar maanden aquarelles van mij. We keken samen naar de sereen blauwe lucht tussen de grijze wolken. Hij vraagt dan ook, pap hoe maak je dat eigenlijk? Ik leg dan uit dat je drie kleuren kunt gebruiken. Zo kijk ik naar de natuur. Even terug zat alles onder de sneeuw en dat inspireert mij weer tot wat winterschilderijtjes.”
Merijn Vrij Fotografie en spontane ingrepen tijdens wandelingen in Noord Nederland
1
Driehoek 1 Blauwestad Het lumineuze plan van een waterstad in het oosten van Groningen staat al jaren op de kaart. Dit dichter bij Duitsland dan bij Amsterdam gelegen beloofde land, boven Winschoten, heeft zeker met één ding haar naam waar gemaakt. Water. Maar is water blauw? Volgens mij heeft water alle kleuren, behalve blauw. Tenminste, als je de azuurblauwe wateren van een ver gelegen palmbomenparadijs even achterwege laat. Toch mag deze waterrijke parel van het ‘Grunniger land’ er zijn. Al is het maar omdat er nog niet veel huizen staan. Wind en lucht hebben vrij spel. Vergezichten leiden je blik langs watervilla’s en kastelen. Geven vorm aan verre dromen. Golven gelijk aan die van IJsselmeerkusten, geven het gevoel van een avontuurlijk gemoed. Alsof aan deze dwarsplankige steiger elk moment een machtige klipper of een windjammer van Russisch formaat kan aanmeren. Eén die op het naburige Delfsail niet zou misstaan.
2
Modderman Peasens-Moddergat Bij dit beeld zou ik willen dat de geur van modder, slib, van het Wad, meegefotografeerd kon worden. Een essentieel onderdeel van dit moment, van deze plaat. Ik zie een miniatuurlandschap voor mij van allerlei samengestelde ‘grand canyons’, maar ik weet dat het niet waar is. Ik zou er overheen willen lopen, maar ik weet dat het gegarandeerd op een enorme modderpartij zal uitlopen. Uitglijdend bij de eerste stap zal ik van top tot teen besmeurd worden met modder. Onherkenbaar zal ik als een modderman thuiskomen en mijn kinderen zullen niet begrijpen dat ik het ben. Hun vader. Net terug uit Moddergat.
3
Gekromd wier Schier, Oosterkwelder HP24 Met vier in de klok opgestaan. Sterren zien. Legertrucks zwaaien mij tegemoet op dit vroege uur. Ik zie licht komen vanaf Lauwersoog. Schiermonnik- oog, vertelt een bewegwijzeringsbord langs de N361. Prachtig, die spatie tussen ‘Schiermonnik’ en ‘oog’. Met gevoel voor poëzie van de bordenmaker en typograaf van De Nationale Bewegwijzeringsdienst schept ze verwachtingen van wat ik op Schier ga zien. Ik draai met mijn fiets de boot op. Er staan draaiende betonmolens op de Rottum. Werkend Nederland in alle vroegte op de veerboot. Een enkele toerist en een artiest. Ze vaart ons langs het Roode Hoofd en door de Groote Siege. De zon worstelt zich los van de Waddenzee en komt er even later vrij boven te staan. Aankomst met laag tij. Na Peilhuisje ga ik direct rechts. Onderdijks, aan de Wadkant. Oosterkwelder paal 25. Modder. Voeten. Wad. Wier en waterplant. Tinten groen over zandreliëf. Ik dacht recht te gaan, maar ik ga gekromd. Op de fiets verder. In het ochtendlicht.
4
Diagonaalwad Peazemerlannen Einde van de wereld. De pier gaat recht de Waddenzee in. Heen en terug. Schuin steekt hij de lucht en de Waddenzee in. Als een speer, een scherp mes snijdt hij in het landschap. Het landschap. Van links naar rechts ziet u: donkere lucht, weerspiegeling in het water, Waddenzee, wad, modder, basaltblokken, korstmos, asfalt, plassen water: zoet of zout, regen of zee? Pier, gras en zeekraal tot slot. Recht vooruit is Schier. Schiermonnikoog. Altijd geduldig wachtend op de boot. Op wie er komen gaat. Deze pier komt er niet. Al lijkt het van wel. Een racebaan die diagonaal de sereniteit doorklieft. Ik draai mijn sleutel om, de motor staat aan. Ik neem een aanloop. Hard ren ik de pier af en spring. Verder dan anderhalve meter ben ik niet gekomen. Schier is nog heel ver weg. Mijn voeten staan vast in het wad. Ik sta stil. De meeuwen niet. Die laten zich ontspannen meevoeren op de wind. Kijken of ze iets lekkers vinden, daar aan de overkant.
