Stres - przyjaciel i wróg człowieka. Parę słów na temat stresu w życiu każdego z nas

Stres – przyjaciel czy wróg?

Co to jest stres?

Stres to stan wzmożonego napięcia wewnętrznego organizmu. Jest on zazwyczaj spowodowany trudną sytuacją lub zdarzeniem, jednakże nie jest to warunek, gdyż wyróżniamy dwa odmienne rodzaje stresu.

Stres można podzielić na dwa rodzaje. Istnieje stres: „Dobry”, motywujący do działania; może być związany z pozytywnymi sytuacjami – eustres. „Zły”, powodujący obniżenie efektywności, towarzyszy między innymi trudnym sytuacjom, niesatysfakcjonującej nauce lub pracy; działa wyczerpująco i demotywująco – dystres.

A że zna go każdy, wszyscy mogą tak na niego mówić.

Rodzaje stresu warto nauczyć się rozróżniać. Czy wiesz, dlaczego? Czasami w emocjonujących sytuacjach czujemy w brzuchu motyle, pocimy się, trzęsą nam się dłonie, przechodzą nas dreszcze. Nie musi to jednak wcale oznaczać, że mamy do czynienia z dystresem. Być może organizm „zafundował” nam dawkę eustresu, aby zmotywować nas do działania? Nietrudno jednak błędnie ocenić właściwe intencje naszego organizmu. Z tego powodu warto umieć rozróżniać oba rodzaje stresu, aby móc zaobserwować je u siebie i wykorzystać je w odpowiedni sposób na naszą korzyść.

Jakie są przyczyny stresu?

Wszyscy różnimy się od siebie tym, jak reagujemy na poszczególne bodźce, a emocje, które towarzyszą nam podczas poszczególnych zdarzeń, są skrajne dla każdego z nas. W związku z tym to, czy dana sytuacja zostanie odebrana przez nas jako sytuacja stresowa, jest kwestią indywidualną dla każdego człowieka. Wiąże się to z faktem, iż nie można obecnie wymienić dokładnie wszystkich powodów do stresu, jakie istnieją, ponieważ jest ich co najmniej tyle, ile ludzi na Ziemi.

Stres można podzielić jednak na trzy typy, do których można przypisać poszczególne, uogólnione sytuacje:

Skrajne stresory – zjawiska pojawiające się rzadko i mające ogromną siłę (np. kataklizmy, katastrofy naturalne, wojny, bycie świadkiem krzywdy innych ludzi). Stresory rozwojowe i psychospołeczne – zjawiska towarzyszące dojrzewaniu lub zmianom (bycie nastolatkiem, małżeństwo, poród, wychowywanie dzieci, opieka nad chorym).

Powszechne stresory – sprawy, z którymi zmagamy się na co dzień (dzień w szkole czy pracy, wystąpienia publiczne, sprawdzian, praca domowa, zmiana szkoły…).

Odmienne mogą być nie tylko sytuacje wywołujące u nas uczucie stresu, ale także „rangi” problemów. Każdy człowiek indywidualnie jest w stanie stwierdzić (mniej lub bardziej świadomie) nie tylko czy dana sytuacja jest dla niego stresująca, ale również w jakim stopniu. Dla jednej osoby bowiem bardziej stresujący może być lot samolotem niż wystąpienie przed klasą, jednak oba te wydarzenia wiązały się będą ze stresem.

Psychologowie Holmes i Rahe w 1967 roku stworzyli listę zwaną skalą społecznego dostosowania. Na podstawie przeprowadzonych przez nich badań wyodrębniono w niej najczęściej spotykane sytuacje wywołujące stres i każdej z nich przyznano punkty odpowiadające temu, jak wielką ilość stresu wywołuje konkretna sytuacja.

Oto pięć pierwszych pozycji:

1. Śmierć małżonka (100)

2. Rozwód (73)

3. Separacja małżeńska (65)

4. Wyrok więzienia (63)

5. Śmierć członka rodziny (63)

Ponadto wśród najbardziej stresujących sytuacji zostały wymienione następujące wydarzenia: utrata pracy, choroba własna, małżeństwo, pogodzenie się z małżonkiem, a także ciąża.

Stresujący schemat

Stres w ludzkim organizmie zawsze postępuje według określonych schematów. Szablonowość tę dostrzec można zarówno w podziale reakcji stresowej na etapy, jak i w klasyfikacji różnych bodźców przez nasz organizm do odpowiednich „kategorii ważności”.

