Uit een oude Zandhaas

De tekst is letterlijk overgenomen uit de Zandhaas van januari 1973.

Revue der bedrijven

Door Willie Bronkhorst

Café Derksen is steeds het “clublokaal” van onze gouden Harmonie Volharding geweest. En daarom willen wij deze aandacht besteden aan dit bijna 70 jaar oude bedrijf. De vader van Piet, Theet en Janneman, was de bekende Hentje (H.C.) Derksen, wiens geboortewieg in het oude Derksen’s huis stond. De boerderij waar nu Verwaaijen woont. Hentje vond zijn vrouw niet ver van huis. In de boerderij, waar thans de familie Geurts (postkantoor) woont, woonde omstreeks de eeuwwisseling het gezin Smeenk. Dochter Johanna stapte in 1892 in het huwelijksbootje met Derksen. Het jonge paar vestigde zich in ’t Klaphek, dat gepacht werd van de eerste bewoner van Uhm. Hier werd in 1893 Piet geboren. In 1895 verhuisden vader, moeder en zoon naar de woning aan de Eltenseweg, waarin thans “Kroesen van de bos” woont. Hier werden achtereenvolgens geboren: Betta, Dora, Hent (thans woonachtig in Loil), Theet, Nella (op 3-jarige leeftijd aan een veel voorkomende longziekte overleden), Willem, Anna (overleden, is gehuwd geweest met Piet Kamer), Jan en Marie (is na de dood van haar zuster Anna met Piet Kamer uit Haarlem getrouwd).

Het grote gezin Derksen leefde van de boerderij, vooral van de kippenhouderij. Men ging soms drie keer in de week met manden vol eieren, gedragen of geladen op een kruiwagen, naar de markt in Emmerik. Zoon Piet vond dit maar een vervelend karwei. Hij had een hekel aan het “zwarte wijf” (een opkoopster van eieren). Derksen jr. vond haar niet eerlijk, want ze telde als volgt: “Twee, vier, zes, acht enz.”. Maar ze nam geen twee stuks, maar drie eieren. Ze telde er twee, maar nam er drie.

Dat deed ze zo handig, dat bijna niemand het zag. Maar Piet had het wel gezien. Hij durfde het aanvankelijk niet te vertellen, maar later kwam de oplichterij toch aan het licht. Het “zwarte wijf” kwam nooit meer terug. Op de markt was het dus: "De ogen los of de tes los".

Café-winkel In 1914 werden het huidige café en winkel gebouwd. Op 31 december 1914, het was toen spiegelglad, betrok het gezin Derksen het nieuwe pand aan de Pastoor van Sonsbeeckstraat (toen Kerkstraat geheten). De indeling was bijna, zoals ze nu nog is: de "eerste kamer", (de caféruimte) en de "tweede kamer" (het zaaltje). De winkel en ook het café werden in de loop der jaren aan de eisen des tijds aangepast en zelfs vergroot. Eerst vader Hentje, later de oudere zoons en thans Janneman hebben menige dorstige klant een borreltje geschonken of een glaasje bier getapt. De winkel werd gerund door Dora, die vanwege een heup- ontsteking moeilijk kon lopen. In 1915 - 1916 was de kapperszaak van Hent Verstegen (de olde vos) in het zaaltje ondergebracht. Een brand had de salon van Verstegen verwoest.

Oorlogen Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) werden veel paarden over de Eltense grens naar Duitsland gesmokkeld. De heren Wiendels (een broer van veldwachter Jan Wiendels) en Pruis, beiden uit Didam, waren bijzonder goed in deze praktijken. De paarden werden op de markt gekocht. Maar het waren geen willekeurige viervoeters, want de gekochte paarden moesten lijken op paarden, die men reeds thuis in de stal had staan. Het afknippen van de staart of het bijknippen van de manen bracht vaak veel gelijkenis. Met dit laatste kon men de "commies" (de douane) misleiden. Want het was in de grensstreek verplicht, dat de eigenaar in het bezit van een beschrijving van het paard, Een soort eigendomsbewijs dus. Het smokkelen ging als volgt in zijn werk: Men spande de paarden voor wagens, om zogenaamd hout nabij de grens te halen. Bij Derksen werd er halt gehouden. Een postbode (die vanwege zijn beroep in de grensstreek mocht vertoeven) en een broer van Wiendels werden op verkenning uitgestuurd.

