STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 1 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Prawo do używania, kopiowania i rozpowszechniania dokumentu wraz z odpowiednimi grafikami są obwarowane zastrzeżeniami dotyczącymi praw autorskich, które należą do Agencji Rozwoju Mazowsza S.A.W dokumencie znajdują się znaki towarowe, oryginalne materiały a w szczególności teksty i grafiki, które są chronione prawem autorskim. Powielanie, rozpowszechnianie lub użycie, całości lub części, opracowania bez pisemnej zgody Agencji Rozwoju Mazowsza S.A. jest zabronione prawem i może być surowo karane na podstawie przepisów kodeksu cywilnego i karnego. Przypadki naruszania tych postanowień będą ścigane w maksymalnym dozwolonym przez prawo zakresie. Agencja Rozwoju Mazowsza S.A. nie odpowiada za jakiekolwiek szkody związane z utratą wartości materialnych lub niematerialnych wynikających z zastosowania publikowanych w dokumencie informacji każdego rodzaju.
Wszystkie prawa zastrzeżone, © Agencja Rozwoju Mazowsza S.A. 2010.
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 2 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
SPIS TREŚCI I. WNIOSKI Z PRZEPROWADZONEJ ANALIZY - PODSUMOWANIE.............................................................................8 I.1. OMÓWIENIE PODSTAWOWYCH WYNIKÓW STUDIUM...................................................................................8 I.1.1. OPIS PROJEKTU.........................................................................................................................................8 I.1.2. CEL PROJEKTU.........................................................................................................................................14 I.1.3. WSKAŹNIK PROJEKTU.............................................................................................................................15 I.1.4. ZAŁOŻENIA INSTYTUCJONALNE I ORGANIZACYJNE................................................................................15 I.1.5. SKRÓCONA ANALIZA FINANSOWA.........................................................................................................16 I.1.6. ANALIZA EKONOMICZNA........................................................................................................................19 II. CHARAKTERYSTYKA PROJEKTU............................................................................................................................20 II.1.1. DEFINICJA PROJEKTU.............................................................................................................................20 II.1.2. OPIS KONCEPCJI PROJEKTU...................................................................................................................21 II.2. POLITYKA RZĄDOWA/REGIONALNA.............................................................................................................21 II.3. ANALIZA OTOCZENIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO PROJEKTU...............................................................23 II.3.1. LOKALIZACJA PROJEKTU........................................................................................................................23 II.3.2. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE................................................................................25 II.3.3. POZIOM INFORMATYZACJI W JEDNOSTKACH SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I W JEDNOSTKACH IM PODLEGŁYCH...................................................................................................................................................33 II.4. ZIDENTYFIKOWANE PROBLEMY...................................................................................................................33 II.4.1. RYNEK SZEROKOPASMOWY W POLSCE – STAN OBECNY I PROBLEMY SEKTORA.................................33 II.4.2. STAN OBECNY I PROBLEMY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO........................................................38 III. Inwentaryzacja ..................................................................................................................................................42 III.1. METODYKA INWENTARYZACJI.....................................................................................................................42 III.2. INWENTARYZACJA UKE – ANKIETY PRZEDSIĘBIORCÓW.............................................................................42 III.3. INWENTARYZACJA ARM S.A. - ANKIETY PRZEDSIĘBIORCÓW......................................................................43 III.4. KLASYFIKACJA OBSZARÓW..........................................................................................................................43 III.5. WYNIKI INWENTARYZACJI...........................................................................................................................46 III.5.1. KLASYFIKACJA BSC (PODSTAWOWY DOSTĘP DO INTERNETU) ...........................................................46 III.5.2. KLASYFIKACJA BSC NGA........................................................................................................................47 III.5.3. KLASYFIKACJA BSC – DYSTRYBUCYJNE.................................................................................................47 III.5.4. KATEGORIE 1-7.....................................................................................................................................48 IV. LOGIKA INTERWENCJI........................................................................................................................................49 IV.1. OKREŚLENIE I STRUKTURA CELÓW PROJEKTU, ODDZIAŁYWANIE PROJEKTU.............................................49 IV.1.1. ZGODNOŚĆ CELÓW PROJEKTU Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI I POLITYKAMI HORYZONTALNYMI..........................................................................................................................................52 IV.1.2. KOMPLEMENTARNOŚĆ PROJEKTU Z INNYMI PRZEDSIĘWZIĘCIAMI....................................................57
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 3 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA IV.1.3. PRODUKTY I REZULTATY PROJEKTU.....................................................................................................58 IV.1.1. MATRYCA LOGICZNA PROJEKTU..........................................................................................................60 IV.1.2. HARMONOGRAM REALIZACJI PROJEKTU.............................................................................................63 IV.2. ANALIZA INSTYTUCJONALNA......................................................................................................................66 IV.2.1. STATUS PRAWNY I KWALIFIKOWALNOŚĆ BENEFICJENTA...................................................................66 IV.2.2. WYKONALNOŚĆ INSTYTUCJONALNA PROJEKTU..................................................................................67 IV.2.3. ZASOBY LUDZKIE I ORGANIZACYJNE BENEFICJENTA............................................................................67 IV.2.4. DOŚWIADCZENIE BENEFICJENTA Z REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ Z ZAKRESU ROZWOJU SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO.............................................................................................................67 IV.2.5. PLAN WDRAŻANIA PROJEKTU – PODEJŚCIE METODYCZNE.................................................................69 IV.2.6. SPOSÓB REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘCIA................................................................................................70 IV.2.7. ORGANIZACJA REALIZACJI ZADAŃ INWESTYCYJNYCH (MODELE REALIZACJI INWESTYCJI).................73 IV.2.8. METODA REALIZACJI REGIONALNEJ SIECI SZEROKOPASMOWEJ.........................................................82 IV.2.9. KRYTERIA I PROCEDURA WYBORU OPERATORA INFRASTRUKTURY LUB PARTNERA DBO..................86 IV.2.10. SYTUACJA FINANSOWA BENEFICJENTA I TRWAŁOŚĆ PROJEKTU......................................................88 V. Analiza prawna wykonalności inwestycji............................................................................................................91 VI. PROMOCJA PROJEKTU.......................................................................................................................................91 VII. POMOC PUBLICZNA..........................................................................................................................................94 VII.1. POMOC PUBLICZNA W PROJEKCIE INTERNET DLA MAZOWSZA................................................................94 VII.2. DOPUSZCZALNOŚĆ UDZIELENIA POMOCY PUBLICZNEJ.............................................................................95 VIII. ANALIZA WYKONALNOŚCI I ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH (TECHNICZNA I TECHNOLOGICZNA)..............96 VIII.1. ANALIZA SPOSOBU UTWORZENIA WŁASNEJ SIECI...................................................................................96 VIII.1.1. ZAŁOŻENIA TECHNICZNE I TECHNOLOGICZNE...................................................................................96 VIII.1.2. TECHNOLOGIE DOSTĘPOWE I ICH WYKORZYSTANIE W SIECIACH NGA..........................................101 VIII.1.3. ANALIZA MOŻLIWYCH WARIANTÓW BUDOWY SIECI INTERNET DLA MAZOWSZA.........................105 VIII.1.4. ANALIZA MOŻLIWYCH WARIANTÓW REALIZACJI SIECI...................................................................109 VIII.1.5. ANALIZA WARIANTÓW W CZĘŚCI AKTYWNEJ..................................................................................126 VIII.2. ARCHITEKTURA SIECI W WARSTWIE PASYWNEJ.....................................................................................133 VIII.2.1. TOPOLOGIA SIECI, MEDIUM TRANSMISYJNE I CZYNNIKI KOSZTOWE.............................................133 VIII.2.2. STRUKTURA SIECI KABLOWEJ...........................................................................................................140 VIII.2.3. BUDOWA TRAKTÓW OPTYCZNYCH..................................................................................................144 VIII.2.4. OSPRZĘT KABLOWY I ELEMENTY INFRASTRUKTURY KABLOWEJ.....................................................151 VIII.2.5. DOKUMENTACJA, INWENTARYZACJA I PASZPORTYZACJA..............................................................152 VIII.2.6. DOBÓR LICZBY WŁÓKIEN W KABLU ŚWIATŁOWODOWYM.............................................................155 VIII.2.7. PODSUMOWANIE.............................................................................................................................155 VIII.2.8. REALIZACJA CELÓW PROJEKTU........................................................................................................161 VIII.2.9. ZAŁOZENIA ORGANIZACYJNE OPERATORA INFRASTRUKTURY........................................................164
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 4 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA IX. ANALIZA FINANSOWA......................................................................................................................................169 IX.1. ZAPROPONOWANA METODOLOGIA PRZEPROWADZENIA ANALIZ..........................................................169 IX.1.1. PRZYJĘTE ZAŁOŻENIA PRZEPROWADZANYCH ANALIZ.......................................................................169 IX.1.2. PRZYJĘTE ZAŁOŻENIA ANALIZY FINANSOWEJ....................................................................................170 IX.2. NAKŁADY INWESTYCYJNE NA REALIZACJĘ PROJEKTU...............................................................................170 IX.3. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROJEKTU.........................................................................................................172 IX.3.1. OKREŚLENIE POZIOMU DOFINANSOWANIA......................................................................................173 IX.3.2. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROJEKTU..................................................................................................173 IX.4. PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY – KALKULACJA PRZYCHODÓW......................................................................174 IX.4.1. PRZYCHODY OPERATORA INFRASTRUKTURY.....................................................................................174 IX.5. PRZYCHODY SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Z REALIZACJI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA.......................................................................................................................................................174 IX.6. PROGNOZA KOSZTÓW EKSPLOATACYJNYCH............................................................................................175 IX.6.1. NAKŁADY ODTWORZENIOWE............................................................................................................175 IX.6.2. KALKULACJA KOSZTÓW OPERACYJNYCH...........................................................................................176 IX.6.3. ZAPOTRZEBOWANIE NA KAPITAŁ OBROTOWY..................................................................................177 IX.7. BILANS PROFORMA, RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT PROFORMA ORAZ RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH PROFORMA.................................................................................................................................177 IX.7.1. BILANS PROFORMA DLA SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO...................................178 IX.7.2. RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT PROFORMA SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO........178 IX.7.3. RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH PROFORMA SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO..........................................................................................................................................178 IX.7.4. BILANS PROFORMA DLA OPERATORA INFRASTRUKTURY.................................................................178 IX.7.5. RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT PROFORMA DLA OPERATORA INFRASTRUKTURY...............................179 IX.7.6. RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH PROFORMA OPERATORA INFRASTRUKTURY...................179 IX.7.7. BILANS PROFORMA DLA PROJEKTU (SKONSOLIDOWANY)................................................................179 IX.7.8. RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT PROFORMA DLA PROJEKTU (SKONSOLIDOWANY).............................179 IX.7.9. RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH DLA PROJEKTU (SKONSOLIDOWANY)..............................180 IX.8. FINANSOWA EFEKTYWNOŚĆ INWESTYCJI - FNPV/C, FRR/C.....................................................................180 IX.9. FINANSOWA EFEKTYWNOŚĆ KAPITAŁU - FNPV/K, FRR/K.........................................................................180 IX.10. TRWAŁOŚĆ PROJEKTU.............................................................................................................................181 X. ANALIZA EKONOMICZNA PROJEKTU.................................................................................................................182 X.1. WSKAŹNIKI ENPV/C I ERR/C.......................................................................................................................182 X.2. WSKAŹNIK B/C............................................................................................................................................185 XI. ANALIZA WRAŻLIWOŚCI...................................................................................................................................185 XI.1. ANALIZA WRAŻLIWOŚCI – FNPV/C, FRR/C................................................................................................185 XI.2. WNIOSKI Z ANALIZY WRAŻLIWOŚCI – FNPV/C..........................................................................................186 XI.3. WNIOSKI Z ANALIZY WRAŻLIWOŚCI – ENPV.............................................................................................187 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 5 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA XI.4. ANALIZA RYZYKA W OBSZARZE FINANSOWYM.........................................................................................187 XI.5. OKREŚLENIE GŁÓWNYCH WARTOŚCI WYŁĄCZAJĄCYCH...........................................................................188 XII. ANALIZA DGC...................................................................................................................................................188 XII.1. WYBÓR WARIANTU NAJBARDZIEJ KORZYSTNEGO EKONOMICZNIE........................................................188 XIII. ANALIZA WRAŻLIWOŚCI.................................................................................................................................194 XIII.1. ANALIZA RYZYKA.....................................................................................................................................194 XIV. ANALIZY SPECYFICZNE DLA DANEGO PROJEKTU I SEKTORA..........................................................................202 XIV.1. ANALIZA POPYTU....................................................................................................................................202 XIV.1.1. ANALIZA POPYTU NA SZEROKOPASMOWY DOSTĘP DO INTERNETU NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO..........................................................................................................................................202 XIV.1.2. UŻYTKOWNICY INDYWIDUALNI.......................................................................................................204 XIV.1.3. PRZEDSIĘBIORSTWA KORZYSTAJĄCE Z USŁUGI SZEROKOPASMOWEGO INTERNETU.....................209 XIV.1.4. TRENDY ROZWOJOWE W ZAKRESIE ZAPOTRZEBOWANIA NA USŁUGI SZEROKOPASMOWE.........210 XIV.1.5. ROLA SIECI ORAZ JEJ ODBIORCY......................................................................................................214 XIV.1.6. RYNEK OPERATORÓW......................................................................................................................216 XIV.1.7. PROGNOZY.......................................................................................................................................218 XIV.1.8. MODEL ANALIZY POPYTU na podstawie projektu „Internet Dla Mazowsza”..................................227 XV. ZGODNOŚĆ PROJEKTU Z PRAWEM WSPÓLNOTOWYM..................................................................................237 XV.1. OGÓLNE KRYTERIA ZGODNOŚCI..............................................................................................................237 XV.1.1. INFORMACJE I REZULTATY SZCZEGÓŁOWEGO PRZYGOTOWANIA MAP..........................................237 XV.1.2. ANALIZY DOSTĘPNOŚCI.....................................................................................................................239 XV.1.3. KOŃCOWE KONSULTACJE PUBLICZNE..............................................................................................239 XV.1.4. INFORMACJE DOTYCZĄCE WYBRANEJ PROCEDURY (PROCEDUR) PRZETARGOWYCH ZWIĄZANYCH Z UDZIELENIEM POMOCY. ...............................................................................................................................241 XV.1.5. INFORMACJE DOTYCZĄCE PLANOWANEGO SPOSOBU WYBORU NAJKORZYSTNIEJSZYCH OFERT.. 242 XV.1.6. NEUTRALNOŚĆ TECHNOLOGICZNA...................................................................................................242 XV.1.7. MECHANIZMY STOSOWANE W CELU UNIKNIĘCIE POWIELANIA ZASOBÓW I INICJATYWY ZMIERZAJĄCE DO OGRANICZENIA POMOCY KONIECZNEJ DO REALIZACJI DZIAŁANIA.................................243 XV.1.8. OPCJE „DOSTĘPU HURTOWEGO” OFEROWANE W RAMACH DOFINANSOWANEJ SIECI.................243 XV.1.9. SPOSÓB PORÓWNYWANIA (BENCHMARKINGU) CEN DOSTĘPU I ROLA KRAJOWEGO ORGANU REGULACYJNEGO W TYM PROCESIE.............................................................................................................244 XV.1.10. SPOSÓB MONITOROWANIA DZIAŁANIA OBJĘTEGO DOFINANSOWANIEM...................................245 XV.1.11. OPIS DZIAŁANIA MECHANIZMU ODZYSKIWANIA ŚRODKÓW (CLAWBACK MECHANISM).............245 XVI. ANALIZA KONKURENCJI..................................................................................................................................246 XVI.1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA RYNKU USŁUG SZEROKOPASMOWYCH ORAZ OBSZARÓW OBJĘTYCH PROJEKTEM IDM................................................................................................................................................246 XVI.2. NIEDOSTATKI INFRASTRUKTURALNE ZE STRONY OPERATORÓW KOMERCYJNYCH OFERUJĄCYCH USŁUGI SZEROKOPASMOWE.............................................................................................................................246
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 6 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA XVII. ANALIZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO..............................................................................................252 XVIII. ANALIZY SPECYFICZNE DLA SEKTORA - WYMOGI FORMALNE W ZAKRESIE USŁUG TELEKOMUNIKACYJNYCH ...............................................................................................................................................................................255 XVIII.1. UPRAWNIENIA DO WYKONYWANIA DZIAŁALNOŚCI TELEKOMUNIKACYJNEJ......................................255 XVIII.2. PRZYDZIAŁ PRZESTRZENI ADRESOWYCH..............................................................................................256 XVIII.3. BEZPIECZEŃSTWO TRANSMISJI.............................................................................................................257 XVIII.4. PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH ORAZ ICH PRZECHOWYWANIE...........................................259 XVIII.5. POWINNOŚCI W ZAKRESIE OBRONNOŚCI, BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA ORAZ BEZPIECZEŃSTWA I PORZĄDKU PUBLICZNEGO.................................................................................................................................260 XVIII.6. SYTUACJE SZCZEGÓLNYCH ZAGROŻEŃ.................................................................................................261 XVIII.7. KONTROLA PRZEKAZÓW TELEKOMUNIKACYJNYCH I DANYCH Z NIMI ZWIĄZANYCH..........................265 XVIII.8. NEUTRALNOŚĆ TECHNOLOGICZNA.......................................................................................................265 XIX. Spis tabel........................................................................................................................................................269 XX. Spis rysunków..................................................................................................................................................269 XXI. ZESTAWIENIE WYKORZYSTANYCH ŹRÓDEŁ....................................................................................................269 XXII. Spis załączników............................................................................................................................................270
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 7 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
I. WNIOSKI Z PRZEPROWADZONEJ ANALIZY - PODSUMOWANIE I.1.
OMÓWIENIE PODSTAWOWYCH WYNIKÓW STUDIUM
I.1.1. OPIS PROJEKTU Projekt Internet Dla Mazowsza, to przedsięwzięcie inwestycyjne, które ma na celu niwelowanie różnic w dostępie do Internetu powodujących nierównomierny rozwój regionu. Projekt koncentruje się na „białych obszarach NGA” (tj. obszarach, na których obecnie nie ma infrastruktury NGA, a inwestorzy prywatni nie planują inwestycji w taką infrastrukturę w ciągu najbliższych trzech lat). Zapewnienie operatorom telekomunikacyjnym dostępu do subsydiowanej infrastruktury szkieletowej i dystrybucyjnej stworzy zachęty do inwestycji w segmenty NGA ostatniej mili, a budowa w wybranych miejscowościach sieci NGA z dostępem do budynków stworzy zachęty do wdrażania i świadczenia zaawansowanych usług elektronicznych wymagających bardzo szybkiego dostępu do Internetu. Drugim celem projektu jest umożliwienie korzystania z nowej sieci, aby wyeliminować „przepaść cyfrową” w zakresie tradycyjnych podstawowych usług szerokopasmowych na obszarach, na których obecnie nie ma odpowiedniej infrastruktury szerokopasmowej. Projekt stanowi fundamentalną podstawę prowadzonych w województwie działań zmierzających do zbudowania społeczeństwa informacyjnego, tj. zapewnia dostęp do narzędzi, dzięki którym można aktywnie uczestniczyć w społeczeństwie informacyjnym. Realizacja jednej z największych regionalnych sieci szerokopasmowych w Polsce zapewni możliwość dostępu do usług teleinformatycznych świadczonych drogą elektroniczną dla mieszkańców, przedsiębiorstw i podmiotów publicznych na Mazowszu w obszarach wykluczenia cyfrowego i jednocześnie odpowiada na wyzwania Europejskiej Agendy Cyfrowej – dzięki tej inwestycji cyfrowo wykluczeni do tej pory mieszkańcy Mazowsza uzyskają dostęp do szerokopasmowego Internetu. Rozszerzenie zasięgu szerokopasmowych sieci i usług NGA na obszary, na których operatorzy prywatni nie widzą w najbliższej przyszłości komercyjnego interesu w inwestycjach, prowadzi do realizowania przez władze województwa rzeczywistych celów spójności i rozwoju gospodarczego, które są zgodne z Europejską Agendą Cyfrową oraz wytycznymi wspólnotowymi w sprawie sieci szerokopasmowych. Projekt objęty jest zasadami pomocy publicznej i został pozytywnie notyfikowany w Komisji Europejskiej (decyzja nr SA.33473 (2012/N); „decyzja Komisji w sprawie pomocy publicznej”). Komisja uznała pomoc publiczną za zgodną ze wspólnym rynkiem, a w odniesieniu do Projektu potwierdziła zasadność jego realizacji oraz prokonkurencyjny charakter. W ramach Projektu przewiduje się na obszarze Województwa zbudowanie przede wszystkim sieci szkieletowej i dystrybucyjnej o długości ok. 3640 km (oraz wydzierżawienie 40km sieci w formule IRU), 42 węzłach szkieletowych, 4 węzłach technicznych, 308 węzłach dystrybucyjnych. Ponadto, w wybranych 33 miejscowościach przewidziano budowę sieci NGA z dostępem do budynków, stanowiącej przedłużenie sieci dystrybucyjnej, jednakże bez przyłączenia lokali użytkowników końcowych (nie obejmuje infrastruktury „ostatniej mili” w budynku do lokali użytkowników końcowych). Wybudowana w ramach Projektu sieć światłowodowa stworzy odpowiedni efekt zachęty dla operatorów komercyjnych do budowania infrastruktury „ostatniej mili” (sieci dostępowych, przyłączających użytkowników końcowych) z własnych środków lub przy wykorzystaniu środków publicznych z komplementarnych programów i działań. W ramach segmentu NGA w wybranych 33 miejscowościach, w ramach dostępnego budżetu, zostanie przyłączona do sieci światłowodowej zdecydowana większość budynków, a pozostałę będą w zasięgu zlokalizowanych w tych miejscowościach węzłów dystrybucyjnych NGA. Dokładna liczba przyłączonych budynków będzie wynikiem procedury wyboru Operatra Infrastruktury oraz prac projektowych, na potrzeby
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 8 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA analizy popytu założono penetrację usługami NGA na poziomie 60%. Tam operatorzy ostatniej mili budować będą wewnętrzne sieci dostępowe i oferować usługi klientom końcowym. Kryteria wyboru budynków do podłączenia: W pierwszej kolejności brane pod uwagę do podłączenia będą budynki wielorodzinne oraz budynki administracji publicznej i siedziby przedsiębiorstw, bowiem pozwalają osiągnąć w największym stopniu cele projektu. Przy podłączaniu budynków jednorodzinnych brana pod uwagę będzie efektywność ekonomiczna. Ponadto, uwzględniane będą informacje o istniejących sieciach podstawowego dostępu do Internetu i rodzaju oraz warunkach oferowanych usług. Wyłączone z interwencji w ramach projektu IDM mogą być w szczególności budynki na obszarach (a) znajdujących się w bezpośredniej bliskości istniejących światłowodowych węzłów dystrybucyjnych operatora komercyjnego, (b) na których występuje oferta usług podstawowego dostępu do Internetu o prędkości min. 8-10 Mb/s do użytkownika końcowego w oparciu o linie miedziane, kable koncentryczne lub w innej tradycyjnej technologii, (c) co do których, pomimo braku zgłoszenia w konsultacjach publicznych komercyjnych planów inwestycyjnych budowy sieci NGA, w najbliższej przyszłości można oczekiwać, że budowa w projekcie IDM publicznej sieci dostępowej NGA na pozostałych obszarach miejscowości stworzy zachętę dla operatorów komercyjnych także do podniesienia standardu sieci dostępowej na obszarach wyłączonych z projektu IDM.
Projekt został opracowany przy założeniu minimalizacji wpływu nowej sieci na rynek i plany inwestycyjne istniejących operatorów telekomunikacyjnych. Tam, gdzie to możliwe, nowa sieć będzie wykorzystywać istniejącą infrastrukturę w ramach własności lub dzierżawy. W ten sposób beneficjent uniknie niepotrzebnego i nieekonomicznego powielania istniejących sieci oraz zminimalizuje całkowite koszty Projektu. W trakcie postępowania dotyczącego zaprojektowania, budowy i eksploatacji infrastruktury Partner Prywatny (Operator Infrastruktury) będzie mógł wykorzystać własną infrastrukturę lub pozyskać infrastrukturę osób trzecich, jeżeli będzie to racjonalne ekonomicznie. Do zaprojektowania, wybudowania i eksploatacji sieci IDM wyłoniony zostanie Operator Infrastruktury. Aby zminimalizować kwotę pomocy, wybór zostanie przeprowadzony w trybie otwartej procedury przetargowej (tj. dialogu konkurencyjnego), zgodnie z zasadami otwartości. Konkurencji i przejrzystości, określonymi w krajowych i unijnych przepisach przetargowych. Wynikiem procedury jest maksymalizacja skutku pomocy przy minimalizacji potencjalnych korzyści zapewnionych wyłonionemu operatorowi. Procedura wyboru została zaplanowana w taki sposób, by wybrać najbardziej korzystną ekonomicznie ofertę spośród tych, które zostaną złożone przez operatorów. Kryteria są zgodne z określonymi w decyzji Komisji w sprawie pomocy publicznej, a ich system został stworzony w taki sposób, aby więcej punktów w ocenie oferty uzyskał oferent wnioskujący o niższą kwotę pomocy – minimalizowanie udziału władz województwa w kosztach inwestycyjnych i operacyjnych budowy i eksploatacji IDM (wysokość płatności – co najmniej 65%), przy utrzymaniu podobnych lub identycznych warunków jakości (inne kryteria jakościowe i ekonomiczne – waga 0-35%). Wybrany Operator Infrastruktury będzie zobowiązany oferować usługi hurtowe i dostęp do sieci IDM innym operatorom w sposób otwarty, przejrzysty i niedyskryminujący przez okres minimum 7 lat. Usługi hurtowe będą obejmować aktywny dostęp poprzez zapewnienie usług transmisyjnych, a także dostęp pasywny poprzez zapewnienie dostępu do usług dzierżawy ciemnych włókien i kanalizacji kablowej. W zakresie sieci NGA przewidziane jest skuteczne i pełne uwolnienie wszystkich rodzajów dostępu sieciowego, jakim mogą być zainteresowani operatorzy, na zasadzie otwartego dostępu hurtowego, a zbudowana sieć NGA będzie neutralna pod względem technologicznym i będzie wspierała zarówno sieci typu „punkt-punkt”, jak i „punktwielopunkt”. Na sieci IDM będą świadczone usługi hurtowe dla operatorów ostatniej mili, a w szczególności: •
dzierżawa kanalizacji kablowej (w zakresie w jakim kanalizacja zostanie wybudowana lub pozyskana w ramach wykorzystania infrastruktury istniejącej), w tym w sieci NGA,
•
dzierżawa ciemnych włókien, w tym w sieci NGA,
•
usługa kolokacji w węzłach szkieletowych i dystrybucyjnych, w tym w sieci NGA,
•
dzierżawa „jasnych” włókien (lambda) , w tym w sieci NGA, Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 9 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
usługi transmisyjne w najpopularniejszych protokołach MPLS oraz Ethernet,
•
usługa hurtowego dostępu do sieci Internet.
Środek zapobiega zakłócaniu konkurencji, ponieważ wybrany Operator Infrastruktury nie może świadczyć usług na rynku niższego szczebla, tym samym nie będzie miał strategicznej zachęty do odmowy dostępu do przepustowości hurtowej niektórym przedsiębiorcom detalicznym. Ceny usług hurtowych będą oparte na benchmarkach, zgodnie z decyzją Komisji w sprawie pomocy publicznej. RYSUNEK NR. 1. MAPA PRZEBIEGU SIECI IDM
Źródło: opracowanie własne
Projekt jest odpowiedzią na stwierdzone poważne niedostatki infrastrukturalne ze strony operatorów komercyjnych oferujących usługi szerokopasmowe, jak również ze względu na braki konkurencji skutkujące wysokimi cenami i nieodpowiednimi usługami. Okoliczności te zostały szczegółowo zbadane w toku inwentaryzacji, opisane oraz ocenione w decyzji Komisji w sprawie pomocy publicznej. Głównym powodem niskiego dostępu do usług szerokopasmowych na obszarach objętych Projektem jest przede wszystkim fizyczny brak wystarczającej światłowodowej szerokopasmowej infrastruktury dystrybucyjnej oraz infrastruktury „ostatniej mili”. Nowa sieć IDM pozwoli na zlikwidowanie przepaści infrastrukturalnej na terenie regionu i stworzy zachętę do budowy infrastruktury „ostatniej mili”. Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 10 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA W celu zdefiniowania zakresu projektu, przeprowadzono analizę obszarów interwencji i podzielono je na obszary czarne, szare i białe, zgodnie z wytycznymi wspólnotowymi w sprawie wsparcia sieci szerokopasmowych. Aby dodatkowo wydzielić obszary kwalifikujące się do wsparcia, wprowadzono dalszy podział na obszary z możliwością zapewnienia dostępu do usług związanych z NGA (przy zastosowaniu łączy o przepustowości nie mniejszej niż 30 Mb/s), tj. na obszary czarne NGA, szare NGA oraz białe NGA. Na podstawie szczegółowej inwentaryzacji istniejącej infrastruktury oraz badania planów inwestycyjnych operatorów komercyjnych, a także konsultacji publicznych, stwierdzono, że obecna sytuacja pod względem infrastruktury dostępu szerokopasmowego wygląda bardzo negatywnie i przedstawia się następująco: •
99,10 % miejscowości to obszary białe NGA,
•
82% miejscowości to obszary białe podstawowe,
•
13% miejscowości to obszary szare podstawowe, w których występuje niedostatek konkurencji w sferze dostępu do Internetu.
Oczekuje się, że w wyniku realizacji Projektu 93,9% ludności województwa znajdzie się w zasięgu podstawowej infrastruktury szerokopasmowej, co oznacza wzrost o blisko 14,9% w porównaniu z obecną wartością (tj. 79,0%). Analogicznie, odsetek osób z dostępem do usług NGA wzrośnie z 59,6% do 67,3%, co oznacza wzrost o 7,7%. Jednocześnie dzięki realizacji w ramach Projektu także sieci NGA z dostępem do budynków aż 3,7% (ok. 202 000) osób będzie miało zapewnione przyłączenie infrastruktury publicznej do budynku. Po zakończeniu Projektu ok. 6,1% mieszkańców regionu w dalszym ciągu pozostanie na obszarach białych, pozbawionych dostępu do łączy szerokopasmowych szybszych niż 2 Mb/s, ale wynika to z ograniczeń budżetu Projektu oraz z braku ekonomicznego uzasadnienia dla włączenia na tym etapie w zakres inwestycji wszystkich, nawet najbardziej odległych obszarów. W każdym razie Projekt jest zgodny z celami osi priorytetowej Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego. Można też zakładać, że pozostałe obszary dotknięte wykluczenie, cyfrowym będą objęte interwencją w kolejnym okresie programowania. Beneficjentem dofinansowania jest Samorząd Województwa Mazowieckiego i będzie on właścicielem wybudowanej sieci. Za realizację projektu odpowiedzialna jest Samorządowa Spółka – Agencja Rozwoju Mazowsza S.A., w której 100% udziałów ma Samorząd Województwa Mazowieckiego. Samorząd Województwa Mazowieckiego powierzył Agencji Rozwoju Mazowsza S.A. funkcję Menadżera Projektu/ Inżyniera Kontraktu. ARM S.A. jest spółką in-house Samorządu Województwa Mazowieckiego i zadania w Projekcie zostały jej powierzony jako zamówienia wewnętrzne, poza procedurami zamówień publicznych. Prawidłowość tych działań oraz status „in-house” potwierdził Prezes Urzędu Zamówień Publicznych w piśmie z dnia 13.03.2012 r. Projekt będzie realizowany w określonym w decyzji Komisji w sprawie pomocy publicznej modelu alternatywnym (DBO – model jednoetapowy), w którym w jednym postepowaniu zostanie wyłoniony podmiot odpowiedzialny za zaprojektowanie, budowę i eksploatację powstałej infrastruktury. Czas trwania umowy pomiędzy władzami województwa a Operatorem Infrastruktury zostanie ostatecznie ustalony w wyniku odpowiedniej procedury wyboru i będzie wynosił od 7 do 20 lat. TABELA NR. 1. WĘZŁY PLANOWANE DO BUDOWY SIECI SZEROKOPASMOWEJ Budowa węzłów
J.M.