5
Voetenlijn Schiermonnikoog, Oosterkwelder HP23 In de oude traditie van de Land Art: kunstschilders in de VS waren het zat om de wereld vanuit hun atelier te bezien. Portretten schilderen van mensen of van landschappen uit het hoofd. Nee! Naar buiten wilden ze. Geen kunst maken voor de eeuwigheid, maar voor in het nu. Buiten spelen. Experimenteren. In het begin zelfs zonder het vast te leggen. Al was fotografie natuurlijk eind jaren zestig van de vorige eeuw ruimschoots voorhanden. Die kunstenaars, die als eersten uit hun atelierraam stapten, hun schilderdoeken en ezels achterlieten en met niets aan het werk gingen. Of eigenlijk met alles. Want buiten is, zeker vergeleken met een atelier, heel veel. Zo niet alles. De natuur, het landschap, het land. Die kunstenaars van het eerste uur, al gauw makers van Land Art genoemd, die gingen vaak lopen. Door het landschap. In rechte lijnen, in cirkels, in vierkanten. Kilometers of centimeters. Over bergen, over gras en door modder. Over strand. Vaak blootsvoets. Mijn vriend in Amerika, kunstenaar Roy Staab (1941), doet het nog altijd. Deze is voor hem. Op het wad.
6
Zeekralen Peazemerlannen Mijn favoriete stek. De strekdam bij Moddergat. Zeekraalgat vandaag. Tot zo ver het oog reikt. Zeekralen. Of zijn het vogels die dobberen op het water? Bij een verstild beeld wordt het nog onduidelijker. Zou het ‘live’ zijn dan zie je dat ze niet bewegen. Maar als momentopname zou het van alles kunnen zijn. Eenden, meerkoeten, meeuwen. Wachtend op een hapje of gewoon dobberend op het water. Maar een meerkoet zie je hier natuurlijk niet. Wel de kanoet. Alsook de scholekster, tureluur, wulp, rosse grutto, de strandloper en de plevier. En van de eendenfamilie voelen de smienten, wintertalingen, bergeenden en eidereenden zich hier goed. De meeste eenden eten dierlijk voedsel, voornamelijk bodemdieren. De enige vegetariër is de smient, die kwelderplanten en zeewier eet. En zeekraal!
7
Waterkomst Schier, Oosterkwelder HP22 Magisch-realistische ervaring op Waddeneiland. De voeten van Roy Staab (Voetenlijn, bij Paal 23) net achter mij gelaten. De modder van eigen ‘vouten’ gespoeld in brakke poel naast Waddenkust. Oosterkwelder is gewillig. Graag houdt zij wat water vast voor haar bewoners: voor vegetatief of actief gebruik. Op twee poten, vier, gevleugeld of geworteld. Of twee benen dus, in mijn geval. Verschoond van mijn vorige belevenissen struin ik door hoog gras. Waan mij de jongen van negen die ik nog graag mag zijn. Fan van het kleine avontuur op eigen grond, bodem. Ik vind een dode meeuw, niets bijzonders hier natuurlijk. Een ballon van een bruiloft, met kaartje. Hartvormig, de lucht is er al uit. Bijna. Gisteren getrouwd. Ik ruim ’m op: voor deze romantiek heeft Schier geen plek, vind ik. Plastic soep. De zon reist met mij mee deze ochtend Het is doodstil. Ik loop inmiddels langs de Waddenkustlijn, gewoon omdat het makkelijker loopt. Paal 22. Een vreemd geluid komt naar mij toe. Op mij af. Ik kijk om mij heen maar ik zie het niet. Ruisend, glinsterend, kabbelend. Kabbelend? Ik hoor het voordat ik het waarneem. En zie het op het allerlaatst. Het zeewater is op komst – hoogtij. Op snelheid. Het haalt mij in. Vult alles. Waterkomst.
8
Zeewierwereld Ameland, Nieuwlandsreid Organisch gevormde structuren op strand. Zeebodem. Waddenzeebodem. Het Wad. Voor even in het zicht, achtergelaten door eb. De terugtrekkende zee geeft vorm zoals geen kunstschilder het kan. Een reliĂŤf gelauwerd met zeewier. Vele tinten groen op zandkleur. Golven van zand. Landtongen in het klein op een eiland van formaat. Ameland. Groene monsters vormen samen een breiwerk, een kraag. Een kraag die net zo goed een luchtfoto van een lagune zou kunnen zijn. Of een werelddeel, de wereld. De wereld van het Wad. En in die wereld worden al mijn hersenspinsels weer meegenomen. Door de zee.
9
Wadland Noordpolderzijl Op fietsafstand van stad Groningen ligt het noordelijkste plaatsje van Nederland. Van het vasteland. Eilanden niet meegenomen. Vanaf daar aan de wandel gegaan. Langs dijk en kwelders. Schapen heten mij welkom of kijken mij weg. Dat weet ik nooit zo goed bij die beesten, ze zeggen tenslotte niets. Behalve wat geblaat. Het zicht in pastel met natuurlijke kleuren is fabelachtig weids. Alsof je tegelijkertijd wordt omarmd en weggeblazen. Althans, zo ervaar ik het. Met mistige eindes in grijstinten. Alsof er niets boven Groningen gaat. In ieder geval niet veel. In deze vergezichten verdwijn ik als mens voor even. Totdat een wollige viervoeter mij weer bij de les haalt met een korte en daadkrachtige blaat. Blaâh!
10
Modderstreep Punt van Reide Fiemel, eigen weg. Een buizerd. Water kolkt hier het Groninger landschap uit. Naar zee, wachtend op vloed. Dit is het verdronken Reiderland. Stille mist zonder ijzige kou. Verboden toegang. Met gras, veel gras. Kaalgegeten door ganzen. Kaal en kort. Ik zie tientallen ganzen in de verte. Vette klei; geel, bruin en zwart. Zompig, lopen is werken hier. En glijden. Motregen, geen uitzicht op Duitsland. Ook niet een beetje. Savador DalĂ aan de Dollard. Organisch gevormde plassen, kuilen en scheuren. Hangend gras. Ik zet er een streep door. De Punt van Reide krijgt haar rust terug.
