A STUDY OF THE LOCAL WISDOM TRANSMISSION PROCESS OF CHIANG MAI LOCAL ARTISANS

1. สาเหตุของการถายทอดภูมิปญญา: ความเปนมาและแรงบันดาลใจ ในเรื่องของการทําตุงลานนา ดวยวิธีการฉลุลายกระดาษ ความเปน มาของการถายทอดภูมิ ปญญาคือ ความตองการที่จะถายทอดความรูและการเรียนรูในภูมิปญ ญาดานนี้ ซึ่งเกิดจากการไดเ ห็นถึงคุณคาใน งานศิลปะพื้นบาน โดยเริ่มตนจากการเปนคนที่สนใจและรักในการทํางานศิล ปะมาตั้งแตเด็ก การไดคลุกคลีกับ ชางผูอาวุโสในทองถิ่น จนเกิดความรักและหวงแหนในงานศิลปะแขนงนี้ ทําใหเกิดความรูสึก อยากที่จ ะถายทอด เอาไวใหคงอยู และสาเหตุอีกประการหนึ่งคือ การไดรับการชักจูงมาจากผูที่รูจักเพื่อเปนแนวรวมมาทํางาน และที่ สําคัญคือการรับ ชวงตอ ผูที่ท ําการถายทอดใหตน โดยที่ตนเองนั้นก็มีความรักในการทําตุงและการทําลวดลาย กระดาษฉลุ เปน ทุนเดิมอยูแ ลว อยางเชน กรณีของพอ นอ ยสิงหแกว มโนเพ็ชร ศิลปน พื้นบานผูลวงลับ ที่เป น เหมือนผูบุกเบิกงานศิลปะการทําตุง รวมทั้งการฉลุกระดาษเพื่อประดับ บนตุง ซึ่งหลังจากยุคของพอนอยสิงหแกว ผูสืบสานการทําตุงนั้นหลงเหลืออยูนอยลงทุกที ความหวังในการสืบ ทอดสืบสานจึงตกไปอยูที่ศิษยสายตรงของ พอนอยสิงหแกว ผูรับชวงตอ ซึ่งก็คือ พอครูเบญจพล สิทธิประณีต ผูที่รักและสนใจในการทําตุงและโคม เปนผู ที่ยังคงถายทอดความรูภูมิปญ ญาในศิลปะแขนงนี้ ใหกับคนหนุมสาวรุนใหมที่อยากจะเรียนรูการทําตุงอีกจํานวน มาก จากที่ไดกลาวมาแสดงใหเห็นถึงการทําใหศิลปะการทําตุงนี้ ถูกถายทอดตอใหกับ คนรุนใหมตอไป จากพื้นเพของชางที่มีภูมิหลังอันเกี่ยวของกับ ความเปนมาของการถายทอด สิ่งที่นาสนใจคือ เชื้อชาติเผาพันธุที่มีสายเลือดของชางอยูในตัว ซึ่งหากมองยอนไปถึงยุคเก็บ ผักใสซาเก็บ ขาใสเมือ ง ที่มีการกวาด ตอนผูคนที่มีความรูความสามารถในศิลปะวิท ยาการ งานชางในแขนงตาง ๆ จนเกิดเปนชุมชนชางโบราณรอบ เมืองเชียงใหม ก็อาจจะบงบอกไดวา ชางแตล ะคนมีที่มาในการถายทอดและเกิดการเรียนรู จากการอาศัยอยูใน ชุมชนชาง วัฒ นธรรมของกลุมชนของตน ลวนแลวแตเ ปนสิ่งที่ทําใหเกิดกระบวนสรางสรรคงานพื้นบาน เพื่อ นํามาใชในพิธีกรรม อัน ทําใหเกิดการถายทอดความรูขึ้น ไมวาจะเปนการถายทอดความรูภูมิปญ ญาการทําตุง ภายในครอบครัว ในชุมชน หรือแมสถานศึกษา ดังที่พอครูเสถียร ณ วงศรักษ ซึ่งเปนหนึ่งในลูกหลาน เชื้อสายไท ใหญ ที่อาศัยอยูในชุมชนวัดเกตุ ที่มีฝมือฉลุลายกระดาษเปนอันดับ ตน ๆ ของเชียงใหม ความวิจิตรงดงามของตุง กระดาษ ที่พอครูเสถียรทําขึ้น นั้น มีท ี่มาในการถายทอดและเรียนรู หากถาพูดถึงงานตอ งลายกระดาษ(ฉลุลาย กระดาษ) ก็นับ วาชนชาวไทใหญนั้นมีความชํานาญเปนที่สุด ในสวนพิธี กรรมที่เกี่ ยวของกับ ความเป นมาของการถายทอดความรูภู มิป ญ ญา คื อ การที่ ผู ถายทอดและผูรับการถายทอดไดอยูรวมในพิธีไหวครู หรือพิธีกรรมตาง ๆ ที่มีนัยยะ และมีความเชื่อ มโยงกับ การ สืบทอด ใหกับ ชางอีกรุน เชน การขึ้นขันตั้งครู จึงเปนที่มาของการเกิดความรูสึกตองการถายทอดความรู และ ความศักดิ์สิทธิ์ของพิธีกรรมก็ท ําใหเกิดความตองการที่จะรับการถายทอดอีกดวย 2. กระบวนการถายทอดภูมิปญญา: มรรคาแหงการสงผานความรู ปราชญท องถิ่นที่เปนกรณีศึกษา แตละทานจะมีความชํานาญในการทําตุงกระดาษ ดวยวิธีท ี่ ตางกัน ซึ่งพอครูเสถียร ณ วงศรักษ จะมีความถนัดในการฉลุล วดลายดวยสิ่วและกรรไกร สวนพอครูเ บญจพล สิท ธิป ระณีต จะมี ความชํา นาญในการฉลุก ระดาษตะกั่ วและกระดาษสีด วยกรรไกร ตัว ผลงานนั้ นจะมี ความ ละเอียดเปนอยางสูง แมครูบ ัวไหล คณะปญ ญานั้นทานจะมีความสามารถผนวกกับ ความเพียรในการตัดกระดาษ ตะกั่ว มาเปนลวดลายเปนจํานวนมากและยังสามารถตัดลวดลายใหเ ทากัน ไดทั้งหมด ดังนั้นจากความชํานาญใน รูป แบบการทํางานของปราชญท องถิ่นแตล ะทาน ก็จะมีจุดประสงคการถายทอดและวิธีการถายทอดของแตล ะ ทานที่ความแตกตางกัน ออกไป หากแตแนวความคิดของทุกทานจะยืนอยูบ นฐานคิดเดียวกัน คือ กระบวนการ ถายทอดที่เกิดการสรางปฏิสัมพันธท ี่ดีระหวางครูและศิษย ตลอดขั้นตอนการถายถอดความรูภูมิปญ ญา ซึ่งขอ มูล