Liczba
Węzły sieci szkieletowej
szt.
42
Węzły techniczne
szt.
4
Węzły sieci dystrybucyjnej
szt.
3081
1
Lokalizacja 42 węzłów szkieletowych jest wspólna z węzłami dystrybucyjnymi – w takich węzłach będą urządzenia warstwy szkieletowej i dystrybucyjnej. Z tych powodów we wskaźnikach oraz nakładach rzeczowych uwzględnia się budowę 308 węzłów (+4 węzłów technicznych), a urządzenia dla 350 węzłów (+4 węzłów technicznych).
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 11 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Liczba węzłów łącznie
szt.
354
Źródło: opracowanie własne
TABELA NR. 2. DŁUGOŚĆ BUDOWANEJ SIECI SZKIELETOWEJ I DYSTRYBUCYJNEJ PROJEKTU IDM Budowa sieci światłowodowej
J.M.
Liczba
Budowa sieci szkieletowej
Km
542
2
Budowa sieci współbieżnej (szkieletowa i dystrybucyjna), w tym:
Km
Długość sieci szkieletowej – 1385 km
1385
Długość sieci dystrybucyjnej – 1385 km Budowa sieci dystrybucyjnej Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza)
3
SUMA BUDOWA SIECI SZKIELETOWEJ I DYSTRYBUCYJNEJ
4
Dzierżawa sieci IRU SUMA IRU W SIECI SZKIELETOWEJ I DYSTRYBUCUJNEJ Kable światłowodowe sieci szkieletowej i dystrybucyjnej
5
Rozszerzenie sieci dystrybucyjnej na segment sieci NGA z dostępem do budynku (w 33 miejscowościach) 6
Km
713
Km
1000
Km
3640
Km
40
Km
40
Km
5075
Km
ok. 12507
Źródło: opracowanie własne
Wybudowana w ramach projektu sieć szkieletowa i dystrybucyjna będzie spełniać wymogi sieci NGN, a dodatkowo w 33 miejscowościach będzie segment sieci NGA z dostępem do budynków. Powstała sieć będzie otwarta dla wszystkich przedsiębiorców telekomunikacyjnych oferującym usługi teleinformatyczne, za pośrednictwem sieci, odbiorcom końcowym. Przedsiębiorcy telekomunikacyjni będą mogli budować własne sieci dostępowe na terenach, które dotychczas były nieatrakcyjne ze względów ekonomicznych dla rozbudowy sieci szerokopasmowej. Projekt Internet Dla Mazowsza zakłada uzupełnienie infrastruktury teleinformatycznej operatorów działających w Województwie Mazowieckim – nie dubluje jej. Powstała sieć zostanie wybudowana zgodnie z zasadą otwartości i neutralności technologicznej tj. nie faworyzuje żadnej technologii i będzie otwarta dla wszystkich operatorów, jednak z uwagi na potrzebę zachowania dużej skalowalności sieci optymalnym rozwiązaniem technologicznym będzie sieć z okablowaniem światłowodowym. Zgodnie z decyzją Komisji w sprawie pomocy publicznej, Głównym celem projektu jest zatem budowa sieci szkieletowej i dystrybucyjnej na rzecz sieci NGA i zaspokojenie wzrastającego zapotrzebowania ludności i przedsiębiorstw na usługi nowej generacji. Na obecnym etapie rozwoju technologii telekomunikacyjnych nie ma innego medium transmisyjnego dla tego typu sieci niż łącza światłowodowe.8 Dlatego też w Projekcie przewiduje się budowę sieci w oparciu o łącza światłowodowe. 2
W ramach Projektu zakłada się budowę sieci IDM, a dzierżawę na zasadach IRU jedynie w odniesieniu do 40 km sieci. Proporcje te mogą jednak ulec zmianie w wyniku procedury wyboru Operatora Infrastruktury i zapewnienia możliwości wykorzystania istniejącej infrastruktury własnej oraz podmiotów trzecich, tam gdzie to jest ekonomicznie uzasadnione, w celu minimalizowania pomocy i unikania zbędnego dublowania infrastruktury. 3 „Przyłącza” to odcinki sieci dystrybucyjnej pomiędzy węzłami dystrybucyjnymi (tj. ostatnie odcinki sieci dystrybucyjnej, nie połączone bezpośrednio z węzłem szkieletowym). 4 Budowa dotyczy kanalizacji kablowej i ułożenia w niej kabli światłowodowych. 5 Długość kabli światłowodowych jest dłuższa niż kanalizacja kablowa ze względu na odcinki współbieżne, które przy kanalizacji są liczone jednokrotnie. Pojęcie kabli światłowodowych w tym przypadku jest używane umownie, bowiem na odcinkach współbieżnych może to być jeden kabel zawierający odpowiednią liczbę włókien przewidzianych zarówno dla warstwy szkieletowej, jak i dystrybucyjnej. 6 Segment ten nie obejmuje infrastruktury „ostatniej mili”, bowiem w ramach Projektu łącze światłowodowe jest doprowadzane jedynie do budynku, a w budynkach przewidziane zostanie wystarczająco dużo miejsca dla przynajmniej trzech operatorów ostatniej mili, którzy będą korzystać z sygnału optycznego i przekazywać go dalej użytkownikom końcowym za pomocą wybranego przez siebie sposobu technologicznego. 7 Na obecnym etapie, tj. przed wyborem Operatora Infrastruktury i dokładnym określeniem w ofercie sposobu oraz zakresu budowy segmentu sieci NGA w wybranych 33 miejscowościach, bardzo trudno jest określić długość kanalizacji kablowej i ułożonej w niej sieci światłowodowej w ramach tego segmentu. Wynika to między innymi z braku szczegółowych danych, ale przede wszystkim z braku możliwości ustalenia stopnia wykorzystania istniejącej infrastruktury, zwłaszcza kanalizacji kablowej, która w tych miejscowościach występuje. Na obecnym etapie długość sieci NGA w tym segmencie może być określona bardzo wstępnie i w zasadzie na podstawie budżetu aktualnie przewidzianego na ten segment w Projekcie (tj.54 008 808,00 PLN), czyli kwoty pozostałej po odjęciu nakładów szacowanych do poniesienia na budowę sieci szkieletowej i dystrybucyjnej. Ten udział segmentu sieci NGA w budżecie Projektu może jednak ulec zmianie, bowiem Operator Infrastruktury będzie miał łączne zadanie wybudowania całości sieci IDM. Zmiana dostępnych środków będzie miała oczywiście przełożenie na długość segmentu sieci NGA z dostępem do budynków. 8 „Sieci NGA to sieci dostępowe, które składają się w całości lub częściowo z elementów optycznych i które mogą zapewnić świadczenie usług szerokopasmowego dostępu o wyższych parametrach (takich jak wyższa przepustowość) w porównaniu z usługami świadczonymi za pomocą istniejących sieci z przewodów miedzianych” (pkt 53 Wytycznych wspólnotowych). Ponadto w przypisie nr 60 do ww. akapitu Komisja Europejska wskazuje, że „na obecnym
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 12 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Co do innych urządzeń przewiduje się wybór technologii w oparciu o założenie techniczne i w postępowaniu na udzielenie zamówienia publicznego żadna technologia nie zostanie z góry wykluczona. W konsekwencji usługi świadczone na rynku hurtowym będą umożliwiały połączenie z siecią szkieletową w dowolnej technologii, którą użytkownicy będą chcieli wykorzystać na potrzeby swojej infrastruktury dostępowej. Topologia sieci: Optymalnym, rekomendowanym rozwiązaniem topologii dla sieci Internet Dla Mazowsza analizowanym w studium wykonalności jest typologia wielopierścieniowa oparta na strukturze pierścienia dwuwłóknowego. Schemat sieci został przedstawiony poniżej: RYSUNEK NR. 2. ROZMIESZCZENIE WĘZŁÓW SZKIELETOWYCH W SIECI IDM
Źródło: opracowanie własne
Powyżej przedstawiona infrastruktura zakłada wybudowanie sieci światłowodowej w oparciu o dwie warstwy: szkieletową i dystrybucyjną, a w 33 miejscowościach także rozszerzenie sieci dystrybucyjnej o segment sieci NGA z dostępem do budynków. Warstwę szkieletu sieci tworzą węzły szkieletowe, wraz z łączącymi je elementami pasywnymi, które składają się z:
etapie rozwoju technologicznego i przy obecnej sytuacji na rynku wydaje się, że ani technologie sieci satelitarnej, ani komórkowej nie są w stanie zapewniać bardzo dużych prędkości w symetrycznych usługach szerokopasmowych”.
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 13 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
części pasywnej – pomieszczeń węzłów szkieletowych, wraz z instalacjami niezbędnymi do zapewnienia bezpiecznej i nieprzerwanej pracy urządzeń aktywnych sieci szkieletowej, kanalizacji kablowej, kabli światłowodowych oraz pasywnego sprzętu światłowodowego;
•
części aktywnej – urządzeń aktywnych sieci szkieletowej.
Sieć szkieletowa ma za zadanie: •
połączenie z sieciami krajowymi i międzynarodowymi poprzez punkty styku;
•
transport ruchu w szkielecie sieci;
•
agregację ruchu z warstwy dystrybucyjnej.
Warstwę dystrybucyjną sieci tworzą węzły dystrybucyjne wraz z elementami pasywnymi, które łączą je pomiędzy sobą lub z węzłami szkieletu sieci. Warstwa dystrybucyjna sieci składa się z: •
części pasywnej – pomieszczeń punktów dystrybucyjnych wraz z instalacjami niezbędnymi do zapewnienia bezpiecznej i nieprzerwanej pracy urządzeń aktywnych sieci szkieletowej, kanalizacji kablowej, kabli światłowodowych oraz pasywnego sprzętu światłowodowego;
•
części aktywnej – urządzeń aktywnych warstwy dystrybucyjnej.
W ramach projektu powstanie Centrum Zarządzania Siecią, wyposażone w odpowiednia infrastrukturę pasywną (przełączniki, okablowanie itp.) oraz aktywną (systemy zarządzania, oprogramowanie itp.) wraz z wyposażeniem zabezpieczającym. Rolą warstwy dystrybucyjnej jest agregacja ruchu z sieciach dostępowych oraz zapewnienie punktu styku IDM z infrastrukturą „ostatniej mili” operatorów komercyjnych. Dla warstwy szkieletowej sieci planuje się zastosowanie topologii pierścienia. Sieć budowana w tej topologii, w połączeniu z nowoczesnymi urządzeniami agregującymi ruch, umożliwia optymalizację i łatwe zarządzanie ruchem w sieci, warstwa dystrybucyjna budowana będzie w topologii drzewa. Jako medium transmisyjne rekomendowany jest światłowód jednomodowy, zaś zalecany sposób transmisji to transmisja bez wykorzystania zwielokrotnienia falowego w sieci dystrybucyjnej oraz ze zwielokrotnieniem falowym DWDM w sieci szkieletowej. Jako protokół transmisyjny zakłada się wykorzystanie MPLS. Zakres robót obejmuje wykonanie projektu sieci szerokopasmowej na terenie Województwa Mazowieckiego oraz budowy w postaci kanalizacji kablowej (teleinformatycznej) dla światłowodów, budowy węzłów światłowodowych szkieletowych i dystrybucyjnych oraz segmentu sieci NGA z dostępem do budynków, adaptacja dzierżawionych pomieszczeń na węzły sieci IDM.
I.1.2. CEL PROJEKTU Głównym celem projektu jest zapewnienie mieszkańcom, przedsiębiorstwom, organom rządowym i jednostkom administracji publicznej możliwości dostępu do wybranego operatora łączności elektronicznej i wybranej platformy technologicznej oraz dostępu do usług dostarczanych w ramach sieci NGA w obszarach wykluczenia cyfrowego. Projekt koncentruje się na „białych obszarach NGA” (tj. obszarach, na których obecnie nie ma infrastruktury NGA, a inwestorzy prywatni nie planują inwestycji w taką infrastrukturę w ciągu najbliższych trzech lat). Zapewnienie operatorom telekomunikacyjnym dostępu do subsydiowanej infrastruktury szkieletowej i dystrybucyjnej stworzy zachęty do inwestycji w segmenty NGA ostatniej mili. Drugim celem projektu jest umożliwienie korzystania z nowej sieci, aby wyeliminować „przepaść cyfrową” w zakresie tradycyjnych podstawowych usług szerokopasmowych na obszarach, na których obecnie nie ma odpowiedniej infrastruktury szerokopasmowej.
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 14 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Infrastruktura IDM będzie dostępna również dla administracji publicznej zgodnie z przepisami dotyczącymi zamówień publicznych. Pozwoli to wdrożyć ogólnie dostępne usługi elektroniczne (w tym zwłaszcza administracji elektronicznej, edukacji elektronicznej i e-zdrowia) i korzystać z nich. Szerokopasmowy dostęp pozwoli wyrównać różnice w lokalizacji przedsiębiorstw i przyczyni się do wzmocnienia roli obszarów peryferyjnych w województwie mazowieckim. Projekt ma na celu zainicjowanie działań, które spowodują wyrównanie szans rozwojowych w miejscach, gdzie przeprowadzona będzie interwencja, pozwoli to na zwiększenie świadomości ludności z zakresu wiedzy społeczeństwa informacyjnego (SI) oraz podniesienie konkurencyjności gospodarczej w skali województwa oraz całego kraju.
I.1.3. WSKAŹNIK PROJEKTU Podczas realizacji mierzone będą wskaźniki produktu, obrazujące stan zaawansowania projektu: •
liczba węzłów dostępowych umożliwiających dostęp do sieci szerokopasmowej –308 szt.
•
długość wybudowanej sieci Internetu szerokopasmowego – 3640 km.
Wskaźnikami Rezultatu projektu będzie możliwość uzyskania dostępu Internetu szerokopasmowego do roku 2014 dla: •
liczby osób – 1 214 000
•
liczba MŚP, które uzyskały możliwość dostępu do Internetu – 200
będących w zasięgu oddziaływania wybudowanych węzłów sieci szerokopasmowej projektu Internet Dla Mazowsza.
I.1.4. ZAŁOŻENIA INSTYTUCJONALNE I ORGANIZACYJNE Beneficjent - Samorząd Województwa Mazowieckiego reprezentowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego, budując Społeczeństwo Informacyjne na Mazowszu zgodnie z wytycznymi zawartymi w Strategii e-Rozwoju Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013, w odpowiedzi na zbadane zapotrzebowanie mieszkańców Mazowsza oraz trudności, jakie napotykają jednostki samorządu terytorialnego, planuje zrealizować projekt budowy sieci szerokopasmowej na terenie województwa. Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego jest wojewódzką samorządową jednostką organizacyjną działającą w formie jednostki budżetowej, przy pomocy, której Zarząd i Marszałek Województwa wykonują swoje zadania i kompetencje niezastrzeżone na rzecz Sejmiku i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Zapewnia on skuteczną realizację zadań przypisanych Marszałkowi Województwa, Zarządowi Województwa oraz Sejmikowi Województwa przez dostarczanie najwyższej, jakości usług publicznych, celowe i efektywne gospodarowanie powierzonymi środkami, tak, aby maksymalizować wartość dla obywateli na terenie Województwa. Podstawowym zadaniem Samorządu Województwa jest określenie strategii rozwoju województwa, a także prowadzenie polityki rozwoju województwa. Do zadań Samorządu Województwa leżących w kompetencjach Marszałka lub Zarządu i realizowanych przy pomocy Urzędu Marszałkowskiego należą w szczególności sprawy z zakresu: edukacji publicznej, ochrony zdrowia, ochrony środowiska i modernizacji terenów wiejskich, gospodarki wodnej, kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego, drogownictwa i transportu, sportu i turystyki. Samorząd Województwa posiadając osobowość prawną dysponuje mieniem wojewódzkim oraz prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie budżetu. Ponadto Samorząd Województwa realizuje zadania w zakresie: promocji Województwa i współpracy zagranicznej, rozwoju
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 15 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA regionalnego, a także obronności i bezpieczeństwa publicznego, kontroli finansowej i audytu wewnętrznego oraz od 2004 roku zadania dotyczące absorpcji funduszy europejskich. W granicach województwa mazowieckiego funkcjonują: •
42 powiaty, w tym 5 grodzkich i 37 ziemskich;
•
314 gmin, w tym 35 miejskich, 50 miejsko-wiejskich oraz 229 wiejskich.
Mimo, iż osoby zamieszkujące na terenie województwa tworzą aż trzy odrębne wspólnoty samorządowe, tj. samorząd gminny, samorząd powiatowy oraz samorząd województwa, każda z nich funkcjonuje samodzielnie i niezależnie, a ich samodzielność podlega ochronie prawnej. Organy Samorządu Województwa działają na podstawie i w granicach określonych prawem, wykonując określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, dysponując mieniem wojewódzkim oraz prowadząc samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie budżetu. Do zakresu działania Samorządu Województwa Mazowieckiego należy wykonywanie zadań publicznych o charakterze wojewódzkim, niezastrzeżonych ustawami na rzecz organów administracji rządowej. Planowany do realizacji projekt nie narusza powyższego zapisu. Beneficjentami pośrednimi projektu będą podmioty publiczne, prywatne oraz ludność zamieszkująca Województwo Mazowieckie, które uzyskają możliwość dostępu do sieci szerokopasmowej. Beneficjentem bezpośrednim projektu będą w szczególności operatorzy, świadczący usługi telekomunikacyjne na terenie objętym projektem, którym zostanie stworzona możliwość korzystania z powstającej sieci i świadczenia usług użytkownikom końcowym. Beneficjentem projektu Internet dla Mazowsza jest Samorząd Województwa Mazowieckiego. Za realizację projektu na terenie województwa będzie odpowiedzialny Departament Rolnictwa i Modernizacji Terenów Wiejskich będący jednostką organizacyjną Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie. Mając na uwadze, iż Departament Rolnictwa i Modernizacji Terenów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego nie specjalizuje się w przygotowaniu i realizacji projektów z dziedziny telekomunikacji, podmiotem wspomagającym prace Departamentu będzie Inżyniera Kontraktu.
I.1.5. SKRÓCONA ANALIZA FINANSOWA Opracowana analiza dla projektu kluczowego Internet dla Mazowsza, znajdującego się w Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych dla RPO WM 2007-2013, została oparta na „Wytycznych w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód” zatwierdzonych 27 września 2011 roku przez Ministra Rozwoju Regionalnego. W obszarze założeń makroekonomicznych poniższa analiza oparta została na dokumencie „Warianty rozwoju gospodarczego Polski (wersja z 19 lipca 2011 r.)”. Analiza została sporządzona w oparciu o metodologię zdyskontowanych przepływów środków pieniężnych, zwanej Discounted Cash Flow (DCF) oraz analizę finansową przeprowadzono z punktu widzenia zarówno samorządu województwa – właściciela infrastruktury, jak i podmiotu gospodarczego (Operator Infrastruktury). Dodatkowo sporządzono analizę skonsolidowaną dla projektu. Punktem wyjścia do oszacowania nakładów inwestycyjnych była analiza techniczna, która określiła optymalny wariant realizacji projektu (brano pod uwagę m.in.: obciążenia finansowe samorządu województwa i Operatora Infrastruktury, wysokość budżetu projektu, realizację wskaźników projektu). Beneficjent określił nakłady inwestycyjne bazując na wiedzy eksperckiej, własnym doświadczeniu (realizacja licznych projektów we własnym zakresie lub zlecenie jednostkom podległym) oraz na porównaniu cen obowiązujących na rynkach danych usług. W okresie realizacji projektu zaplanowane zostały następujące działania inwestycyjne i organizacyjne:
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 16 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
Prace przygotowawcze (przygotowanie studium wykonalności, Programu Funkcjonalno-Użytkowego, inwentaryzacji),
•
Budowa sieci światłowodowej,
•
Centrum Zarządzania Siecią – koszty związane z budową i wyposażeniem CZS,
•
Adaptacja lokalizacji węzłów
•
Węzły szkieletowe – sprzęt aktywny,
•
Węzły dystrybucyjne – sprzęt aktywny,
•
Koszt budowy sieci NGA – budowa sieci nowej generacji (doprowadzenie sieci światłowodowej do budynku )
•
Pozostałe koszty projektu (zarządzanie projektem, obsługa prawna, audyt zewnętrzny, promocja projektu itp.).
W sumie nakłady inwestycyjne brutto projektu wyniosą 493 339 399,69 zł. Koszty kwalifikowalne, zgodnie z Zasadami kwalifikowania wydatków w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013, wynoszą 401 105 203,00 zł. Koszty niekwalifikowalne wynoszą 92 234 196,69 zł. Poniżej tabela pokazująca koszty kwalifikowalne projektu w podziale na poszczególne lata ponoszenia nakładów inwestycyjnych. TABELA NR. 3. KOSZTY KWALIFIKOWALNE PROJEKTU W PODZIALE NA POSZCZEGÓLNE LATA PONOSZENIA NAKŁADÓW INWESTYCYJNYCH
Nazwa kosztorysu
NETTO
NETTO
NETTO
NETTO
NETTO
2010
2011
2012
2013
2014
SUMA
SUMA
SUMA
SUMA
SUMA
1. PRACE PRZYGOTOWAWCZE
2 000 000,00
459 000,00
0
28 890 000,00
2 414 000,00
2. BUDOWA SIECI ŚWIATŁOWODOWEJ
0
0
0
80 860 000,00
171 440 000,00
3. CENTRUM ZARZĄDZANIA SIECIĄ
0
0
0
5 090 000,00
1 850 000,00
4. ADAPTACJA POMIESZCZEŃ WĘZŁÓW
0
0
0
3 184 000,00
3 161 500,00
5. WĘZŁY SZKIELETOWE SPRZĘT AKTYWNY
0
0
0
37 859 821,00
5 301 660,00
0
0
0
1 042 960,00
1 642 662,00
0
0
0
17 563 840,00
26 345 760,00
0
2 332 100,00
3 918 584,00
3 675 684,00
2 073 632,00
2 791 100,00
3 918 584,00
178 166 305,00
214 229 214,00
6. WĘZŁY DYSTRYBUCYJNE SPRZĘT AKTYWNY 7. BUDOWA SIECI NGA 8. POZOSTAŁE KOSZTY PROJEKTU RAZEM
2 000 000,00
Źródło: opracowanie własne
Koszty całkowite projektu pt. Internet dla Mazowsza docelowo dofinansowane będą w 69,11% z funduszy europejskich. Pozostałe 30,89% kosztów całkowitych dofinansowane będą ze środków publicznych. Poziom dofinansowania wyniesie 85% wartości kosztów kwalifikowalnych. Poniższa tabela pokazuje strukturę źródeł finansowania projektu. TABELA NR. 4. STRUKTURA ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA PROJEKTU Nakłady na realizację projektu Suma kosztów brutto
Rok 2010 2 440 000,00
Rok 2011 3 433 053,00
Rok 2012 4 819 858,32
Rok 2013 219 144 555,15
Rok 2014 263 501 933,22
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 17 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Suma kosztów netto VAT razem Koszty całkowite Koszty niekwalifikowalne Koszty kwalifikowalne
2 000 000,00
2 791 100,00
3 918 584,00
178 166 305,00
214 229 214,00
440 000,00
641 953,00
901 274,32
40 978 250,15
49 272 719,22
2 440 000,00
3 433 053,00
4 819 858,32
219 144 555,15
263 501 933,22
440 000,00
641 953,00
901 274,32
40 978 250,15
49 272 719,22
2 000 000,00
2 791 100,00
3 918 584,00
178 166 305,00
214 229 214,00
Źródła finansowania kosztów całkowitych [PLN] Rok 2010
Rok 2011
Rok 2012
Rok 2013
Rok 2014
2 440 000,00
3 433 053,00
4 819 858,32
40 978 250,15
49 272 719,67
Kredyty/pożyczki
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
Budżet Państwa
0,00
0,00
0,00
0,00
51 456 096,00
EFRR
0,00
0,00
0,00
178 166 305,00
162 773 117,55
2 440 000,00
3 433 053,00
4 819 858,32
219 144 555,15
263 501 933,22
Środki własne
RAZEM
Struktura finansowania kosztów całkowitych [%] Rok 2010
Rok 2011
Rok 2012
Rok 2013
Rok 2014
100,00%
100,00%
100,00%
18,70%
18,70%
Kredyty/pożyczki
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
Budżet Państwa
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
19,53%
EFRR
0,00%
0,00%
0,00%
81,30%
61,77%
100,00%
100,00%
100,00%
100,00%
100,00%
Środki własne
RAZEM Źródła finansowania kosztów kwalifikowalnych [PLN]
Rok 2010
Rok 2011
Rok 2012
Rok 2013
Rok 2014
2 000 000,00
2 791 100,00
3 918 584,00
0,00
0,45
Kredyty/pożyczki
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
Budżet Państwa
0,00
0,00
0,00
0,00
51 456 096,00
EFRR
0,00
0,00
0,00
178 166 305,00
162 773 117,55
2 000 000,00
2 791 100,00
3 918 584,00
178 166 305,00
214 229 214,00
Środki własne
RAZEM Struktura finansowania kosztów kwalifikowalnych [%]
Rok 2010
Rok 2011
Rok 2012
Rok 2013
Rok 2014
100,00%
100,00%
100,00%
0,00%
Kredyty/pożyczki
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
Budżet Państwa
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
19,53%
Środki własne
EFRR RAZEM
0,00%
0,00%
0,00%
0,00%
100,00%
75,98%
100,00%
100,00%
100,00%
100,00%
95,51%
Źródło: opracowanie własne
Wśród przychodów Operatora Infrastruktury możliwych do uzyskania w wyniku eksploatacji wybudowanej sieci szerokopasmowej można wyróżnić następujące: 1.
Przychody z tytułu świadczenia usług transmisyjnych (innych niż niżej wymienione), w tym w sieci NGA
2.
Przychody z tytułu dzierżawy kanalizacji kablowej (w zakresie w jakim kanalizacja zostanie wybudowana lub pozyskana w ramach wykorzystania infrastruktury istniejącej), w tym w sieci NGA,
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 18 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA 3.
Przychody z tytułu dzierżawy ciemnych włókien światłowodowych, w tym w sieci NGA,
4.
Przychody z tytułu kolokacji w węzłach szkieletowych i dystrybucyjnych, w tym w sieci NGA,
5.
Przychody z usługi dzierżawy „jasnych” włókien (Lambdy), w tym w sieci NGA,
6.
Przychody z usługi Ethernet 1Gb,
7.
Przychody z usługi Ethernet 100Mb,
8.
Przychody z usługi MPLS 100Mb,
9.
Przychody z usług dla JST, w tym w sieci NGA.
Zgodnie z przyjętymi założeniami jedyną kategorią przychodów dla Samorządu Województwa Mazowieckiego uzyskiwanych w wyniku realizacji projektu Internet Dla Mazowsza będzie opłata za prawo do korzystania i pobierania pożytków z przedmiotu partnerstwa - infrastruktury teleinformatycznej przekazanej jako wkład własny Samorządu Województwa Mazowieckiego (dalej jako ‘czynsz dzierżawny’) płacona przez Operatora Infrastruktury. Z założeń projektu wynika, że Samorząd Województwa będzie właścicielem infrastruktury wybudowanej w projekcie, a Operator Infrastruktury będzie dzierżawcą wybudowanej sieci. Operator Infrastruktury wyłoniony w postępowaniu przetargowym odpowiadał będzie za zaprojektowanie, wybudowanie i użytkowanie powstałej sieci. Taka struktura realizacji projektu związana jest z ponoszeniem przez Operatora Infrastruktury kosztów operacyjnych, które w sposób znaczący wpływają na rentowność jego działalności w zakresie użytkowania powstałej sieci. W przypadku samorządu Województwa Mazowieckiego będącego właścicielem wybudowanej infrastruktury do głównych kosztów operacyjnych zaliczamy: amortyzację, ubezpieczenie majątku, opłata za prawo drogi. Ze względu na fakt, iż nowopowstała infrastruktura teletechniczna będzie własnością samorządu, nakłady odtworzeniowe będą również pokrywane przez samorząd. W obszarze efektywności finansowej i ekonomicznej dla projektu najważniejsze wskaźniki finansowe i ekonomiczne pokazano w poniższej tabeli.
TABELA NR. 5.PORÓWNANIE NPV DLA INWESTYCJI Wyszczególnienie
Wartość
Finansowa zaktualizowana wartość netto z inwestycji (FNPV/C)
-303 538 527
Ekonomiczna zaktualizowana wartość netto (ENPV)
332 782 024
Źródło: opracowanie własne
Przyznanie dofinansowania unijnego znacznie poprawi wskaźniki efektywności projektu, niemniej jednak w dalszym ciągu pod kątem finansowym projekt będzie przynosił straty. Dopiero analiza ekonomiczna pokazuje, że ekonomiczne korzyści projektu z nawiązką kompensują ujemne FNPV, co pozwala na uzasadnienie realizacji projektu.
I.1.6. ANALIZA EKONOMICZNA Poprzez analizę ekonomiczną, pokazującą wpływ projektu Internet dla Mazowsza na obszar społecznogospodarczy, dokonano weryfikacji czy inwestycja jest uzasadniona z ogólnospołecznego punktu widzenia pomimo przynoszenia strat pod względem finansowym. Realizacja projektu w obszarze ogólnospołecznym przyczynia się do m.in.: •
Oszczędności związane z eliminacją kosztów organizacji szkoleń stacjonarnych (e-learning),
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 19 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
Oszczędności czasu urzędników związane z możliwością załatwiania części spraw urzędowych online (e-urząd),
•
Oszczędności pracodawców związane z ograniczeniem powierzchni biurowej (dot. Telepracy pracowników),
•
Korzyści związane z możliwością handlu w sieci (e-handel),
•
Oszczędności związane z pobudzeniem konkurencji na obszarach szarych,
Przeprowadzona analiza ekonomiczna pokazuje wielkość prognozowanych korzyści społecznych, która jednoznacznie wskazuje na pełne uzasadnienie realizacji projektu. Wszystkie wskaźniki (ENPV, ERR, B/C) użyte w analizie ekonomicznej wykazały zasadność interwencji.