11
Rond kruispunt Reider buitenland Ik zie een kruispunt, of eigenlijk een driesprong. Of een weg met een parkeerhaven. Met een water- en vaarterm zou je kunnen spreken van een zwaaikom. Zo’n plek in een vaart waar de schepen kunnen keren, draaien, zwaaien. Ooit, voordat museumdirecteur Frans Haks en de zijnen ons het nieuwe Groninger Museum cadeau deden, was er zo’n mooie zwaaikom midden in de stad Groningen. Tegenover het hoofdstation. Nu staat daar het succesvolle museum, met vaak spraakmakende exposities. Van Andres Serrano tot Azzedine Alaïa en van Rodin tot David Bowie. Deze verrijking van de stad luidde het einde van onze zwaaikom in. Hier houdt de zwaaikom niet op te bestaan. Geen Haks hier. Wel ganzen. En die hebben geen kruispunt nodig, noch een driesprong of een zwaaikom. Laat staan een cirkel.
12
Wit gat Kale Duinen Aekingerzand, ook wel Kale Duinen. Dit is boswachterij Appelscha. Pas op! Overstekende herten. Vol met bloeiende heide en zoemende bijen. En vlinders, zoals de dagpauwoog. En zand, heel veel zand. En hitte. Een soort woestijn midden in Drenthe. Voetstappen, overal. Grote en kleine. Buitenschoenen en stadse schoenen. Laarzen en gympies. Sporen. Staken omhoog gezet tegen een oude den, takkenbouwsels met sisaltouw. Verderop flessenpost inclusief een mailadres. Overblijfselen van weekendse drukte, een kinderfeestje? Getuigen in stilte. Nu schijnbare rust. Ruisende wind door de dennen. Vanuit de beschutting voor de zon, in de schaduw, zie ik het licht. En het donker. Mijn zakken zitten vol zilverwit zand. Gevallen dennenappels rondom een kleine boom. Met een wit gat als einde. Spot aan: het toneel begint.
13
Groene klauwen Punt van Reide 2 Onwerkelijke wereld. Ik waan mij in een maanlandschap of verder zelfs: Mars? Dit zicht op deze groengevormde wereld is zo totaal anders dan het straatbeeld waar ik mij normaliter in begeef. Waar wegen een stoep hebben en lantarenpalen. Waar verkeer is, waar bussen rijden en vrachtwagens, ambulances en fietsers. Hier is niets van dat alles. Hier is stilte. Een ravijn in groen landschap. De groene massa omarmt mij, legt haar grassige klauwen op mijn schouders en pakt mij beet. Het is een modderig samenzijn met land en zee. Enkel het geluid van een meeuw, gans en mijn camera die de foto afdrukt. Verder niets. Een punt aan de horizon? Punt van Reide.
14
Paardenbloemcirkel Willemsstreek Richting het land van onze Robben ligt Willemsstreek. De weg naar Bedum is tamelijk saai en eentonig. Arme jongen die Arjen, dat moet hij toch vaak gefietst hebben. Verharde wegen en fietspaden. N994. Bomen langs de weg en weilanden. Dat is het. De paardenbloemen zijn van nu. Ze laten zich altijd maar kort zien, massaal, heel Nederland even geel. Je zou je afvragen waarom ons oranje niet geel is. Onze nationale helden in het geel! Geel. De ene wei heeft er meer last van dan de ander, dat zal vast met bemesting te maken hebben. Of het niet bemesten. De cirkel van dichtbij was groter dan dat-ie van ver weg is. Vanaf de weg moet je goed kijken wat ik in het weiland gemaakt heb. Ik vraag mij af of die passerende fietser het ziet; was dat ’m nou? Onze Robben?
15
Overstekende bloemen Ellerhuizen Fietspaden met mooie structuren van aangepast en gerepareerd asfalt. Mooi om te zien, minder fijn om overheen te rijden. Voor de gewone fietser niet en al helemaal niet voor de gehelmde sportieveling. Hele groepen, volksstammen. Raceclubjes die op zondag door de provincie zoeven, luisterend naar hun gesmeerde derailleurs. Als een geoliede machine laten ze hun gespierde dijbenen cirkels draaien op allerhande racefietsen. De kleine harde zadels laten onherroepelijk voelen wat zich op het wegdek bevindt. Zo ook hier, op dit als een oude binnenband opgelapte fietspad. Met haar kuilen, hobbels en bobbels. En waar je als racefietser helemaal voor moet uitkijken zijn overstekende dieren en kinderen. Ik ken menig fietser wiens wielerseizoen naar de knoppen ging door een overstekende kat. Met gebroken sleutelbenen en polsen plus grote schaafwonden als gevolg. En een kapotte fiets natuurlijk. Nu maar hopen dat ze mijn overstekende paardenbloemen op tijd zien.
