/zeeuwind_nieuws1_2012

MEI 2012 N R 1

Zeeuwind Nieuws

25 jaar Zeeuwind!

VOORWOORD

COLOFON

Beste leden van Zeeuwind,

Uitgave De Coöp. Windenergievereniging Zeeuwind u.a. is op 23 januari 1987 opgericht en statutair gevestigd te Goes. De coöperatie heeft tot doel ‘het bevorderen van het gebruik van windenergie en andere vormen van duurzame energie, waaronder tevens begrepen het ­bevorderen van het efficiënt gebruik van energie en het op milieuvriendelijke wijze ­produceren van

Zeeuwind viert dit jaar haar 25 jarig bestaan en dat mag gevierd worden!

Het ­aantal windcoöperaties is snel groeiende en in de media krijgt duurzame ­energie steeds meer aandacht, waardoor je bijna zou denken dat het iets van de ­laatste tijd is. Toch zijn er tussen 1986 en 1992 al 25 windcoöperaties opgericht in Nederland. Zeeuwind, opgericht in 1987, behoort daarmee tot één van de eerste en is met 1.500 leden de grootste in ons land.

­(elektrische) energie in het belang van haar leden, door met hen ter zake ­overeenkomsten te sluiten in het bedrijf, dat zij ten ­dieneinde ten behoeve van haar leden uitoefent, dit alles binnen de provincie Zeeland.’

Adres

In de afgelopen 25 jaar is Zeeuwind uitgegroeid tot een professionele organisatie op het gebied van ontwikkeling van windparken en stimulering van duurzame energie in het algemeen. Met alle media aandacht van de laatste tijd is duidelijk merkbaar, dat de belangstelling groeiende is. Sinds ik in januari 2012 aantrad als directeur ging er een wereld voor mij open, die ik als lid op enige afstand niet had vermoed.

Correspondentie: Postbus ,  KB Vlissingen Kantoor: Edisonweg F, Vlissingen Telefoon - Email: info@zeeuwind.nl Internet: www.zeeuwind.nl Medewerkers Marco Spaans

Projectmanager

Niek Tramper

Productiemanager

Ben van der Borgt

Adm. financieel medewerker

Trees Janssens

Directeur

Dominique Davidse

Medewerker communicatie

Bestuur Joop Lasseur

Voorzitter

Pieter Vollaard

Vicevoorzitter

Sjoerd Ypma

Secretaris

Paul Weststrate

Penningmeester

Ferenc Hieronymi

Bestuurslid

Vacature

Bestuurslid

Redactie

Het gaat goed met de Zeeuwse wind. Het nieuwe ontwerp omgevingsplan van de Provincie bevat een energieparagraaf, waarin de nadruk wordt gelegd op kansen voor een duurzame energieproductie. Voor grote windprojecten heeft Zeeland ­verschillende windlocaties aangewezen. Aan de reeds bestaande concentratie­ gebieden voor windenergie (de Oosterscheldekering, het Sloegebied, de Kreekrak­ sluizen en de Kanaalzone) is onze nieuwe locatie Krammersluizen toegevoegd.

Naast nieuwe windprojecten vergen ook de bestaande windlocaties veel aandacht.

Sommige turbines uit de eerste periode zijn reeds vervangen, andere zijn aan ­vervanging toe wat de nodige aandacht vergt, want ook opschaling of vervanging moet passen binnen het overheidsbeleid. Nieuw dit jaar is dat de stroom uit onze turbines kan worden afgenomen. In juni lanceren we onze ‘Zeeuwindstroom’, gegarandeerd groene stroom uit onze windturbines. Iets waar veel van onze leden naar hebben uitgekeken.

Op gebied van Zon hebben we dit jaar samen met de Zeeuwse Milieu Federatie (ZMf) het project Het Zon Effect gelanceerd, wat heeft geresulteerd in een enorme toename aan belangstelling voor zonnepanelen. Dankzij de dalende prijzen van ­zonnepanelen is toepassing voor eigen gebruik voor iedereen mogelijk en niet meer afhankelijk van subsidie. Met onze inkooppool hebben wij de beste prijs/kwaliteit verhouding, voorwaarden en garanties bedongen en is de terugverdientijd terug­ gelopen naar ongeveer 10 jaar.

Adrie van ‘t Westeinde Eindredactie Adrie van ‘t Westeinde Foto’s

Het 25 jarig bestaan is een moment van bezinning. Wij koesteren onze historie en hebben zin in de toekomst. Als nieuwe directeur heb ik de eer om daar mede vorm aan te geven. We hebben een sterk team dat bruist van de ideeën, een ­vernieuwend bestuur, gedreven vrijwilligers en een sterk groeiend aantal leden.

We stappen dit jaar met volle energie onze volgende kwart eeuw in!

Adrie van ‘t Westeinde, Zeeuwind, Delta Wind Gees Gmelich-Meijling Vormgeving Adri Cornelisse

2

Trees Janssens

Inhoud 4

Uitnodiging Algemene Ledenvergadering van 23 mei 2012

5

Social Media Zeeuwind met de tijd mee

6

25 jaar Zeeuwind! Jubileumfeest

7

Zeeuwindstroom binnen bereik!

8

Terugblik 25 jaar Zeeuwind met Paul Weststrate

11 En een toekomstblik met Pieter Vollaard 13 Windproductie Zeeuwind 2011 toch nog een gemiddeld windjaar 14 Projecten Stand van zaken 16 Het Zon Effect succesvol Grote belangstelling op de informatie-avonden 18 Winst met warmtepomp Ontwikkelingen 20 Hoe doet ú dat?

Zeeuwind in gesprek met de heer van de Ree over je woning verwarmen met een warmtepomp 22 In memoriam Kees Wijgh, een markant molenaar

Bijlage Zeeuwindleden I

Verslag Algemene Ledenvergadering van 14 december 2011

II

Jaarverslag 2011

V Financieel Jaarverslag 2011

Kijk op pagina 4 en 6 voor de uitnodigingen voor de Algemene Ledenvergadering en het jubileumfeest

3

Uitnodiging Algemene Ledenvergadering 23 mei 2012 Het bestuur van de Coöperatieve Windenergievereniging Zeeuwind u.a. nodigt haar leden uit voor de half­ Adrie van ‘t Westeinde

jaarlijkse Algemene Ledenvergadering op woensdag 23 mei 2012 om 19.30 uur in Hotel van der Valk te Goes.

De agenda luidt als volgt: 19.00 uur

Ontvangst

19.30 uur

Aanvang Ledenvergadering

Agenda 1. Opening door de voorzitter, Joop Lasseur; 2. Mededelingen; 3. Vaststellen van het verslag van de Algemene Ledenvergadering van 14 december 2011 te Goes; 4. Vaststellen van het Algemene- en Financiële Jaarverslag 2011; 5. Decharge aan het bestuur voor bedrijfsvoering en ­verslaglegging 2011; 6. Bestemming resultaat 2011; 7. Stand van zaken projecten en beheer; 8. (Her-)benoeming bestuursleden (zie onder); 9. Voorstel tot wijziging van de statuten (zie onder); 10. Rondvraag.

Pauze Na de pauze is er een korte presentatie over het gebruik van social media binnen Zeeuwind.

Bestuursverkiezing Op de Algemene Ledenvergadering van december 2011 werd een structuurverandering van de vereniging aangekondigd.

Om een nieuwe start mogelijk te maken is bij het Zeeuwind­ bestuur in beginsel de bereidheid aanwezig om in zijn geheel ruimte te maken voor een nieuw bestuur. Bij het ter perse gaan kon nog geen voordracht van kandidaatbestuursleden gegeven worden. Mocht het bestuur alsnog kandidaten voor­ dragen, dan wordt u daar afzonderlijk over geïnformeerd.

Mocht u zich buitenom de voordracht van het bestuur ­kandidaat willen stellen voor een functie, dan is dit mogelijk tot op de ledenvergadering. Uw kandidaatstelling dient in dit geval vergezeld te gaan van een ondersteuningsverklaring van ten minste 10 leden.