II. CHARAKTERYSTYKA PROJEKTU II.1.1. DEFINICJA PROJEKTU Projekt Internet Dla Mazowsza, to inwestycyjne przedsięwzięcie, które ma na celu niwelowanie różnic w dostępie do Internetu powodujących nierównomierny rozwój regionu. Projekt stanowi fundamentalną podstawę prowadzonych w województwie działań zmierzających do zbudowania społeczeństwa informacyjnego, tj. zapewnia dostęp o narzędzi, dzięki którym można aktywnie uczestniczyć w społeczeństwie informacyjnym. Realizacja jednej z największych regionalnej sieci szerokopasmowej w Polsce zapewni możliwość dostępu do usług teleinformatycznych świadczonych drogą elektroniczną dla mieszkańców, przedsiębiorstw i podmiotów publicznych na Mazowszu w obszarach wykluczenia cyfrowego i jednocześnie odpowiada na wyzwania Europejskiej Agendy Cyfrowej – dzięki tej inwestycji cyfrowo wykluczeni do tej pory mieszkańcy Mazowsza uzyskają dostęp do szerokopasmowego Internetu. Przedsięwzięcie zakłada wybudowanie pasywnej i aktywnej sieci szerokopasmowej na terenie Województwa Mazowieckiego. Światłowodowa sieć szerokopasmowa, szkieletowa i dystrybucyjna będzie spełniać wymagania sieci NGN, a w 33 wybranych miejscowościach będzie segment sieci NGA z dostępem do budynków. W ramach Projektu przewiduje się na obszarze Województwa zbudowanie przede wszystkim sieci szkieletowej i dystrybucyjnej o długości ok. 3640 km (oraz wydzierżawienie 40km sieci w formule IRU), 42 węzłach szkieletowych, 4 węzłach technicznych, 308 węzłach dystrybucyjnych. Ponadto, w wybranych 33 miejscowościach przewidziano budowę sieci NGA z dostępem do budynków, stanowiącej przedłużenie sieci dystrybucyjnej, jednakże bez przyłączenia lokali użytkowników końcowych (nie obejmuje infrastruktury „ostatniej mili”). Wybudowana w ramach Projektu sieć światłowodowa („sieć IDM”) stworzy odpowiedni efekt zachęty dla operatorów komercyjnych do budowania infrastruktury „ostatniej mili” (sieci dostępowych, przyłączających użytkowników końcowych) z własnych środków lub przy wykorzystaniu środków publicznych z komplementarnych programów i działań. Na powstałej sieci, w tym w segmencie sieci NGA, będą świadczone usługi hurtowe dla operatorów ostatniej mili, a w szczególności: •
dzierżawa kanalizacji kablowej (w zakresie w jakim kanalizacja zostanie wybudowana lub pozyskana w ramach wykorzystania infrastruktury istniejącej),
•
dzierżawa ciemnych włókien,
•
usługa kolokacji w węzłach szkieletowych i dystrybucyjnych,
•
dzierżawa „jasnych” włókien (lambda),
•
usługi transmisyjne w najpopularniejszych protokołach MPLS oraz Ethernet, Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 20 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
usługa hurtowego dostępu do sieci Internet.
Właścicielem wybudowanej Mazowieckiego.
Infrastruktury
Teleinformatycznej
będzie
Samorząd
Województwa
II.1.2. OPIS KONCEPCJI PROJEKTU Projekt zakłada budowę sieci światłowodowej, z wykorzystaniem elementów sieci już istniejących należących do operatorów telekomunikacyjnych. Uwzględniono w nim zarówno elementy pasywne (takie jak światłowody, przewody, studnie teleinformatyczne czy też lokalizacje węzłów) oraz aktywne, tak aby spełnić podstawowe założenia projektu. Sieć zgodna jest z myślą neutralności technologicznej, tak aby nie faworyzować żadnego z producentów czy też operatorów, jednocześnie nie faworyzując konkretnej technologii. Zakłada się jednak wykorzystanie przede wszystkim światłowodów jako medium transmisyjnego. Jest to podyktowane przede wszystkim możliwościami jakie niesie za sobą technologia światłowodowa oraz duża skalowalność tego rozwiązania. W ramach prac koncepcyjnych w roku 2007 rozważano budowę regionalnej sieci szerokopasmowej w czterech wariantach : 1.
Budowa sieci światłowodowej podziemnej.
2.
Budowa sieci światłowodowej opartej na podbudowie słupowej (słupy energetyczne),
3.
Budowa sieci bezprzewodowej opartej na technologii radiowej.
4.
Budowa sieci bezprzewodowej opartej na technologii satelitarnej.
Po przeanalizowaniu powyższych wariantów stwierdzono ze wariant 1 i 2 będą rekomendowane do budowy sieci regionalnej, natomiast warianty 3 i 4 zostały wykluczone ze względu na koszty wykonania i funkcjonalność sieci.
II.2. POLITYKA RZĄDOWA/REGIONALNA Koncepcja projektu Internet Dla Mazowsza jest zgodna m.in. z: •
Projekt Strategia Lizbońska, Inicjatywa i2010 - Europejskie Społeczeństwo Informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia. Budowa sieci szerokopasmowej jest w pełni zgodna celem I - Inicjatywy i2010 w zakresie rozwoju łączności szerokopasmowej. tj. budową jednolitej europejskiej przestrzeni informacyjnej zapewniającej bezpieczną łączność szerokopasmową po przystępnych cenach, bogatą i zróżnicowaną zawartość oraz usługi cyfrowe.
•
Strategia Europa 2020, Agenda cyfrowa 2020. Zgodnie z zapisami Agendy Cyfrowej wszyscy Europejczycy do 2013 r. powinni mieć dostęp do podstawowego Internetu szerokopasmowego, a do 2020 r. – do szybkiego i bardzo szybkiego Internetu szerokopasmowego (IP/10/581, MEMO/10/199 i MEMO/10/200). Zgodnie z wytycznymi przedstawionymi w strategii Europa 2020 na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu (IP/10/225) stworzenie infrastruktury szerokopasmowej w Europie jest niezbędne do zapewnienia nowych miejsc pracy i dobrobytu obywateli. Projekt wpisuje się w powyższe zapisy, z jednej strony umożliwiając mieszkańcom województwa możliwość dostępu do Internetu szerokopasmowego w obszarach białych i szarych (likwidując m.in. w pierwszym przypadku wykluczenie cyfrowe), z drugiej strony w perspektywie założeń 2020 r. buduje szkielet mogący być podwaliną przy budowie sieci NGA.
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 21 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
Rozporządzenie(WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i uchylającym rozporządzenie (WE) nr 1783/1999. Artykuł 4 w części Konwergencja Projekt wpisuje się w założenia w ramach celu Konwergencja EFRR, tj. wspieraniu zrównoważonego, zintegrowanego rozwoju gospodarczego oraz zatrudnienia na poziomie regionalnym i lokalnym poprzez mobilizowanie i wzmacnianie zdolności endogenicznych w ramach programów operacyjnych, których celem jest modernizacja i zróżnicowanie struktur gospodarczych (…) Jest to osiągane m.in. poprzez priorytet 2) społeczeństwo informacyjne, w tym rozwój infrastruktury łączności elektronicznej, (…)[oraz]poprawy dostępu do publicznych usług on-line (…).
•
Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015. Projekt wpisuje się w priorytety zapisane w Strategii m.in. wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki; poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej; budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa; rozwój obszarów wiejskich; rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej. W szczególności zaś podpunkt: infrastruktura teleinformatyczna , w którym zapisano, iż podnoszenie konkurencyjności gospodarki nie jest możliwe bez nowoczesnych technologii informatycznych i szeroko dostępnych usług sektora publicznego i biznesowego.
•
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020, Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie Internet Dla Mazowsza wpisuje się m.in. w pierwsze dwa cele szczegółowe do 2020 r., tj. wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów oraz Budowanie spójności terytorialnej oraz przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych w szczególności zaś zwiększanie dostępności i jakości usług komunikacyjnych w aspekcie upowszechniania e-usług poprzez zwiększanie dostępu do szerokopasmowego Internetu („wsparcie publiczne będzie ograniczone do tych przypadków, gdzie występuje brak rynkowej opłacalności”). Dodatkowo w celu 2 KSRR - „Spójność” dla obszarów wiejskich gdzie dostęp do technologii informatycznych jest szczególnie istotny z punktu widzenia tworzenia alternatywnych pozarolniczych miejsc pracy: zwiększenie dostępu do szerokopasmowego Internetu i e-usług, przeciwdziałanie wykluczeniu z procesów rozwojowych obszarów skrajnie peryferyjnych, Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego, integracja społeczna.
•
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013, Narodowa Strategia Spójności. Projekt jest zgodny z celem strategicznym Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia dla Polski, jakim jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. W szczególności zaś z horyzontalnym celem szczegółowym: budowa i modernizacją infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski.
•
Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla Spójności na lata 2007-2013. IDM wpisuje się w Cel 4, odpowiadający wytycznej 1.2.3 Promowanie społeczeństwa informacyjnego dla wszystkich, gdyż umożliwia zmniejszenie ilości obszarów białych na terenie województwa, tym samym stwarzając możliwość dostępu do nowo wybudowanej sieci szerokopasmowej.
•
Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego, (Proponowane kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do 2020 r., Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do roku 2013) Projekt umożliwia zapewnienie możliwości dostępu do Internetu na terenie województwa (zarówno jeśli chodzi o instytucje publiczne jak i indywidualnych użytkowników) poprzez stworzenie warunków sprawnego rozwoju oraz funkcjonowania społeczeństwa informacyjnego m.in.: szerokie wsparcie środowisk zagrożonych wykluczeniem cyfrowym poprzez identyfikowanie i likwidowanie barier(…), ekonomicznych i geograficznych powodujących wykluczenie z możliwości korzystania z technologii informacyjnych; zapewnienie powszechnego dostępu do komunikacji elektronicznej poprzez wszystkie równoprawne kanały cyfrowe – telefoniczne, radiowe i telewizyjne – przewodowe i
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 22 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA bezprzewodowe, stacjonarne i mobilne – przy wykorzystaniu wydajnych sieci szerokopasmowych nowej generacji o wysokiej przepustowości; •
Krajowy Program Reform. Projekt wpisuje się w: priorytety III i IV: wzrost innowacyjności przedsiębiorstw oraz rozwój i modernizacja infrastruktury oraz zapewnienie warunków konkurencji w sektorach sieciowych.
•
Program: Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007 – 2013. Celem strategicznym programu jest: „Wzrost innowacyjności przedsiębiorstw dla utrzymania gospodarki na ścieżce szybkiego rozwoju i dla tworzenia nowych, lepszych miejsc pracy”. Projekt wpisuje się w V kierunek działań tj. Infrastrukturę dla innowacji, obszar 4: Upowszechnienie wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych poprzez tworzenie bezpiecznych sieci i systemów informatycznych.
•
Program Cyfrowa Polska. Internet Dla Mazowsza wpisuje się w Cele programu którymi są m.in., upowszechnianie rozwoju usług szerokopasmowych do roku 2012.
•
Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013. Projekt wpisuje się w główne cele strategii w tym przypadku dla województwa tj. zlikwidowanie zjawiska wykluczenia informacyjnego w zagrożonych grupach społecznych i obszarach geograficznych [białe plamy] — sprowadzenie do poziomu marginalnego; wzrost penetracji wielokanałowego dostępu do szerokopasmowego Internetu do poziomu 90% powierzchni kraju [województwa] i co najmniej 75% populacji.
•
Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020 - projekt wpisuje się w cele strategiczne m.in. 2.3 Rozwój nowoczesnych technologii z wykorzystaniem własnego potencjału B+R w szczególności zaś wsparciu rozwoju sprawnych systemów teleinformatycznych i zapewnieniu dostępu do szerokopasmowego Internetu dla sfery publicznej i komercyjnej (…) umożliwiającego powszechny dostęp do informacji i usług elektronicznych.
•
Strategia e– Rozwoju Województwa Mazowieckiego na lata 2007–2013. IDM jest zgodny z zapisami strategii odnośnie budowy sieci szerokopasmowej na terenie województwa mazowieckiego.
•
Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007-2013 (RPO WM) Działanie 2.1 Przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu. Projekt wpisuje się w cele działania tj. przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu poprzez: wzmocnienie tworzenia społeczeństwa informacyjnego, rozwój infrastruktury łączności elektronicznej i technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Poprzez budowę szkieletowej sieci szerokopasmowej na terenie województwa.
II.3. ANALIZA PROJEKTU
OTOCZENIA
SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO
II.3.1. LOKALIZACJA PROJEKTU Mazowsze jest centralnym regionem Polski. Zajmuje ponad 11 proc. terytorium Polski i leży na skrzyżowaniu najważniejszych szlaków komunikacyjnych. Projekt będzie realizowany na terenie Województwa Mazowieckiego. Na podstawie przeprowadzonych analiz w inwentaryzacji sieci szerokopasmowej Mazowsza określono założenia do lokalizacji węzłów sieci Internet Dla Mazowsza a mianowicie: 1.
Lokalizacje węzła wg. klasyfikacji obszarów (szczegółowo w punkcie III.4),
2.
Lokalizacja w miejscowościach, które są w zasięgu jak najmniejszej liczby węzłów obecnych operatorów,
3.
Lokalizacja węzłów w miejscowościach małych.
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 23 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Na podstawie powyższych założeń zostały zlokalizowane węzły sieci szerokopasmowej projektu Internet Dla Mazowsza. Lokalizacje węzłów przedstawiono w załączniku nr 1. O Polsce mówi się często, jako o „sercu Europy”, ale określenie to należy się właśnie Mazowszu. Polska leży w centrum Europy, a Mazowsze - w centrum Polski. Województwo jest węzłowym dla Polski punktem komunikacyjnym. Tu mieści się najważniejszy polski port lotniczy - Okęcie, który obsługuje ponad 80 proc. przylatujących do Polski pasażerów. Przez Mazowsze przebiegają ważne dla europejskiej gospodarki szlaki, m.in. droga Paryż - Berlin - Warszawa - Moskwa (główna europejska oś komunikacyjna na szlaku wschód zachód), a także droga z północnego wschodu Europy do Europy Środkowej. Rozbudowana sieć drogowa i kolejowa łączy Mazowsze z pozostałymi regionami kraju. Województwo Mazowieckie w dzisiejszym kształcie zajmuje obszar ponad, 35,5 tys. km 2. Główną rzeką regionu jest Wisła z prawobrzeżnymi dopływami - Narwią i Bugiem. Głównymi miastami Mazowsza są pełniąca funkcję stolicy Polski Warszawa oraz Radom, Płock, Siedlce, Ciechanów i Ostrołęka. Mazowsze to najbardziej zróżnicowane pod kątem gospodarczym województwo w Polsce. Na Mazowszu zlokalizowana jest Warszawa (jedno z najbogatszych miast Polski) ale również gminy zajmujące czołowe pozycje w rankingu najbiedniejszych gmin. Mazowsze posiada jednak największy w Polsce potencjał gospodarczy, umożliwiający pełnienie ważnej roli wśród regionów Europy. RYSUNEK NR. 3. PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY MAZOWSZA
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 24 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
II.3.2. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE Demografia Od kilku lat Mazowsze odgrywa coraz większą rolę w gospodarce jednoczącej się Unii Europejskiej. Wymiana handlowa z krajami UE przekracza obecnie 70 proc. polskich obrotów handlowych. Polskę i jej rejony czeka w najbliższych latach szybki rozwój, m.in. dzięki funduszom strukturalnym Unii Europejskiej. Mazowsze to region kontrastów. Spośród wszystkich 379 polskich powiatów, na terenie Województwa Mazowieckiego leży powiat z najmniejszym bezrobociem (Warszawa - 2, 1%), jak i największym bezrobociem (powiat szydłowiecki - 33,1%). Problem bezrobocia poważnie dotyka także duże miasta - w Ostrołęce stopa bezrobocia wynosi 15, 3%, a w Radomiu aż 21,2%. Niskie bezrobocie - nieprzekraczające 5% - występuje jedynie w powiatach aglomeracji warszawskiej. Żaden polski region nie charakteryzuje się takimi dysproporcjami społeczno-gospodarczymi jak Województwo Mazowieckie. Mimo już dziesięcioletniego okresu funkcjonowania dużego Województwa Mazowieckiego - na licznych peryferyjnych obszarach regionu wciąż trudno dostrzec zjawisko rozprzestrzeniania się potencjału z Warszawy. Mazowsze to bogaty region, to jednak boryka się z problemami typowymi dla słabo rozwiniętych województw: bezrobociem, małą atrakcyjnością inwestycyjną czy niską, jakością infrastruktury. Poza obszarem warszawskim, Mazowsze charakteryzuje się słabo rozwiniętymi obszarami, o wskaźnikach rozwoju ekonomicznego znacznie poniżej średniej krajowej. Bogaty obszar aglomeracji warszawskiej stanowi kontrast dla biednych peryferii. Z jednej strony mamy rozwiniętą i bogacącą się Warszawę i jej okolice, z drugiej ubogie miasta i wsie mazowieckie o powiększającym się obszarze biedy. Dane dotyczące Miasta Warszawy zniekształcają obraz województwa, dlatego też m.in. Województwo Mazowieckie ma najwyższe wskaźniki rozwojowe i najniższy wskaźnik bezrobocia w kraju. Z punktu widzenia władz regionu istotne jest podejmowanie działań prowadzących do zrównoważenia rozwoju Województwa Mazowieckiego poprzez dążenie do osiągnięcia spójności wewnętrznej województwa w aspekcie terytorialnym, społecznym i gospodarczym. Mazowsze to brama do Polski. Ze swoim położeniem, potencjałem, szybko rozwijającą się stolicą oraz dobrą infrastrukturą może stać się jednym z najciekawszych inwestycyjnie miejsc na mapie zjednoczonej Europy. Od przeszło czterech wieków Mazowsze jest bramą do Polski: jej centrum i siedzibą polskiej stolicy. Tu krzyżują się handlowe i komunikacyjne szlaki, łączące wschód i zachód Europy. Charakterystyczny krajobraz regionu trwale wpisał się w pejzaż polskiej kultury. W najludniejszym polskim województwie ulokowały swoje siedziby setki największych polskich i zagranicznych firm; tu także mieszczą się najważniejsze urzędy. Od kilkunastu lat Mazowsze jest liderem polskich przemian i najszybciej rozwijającym się regionem kraju. Tu właśnie najlepiej widoczna jest dynamika polskiej transformacji, a Mazowsze najczęściej wybierają na swoją siedzibę zainteresowani Polską inwestorzy. Na Mazowszu mieszka ponad 5 mln osób, co stanowi około 13, 1% ludności naszego kraju. Większość ludności mieszka w miastach (64 proc.) - głównym skupiskiem jest aglomeracja warszawska (ponad 2, 8 mln osób). Zarazem Mazowsze jest największym w Polsce skupiskiem ludności wiejskiej (1, 8 mln osób):, co czwarta osoba pracuje w rolnictwie Jest to największy w Polsce region pod względem liczby ludności, z młodą i dobrze wykształconą populacją. TABELA NR. 6. LUDNOŚĆ W WIEKU 13 LAT I WIĘCEJ WEDŁUG POZIOMU WYKSZTAŁCENIA W 2011 R. Poziom wykształcenia średnie
Region
Ogółem
Wyższe
Police alne
Razem
średnie zawodo we
nieustalone
średnie ogólnokształcąc e
zasadnicze zawodow e
podstawow e ukończone i gimnazjalne
podstawowe nieukończon e
Razem
w tym: nieobecni przebywający za granicą co najmniej 12 miesięcy
7788,4
457,1
1735,2
1165,0
w tysiącach Ogółem Polska
33505,3
5690,2
868,1
9705,6
5761,6
3944,0
7260,7
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 25 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Mazowieckie
4566,7
1075,7
134,2
1403,0
768,3
634,7
762,9
976,4
63,3
151,2
90,5
Źródło: opracowanie na podstawie danych z GUS
TABELA NR. 7. AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA LUDOŚCI W WIEKU 15 LAT I WIĘCEJ W 2011 R.
Ogółem Region Polska Mazowie ckie
Aktywni zawodowo Bezrobot Razem pracujący ni
Bierni zawodowo
Nieustalony status na rynku pracy
Współczynnik aktywności zawodowej
Wskaźnik zatrudnienia
Stopa Bezrobocia
32679,6
16521,4
w tysiącach 14375,8 2145,6
14462,0
1696,2
53,3
46,4
13,0
4459,9
2375,8
2124,9
1936,7
147,4
55,1
49,3
13,3
251,0
w%
Źródło: opracowanie na podstawie danych z GUS
TABELA NR. 8. LUDNOŚĆ WEDŁUG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU W 2011 R. Region
Ogółem
Przedprodukcyjny
38511,8
7202,3
Produkcyjny Razem
mobilny
niemobilny
Poprodukcyjny
w tysiącach Polska
24797,4
15418,9
9378,5
6512,1
Źródło: opracowanie na podstawie danych z GUS
Główne sektory gospodarcze na Mazowszu (wysokiej szansy) Mazowsze jest największym polskim województwem pod względem populacji. Jest to region o najmniejszym w kraju bezrobociu i największej liczbie zatrudnionych (ponad 2, 5 mln osób). Statystyczny pracujący mieszkaniec ma nieco ponad 36 lat; jest lepiej wykształcony i zarabia więcej niż osoby zamieszkałe w innych częściach kraju. Województwo Mazowieckie wyróżnia się w skali kraju najwyższym poziomem rozwoju gospodarczego, jednakże widoczne są znaczne (największe w kraju) dysproporcje przestrzenne w rozwoju województwa. Zasadniczy potencjał gospodarczy, kapitałowy i intelektualny skupiony jest w Warszawie i aglomeracji warszawskiej. Subregiony województwa odznaczają się zdecydowanie słabszym potencjałem gospodarczym i niższą dynamiką rozwojową. Potencjał ludzki sprzyja m.in. szybkiemu rozwojowi gospodarczemu województwa. Poza Warszawą, charakter regionu dominuje rolnictwo. Użytki rolne zajmują ok. 67 proc. powierzchni województwa (13 proc. terenów rolnych Polski). Mazowsze jest zagłębiem ogrodnictwa i sadownictwa. Rozwojowi rolnictwa sprzyja bliskość Warszawy - chłonnego rynku zbytu. Produkcja rolna regionu jest zapleczem dla sektora przetwórstwa żywności. Potencjał rolny Mazowsza pozostaje jednak ciągle niewykorzystany. Dominują ciągle drobne gospodarstwa, w regionie nadal jest wiele miejsca zarówno dla rozwoju nowoczesnego rolnictwa, jak i związanego z gospodarką rolną przemysłu. Problemem Województwa Mazowieckiego jest silne zróżnicowanie przestrzenne procesów rozwojowych. Obok świetnie prosperującej Warszawy i strefy metropolitalnej, występują obszary peryferyjne, położone szczególnie przy wschodniej granicy województwa, o znacznie niższym poziomie rozwoju. W tych regionach wysokiemu udziałowi rolnictwa w strukturze pracujących towarzyszą słabo rozwinięte usługi rynkowe i sektor przemysłowy. Reforma administracyjna zdecydowanie osłabiła pozycję byłych miast wojewódzkich. Spożywczy •
Duża chłonność rynku: intensywna produkcja - głównie warzywnicza, sadownicza, bardzo chłonny rynek warszawski, duże rezerwy siły roboczej - 14, 5% zatrudnionych pracuje w rolnictwie; produkcja rolna regionu, jako zaplecze dla sektora spożywczego: największy areał użytków rolnych (13, 6% całości dla kraju), 1 miejsce w kraju pod względem krajowej produkcji rolniczej 15,7%
•
Baza surowcowa dla sektora: 1 miejsce w kraju w zbiorach warzyw i owoców, lider w produkcji ziemniaków i zbóż, zagłębie ogrodnictwa i sadownictwa.
Budowlany
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 26 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
Zaplecze surowców mineralnych: powszechnie występujące kruszywa (piaski i żwiry), iły, złoża kopalin: węgiel brunatny (powiat kozienicki i radomski), fosforyty (powiat radomski), gliny ogniotrwale (powiat przysuski) lider w sektorze budowlanym: produkcja sprzedana przemysłu w sektorze - 20, 5% (w 2007 roku) ogólnej produkcji krajowej, duża liczba nowych mieszkań oddawanych, co roku do użytku 30 252 (w 2007 roku), zatrudnienie w budownictwie ok. 20% całkowitej liczby pracowników sektora w kraju dogodne warunki fizjograficzne dla budownictwa: małe deniwelacje, stabilne podłoże
BPO (Business Proces Outsourcing) •
Największa powierzchnia w rankingu województw - 11,4%
•
Najludniejsze województwo Polski - 13,6%
•
Duże zasoby siły roboczej o zróżnicowanych kwalifikacjach: największa ilość studentów w kraju (364 617 - w roku akademickim 2007/08), największa ilość szkół wyższych w Polsce (104), wysoki poziom wykształcenia mieszkańców Warszawy i ośrodków subregionalnych (Płock, Radom, Siedlce, Ostrołęka, Ciechanów)
•
Korzystna struktura demograficzna
•
Duża aktywność i przedsiębiorczość mieszkańców aglomeracji warszawskiej
•
Korzystne położenie województwa na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych
•
Lokalizacja lotniska międzynarodowego - ok. 82% zagranicznego lotniczego ruchu pasażerskiego kraju oraz ok. 49% ruchu krajowego, zlokalizowanie na terenie województwa metropolii warszawskiej stolicy kraju, równomierne rozmieszczenie ośrodków o znaczeniu subregionalnym, stosunkowo bliskie położenie Łodzi, dające możliwość uzyskania efektów synergii
TABELA NR. 9. WYBRANE CECHU ZRÓŻNICOWANIA WEWNĄTRZ WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Cecha
Obszar metropolitalny
Obszar słabo rozwinięty strukturalnie
Rozwój gospodarki
Dynamiczny rozwój gospodarki, rosnący poziom jakości życia mieszkańców, wysoka dynamika pozytywnych przemian po 1989 roku. Blisko połowa podmiotów posiadających REGON zlokalizowana jest w Warszawie
Słaby rozwój lub - w niektórych powiatach marginalizacja aktywności gospodarczej. Degradacja gospodarcza peryferyjnych obszarów - utrwalanie się biedy
Infrastruktura techniczna
Wyraźna poprawa. Inwestycje zagraniczne i Słaba w rejonach peryferyjnych całkowicie krajowe. Rozwój trans-portu publicznego zamortyzowana. Rosnąca „luka infrastrukturalna”
Dostęp do Szeroka oferta dostępu Utrudnienia w dostępie na całym obszarze Internetu Produkt Najwyższy w kraju. Coraz większe różnice Poniżej średniej krajowej, 3-4-krotnie niższy niż w Krajowy Brutto pomiędzy tym subregionem a pozostałymi subregionie metropolitarnym (PKB) Mieszkańcy
Starzejąca się populacja, wzrost mieszkańców w wieku poprodukcyjnym
grupy
Rynek pracy
Podaż pracy w sektorze prywatnym i publicznym. Otwarty mobilny rynek pracy. Duży udział MŚP oraz mikroprzedsiębiorstw w kreowaniu miejsc pracy
Starzejąca się populacja, wzrost grupy mieszkańców w wieku poprodukcyjnym. Przeludnienie agrarne, zwłaszcza na obszarach peryferyjnych Rosnące bezrobocie. Niedostatek pozarolniczych źródeł utrzymania. Poza rolnictwem dominuje zatrudnienie w sektorze publicznym: służbie zdrowia, oświacie, administracji. Wzrost bezrobocia na wsi, zwłaszcza wśród absolwentów. Na części obszaru zagrożenie bezrobociem strukturalnym
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 27 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Wykształcenie
4-krotnie wyższy udział procentowy osób z Niski udział procentowy osób wyższym wykształceniem niż na obszarach wykształceniem w obszarach wiejskich wiejskich
z
wyższym
Źródło: Strategia E-Rozwoju Województwa Mazowieckiego s.2
RYSUNEK NR. 4. GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA WG. NSP 2011 R.
Źródło: GUS
Gospodarka i rynek pracy Potencjał ekonomiczny na Mazowszu. TABELA NR. 10. DYNAMIKA REALNA PRODUKTU KRAJOWEGO BRUTTO W LATACH 2001-2011 2001
Wyszczególnienie Spożycie ogółem w tym: Spożycie indywidualne Akumulacja brutto w tym: Nakłady brutto na środki trwałe Popyt krajowy Produkt krajowy brutto w tym: Wartość dodana brutto w tym: Przemysł Budownictwo Handel; naprawa pojazdów samochodowych Transport i gospodarka magazynowa
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
rok poprzedni = 100 102,3 103,0 102,7 104,3 102,7 105,2 104,6 106,1 102,0 103,5 102,1 102,3 103,4 102,1 104,7 102,1 105,0 104,9 105,7 102,1 103,2 103,1 86,6 92,8 103,3 114,7 101,4 116,1 124,3 104,0 88,5 109,3 110,3 90,3 93,7 99,9 106,4 106,5 114,9 117,6 109,6 98,8 99,8 108,7 98,7 101,0 102,8 106,2 102,5 107,3 108,7 105,6 98,9 104,6 103,8 101,2 101,4 103,9 105,3 103,6 106,2 106,8 105,1 101,6 103,9 104,3 101,3 101,3 103,6 105,2 103,3 106,0 106,7 105,1 101,8 103,9 104,0 99,9 97,0
99,8 92,5
102,9 103,0 94,7
108,7 110,9 103,5 109,9 110,0 106,0 101,3 109,4 106,3 97,2 101,1 106,6 112,5 109,4 105,8 111,6 106,4 111,8 99,4
103,9 104,1 104,7 104,7 106,4 104,3 102,6 104,6
103,2 104,5 103,0 108,6 109,9 104,2
98,5
95,6
106,5 105,1
Źródło: Departament Rachunków Narodowych GUS
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 28 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
RYSUNEK NR. 5.PRZECIĘTNE MIESIĘCZNE ZATRUDNIENIE W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW (DANE NA KWIECIEŃ 2012 R.)
Źródło: GUS
RYSUNEK NR. 6. PRZECIĘTNE MIESIĘCZNE WYNAGRODZENIE BRUTTO W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW (DANE NA KWIEĆIEŃ 2012 R.)
Źródło: GUS
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 29 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 7. PRZECIĘTNE ZATRDNIENIE I WYNAGRODZENIE WEDŁUG WYBRANYCH SEKCJI PKD (DANE NA KWIECIEŃ 2012 R.)