3
5
7
20 9
8 27
21 2
4
6 23
22 Hardegarijpsterwarren Gestreepte polder
26 Bargerveen Sneeuwlijnen
30 Nationaal Park Lauwersoog Rietoog
23 Peazermerlannen Veerstreep
27 Wierumerwad Steenstapel
31 Drents-Friese Wold Gebleekte cirkel
24 Westerbroek Paardenbloem op water
28 Ezumakreeg Geboord riet
32 Peizermade Driehoek 2
25 Friescheveen Gestapeld ijs
29 Aduarderzijl Sneeuwgolf
16
30 28
10 11 13
29
1
25 14
15
18
22 32
17
19 24
12
1 Blauwestad Driehoek
8 Ameland Zeewierwereld
15 Ellerhuizen Overstekende bloemen
2 Paesens Moddergat Modderman
9 Noordpolderzijl Wadland
16 Zandeweer Paardenbloemcirkel 2
3 Oosterkwelder HP24 Gekromd wier
10 Punt van Reide Modderstreep
17 Noordlaarderbosch Braamboom
4 Peazermerlannen Diagonaalwad
11 Reider buitenland Rond kruispunt
18 Vosbergen Vlammend blad
5 Oosterkwelder HP23 Voetenlijn
12 Kale Duinen Wit gat
19 Elzenbroekbos In boom gestoken
6 Peazermerlannen Zeekralen
13 Punt van Reide 2 Groene klauwen
20 Schiermonnikoog Gevlochten gras
7 Oosterkwelder HP22 Waterkomst
14 Willemsstreek Paardenbloemcirkel
21 Paesens Gestoken zeewier
31
26
16
Paardenbloemcirkel 2 Zandeweer Na Doodstil (de mooiste plaatsnaam van Nederland) het dorp Zandeweer. Zomerweer met Groningse wind gecombineerd. Zon en wolken. Drie reeĂŤn steken een ver veld over. Sierlijke silhouetten springend over geel, in vlucht. De antilopen van Nederlandse bodem. Met in de lucht scholekster en zwaluw. Zwart-wit. Koningsdag vandaag. Kronen van populieren zorgen voor een zweem groen. Harige toppen. Er staat nog net geen fluitenkruid in de berm. Paardenbloemen, die wel. In overvloed. Cirkel weggehaald uit een volle weide. Als een geit aan de paal. Konijnen zijn er dol op. Geplukt met de hand, gele handen en vieze knieĂŤn. De cirkel blijft achter, voor een dag of twee? Drie? Tot de paardenbloemen het weer overnemen. In stilte.
17
Braamboom Noordlaarderbosch Via een zandweggetje en verdwaalde boerderij loop ik vanaf Noordlaren Appelbergen binnen. Ooit militair oefenterrein, nu soldaat in ruste. Bos, wandel- en ruiterpaden. Naast paarden veel honden. Hun bazen keuvelen er flink op los, vogels houden zich koest. Enkel twee reigers in vlucht over het moeras, gevolgd door een Boeing op weg naar vliegveld. Ik doorwaad met blote voeten een stuk moeras. Wollegras en russen. Een boomstronk biedt rust. De zon verwarmt. Ik zet een lijn uit van bladeren over diezelfde stam. Van onder lichtgroen, bijna wit, en donkergroen van boven. Het braamblad blijft steken aan kleine weerhaakjes. Genoeg tijd om de bladstreep vast te leggen. Hoewel? Een zucht zomerwind waait ze een seconde later weg. Stuk voor stuk dwarrelen ze het moeras in.
18
Vlammend blad Vosbergen Eelde. Veel bos. De snelweg A7 is vlakbij. Met een beetje fantasie hoor je een waterval in plaats van voortrazend verkeer. Het is niet het enige bosvreemde geluid hier. Ik hoor ook vliegtuigen, vermengd met vlagen wind. Dalend en stijgend, van en naar Airport Groningen. Een kenmerkend geluid, zeker als je hier woont. Het is herfst met vleug van zomer. Warm ĂŠn koud tegelijkertijd. Gekleurde bomen en kale bomen. Eikels zeilen als projectielen naar beneden, met gevaar voor lijf en leden. Honderden. Vroeger verzamelde ik ze en verkocht ik ze voor kiloprijs aan varkensboeren. Je werd er hebberig van, jutezakken vol. Dat was toen, als klein ventje. Hier in Vosbergen voelt een klein landgoed groot. In dit gecultiveerde woud dwaal ik van de paden af, ik word verrast door de zon. In donker dennenbos. Verdwaalde bladeren badend in het licht. Als vlammen. Vuur.
19
In boom gestoken Elzenbroekbos De Hesselinklaan met haar fraaie oude eiken. Bochtig en grillig steken de takken af tegen de lucht. Intrigerende vormen die alle kanten opgaan, zich krullen naar het licht. Eiken doen wijken, een zinnetje van bosbouwers: om aan te geven dat de eik mag blijven staan ten koste van mindere en snelgroeiende bomen zoals de els en wilg. Het heeft iets koninklijks, een eik. Sterk hout. Mooie boom. Je kan er van alles van maken. Meubels, vloeren, keukens: noem maar op. Of ze laten staan. Zoals hier. Tussen die eiken staan er ook zonder blad. Dode bomen. Rechtop. Eetbaar. Voer voor alles wat insect is en insecten eet. Zoals de pissebed, de duizendpoot. De zwarte en bonte specht, groene specht. Ze doen deze boom vast regelmatig aan. Als ze zich hier ophouden tenminste. Ik vermoed van wel als ik de gaten in de stam bezie. Even later zie ik een specht in de zo kenmerkende op en neer gaande lijn vliegen. Ze zijn er. Spechten. Nu even verjaagd door een mens die het nodig vindt blaadjes in een boomspleet te steken. Op kleur en formaat. Rare jongens die mensen, tok tok.