Voor informatie over beschikbare bestuursfuncties kijkt u op de website www.zeeuwind.nl

Statutenwijziging Het bestuur stelt voor om de statuten, die voor het laatst in 2006 zijn gewijzigd op een aantal punten aan te passen.

De wijzigingen hebben betrekking op de ruimere doelstelling van Zeeuwind, de zittingstermijn en onkostenvergoeding van bestuursleden, de positie van de directeur binnen Zeeuwind en de rechtmatigheid van digitale berichtgeving aan de leden, waar dat mogelijk is.

De volledige conceptstatuten evenals een toelichting op de wijzigingsvoorstellen vindt u op de website.

Desgewenst kunt u een schriftelijk exemplaar opvragen bij het Zeeuwindbureau. De informatie zal ook tijdens de ALVbijeenkomst van 23 mei beschikbaar zijn.

4

Zeeuwind met de tijd mee

Om tegenwoordig up to date te zijn en blijven, kun je niet om social media heen. Door ook gebruik te maken van de verschillende soorten social media hopen wij bij Zeeuwind meer naams­bekendheid te creëren, Dominiqu e Davidse

nieuwe leden te werven, bestaande leden en belangstellenden goed op de hoogte te houden, jongeren meer T rees Janssens

aan te spreken en meer draagvlak voor onze projecten te creëren bij bedrijven, ­omwonenden en overheden.

Social media?

Social media is een verzamelnaam voor alle internet­ toepassingen waarmee het mogelijk is om informatie met elkaar te delen op een gebruiksvriendelijke wijze.

Zeeuwind heeft al geruime tijd een goed bezochte website: www.zeeuwind.nl. Inmiddels hebben wij hier aan toegevoegd: een Zeeuwind Twitter account, een Zeeuwind Facebook pagina en een Zeeuwind LinkedIn pagina.

Onze website Hier worden leden en overige geïnteresseerden op de hoogte gehouden van het laatste nieuws. Maar ook de doelgroep die over weinig tot geen informatie beschikt kan ons hier gemakkelijk vinden.

Facebook Facebook is een social networking dienst en website met meer dan 845 miljoen actieve gebruikers. Gebruikers moeten zich registreren, waarna ze een persoonlijk profiel aan kunnen maken. Ze kunnen andere gebruikers toevoegen, maar ook berichten, updates, foto’s en video’s plaatsen. Ook kunnen de gebruikers op andere pagina’s ‘aanhaken’, waardoor ze op de hoogte worden gehouden van de updates. Inmiddels is het Facebook profiel van Zeeuwind aangemaakt en kunt u artikelen lezen over Zeeuwind, alle ontwikkelingen op het gebied van windenergie en andere vormen van duurzame energie.

intern geplaatst en verschijnen ook op de homepage van onze website en op LinkedIn.

LinkedIn LinkedIn wordt vooral zakelijk gebruikt. Het belangrijkste doel van de website is geregistreerden gebruik te laten maken van elkaars netwerk. Dat gebeurt door contacten te leggen met anderen. Via een Zeeuwind bedrijfspagina kunnen we ­discussies voeren en kennis uitwisselen met ons netwerk en ons netwerk (vooral onder zakelijke gebruikers en politici) uitbreiden.

Waarom is social media ­belangrijk voor Zeeuwind?

Omdat mensen tegenwoordig weinig willen doen voor het winnen van informatie, is social media enorm belangrijk om consumenten te blijven ‘entertainen’. De updates die onze ‘volgers’ ontvangen zijn ook op hun smartphone te zien, zodat mensen letterlijk per minuut op de hoogte kunnen ­blijven van wat er in hun netwerk en de rest van de wereld gebeurt. Aangezien het nieuws constant verandert, is een krant alleen soms niet genoeg.

Twitter Twitter is een online social networking dienst en micro­ blogging service waarmee de gebruikers berichten kunnen ‘posten’ van maximaal 140 tekens. Deze tweets worden

5

Zeeuwind 25 jaar!

Aan kon digi ng J u bi leumfeest

Zeeuwind viert dit jaar haar 25-jarig bestaan, dus genoeg reden voor een feestje. Wij vinden het belangrijk Adrie van ‘t Westeinde

dit samen met onze leden te vieren. Zaterdag 16 juni a.s. kunt u als Zeeuwindlid op een ‘partyboot’ genieten Dominiqu e Davidse

van een ­prachtige tocht over de Oosterschelde om zo enkele windparken vanaf zee te bezichtigen.

Met deze boot varen we langs de volgende parken: Dreischor, ontwikkellocatie Krammer, Goese Sas, Kats II en de wind­parken op Tholen. Het blijft natuurlijk niet bij varen en kijken alleen. Er is een programma, dat voor jong en oud zeker de moeite waard zal zijn. U wordt ontvangen met koffie en gebak. Daarna zal Joop Lasseur, voorzitter, u meenemen langs 25 jaar geschiedenis van Zeeuwind. Uiteraard ontbreekt een blik op de toekomst niet. Verder zal op deze dag

de lancering van Zeeuwindstroom worden gevierd. Tussen de programma-onderdelen door is er volop gelegenheid om te genieten van muziek, gezonde biologische- en vegetarische tapas en er blijft voldoende ruimte om te ­netwerken met andere Zeeuwindleden. De opstapplaats bevindt zich aan de havenkade van Bruinisse. U wordt verzocht hier om 11.00 uur aanwezig te zijn. Er is voldoende parkeergelegenheid (op eigen risico). Wegens beperkte ruimte op de boot is het belangrijk dat u zich aanmeldt voor dit heugelijke ­evenement.

Aanmelden is helaas verplicht, want: VOL = VOL! Aanmelden kan via de daarvoor bestemde bon, die Zeeuwind­ leden in het midden van deze Zeeuwind Nieuws aantreffen.

Leden kunnen zich ook aan­melden via het ­volgende email­ adres: ­jubileum@zeeuwind.nl Ieder lid van Zeeuwind is vrij één persoon uit te nodigen en mee te nemen naar het jubileum­feest. Na ontvangst van uw aanmelding krijgt u een ­bevestiging met routebeschrijving, opstapplaats en tijden van vertrek. Graag zien we u zaterdag 16 juni a.s. op onze ­partyboot voor een prachtige vaartocht!

.

6

Zeeuwindstroom!

Uit de ledenenquête, die in december 2011 is gehouden, blijkt dat er onder Adrie van ‘t Westeinde

Zeeuwindleden grote belangstelling is voor het afnemen van Zeeuwindstroom.

Introductie op het jubileumfeest Een ruime meerderheid van de geënquêteerden gaf aan zeker een afname van de Zeeuwindstroom te overwegen. ­Inmiddels is de voorbereiding achter de rug en zal Zeeuwindstroom geïntroduceerd worden op het jubileumfeest van Zeeuwind. Een klein tipje van de sluier kan nu al opgelicht worden. De productie van de windparken van Westkapelle, Goese Sas, Stavenisse en Dreischor, goed voor een jaarlijkse productie van 5.250.000 kWh, komt beschikbaar om als Zeeuwindstroom verkocht te worden.

Is uw interesse gewekt, dan bent u van harte welkom op het Zeeuwind jubileum­feest voor de introductie van Zeeuwindstroom. Voor meer informatie kunt u ook terecht op onze website www.zeeuwind.nl

.

Zeeuwindstroom is powered by Greenchoice

Aantrekkelijke prijs Als we uitgaan van een gemiddeld verbruik van 3.500 kWh per huishouden dan kan deze stroom aan alle leden van Zeeuwind verkocht worden. Met de introductie van Zeeuwindstroom komt een lang gekoesterde wens in vervulling.

De ­leden worden hierdoor in staat gesteld om de stroom te betrekken van de molens, die zij mede gefinancierd ­hebben en dat ook nog tegen een aantrekkelijke prijs, onder de ­gangbare prijs.