Źródło: GUS
RYSUNEK NR. 8.WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA WEDŁUG WOJEWÓDZTW (STAN NA ROK 2011)
Źródło: GUS
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 30 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
RYSUNEK NR. 9. STOPA BEZROBOCIA (STAN NA ROK 2011)
Źródło: GUS
RYSUNEK NR. 10.PRZYROST WEDŁUG NSP-2002 (W %) (STAN NA ROK 2011)
Źródło: GUS
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 31 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
RYSUNEK NR. 11. ZMIANY W POZIOMIE BEZROBOCIA
Źródło: WUP
RYSUNEK NR. 12. UDZIAŁ BEZROBOTNYCH ZAMIESZKAŁYCH NA WSI
Źródło: WUP
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 32 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 13. STRUKTURA BEZROBOCIA WG. POZIOMU WYKSZTAŁCENIA (W TYŚ.)
Źródło: WUP
II.3.3. POZIOM
INFORMATYZACJI W JEDNOSTKACH TERYTORIALNEGO I W JEDNOSTKACH IM PODLEGŁYCH
SAMORZĄDU
Województwo Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego wykonuje zadania samorządu województwa z wielu dziedzin, m.in. edukacji publicznej, ochrony zdrowia, kultury, promocji, turystyki, transportu itp. Urząd Marszałkowski jest zlokalizowany w Warszawie w kilku lokalizacjach. W każdej z nich jest zapewnione łącze internetowe o różnych przepustowościach (wykorzystywane są łącza sieci POLPAK). Planowane jest połączenie wspólną wewnętrzną siecią wszystkich lokalizacji tej instytucji. Wszystkie stanowiska biurowe są wyposażone w terminale komputerowe podłączone do sieci Internet.
II.4. ZIDENTYFIKOWANE PROBLEMY II.4.1. RYNEK SZEROKOPASMOWY W POLSCE – STAN OBECNY I PROBLEMY SEKTORA W komunikacie Komisji UE z dnia 31 maja 2011 Przegląd Europejskiej Agendy Cyfrowej (COM (2011) 708) stwierdzono, że Polska to kraj o jednej z najsłabszych penetracji Internetu szerokopasmowego, a penetracja stałym szerokopasmowym dostępem do Internetu wynosi 16% w porównaniu do 26% jako średniej z 27 Państw Członkowskich UE. W komunikacie opublikowanym przez Komisję Europejską 4 sierpnia 2009 r. Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych (COM(2009) 390) Komisja zauważa, że wraz z
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 33 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA kryzysem światowym, w 2008 r. wystąpiły oznaki spowolnienia: spada tempo wzrostu popularności dostępu szerokopasmowego, a jednocześnie w ramach UE-27 pogłębiają się różnice pomiędzy państwami członkowskimi w odniesieniu do popularności, prędkości, ceny oraz zasięgu dostępu szerokopasmowego. W raporcie tym Polska jest określona jako kraj, który pomimo szybkiego przyspieszenia w latach 2005-2009 wciąż pozostaje w końcówce państw UE-27 w zakresie penetracji Internetu szerokopasmowego. RYSUNEK NR. 14.STOPIEŃ PENETRACJI INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO W UE-27
Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej “Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych” (COM(2009) 390, część 1.
RYSUNEK NR. 15. WZROST ZASIĘGU INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO W UE-27 W LATACH 2005-2008
Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej “Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych” (COM(2009) 390, część 1.
Komisja Europejska, w przywołanym Komunikacie pt. “Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych” (COM(2009) 390 wskazuje istotne różnice pomiędzy państwami członkowskimi w odniesieniu do dostępu szerokopasmowego, które wpływają negatywnie na konkurencyjność UE jako całości. W pierwszym przeglądzie Europejskiej Agendy Cyfrowej („European Agenda Scoreboard 2011”, COM (2011) 708) jaki został opublikowany 31 maja 2011 roku Polska jest wskazana jako kraj, który mimo przyśpieszenia w latach 2007-2011 wciąż zalicza się do krajów o najsłabszej penetracji Internetu szerokopasmowego w UE-27, co ilustrują poniższe rysunki:
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 34 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
RYSUNEK NR. 16.WSKAŹNIK PENETRACJI INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO W UE-27
Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej „Przegląd Europejskiej Agendy Cyfrowej” COM (2011) 708).
RYSUNEK NR. 17. WSKAŹNIK DOSTĘPNOŚCI INFRASTRUKTURY INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO W EU
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 35 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
RYSUNEK NR. 18.WZROST PENETRACJI INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO W EU
RYSUNEK NR. 19.ŁĄCZA DOSTĘPOWEDO INTERNETU WG. PRZEPUSTOWOŚCI W EU
Legenda: Komunikat kolor niebieski łącza o szybkości <2 Mb/s, kolor zielony 2-10 Mb/s, kolor różowy > 10 Mb/s Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej „Przegląd Europejskiej Agendy Cyfrowej” COM (2011) 708).
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 36 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 20. WSKAŹNIK POKRYCIA INFRASTRUKTURĄ DSL W KRAJACH EU
Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej „Przegląd Europejskiej Agendy Cyfrowej” COM (2011) 708).
W Polsce coraz więcej osób korzysta z szerokopasmowego dostępu do Internetu. Jednakże, ciągle stopień penetracji odbiega zdecydowanie od średniej krajów OECD i niestety dystans ten się z roku na rok pogłębia. Z przedstawionych wyżej danych Komisji Europejskiej oraz OECD wynika, że: 1.
Według danych na grudzień 2010 r. Polska ma skrajnie niski poziom penetracji łączami światłowodowymi FTTx (mniej niż 2%). Inne kraje UE (m.in. Czechy, Słowacja, Węgry, Szwecja, Dania, Norwegia) wykazują zdecydowanie wyższy poziom, w szczególności poziom w Słowacji wynosi ok. 30%, co daje 28% różnicy.
2.
Według danych na styczeń 2011 r. Polska jest trzecim od końca krajem pod względem penetracji szerokopasmowego dostępu do Internetu (16%). Średnia UE to 26,6%, a najlepsze kraje (Dania i Holandia) mają poziom 39%, co daje ogromną różnicę 23%. Badania Głównego Urzędu Statystycznego, analizy rynku wykonywane przez polski organ regulacyjny, jak również inwentaryzacja i badanie rynku w województwie mazowieckim (przeprowadzone na potrzeby projektu IDM) udowadniają, że kluczową przyczyną tak słabej penetracji Internetu szerokopasmowego w Polsce, w tym w województwie mazowieckim, jest brak odpowiedniej infrastruktury szerokopasmowej (duża liczba „białych plam”), przy czym niedostatek infrastruktury występuje już na poziomie sieci dystrybucyjnej, co uniemożliwia rozwój sieci dostępowych.
3.
W latach 2007-2010 odnotowano w Polsce wzrost poziomu penetracji szerokopasmowego dostępu do Internetu. Nie jest to jednak wzrost znaczący, a stopień wzrostu jest porównywalny z innymi Państwami Członkowskimi, co oznacza, że różnica w dostępie w zasadzie się nie zmniejsza.
4.
Występuje duża różnica pomiędzy poziomem dostępu do Internetu w ogólności i na obszarach wiejskich, co dowodzi, że pomiędzy obszarami wiejskimi a obszarami miejskimi istnieją znaczące dysproporcje w dostępie do Internetu.
5.
W Polsce słabej penetracji szerokopasmowego dostępu do Internetu towarzyszy bardzo niekorzystna struktura jakość tego dostępu, mierzona pod względem szybkości łączy stacjonarnych. Łącza o szybkości poniżej 2 Mb/s to ok. 51%, łącza pomiędzy 2 a poniżej 10 Mb/s to ok. 37%, a łącza od 10 Mb/s to ok. 12%. W 14 krajach UE łącza poniżej 2 Mb/s stanowią mniej niż 10%, w tym w 6 krajach praktycznie nie występują. Wyłącznie Cypr ma gorsze wskaźniki niż Polska. Dane te potwierdzając, że w Polsce nie tylko występuje niedostatek infrastruktury dostępu do Internetu, ale dodatkowo tam, gdzie infrastruktura taka występuje, to w 50% są to łącza poniżej 2 Mb/s, które na obecnym etapie
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 37 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA rozwoju rynku trudno uznać za odpowiedni dla użytkowników dostęp szerokopasmowy. Łącza powyżej 10 Mb/s występują w zasadzie wyłącznie w miastach i stanowią jedynie ok. 12% wszystkich łączy.
II.4.2. STAN OBECNY I PROBLEMY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Województwo mazowieckie ma wyjątkową strukturę demograficzną. Całość województwa to około 8826 miejscowości, ok. 5,5 mln mieszkańców. Z całej tej sumy 31% ludności skoncentrowane jest w mieście stołecznym. Następne 2 duże miasta Płock i Radom biorą 6% ludności. A więc na pozostałe około 8823 miejscowości przypada 63% ludności. W przeliczeniu na jedną miejscowość zostaje szacunkowo około 390 mieszkańców. Część ludności zamieszkuje większe miejscowości, miasta i pozostaje wielka liczba miejscowości małych i bardzo małych, w których nie opłaca się inwestować żadnemu operatorowi. Na podstawie analizy liczby ludności przedstawiono mapę (Rysunek nr. 21. Liczba miejscowości małych oraz bardzo małych) obrazującą skalę powyższego problemu. RYSUNEK NR. 21. LICZBA MIEJSCOWOŚCI MAŁYCH ORAZ BARDZO MAŁYCH
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 38 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Źródło: Opracowanie własne
TABELA NR. 11. LICZBA MIEJSCOWOŚCI MAŁYCH ORAZ BARDZO MAŁYCH Liczba ludności w miejscowościach
Liczba miejscowości
Poniżej 200 mieszkańców
5446
200-500 mieszkańców
2401
Powyżej 500 mieszkańców
979 Źródło: Opracowanie własne
Przedstawiony we wcześniejszych rozdziałach stanu społeczeństwa informacyjnego na Mazowszu wymaga wskazania priorytetowych działań. W tym celu została stworzona analiza czynników sprzyjających budowie społeczeństwa informacyjnego, barier, szans i zagrożeń. Analiza SWOT została przeprowadzona w trzech kluczowych obszarach społeczeństwa informacyjnego: infrastruktura, kompetencje i usługi elektroniczne na podstawie przeprowadzonej diagnozy stanu społeczeństwa informacyjnego na Mazowszu. Rynek szerokopasmowy Województwa Mazowieckiego Z przeprowadzonej inwentaryzacji sieci szerokopasmowej wynika, że 81,8% miejscowości to obszary białe pod względem infrastruktury podstawowego szerokopasmowego dostępu do Internetu, 13,3% miejscowości to obszary szare, a 4,9% miejscowości to obszary czarne. Infrastruktura TABELA NR. 12. ANALIZA SWOT - INFRASTRUKTURA Mocne strony Słabe strony 1. prawie 1/6 przedsiębiorców telekomunikacyjnych 1. mała liczba gospodarstw wiejskich podłączonych do zarejestrowanych w BIP UKE jest z Mazowsza Internetu 2. duża ilość pracowni komputerowych w szkołach 2. niechęć operatorów do inwestycji teleinformatycznych na terenach wiejskich 3. dość duża sieć publicznych punktów dostępu do 3. duże różnice pomiędzy aglomeracją warszawską a Internetu pozostałą częścią Mazowsza - brak zrównoważonego rozwoju 4. rosnący dostęp do Internetu małych i średnich 4. wysokie koszty dostępu do infrastruktury komunikacyjnej i przedsiębiorstw informacji – wykluczenie informacyjne 5. wysoki odsetek urzędów posiadających dostęp do 5. duże zróżnicowanie pomiędzy wsią a miastem – brak Internetu zrównoważonego rozwoju 6. duży potencjał demograficzny, intelektualny i zawodowy 6. wysokie koszty dostępu do Internetu regionu 7. duża pula środków alokowana przez samorząd 7. wysokie bezrobocie na wsi, szczególnie wśród osób o województwa na lata 2007-2013 niskim statusie wykształcenia 8. niedostateczne wykorzystanie istniejącej infrastruktury (m.in. punkty IKONKA) 9. niski odsetek gospodarstw domowych podłączonych do Internetu wśród gospodarstw z komputerem 10.niskie nasycenie sprzętem IT gospodarstw domowych, wynikające z niskiej zamożności społeczeństwa 11.niski poziom rozwoju infrastruktury teleinformatycznej, a zwłaszcza szerokopasmowego dostępu do Internetu 12.brak parków technologicznych lub widocznych efektów ich działania Szanse Zagrożenia 1. duża ilość środków unijnych z PO IG i RPO na 1. niewielka liczba e-usług nie tworzy popytu na nowych infrastrukturę teleinformatyczną użytkowników Internetu 2. rozwój technologii bezprzewodowych (WiMAX, 2. kontynuacja trendu niezrównoważonego rozwoju radiolinie) Społeczeństwa Informacyjnego na terenie województwa 3. równinny teren ułatwiający rozwój radiofonii 3. słaba konkurencyjność firm operatorów komunikacyjnych
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 39 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA 4. wykorzystanie funduszy strukturalnych umożliwiające 4. utrzymujący się wysoki koszt dostępu do Internetu dofinansowanie działań prorozwojowych w jednostkach samorządu terytorialnego 5. wolne tempo innowacyjnych przemian na obszarach wiejskich – brak łatwo dostępnej infrastruktury społeczeństwa informacyjnego (w tym zwłaszcza taniego dostępu do Internetu) 6. niski poziom dochodów gospodarstw domowych, nie pozwalający na wyposażenie w odpowiedni sprzęt 7. szybkie starzenie sie technologii – konieczność stałego dostosowywania sprzętu i oprogramowania do bieżących wymogów 8. brak jasnych przepisów o partnerstwie publicznoprywatnym Źródło: Opracowanie własne
Kompetencje TABELA NR. 13. ANALIZA SWOT - KOMPETENCJE Mocne strony Słabe strony 1. dość dobrze rozwinięta sieć Gminnych Centrów 1. mały odsetek obywateli posiadających podstawowe Informacji, Internetowych Centrów Edukacji na Odległość umiejętności obsługi komputera, (szczególnie mieszkańców obszarów wiejskich) 2. Warszawa jako najsilniejszy ośrodek akademicki w kraju
2. niewielka świadomość innowacyjna samorządów lokalnych 3. wysoki odsetek internautów na Mazowszu 3. wysokie zagrożenie wykluczeniem cyfrowym a następnie wykluczeniem społecznym mieszkańców terenów wiejskich (po pegeerowskich), starszego pokolenia, osób niepełnosprawnych i bezrobotnych 4. wysokie pozycje mazowieckich uczelni wyższych w 4. brak popularyzacji telepracy i telenauki krajowych rankingach oraz wysoki potencjał uczelni i instytucji naukowo-badawczych jako motoru e-Rozwoju regionu 5. istnienie ośrodka koordynacji działań w regionie w 5. silne zróżnicowanie (kontrasty) wskaźników społecznych w postaci Agencji Rozwoju Mazowsza S.A. regionie utrudniające programowanie i wdrażanie jednolitego programu interwencji 6. publiczne punkty dostępu do Internetu w ponad 50% gmin 7. duża liczba instytucji szkoleniowych 8. wysoki poziom wykształcenia oraz umiejętności korzystania z nowoczesnych technologii w Warszawie i byłych miastach wojewódzkich Szanse 1.rosnący trend osób korzystających z Internetu
Zagrożenia 1. niechęć przedsiębiorców do ponoszenia nakładów na badania 2.zmiana mentalności ludności wiejskiej wynikająca z 2. nadal ograniczony dostęp do informacji o źródłach trendu migrowania mieszkańców miast na wieś. finansowania działalności innowacyjnej, o programach UE – brak systemu wsparcia finansowego rozwoju innowacji 3.pobudzenie aktywności istniejących lokalnych liderów w 3. brak zainteresowania ustawicznym kształceniem – głównie zakresie e-edukacji i SI mieszkańców obszarów wiejskich po ukończeniu 30 roku życia 4.podnoszenie poziomu edukacji społeczeństwa poprzez 4. postępująca marginalizacja grup społecznych o najniższym wykorzystanie środków UE w celu budowy i rozwoju wykształceniu – głównie mieszkańców obszarów wiejskich społeczeństwa informacyjnego 5. dysproporcje przestrzenne w dostępie do infrastruktury informatycznej 6. niski poziom wiedzy na temat oprogramowania open source jako alternatywy dla drogich rozwiązań komercyjnych 7. brak zainteresowania pracodawców rozwojem telezatrudnienia Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 40 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA 8. małe zainteresowania szkół wyższych nauczaniem na odległość Źródło: Opracowanie własne
E-Usługi TABELA NR. 14. ANALIZA SWOT – E-USŁUGI Mocne strony Słabe strony 1. lokalizacja i wysoka dynamika rozwoju dużych firm 1. mała liczba organizacji pośredniczących w transferze sektora ICT w województwie innowacji tj. parków technologicznych, przemysłowych, inkubatorów przedsiębiorczości, ośrodków transferu technologii etc. 2. duży potencjał nowoczesnych technologii w firmach 2. słaba inicjatywa ośrodków B+R w kierunku komercjalizacji sektora ICT swojej działalności badawczej i innowacyjnej 3. tworzenie związków celowych między powiatami i 3. słaby rozwój usług dla przedsiębiorców świadczonych gminami ukierunkowanych na osiąganie ściśle określonych drogą elektroniczną celów i zidentyfikowanych projektów 4. wysoki odsetek samorządów posiadających stronę www
4. koncentracja jednostek naukowo-badawczych w centrum regionu 5. wysoka świadomość konieczności rozwoju SI na poziomie 5. brak ujednoliconego systemu elektronicznej wymiany administracji regionalnej poparta odpowiednią strukturą danych administracyjną. 6. wzrost aspiracji i aktywności młodzieży; duża liczba absolwentów szkół wyższych 7. duży udział jednostek samorządowych mających portale internetowe 8. funkcjonowanie przestrzennej
regionalnego
systemu
9. obecność dużych firm ICT 10.duzy rynek zbytu Szanse 1. ciągły rozwój bankowości internetowej
6. niewystarczająca promocja idei społeczeństwa informacyjnego 7. brak wiedzy przedsiębiorców na temat przydatnych technologii, programów komputerowych, usług i treści online, informacji 8. niesprawny system zarządzania, koordynacji i efektywnego wykorzystania dostępnych środków finansowych 9. brak standardów teleinformatycznych
2. duży potencjał zawodowych szkół wyższych w miastach subregionalnych 3. rozwój oprogramowania dystrybuowanego na zasadach open source – możliwość znacznego obniżenia kosztów informatyzacji przez zastosowanie darmowego lub taniego oprogramowania o bardzo dużych możliwościach, porównywalnych z oprogramowaniem komercyjnym lub wyższych
Zagrożenia 1. niestabilność uregulowań prawnych i skutecznej polityki na szczeblu rządowym w dziedzinie organizacji i finansowania służby zdrowia 2. niska świadomość znaczenia roli edukacji w SI w sferach lokalnych liderów i administracji 3. utrzymujący się niski poziom dochodów samorządów lokalnych skutkujący brakiem inwestycji w działania innowacyjne
4. powszechne zastosowanie wolnego oprogramowania w 4. brak przepisów prawnych normujących korzystanie z eadministracji i edukacji, oraz jego promowanie wśród usług mieszkańców i przedsiębiorców województwa 5. brak mechanizmu prefinansowania projektów 6. zmienność procedur prawno-administracyjnych 7. wysokie ryzyko finansowe działań o charakterze innowacyjnym 8. niski popyt na badania i innowacje 9. niejasne i częściowo wzajemnie sprzeczne zapisy prawa samorządowego dotyczące możliwości i/lub obowiązku zaangażowania się władz samorządowych w projekty społeczeństwa informacyjnego 10.niestabilnosc prawa, częste zmiany przepisów Źródło: Opracowanie własne
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 41 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
III. INWENTARYZACJA III.1. METODYKA INWENTARYZACJI Istniejącą infrastrukturę szerokopasmową oraz plany inwestycyjne przedsiębiorców telekomunikacyjnych w okresie najbliższych 3 lat określono na podstawie: 1.
szczegółowych danych inwentaryzacyjnych Elektronicznej [INWENTARYZACJA UKE] oraz
otrzymanych
od
Prezesa
Urzędu
Komunikacji
2.
danych zebranych na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego bezpośrednio od przedsiębiorców telekomunikacyjnych i na potrzeby przygotowania Projektu [INWENTARYZACJA ARM S.A.].
Opis Inwentaryzacji UKE znajduje się w punkcie III.2. Inwentaryzacja UKE polegała na zbieraniu danych poprzez ankiety bezpośrednio od przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Inwentaryzacja UKE obejmuje dla całego terytorium Polski istniejącą infrastrukturę oraz plany inwestycyjne na rok 2011. Opis Inwentaryzacji ARM S.A. znajduje się w punkcie III.3 Inwentaryzacja ARM S.A. polegała na zbieraniu danych poprzez ankiety, kontakty telefoniczne i spotkania, bezpośrednio od przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Inwentaryzacja ARM S.A. obejmuje dla obszaru województwa mazowieckiego istniejącą infrastrukturę oraz plany inwestycyjne na najbliższe 3 lata.
III.2. INWENTARYZACJA UKE – ANKIETY PRZEDSIĘBIORCÓW Sporządzenie inwentaryzacji infrastruktury szerokopasmowej jest obowiązkiem nałożonym na Prezesa UKE w art. 29 ustawy o wspieraniu rozwoju sieci i usług telekomunikacyjnych. Prezes UKE sporządza dla terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w formie elektronicznej, inwentaryzację przedstawiającą pokrycie istniejącą infrastrukturą telekomunikacyjną i publicznymi sieciami telekomunikacyjnymi zapewniającymi lub umożliwiającymi zapewnienie szerokopasmowego dostępu do Internetu, z odrębnym zaznaczeniem pokrycia łączami światłowodowymi oraz sieciami bezprzewodowymi, oraz budynkami umożliwiającymi kolokację. Inwentaryzacja jest na bieżąco weryfikowana i aktualizowana, nie rzadziej niż raz na rok. Na żądanie Prezesa UKE przedsiębiorcy telekomunikacyjni mają obowiązek przekazania posiadanych przez nich aktualnych, zgodnych ze stanem faktycznym, kompletnych oraz adekwatnych do potrzeb wykonania inwentaryzacji, informacji o posiadanej infrastrukturze telekomunikacyjnej, publicznych sieciach telekomunikacyjnych i budynkach umożliwiających kolokację. Formularze ankiet określa odrębne rozporządzenie wykonawcze. Udzielenie nieprawdziwej lub niepełnej informacji zagrożone jest karą pieniężną do wysokości 3% rocznego przychodu (art. 209 ustawy – Prawo telekomunikacyjne). W dniu 30 czerwca 2011 Prezes UKE opublikował pierwsze wyniki pierwszej inwentaryzacji. W opublikowanym raporcie i tabelach były informacje o zakończeniach sieci światłowodowych w poszczególnych miejscowościach i dane te zostały wykorzystane do określenia obszarów białych, szarych i czarnych światłowodowej infrastruktury dystrybucyjnej. Ponadto, w raporcie i tabelach były także dane o miejscowościach z zasięgiem sieci kablowych lub terminali radiowych. Dane te nie mogły zostać wykorzystane dla potrzeb Projektu przewidującego budowę infrastruktury szkieletowo-dystrybucyjnej, bowiem dane te zbiorczo obejmowały każdy dostęp do Internetu, w tym dostęp, który nie jest szerokopasmowy (tj. poniżej 2 Mb/s). Dlatego też Prezes UKE przekazał na potrzeby Projektu bardziej szczegółowe dane z rozbiciem opublikowanej tabeli na podkategorie określające miejscowości z dostępem do 2 Mb/s do użytkownika końcowego i miejscowości z wyższym dostępem (szerokopasmowym), jak również dane dotyczące stosowanej technologii. Te bardziej szczegółowe dane posłużyły do określenia obszarów białych, szarych i czarnych podstawowych sieci dostępowych oraz sieci NGA. Dla obszarów białych według Inwentaryzacji UKE dodatkowo przeprowadzono
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 42 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA weryfikację na podstawie danych z Inwentaryzacji ARM S.A. i niektóre miejscowości zaliczono do obszarów szarych. Dane z inwentaryzacji ARM S.A. posłużyły jeszcze do uzupełnienia danych nie objętych inwentaryzacją UKE (np. plany inwestycyjne na lata po 2011 r., inwestycje TP w ramach porozumienia z Prezesem UKE, LLU), co pozwoliło na maksymalnie rzetelne przygotowanie wykazu obszarów białych, szarych i czarnych oraz kategorii miejscowości, o których mowa w pkt 2. Wykaz ten jest obecnie przedmiotem konsultacji publicznych. Prezes UKE w piśmie przekazującym szczegółowe dane potwierdził zasadność opisanego wyżej podejścia, polegającego na połączeniu danych z Inwentaryzacji UKE oraz Inwentaryzacji ARM S.A., celem jak najbardziej dokładnego i prawdziwego ustalenia istniejącej oraz planowanej infrastruktury szerokopasmowej.
III.3. INWENTARYZACJA ARM S.A. - ANKIETY PRZEDSIĘBIORCÓW Na potrzeby prowadzonej inwentaryzacji zidentyfikowani zostali wszyscy przedsiębiorcy telekomunikacyjni funkcjonujący na terenie Województwa Mazowieckiego oraz gmin ościennych. Identyfikacja ta została przeprowadzona z wykorzystaniem Rejestru Przedsiębiorców Telekomunikacyjnych, co zapewniło kompletność takiej listy. Rejestr przedsiębiorców jest prowadzony przez Urząd Komunikacji Elektronicznej i wszystkie podmioty świadczące usługi telekomunikacyjne zobligowane są do zgłoszenia swojej działalności w UKE i wpisu do wspomnianego rejestru. Badanie inwentaryzacyjne przeprowadzone zostało w roku 2009. Badanie było wykonywane poprzez wysyłanie ankiet indywidualnie zaadresowanych do wszystkich przedsiębiorców telekomunikacyjnych funkcjonujących na terenie Województwa Mazowieckiego.
III.4. KLASYFIKACJA OBSZARÓW Podstawą analiz dotyczących dostępności infrastruktury szerokopasmowej na terenie województwa mazowieckiego były wyniki Inwentaryzacji UKE oraz Inwentaryzacji ARM S.A. Aby możliwie najdokładniej zbadać dostępność infrastruktury w różnych aspektach – dostępowa/dystrybucyjna, podstawowa/NGA zdefiniowano kilka klasyfikacji. Podstawową klasyfikacją jest wskazanie obszarów białych, szarych i czarnych. Aby rozróżnić różne aspekty dostępności infrastruktury dokonano 3 rożnych klasyfikacji BSC: •
BSC podstawowe – klasyfikacja miejscowości na podstawie istniejącej i planowanej (w najbliższych 3 latach) infrastruktury szerokopasmowego dostępu do Internetu (minimum 2 Mb/s do użytkownika końcowego),
•
BSC NGA - klasyfikacja miejscowości na podstawie (istniejącej i planowanej w najbliższych 3 latach) infrastruktury dostępu do Internetu zaliczanych do kategorii NGA, czyli o przepływności powyżej 30-40 Mbit/s,
•
BSC dystrybucyjne – klasyfikacja miejscowości na podstawie (istniejącej i planowanej w najbliższych 3 latach) infrastruktury dystrybucyjno – szkieletowej.
W ramach BSC podstawowego wyróżniono: •
obszar biały – miejscowość, na terenie której żaden operator nie posiada infrastruktury szerokopasmowego dostępu do Internetu o przepływności od 2 Mbit/s w kierunku do użytkownika końcowego, z wykorzystaniem technologii przewodowych lub radiowych pracujących w paśmie licencjonowanym,
•
obszar szary – miejscowość, na terenie której tylko jeden operator posiada infrastrukturę szerokopasmowego dostępu do Internetu o przepływności od 2 Mbit/s w kierunku do użytkownika
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 43 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA końcowego, z wykorzystaniem technologii przewodowych lub radiowych pracujących w paśmie licencjonowanym, •
obszar czarny – miejscowość, na terenie której co najmniej dwóch operatorów posiada infrastrukturę szerokopasmowego dostępu do Internetu o przepływności od 2 Mbit/s w kierunku do użytkownika końcowego, z wykorzystaniem technologii przewodowych lub radiowych pracujących w paśmie licencjonowanym.
W ramach BSC NGA wyróżniono: •
obszar biały – miejscowość, na terenie której żaden operator nie posiada sieci dostępowej NGA zapewniającej dostępu do Internetu o przepływności od 30-40 Mbit/s w kierunku do użytkownika końcowego,
•
obszar szary – miejscowość, na terenie której tylko jeden operator posiada sieć dostępową NGA zapewniającą dostęp do Internetu o przepływności od 30-40 Mbit/s w kierunku do użytkownika,
•
obszar czarny – miejscowość, na terenie której co najmniej dwóch operatorów posida sieci dostępowe NGA zapewniające dostęp do Internetu o przepływności od 30-40 Mbit/s w kierunku do użytkownika.
W ramach BSC dystrybucyjnego wyróżniono: •
obszar biały – miejscowość, na terenie której żaden operator nie posiada węzła szkieletowodystrybucyjnego zasilanego łączem światłowodowym,
•
obszar szary – miejscowość, na terenie której tylko jeden operator posiada węzeł szkieletowodystrybucyjny zasilany łączem światłowodowym,
•
obszar czarny – miejscowość, na terenie której co najmniej dwóch operatorów posiada węzeł szkieletowo-dystrybucyjny zasilany łączem światłowodowym.
Warunkowy system dostępu do węzłów dystrybucyjnych IDM Jednocześnie, jako narzędzie pomocnicze pozwalające na połączenie danych o obszarach BSC podstawowych, NGA i dystrybucyjnych, opierając się na praktyce decyzyjnej Komisji Europejskiej (v. decyzja dotycząca Xarxa Oberta), każdą z miejscowości z województwa mazowieckiego przypisano do jednej z kategorii w poniższej tabeli: TABELA NR. 15. WARUNKOWY DOSTĘP DO WĘZŁÓW REGIONALNEJ SIECI SZEROKOPASMOWEJ W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM (IDM) WRAZ Z RODZAJEM DOSTĘPNYCH USŁUG PODSTAWOWEGO DOSTĘPU SZEROKOPASMOWEGO Liczba miejscowości w kategorii ogółem / liczba z planowanym węzłami IDM9
Istniejąca infrastruktura dystrybucyjna (włączając ciemne włókna)
Podstawowa detaliczna oferta szerokopasmowa10
Infrastruktura NGA lub plany na najbliższą przyszłość
Dostęp warunkowy do IDM
1
7197 / 200
Brak
Nie
Nie
Wszyscy operatorzy mogą podłączyć się do IDM, gdyż nie ma żadnej dostępnej infrastruktury
2
1 173 / 79
Tylko jedna
Tylko jedna
Nie
Wszyscy operatorzy mogą podłączyć się do IDM – obszar szary „problematyczny”11
9
Dane odpowiadają liczbie miejscowości w każdej kategorii, które władze województwa określiły jako planowane obszary docelowe. Ostateczny kształt sieci i dokładny wykaz miejscowości będą określane w ramach procedury przetargowej (np. zamówienia na zaprojektowanie i wykonanie sieci, na pozyskanie istniejącej infrastruktury telekomunikacyjnej, na wybór Operatora Infrastruktury). Może to oznaczać, że niektóre węzły mogą zostać przeniesione z jednej miejscowości do drugiej lub dodane/skreślone zgodnie z optymalizacją techniczną i ekonomiczną propozycji zwycięskiego oferenta. W każdym razie warunkowy dostęp przedstawiony w tabeli będzie stosowany, dlatego też władze województwa sklasyfikowały wszystkie miejscowości w województwach, w tym miejscowości, które nie są obecnie traktowane jako docelowe. 10 W odniesieniu do danych o istniejącej lub planowanej bezprzewodowej infrastrukturze dostępowej uwzględnione zostały tylko technologie gwarantujące użytkownikom końcowym co najmniej 2 Mb/s.