20
Gevlochten gras Schiermonnikoog Struinend over het eiland. Schiermonnikoog is een landschap zo groot als het klein is. Je kan er op en buiten de paden verdwalen. Dat doe ik ook. Al is het nooit moeilijk om de weg terug te vinden. Heb al tijden geen mens gezien en waan mij ver weg, als op een toendra. Wat moet het mooi zijn hier meeuw te zijn, vrij zwevend op de krachtige zeewind. Als een speer scherend langs de kust. Een lijn van dood gras wordt vastgehouden door levend gras. Vervlochten in elkaar. Opgerold door de wind. Het is niet alleen gras wat de klok slaat. Veren, vogels en het altijd – en helaas – weer terugkomende plastic vormen tezamen deze bochtige draak. Kruipend over en door het gebogen helmgras. Verwaaide natuurkunst. Een prachtig gevonden beeld dat ik niet kan laten liggen kronkelen.
21
Gestoken zeewier Paesens Het einde van de wereld is vlak bij huis. Paesens en Moddergat. Paesens Moddergat. Luchten. Verwaaid. Wad. Waddenzee. Laag water bij aankomst. Al gauw hoog water. Met geweld komt het water opzetten. De zee spoedt zich over modder en steen, het water lijkt te lopen. IdeeĂŤn over wat ik wil maken, verdrinken voor ik ze kan maken. Zeekraal, onder water of aangespoeld. Lekker om te eten volgens sommigen. Kort koken, zodat het knapperig blijft. Ik laat het staan. Zeewier: bij bosjes. Bijeengeraapt en opgeprikt. Als schapenwol aan het prikkeldraad geregen. In horizontale lijnen. De wind speelt er mee. Geschreven in de lucht.
22
Gestreepte polder Hardegarijpsterwarren Sneeuw is dankbaar materiaal. Ik kan ermee tekenen in het landschap. Strepen zetten op een enorm groen tekenvel. Met een plank schuif ik op mijn knieën door het Friese land. De bestuurder van een passerende tractor zit achterstevoren op zijn stoel. Zijn vraagteken blijft nog een tijdje hangen boven de weg. Een merel laat zich horen. Deze ‘blackbird’ past mooi in mijn beeld van groen en wit. En zwart. Donker bos. In de polder vlakbij Rijperkerk en Tietjerk laat ik als het ware de Rijperkerkstervaart terugkomen, in een lange lijn door de weide. Hoewel hier nooit een trekschuit zal passeren, zie ik hem toch even voor mij. Ploegend. Gestreept en gemarkeerd laat ik het weiland achter. Getekend voor één dag.
23
Veerstreep Peazemerlannen Met de horizon in het oog zie ik Schier. Luchten, wolken. Ik kijk op de grond. Veren, ooit waren deze het dekkleed van vogels: meeuwen, scholeksters en kanoeten. Hun schachten staan nu in de zeekraal. Een plant van vele kleuren: donkergroen, rood en bruin. Nu dient hij als ondergrond voor mijn streep. De veren in lijn gezet. Vederlicht werk, kort in de tijd. Wit op donker. Het zal niet lang duren of het water neemt het weer over. Regendruppels en zeewind. De zee komt. Hoogtij maakt het tot een vervlogen beeld. Met bij laag water een witte streep van veren in mijn herinnering. Zout keer ik terug naar huis.
24
Paardenbloem op water Westerbroek Richting VeenkoloniĂŤn. Westerbroek: A7, Rijksweg, bosweg, wandelpad. Koekoek! Bosvrouwtje in Natuurmonumentenuniform. Elzenbroekbos. Verslingerd aan wol voor het raam. Prachtig huisje in lichtgroene wereld. Stroomdal Hunze. Oude eiken en laagveenmoeras. Verwaaide housebeat klinkt als de roep van een roerdomp. Vogelzang van fantasie. Pinkster- en boterbloem langszij nieuw aangelegde waterpartij. Een grote plons verraadt een muskusrat. Libellen zeggen mij gedag, de gevlekte witsnuit niet. Russen piepen uit het water omhoog. Streep in tegenwind. De paardenbloemen zijn verwaterd op verticale lijnen. Waar is mijn houvast? Ik glijd weg in modderige waterkant. Modderbad. Wandelpad, bosweg, Rijksweg, A7.
25
Gestapeld ijs Friescheveen In het territorium van de roodborst. Samen met dit parmante vogeltje verblijf ik in zijn land van Friescheveen. Hier en daar is de grond nog zacht. Het vogeltje lijkt te eten uit mijn voetstappen, en slaat mij gade. We kijken naar elkaar. Vorst van drie dagen maakt mooi ijs. Een laagje ijs dat dunne fossielen bevat. Ik zie riet, blad, tak en kroos: mooi geconserveerd zolang de vorstperiode duurt. Het open water van Friescheveen geeft zich nog niet helemaal over. Eend, meerkoet en reiger verzamelen zich op nog altijd kabbelende golven. Ganzen vliegen in groten getale over. Het lijkt een soort tovertijd hier. Zo’n stilte vlakbij de stad. Katjes, els en braam. Koude wind en ijstijd: ik verlang naar schaatstochten. Mijn handen worden vreselijk koud van de scherven ijs. Gestapeld in vorkvormige boom. De zon wordt gevangen. Maar de roodborst blijft. En het ijs ook, voorlopig, in breekbaar licht.