De productie van o.a. windpark Stavenisse komt beschikbaar om als Zeeuwindstroom verkocht te worden.

7

Z eeuwind N ieuws 1 2 0 1 2

|

2 5 jaa r Z e e u w i n d

Een terugblik met Paul Weststrate Zeeuwind viert dit jaar haar 25 jarig bestaan. Zij is hiermee een van de oudste en grootste windcoöperaties van Nederland. Bij een jubileum hoort een terugblik. Bij de viering van het 20-jarig bestaan is al uitgebreid stil gestaan bij de geschiedenis van Zeeuwind. Dit is beschreven in het boek Turbulente tijden. De ontstaans­ geschiedenis van Zeeuwind is daarin vastgelegd, dit boek is nog steeds verkrijgbaar. We gaan die geschiedenis niet opnieuw schrijven. We staan stil bij twee bestuursleden van Zeeuwind. Met Paul Weststrate blikken we Adrie van ‘t Westeinde

terug op 25 jaar Zeeuwind en met bestuurslid Pieter Vollaard kijken we 25 jaar vooruit.

‘In Denemarken had bijna ieder dorp zijn eigen windmolen’ Het gezin Weststrate werd 3 maanden na de oprichtings­ vergadering, in april 1987 lid. Hij werd daarmee het 33ste lid, dat geld leende aan Zeeuwind. De aanleiding was een ­folder die hij ontving. Hij en zijn vrouw Lidy werden lid van Zeeuwind, omdat ze bij demonstraties tegen kernenergie toch regelmatig het verwijt kregen, dat ze dan wel tegen kernenergie waren maar toch ook elektriciteit verbruikten.

De mogelijkheid om dan met behulp van windenergie in je eigen stroombehoefte te voorzien kwam dan ook als

8

een ‘godsgeschenk’, omdat zij konden laten zien dat er wel ­degelijk een alternatief was voor kernenergie. De vakanties in Denemarken, waar bijna ieder dorp zijn eigen windmolen had, waren daarbij de inspiratiebron.

Toen zijn vrouw de eerste ledenvergadering van Zeeuwind bezocht, bleek dat er leden voor de kascommissie werden gezocht. Zij meldde Paul spontaan aan en hij werd terstond benoemd. Paul Weststrate was destijds werkzaam bij een accountantsbureau van de VNG. Kascontrole sloot naadloos aan op zijn werkzaamheden in de dagelijkse praktijk.

Overigens was die kascommissie er niet alleen om de boeken te controleren, maar vooral om het bestuur financiële adviezen te geven.

Z eeuwind N ieuws 1 2 0 1 2

|

terugblik

Feestelijke opening windmolenpark Bath I in 1988. Op de achtergrond 2 van de 3 Lagerweytjes

Toenmalig minister Pronk van VROM dreigde op de Zeeuwse Windenergie Conferentie in 1999 de Zeeuwse bestuurders met een aanwijzing, omdat de gestelde doelen voor windenergie niet werden gehaald

In 1990 gaf Jim Louise zijn functie als penning­meester over aan Paul Weststrate. Sinds die tijd is Paul ­penningmeester van Zeeuwind.

Maar ook later bijvoorbeeld bij de bouw van windmolenpark Dreischor, waar de bouw werd stilgelegd, terwijl de heipalen al in de grond zaten. Noodscenario’s om een financieel fiasco te voorkomen waren noodzakelijk. Dat verlies kon na drie jaar omgezet ­worden in een kleine winst als gevolg van een door hem bedachte afschrijvingsmethodiek. Ook Dreischor is op zijn pootjes terecht gekomen. Het was aanvankelijk de bedoeling om bij het ontstaan van winst, die winst direct uit te keren aan de leden, maar de volgende projecten dienden zich al aan. Na Bath kwam Oostburg en Goese Sas, in de praktijk kwam het er op neer dat vrijwel ieder jaar een nieuw project werd opgestart. Het geld dat uit de winst voort kwam werd niet terugbetaald aan de leden, maar ging in het volgende project zitten. Ook na de groei van het aantal windparken bleven de bestuurders een club van gedreven mensen, die ieder vanuit hun eigen specialiteit een inbreng hadden bij de besluit­vorming. Burgemeesters werden ingeschakeld ­vanwege hun kennis op het vlak van ruimtelijke ordening en elektriciens en bouwkundigen vanwege hun technische kennis.

Soms kijkt hij met weemoed terug op deze tijd, waarbij aan de keukentafel vergaderingen werden voorbereid. Nu gaat dit veel anders, jongeren zijn minder enthousiast om te participeren als ­vrijwilliger in een bestuur en het besturen op afstand wordt steeds gangbaarder.

‘Gedreven club’ Bij de vraag aan Paul waarom Zeeuwind tot een van de succes­ volste windcoöperaties van Nederland is uitgegroeid, hoeft hij niet lang na te denken. Zeeuwind was een gedreven club van mensen. Vooral de oprichter Jan de Vries trok er hard aan.

Het was een club van ‘geitenwollen sokken’, die het toch maar voor elkaar kreeg om voldoende geld bijeen te brengen voor de oprichting van een windmolenpark bij Bath. Om dat geld bij elkaar te krijgen, banken wilden nog niet financieren, werd er overal ‘gefolderd’ en op rommelmarkten was steevast een kraam van Zeeuwind te vinden om zo voldoende leden te werven. Die leden waren noodzakelijk, omdat toen nog de PZEM (Delta) voor de stroomproductie het kleinverbruikers­ tarief (tot 750 kWh) betaalde voor elke aansluiting die Zeeuwind bood.

Aan de keukentafel Het eerste windmolenpark kostte ruim 450.000 gulden. Dit is in vergelijking tot de kosten van een windpark nu weinig geld.

Maar naar begrippen van destijds ging het ook om veel geld.

Het was geld van de leden en daar hoor je als bestuur zorg­ vuldig mee om te gaan. Hij lag er wel eens van wakker, zeker in de beginjaren van Bath, toen er verlies werd geleden.

Mijlpalen Op de vraag of Paul een aantal markante mijlpalen weet aan te geven moet hij lang nadenken. Eigenlijk is iedere opening van een windpark weer een mijlpaal in de geschiedenis van

9

Z eeuwind N ieuws 1 2 0 1 2

| terugblik

Zeeuwindoprichter Jan de Vries hield een toespraak bij de opening van Bath II in 2000. Hij was op dat moment werkzaam bij stichting Natuur en Milieu. Links op de achtergrond mevr. A.C. de Bruijn, dan burgemeester van Veere en voorzitter van Zeeuwind

Ludieke opening van windpark Willem-Annapolder in 2002. Er werd vanaf toen samengewerkt met andere partijen. Op de foto vlnr. dhr. Littel van VROM, gedeputeerde Poppelaars, dhr. van der Steege (directeur WEOM), wethouder Burger van Kapelle en dhr. de Graaf, voorzitter Zeeuwind

Zeeuwind. Maar ook een project als het G I Z Z , waarbij ook andere concepten voor het bevorderen van duurzame energieopwekking aan de orde komen, is zo’n mijlpaal. Daar hoort het leggen van zonnepanelen op 80 scholen en recent op een school in Heinkenszand zeker bij. Wat hem heel erg is bij gebleven is een symposium, waarbij de toenmalige minister van VROM Jan Pronk sprak. We zijn toch vaak in staat geweest om Zeeuwind op een leuke manier in de picture te brengen. Toen met de invoering van de REB de gebruiker een opslag van 3 cent ging betalen voor de bevordering van duurzame energie, kwam er via Delta een flinke pot geld ­binnen. Deze pot mocht niet ingezet worden voor de ­exploitatie van windparken, maar moest ten goede komen aan andere duurzame energieprojecten.

Een van de dieptepunten is voor Paul Weststrate het afblazen van het windproject bij Axel. Het leek dat Zeeuwind hier een Zeeuws-Vlaams park kon oprichten. De politiek zat op een lijn en niets leek de vergunningverlening in de weg te staan, ­totdat er nieuwe – tussentijdse – gemeenteraads­ verkiezingen kwamen. Het Fortuinpopulisme kreeg ook in Axel zijn aanhang en deze zette een streep door dit project.