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 44 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
3
12 / 0
TP S.A.
TP S.A. + LLU12
Nie
4
0/0
Więcej niż jedna
Tylko jedna
Nie
5
0/0
Więcej niż jedna
TP S.A. + LLU
Nie
6
365 / 29
Więcej niż jedna
Więcej niż jedna
Nie
7
79 / 4
Jedna lub więcej
Jedna lub więcej
Tak
Do IDM mogą być podłączone tylko infrastruktury ostatniej mili NGA Do IDM mogą być podłączone tylko infrastruktury ostatniej mili NGA Do IDM mogą być podłączone tylko infrastruktury ostatniej mili NGA Do IDM mogą być podłączone tylko infrastruktury ostatniej mili NGA Węzły zlokalizowane w takiej miejscowości mogą być używane wyłącznie13 jako węzły techniczne, chyba żespełnione są następujące dwa warunki: a) najbliższy istniejący lub planowany (w najbliższych 3 latach) optyczny węzeł dystrybucyjny dostępny do wykorzystania w ramach sieci ostatniej mili NGA znajduje się nie bliżej niż ok. 4 km od planowanej lokalizacji węzła; b) na danym obszarze brak jest usług NGA (oraz brak realnych planów w najbliższych 3 latach). W takim wypadku do IDM mogą być podłączone infrastruktury ostatniej mili NGA
Źródło: Opracowanie własne
W tabeli dla poszczególnych kategorii 1-6 określono rodzaje infrastruktury „ostatniej mili”, które mogą być dołączane do węzłów IDM planowanych w tych miejscowościach. Na podstawie opisanych wyżej ustaleń, kierując się dostępnym budżetem, potrzebą utrzymania trwałości Projektu oraz celami opisanymi Projektu, zaplanowano węzły sieci IDM w miejscowościach wskazanych w opublikowanym w ramach konsultacji „Tabela inwentaryzacyjna”. Najważniejsze informacje w Wykazie to: a)
kwalifikacja miejscowości jako białej, szarej lub czarnej dla podstawowego dostępu do Internetu,
b) kwalifikacja miejscowości jako białej, szarej lub czarnej dla dostępu NGA, c)
kwalifikacja miejscowości jako białej, szarej lub czarnej dla światłowodowej infrastruktury dystrybucyjnej,
d) kwalifikacja miejscowości do jednej z kategorii 1-7 z tabeli powyżej, e) informacja o planowaniu lokalizacji węzła IDM oraz liczbie planowanych węzłów.
11
Ta kategoria obejmuje obszary, na których jest tylko jeden światłowodowy węzeł dostępu, jednak sieć szkieletowa nie jest dostępna dla podmiotów trzecich. Dodatkowo na tym obszarze nie świadczy się usług o dużej przepustowości (NGA) dla użytkowników końcowych i nie planuje się budowy innych węzłów dostępu w ciągu następnych 3 lat. 12 LLU: Uwolnienie lokalnej pętli abonenckiej pozwala operatorom telekomunikacyjnym korzystać z połączeń innych operatorów z głównej centrali telefonicznej do lokalu klienta. 13 W kategorii 7 wyodrębniono białe obszary NGA z większej miejscowości, gdzie już istnieje (lub jest planowany) co najmniej jeden światłowodowy węzeł dystrybucyjny, z którego można korzystać w ramach sieci „ostatniej mili” NGA. W konsekwencji interwencja publiczna jest możliwa tylko w tych częściach danej miejscowości, gdzie usługi NGA nie są obecnie świadczone ani nie są planowane w bliskiej przyszłości (najbliższe trzy lata), a jednocześnie najbliższy istniejący lub planowany (w ciągu najbliższych trzech lat) światłowodowy węzeł dystrybucyjny, z którego można korzystać w ramach sieci „ostatniej mili” NGA, znajduje się nie bliżej niż ok. 4 km od planowanej lokalizacji węzła IDM. Bez interwencji publicznej obszary te nie miałyby dostępu do usług NGA, pomimo że znajdują się w większej miejscowości, w której dostępny jest co najmniej jeden światłowodowy węzeł dystrybucyjny, który może służyć do podłączenia sieci „ostatniej mili” NGA.
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 45 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
III.5. WYNIKI INWENTARYZACJI III.5.1. KLASYFIKACJA BSC (PODSTAWOWY DOSTĘP DO INTERNETU) Poniższy wykres i tabela prezentują odsetek oraz liczbę miejscowości w województwie mazowieckim zakwalifikowanych do określonych obszarów według kryterium BSC - podstawowy dostęp do Internetu. TABELA NR. 16. LICZBA MIEJSCOWOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM WG KLASYFIKACJI BSC PODSTAWOWY DOSTĘP DO INTERNETU Obszar
Liczba miejscowości
Obszar biały
7217
Obszar szary
1177
Obszar czarny
432
Razem
8826 Źródło: Opracowanie własne
Jak wynika z przedstawionej powyżej tabeli: 81,8% miejscowości to obszary białe podstawowe 13,3% miejscowości to obszary szare podstawowe 4,9% miejscowości to obszary czarne podstawowe Szczegółową klasyfikację miejscowości zawiera wykaz załączony do Studium Wykonalności. W odniesieniu do kategorii określonych w tabeli „Warunkowy dostęp do węzłów…”, wyjaśnić należy, że niektóre z miejscowości „białych” zaliczono do kategorii 2 ze względu na obecność dostępnego optycznego węzła dystrybucyjnego, a miejscowości „szare” występują nie tylko w kategorii 2, ale również w kategorii 3 i 7, dlatego też liczba obszarów białych i szarych w powyższej tabeli nie jest identyczna z liczbą miejscowości w kategorii odpowiednio 1 lub 2 w tabeli 11.
TABELA NR. 17. LICZBA LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAMIESZKUJĄCYCH MIEJSCOWOŚCI ZAKWALIFIKOWANE DO OKREŚLONYCH OBSZARÓW WG KRYTERIUM BSC PODSTAWOWY DOSTĘP DO INTERNETU Obszar
Liczba ludności
Obszar biały
1 144 628
Obszar szary
540 194
Obszar czarny
3 770 304 (2 058 838 bez Warszawy)
Razem
5 455 126 (3 743 660 bez Warszawy) Źródło: Opracowanie własne
Z powyższych zestawień wynika, że: 21% ludności zamieszkuje obszary białe podstawowe (30,6% z pominięciem Warszawy) 9,9% ludności zamieszkuje obszary szare podstawowe (14,4% z pominięciem Warszawy) 69,1% ludności zamieszkuje obszary czarne podstawowe (55% z pominięciem Warszawy)
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 46 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
III.5.2. KLASYFIKACJA BSC NGA TABELA NR. 18. LICZBA MIEJSCOWOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM WG KLASYFIKACJI BSC DOSTĘP NGA Obszar
Liczba miejscowości
Obszar biały
8747
Obszar szary
16
Obszar czarny
63
Razem
8826 Źródło: Opracowanie własne
Jak wynika z przedstawionej powyżej tabeli: 99,1% miejscowości to obszary białe NGA 0,2% miejscowości to obszary szare NGA 0,7% miejscowości to obszary czarne TABELA NR. 19. LICZBA LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAMIESZKUJĄCYCH MIEJSCOWOŚCI ZAKWALIFIKOWANE DO OKREŚLONYCH OBSZARÓW WG KRYTERIUM BSC DOSTĘP NGA Obszar
Liczba ludności
Obszar biały
2 204 838
Obszar szary
116 065
Obszar czarny
3 134 223 (1 422 757 bez Warszawy)
Razem
5 455 126 (3 743 660 bez Warszawy) Źródło: Opracowanie własne
Z powyższych zestawień wynika, że: 40,4% ludności zamieszkuje obszary białe NGA (58,9% z pominięciem Warszawy) 2,1% ludności zamieszkuje obszary szare NGA (3,1% z pominięciem Warszawy) 57,5% ludności zamieszkuje obszary czarne NGA (38% z pominięciem Warszawy)
III.5.3. KLASYFIKACJA BSC – DYSTRYBUCYJNE TABELA NR. 20. LICZBA MIEJSCOWOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAKWALIFIKOWANYCH DO OKREŚLONYCH OBSZARÓW WG KRYTERIUM BSC INFRASTRUKTURALNE. Obszar
Liczba miejscowości
Obszar biały
7290
Obszar szary
1102
Obszar czarny
434
Razem
8826
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 47 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Źródło: Opracowanie własne
Zdecydowana większość miejscowości w województwie nie posiada węzłów dystrybucyjnych tj. 7290 miejscowości a w 1102 miejscowościach występuje infrastruktura tylko jednego operatora a co za tym idzie brak jest konkurencji w dostępie do internetu. TABELA NR. 21. LICZBA LICZBY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAKWALIFIKOWANYCH DO OKREŚLONYCH OBSZARÓW WG KRYTERIUM BSC INFRASTRUKTURALNE. Obszar
Liczba ludności
Obszar biały
1 178 645
Obszar szary
502 388
Obszar czarny
3 774 093
Razem
5 455 126 Źródło: Opracowanie własne
Wyniki inwentaryzacji i konsultacji publicznych pokazały, że w województwie mazowieckim występuje olbrzymi problem z brakiem infrastruktury tj. w ponad 82% miejscowości brakuje infrastruktury dystrybucyjnej, w 82% miejscowości brakuje podstawowego dostępu do Internetu, w 99% miejscowości brakuje dostępu do usług NGA
III.5.4. KATEGORIE 1-7 Poniższe tabele prezentują odsetek oraz liczbę miejscowości w województwie mazowieckim zakwalifikowanych do kategorii 1-7. TABELA NR. 22. ODSETEK MIEJSCOWOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAKWALIFIKOWANYCH DO OKREŚLONYCH KATEGORII OBSZARÓW
Obszar
Odsetek miejscowości
Kategoria 1
81,54%
Kategoria 2
13,29%
Kategoria 3
0,14%
Kategoria 4
0%
Kategoria 5
0%
Kategoria 6
4,14%
Kategoria 7
0,89% Źródło: Opracowanie własne
TABELA NR. 23. LICZBA MIEJSCOWOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM WG KLASYFIKACJI XARXA OBERTA Obszar
Liczba miejscowości
Kategoria 1
7197
Kategoria 2
1173
Kategoria 3
12
Kategoria 4
0
Kategoria 5
0
Kategoria 6
365
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 48 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Kategoria 7
79
Razem
8826 Źródło: Opracowanie własne
Kolejne tabele przedstawiają odsetek oraz liczbę mieszkańców zamieszkujących miejscowości zakwalifikowane do określonych kategorii. TABELA NR. 24. ODSETEK LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAMIESZKUJĄCYCH MIEJSCOWOŚCI ZAKWALIFIKOWANE DO POSZCZEGÓLNYCH KATEGORII 1-7.
Obszar
Odsetek ludności
Kategoria 1
20,88%
Kategoria 2
9,53%
Kategoria 3
0,17%
Kategoria 4
0%
Kategoria 5
0%
Kategoria 6
9,84%
Kategoria 7
59,58% Źródło: Opracowanie własne
TABELA NR. 25. LICZBA LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM ZAMIESZKUJĄCYCH MIEJSCOWOŚCI ZAKWALIFIKOWANE DO POSZCZEGÓLNYCH KATEGORII 1-7 Obszar
Liczba ludności
Kategoria 1
1 138 894
Kategoria 2
520 073
Kategoria 3
8 991
Kategoria 4
0
Kategoria 5
0
Kategoria 6
536 880
Kategoria 7
3 250 288
Razem
5 455 126 Źródło: Opracowanie własne
IV. LOGIKA INTERWENCJI IV.1. OKREŚLENIE I STRUKTURA ODDZIAŁYWANIE PROJEKTU
CELÓW
PROJEKTU,
Głównym celem projektu jest zapewnienie mieszkańcom, przedsiębiorstwom, organom rządowym i jednostkom administracji publicznej możliwości dostępu do wybranego operatora łączności elektronicznej i wybranej platformy technologicznej oraz dostępu do usług dostarczanych w ramach sieci NGA w obszarach wykluczenia cyfrowego. Projekt koncentruje się na „białych obszarach NGA” (tj. obszarach, na których obecnie nie ma infrastruktury NGA, a inwestorzy prywatni nie planują inwestycji w taką infrastrukturę w ciągu
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 49 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA najbliższych trzech lat). Zapewnienie operatorom telekomunikacyjnym dostępu do subsydiowanej infrastruktury szkieletowej i dystrybucyjnej stworzy zachęty do inwestycji w segmenty NGA ostatniej mili. Drugim celem projektu jest umożliwienie korzystania z nowej sieci, aby wyeliminować „przepaść cyfrową” w zakresie tradycyjnych podstawowych usług szerokopasmowych na obszarach, na których obecnie nie ma odpowiedniej infrastruktury szerokopasmowej. Uzasadnienie potrzeby realizacji projektu a)
brak odpowiedniej infrastruktury
Nieadekwatność istniejących połączeń szerokopasmowych stała się w Województwie poważną przeszkodą w świadczeniu obywatelom i przedsiębiorcom nowych, zaawansowanych usług i poważnie utrudnia ich działalność. Przedsiębiorcy potrzebują takich usług, by skutecznie konkurować z przedsiębiorcami z obszarów, na których są dostępne konkurencyjne oferty usług NGA i usług dzierżawy łączy, a ludność potrzebuje dostępu do takich usług jak triple play, telewizja HD, wideokonferencje oraz dostęp do Internetu o przepływności powyżej 40 Mb/s, by mogła korzystać z zaawansowanych aplikacji, e-administracji, e-zdrowia, telepracy, e-edukacji oraz by nie pogłębiała się przepaść cyfrowa w porównaniu z ludnością na obszarach o pełnej dostępności do tych usług i aplikacji. Dzięki postępowi i rozwojowi technologicznemu dokonania na gruncie opieki zdrowotnej pozwolą niedługo władzy publicznej oferować usługi takie, jak współdzielone historie kliniczne (które obejmują duże pliki z obrazami wysokiej rozdzielczości), zdalne obrazowanie medyczne (w celu wymiany badań radiologicznych), telemedycynę i zdalne asystowanie. Oczekuje się również szybkiego rozwoju e-nauczania, dzięki usługom takim, jak szkolenia wirtualne, zdalne laboratoria, zdalne biblioteki cyfrowe oraz wirtualne miejsca spotkań. Ponadto, usługi takie, jak zdalne przesłuchania, scentralizowane usługi danych (w tym multimedia) i zdalny nadzór spowodują istotne postępy w wymiarze sprawiedliwości, bezpieczeństwa oraz elektronicznej administracji. Infrastruktura IDM nie będzie budowana dla dedykowanych potrzeb administracji publicznej. Jednakże sam fakt wybudowania światłowodowej infrastruktury dystrybucyjnej na obszarach, na których taka infrastruktura nie była dotychczas dostępna, poprawi możliwości dostępu do Internetu dla administracji publicznej. Administracja publiczna zamawia usługi dostępu szerokopasmowego zgodnie z przepisami o zamówieniach publicznych, a dzięki realizacji Projektu zwiększy się dostępność konkurencyjnych usług szerokopasmowych. b) Potrzeba odpowiedniej infrastruktury
Obywatele i przedsiębiorcy w zakresie zaawansowanych usług elektronicznej administracji, edukacji oraz opieki zdrowotnej, potrzebują istotnego zwiększenia obecnej przepustowości, prędkości oraz łączności szerokopasmowej. Obecna sytuacja nie może być naprawiona w inny sposób (np. działania wspierające stronę popytową, regulacja ex ante), bowiem problem rynkowy w Województwie nie jest problemem regulacji działalności telekomunikacyjnej i/lub usług nowej generacji, ale problemem braku infrastruktury. Nie ma środków, które w mniejszym stopniu mogłyby zakłócać konkurencję (włączając w to regulację ex ante), a które jednocześnie doprowadziłyby do osiągnięcia celu, jakim jest dostarczenie usług NGA na obszarach białychNGA, niezawodnych i po cenach stosowanych na rynkach o efektywnej konkurencji infrastrukturalnej.
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 50 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Internet szerokopasmowy Internet szerokopasmowy, to cyfrowe połączenie internetowe, wykorzystujące istniejącą infrastrukturę kablową (miedzianą, światłowodową, elektryczną), zapewniające stały dostęp do sieci Internet, pozwalające na szybkie przesyłanie dużej ilości danych w tej sieci. Po raz pierwszy „dostęp szerokopasmowy” został zdefiniowany przez organizacje ITU (Interational Telecommunication Union) jako połączenie umożliwiające użytkownikowi minimalną przepustowość transmisyjną wyższą od oferowanej przez łącze ISDN PRA (1,5 lub 2 Mbps). W odniesieniu do tej definicji, OECD określiło dostęp szerokopasmowy o przepustowości 256 Kbps jako minimalną przepływność w kierunku „downstream” – (dane przesyłane do użytkownika) i 64 Kbps jako minimalną przepływność w kierunku „upstream” – (dane przesyłane od użytkownika). Definicja FCC (Federal Communications Commission) określa zakres 200 Kbps, lub przepustowość która umożliwia transmisję obrazu wideo lub przechodzenie pomiędzy stronami internetowymi w czasie porównywalnym do przekładania kartek książki. Komisja Europejska przyjęła definicję połączenia szerokopasmowego jako przepustowość wyższą niż 144 Kbps (dokumenty COCOM) co oznacza przepustowość wyższą niż oferowana przez łącze ISDN BRA. W ramach projektu, zakłada się budowę sieci szkieletowej na poziomie wojewódzkim oraz sieci dostępowej na poziomie powiatowym. Sieć będzie oferować dostęp otwarty, dla wszystkich zainteresowanych przedsiębiorców telekomunikacyjnych, którzy oferować mają dostęp wszystkim mieszkańcom Mazowsza, również tym, którzy mają zamiar oferować własny system dostępu szerokopasmowego. W chwili obecnej, wielu operatorów deklaruje pełną współpracę, jako operatorzy końcowi. Deklaracje te są wstępnymi ustaleniami do przyszłej współpracy. Projekt Internetu dla Mazowsza pozwoli między innymi na zrealizowanie następujących celów szczegółowych dotyczących poniżej wymienionych dziedzin: 1.
2.
3.
Poziom życia: •
Umożliwienie podłączenia większości mieszkańców Mazowsza do Internetu
•
Zmniejszenia kosztów komunikacji oraz wymiany informacji
•
Usprawnienie działania urzędów oraz instytucji administracyjnych, poprzez wprowadzenie usług zdalnych dla mieszkańców województwa mazowieckiego
•
Zwiększenie przepływu informacji, usprawniona analiza oraz edukacja, a także dostęp do nowych funkcjonalności związanych z Internetem
•
Nowe inwestycje związane z rynkiem IT
•
Poszerzanie kompetencji oraz wiedzy mieszkańców
•
Bodziec do szybszego i sprawniejszego rozwoju nowych firm oraz przedsiębiorczości
Rynek pracy: •
Zmniejszenie poziomu bezrobocia
•
Zwiększenie poziomu wykształcenia mieszkańców
•
Zwiększenie aktywności na rynku pracy wśród osób niepełnosprawnych
•
Elastyczność rynku pracy
•
Szybszy oraz sprawniejszy dostęp do ofert pracy
•
Podniesienie poziomu usług oferowanych przez instytucje związane z rynkiem pracy
•
Nowe dziedziny pracy oparte o rynek IT
Poziom edukacji: •
Łatwiejszy dostęp do materiałów dydaktycznych oraz naukowych
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 51 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
4.
5.
6.
7.
•
Wprowadzenie szkoleń oraz zajęć na odległość, w tym interaktywnych
•
Elektroniczny dostęp do informacji w szkołach (np. sprawdzanie ocen przez rodziców)
Dostęp do informacji •
Równy dostęp do informacji dla wszystkich warstw społecznych (wyrównywanie różnic w regionach mniej zurbanizowanych)
•
Szerszy dostęp do Internetu
Internetyzacja samorządów lokalnych •
Sprawniejsza oraz szybsza obsługa mieszkańców i przedsiębiorców
•
Szeroki dostęp do usług oferowanych przez samorządy za pośrednictwem Internetu
•
Zwiększenie efektywności ekonomicznej, poprzez usprawnienie pracy
•
Ułatwione gromadzenie danych administracyjnych, przekazu treści oraz komunikacji
Procesy gospodarcze: •
Wzrost efektywności
•
Usprawnienie procesów produkcyjnych
•
Poprawa atrakcyjności regionu oraz dostęp do rynku na poziomie globalnym
•
Poprawa wizerunku rynku
•
Likwidacja barier oraz różnic gospodarczych
•
Usprawnienie rynku handlu ora wymiany gospodarczej
Rynek usług telekomunikacyjnych: •
Demonopolizacja rynku
•
Zmniejszenie cen za dostęp do Internetu
•
Uwolnienie popytu na szerokopasmowy dostęp oraz usługi realizowane z wykorzystaniem szerokopasmowego łącza;
•
Uwolnienie pętli abonenckiej
IV.1.1. ZGODNOŚĆ CELÓW PROJEKTU Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI I POLITYKAMI HORYZONTALNYMI Projekt Internet dla Mazowsza jest odpowiedzią na Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007-2013. Cel główny: Rozwój społeczeństwa informacyjnego poprzez wsparcie przedsięwzięć wynikających ze Strategii e-Rozwoju Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013. Cele szczegółowe: •
Przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu.
•
Rozwój e - usług dla obywateli.
•
Rozwój technologii komunikacyjnych i informacyjnych dla MSP.
Priorytet II ukierunkowany jest na działania mające na celu niwelowanie dysproporcji
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 52 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA w rozwoju technologii informacyjno-komunikacyjnych, szczególnie na obszarach o niskim wskaźniku potencjału e-Rozwoju. Cel ten realizowany będzie poprzez realizację projektów informatyzacji województwa oraz przedsięwzięcia pozwalające na rozwój publicznych e-usług dostępnych dla obywateli i przedsiębiorców o wymiarze regionalnym i lokalnym. Uzasadnienie Projekt wpisuje się w: Priorytet II, Działanie 2.1 Przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu. Celem Działania jest przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu poprzez: wzmocnienie tworzenia społeczeństwa informacyjnego, rozwój infrastruktury łączności elektronicznej i technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Rozwój województwa mazowieckiego uzależniony jest od dostępności cyfrowej, poziomu innowacyjności oraz zdolności do wykorzystania technologii ICT. Priorytet II, Działanie 2.1 ukierunkowane jest na działania mające na celu niwelowanie dysproporcji w rozwoju technologii informacyjno-komunikacyjnych, szczególnie na obszarach o niskim wskaźniku potencjału eRozwoju. Budowa i rozbudowa szerokopasmowej sieci szkieletowej województwa umożliwi zapewnienie dostępu do usług świadczonych drogą elektroniczną dla minimum 90% mieszkańców Mazowsza. Realizacja Działania 2.1. przyczyni się do intensyfikacji rozwoju społecznego, gospodarczego i informacyjnego województwa poprzez zapewnienie możliwości podłączenia do sieci szerokopasmowej. Projektowana sieć obejmuje budowę szkieletowej i dystrybucyjnej infrastruktury teleinformatycznej. Zapewnienie szybkiego, powszechnego dostępu do wiedzy i usług świadczonych drogą elektroniczną, w szczególności na obszarach wiejskich i w małych miastach przyczyni się do rozwoju społecznego i gospodarczego Mazowsza. Uzasadnienie potrzeb realizacji zostało opisane w punkcie Logika Interwencji Potrzeba realizacji projektu wynika z: •
braku dostępu do szerokopasmowego Internetu szczególnie na terenach wiejskich i w małych miastach. Stan ten potwierdza Inwentaryzacja Sieci Szerokopasmowej na Mazowszu.
•
wykluczenie cyfrowe społeczeństwa- uważa się, ze przyczyną wykluczenia jest zjawisko podziału społeczeństwa na tych, którzy mają dostęp do Internetu i tych, którzy nie mają takiej możliwości.
Projekt Internet dla Mazowsza oraz planowany rozwój elementów składowych społeczeństwa informacyjnego w oparciu o bezpośrednie efekty przedsięwzięcia są zgodne z dokumentami strategicznymi na szczeblu UE, krajowym oraz regionalnym. Wpływ projektu na politykę ochrony środowiska Ochrona środowiska naturalnego odgrywa coraz większą rolę wśród polityk Wspólnot Europejskich. Stąd też każda inwestycja mogąca negatywnie wpływać na stan środowiska naturalnego poddawana jest postępowaniom mającym na celu zbadanie skali oddziaływania na środowisko. Zgodnie z prawem wspólnotowym oraz krajowym postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ ) stanowi istotny element procesu inwestycyjnego. Realizowane przedsięwzięcie musi być zawsze zgodne z wymogami prawa wspólnotowego w zakresie OOŚ. Analizując dane przedsięwzięcie należy uwzględnić wszystkie elementy OOŚ wymagane przez Dyrektywę OOŚ, Dyrektywę Siedliskową i Dyrektywę Ptasią, określając czy dane przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na gatunki i siedliska chronione w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000. Zgodnie z Dyrektywą OOŚ i wynikającymi z jej uregulowań wymaganiami Komisji Europejskiej a co za tym idzie wymaganiami krajowymi należy podkreślić, iż prawidłowo przeprowadzone postępowanie OOŚ powinno wykazać całościowy wpływ przedsięwzięcia inwestycyjnego na środowisko. Biorąc pod uwagę zapisy Programu Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy do 2014 r., na terenie którego realizowane będzie przedsięwzięcie „Internet Dla Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 53 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Mazowsza” podkreślić należy, że celem nadrzędnym polityki ekologicznej Województwa Mazowieckiego jest „Ochrona walorów przyrodniczych i poprawa standardów środowiska”. Jednym z priorytetów ekologicznych dla województwa jest również „Ochrona zasobów przyrody, w szczególności różnorodności biologicznej”. W podstawowych założeniach Programu znajduje się również zapis o przestrzeganiu zasady zrównoważonego rozwoju poprzez przestrzeganie zasad takich jak: •
zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego, rozpatrywana w kategoriach sprawiedliwości międzypokoleniowej, międzyregionalnej i międzygrupowej oraz równoważenia szans między człowiekiem a przyrodą,
•
zasada „zanieczyszczający płaci”, jako pełna odpowiedzialność sprawcy za skutki zanieczyszczania i stwarzania zagrożenia dla środowiska,
•
zasada prewencji, czyli, że przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska powinno być podejmowane na etapie planowania a nie tylko realizacji inwestycji, w oparciu o wdrożone procedury ocen oddziaływania na środowisko oraz monitoring wykonywanych przedsięwzięć,
•
zasada stosowania najlepszych dostępnych technik, w tym najlepszych, uzasadnionych ekonomicznie, dostępnych technologii.