26
Sneeuwlijnen Bargerveen Zwartemeer, Drenthe. Aan de zijkant van Nederland, de grens met Duitsland is zichtbaar. Zijn dit grenspalen? Vrij wandelen zonder route of pad. Ernaast boerenland met patronen van tractorbanden. Het is mistig en nat. Zowel zacht als koud. Riet. Veel water. IJs met zandkleur, een bruine kiekendief. Ik zie geen kip. Maar ik hoor wel grensgeluiden: Duitse honden en vrachtverkeer. Geluiden van ons buurland. Krakend gras onder mijn voeten. Gladde grond met sporen van voorgangers. Reeën en mensen. Veen. Verdronken bomen staan als ‘landmarks’ in het water. Het ijs houdt mijn gewicht nog! Natte knieën en koude handen. IJssneeuw. Als poeder in mijn handen. Witte lijnen op donker hout. Het wachten is op mooi licht. Grijzige sfeer, als een zwart-wit foto in kleur. De avond valt. Regen. Koude voeten en twee mutsen op mijn hoofd. De stilte is enorm. En donker. Aalscholvers zeggen gedag. En ik ga naar huis.
27
Steenstapel Wierumerwad Als jongen kwam ik vaak in Noorwegen. Lange wandelingen, huttentrektochten noemen ze dat: van hut naar hut. Wekenlang. Door ongerepte rotsachtige natuur. De paden gemarkeerd met stapels stenen. Van groot naar klein gestapeld, parmantige stapels in weids landschap. Sindsdien maak ik ze zelf ook, waar ik maar kan. In Nederland is de keus van steen niet zo groot. Bakstenen, grind en sierstenen. Zelfs koekjes moeten er aan geloven. De meeste stapels vallen om, of worden opgegeten. Deze basaltblokken aan Nederlands’ noordkust waren een hels karwei. Met vereende krachten en bij ontij, eb, gestapeld tot grote hoogten. Net zo makkelijk vielen ze om. Tot ze bleven staan. Met de vloed in aantocht maakte ik dat ik wegkwam. Met nog net geen natte voeten, haalde het water mij in. En omarmde mijn stapel.
28
Geboord riet Ezumakreeg Een zeldzame ijsperiode brengt mij en een aantal anderen op de schaats. Het is nog rustig. Klappers worden afgewisseld met stilte en onheilspellend krakend ijs. Een uniek geluid dat mij nog het meest doet denken aan het zetten van zeilen op een oude tjalk. Maar dรกt is Lauwersmeer tijdens het zomerseizoen. Nu is het winter en staan we op de ijzers. Schaatsen is voor mij vliegen: in volle vaart langs rietkragen en vergezichten. En je komt nog eens ergens. De Ezumakeeg, kom daar maar eens in de zomer! Met accuboormachine in de rugzak stap ik op gitzwart ijs. Ik zie mijzelf als klusser bezig: ik boor gaten in bevroren water. Ik zet riet op een rij. Bijna onzichtbaar gestoken, fier overeind. Het wordt zoeken, maar er is een lichte lijn zichtbaar.
29
Sneeuwgolf Aduarderzijl Vanaf Garnwerd loop ik de Antumerweg op. Koeienkoppen op toegangspoorten van de Koeponbedrijven verraden een familie met sterke werkethos. Het had hier wel Koeponderzijl kunnen heten. Ter hoogte van het Oude Diepje stuit ik op een waanzinnig landschap. De sneeuw is samen met de wind gaan beeldhouwen. Als duo-kunstenaar zijn ze hier aan het werk geweest. Met veel geduld hebben wind en sneeuw een tsunami van miniformaat gecreĂŤerd. Een krachtige vorm die mij overspoelt met blijdschap. Wat kan de natuur toch ongelooflijk mooie dingen doen! Ik ga gestrekt op het ijs naast de golf liggen. Zonder de natuurlijke sculptuur aan te raken leg ik haar vast. Verguld klim ik uit mijn sloot en loop door naar het oude Waarhuis van de Koning en de Dame.
30
Rietoog Nationaal Park Lauwersmeer Ten noordoosten van de Zuidelijke Ballastplaat, bos. Echt Gronings bos. Zorgvuldig aangeplant in rijen als gekamd haar. Het mag inmiddels, na jarenlange goede zorg, verruigen. Verruigde natuur, natuurgebied: zo gaat dat. Omgevallen bomen mogen blijven liggen, rotten en vergaan. Voor sommige bezoekers een zooitje, voor de ander, de dieren, is het beter. Insect, bosmuis en vos. Even de voedselketen in een notendop. Ook de braam gaat in zulk bos haar gang; die zie je gewoon groeien, bij zomerdag. Nog net niet over deze kleine poel water. Een prachtig gitzwart oog in het bos, kijkt omhoog. Daar mijn mathematische vorm in te laten drijven, dat was beslist geen sinecure. Al zie je het niet, dit alziend oog van riet. Kijkt het naar boven of naar beneden? En waarheen kijken wij?