Zeeuwind was een illusie rijker en vele guldens armer.

Latere tegenslagen waren het mislukken van concrete ­plannen in Wilhelminadorp en Schoondijke.

­ rojecten financieel rond te krijgen, langzaamaan is dat p ­idealisme steeds meer ‘ondernemertje – met een ideaal – spelen’ geworden. Die omslag is eigenlijk vanzelf gegaan. In 1993 kreeg Zeeuwind nog de uitnodiging van Delta om gezamenlijk een BV op te richten en samen te werken bij de oprichting van windparken. Dit verzoek werd na veel discussie afgewezen, omdat het bestuur toen koos voor zelfstandigheid.

Met de ontwikkeling van windpark Willem-Annapolder bij Kapelle in 2002 ging Zeeuwind zonder al te veel ­discussie toch samenwerken. We wilde blijven bouwen en zo ontston­ den logischerwijs verschillende samenwerkings­verbanden in de vorm van BV’s. Samenwerken met andere partijen is nu niet meer weg te denken. Zeeuwind is gegroeid van een ‘gei­ tenwollen sokken’ club naar een serieus bedrijf, dat maat­ schappelijk verantwoord wil ondernemen. De balanspositie laat zien, dat het een gezond bedrijf is. Dat is niet allemaal vanzelf gegaan. Zeeuwind is een club, die het moet hebben van de wind, maar ook in dat wind­bedrijf kon het op bestuur­ lijk- en personeelsvlak soms behoorlijk stormen.

Op de vraag of het dan in al die jaren ook leuk was om te besturen is hij resoluut.

‘Als penningmeester heb ik me om de 3 jaar afgevraagd, ben ik nog gezond, vind ik het nog leuk en heb ik nog een ­toe­gevoegde waarde. Ik ben dankbaar voor het door de leden in mij gestelde vertrouwen, waardoor ik mij zovele jaren met mijn hele ziel en zaligheid aan Zeeuwind kon wijden’

Samenwerken Zeeuwind is opgericht door mensen die een ideaal voor ogen hadden. Vanuit dat idealisme was het een sport om de

10

.

Blik op de toekomst

In het dagelijks leven is Pieter Vollaard, vicevoorzitter van Zeeuwind, werkzaam bij Hogeschool Zeeland, vroeger als assistent-lector bij Duurzaamheid en Water en tegenwoordig bij het lectoraat Duurzaam Innoveren en Ondernemen. In de praktijk leidt hij onderzoek op terreinen van energietransitie, Biobased Economy en Maintenance. Met dit laatste doelt hij op het onderhoud op topniveau van kapitaalgoederen, Adrie van ‘t Westeinde

zoals windmolens op zee. Aan hem vragen we hoe de komende 25 jaar energie-opwekking er uit zal zien.

Net als Paul Weststrate behoort Pieter Vollaard tot de eerste lichting mensen, die zich aanmeldde bij Zeeuwind. Hij werd lid in 1988. Dat was de periode van flinke protesten tegen de kerncentrale bij Borssele. ‘Mensen die met goede alter­ natieven komen, moet je ondersteunen’, was zijn belangrijkste reden om lid te worden. Vollaard was lange tijd slapend lid.

In 2004 werd hij gevraagd om toe te treden tot het bestuur van Zeeuwind.

Tweederde duurzaam Op de vraag hoe de Energietransitie er in de komende 25 jaar

uit zal zien, geeft hij aan dat het tegenwoordig makkelijk is om het weer een paar dagen vooruit goed te voorspellen, maar de vraag hoe er over 25 jaar omgegaan zal worden met de energieopwekking, is moeilijker. Veel mensen en belangen, maar vooral ook de ontwikkelingen in de techniek hebben hier invloed op. Technisch kan er nu al veel, maar of daar dan ook de meest duurzame keuzes in worden gemaakt, blijft te bezien: mondige mensen, lastige dilemma’s. In zijn ogen zal over 25 jaar zo’n 2/3 van de energiebehoefte worden gedekt uit duurzame bronnen. De rest zal nog komen van fossiele brandstoffen, vooral gas. De duurzaam opgewekte energie zal voor het grootste deel opgewekt worden met

11

Z eeuwind N ieuws 1 2 0 1 2

|

blik op de toekomst

wind­energie (op zee), waterkracht en een kleiner deel met zonne-energie. Deze situatie zal groeien, maar als we daar werkelijk snel naar toe willen, dan moeten we nu al handelen.

Elk huishouden energieproducent Veel elektriciteitsnetten zijn zo’n 50 tot 60 jaar oud.

Deze ­netten zijn vooral ontworpen om energie vanaf een grootschalige centrale naar de verbruiker te transporteren.

De weg terug van een huishouden naar een van de huidige netten is moeilijk te realiseren. Het elektriciteitsnet van de toekomst zal plaats bieden aan vele, kleinschalige energie­ producenten en slim de afstemming regelen tussen vraag en aanbod. Daarom moeten we nu al beginnen met de ­moder­nisering van de ­netten. Het openbare net moet in plaats van eenrichtings­verkeer een tweerichtingenstraat worden.

Voor een goede beoordeling van de energieproductie in de toekomst moet je wel onderscheid maken tussen ­kleinen grootverbruikers. De huishoudens ­zullen over wellicht 10, maar zeker over 25 jaar allemaal energie­producent zijn.

Met zonnepanelen, gebruik van aardwarmte en biomassa wordt zoveel energie opgewekt, dat er geen sprake meer zal zijn van nettoverbruik door de huis­houdens. De energie-opwekking geschiedt op vele kleine plekken, decentraal in plaats van ­centraal. Herlokaliseren van de energie­productie noemen we dat. Zoals de tuinbouw­kassen jaren geleden grote energie­verbruikers waren, is nu bijna elke kas een energie­ producent geworden. Met de huishoudens gaat dat ook gebeuren. Voor de grote bedrijven, die veel energie verbruiken, ziet hij ook grote veranderingen. Zeeland kent veel proces­ industrie. Deze bedrijfstak heeft vooral behoefte aan proces­ warmte. Waar deze bedrijven nu nog elektriciteit inkopen van grootschalige elektriciteits­centrales, waarbij restwarmte als nutteloos in de Westerschelde wordt geloosd, zal er in de loop van de jaren een omschakeling plaatsvinden, waarbij deze bedrijven zich gaan richten op de eigen productie van warmte met ­W KK-installaties*: als ­bijproduct wordt dan elektriciteit geleverd. De rol van het traditionele elektriciteitsbedrijf wordt dan steeds meer het in stand houden van een goed netwerk in plaats van productiebedrijf. * WKK: warmtekrachtkoppeling

Slimme netten Met zo’n groot aandeel van wind en zon krijg je natuurlijk wel het probleem van discontinuïteit, maar ook hier zal de techniek oplossingen aandragen. Het gebruik van ‘slimme netten’ kan daarbij een hulpmiddel zijn. Waarom de vriezer overdag als

12

Toekomst voor wind­energie op zee de zon schijnt niet wat harder laten draaien om deze ‘s nachts weer wat op te laten warmen. Ook het plan Lievens voor groot­­ schalige energieopslag zal weer een keer uit de kast komen.

Over andere bronnen voor duurzame energieopwekking voor­ ziet hij een nog langere tijd van onderzoek en ontwikkeling.

Blue Energy, energie uit het osmotische spanningsveld tussen zout en zoetwater, is nog niet uit het laboratoriumonderzoek gegroeid. Voor Zeeland zal de toepassingsmogelijkheid echter gering zijn. In Zeeland kennen we te weinig plaatsen waar er een scherpe scheiding ligt tussen zout en zoet water.

De Afsluitdijk biedt wat dat betreft veel meer potentie.

En kernfusie, daar heeft hij voorlopig geen vertrouwen in.