Rodzaj przedsięwzięcia objętego projektem „Internet Dla Mazowsza” nie kwalifikuje się jako przedsięwzięcie mogące znacząco lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, dla którego przeprowadzenie postępowania oddziaływania na środowisko, a tym samym sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko, jest lub może być wymagane. Wobec niezakwalifikowania przedsięwzięcia do I i II grupy przedsięwzięć mogących znacząco bądź potencjalnie oddziaływać na środowisko (według Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko), konieczne będzie potwierdzenie w Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska o przewidywanym wpływie projektu na obszary NATURA 2000- przed uzyskaniem pozwolenia na budowę dla inwestycji. Wpływ projektu na politykę równych szans Projekt Internet Dla Mazowsza ma pozytywny wpływ na politykę równych szans. Przyczynia się do wyrównania szans mieszkańców województwa dostępie do sieci szerokopasmowej zapewniającej m.in. szybki dostęp do Internetu. Realizacja projektu pozwoli na większy dostęp osób niepełnosprawnych zamieszkujących tereny objętym wykluczeniem cyfrowym do możliwości pracy i nauki zdalnej z wykorzystaniem Internetu. Negatywne elementy wpływające na politykę równości szans to dysproporcja płci na rynku pracy, różnice w wynagrodzeniu za taką samą pracę, ograniczenia w dostępie do edukacji, mała mobilność warunków pracy. Z wymienionymi powyżej elementami wiąże się także element wykluczenia cyfrowego, co oznacza podział społeczeństwa na osoby z dostępem do sieci internetowej i nowoczesnych form komunikacji oraz na osoby bez takich możliwości z przyczyn niezależnych od nich. Problem ten dotyka osoby zamieszkujące na terenach o słabej infrastrukturze teleinformatycznej. Kwestia wykluczenia cyfrowego w sposób szczególny oddziałuje zaś na dostęp do edukacji i niską elastyczność warunków pracy. Projekt budowy sieci szerokopasmowej, będzie miał w tym kontekście, pozytywne znaczenie dla realizacji polityki równych szans na terenie województwa. Poprzez stworzenie odpowiedniej infrastruktury teleinformatycznej zdecydowanej poprawie ulegnie dostęp do Internetu na obszarach obecnie niemal całkowicie odciętych od usług dostępowych takich jak obszary wiejskie. Dostęp do sieci teleinformatycznej umożliwi wszystkim mieszkańcom regionu korzystanie z nowoczesnych usług prowadzonych za pośrednictwem Internetu takich jak: e-zdrowie, e-edukacja, bankowość elektroniczna, telewizja IP. Spodziewany jest także znaczący spadek odsetka osób wykluczonych z rynku pracy, gdyż dostęp do zasobów sieci teleinformatycznej w znacznym stopniu ułatwia poszukiwanie pracy, a także w pozytywny sposób
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 54 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA wpływa na tworzenie bardziej elastycznych warunków pracy (e-praca) co jest szczególnie ważne w przypadku kobiet. Biorąc pod uwagę opisane powyżej aspekty, realizacja projektu budowy sieci szerokopasmowej Internet Dla Mazowsza, jest jednym ze strategicznych wyzwań dla rozwoju Województwa Mazowieckiego oraz poprawy bytu jego mieszkańców. Ponadto korzystanie z wybudowanej sieci spowoduje ułatwianie dostępu do edukacji i podnoszenia lub zdobywania nowych kwalifikacji zawodowych przez osoby niepełnosprawne, rozwój usług wspierających, ułatwiających włączenie do rynku pracy (np. transportowych, opiekuńczych czy zapewnienie udziału asystentów i trenerów pracy), poszerzanie dostępu do doradztwa, poradnictwa zawodowego, informacji i konsultacji, tworzenie przyjaznego systemu wsparcia oraz rozwijanie instrumentów o charakterze aktywizacyjnym. Wpływ projektu na politykę społeczeństwa Informacyjnego Realizacja projektu budowy sieci szerokopasmowej ma na celu poprawę warunków technicznych, ekonomicznych i operacyjnych do realizacji kluczowych elementów budowy jednolitej europejskiej przestrzeni informacyjnej. Wśród priorytetów rozwoju społeczeństwa informacyjnego na Mazowszu znajdują się: zapewnienie powszechnego dostępu obywateli do usług telekomunikacyjnych, przygotowanie społeczeństwa polskiego do przemian technicznych, społecznych i gospodarczych związanych z tworzeniem się społeczeństwa informacyjnego poprzez edukację informatyczną, przygotowanie społeczeństwa do nowych uwarunkowań rynku pracy i nowych metod pracy oraz wykorzystanie zmian w tym zakresie do zwalczania bezrobocia powstałego w wyniku restrukturyzacji przemysłu i rolnictwa, rozwój nowoczesnych gałęzi przemysłu i wzrost jego innowacyjności w celu poprawy konkurencyjności polskiej gospodarki, zapewnienie wsparcia sektora nauki dla gospodarki elektronicznej i społeczeństwa informacyjnego w celu lepszego wykorzystania szans i minimalizacji zagrożeń związanych z rozwojem społeczeństwa informacyjnego. Niniejszy projekt w świetle przedstawionych powyżej priorytetów ma pozytywny wpływ na politykę rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Głównym celem projektu jest bowiem zapewnienie możliwości dostępu do usług szerokopasmowych dla minimum 90% gospodarstw domowych w województwie poprzez budowę na obszarach zagrożonych wykluczeniem cyfrowym, infrastruktury sieci szerokopasmowej uzupełniającej sieci już istniejące operatorów telekomunikacyjnych. Budowa jednolitej infrastruktury teleinformatycznej pozwoli na zwiększenie dostępności do mediów elektronicznych, a także podniesie atrakcyjność obszarów dla operatorów telekomunikacyjnych świadczących usługę tzw. ostatniej mili. Otwarcie niedostępnego dotąd rynku spowoduje wzrost ilości inwestycji związanych z doprowadzeniem infrastruktury do odbiorcy końcowego oraz zwiększy zapotrzebowanie na usługi świadczone za pośrednictwem sieci. Projekt przyczyni się do przyspieszenia działań w zakresie: budowy szybkiej i nowoczesnej sieci szerokopasmowej, inwestycji w kapitał ludzki, stymulowania wykorzystania Internetu dla różnych sfer życia obywateli, doprowadzenia do wystąpienia konkurencji w obszarze dostępu do taniego Internetu. Stworzenie powszechnego, nowoczesnego dostępu do Internetu Szerokopasmowego stanowiącego bezpieczną infrastrukturę teleinformatyczną umożliwi rozwój nowoczesnych usług sieciowych w obszarach, które ułatwią życie obywatelom oraz przedsiębiorcom. Wpływ projektu na politykę zatrudnienia Projekt ma pozytywny wpływ na politykę zatrudnienia. Internet dla Mazowsza zakłada budowę i rozbudowę sieci szerokopasmowej głównie na terenach wykluczonych cyfrowo. Niepodważalnym argumentem na współczesnym rynku pracy jest umiejętność wykorzystywania narzędzi informatycznych do pracy, komunikacji, rozwoju instytucji itd. Stworzenie społeczeństwa informacyjnego jest priorytetowym zadaniem UE zapisanym w Strategii Lizbońskiej. Nadrzędną zasadą tej polityki horyzontalnej jest założenie, że inwestycje współfinansowane ze środków UE powinny przyczynić się do szerokiego wprowadzenia technologii cyfrowej do codziennego życia, swobodnego
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 55 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA dostępu i wymiany informacji cyfrowej, wzmocnienia potencjału innowacyjnych usług opartych na nowych technologiach. Szczególną uwagę zwraca się tutaj na wykorzystanie ICT w życiu codziennym obywateli, w działalności gospodarczej przedsiębiorstw i usługach administracji publicznej. Realizacja projektu Internet dla Mazowsza przyczyni się do poprawy warunków funkcjonowania gospodarki na terenach, gdzie do tej pory, tereny te były nieatrakcyjne biznesowo ze względu na brak możliwości szybkiego łącza internetowego. Projekt przyczyni się do budowy gospodarki opartej na wiedzy, stworzy możliwość (zdalnego) kształcenia, czego konsekwencją jest rosnąca liczba specjalistów. Dzięki dostępie do informacji nastąpi szerokorozumiana aktywizacja społeczności lokalnych. Realizacja projektu przyczyni się do wykorzystania nowoczesnych technologii w przedsiębiorstwach, do pobudzenia innowacyjności w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw oraz mikroprzedsiębiorstw, a w konsekwencji wpłynie na poprawę ich wydajności, jakości i konkurencyjności oraz otwarcie dla nich rynków międzynarodowych poprzez wsparcie wdrożeń rozwiązań elektronicznego biznesu w sferze operacyjnej i organizacyjnej. Stworzony będzie system zachęt dla rozszerzania rynku przedsiębiorstw świadczących e - usługi i udostępniających treści cyfrowe. Pobudzą one lokalną przedsiębiorczość i innowacyjność w sektorze elektronicznej gospodarki opartej na wiedzy poprzez otwarcie rynku treści i usług cyfrowych, a w konsekwencji utworzenie nowych, rozwojowych miejsc pracy. Budowa powszechnego dostępu do Internetu przyczyni się do zmian organizacyjnych i strukturalnych w zarządzaniu sieciowym przedsiębiorstw, polityki zatrudnienia i pracy uwzględniające nowe, elastyczne formy zatrudnienia w systemie sieciowym, kreacja nowych zawodów i miejsc pracy wykorzystujących nowe technologie informacyjno-komunikacyjne, promocja nowych form pracy i zatrudnienia oraz tworzenie nowych regulacji prawa pracy odpowiadającego zasadom elastycznego systemu zatrudnienia i telepracy. Wpływ projektu na poprawę efektywności energetycznej Projekt wpływa na poprawę efektywności energetycznej gdyż dzięki użyciu technologii optycznych, w porównaniu z technologiami klasycznymi (opartymi m.in. na przewodach miedzianych), potrzeba znacznie mniej energii, aby przełączać się pomiędzy wysokimi wartościami maksymalnej dopuszczalnej liczbie bitów w jednostce czasu oraz połączenie dalszych podsystemów. Według niektórych szacunków, samo ICT jest odpowiedzialne za 2% do 10% światowego zużycia energii. Co więcej, stały wzrost ruchu internetowego, spowodowany postępem technologicznym, w sieciach przesyłowych i urządzeniach sieciowych, powoduje gwałtowny wzrost zużycia energii, mimo wysiłków zmierzających do budowy bardziej wydajnych energetycznie urządzeń i systemów. Rzeczywiście, podczas gdy przeliczenie Joul/bit w sieciach telekomunikacyjnych ma trend malejący z upływem czasu, przeliczenie Joul/użytkownik stale się powiększa. Rola włókien optycznych proponowanych do budowy sieci szkieletowej w projekcie IDM może mieć znaczny wpływ na zmniejszenie zużycia energii. Technologie optyczne, okazały się bowiem optymalnym rozwiązaniem dla transmisji danych na duże odległości ze względu na bardzo dużą przepustowość i małe tłumienie związane z odległością przesyłu poprzez włókna światłowodowe. Klasyczne rozwiązania do służące do transportu pasma danych dla większej łącznej szerokości i pracy przy wyższej wartości/ przepływności wymagają większej ilości przewodów , nakładają jednocześnie ograniczenia na odległość przesyłu, a sygnał taki nie może być emitowany bez wzmocnienia(dodatkowe zapotrzebowanie na energię elektryczną). Odwrotnie w przypadku układów optycznych gdzie pomimo znacznej złożoności przesył jest prawie stały lub wręcz nieznacznie wzrastała, wraz ze wzrostem gęstości informacji i przepływności. W domenach fotonicznych, pobór mocy jest prawie niezależny, zarówno od przepływności jak i odległości pokonywanej przez sygnały optyczne (w tym przypadku rośnie on głównie w układach interfejsu transmisji: modulatorach, sterownikach i odbiornikach). Obecnie, technologie optyczne wydają się być obiecującym rozwiązaniem w przypadku utrzymania, a nawet zmniejszania zapotrzebowania na energię i wymaganiami związanymi z rozproszonymi systemami połączeń. Wybudowanie Pasywnej sieci Optycznej ma na celu zapewnienie większej przepustowości dla użytkowników końcowych w porównaniu ze starszymi technologiami dostępu bez zastosowania elementów aktywnych na drodze sygnału, zmniejszając w ten sposób zużycie energii i ograniczając koszty operacyjne. Poprzez maksymalne wykorzystanie do zasilania urządzeń peryferyjnych, np. ponowne wykorzystanie tego samego
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 56 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA włókna przy transferze zmieniając jedynie modulację pasma. Zaproponowane w projekcie NGA, jest również wartością dodaną dla projektu, gdyż powoduje mniejsze obciążenie klimatu w porównaniu z tradycyjnymi sieciami I-III generacji, ze względu na niższe zużycie energii oraz szersze wtórne świadczenie usług klientom końcowym.
IV.1.2. KOMPLEMENTARNOŚĆ PROJEKTU Z INNYMI PRZEDSIĘWZIĘCIAMI Zintegrowane systemy informatyczne oraz e-usługi w instytucjach publicznych. Strategia e-Rozwoju Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013 zakłada następujące projekty: •
Mazovia 2015
•
Meganet
•
M@zowszanie
•
Edukom
•
Wrota Mazowsza
•
iMILA
•
Klasa@2010
•
Innovart
•
Infoport
Samorząd Województwa Mazowieckiego, z wymienionych powyżej projektów jest w trakcie realizacji projektów: Mazovia 2015, Meganet, Wrota Mazowsza, Innovart, Edukom oraz Infoport. M@zowszanie -mając na względzie potrzebę skoordynowania na terenie Województwa Mazowieckiego działań zmierzających do rozwoju społeczeństwa informacyjnego, szczególnie w odniesieniu do obszaru pozametropolitalnego, proponuje się utworzenie Mazowieckiej Sieci Społeczeństwa Informacyjnego „Mazowsz@nie”, która swoją działalność będzie realizowała poprzez: •
Sieć Lokalnych Centrów Kompetencji,
•
portal „M@zowszanie”.
Projekt ten wywodzi się z koncepcji projektu Mazovia 2015 - czyli budowy Gminnych Centrów Informacji na terenie województwa. Idea ta jest wspólna dla europejskiego systemu Publicznych Punktów Dostępu do Internetu. Infoport to Mazowieckie Centrum e-Rozwoju, do którego zadań należy między innymi: •
Zarządzanie działaniami na rzecz e-Rozwoju województwa z upoważnienia władz regionu, w szczególności w zakresie działań objętych Regionalnym Programem Operacyjnym i polityka strukturalna w kontekście społeczeństwa informacyjnego i informatyzacji administracji publicznej
•
programowanie, wdrażanie, monitorowanie i uaktualnianie Strategii e-Rozwoju województwa, w szczególności koordynacja zarządzania podażą i realizacja jej projektów głównych.
•
kompleksowa pomoc i doradztwo dla beneficjentów środków budżetu województwa oraz funduszy strukturalnych w realizacji projektów zgodnie ze Strategia e-Rozwoju Województwa Mazowieckiego, w powiązaniu z projektami centralnymi i w oparciu o „dobre praktyki” regionów UE.
•
transfer wiedzy, umiejętności i „dobrych praktyk” z regionów UE do Województwa Mazowieckiego oraz inicjowanie i wspieranie partnerów regionalnych w projektach współfinansowanych z programów wspólnotowych
•
koordynacja programów szkoleniowych związanych z podnoszeniem wiedzy i kwalifikacji pracowników sektora publicznego w zakresie e-Rozwoju Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 57 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Pozostałe projekty to: •
iMILA czyli Inkubator Modernizacyjnych Inicjatyw Lokalnych do którego zadań należą wspomaganie inicjatyw lokalnych i subregionalnych na rzecz e–integracji (e–Inclusion) i zapobiegania wykluczeniu informacyjnemu obszarów wiejskich poprzez system grantów celowych przeznaczonych na realizacje różnorodnych projektów wspierających realizacje e–strategii w powiązaniu z celami inicjatywy i2010 — dla Wzrostu i Zatrudnienia.
•
INNOVART czyli Mazowieckie Laboratorium Innowacji ICT zakładające stworzenie systemu wsparcia grantami finansowymi dla podmiotów sektorów: publicznego, prywatnego, naukowo–badawczego oraz organizacji pozarządowych dla realizacji eksperymentalnych, innowacyjnych oraz badawczo– rozwojowych projektów na rzecz rozwoju lokalnego i subregionalnego w powiązaniu z celami inicjatywy i2010 — dla Wzrostu i Zatrudnienia, opartych na technologiach komunikacji i informacji.
•
KL@SA2010 czyli Regionalny Program Wspomagania Edukacji Szkolnej czyli — w ramach wieloetapowego wdrożenia — edukacyjna platformy ICTEDUKOM czyli Regionalny Program Edukacji dla Gospodarki Opartej na Wiedzy. Głównym jego celem jest stworzenie koordynowanego regionalnie systemu bezpłatnych lub częściowo odpłatnych szkoleń i kursów zawodowych zmierzającego do podniesienia poziomu wiedzy i umiejętności związanych z życiem i pracą w otoczeniu rozwiązań opartych na technologiach ICT, w skali masowej, dla zdefiniowanych w wyniku analizy potrzeb grup docelowych o szczególnym wpływie na rozwój Mazowsza z wykorzystaniem potencjału edukacyjnego Warszawy i ośrodków subregionalnych.
IV.1.3. PRODUKTY I REZULTATY PROJEKTU TABELA NR. 26. WSKAŹNIKI PRODUKTY PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA (NARASTAJĄCO) nazwa wskaźnika produktu Liczba węzłów dostępowych14 umożliwiających dostęp do sieci szerokopasmowej Długość wybudowanej sieci Internetu szerokopasmowego 15
jednostka miary
rok bazowy 2010
szt.
0
0
0
0
308
km
0
0
0
0
364016
rok
rok
rok
2011 2012 2013
rok 2014
Źródło: Opracowanie własne
Sposób monitorowania i pomiaru: Wskaźniki produktu monitorowane będą za pomocą protokołu odbioru robót budowlanych.. Wartość końcowa wskaźników produktu: •
Liczba węzłów dostępowych umożliwiających dostęp do sieci szerokopasmowej – 308 szt.
•
Długość wybudowanej sieci Internetu szerokopasmowego – 3640 km.
14
Węzły dostępowe obejmują węzły dystrybucyjne (308) i szkieletowe (42), przy czym przyjęta do wskaźnika suma tych węzłów wynosi 308, bowiem wszystkie węzły szkieletowe planowane są do lokalizacji w tych samych miejscach co węzły dystrybucyjne, stąd też takie dwa węzły w tej samej lokalizacji traktowane są jako jeden węzeł. Pominięto także 4 węzły techniczne, bowiem nie umożliwiają dostępu do sieci szerokopasmowej. Ponadto, wskaźnik nie uwzględnia punktów dostępowych do sieci NGA w wybranych 33 miejscowościach, zarówno w budynkach, jak i szafkach ulicznych, bowiem liczba tych punktów nie jest obecnie możliwa do oszacowania, a zgodnie z decyzją Komisji w sprawie pomocy publicznej operatorzy zainteresowani dostępem mogą uzyskać dostęp w każdym miejscu, w którym jest to technicznie uzasadnione – dlatego też takie miejscowości liczone są do wskaźnika jako lokalizacja jednego węzła sieci dystrybucyjnej IDM. 15 Łączna długość sieci w warstwie szkieletowej i dystrybucyjnej, uwzględniająca optymalizację z punktu widzenia współbieżności przebiegów obu warstw sieci, tj. długość sieci na odcinkach współbieżnych liczy się jednokrotnie. Przez sieć „wybudowaną” rozumie się także infrastrukturę obca pozyskaną w miejsce planowanej budowy, poprzez nabycie prawa własności lub prawa długoletniej „dzierżawy” na zasadach IRU, w zakresie w jakim jest to dopuszczalna w ramach realizacji projektu (do „wybudowanej” sieci Internetu szerokopasmowego nie uwzględnia się odcinka 40 km planowanego od początku do dzierżawy na zasadach IRU, jak również sieci NGA z dostępem do budynków w wybranych 33 miejscowościach, bowiem długość tej sieci obecnie nie jest możliwa do ustalenia, a w ramach wskaźnika uwzględniono już doprowadzenie do tych miejscowości sieci dystrybucyjnej IDM). Przez „sieć Internetu szerokopasmowego” rozumie się łącza światłowodowe pomiędzy węzłami IDM, niezależnie czy łącza te są umieszczone w kanalizacji kablowej, przy czym co do zasady kanalizacja kablowa jest realizowana na nowo budowanych odcinkach sieci IDM, by w jak najszerszym stopniu – w granicach uzasadnionych celami oraz efektywnością ekonomiczną projektu - zapewnić dostępność usługi „dzierżawy” miejsca w kanalizacji kablowej. 16 Na potrzeby wskaźnika produktu określono długość sieci Internetu szerokopasmowego dokładną wartością według oszacowania aktualnie planowanych przebiegów sieci. Wartość ta może jeszcze ulec zmianie w wyniku procedury przetargowej, jak również na etapie projektowania i wykonywania robót budowlanych.
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 58 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Sposób monitorowania i pomiaru: Wskaźniki rezultatu monitorowane będą poprzez dane z Jednostek Samorządu Terytorialnego i GUS. TABELA NR. 27. WSKAŹNIKI REZULTATU PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA (NARASTAJĄCO) nazwa wskaźnika rezultatu
jednostk a miary
rok 2010
rok
rok
rok
rok
2011
2012
2013
2014
Liczba osób, które uzyskały możliwość dostępu do Internetu 17
osoby
0
0
0
0
1 214 000
Liczba MŚP, które uzyskały możliwość dostępu do internetu18
szt.
0
0
0
0
200
Źródło: Opracowanie własne
Wartość końcowa wskaźników rezultatu: •
Liczba osób, które uzyskały możliwość dostępu do szerokopasmowego Internetu – 1 214 000 szt.
•
Liczba MŚP, które uzyskały możliwość dostępu do internetu – 200 szt.
Za monitorowanie wyników projektu odpowiedzialny będzie Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego.
17
Liczbę ustala się poprzez zliczenie – na podstawie danych GUS – liczby mieszkańców z miejscowości zlokalizowanych nie dalej niż 6 km od węzłów IDM w miejscowościach z kategorii 1-2 oraz nie dalej niż 2 km od węzłów IDM w miejscowościach z kategorii 3-7 (z wyjątkiem uwzględnionych już w ramach zasięgu kategorii 1-2). Odległość 6 km uzasadniona jest możliwością wykorzystania węzłów także na potrzeby podstawowych sieci szerokopasmowych, co zasadniczo powinno być wystarczające dla zapewnienia dostępu min. 2 Mb/s właśnie w odległości nie większa niż 6 km od węzłą IDM. Natomiast odległość dla pozostałych kategorii jest uzasadniona ograniczeniem możliwości wykorzystania węzła IDM wyłącznie na potrzeby dołączania sieci NGA, co w praktyce decyzyjnej Komisji wiąże się z przyjęciem odległości 2 km dla ustalenia obszaru, na którym węzeł tworzy wystarczające zachęty do budowy dostępowych sieci NGA. Przyjęcie szacunkowych odległości 2 i 6 km na potrzeby wyliczenia wskaźnika rezultatu oczywiście nie ograniczenia możliwości przyłączania infrastruktury „ostatniej mili”, której zasięg jest dłuższy niż te odległości. Miejscowości będące w zasięgu IDM wskazano w Wykazie załączonym do niniejszego studium. Od tej liczby osób należy odróżnić liczbę osób, które znajdują się we wskazanym zasięgu węzłów IDM, ale dotychczas nie miały dostępu do Internetu podstawowego lub NGA (obszary białe podstawowe lub białe NGA), którą można zdefiniować jako liczbę netto osób, którym stworzono możliwość dostępu do Internetu (w odniesieniu do dostępu podstawowego wynosi 14,9% a w odniesieniu do dostępu NGA wynosi 7,7% (11,3% bez Warszawy). Inną kategorią jest także liczba osób, które na potrzeby analizy popytu lub analizy ekonomicznej przyjęto jako osoby, które faktycznie zostaną przyłączone do sieci IDM lub na które będzie oddziaływał projekt IDM. 18 Liczbę ustala się poprzez zliczenie – na podstawie danych GUS – liczby małych i średnich przedsiębiorstw z miejscowości zlokalizowanych nie dalej niż 2 km od węzłów IDM. W obliczeniach wskaźnika pominięto mikroprzedsiębiorców, gdyż zdecydowana większość z nich jest uwzględniana jako gospodarstwa domowe ze względu na prowadzenie działalności w miejscu zamieszkania, co mogłoby prowadzić do dwukrotnego uwzględniania tych samych jednostek do dwóch wskaźników rezultatu. Wyjaśnić jednocześnie należy, że małe i średnie przedsiębiorstwa w tym przypadku obejmują przedsiębiorstwa spełniające wymagania określone w odpowiednich przepisach (z pominięciem mikroprzedsiębiorstw), a dla potrzeb analizy popytu odmiennie zdefiniowano kategorie przedsiębiorców, dzieląc ich na SOHO (mikroprzedsiębiorcy), MŚP (małe, średnie i duże przedsiębiorstwa), co uzasadniono przy analizie popytu. W konsekwencji, w niniejszym dokumencie sformułowanie MŚP jest używane w dwóch znaczenia (mali i średni przedsiębiorcy, z wyłączeniem mikroprzedsiębiorców – na potrzeby wskaźników, a na potrzeby analizy popytu kategoria ta obejmuje także dużych przedsiębiorców), w każdym z tych przypadków odmiennie od definicji zawartej w przepisach (mali i średni przedsiębiorcy, w tym mikroprzedsiębioorcy).
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 59 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
IV.1.1. MATRYCA LOGICZNA PROJEKTU TABELA NR. 28. MATRYCA LOGICZNA PROJEKTU Tytuł projektu: Internet Dla Mazowsza
Nazwa i numer działania RPO Działanie 2.1 Przeciwdziałanie wykluczeniu Informacyjnemu Planowany termin Rozpoczęcia projektu Styczeń 2011 Całkowita wartość projektu 493 339 399 zł
Długofalowe oddziaływanie projektu Rozwój społeczeństwa informacyjnego poprzez wsparcie przedsięwzięć wynikających ze Strategii e-Rozwoju Województwa Mazowieckiego na lata 20072013. Cel bezpośredni projektu Głównym celem projektu jest zapewnienie mieszkańcom, przedsiębiorstwom, organom rządowym i jednostkom administracji publicznej możliwości dostępu do wybranego operatora łączności elektronicznej i wybranej platformy technologicznej oraz dostępu do usług dostarczanych w ramach sieci NGA w obszarach wykluczenia cyfrowego. Projekt koncentruje się na „białych obszarach NGA” (tj. obszarach, na których obecnie nie ma infrastruktury NGA, a inwestorzy prywatni nie planują inwestycji w taką infrastrukturę w ciągu najbliższych trzech lat). Zapewnienie operatorom telekomunikacyjnym dostępu do subsydiowanej infrastruktury szkieletowej i dystrybucyjnej stworzy zachęty do inwestycji
Nazwa i oznaczenie schematu RPO Nie dotyczy Planowany termin zakończenia projektu Grudzień 2014 Wnioskowana kwota dofinansowania z EFRR: 340 939 422 zł
Wskaźnik realizacji celu bezpośredniego
Źródło weryfikacji
Założenia
Liczba osób która uzyska możliwość dostępu do Internetu – 1214000 osób
Informacje od operatorów działających na wybudowanej sieci w postaci ankiet, - Dane GUS, - Raport z JST.
Realizacja poszczególnych etapów projektu w terminie: notyfikacja, wyłonienie wykonawców (wykonawcy robót budowlanych, operatora infrastruktury).
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 60 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA w segmenty NGA ostatniej mili. Drugim celem projektu jest umożliwienie korzystania z nowej sieci, aby wyeliminować „przepaść cyfrową” w zakresie tradycyjnych podstawowych usług szerokopasmowych na obszarach, na których obecnie nie ma odpowiedniej infrastruktury szerokopasmowej.
Infrastruktura IDM będzie dostępna również dla administracji publicznej zgodnie z przepisami dotyczącymi zamówień publicznych. Pozwoli to wdrożyć ogólnie dostępne usługi elektroniczne (w tym zwłaszcza administracji elektronicznej, edukacji elektronicznej i e-zdrowia) i korzystać z nich. Szerokopasmowy dostęp pozwoli wyrównać różnice w lokalizacji przedsiębiorstw i przyczyni się do wzmocnienia roli obszarów peryferyjnych w województwie mazowieckim. Rezultat projektu Rezultatem projektu jest możliwość zapewnienia dostępu do usług szerokopasmowych dla mieszkańców , instytucji publicznych i przedsiębiorstw na całym obszarze województwa mazowieckiego, w którym będzie realizowany projekt. Produkty projektu
Wskaźnik rezultatu
Siec szerokopasmowa Województwa Mazowieckiego
-
-
-
Liczba osób, które uzyskały możliwość dostęp do szerokopasmowego Internetu – 1214000, Liczba MŚP, które uzyskały możliwość dostępu do internetu – 200.
Wskaźnik produktu Liczba węzłów dostępowych umożliwiających dostęp do sieci
Źródło weryfikacji
-
Raport z realizacji projektu Dane od beneficjenta projektu protokoły odbioru,
Źródło weryfikacji -
Protokoły odbioru robót Raporty okresowe z postępu prac
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Założenia
Wykonanie zadania w terminie.
Założenia Wykonanie zadania w terminie, Wykonanie zadania w ramach budżetu projektu.
Strona 61 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Działania w ramach projektu - Zarządzanie projektem, - Opracowanie projektu technicznego (dokumentacji projektu), - Przeprowadzenie postępowań przetargowych, - Wyłonienie wykonawców, - Wykonanie robót budowlanych, - Promocja projektu, - Rozliczenie projektu - Wyłonienie operatora infrastruktury
szerokopasmowej - 308 szt. - Długość wybudowanej sieci Internetu szerokopasmowego -3640 km Źródło finansowania projektu
-
realizacji projektu, Raport końcowy z realizacji projektu, Dokumenty księgowe
Wkład własny 152 399 977 zł Udział UE 340 939 422 zł Razem 493 339 399 zł
Założenia
Stworzenie kompetentnego zespołu projektowego, Rzetelne wykonywanie zadań przez poszczególnych wykonawców wyłonionych w postępowaniu przetargowym.
Warunki wstępne -
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Notyfikacja projektu Uzyskanie dofinansowania
Strona 62 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
IV.1.2. HARMONOGRAM REALIZACJI PROJEKTU TABELA NR. 29. HARMONOGRAM PROJEKTU - WYKRES GANTTA Lp.
Nazwa zadania
Początek Koniec
2009 I
1
Zarządzanie projektem
IV 09
IV 15
2
Działania beneficjenta
IV 09
IV 15
3
Wybór Inżyniera Kontraktu
IV 10
I 11
4
Realizacja zadań Inżyniera Kontraktu
I 11
IV 15
5
Przygotowanie Studium Wykonalności
IV 09
IV 10
5.1
Podpisanie umów z wykonawcami analiz
IV 09
IV 09
5.2
Analizy środowiskowe
IV 09
I 10
5.3
Analiza (inwestycja)
IV 09
I 10
5.4
Analizy eksploatacyjne i rynkowe
IV 09
I 10
5.5
Ostateczne sformułowanie SW
I 10
II 10
5.6
Akceptacja Studium Wykonalności
II 10
IV 10
6
Wniosek o dofinansowanie i notyfikacja IV 10 projektu do KE
IV 12
6.1
Wsparcie ekspertów zewnętrznych procesie przygotowania wniosku notyfikacji projektu
IV 12
6.2
Procedura notyfikacji pomocy publicznej II12 do KE
III 12
6.3
Prenotyfikacja UOKiK
III11
IV 11
6.4
Decyzja w sprawie notyfikacji pomocy IV 12 publicznej
IV 12
7
Przygotowanie wniosku dofinansowanie/notyfikacja projektu w KE
III13
techniczno-ekonomiczna
w i IV 10
o dużego III 12
II
III IV
2010 I
II
III
2011 IV
I
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
II
III
2012 IV
I
II
III
2013 IV
I
II
III
2014 IV
I
II
III
2015 IV
I
II
III
IV
Strona 63 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
7.1
Przygotowanie dokumentacji wniosku o III 12 dofinansowanie
IV 12
7.2
Złożenie wniosku
IV 12
IV 12
7.3
Notyfikacja dużego projektu do KE
IV 12
III 13
8
Wybór Operatora Infrastruktury odpowiedzialnego za zaprojektowanie, III 12 budowę i eksploatacje sieci.
II 13
8.1
Przygotowanie dokumentacji przetargowej III 12 przez IK
III 12
8.2
Ogłoszenie przetargu
IV 12
IV 12
8.3
Rozstrzygnięcie przetargu
I 13
II 13
8.4
Podpisanie umowy Infrastruktury
II 13
II 13
9
Inwestycja
II13
IV 14
9.1
Projekt sieci światłowodowej
II 13
IV 13
9.2
Budowa sieci szkieletowej
III 13
IV 14
9.3
Budowa sieci dystrybucyjnej
III 13
IV 14
9.4
Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza)
III 13
IV 14
9.5
Adaptacja pomieszczeń węzłów
III 13
IV 14
9.6
Utworzenie węzłów szkieletowych
III 13
IV 14
9.7
Utworzenie węzłów dystrybucyjnych
III 13
IV 14
9.8
Dostawa i montaż sprzętu aktywnego sieci
III 13
IV 14
9.9
Odbiory częściowe
IV13
IV 14
9.10
Odbiór końcowy
II 14
IV 14
10
Uruchamianie usług
IV 14
II 15
10.1
Uruchamianie węzłów i usług
IV 14
II 15
10.2
Przekazanie kompletnej infrastruktury I 15 regionalnej przez beneficjenta
I 15
11
Działania promocyjne
I 13
II 15
11.1
Promocja projektu w środkach masowego I 13 przekazu
II 15
z
Operatorem
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 64 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
11.2
Zakup materiałów promocyjnych
i
oznaczeń
I 13
I 13
11.3
Zakup sprzętu niezbędnego do akcji I 13 promocyjnej
I 13
12
Organizacja konferencji prasowych
I 13
IV 14
12.1
Konferencja I
I 13
II 13
12.2
Konferencja II
IV 14
IV14
13
Zakończenie realizacji projektu
II 15
III 15
14
Rozliczenie projektu
II 15
III 15
15
Zakończenie projektu
III 15
IV 15
W razie przedłużającej procedury przetargowej planowane jest przedłużenie etapu budowy sieci pasywnej i aktywnej do 15.10.2015. W takim przypadku odpowiedniemu przedłużeniu mogą ulec także dalsze etapy tj. sieć aktywna oraz rozpoczęcie etapu operacyjnego.