31
Gebleekte cirkel Drents-Friese Wold Nationaal Park Drents-Friese Wold. Het nat van moerasgebied Aekingerbroek achter mij gelaten. Dat was nat, maar dit, dit is droog. Te droog. Door de zon voelt het alsof ik in een wildwestfilm figureer. Niet gefilmd in Californië, U.S.A. maar in Drenthe, Holland. Met het Aekingerzand als woestijn en het Drents-Friese Wold als New Mexico. ‘Caramba!’ wat is het hier heet! De karkassen van de bizons zijn vervangen door gebleekte beenderen van dennenhout. Dit in enorme kuddes levende beest legde het bijna af tegen pelsjagers en handelaren. Maar ze zijn er nog, alleen niet meer met duizenden tegelijk. Ter nagedachtenis aan de grote vlaktes gevuld met Amerikaanse bizons leg ik deze houten evenknie van het runderbeen in een cirkel. Als door een orkaan uitgestrooid. Verschoten staken in de zinderende hitte. Al vallen onze Nederlandse temperaturen in het niet bij de Amerikaanse Nevadawoestijn, dichtbij Hollywood. Daar waar de westerns wél werden opgenomen.
32
Driehoek 2 Peizermade Op wandelafstand van eigen haard. Peizermade. Waterbergingsgebied bij Groninger stad op Drentse grond, gecombineerd met nieuwe natuur. Een win-win situatie. Genaamd De Onlanden. Deze jonge natuur is al vrij snel verruigd. De russen hebben het overgenomen van kweekgras voor de koe. Poelen en veen hebben het weiland verdreven. En de otter is teruggekeerd. Of geÍmigreerd van verderop. Want als het weide was, dan is hier misschien nooit eerder zo’n zwart glanzend waterbeest gezien. Dan waren het de zwarte vachten van zwartbont vee, die glansden in de zon. Nu is, met de witte reiger, Natuurmonumenten neergestreken. En het gebied tot rust gekomen. Voor vogel en water. Rustgebied. Ter grootte van 3500 voetbalvelden, te vullen met overtollig water van elders. Een aanvliegroute voor foeragerende vogelpopulaties. En met hen voor de vogelspotters, vanuit hun auto’s zoekend naar de grauwe klauwier, kuifeend en zaagbek. Er rennen joggers voorbij, met vier mijl aan de broek. Stuk om te lopen. Vanaf Stad. En veel te zien. Adembenemende rode kragen langs flinterdunne ijssloot. Russisch bont in gepaste driehoek.
Met ijsvingers op kunstavontuur / Merijn Vrij en zijn tijdelijke Land Art
Het begon allemaal met de fascinatie voor de natuur, van
sneeuw en ijswater, afnemende temperaturen naar de
jongs af aan. De schoonheid van de natuur. Merijn Vrij
avond toe en open landschap maakte dat het ijskoud was.
laat zich nu als kunstenaar inspireren door de natuur.
Toch blijft er een mooie herinnering over, je wordt even
Maar ook werkt hij graag ín de natuur. Merijn Vrij maakt
één met het landschap, met de natuur om je heen. Vogels
tijdens zijn wandelingen in de drie noordelijke provincies
die je hoort of ziet. De wind. De lucht weerspiegelt die
tijdelijke kunstwerken van natuurlijke materialen. Dit
op het ijs, het licht van dat moment. En de belevenissen
wordt ook wel Land Art genoemd, een kunstvorm waarbij
die op dat moment op je pad komen. Zoals letterlijk de
kunst en landschap verweven worden. De omgeving, de
paarden bij een ander ijzig beeld: ‘IJspad’. Deze wilde
natuur, wordt het palet van de kunstenaar. Alles wat er
paarden kwamen heel dichtbij en liepen niets vermoedend
op die locatie aanwezig is kan toegepast worden voor een
over mijn pas gemaakte pad van ijsscherven, waardoor ik
kunstwerk: het materiaal wat er ligt maar ook de plek zelf
het toch al zeer tijdelijke werk gelijk kon gaan restaureren.
speelt een belangrijke rol. Ook het weer van dat moment
Een bijzonder en lachwekkend moment natuurlijk’.
heeft invloed op het uiteindelijke eindbeeld, hoe het licht
Uiteindelijk blijven er alleen de foto’s en de verhalen over.
valt en of het bijvoorbeeld waait. En wat er tijdens het
Al zijn ingrijpen blijven voor korte duur zichtbaar. Zeker
maken allemaal gebeurd. Zo ontstaan zijn tijdelijke en
een ijzig werk, deze smelt al wanneer Vrij zijn hielen licht.
spontane werken in de natuur. Het zijn eigenlijk kleine
Op naar een volgend kunstavontuur.