Zonnige toekomst Zeeuwind Zeeuwind moet vooral blijven doen waar zij goed in is, door­ gaan met het ontwikkelen van windenergieprojecten, kleine parken, maar ook grote zoals Krammer en participeren in wind op zee. Naast de windprojecten kan Zeeuwind zich gaan richten op herlokaliseren van de energieproductie. Zeeuwind kan daarbij als kennis- en ondersteuningscentrum fungeren voor allerlei initiatieven, die zich richten op kleinschalige ­energieproductie. Dit kan zijn voor individuele leden, maar het kunnen ook groepen van mensen zijn die een lokale ­energiemaatschappij op willen richten. Overigens zijn die leden daarbij zelf veel meer betrokken, vanwege de klein­ schaligheid. Zo kunnen die leden anderen weer inspireren om de eigen energieproductie ter hand te nemen. Zeeuwind wordt op dit vlak een vereniging die faciliteert. Vooral haar leden spelen een belangrijke rol, omdat deze nu eenmaal de voortrekkers van de duurzame energie zijn en daardoor anderen over de streep te trekken. Van de politiek hoeven we op dit vlak niet veel te verwachten. Het zal vooral de markt zijn die de ontwikkeling bepaalt: als er eenmaal een markt ontstaat, dan gaat deze ontwikkeling snel.

Wat dit betreft zie ik de toekomst absoluut positief en zonnig in.

Zeeuwind kan een frisse wind naar de toekomstige duurzame energievoorziening laten waaien in onze provincie

.

Adrie van ‘t Westeinde

Windproductie 3.000.000 2.500.000

Levering

2.000.000

2011

1.500.000

in kWh

1.000.000

Zeeuwind 500.000

Weer blijft onvoorspelbaar Zeeuwind maakt jaarlijks een begroting van de te verwachten productie van de windparken. Die begrote productie is ­berekend op basis van een windrapport, waar met een ­lang­jarig gemiddelde windsnelheid en de power-curve van de betreffende turbine wordt gerekend. De laatste 3 jaar bleef de productie, als gevolg van een lager windaanbod, achter bij deze langjarige begroting. De grote vraag was of deze lagere productie een trend was en dus rekening moest worden gehouden met een structureel lager windaanbod. In 2011 kwam de productie dichtbij de begrote productie. Is dit een breuk met de trend of berust de hogere productie op toeval?

Het weer blijft onvoorspelbaar.

2011 toch nog gemiddeld windjaar Het jaar 2011 was voor Zeeuwind een nagenoeg gemiddeld windjaar. De totale productie van de Zeeuwindparken bedroeg 18.455.000 kWh. Dit is 3,3% lager dan begrote ­productie. Het verlies als gevolg van storingen bedroeg dit jaar slechts 0,5%.

Het windaanbod varieert ook door het jaar heen. Het eerste en het laatste kwartaal van het jaar zijn de maanden waar de grootste klappers gemaakt moeten worden. Traditiegetrouw waait het ‘t meest in die maanden. In de eerste maanden van 2011 leek het erop dat het een slecht windjaar zou ­worden.

dec

nov

okt

sept

aug

juli

juni

mei

april

maart

0 jan

Begroot Werkelijk

feb

De productie in deze maanden bleef ver achter bij het ­ emiddelde. Vanaf mei ging het beter en in de zomer­­ g maanden waaide het aanzienlijk meer dan ­verwacht.

De maand ­november was een tegenvaller, maar dit werd ­volledig ­vergoed door de hoge productie in december.

Iets betere elektriciteitsprijs op de APX-markt Het is niet alleen het windaanbod, dat bepalend is voor een succesvolle exploitatie, ook de prijs van de geleverde ­elektriciteit speelt een belangrijke rol. Zeeuwind verhandelt stroom op de spotmarkt, de Amsterdam Power Exchange (APX). Op deze markt wordt per kwartier, afhankelijk van vraag en aanbod, de prijs bepaald. Na het topjaar 2008 was er in de jaren 2009 en 2010 een aanzienlijke daling van de stroomprijs. De gemiddelde opbrengst in 2010 bedroeg slechts 3,5 cent per kWh. Deze daling werd vooral veroorzaakt door de wegvallende vraag als gevolg van de economische ­crisis. Bij het opstellen van de begroting voor 2011 was er geen hoge verwachting voor de stroom­opbrengst. Gerekend werd met een kWh-prijs van 3,6 cent. Het jaar 2011 gaf een betere gemiddelde opbrengst te zien van 4,7 cent per kWh. Deze stijging valt deels te verklaren door de aansluiting van Duitsland op de APX-markt. Na een aantal matige jaren kan Zeeuwind terug kijken op een gemiddelde exploitatie van de windparken

.

13

Projecten Adrie van ‘t Westeinde

Zeeuwind is voortdurend op zoek naar nieuwe mogelijkheden om haar productiecapaciteit uit te breiden. Projectontwikkeling is een kwestie van lange adem. Mee- en tegenvallers wisselen elkaar af. Hieronder een overzicht van de stand van zaken van de verschillende projecten, waarbij Zeeuwind betrokken is.

Krammer Het project Krammer is het grootste project waarbij Zeeuwind op dit moment betrokken is. Dit project, dat samen met zusterorganisatie Deltawind wordt ontwikkeld, loopt goed in de pas met de planning. Inmiddels wordt hard gewerkt aan het opstellen van een MER (milieueffect­ rapportage). Voor dit rapport lopen diverse onderzoeken naar mogelijke effecten, die het windpark op zijn omgeving kan hebben. Het gaat hierbij o.a. om natuureffecten, invloed van geluid en slagschaduw en de dijkveiligheid. Een belangrijk onderdeel van het ­onderzoek vormt de aansluiting van het windpark op het elektriciteitsnet.

Naar verwachting zal de MER eind 2012 of begin 2013 klaar zijn. Vanwege de complexiteit is het opstellen van de MER uitbesteed aan een consortium waarin RBOI, Witteveen+Bos en KEMA participeren.

Onderdeel hiervan is ook het maken van het parkontwerp.

De volgende stap is de keuze van de turbines.

Mijlpaal Afgelopen februari werd een nieuwe mijlpaal voor dit park bereikt. Op de Krammer werd een windmast geplaatst.

De mast met tuidraden heeft een hoogte van 100 meter.

Op 3 plaatsen in deze mast zijn windmeters aangebracht, zodat op 50, 75 en 100 meter de windsnelheid gemeten kan worden. De data worden geanalyseerd door Deutsche WindGuard. Op basis hiervan kan het windregime worden vastgesteld. De gegevens, die dit oplevert, worden gebruikt om een parkontwerp te maken en dienen tevens voor een juiste inschatting van de stroomopbrengsten. De windmast zal minstens een jaar, maar mogelijk langer op deze locatie blijven staan.

Foto: geplaatste windmast met windmeters.

De mast heeft een hoogte van 100 meter

14

Z eeuwind N ieuws 1 2 0 1 2

|

PROJECTEN

Borssele Voor de vervanging van de windturbine bij Borssele is ­inmiddels een bouwvergunning verkregen. Zodra er zekerheid is over de toekenning van de SDE (subsidieregeling Stimulering Duurzame Energieproductie), kan gestart worden met de voorbereiding.

Het verkrijgen van een SDE-beschikking voor windenergie wordt echter steeds moeilijker. De opname van nieuwe ­categorieën, zoals geo-warmte, in de SDE-regeling zorgt ervoor dat er veel meer concurrentie is bij de aan­vragen.

Bij de eerste SDE-ronde voor 2012 was landelijk 1,7 miljard beschikbaar en er werd voor 2 miljard aan projecten ingediend.

De hoop is erop gericht, dat de molen bij Borssele mee kan doen met de volgende ronde in het voorjaar van 2012.