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 65 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
IV.2. ANALIZA INSTYTUCJONALNA IV.2.1. STATUS PRAWNY I KWALIFIKOWALNOŚĆ BENEFICJENTA Beneficjent - Samorząd Województwa Mazowieckiego, budując Społeczeństwo Informacyjne na Mazowszu zgodnie z wytycznymi zawartymi w Strategii e-Rozwoju Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013, w odpowiedzi na zbadane zapotrzebowanie ludności oraz trudności, jakie napotykają jednostki samorządu terytorialnego, planuje zrealizować projekt budowy sieci szerokopasmowej na terenie województwa. Mieszkańcy Województwa Mazowieckiego tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotę samorządową. Województwo ma osobowość prawną. Ustrój Województwa, jako jednostki samorządu terytorialnego określa statut województwa uchwalony po uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów. Statut i jego zmiany podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Województwo wykonuje swoje zadania za pośrednictwem organów województwa: •
Pochodzącym z wyborów Sejmikiem Województwa (organ stanowiący i kontrolny)
•
powoływanym przez Sejmik Zarządem Województwa (organ wykonawczy) z Marszałkiem Województwa Mazowieckiego, jako jego przewodniczącym.
Beneficjentem projektu jest Samorząd Województwa Mazowieckiego reprezentowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego. W roku 2007 uchwałą nr 398/22/07 Zarząd Województwa Mazowieckiego przekazał do realizacji Agencji Rozwoju Mazowsza S.A. (jednostki podległej z kapitałem zakładowym stanowiącym 100% własności Województwa Mazowieckiego) wybrane zadania ze Strategii e-Rozwoju Województwa Mazowieckiego. Następstwem tego było przygotowanie przez Agencję koncepcji projektu Internet Dla Mazowsza oraz inwentaryzacji sieci szerokopasmowej Mazowsza. W kwietniu 2010roku uchwałą nr 819/342/10 Zarząd Województwa Mazowieckiego przekazał realizacje projektu Internet Dla Mazowsza Agencji Rozwoju Mazowsza S.A przy zachowaniu pełnej kontroli i nadzoru za pośrednictwem Departamentu Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego. W projekcie Agencja pełnić będzie funkcje menadżera projektu oraz Inżyniera kontraktu. Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego jest wojewódzką samorządową jednostką organizacyjną działającą w formie jednostki budżetowej, przy pomocy, której Zarząd i Marszałek Województwa wykonują swoje zadania i kompetencje niezastrzeżone na rzecz Sejmiku i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Został utworzony z dniem 1 stycznia 1999 r. na podstawie art. 27 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, poz. 872 ze zm.) Podstawowym zadaniem Samorządu Województwa jest określenie strategii rozwoju województwa, a także prowadzenie polityki rozwoju województwa. Strategia rozwoju województwa obejmuje takie cele jak pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej i obywatelskiej mieszkańców, pobudzanie aktywności gospodarczej, podnoszenie konkurencyjności i innowacyjności gospodarczej województwa, zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego, kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego. Na politykę rozwoju województwa składa się z kolei tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, pozyskiwanie i łączenie środków finansowych publicznych i prywatnych w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej, racjonalne korzystanie z zasobów przyrody, wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego, wspieranie rozwoju kultury, a także
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 66 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA ochrona i racjonalne wykorzystanie dziedzictwa kulturowego oraz promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa.
IV.2.2. WYKONALNOŚĆ INSTYTUCJONALNA PROJEKTU Samorząd Województwa Mazowieckiego przygotowując się do realizacji założeń Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego w uchwale 398/22/07 zlecił realizację Strategii e-Rozwoju Województwa Mazowieckiego jednostce podległej - Agencji Rozwoju Mazowsza S.A. Zarząd ARM S.A. w celu wykonania zleconego zadania utworzył w ramach przedsiębiorstwa Dział Społeczeństwa Informacyjnego, który jest odpowiedzialny za przygotowanie i realizację projektów ICT na terenie województwa. W skład Działu Społeczeństwa Informacyjnego wchodzi odpowiednio przygotowana i wykształcona kadra pracowniczą, która mogłaby przejąć od Beneficjenta obowiązki menadżera projektu oraz inżyniera kontraktu. Agencja Rozwoju Mazowsza S.A. ma duże doświadczenie w zakresie wdrażania projektów unijnych (zrealizowała kilka projektów w zakresie ICT zakończonych sukcesem), ponadto wykonała Inwentaryzację Sieci Szerokopasmowej na Mazowszu i zna problemy kluczowe związane z brakiem dostępu do Internetu na terenie województwa Mazowieckiego. IV.2.3. ZASOBY LUDZKIE I ORGANIZACYJNE BENEFICJENTA. Beneficjent projektu Internet Dla Mazowsza jest Samorząd Województwa Mazowieckiego. Za realizację projektu na terenie województwa będzie odpowiedzialny Departament Rolnictwa i Modernizacji Terenów Wiejskich będący jednostką organizacyjną Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie. Zespół zaangażowany do realizacji projektu po stronie beneficjenta będzie finansowany w ramach budżetu beneficjenta. IV.2.4. DOŚWIADCZENIE BENEFICJENTA Z REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ Z ZAKRESU ROZWOJU SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO Samorząd Województwa Mazowieckiego realizuje projekty inwestując środki własne oraz pozyskując fundusze z innych źródeł finansowania. Przykładem tego mogą być projekty realizowane przy wkładzie środków z Norweskiego Mechanizmu Finansowego, czy też funduszy wspólnotowych. Wszystkie dotychczas realizowane projekty dzięki właściwemu zarządzaniu w odpowiednich jednostkach organizacyjnych zostały właściwie zrealizowane i rozliczone. TABELA NR. 30. PROJEKTY REALIZOWANE PRZEZ JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO. Lp. 1 Zakres projektu
Beneficjent Projekt realizowany w terminie 2 Zakres projektu Beneficjent Projekt realizowany w terminie 3
Zakres projektu
OPIS Rozwój dialogu, partnerstwa publiczno-społecznego i współpracy na rzecz rozwoju zasobów ludzkich na poziomie regionalnym i lokalnym; Prowadzenie, publikowanie i upowszechnianie badań i analiz dotyczących sytuacji na regionalnym i lokalnym rynku pracy, w tym m.in. tworzenie regionalnych obserwatoriów rynku pracy oraz monitoring migracji zarobkowych na terenie regionu. Samorząd Województwa Mazowieckiego/Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie Partnerzy: Uniwersytet Warszawski/Instytut Socjologii oraz Fundacja Inicjatyw SpołecznoEkonomicznych- FISE 01.2009- 12.2009 Prowadzenie, publikowanie i upowszechnianie badań i analiz dotyczących sytuacji na regionalnym i lokalnym rynku pracy, w tym m.in. tworzenie regionalnych obserwatoriów rynku pracy oraz monitoring migracji zarobkowych na terenie regionu. Samorząd Województwa Mazowieckiego/Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie 01.2009- 12.2009 Szkolenia oraz specjalistyczne doradztwo dla kadr publicznych służb zatrudnienia działających na terenie regionu powiązane bezpośrednio z potrzebami oraz specyfiką realizowanych przez nie
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 67 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Lp.
OPIS zadań. Beneficjent
4
5
Projekt realizowany w terminie Zakres projektu Beneficjent Projekt realizowany w terminie Zakres projektu Beneficjent Projekt realizowany w terminie
6 Zakres projektu Beneficjent Projekt realizowany w terminie 7 Zakres projektu
Beneficjent Projekt realizowany w terminie 8 Zakres projektu
Beneficjent Projekt realizowany w terminie 9 Zakres projektu
Beneficjent
Samorząd Województwa Mazowieckiego/Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie – Filia WUP w Płocku 04.2009 – 12.2009 Kształcenie pracowników publicznych służb zatrudnienia w ramach studiów podyplomowych. Samorząd Województwa Mazowieckiego/Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie 01.01.2009- 31.07.2010 Szkolenia oraz specjalistyczne doradztwo dla kadr instytucji pomocy społecznej, działających na terenie regionu, powiązane bezpośrednio z potrzebami oraz ze specyfiką realizowanych zadań. Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej Ul. Nowogrodzka 62A 02-002 Warszawa 2007 – 2013 Badania i analizy dotyczące aktualnej sytuacji, trendów rozwojowych i prognozowania zmian społeczno - gospodarczych zachodzących w regionie oraz formułowania właściwych mechanizmów zaradczych, upowszechnianie wyników tych badań i analiz oraz związana z nimi wymiana informacji Samorząd Województwa Mazowieckiego Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego 03.2008 - 12.2014 Tworzenie, rozwój i aktualizacja Regionalnych Strategii Innowacji (RSI) poprzez: • studia, analizy, ekspertyzy • wsparcie szkoleniowo-doradcze dla podmiotów odpowiedzialnych za opracowanie i wdrażanie RIS • tworzenie i rozbudowę systemu monitorowania RIS Samorząd Województwa Mazowieckiego Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego/ Departament Strategii i Rozwoju Regionalnego ul. Ks. I. Kłopotowskiego 5, 03-718 Warszawa 10.2008 – 12.2015 Wsparcie tworzenia i rozwoju sieci współpracy i wymiany informacji między naukowcami a przedsiębiorcami w zakresie innowacji i transferu technologii na poziomie regionalnym i lokalnym, w szczególności poprzez: • kampanie informacyjne i imprezy służące kojarzeniu partnerów i promocji transferu wiedzy i innowacji • rozwój systemu komunikowania się i wymiany informacji Samorząd Województwa Mazowieckiego Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego/Departament Strategii i Rozwoju Regionalnego ul. Ks. I. Kłopotowskiego 5, 03-718 Warszawa 10.2008 - 05.2010 Tworzenie, rozwój i aktualizacja Regionalnych Strategii Innowacji (RSI) poprzez: • studia, analizy, ekspertyzy • wsparcie szkoleniowo-doradcze dla podmiotów odpowiedzialnych za opracowanie i wdrażanie RIS • tworzenie i rozbudowę systemu monitorowania RIS Samorząd Województwa Mazowieckiego
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 68 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Lp.
OPIS Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego/ Regionalnego ul. Ks. I. Kłopotowskiego 5, 03-718 Warszawa Projekt realizowany w terminie
10 Zakres projektu
Beneficjent
Projekt realizowany w terminie 11 Zakres projektu
Beneficjent Projekt realizowany w terminie
Departament
Strategii
i
Rozwoju
01.2009-12.2011 Realizacja regionalnych programów pomocy stypendialnej dla szczególnie uzdolnionych uczniów (zwłaszcza w zakresie nauk matematycznych, przyrodniczych i technicznych), szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, których niekorzystna sytuacja materialna stanowi barierę w rozwoju edukacyjnym. Samorząd Województwa Mazowieckiego - Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie Departament Edukacji Publicznej i Sportu ul. Brechta 3, 03-472 Warszawa Partnerzy: 1. Mazowieckie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli; 2. Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów. 01.05.2008 – 31.08.2009 Realizacja regionalnych programów pomocy stypendialnej dla szczególnie uzdolnionych uczniów (zwłaszcza w zakresie nauk matematycznych, przyrodniczych i technicznych) szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, których niekorzystna sytuacja materialna stanowi barierę w rozwoju edukacyjnym. Samorząd Województwa Mazowieckiego - Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie Departament Edukacji Publicznej i Sportu ul. Brechta 3, 03-472 Warszawa 05.2009 - 08.2010 Źródło: Opracowanie własne na podstawie list rankingowych umieszczonych w MJWPU
IV.2.5. PLAN WDRAŻANIA PROJEKTU – PODEJŚCIE METODYCZNE Projekt Internet Dla Mazowsza, powinien zostać zrealizowany przy użyciu właściwych metodyk, komponentów, technik i narzędzi zarządzania projektami, wymaganych zarówno przy zarządzaniu projektem jak i bieżącej realizacji. Obszar nadzoru nad inwestycją powinien zostać powierzony Inżynierowi Kontraktu, który na podstawie zatwierdzonego harmonogramu powinien weryfikować postęp prac wykonawcy z uwzględnieniem Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia. Trzy kluczowe fazy projektu: •
Planowanie i inicjacja projektu - w ramach którego zostaną określone cele i założenia projektu, zapewnione zostanie finansowanie i podjęta decyzja o realizacji projektu- poprzedzona właściwymi analizami popytu i podaży, analizą pomocy publicznej, analizą ekonomiczną i finansową, opracowaniem koncepcji technicznej i organizacyjnej zawartymi w studium wykonalności.
•
Wytwarzanie produktów (realizacja/eksploatacja) - w ramach tej fazy zostanie przygotowana dokumentacja przetargowa, ogłoszone i przeprowadzone postępowania przetargowe, wybrani zostaną wykonawcy, którzy po podpisaniu właściwych umów przystąpią do realizacji projektu tj. budowy sieci teleinformatycznej na Mazowszu - wybudowania infrastruktury pasywnej i aktywnej, a także odbiór prac i przekazanie do eksploatacji pod nadzorem Inżyniera Kontraktu. Po wybudowaniu sieci nastąpi etap eksploatacji, w którym przygotowane zostaną wymagania oraz warunki eksploatacji, w tym również opłaty i warunki świadczenia usług. Podjęta zostanie również decyzja dotycząca Operatora Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 69 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Infrastruktury, który będzie odpowiedzialny za prowadzenie eksploatacji technicznej sieci, dokonywanie bieżącej rozbudowy i rozszerzania funkcjonowania sieci, obsługi klientów (w tym rozliczeń) oraz prowadzenia księgowości. Przy przejściu z fazy budowy, do fazy eksploatacji, nadzór nad poszczególnymi częściami sieci przechodzi z Inżyniera Projektu na Operatora Infrastruktury. Od dostawców usług wymagane będzie wykonywanie zobowiązań serwisowych i gwarancyjnych. •
Zamykanie projektu- wszystkie doświadczenia zdobyte w trakcie prowadzenia projektu powinny zostać zarejestrowane, powinien zostać utworzony dokument przekazania i zaplanowany przegląd powdrożeniowy i poprojektowy, nastąpi wówczas również zwalnianie zasobów.
IV.2.6. SPOSÓB REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘCIA Przygotowanie i realizacja inwestycji Projekt Internet Dla Mazowsza wymaga po stronie Beneficjenta zaangażowania zespołu osób posiadających odpowiednią wiedzę i doświadczenie w zakresie wdrażania projektów teleinformatycznych współfinansowanych w ramach funduszy europejskich dysponujących kompetencjami w zakresie: 1.
zarządzania projektami - realizacji zgodnie z obowiązującym prawem, nadzoru nad zakresem przedmiotowym określonym w umowie o dofinansowanie projektu oraz nad harmonogramem, budżetem i zasobami ludzkimi w projekcie;
2.
znajomości wytycznych horyzontalnych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego i wytycznych instytucji zarządzającej w zakresie przygotowania i realizacji projektu w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego (również w zakresie monitoringu i sprawozdawczości);
3.
przygotowania i realizacji postępowań w sprawie zamówień publicznych;
4.
kontroli budżetu i rozliczenia projektu;
5.
nadzoru merytorycznego inwestycji - w zakresie zgodności realizacji inwestycji z:
6.
•
dokumentacją techniczną, projektami budowlanymi;
•
przepisami prawa;
•
studium wykonalności;
•
wnioskiem o dofinansowanie;
•
umową o dofinansowanie;
•
Specyfikacją Istotnych Warunków Zamówienia;
znajomość tematyki sieci teleinformatycznych w zakresie technologii i zasad technicznoorganizacyjnych eksploatacji.
Powyższe wynika z konieczności zachowania zasad wdrażania tego typu przedsięwzięć dotyczących ustalenia zakresu inwestycji, uzyskania odpowiednich decyzji administracyjnych związanych z przygotowaniem i budową infrastruktury, kwalifikowalności wydatków, zasad nadzoru inwestycji zgodnie z obowiązującym prawem (w tym w zgodzie z przepisami dotyczącymi administracji publicznej - m.in. z prawem zamówień publicznych, finansów publicznych oraz szczegółowych regulacji dotyczących samorządu województwa włącznie z uregulowaniami wewnętrznymi beneficjenta) oraz monitoringu przedsięwzięcia. W zasobach Agencji Rozwoju Mazowsza S.A. – jednostki podległej Beneficjentowi (Samorządowi Województwa Mazowieckiego) znajduje się Dział Społeczeństwa Informacyjnego powołany do realizacji projektów Strategii eRozwoju Województwa Mazowieckiego. Zespół tworzący Dział Społeczeństwa Informacyjnego posiada odpowiednie kwalifikacje techniczne oraz właściwe kompetencje z dziedziny zarządzania projektami (m.in. Prince 2, M_o_R, Zarządzanie zmianą). Dział ten działając w ramach ARM S.A., spełnia wszystkie warunki, aby
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 70 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA móc przejąć od Beneficjenta obowiązki Menadżera Projektu oraz Inżyniera Kontraktu. Agencja Rozwoju Mazowsza S.A. posiada duże doświadczenie w zakresie wdrażania projektów unijnych (zrealizowała 5 projektów w zakresie ICT zakończonych sukcesem), ponadto przeprowadziła Inwentaryzację Sieci Szerokopasmowej na Mazowszu i dysponuje wiedzą na temat kluczowych problemów związanych z brakiem dostępu do Internetu na terenie województwa Mazowieckiego. Ponadto, zespół wchodzący w skład działu DSI opracował studium wykonalności dla drugiego kluczowego projektu Województwa Mazowieckiego w tematyce Społeczeństwa Informacyjnego, Rozwój e-usług i ich dostępu dla obywateli w ramach Mazowieckiej Sieci Społeczeństwa Informacyjnego "M@zowszanie". Podział zadań pomiędzy uczestników zespołu zarządzającego projektem Realizacja projektu współfinansowanego ze środków funduszy strukturalnych wymaga, aby oprócz prawidłowej realizacji inwestycji pod względem technologicznym – zgodności z przyjętymi założeniami technicznymi w studium wykonalności, projektami technicznymi, specyfikacją istotnych warunków zamówienia i postanowieniami umów z wykonawcami, wypełniane zostały obowiązki wynikające z reguł wdrażania funduszy strukturalnych. W przypadku projektu Internet Dla Mazowsza, jako projektu zamieszczonego na liście projektów kluczowych, obowiązki te wynikają z postanowień pre-umowy oraz umowy o dofinansowanie. W związku z tym rekomenduje się następujący podział zadań dotyczących zarządzania projektem. Beneficjent Beneficjentem projektu Internet Dla Mazowsza będzie Samorząd Województwa Mazowieckiego. Jednostka oddelegowana w ramach jego struktury do realizacji projektu będzie Departament Rolnictwa i Modernizacji Terenów Wiejskich. W imieniu Beneficjenta projekt będzie prowadzony przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. Pracownicy oddelegowani do pracy na rzecz projektu, faktycznie wykonujący pracę związaną z projektem, będą realizować czynności powiązane z realizacją kluczowych obowiązków Beneficjenta wymienionych we wzorach pre-umowy i umowy o dofinansowanie projektu. Wynika to z faktu, że Beneficjent pozostaje jedynym podmiotem właściwym do kontaktów z instytucjami w ramach i zgodnie z systemem realizacji Programu Operacyjnego przedstawiania wniosków o płatność oraz otrzymywania dofinansowania, po podpisaniu umowy o dofinansowanie projektu. Zarządzanie projektem przez Inżyniera Kontraktu W zakresie budowy infrastruktury telekomunikacyjnej wymagana jest specjalistyczna, aktualna wiedza i doświadczenie w realizacji tego typu inwestycji. Wymaga to od beneficjenta dysponowania zespołem osób posiadających odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe. Na podstawie analizy zasobów kadrowych beneficjenta ustalono, że zadania Inżyniera Kontraktu mogą zostać przekazane jednostce podległej takiej jak Agencja Rozwoju Mazowsza S.A. Inżynier Kontraktu powinien być odpowiedzialny za nadzór techniczny nad wykonaniem prac budowlano-montażowych. Zakres jego odpowiedzialności będzie obejmował również odpowiedzialność techniczną (funkcja inspektora nadzoru) i nadzór nad realizacją postanowień umowy z wykonawcą (w tym zgodność z SIWZ i ofertą). Inżynier Kontraktu będzie pełnił funkcję doradczą wobec zamawiającego, który formalnie będzie stroną umowy i dokonującym odbiorów. Zakres jego odpowiedzialności będzie obejmował zarówno odpowiedzialność techniczną (funkcja inspektora nadzoru), jak i nadzór formalny nad realizacją postanowień umowy (w tym zgodność z SIWZ i ofertą). Koszty Inżyniera Kontraktu w trakcie realizacji inwestycji będą pokrywane w ramach budżetu projektu. Eksploatacja infrastruktury Eksploatacja wybudowanej sieci powierzona będzie podmiotowi zewnętrznemu, tzw. Operatorowi Infrastruktury. Jest to model tzw. operatora operatorów, (ang. Carrier’s Carrier), gdzie administracja województwa buduje i jest właścicielem infrastruktury, natomiast zarządzanie siecią (obsługa sprzętu i dzierżawa łącza internetowego) oraz świadczenie usługi użytkownikom hurtowym końcowym powierzone jest podmiotowi zewnętrznemu posiadającemu właściwe kompetencje i doświadczenie poprzez udostępnienie mu całości infrastruktury na mocy umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym. Uzasadnienie modelu
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 71 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA organizacyjnego, opis zadań realizowanych przez Operatora Infrastruktury oraz wzajemne relacje z właścicielem infrastruktury publicznej zostaną opisane w kolejnym rozdziale. Ze strony województwa realizację umowy z Operatorem Infrastruktury będzie nadzorował Beneficjent lub wskazana przez niego jednostka. Do jego zadań należeć będzie: •
realizacja nadzoru właścicielskiego;
•
zatwierdzanie proponowanych przez Operatora Infrastruktury opłat i warunków świadczenia usług.
W przypadkach wymagających wiedzy specjalistycznej będzie wspierany przez zewnętrzne zespoły eksperckie. Do zadań ekspertów należeć będzie wsparcie właściciela i rekomendowanie rozwiązań w czynnościach wymagających wiedzy specjalistycznej: •
analiza kosztów przedstawianych przez OI;
•
analiza warunków świadczenia usług przez OI (prawna i ekonomiczna);
•
nadzór nad realizacją SLA (ang. Service Level Agreement) – świadczenia usług na zagwarantowanym poziomie.
Podsumowanie Wyłonienie zespołu zarządzającego projektem (Inżyniera Kontraktu i Beneficjenta) omawianego projektu wymaga ustalenia zasobów osobowych, organizacyjnych i finansowych w odniesieniu do zasobów i kompetencji wymaganych w przypadku realizacji projektów z zakresu infrastruktury telekomunikacyjnej współfinansowanych z funduszy Unii Europejskiej. Analiza zasobów osobowych i organizacyjnych beneficjenta w kontekście jego obowiązków wynikających z postanowień umowy o dofinansowanie projektu wskazuje, że samodzielna realizacja przedsięwzięcia wydaje się być niewskazana. Beneficjent nie realizował do tej pory inwestycji telekomunikacyjnych w takiej skali, zaś jego zasoby osobowe nie są odpowiednie pod względem liczebności i doświadczenia w zakresie wdrażanie dużych projektów. Zatem w zakresie rzeczowej realizacji projektu, a w szczególności kwestii technicznych i budowlanych obowiązki te zostaną powierzone Inżynierowi Kontraktu, działającemu w imieniu beneficjenta. Beneficjent, jako podmiot bezpośrednio odpowiedzialny za realizację, powinien prowadzić nadzór inwestycji z punktu widzenia realizacji warunków umowy o dofinansowanie i podejmować kluczowe decyzje dotyczące jej realizacji. Inżynier Kontraktu będzie ściśle współpracował z Urzędem Marszałkowskim i wdrażał jego zalecenia. W fazie eksploatacji bezpośrednie zarządzanie infrastrukturą zostanie zlecone Operatorowi Infrastruktury. Nadzór realizacji celów projektu i postanowień umowy będzie spoczywał po stronie beneficjenta – Samorządu Województwa. TABELA NR. 31. PROPONOWANY PODZIAŁ ZADAŃ W ZAKRESIE ZARZĄDZANIA PROJEKTEM I INFRASTRUKTURĄ Faza planowanie
Samorząd województwa • • •
zapewnienie finansowania; podjęcie decyzji o realizacji projektu, Wybór Inżyniera Kontraktu.
• • • • •
Eksperci zewnętrzni/Inżynier Kontraktu analiza popytu i podaży; opracowanie koncepcji technicznej i organizacyjnej; wykonanie analizy ekonomicznej i finansowej; wykonanie analizy pomocy publicznej; przygotowanie procesu budowy.
Operator Infrastruktury (OI) •
brak zadań
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 72 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA budowa
• • • • •
•
eksploatacja
• • •
ogłoszenie i prowadzenie postępowań przetargowych; podjęcie decyzji o wyborze wykonawców; podpisanie umowy; odbiór prac; realizacja innych obowiązków wynikających z umowy o dofinansowanie. prowadzenie działalności promocyjnej
•
wybór Operatora Infrastruktury; realizacja nadzoru właścicielskiego; zatwierdzanie proponowanych przez Operatora Infrastruktury opłat i warunków świadczenia usług.
•
•
•
• •
•
przygotowanie dokumentacji przetargowej; wspieranie zamawiającego w realizacji postępowań przetargowych na dostawy i usługi; nadzór merytoryczny i organizacyjny nad realizacją kontraktu;
•
brak zadań
wsparcie właściciela i rekomendowanie rozwiązań w czynnościach wymagających wiedzy specjalistycznej: analiza kosztów przedstawianych przez OI; analiza warunków świadczenia usług przez OI (prawna i ekonomiczna); nadzór nad realizacją SLA.
•
prowadzenie eksploatacji technicznej sieci; dokonywanie bieżącej rozbudowy i rozszerzania zakresu funkcjonowania sieci; obsługa klientów, w tym prowadzenie rozliczeń; prowadzenie rachunkowości zgodnie z wymaganiami.
•
• •
Źródło: Opracowanie własne
IV.2.7. ORGANIZACJA REALIZACJI ZADAŃ INWESTYCYJNYCH (MODELE REALIZACJI INWESTYCJI) Regionalna sieć szerokopasmowa powinna być zbudowana i eksploatowana w sposób optymalny tak dla jej właściciela jak i dla klientów bezpośrednich (operatorzy) oraz pośrednich, czyli użytkowników końcowych. W tym przypadku „optymalny” w znaczeniu - zasadny kosztowo, jak również zapewniający właściwe dla danego rynku poziomy jakości technicznej oraz sprawności obsługi. Zarówno etap inwestycyjny jak i eksploatacja mogą być realizowane w różny sposób z punktu widzenia podmiotów biorących w tym udział oraz podziału obowiązków pomiędzy nimi. Następne podrozdziały rozpatrują dostępne modele oraz porównują je pod względem wybranych kryteriów oceny. W niniejszym rozdziale przyjęto metodę od szczegółu do ogółu. Najpierw rozpatrywane są poszczególne funkcje i możliwości wyboru modelu postępowania na każdym z dwóch etapów inwestycji i eksploatacji. Takie podejście pozwala na zbudowanie zrozumienia dla poziomu skomplikowania zadań. Następnie rozważane są dwa podejścia do tych etapów, wyboru wykonawców - innych dla realizacji inwestycji, innych/innego dla eksploatacji lub jednego wykonawcy dla obu. Funkcje i otoczenie Opis modelu powstanie w oparciu o następujące części składowe – funkcje udziałowców w procesie inwestycji i eksploatacji: Beneficjent - właściciel infrastruktury – podmiot, do którego należały będą prawa własności infrastruktury. Podmiot ten będzie wykonywał lub zlecał wykonanie procesów eksploatacji w zależności od przyjętego modelu. W niniejszym dokumencie zakłada się, że jest nim Samorząd Województwa Mazowieckiego. W różnych formułach prawnych możliwe są inne opcje, np. jedną z nich to wniesienie majątku do spółki celowej w przypadku modelu partnerstwa publiczno-prywatnego.
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 73 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Nadzór - jednostka realizująca zadania nadzoru właścicielskiego nad wykonywaniem procesów inwestycji lub eksploatacji infrastruktury; wykonuje zadania jako Beneficjent lub w jego imieniu. Zarządzanie - funkcja nadzorcza na poziomie operacyjnym; polega na wykonywaniu zadania bezpośredniego śledzenia inwestycji a następnie eksploatacji. Funkcja eksploatacji technicznej – podmiot lub dział zajmujący się technicznymi aspektami eksploatacji; jest on również odpowiedzialny za stworzenie infrastruktury systemów wspomagania umożliwiających prawidłową realizację tego zadania. Funkcja komercyjna - podmiot lub dział, który będzie prowadził procesy sprzedaży, relacji z klientami oraz rozliczenia. Inne podmioty - dla kompletności modelu, w którym również będzie rozpatrywane raportowanie zewnętrzne: •
Urząd Komunikacji Elektronicznej – jednostka realizująca ustawowy nadzór nad infrastruktury rynkiem telekomunikacyjnym;
•
Instytucja Zarządzająca, Instytucja Pośrednicząca – podmioty zaangażowane w proces dystrybucji środków unijnych oraz nadzorujące ich wykorzystanie;
Pozostałe uczestniczące w procesie inwestycji takie jak np. energetyka czy nadzór budowlany. RYSUNEK NR. 22. ŚRODOWISKO REALIZACJI INWESTYCJI ORAZ EKSPLOATACJI
Źródło: Opracowanie własne
Modele Realizacji Inwestycji a) Obowiązki w ramach realizacji inwestycji Budowa regionalnej sieci szerokopasmowej w ramach projektu Internet Dla Mazowsza wymaga mobilizacji znacznych sił i środków nie tylko po stronie finansowej, ale również po stronie organizacyjnej. Prowadzenie skomplikowanej inwestycji na tak dużą skalę wymaga od Beneficjenta przygotowania i wybrania modelu organizacyjnego, w jakim przedsięwzięcie będzie realizowane. Do podstawowych obszarów, które muszą zostać zaadresowane należą: •
Obsługa zadań wynikających z obowiązków formalno-prawnych beneficjenta środków;
•
Obsługa nadzoru i aspektów technicznych w ramach etapu inwestycyjnego;
•
Obsługa operacyjna i komercyjna w ramach etapu eksploatacji i utrzymania wybudowanej sieci.