avonturen die hij beleeft. Zo ook op het ijs bij Zwartemeer in Drenthe; ‘Je kunt spelen met het materiaal wat je tegenkomt’, vertelt Vrij. ‘Het dooide en het ijs was nauwelijks nog begaanbaar, en vooral nat. Die combinatie van natte
Salux lichtproject ZINN locatie De Brink, Groningen / De natuur naar binnen gehaald
De foto’s op deze pagina’s geven een sfeerimpressie en het maakproces weer van ‘Salux’, het lichtproject in de centrale hal van ZINN locatie De Brink. Het project is in samenwerking met ZINN, architectenbureau Team4 en binnenhuisarchitect Marjan Bulder tot stand gekomen. Het lichtproject ‘Salux’ sluit aan op het thema ‘de natuur naar binnen gehaald’ wat toegepast is in sfeer, kleur en inrichting van de ZINN locatie De Brink. Het lichtproject ‘Salux’ in de hoge ruimte bepaalt mede de sfeer en herkenbaarheid van ZINN locatie De Brink. Bewoners, werknemers en bezoekers van De Brink beleven ‘Salux’ allemaal op eigen wijze. Een hele mooie reactie op het lichtproject ‘Salux’ kwam van een bewoonster, haar dochter vertelde dat haar moeder het zag als ‘een dansende groep vrouwen in witte jurken’ … Ook op ZINN locatie De Burcht in Hoogezand hangt een ‘Salux’ lichtproject van de hand van Merijn Vrij. Het zijn lichtobjecten uit RVS, wilgentenen en stof. Door beide lichtprojecten in techniek en vorm verwant te maken ontstaat er soort familie op beide ZINN locaties. Ze dragen beide de naam ‘Salux’, een verbastering van de latijnse woorden salix en lux, wat wilg en licht betekend. ‘Salux’: lampen (licht) uit wilgentenen.
Woonzorgcentrum De Brink
Thuiskomen bij ZINN
/ Anneke Spriensma, 27 januari 2017
ZINN locatie De Brink is een multifunctioneel centrum gericht op moderne ouderenzorg
Optimale mix van zorg, comfort en persoonlijke aandacht
met ‘stadse allure’. Functioneel en inspirerend. Ouderen kunnen hier wonen met zorg,
Met bewoners, medewerkers en gasten van ZINN, dragen we de visie uit dat ouder worden geen
maar ook tijdelijk verblijven voor
eindpunt is, maar het begin van een nieuw en boeiend deel
revalidatie of fysiotherapie. Mede
van je leven. Dit zie je terug in het interieur, de leefomgeving
door het levendige binnenplein met
en de gastvrijheid. ‘Gaat niet’, bestaat bij ons niet. We denken
onder andere een (buurt)restaurant,
in mogelijkheden om tot een optimale mix van zorg, comfort
Grand Café, kapper, winkel en
en persoonlijke aandacht te komen. We geloven dat deze
diverse dagactiviteiten heeft De
combinatie bijdraagt aan het welbevinden. Dit betekent ook bij
Brink een echte wijkfunctie.
de tijd blijven en meerdere stappen vooruit durven denken.
Het gebouw staat in een groene
Inrichten is een vak
omgeving en is omgeven door
We kiezen heel bewust voor kleurencombinaties en frisse
bomen. Aan de voorzijde ligt een
woonaccessoires die passen bij een ruimte, de vormen en
park met een mooi wandelpad. De
het licht. We horen mensen zeggen dat ZINN voelt als een
Helper Brink is een drukke weg,
eenheid. Harmonieus, een thuis. Dat is het belangrijkste.
maar dat doet niets af aan de groene
Alle gezamenlijke ruimtes richten we sfeervol, maar rustig
indruk die je op deze plek in de stad
in, omdat deze leefomgeving van iedereen is. In de eigen
krijgt. Ook de wijk aan de achterzijde van het gebouw staat vol met mooie bomen. Dit geheel
woningen beslissen bewoners zelf over hun inrichting.
geeft een groene en weelderige indruk. De school geeft uitzicht op vrolijke taferelen van spelende kinderen. De Brink is een mooie plek die rust uitstraalt.
Colofon ZINN - www.zinnzorg.nl Wil Koopmans - Kornelius, directeur ZINN Dhr. Hofstee, bewoner ZINN locatie De Brink Afdeling Communicatie en Marketing ZINN Uitgave: Dit is een uitgave van Merijn Vrij in samenwerking met ZINN. Over de komaf van de kunstwerken in ZINN locatie De Brink, verdieping 1 t/m 6. Gerealiseerd door Merijn Vrij. Foto’s: Merijn Vrij Teksten bij de foto’s: Merijn Vrij Kaart: J.W. van Aalst (www.opentopo.nl) Vormgeving: Merijn Vrij i.s.m. Hans Miedema (www.mvontwerpers.nl) Drukwerk: drukkerij Tienkamp © 2017
Zinn in de natuur Merijn Vrij
De natuur verandert, net als wij mensen. De fases van het leven zijn als de seizoenen buiten. Voor ZINN is de natuur een inspiratiebron. In De Brink en De Es in Groningen hangen natuurkunstfoto’s - genomen door Merijn Vrij - afkomstig uit de noordelijke natuur. In dit boekje beschrijft Vrij wat hij dacht, deed en zag toen hij deze foto’s nam. Zijn belevenissen vergezellen de afbeeldingen. Zo kunt u met dit boekje een fantasievolle natuurwandeling maken ìn onze gebouwen.
Fotografie en spontane ingrepen tijdens wandelingen in NoordNederland. Beeldend en avontuurlijk beschreven. Deels gepubliceerd in Noorderbreedte als Vrijkunst, deels nieuw.