Estlandweg De wijziging van het bestemmingsplan heeft inmiddels ter inzage gelegen. Op dit wijzigingsplan zijn geen zienswijzen ingediend, zodat een omgevingsvergunning voor bouwen verleend kan worden. Het feit dat er geen zienswijzen zijn ingediend is mede te danken aan de inspanningen, die in het voortraject zijn gedaan. Zeeuwind en Winvast hebben veel geïnvesteerd in overleg met de omgeving. Met de Dorpsraad van Nieuwdorp zijn goede gesprekken gevoerd.

Dit overleg heeft geresulteerd in een overeenkomst ­waarbij Zeeuwind bijdraagt in projecten die de leefbaarheid van het dorp ten goede komen.

Derde Dijk Streven is dat er dit jaar een aanvang zal worden gemaakt met het op gang brengen van de ruimtelijke ordenings­ procedure voor deze windturbine, als visuele afronding van het project Noordpolder bij het Thoolse Sint Maartensdijk.

OSK/Bouwdokken* Het bestemmingsplan met bijbehorende milieueffect­­rapportage voor de bouw van 9 turbines van ieder 6 MW is inmiddels door de raad van de gemeente Veere vastgesteld.

Ondanks het vele overleg, dat gevoerd is met 2 aanliggende bedrijven, hebben deze toch beroep aangetekend bij de Raad van State. De Raad van State zal naar verwachting in de loop van 2012 uitspraak doen

.

* OSK: Bouwdokken van de Oosterscheldekering

Foto boven: Borssele. Onder: Estlandweg

Het Zon Effect Het Zon Effect is een initiatief van Zeeuwind en de ZMf. Doel van dit project is heel simpel: meer zonne-energie in heel Zeeland. Dit sluit naadloos aan bij het doel van Zeeuwind: het stimuleren van het gebruik van duurzame energie. Na een aantal regiobijeenkomsten zijn 4 zgn. ‘Zonnedromen’ geformuleerd. Deze zonnedromen zijn: zonnepanelen voor alle Zeeuwen, zonnepanelen voor verenigingen, zonnepanelen voor ondernemers en Adrie van ‘t Westeinde

zonne­panelen op gedeelde daken.

Voor de laatste drie genoemde projecten is redelijke belang­ stelling. De droom zonnepanelen voor alle Zeeuwen mondde uit in een gezamenlijke inkoop van zonnepanelen en het geven van onafhankelijke informatie. De interesse in de geza­ menlijke inkoop is overweldigend. Op 4 informatieavonden is voorlichting gegeven over het gezamenlijke inkoopproject voor de zonnepanelen. Maar liefst 1.200 bezoekers werden er op deze avonden geteld. Het bewijs dat het opwekken van duurzame energie leeft in Zeeland. Op basis van de eerste inschattingen wordt het voor mogelijk gehouden, dat er meer dan 500.000 Wp aan PV-vermogen bijkomt op de Zeeuwse daken.

Het eerste inkoopproject van Zeeuwind, het zgn. GIZZproject in 2011 was al een succes. Toen kon ingekocht worden

16

voor scherpe prijzen. Daarbij werd al de verwachting uit­ gesproken, dat prijzen in de toekomst zouden dalen. Niemand kon toen overzien in welke tempo die prijsdaling zou gaan.

Na de afronding van het GIZZ-project is er veel veranderd op markt voor zonnepanelen. Door de toenemende vraag naar zonnepanelen is de productie al efficiënter geworden.

En door die zelfde toenemende vraag is er wereldwijd ook veel productiecapaciteit bijgekomen. Zelfs zodanig, dat er inmiddels sprake is van overcapaciteit. Bedrijven zijn nu bereid tegen zeer lage bedragen de zonnepanelen op de markt te zetten. Ter vergelijking voor een pakket zonne­ panelen van 1900 WP moest in 2011 nog een bedrag van 4.600 euro betaald worden. Een pakket met de zelfde ­capaciteit kost nu 2.800 euro. Voor de mensen die in 2011

Delta een pakket kochten is dit zuur, ‘had ik maar een jaar gewacht’ zullen enkelen zich afvragen. Deze mensen hebben echter wel de weg vrij gemaakt voor het succes van volgende projecten op het gebied van zonne-energie. Nieuwe ontwikkelingen hebben nu eenmaal voortrekkers nodig.

Werkwijze Het Zon Effect Het Zon Effect biedt zelf geen zonnepanelen aan. De taak van Het Zon Effect is er zorg voor te dragen, dat vraag en aanbod van zonnepanelen op een gecoördineerde wijze bij elkaar komen. Met behulp van een aantal actieve Zeeuwindleden is een inkoopcommissie gevormd, die de vraag naar zonne­ panelen in de markt hebben gezet. Bij een aantal bedrijven is offerte aangevraagd. De inkoopcommissie heeft vervolgens een bedrijf geselecteerd op basis van de juiste kwaliteit en de laagste prijs. Daarbij is het Terneuzense bedrijf ABC Zonnepanelen als beste uit de bus gekomen. Dit bedrijf ­handelt de bestelling af en zorgt voor plaatsing of aflevering van uw zonnepanelen. U kunt zich nog tot 20 mei a.s. ­aanmelden voor deelname aan het inkoopproject. ­ Aanmelding geschiedt via de website van Het Zon Effect www.hetzoneffect.nl

Om uw aan het net teruggeleverde stroom goed te registreren heeft u een aparte meter nodig. Deze meter moet door het netwerkbedrijf aangebracht worden. Delta sluit aan bij de actie van Het Zon Effect. Delta moet de komende jaren alle meters in Zeeland vervangen door een ‘slimme meter’. Met deze slimme meter kunt u dagelijks, zelfs op uurbasis, uw verbruik en terug­ levering zien. Deelnemers aan Het Zon Effect krijgen prioriteit bij het aanbrengen van een slimme meter. De vervanging is voor Deltaklanten gratis. Niet-Deltaklanten betalen het wettelijk tarief van € 71,40 als zij snel een nieuwe meter willen.

Zeeuws Klimaatfonds Het Zeeuws Klimaatfonds zal de actie van Het Zon Effect ­financieel ondersteunen. Echter door de te verwachten toe­ loop en de financiële positie van het Klimaatfonds is het niet mogelijk iedereen te compenseren voor de vermeden CO2 ­ uitstoot. Bij deze beslissing van het ZKF is ook de kortere terugverdientijd in ogenschouw genomen. Het ZKF heeft een lump-sum bedrag beschikbaar gesteld van € 17.000.

Wilt u in aanmerking komen voor een bijdrage, dan kunt u zich in juni inschrijven op www.hetzoneffect.nl

.

17

WARMTE MBV ELEKTRICITEIT: 25%

Verplaatsing damp door compressor, die de damp onder hoge druk samenperst, zodat de temperatuur ervan stijgt.

Die temperatuur wordt hoger dan het water van de CV.

WARMTE BUITEN: 75%

Verdamper brengt de­ temperatuur van buiten in contact met de ­koudere werkvloeistof in de buizen onder de grond.

De speciale vloeistof begint te koken en verdampt. De damp wordt getransporteerd naar de condensor.

De afgekoelde werkvloeistof gaat via een buizenstelsel onder de grond terug naar de verdamper en warmt weer op.

Circulatiepomp voor de CV brengt het opgewarmde water naar de radiatoren.

BRUIKBARE WARMTE: 100%

Condensor brengt de hete damp in contact met het koudere water van de CV in de woning.

Zo stijgt de watertemperatuur in de CV. De damp zelf koelt af en wordt weer werkvloeistof.

Afgekoelde CV-water van radiatoren gaat terug naar de condensor.

Winst met warmtepomp ­ Het gebruik van warmtepompen voor de verwarming van het huis kan zich verheugen op een groeiende

­belangstelling. Vooral bij nieuwbouw en grote kantoren wordt de warmtepomp steeds vaker toegepast.

Adrie van ‘t Westeinde

Misschien is de techniek ook voor u haalbaar. Zeeuwind zet een aantal zaken op een rijtje.