Fazy stresu

Faza alarmu

Wstępna reakcja na to, co wywołuje napięcie (reakcja na stresor). Mózg i hormony aktywują się, abyśmy mogli odpowiedzieć (zareagować) na dany czynnik.

Faza oporu

Aktywacja organizmu i jego reakcja dopasowana do stresora (bodźca, który spowodował pobudzen

Wyczerpanie

Ogólny zespół adaptacyjny kończy działanie, ale stresor nie znika. Jest to ostatni etap stresu, na którym organizm jest po prostu zbyt wyczerpany, aby skutecznie przeciwstawiać się napięciu, w związku z czym staje się podatny na choroby i załamanie.

Klasyfikacja sytuacji stresowej

ze względu na jej „ważność”

lub „rangę”

Zagrożenie – sytuacja, w której konieczna jest nasza reakcja, aby uchronić się przed zagrożeniem lub konsekwencjami wynikającymi z braku podjęcia właściwych działań.

Krzywda lub strata – możliwość odniesienia strat fizycznych, mentalnych lub emocjonalnych w wyniku sytuacji mającej miejsce i wywołującej u nas stres w danym momencie.

Wyzwanie – zamiast zagrożenia widzimy wyzwanie i w ten właśnie sposób postrzegamy daną sytuację stresową – jako wyzwanie, któremu postanawiamy stawić czoła.

Jak ludzki organizm

Reakcja fizjologiczna

wzrost ciśnienia krwi,

przyspieszony oddech,

szybsza praca serca,

napięcie mięśni,

wzmożona potliwość,

suchość w ustach,

napięcie i drżenie mięśni kończyn,

sztywność karku,

pobudzenie nerwowe.

Reakcja psychologiczna

poirytowanie,

podejrzliwość,

wrogość,

przygnębienie,

poczucie osamotnienia,

trudności z podejmowaniem decyzji,

zachwianie poczucia własnej wartości.

Wyróżniamy trzy typy reakcji: Zapamiętaj!

Reakcja behawioralna

nadpobudliwość,

nagłe wybuchy płaczu lub gniewu (czasami płaczemy i nawet nie potrafimy powiedzieć dlaczego, tak samo z byciem złym),

konfliktowość,

nadużywanie alkoholu,

zaburzenia snu,

tiki nerwowe,

utrata apetytu lub uczucie ciągłego

Reakcja na stres jest indywidualną sprawą każdego człowieka. Jego charakter, otoczenie oraz dana sytuacja będą miały wpływ na to, które z objawów stresu pojawią się u danej osoby.

W związku z tym nie należy oczekiwać, że u konkretnej osoby jednocześnie po wszystkie podane wyżej reakcje na stres. Wystąpić może bowiem kilka z nich, może wystąpić jedna, a może pojawić się także zupełnie inna, niepodana powyżej. To, że reakcja na stres nie będzie wiązała się z ogromną ilością objawów lub związana będzie z reakcjami innymi, niż najbardziej powszechne, nie oznacza wcale, że należy ją zignorować lub uznać za mniej ważną. Ze stresem należy bowiem starać się walczyć, ujarzmić go, nie poddać mu się, aby nie zawładnął on nami całkowicie.

Do czego może prowadzić stres?

Stres jest nieodłączną częścią ludzkiego życia. Towarzyszy nam, ludziom, w wielu życiowych sytuacjach. Nie zmienia to jednak faktu, iż może on być zagrożeniem dla nas i naszego zdrowia.

Nadmiar stresu może towarzyszyć nam z różnych powodów. Jednym z nich jest duża ilość stresu wywołana pracoholizmem albo dużą presją kładzioną na nas przez innych ludzi lub przez nas samych. Człowiek dotknięty taką przypadłością zmaga się ze stresem niemal codziennie, usiłując spełnić oczekiwania wobec siebie, pracować najlepiej, jak potrafi, dawać z siebie – jak mówi się potocznie – „200%”. Stres towarzyszy tej osobie tak często, że staje się on dla niej normą. Nie oznacza to jednak, że dana osoba przestaje go zauważać – wręcz przeciwnie, taki człowiek uważa trzęsące się dłonie, ból brzucha czy głowy, pot na ciele lub gęsią skórkę (objawy stresu) za coś absolutnie normalnego w jego życiu! Odbija się to jednak na zdrowiu takiej osoby, która jest nieustannie przemęczona i nie ma siły ani ochoty na wykonywanie tego, co powinna, panicznie boi się jednak porażki i w dalszym ciągu zmusza się do pracowania na najwyższych obrotach. Jest to jednak praca żmudna, męcząca i frustrująca, praca pod presją stresu jest bowiem mniej efektywna, co jeszcze bardziej frustruje daną osobę.