De paarden werden vaak voor het café al door de douane gecontroleerd. De documenten "klopten precies". Als de spionnen met gunstige berichten thuis kwamen ging men in volle vaart en met veel lawaai (vanwege het gekletter van de wielen) met de paarden en wagens de grens over. De commiezen kwamen bij café Derksen om inlichtingen vragen, als ze het zaakje niet vertrouwden. Maar Piet had nooit iets gezien of gehoord. Als de douane naar de heren Wiendels of Pruis gingen, bleek maar al te vaak, dat er van smokkelen geen sprake was. De paarden stonden immers gewoon op stal. Maar hun evenbeeld was in de "Heimat".

Tijdens de tweede wereldoorlog (19401945) waren bij Derksen veel Duitse soldaten "ingekwartierd". Het café was de

"Schreibstube" (een soort administratiekantoor). Gestolen varkens werden door de Duitsers achter op de deel geslacht en aan de zolder opgehangen. Wilde men naar de wc dan moest men eerst de stoffelijke resten van de zwijnen opzij duwen. Een knecht van Zweers liet een geslacht varkentje pardoes in zijn broodmand glijden. Hij at er heerlijk van. In de omgeving van Derksen vielen vele granaten. Dit kwam vanwege een gecamoufleerde tank nabij de loods van de ABTB.

Harmonie Volharding Toen Harmonie Volharding in 1923 werd opgericht stond H.C. Derksen borg voor een bedrag van 500 gulden, dat Willem Geurts aan de muziekvereniging had geleend. De heer Derksen is steeds beschermheer van de Harmonie Volharding geweest. Ook werden de repetities aanvankelijk op de zaterdagavond in het zaaltje gehouden. Het hele huis trilde, als het koor los trok. Vooral de grote trom ging door de geluidsbarrière. Frans Geven uit 's-Heerenberg (die vanwege ziekte van zijn moeder in het gezin Derksen was opgenomen) trok zich van dat lawaai niets aan en sliep gewoon door.

Toen het ledenaantal van de harmonie groeide ging de vereniging naar een groter repetitielokaal. Maar het "clublokaal" bleef. Tijdens een feestavond van de harmonie droeg de toen 89-jarige Derksen een gedicht van ruim 10 coupletten voor. Iedereen stond versteld over het geweldige geheugen van deze krasse man. Toen Derksen 90 jaar werd, werd in zijn woning een gezongen Heilige Mis opgedragen en 's-avonds kwam “zijn” Harmonie Volharding een serenade brengen. Enkele weken voor zijn 91-jarige leeftijd overleed hij in 1955. De jaren 1955-1960 waren droevige jaren voor de familie Derksen. Achtereenvolgens overleden vader Derksen en zijn kinderen Willem, Betta en Dora. Na de dood van Dora, kwamen Harrie Berentsen (uit Loo) en zijn vrouw Annie naar Stokkum, om de helpende hand te bieden. In 1971 kwam het gezin Kamer naar ons dorp. Dit was maar voor korte duur. Reeds in 1972 ging de familie Kamer terug naar Haarlem.

Janneman blijft fungeren als kastelein in café HaCe, zoals het door de ouderen wordt genoemd. Helma Keuben zwaait de scepter in de winkel.

Foto in het café van Janneman, links oude Vos Verstegen, dan Hendrik Cornelis (HC) Derksen is vader van Janneman helemaal rechts broer van Janneman Piet Derksen. Betta Derksen staand naast Piet.

De tekst is letterlijk overgenomen uit de Zandhaas van januari 1973. De luchtfoto vonden we ergens op Facebook. De herkomst/fotograaf is nog niet bekend. De andere foto’s zijn afkomstig uit het archief van Willie Bronkhorst, waarvoor hartelijk dank.