Techniek De techniek van de warmtepomp is al oud en wordt vaak gebruikt. De eerste warmtepomp werd in het begin van de 20e eeuw gemaakt. Trouwens ieder gezin heeft wel een warmtepomp in huis: de koelkast. Die heeft ook dezelfde techniek. Alleen is het gebruik precies ­omgekeerd, namelijk warmte wordt verwijderd in plaats van aangebracht.

Nu worden steeds vaker warmte­pompen toegepast voor het verwarmen van gebouwen. Het principe voor het ­verwarmen van een woning is dus omgekeerd aan die van de koelkast: energie ofwel warmte die in de bodem of lucht zit, wordt verplaatst naar het ­vertrek waar je die warmte nodig hebt. Het verplaatsen van die ­energie gebeurt met behulp van een compressor, die een koelmiddel samenperst.

18

Door de hogere druk die ontstaat wordt het kookpunt van die vloeistof verlaagd. Als de warmte via een condensor in een radiator terecht komt geeft die de warmte af. De af­­ gekoelde werkvloeistof gaat via een drukventiel weer terug naar de verdamper en neemt dan weer warmte van de omgeving op.

Alle soorten warmtepompen nemen bij lage temperatuur warmte op, die bij hoge ­temperatuur weer wordt afgegeven.

Het grote voordeel van een warmtepomp is, dat deze bij een relatief lage vraag naar arbeid (elektriciteit) meer warmte produceert. De verhouding tussen gevraagde elektriciteit en warmte-afgifte wordt uitgedrukt in de Coëfficiënt Of Performance (COP). Moderne warmtepompen hebben een COP die ligt tussen de 2,5 en de 5. Bij een COP-waarde van 4 betekent dit bijvoorbeeld, dat 4x meer energie in de vorm van warmte wordt geproduceerd dan er aan elektriciteit wordt verbruikt.

Z eeuwind N ieuws 1 2 0 1 2

|

warmtepomp

Is een warmtepomp duurzaam?

Een warmtepomp bespaart energie. Het gebruik van fossiele brandstoffen wordt daardoor minder en draagt dus bij aan het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen.

Warmtepompen gebruiken echter elektriciteit (onder meer voor de compressor). Bij de productie van elektriciteit gaat 50 tot 60 procent van de energie verloren in de vorm van restwarmte. Dat verlaagt het totale rendement van warmte­ pompen ten opzichte van gasgestookte CV-ketels.

Elektrische warmtepompen voor verwarming met een COP vanaf 2,7 overstijgen echter al het rendement van gas­ gestookte HR-107 ketels (107 procent). Immers: 2,7x 40 procent (rendement elektriciteitsproductie) is 108 procent.

Een warmtepomp wordt pas echt duurzaam als de elektriciteit, die u voor deze pomp gebruikt duurzaam is opgewekt.

Verschillende systemen

Elektrische warmtepomp versus hoogrendementsketel REKENVOORBEELD De verhouding tussen de gas- en elektriciteitsprijs bepaalt de energiekosten.

Bijvoorbeeld de productie van 1 GJ* warmte met een hoogrendements­ketel ten opzichte van een warmtepomp.

Uitgangspunten – De hoogrendementsketel heeft een gemiddeld rendement van 90% op bovenwaarde; – De warmtepomp heeft een COP van 4; – De energetische waarde van 1 kWh elektriciteit is 1 KJ/s 3600s = 3600 kJ = 3,6 MJ **; – De energetische waarde van 1 m3 aardgas bedraagt 35,2 MJ; – De kosten voor 1 kWh elektriciteit bedragen € 0,22; – De kosten voor 1 m3 aardgas bedragen € 0,58. * Joule(J) = eenheid voor energie/warmte;

Warmtepompsystemen kunnen we onderverdelen in 3 groepen: I Water-Water Bij deze toepassing wordt warmte onttrokken aan de bodem en afgegeven aan de vloerverwarming of lage temperatuur­ radiatoren. Voor het onttrekken van warmte aan de bodem moet een gat geboord worden met een diepte van 40 tot 100 meter. Het boren maakt deze toepassing voor een individuele woning duur. De terugverdientijd is lang: de investering in een warmtepomp, vloerverwarming, radiatoren en het boren bedraagt € 25.000 tot € 40.000.

II Lucht-Water De warmte wordt onttrokken aan de buitenlucht en dan weer afgegeven aan het systeem van vloerverwarming en/of lage temperatuurradiatoren. De investering hiervoor is ­aanzienlijk lager, omdat er niet geboord wordt.

Echter het rendement is ook lager.

III Lucht-Lucht Dit systeem wordt vaak toegepast, maar dan vooral in de vorm van het koelen van de woning (airconditioning).

De meeste systemen kunnen zowel koelen als verwarmen.

Het rendement hiervan ligt lager, vooral als het buiten erg koud is. COP waardes van 3 of meer zijn echter mogelijk.

De investering is in verhouding tot bovengenoemde ­toepassingen laag. Er is al een systeem vanaf € 700

.

1 KJ (kilojoule) = 1.000 joule;

1 MJ (megajoule) = 1.000 KJ;

1 GJ (gigajoule) = 1.000 MJ.

** 1 KJ/s = 1 kilojoule per seconde.

Winst met warmtepomp: Kosten hoogrendements­ketel Voor de productie van 1 GJ ofwel 1.000 MJ warmte heeft de hoogrendements­ketel 1.000 : 0,9 = 1.100 MJ aan aardgas nodig.

Ofwel 1.100 : 35,2 = 31,5 m3 aardgas.

De kosten van de hoogrendements­ketel bedragen 31,5 x € 0,58 = € 18,27.

Kosten warmtepomp Voor de productie van 1 GJ ofwel 1.000 MJ warmte heeft de warmtepomp 1.000 : 4 = 250 MJ aan elektra nodig, ofwel 250 : 3,6 = 69,4 kWh. De kosten van de warmtepomp bedragen 69,4 x € 0,22 = € 15,26.

Conclusies: – Het verschil in kostprijs van de energie uit een gasgestookte CV-ketel en de ­kostprijs voor energie uit een warmtepomp is nog gering. De aanschaf van een warmtepomp wordt aantrekkelijk bij een nieuw te bouwen woning, waarbij meerdere woningen op één boorgat aangesloten kunnen worden.

– De ontwikkeling van de warmtepomptechnologie gaat nog steeds ­verder.

Bij doorontwikkeling van warmtepompen zullen deze steeds beter en ­goedkoper worden.

– Een warmtepomp toepassen in bestaande bouw is financieel niet rendabel.

U kunt nog steeds beter investeren in goede isolatie.

– Als u in staat bent ­creatieve oplossingen te bedenken is een warmtepomp allicht haalbaar. Deze oplossingen zijn er. Lees erover in het interview met de heer van de Ree op de volgende pagina.

19

‘Met een COP* van 7 kunnen we de aardgasbel in Groningen wel afsluiten!’

H OE DOET Ú D A T ?

Zeeuwind heeft inmiddels ruim 1.500 leden. Veel van deze leden zijn op hun eigen manier bezig met duurzame energie-opwekking. Voor de een volstaat de deelname aan de coöperatie, de ander is actief Adrie van ‘t Westeinde

met eigen installaties. Hoe doet ú dat? Zeeuwind Nieuws ging op bezoek bij de familie van de Ree in Kats.

Zonnepanelen De heer van de Ree komt oorspronkelijk uit Rotterdam, waar hij als machinebankwerker werkzaam was bij de RDM. Na zijn pensionering streek hij neer in Kats. In de omgeving maakte hij vaak wandelingen, waarbij hij regelmatig de (toen nog) 4 turbines van Zeeuwind voorbij liep. Vanuit zijn beroep was hij geïnteresseerd in techniek, zo ook de techniek van wind­ molens. Op een dag noteerde hij het telefoonnummer van de informatieborden bij de molens en meldde zich aan als lid van Zeeuwind. Door het lidmaatschap raakte hij nog meer besmet met het virus van de duurzame energie.