Innymi skutkami przewlekłego stresu są:

Skutki psychiczne:

Problemy z koncentracją.

Problemy z pamięcią.

Rozdrażnienie, niestabilność emocjonalna.

Upośledzenie funkcji poznawczych.

Zwiększone ryzyko popadnięcia w nałogi.

Zaburzenia nerwicowe.

Depresja.

Zespół stresu pourazowego (PTSD) lub wtórny zespół stresu pourazowego (STSD).

Skutki fizyczne: 

Bóle głowy i pleców.

Wyczerpanie i zmęczenie.

Otyłość.

Cukrzyca.

Zaburzenie cyklu miesiączkowego, a nawet bezpłodność.

Choroby układu pokarmowego (wrzody, zespół jelita drażliwego).

Częste infekcje.

Choroby układu krążenia (nadciśnienie, udar mózgu, zawał serca).

PTSD (zespół stresu pourazowego) to zaburzenie wywołane tragicznymi zdarzeniami, które miały miejsce w życiu osoby, u której w późniejszym czasie wykształciło się PTSD (ta osoba brała bezpośredni udział w wydarzeniu). STSD (wtórny zespół stresu pourazowego) natomiast spowodowane jest tym, iż dana osoba była świadkiem traumatycznego zdarzenia lub przydarzyło się ono bliskiej jej osobie (bez bezpośredniego uczestnictwa w zdarzeniu osoby cierpiącej w późniejszym czasie na STSD). Oba te zaburzenia objawiają się przede wszystkim lękiem przed powtórzeniem się traumatycznego zdarzenia z przeszłości.

Umiejętność radzenia sobie ze stresem stanowi wypadkową doświadczeń życiowych, temperamentu, cech osobowości, wyznawanego systemu wartości, wsparcia społecznego, światopoglądu, sposobu myślenia…

Przykładowe sposoby radzenia sobie ze stresem:

Analiza logiczna – postrzeganie sytuacji w sposób najbardziej realistyczny i obiektywny, jak to możliwe. Ponowna ocena lub przeformułowanie – próby spojrzenia na sytuację z innej perspektywy lub dostrzeżenia jej dobrych stron. Przyjmowanie odpowiedzialności – przejmowanie kontroli i odnajdywanie się w sytuacji („jestem panem swojego stresu”). Poszukiwanie pomocy i wsparcia – zwierzenie się drugiej, zaufanej osobie ze swoich problemów i towarzyszących im emocji sprawia, że nie czujemy, że musimy poradzić sobie sami ze swoimi kłopotami („ciężar dzielony na dwóch”), a także umożliwia spojrzenie za sytuację z innej perspektywy i wspólne znalezienie rozwiązania problemów oraz zniwelowanie stresu. Rozwiązywanie problemów – poszukiwanie sposobów, w jakie można rozwiązać problem i tym samym zniwelować stres, a następnie wybór najlepszego (naszym zdaniem) z nich. Zbieranie informacji – zbieranie informacji, aby móc dogłębnie poznać, przeanalizować i zrozumieć przyczyny stresu, a następnie zwalczyć je. Panowanie nad swoim życiem i swoimi emocjami – podejmowanie prób zmiany postępowania, osiąganie swoich własnych „małych sukcesów” (co jest bardzo budujące), rozwijanie swoich pasji. Rozwijanie swoich pasji oraz wykonywanie czynności sprawiających nam przyjemność – pozwala nam to skupić się na wykonywanej czynności i chociaż nachwilę „zastąpić” stres radością. Osiąganie swoich własnych „małych sukcesów”, które motywują nas do dalszego działania. Stosowanie technik relaksacyjnych (np. joga, gorąca kąpiel, relaks, wypicie herbatek ziołowych, rozmowa z bliskimi). Odpowiednia dieta. Regularne ćwiczenia fizyczne. Unikanie używek.

https://www.qr-online.pl/go/t07f0335928f

Jak radzić sobie ze stresem?

Każdy człowiek jest inny i dlatego sposoby radzenia sobie ze stresem dla każdej osoby mogą być inne.

Oprócz przedstawionych wcześniej sposobów radzenia sobie ze stresem, istnieje jeszcze nieskończona ilość sposobów i technik pomagających zwalczyć stres. Nie każdy z nich będzie skuteczny we wszystkich przypadkach. Zależne to będzie od sytuacji oraz tego, kto korzysta z danej techniki. W związku z tym ważne jest, aby starać się znaleźć lub wypracować skuteczne metody radzenia sobie z poszczególnymi sytuacjami stresowymi.

Doktor Adam Cash twierdzi, że stosowanie niedziałających metod walki ze stresem bywa czasami lepsze niż niestosowanie żadnych. Jak myślisz, dlaczego tak może być?

Dlaczego w walce ze stresem pomaga rysowanie, kolorowanie, szydełkowanie, robienie bransoletek, wolontariat w schronisku… a nawet oglądanie seriali czy sprzątanie?

Chodzi przede wszystkim o odwrócenie uwagi. Osoba zestresowana skupia swoją uwagę wyłącznie na tym, że czymś się przejmuje, że się stresuje. W związku z tym jeżeli taka osoba zacznie wykonywać inne czynności, wymagające skupienia na nich dużej ilości uwagi, to osoba ta poświęci owym czynnościom i usilnym próbom wykonania ich (jej zdaniem) dobrze, w związku z czym przestanie koncentrować się na stresie na rzecz skupienia uwagi na czymś przyjemniejszym i ważniejszym wdanym,konkretnymmomencie.

Tytuł oryginału: Stres – przyjaciel i wróg człowieka. Parę słów na temat stresu w życiu każdego z nas.

Autor: Oliwia Stawicka - realizatorka projektu „ZDRÓWKO! psychiczne” realizowanego w ramach ogólnopolskiej olimpiady praktycznej „Zwolnieni z Teorii”

Źródła informacji:

Psychologia dla bystrzaków (wydanie 2) - dr Adam Cash

Edukacja dla bezpieczeństwa. Podręcznik dla szkoły ponadpodstawowej. Zakres podstawowy – Bogusława Breitkopf, Mariusz Cieśla

https://portal.abczdrowie.pl/stres

Infografika: https://motywator.tv/wp-content/uploads/2021/12/PRZEWLEKLY_STRES_SKUTKI819x1024.jpg

Własna wiedza oraz doświadczenia

Obrazy:

Zdjęcie zmartwionej dziewczyny z okładki: https://pixabay.com/pl/illustrations/kobieta-senny%c5%82%c3%b3%c5%bcko-dziewczynka-6093239/

Krzywa stresu: https://m.mamadu.pl/69d7d9533a899fa24d6afeda10936aaf,780,0,0,0.jpg 

Rysunki: Oliwia Stawicka

Postacie Stresu, Eustresu i Dystresu obecne na rysunkach w tej publikacji są wizualizacją uczuć, które towarzyszą ludziom każdego dnia. Mają one wyłącznie formę symboliczną. Ich wizualizacja w postaci stworków obecnych na obrazkach pojawiających się w tej publikacji jest wytworem autorki tej publikacji.

Ozdobny napis „Stres” na okładce niniejszej publikacji został stworzony na wzór kolorowanek antystresowych, które są uważane za jeden ze sposobów na odstresowanie się. Napis ten może zostać pokolorowany przez czytelnika według własnych upodobań.

Strony powiązane z niniejszą publikacją: 

Infografika Kreatywne czynności pomagające pozbyć się stresu - Oliwia Stawicka:

o https://view.genial.ly/621141c3960abb0011366483/interactive-content-kreatywneczynnosci-pomagajace-pozbyc-sie-stresu

o https://www.qr-online.pl/go/t07f0335928f

in Poland.

„Odpowiedzią na strach jest wielkie prawo substytucji. Wszystko, czego się boimy, można zastąpić tym, czego pragniemy. Jeśli boisz się choroby, pragnij zdrowia. Jeśli boisz się zniewolenia, pragnij wolności. Skupiaj się na tym, co dobre, a twoja podświadomość zawszeziścipragnienia.Onanigdyniezawodzi.”

- Joseph Murphy, „Potęga podświadomości”