Toen Zeeuwind en Delta in 2002 met een aantrekkelijk aan­ bod voor zonnepanelen kwamen, was hij een van de eersten, die een set panelen aanvroeg. Een set van 4 panelen van ieder 110 WP kostte toen nog € 2.475, maar er was een forse subsidie beschikbaar. In de loop van de tijd schafte hij steeds meer

20

panelen aan en heeft nu ca. 6.000 Wp op het dak van zijn woning. Over de aanschaf heeft hij nooit spijt gehad. De eerste zonne­panelen, inmiddels 10 jaar oud, leveren nog volop stroom en van de 10 Gridfit-omvormers zijn er slechts 2 kapot gegaan. Gelukkig vielen deze nog onder de garantie en zijn zonder problemen door de leverancier omgewisseld.

Airconditioner als warmtepomp Met zijn zonnepanelen wekt hij ruim 5.000 kWh stroom per jaar op. Volgens hem zou dit nog meer kunnen zijn als zijn woning meer op het zuiden was georiënteerd. Met meer dan 5.000 kWh per jaar produceert hij veel meer dan hij zelf nodig heeft. Reden om na te denken over andere toepassingen voor de te veel geproduceerde stroom. De elektriciteit omzetten in warmte met elektrische radiatoren is geen optie.

Elektrische radiatoren zijn niet efficiënt genoeg. Hij ging zich ­oriënteren op warmtepompen, en schafte een lucht-lucht warmtepomp aan. Dit systeem is beter bekend onder de naam airconditioner. Hij koos voor deze oplossing omdat de investeringskosten te overzien zijn. Een systeem kan al ­aangeschaft worden voor € 700. Hij heeft een voorkeur voor het Japanse merk Zibra. Deze warmtepomp heeft een COP van 3,7. Inmiddels is er al een systeem met een COP van 5,6 op de markt. Dus bij een input van 1 kWh aan stroom krijgt hij 3,7 kWh aan warmte terug. Het is een modulerend systeem dat zich aanpast aan de warmtevraag.

Het hinderlijke aan- en uitslaan van de warmtepomp, zoals bij een ­koelkast, is dan niet meer aan de orde.

Geld terug De heer van de Ree is zeer tevreden met zijn gekozen oplossing.

Afgelopen februari toen het stevig vroor had hij een verbruik van 503 kWh voor verwarmen, warm ­water en koken.

Daarvan kon hij 128 kWh via de zonnepanelen opwekken.

Straks in de zomermaanden slaat die balans om en levert hij veel meer stroom dan hij nodig heeft. Zijn gasmeter heeft hij inmiddels de deur uitgedaan. Dit levert hem ook al een ­aanzienlijke besparing voor aansluitkosten en meterhuur op.

Aan Delta betaalt hij nu nog € 20 per maand aan voorschot, hij verwacht zelfs bij de eindafrekening nog geld terug te krijgen.

Weinig lawaai De aanschaf van het warmtepompsysteem ging overigens niet zonder discussie in huize van de Ree. Zijn echtgenote was vooral beducht voor het mogelijke lawaai en de warmte­ wisselaar is niet echt een sieraad in de kamer. Het lawaai valt alles zins mee volgens de heer van de Ree. Mijn ­computer maakt meer lawaai en aan het uiterlijk valt wel wat te doen met slimme oplossingen.

Gouden toekomst De heer van de Ree ziet een gouden toekomst voor zijn ­oplossingen. Zonnepanelen krijgen een steeds beter ­rendement en worden goedkoper. Warmtepompen zullen ook in ­rendement toe­nemen en zullen straks goedkoper ­worden. ‘Als ze die op een COP van 7 zouden kunnen krijgen, dan ­kunnen we die aardgas­bel in Groningen wel afsluiten!’

Kijk voor informatie over zijn warmtepomp op http://www.zibro.nl/795/zibro-sc-3032-100-m3.htm

.

* COP: capaciteit van warmtepomp gemeten in Coëfficiënt Of Performance.

Inmiddels is er een systeem met een COP van 5,6 op de markt.

Foto’s boven: warmtepomp binnen en buiten. Onder: zonnepanelen

Kees Wijgh.

Op de achtergrond ‘de Lagerweytjes’, de eerste windmolens van Zeeuwind.

In memoriam

Kees Wijgh, een markant molenaar Voor het beheer van haar windparken zijn ‘molenaars’ voor Zeeuwind onmisbare schakels. Vooral in de tijd waarbij de communicatie met molens nog niet geautomatiseerd was, was een molenaar de ogen en oren in het veld. Kees Wijgh was zo’n molenaar. Kees Wijgh, geboren op 19 september 1940, overleed op 12 juli 2011. Kees was vanaf 1996 ruim 10 jaar een voorbeeldig molenaar en daarmee een van de meest actieve vrijwilligers van onze vereniging.

Kees werd in 1996 benaderd door het toenmalige bestuurslid Fons Verboven met het verzoek om een oogje in het zeil te houden bij de 3 Lagerweyturbines nabij Bath. Dit verzoekje groeide uit tot een passie voor Kees Wijgh. Dagelijks was Kees te vinden bij ‘zijn’ molens. Was het niet om het gras te maaien dan was het wel om het eierstruif, dat de opgeschoten jeugd tegen de molens had gegooid, te verwijderen. Maar bovenal ging het hem natuurlijk om de techniek. Vooral luisteren of er geen vreemde geluiden te bespeuren waren, monteurs ­ontvangen en kleine reparaties zelf doen. De molens waren toen nog niet zo geautomatiseerd als de huidige molens.

Vooral bij een stevige storm of naderend onweer bleef Kees alert. Als het te hard ging waaien stapte Kees, desnoods mid­ den in de nacht, op zijn fiets om de molens stil te zetten.

Zijn troetel­kindjes moesten verzorgd worden. Als geen ander wist Kees wat ‘zijn’ molens presteerden. Elke laatste dag van de maand exact om 12 uur ‘s nachts werden de meterstanden opgenomen, verwerkt in een spreadsheet en doorgebeld naar het kantoor van Zeeuwind.

Door zijn dagelijkse aanwezigheid bij de molens stond hij ook vaak belangstellenden te woord. Kees kon enorm uitweiden

22

over het belang van duurzame energie en windenergie in het bijzonder. Voorbijgangers gingen steevast weg met een folder in hun achterzak en de boodschap om maar zo snel mogelijk lid te worden van Zeeuwind.

Het deed hem pijn toen in 1999 besloten werd de 3 Lagerweytjes te vervangen door 2 nieuwe turbines. Hij kon zich bij dit besluit neerleggen in de wetenschap dat zijn turbines een nieuwe bestemming kregen in Brazilië. En het gegeven dat de nieuwe turbines ruim 10 keer zoveel duurzame stroom opleverden.

Zijn passie voor windenergie komt voort uit een algemene zorg voor mens en samenleving. Kees kon niet tegen onrecht tegenover mens en dier. Hij was regelmatig te vinden op demonstraties zoals tegen de kruisraketten, de oorlog in Irak of tegen welke ‘a-sociale’ maatregel dan ook. Binnen Zeeuwind vond hij medestanders in zijn afkeer tegen onrecht.

Met de komst van de Vestasturbines werd het ‘molenaar­ schap’ iets makkelijker. Met zijn computer kon hij zien hoe de turbines presteerden. Zijn passie werd er niet minder om.

Vanaf 2006 ging zijn gezondheid achteruit, uiteindelijk kon hij zich alleen nog verplaatsen in een rolstoel en moest hij verzorgd worden in een verzorgingshuis. Dit weerhield hem er niet van om nog regelmatig openingen van windparken bij te wonen. Op de terugweg van zo’n opening moest hij dan nog even langs ‘zijn’ molens.

.

Met het overlijden van Kees Wijgh verliest Zeeuwind een gewaardeerd lid en actieve vrijwilliger. Kees zal worden ­herdacht met een gedenkplaat op de molens bij Bath

Postbus 5054, 4380 KB Vlissingen