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 74 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Do zadań wynikających z obowiązków formalno-prawnych należących do Beneficjenta, jako jedynego podmiotu właściwego do kontaktów z instytucjami w ramach realizacji Programu Operacyjnego, należą: •
Przygotowanie projektu w pełnym zakresie, zgodnie z obowiązującym prawem krajowym i unijnym oraz wytycznymi MRR;
•
W ramach projektu - przygotowanie sposobu i harmonogramu realizacji oraz wymaganych dokumentów zgodnie z wzorami wydanymi przez Instytucję Zarządzającą (m.in. wniosek o dofinansowanie, studium wykonalności);
•
Złożenie do Instytucji Pośredniczącej wniosku o dofinansowanie projektu; wniosek powinien zawierać komplet wymaganych załączników;
•
Ustanowienie procesów raportowania, monitorowania i kontrolowania projektu w ramach kontroli wewnętrznej oraz na potrzeby Instytucji Pośredniczącej;
•
Ustanowienie przejrzystej, łatwej w kontroli formy rozliczania wydatków związanych z przygotowaniem i realizacją projektu;
•
Ustanowienie procesu kontroli wydatków tak, aby były one zgodne z umową o dofinansowanie;
•
Dokumentowanie poniesionych wydatków wraz ze wszystkimi protokołami odbioru prac, usług i towarów zgodnie z warunkami umowy;
•
Pełna i transparentna współpraca z Instytucja Pośredniczącą polegająca na udostępnianiu wszystkich dokumentów samej Instytucji Pośredniczącej jak i podmiotom przez nią upoważnionym; informowanie Instytucji Pośredniczących o wszelkich materialnych przesłankach wskazujących na zagrożenia w realizacji projektu. W ramach transparentności działań należy zapewnić przedstawicielom instytucji kontrolujących pełny dostęp do wszystkich terenów i pomieszczeń, w których realizowany jest projekt w tym do systemów komputerowych, zbiorów danych, systemów finansowo-księgowych oraz wszystkich innych zbiorów, urządzeń i systemów wykorzystywanych przy realizacji projektu;
•
Przygotowanie procesu przetargowego;
•
Zawieranie umów w związku z przygotowywanym, a następnie realizowanym, projektem zgodnie z przepisami ustawy Prawo zamówień publicznych;
•
Należyte udokumentowanie i przechowywanie dokumentacji z procesów przetargowych, w szczególności: o
dokumentacja ofert wykonawców, dostawców, usługodawców,
o
dokumentów związanych z prowadzonymi postępowaniami przetargowymi,
o
dokumentów zawierających szczegółowe kryteria wyboru z uzasadnieniem,
o
umów dotyczących realizacji zamówień,
o
rozliczeń, w tym faktur lub innych dokumentów potwierdzających dokonanie zakupu oraz stanowiących dowód płatności,
•
Zapewnienia należytego przechowywania wszystkich dokumentów związanych z realizacją projektu przez okres co najmniej 3 lata od daty zamknięcia projektu w ramach Programu Operacyjnego, przy czym Instytucja Pośrednicząca poinformuje Beneficjenta środków o przyjętej dacie zakończenia;
•
Po podpisaniu umowy o dofinansowanie, poza obowiązkami wcześniej wymienionymi, Beneficjent zobowiązany jest do: o
zrealizowania projektu w pełnym zakresie zgodnie z umową o dofinansowanie projektu,
o
realizacji projektu zgodnie z wytycznymi MRR, przepisami prawa krajowego i unijnego,
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 75 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA o
realizacji zgodnie z harmonogramem rzeczowo-finansowym określonym we wniosku o dofinansowanie,
o
bieżącej aktualizacji harmonogramu projektu,
o
przygotowania i przedstawienia Instytucji Pośredniczącej harmonogramu przekazywania płatności wynikającego z realizacji Projektu.
o
potwierdzenia zapotrzebowania na środki zgodnie z realizowanym projektem na trzy kolejne lata,
o
prowadzenia sprawozdawczości zgodnie z określonymi w umowie wymaganiami,
o
prowadzenia działań informacyjnych zgodnie z wymaganiami przepisów o zamówieniach publicznych.
Z natury realizowanego projektu w ramach dofinansowania z Unii Europejskiej wynika, że Beneficjent musi być przygotowany do obsługi podstawowych procesów i procedur w należyty i staranny sposób. Stąd też w ramach struktur organizacyjnych należy przewidzieć odrębną komórkę, której podstawowym zadaniem będzie realizacja projektu. Liczba osób przydzielonych przez Beneficjenta do organizacji projektowej będzie w znacznej mierze zależała od przyjętego modelu organizacyjnego realizacji projektu. Do podstawowych modeli organizacyjnych należą: •
Pełna organizacja projektowa w ramach własnych struktur;
•
Organizacja projektowa wspomagana przez podmiot zewnętrzny, np. Inżyniera Kontraktu.
b) Model realizacji w ramach własnych struktur Beneficjenta W zależności od przyjętego modelu w różny sposób rozkładać się będzie odpowiedzialność za realizację poszczególnych zadań w ramach całego przedsięwzięcia jak i koszt jego realizacji. Przy realizacji wszystkich zadań i obowiązków w ramach własnych struktur, należy wziąć pod uwagę stopień skomplikowania prowadzonego projektu, czas nabycia umiejętności i kompetencji związanych z budową sieci szerokopasmowych z wykorzystaniem wysoko-zaawansowanych technologii oraz wymagane narzędzie do monitoringu, kontroli i nadzoru realizowanego Projektu. Należy mieć przy tym na uwadze proces zamówienia, w tym specyfikacji zakresu prac i wymagań w ramach SIWZ, a następnie odbioru zakresu i przyjęciu na stan. W takim przypadku organizacja projektowa po stronie Beneficjenta powinna w swoim zespole posiadać specjalistów z zakresu: •
Prowadzenia projektów budowy systemów telekomunikacyjnych, w tym przynajmniej część z doświadczeniem w zakresie realizacji projektów dofinansowywanych z funduszy Unii Europejskiej, oraz prowadzenia harmonogramu, zarządzania ryzykiem, zarządzania zasobami ludzkimi, rozwiązywania konfliktów, wprowadzania zmian wynikających z przyczyn obiektywnych, kontroli i monitorowania budżetu projektu;
•
Architektów rozwiązań szerokopasmowych;
•
Inżynierów i specjalistów z zakresu telekomunikacji (radiowej / satelitarnej / światłowodowej – w zależności od wybranych i zastosowanych technologii);
•
Specjalistów ds. rynku telekomunikacyjnego, sprzedaży usług telekomunikacyjnych;
•
Specjalistów organizacji i zarządzania eksploatacji;
•
Kontroli i rozliczeń środków pomocowych;
•
Specjalistów z zakresu sprawozdawczości związanej z wymaganiami Instytucji Pośredniczącej;
•
Pracowników ze znajomością tematyki zamówień publicznych oraz rynku telekomunikacyjnego;
•
Nadzoru technicznego w tym:
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 76 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA o
inspektorów nadzoru budowlanego – sieć pasywna wraz z infrastrukturą,
o
inspektorów nadzoru budowy sieci telekomunikacyjnych,
o
techników, inżynierów i specjalistów z branży telekomunikacyjnej.
Wybierając model realizacji Projektu przez w ramach własnych struktur, nadal należy mieć na uwadze obowiązki związane z przygotowaniem szczegółowych warunków zamówienia, a następnie nadzoru inwestorskiego oraz odpowiednich kompetencji związanych z wymaganiami odbiorów wstępnych i końcowych wykonanych etapów prac. c)
Model realizacji przez Inżyniera Kontraktu
Przyjęcie modelu, w którym część obowiązków Beneficjenta zostanie wykonana przez Inżyniera Kontraktu, może w znacznym stopniu odciążyć Beneficjenta, przy czym przez Inżyniera Kontraktu należy uważać wyspecjalizowaną organizację projektową, która wyposażona w wiedzę i kompetencje oraz w narzędzia, procesy i procedury, legitymując się doświadczeniem zebranym przy realizacji podobnych przedsięwzięć. Zadania, dla których Beneficjent musiałby dopiero wybudować kompetencje i zdobyć doświadczenie podczas realizacji swojego projektu mogą być powierzone właśnie Inżynierowi Kontraktu. Inżynier Kontraktu w modelu współpracy z Beneficjentem pełni rolę doradczą i wykonawczą uzgodnionego zakresu zadań. Analiza ryzyka oraz kosztów związanych z przeprowadzeniem całej inwestycji w ramach własnej organizacji w odniesieniu do realizacji przedsięwzięcia z wykorzystaniem Inżyniera Kontraktu, powinna dać odpowiedź, które z rozwiązań powinien przyjąć Beneficjent. Z doświadczenia autora opracowania oraz faktu, iż prowadzenie inwestycji w zakresie budowy i eksploatacji sieci szerokopasmowych nie jest fundamentalnym celem organizacji Beneficjenta wynika, że należałoby skłonić się w kierunku realizacji przedsięwzięcia w modelu z Inżynierem Kontraktu. Beneficjent po zakończeniu procesu inwestycji wejdzie w etap eksploatacji sieci. Eksploatacja sieci szerokopasmowych jest procesem złożonym, odnosi się ona bowiem zarówno do obiektów liniowych, infrastrukturalnych jak i do elementów warstwy aktywnej, w tym urządzeń transmisyjnych, przełączających, zarządzających agregujących, zarządzających nadzorujących i rozliczających. Złożoność zagadnienia pogłębia fakt, że powstała w wyniku inwestycji jednostka będzie musiała konkurować na rynku o klienta. Nie należy oczekiwać, że otoczenie konkurencyjne pozostanie niezmienione w trakcie realizacji inwestycji, można spodziewać się ataku na klientów postrzeganych jako atrakcyjni oraz stałego nacisku na klientów pozyskanych dla regionalnych sieci szerokopasmowych przez składanie konkurencyjnych ofert. Biorąc pod uwagę skalę zagadnień związanych z eksploatacją sieci po okresie inwestycyjnym należy już na etapie przygotowania inwestycji rozważyć, w jakim modelu wybudowana sieć będzie eksploatowana. Modele eksploatacji sieci omówione zostaną w rozdziale pod tym samym tytułem. d) Rekomendowany model realizacji regionalnej sieci szerokopasmowej Ze względu na zakres i skomplikowanie realizowanego projektu, proponuje się wykorzystanie modelu, w którym Beneficjent realizuje zadania nadzoru właścicielskiego w poniższym zakresie: •
obsługa środków pomocowych;
•
prowadzenie inwestycji (ogłasza i przeprowadza przetargi, dokonuje wyboru wykonawców, podpisuje umowy, odbiera zakres zrealizowanych prac, reguluje należności);
•
prowadzenie pełnej dokumentacji realizowanego projektu;
•
sporządzanie wymaganych w umowie sprawozdań i raportów;
•
sprawdzania i bieżąca aktualizacja harmonogramu projektu.
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 77 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Zakres operacyjno-techniczny w procesie inwestycyjnym powierzony będzie Inżynierowi Kontraktu. W zakresie przewidzianym prawem obowiązki te Beneficjent może przekazać jednostce podległej mającej zasoby do realizacji takich zadań jak Agencji Rozwoju Mazowsza S.A. Do podstawowego zakresu zadań Inżyniera Kontraktu należy: •
Techniczne przygotowanie Beneficjenta do przeprowadzenia postępowań na IRU dla potrzeb projektu Internet Dla Mazowsza;
•
Przygotowanie dokumentacji technicznej na potrzeby przetargów w ramach sieci pasywnej, w tym elementów infrastruktury takich jak: przygotowanie pomieszczeń, budowa pomieszczeń, wynajem;
•
Przygotowanie dokumentacji technicznej na potrzeby przetargów w ramach sieci aktywnej, w tym CZS – Centrum Zarządzania Siecią;
•
Przygotowanie wzorów raportów i cyklicznych sprawozdań oraz innych dokumentów niezbędnych do prowadzenia inwestycji;
•
obsługa prawna wraz z opracowaniem dokumentów wymaganych przez Prawo Zamówień Publicznych niezbędnych do wyłonienia wykonawców robót;
•
Obsługa prawna w zakresie zapewnienia wsparcia i pomocy w trakcie postępowania przetargowego;
•
Zapewnienie niezbędnej organizacji do zarządzania projektem wyposażonej w narzędzia, procesy i procedury oraz bazę wiedzy opartą o doświadczenia z wcześniej realizowanych projektów o zbliżonym zakresie;
•
Bieżące analizowanie ryzyka związanego z realizowanym projektem oraz proponowanie i wdrażanie rozwiązań zapobiegających lub minimalizujących powstałe ryzyko;
•
Prowadzenie, w tym rejestracja, monitorowanie i uaktualnianie, dokumentacji w przypadku wprowadzenia zmian w stosunku do zakresu i/lub harmonogramu projektu;
•
Nadzorowanie prac inwestycyjnych, kontrola zgodności wykonania z SIWZ, kontrola jakości wykonania poszczególnych odcinków prac, odbiory techniczne;
•
Weryfikacja wykonanych zadań pod względem dopuszczenia sieci do eksploatacji;
•
Przygotowanie i weryfikacja rozliczenia inwestycji.
Inżynier Kontraktu w procesie inwestycyjnym pełni funkcję nadzorczo-doradczą w zakresie operacyjnotechnicznym. Formalnie Beneficjent będzie stroną umów pomiędzy dostawcami, usługodawcami jak i podmiotem odbierającym zrealizowane zadania i przyjmującym je na swój stan. Inżynier Kontraktu z jednej strony w imieniu Beneficjenta pełni funkcje nadzoru inwestorskiego, z drugiej - przygotowuje, kompletuje, weryfikuje i monitoruje wykonanie zadań zgodnie z SIWZ i warunkami kontraktów poszczególnych oferentów. Koszty związane z obsługą inwestycji pokrywane będą z budżetu projektu, stąd też bez względu na przyjęty model realizacji należy przewidzieć je w proponowanym zakresie finansowym projektu. Na etapie inwestycyjnym Beneficjent będzie również podejmował działania związane z szerokim marketingiem oraz budowaniem popytu na usługi szerokopasmowe poprzez kampanie informacyjne, również niosące za sobą koszty dla projektu. Modele eksploatacji W poniższym rozdziale rozważane są różne modele podziału zadań w czasie eksploatacji sieci. Rozważania te służą jako podstawa wyboru optymalnego modelu, który zapewni Beneficjentowi optymalne koszty, szybkie rozpoczęcie uzyskiwania przychodów oraz dobrą kontrolę nad przedsięwzięciem. a) Model eksploatacji siłami Beneficjenta Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 78 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 23. SCHEMAT MODELU EKSPLOATACJI SIECI SIŁAMI BENEFICJENTA.
Źródło: Opracowanie własne
Pierwszy z rozpatrywanych modeli zakłada, że właściciel wyłoni lub stworzy w swojej organizacji struktury, które będą w stanie realizować eksploatację infrastruktury. Model ten opiera się na organizacji pracy i zapewnieniu jakości przez ustalenie wymagań i zasad oraz planowanie pracy w ramach jednej jednostki organizacyjnej. Realnie, część prac, w tym prace w terenie zostałaby zlecone innym firmom, jednak byłby to proces out-taskingu, czyli taki, który polega na oddaniu czynności do podwykonawcy bez oddawania odpowiedzialności oraz pełnego nadzoru. Oznacza to zbudowanie pełnych kompetencji operatora telekomunikacyjnego oraz odpowiednich systemów informatycznych w jednostce formalno-prawnej Beneficjenta lub Nadzoru.
b) Model outsourcingu funkcji technicznych RYSUNEK NR. 24. MODELU OUTSOURCINGU FUNKCJI TECHNICZNEJ, FUNKCJA KOMERCYJNA POZOSTAJE PRZY NADZORZE.
Źródło: Opracowanie własne
W odróżnieniu od modelu wewnętrznej realizacji, model oparty o outsourcing funkcji technicznych zakłada, ze wszelkie procesy sprzedaży i wsparcia klienta zostaną w rękach jednej jednostki, podczas gdy techniczne zadania eksploatacyjne zostaną w pełni przekazane innej jednostce. Outsourcing różni się od pierwszego Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 79 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA modelu tym, że w ramach jednostki prowadzącej nadzór oraz sprzedaż pozostają wyłącznie śladowe kompetencje techniczne, konieczne do sprawowania nadzoru. Ze względu na charakter outsourcingu, zasadne jest poprowadzenie procesu wyboru firmy o odpowiednich kompetencjach jeszcze w trakcie trwania etapu budowy sieci. Jednostka ta będzie miała możliwość przygotowania zasobów na czas uruchamiania sieci a nawet wzięcia udziału w tym procesie. Należy przy tym pamiętać, że outsourcing dotyczy wyłącznie funkcji technicznych, a Beneficjent bierze na siebie pełne ryzyko rynkowe. c)
Model Operatora Infrastruktury
RYSUNEK NR. 25. SCHEMAT MODELU EKSPLOATACJI ZE WSPARCIEM OPERATORA INFRASTRUKTURY.
Źródło: Opracowanie własne
Model oparty na współpracy pomiędzy Beneficjentem/Nadzorem a Operatorem Infrastruktury zakłada przeniesienie na niego pełnej odpowiedzialności zarówno za sprawy techniczne jak również sprzedaż i kontakty z klientem. Założeniem jest maksymalne uproszczenie interfejsu pomiędzy Nadzorem a Operatorem Infrastruktury polegające na ustanowieniu bardzo ograniczonej liczby mierników, za pomocą których Operator Infrastruktury będzie rozliczany z realizacji umowy. d) Kryteria porównania modeli Kryteria Powyższe modele zostaną porównane z punktu widzenia Beneficjenta oraz Nadzoru. Przyjmujemy, że każde z tych rozwiązań musi zapewniać konkurencyjność oferty wobec rynku oraz reżim jakości technicznej i relacji z klientem adekwatny do oferty. Porównanie będzie dokonane w sposób systematyczny w oparciu o następujące kryteria: Koszt – spodziewany całkowity koszt realizacji zadania. Na tym etapie budowania modelu ocena ta jest arbitralna, gdyż nie ma sprecyzowanych szczegółowych rozwiązań. Przykładowo – najniższe koszty, czyli najbardziej optymalna organizacja modelu, który nie powiela kompetencji (np. w celach zarządczych) oraz nie buduje zbyt wielu punktów styku i mierników. Głównym elementem optymalizacji kosztów są jednak możliwości uzyskania synergii poprzez wykorzystanie zasobów dla wielu zadań, czyli organizacje obsługujące wiele sieci będą miały niższe koszty niż te zbudowane na potrzebę jednej. Łatwość audytu – ważne kryterium z punktu widzenia Beneficjenta, który będzie chciał sprawować kontrolę zarówno dla realizacji własnych celów jak również dla zapewnienia realizacji postawionej przed projektem przez formę jego finansowania. Łatwość ta jest wyższa w przypadku, kiedy punkty styku i mierniki są regulowane w umowach komercyjnych, co zwiększa ich przejrzystość. Elastyczność skali – skala przedsięwzięcia, a co za tym idzie skala organizacji jej wspierającej, będzie się zmieniała w dwóch rzutach. Pierwszy z nich to okres budowy sieci, w czasie którego już będzie możliwa eksploatacja jej zasobów. Wzrost sieci będzie wymagał wzrostu liczby osób zajmujących się sprzedażą i eksploatacją. Po zakończeniu etapu budowy sieci nastąpi okres optymalizacji działań technicznych oraz Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 80 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA przejścia od sprzedaży do utrzymania klienta, kiedy zasoby będą się zmniejszały. Łatwość naboru oraz łatwość redukcji liczby pracowników jest zatem ważnym kryterium wyboru modelu. Elastyczność zarządzania – sprzedaż i eksploatacja będą odbywały się w normalnym środowisku biznesowym. Oznacza to pewien stopień zmienności, na który zarówno organizacja, jej cele i mierniki będą musiały odpowiadać. Przykładem jest zmiana w wymogach jakościowych. W modelu opartym o umowy długo lub średnioterminowe zmiany wskaźnika jakościowego są trudniejsze do zaimplementowania niż zmiany wdrażana w organizacji własnej. Łatwość wdrożenia – organizacja i narzędzia eksploatacji infrastruktury telekomunikacyjnej wymagają specyficznych kompetencji. Budowa takiej organizacji od podstaw, choć możliwa nie jest rzeczą łatwą. Niesie ona również za sobą koszty rozruchu. Z tego powodu większą łatwość zbudowania wsparcia dla nowej infrastruktury będą miały jednostki już posiadające takie kompetencje. Porównanie modeli eksploatacji Punkty przydzielone są wg zasady: najwyżej ocenione, najwyższa punktacja od 1-3 (cena ekspercka), czyli przykładowo potencjalnie najniższe koszty dostaną maksymalną ocenę: 3. TABELA NR. 32. PORÓWNANIE MODELI EKSPLOATACJI.
Koszt Łatwość audytu Elastyczność skali Elastyczność zarządzania Łatwość wdrożenia Punktacja
Model wewnętrznej realizacji 1 1 1 3 1 7
Model outsourcing funkcji technicznej 2 2 3 1 2 10
Model operator infrastruktury 3 3 2 2 3 13
Źródło: Opracowanie własne
Rekomendacje co do wyboru modelu eksploatacji Wynikiem oceny wg wybranych kryteriów jest wyłonienie modelu operatora infrastruktury jako modelu o optymalnym kształcie. Wybór ostateczny modelu będzie zależał od możliwości stron zainteresowanych już w trakcie realizacji inwestycji. Niezależnie od wyboru, należy zwrócić uwagę na pewne aspekty, które decydują o sukcesie operatora telekomunikacyjnego: Możliwość optymalizacji kosztów oparta głównie na synergii z prowadzonymi już działaniami. Należy również zauważyć, że o ile realizacja zasobami własnymi teoretycznie jest najmniej kosztowna (nie ma dublowania funkcji nadzorczej, dodatkowej kontroli podwykonawców, funkcji zarządzania HR i IT) to jednak dla Beneficjenta próba budowy struktur operatora telekomunikacyjnego będzie kosztowna ze względu na konieczność pozyskania z rynku specjalistów, ryzyka złego zwymiarowania organizacji i przez to jej nieefektywności. Ostrożnie licząc, zespół specjalistów składający się z ok. 25 osób w obszarze technicznym (w tym lokalne centrum zarządzania) oraz 8 osób z obszaru komercyjnego to już koszty rzędu ponad 3 miliony złotych rocznie i okres 2-6 miesięcy na ich pozyskanie (spowolnienie rozpoczęcia projektu). Już wykorzystanie wspólnego centrum zarządzania siecią może te koszty obniżyć o 20%. Odpowiedni poziom kompetencji konieczny żeby zapewnić zarówno efektywność działań jak również uzyskać satysfakcjonujący wynik sprzedaży oraz poziom obsługi technicznej, operator musi wiedzieć jak kształtować atrakcyjną ofertę oraz zapewnić odpowiednią jakość techniczną – SLA (ang. Service Level Agrement). Znajomość rynku, która zapewni odpowiednie kształtowania oferty rynkowej zarówno pod względem definicji produktów i ich ceny jak również zrozumienie wymogów technicznych klientów. Z analizy za pomocą kryteriów wynika, że optymalnym modelem dla Regionalnej Sieci Szerokopasmowej jest model Operatora Infrastruktury, model ten został modelem rekomendowanym przez Beneficjenta projektu.
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 81 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
IV.2.8. METODA REALIZACJI REGIONALNEJ SIECI SZEROKOPASMOWEJ Cykl życia Regionalnej Sieci Szerokopasmowej dzieli się na dwa etapy: •
Etap inwestycji
•
Etap eksploatacji
Przedstawione funkcje i modele ich realizacji mogą być zaimplementowane na dwa sposoby, różniące się zasadniczo co do sposobu i czasu wyboru partnerów do realizacji zadań związanych z inwestycją i eksploatacją Regionalnej Sieci Szerokopasmowej. 1.
Model Podstawowy (dwuetapowy)
Beneficjent w etapie I realizacji Projektu zaprojektuje i wybuduje infrastrukturę IDM. Wykonawcy dokumentacji projektowej i robót budowlanych oraz dostawcy sprzętu i usług zostaną wyłonieni w postępowaniach zgodnych ze wspólnotowym i krajowym prawem dotyczącym zamówień publicznych. Następnie w etapie II realizacji Projektu w otwartym postępowaniu konkurencyjnym, zgodnym z prawem wspólnotowym i krajowym, wyłoniony zostanie niezależny i odrębny podmiot zwany „Operatorem Infrastruktury” lub „OI”, któremu infrastruktura IDM zostanie udostępniona do eksploatacji i wykonywania obowiązku zapewnienia efektywnego dostępu do infrastruktury IDM. Po zakończeniu umowy OI zwróci infrastrukturę IDM do Województwa. Operator Infrastruktury nie będzie świadczył żadnych usług dla użytkowników końcowych, a jedynie usługi dla innych przedsiębiorców telekomunikacyjnych. RYSUNEK NR. 26. SCHEMAT TRANSAKCJI PLANOWANYCH W PROJEKCIE – MODEL PODSTAWOWY
Źródło: Opracowanie własne
Analiza warunków poszczególnych transakcji prowadzi do następujących wniosków: a)
decyzja o dofinansowaniu z MRPO i przyznanie na jej podstawie Dotacji dla Województwa – Województwo jest władzą publiczną (jednostką samorządu terytorialnego) i nie będzie prowadziło działalności gospodarczej z wykorzystaniem infrastruktury IDM, a jedynie ją wydzierżawi OI w zamian za czynsz;
b) umowy na zamówienia publiczne w przedmiocie zaprojektowania i budowy infrastruktury IDM (umowa D&B) oraz w przedmiocie dostawy sprzętu i wyposażenia, na podstawie których
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 82 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Województwo wypłacać będzie wynagrodzenie wykonawcom i dostawcom, nie stanowią pomocy publicznej, bowiem są udzielane na warunkach rynkowych w procedurach zgodnych z prawem wspólnotowym i krajowym dotyczącym zamówień publicznych, c)
umowa partnerstwa publiczno-prywatnego (umowa na eksploatację), która zostanie zawarta pomiędzy Województwem a Operatorem Infrastruktury, na mocy której infrastruktura IDM zostanie wydzierżawiona temu OI, stanowi pomoc publiczną, która nie jest objęta żadnym istniejącym programem pomocy i powinna być oceniona w oparciu o art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE. Beneficjentami pośrednimi pomocy publicznej będą przedsiębiorcy telekomunikacyjni, którzy będą nabywali usługi oferowane przez OI, jak również przedsiębiorcy, którzy jako użytkownicy końcowi będą nabywali usługi oferowane przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych.
2.
Model Alternatywny (partnera całego przedsięwzięcia (DBO))
Województwo w otwartym postępowaniu konkurencyjnym, zgodnym ze wspólnotowym i krajowym prawem zamówień publicznych wyłoni Operatora Infrastruktury, który łącznie zaprojektuje, wybuduje i będzie eksploatował (DBO) infrastrukturę IDM, wykonując obowiązek zapewnienia efektywnego dostępu do infrastruktury IDM, a następnie zwróci tą infrastrukturę do Województwa. W postępowaniu na wybór OI kluczowym kryterium będzie wysokość płatności dokonanej przez władze województwa na etapie realxiacji inwestycji, a także na etapie eksploatacji infrastruktury (waga wynosi co najmniej 65%), przy czym optymalne kryterium przetargowe będzie opierać się na zaktualizowanej wartości netto (NPV) wydatków kapitałowych i wydatków operacyjnych. Wybrana zostanie oferta najbardziej korzystna ekonomicznie, co oznacza zminimalizowanie udziału władz województwa w kosztach inwestycyjnych i operacyjnych budowy i eksploatacji IDM przy utrzymaniu podobnych lub identycznych warunków jakościowych (inne kryteria jakościowe i ekonomiczne – waga 0-35%). Kryteria udzielenia zamówienia zostaną szczegółowo określone przed zaproszeniem do składania ostatecznych ofert w dialogu konkurencyjnym zgodnie z zasadami określonymi w przepisach dotyczących zamówień publicznych. Wynagrodzenie w zakresie kosztów inwestycyjnych będzie finansowane przez Województwo z wykorzystaniem Dotacji. W okresie umowy z OI infrastruktura IDM pozostanie własnością Województwa. Operator Infrastruktury nie będzie świadczył żadnych usług detalicznych dla użytkowników końcowych. Warunki eksploatacji, w tym zobowiązania Operatora Infrastruktury do zapewnienia efektywnego dostępu przez cały okres, na jaki zostanie zawarta umowa pomiędzy Województwem a OI, nie krótszy niż 7 lat, zostaną ustanowione w umowie z OI.
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 83 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 27. SCHEMAT TRANSAKCJI PLANOWANYCH W PROJEKCIE – MODEL ALTERNATYWNY
Źródło: Opracowanie własne
Analiza warunków poszczególnych transakcji w Modelu Alternatywnym prowadzi do następujących wniosków: a)
decyzja o dofinansowaniu z MRPO i przyznanie na jej podstawie Dotacji dla Województwa – Województwo jest władzą publiczną (jednostką samorządu terytorialnego) i nie będzie prowadziło działalności gospodarczej z wykorzystaniem infrastruktury IDM, nawet gdyby OI płacił dla Województwa czynsz za eksploatację IDM;
b) umowa partnerstwa publiczno-prywatnego (umowa DBO), która zostanie zawarta pomiędzy Województwem a Operatorem Infrastruktury, na mocy której OI zaprojektuje i wybuduje, a następnie będzie eksploatować finansowaną ze środków publicznych infrastrukturę, stanowi pomoc publiczną, która nie jest objęta żadnym istniejącym programem pomocy i powinna być oceniona w oparciu o art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE. Beneficjentami pośrednimi pomocy publicznej będą przedsiębiorcy telekomunikacyjni, którzy będą nabywali usługi oferowane przez OI, jak również przedsiębiorcy, którzy jako użytkownicy końcowi będą nabywali usługi oferowane przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Udzielenie w ramach Projektu takiej pomocy publicznej zostało uznane za zgodne ze wspólnym rynkiem w decyzji Komisji SA.33473 (2012/N). 3.
Porównanie i ocena modeli
Niezależnie od przyjętego modelu, zasadniczą sprawą jest również kwestia wynagrodzenia dla partnera oraz kwestia rozkładu ryzyka. Wynagrodzenie partnera może opierać się o wycenę wartości usług świadczonych przez jednostkę lub o pożytki z eksploatacji infrastruktury. Następnym ważnym elementem jest podział ryzyk, jako jedno z głównych kryteriów wyboru modelu współpracy, a co za tym idzie również kryteriami wyboru odpowiedniego partnera. W przypadku tego typu przedsięwzięcia pojawiają się ryzyka: Technologii •
ryzyko rozwiązania technicznego – ryzyko wyboru właściwego rozwiązania i wiarygodnego dostawcy, a następnie kontynuacji relacji z dostawcą w formie umów utrzymaniowych korzystnych dla eksploatacji i pozycji rynkowej (właściwe SLA),
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 84 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
ryzyko odporności wybranego rozwiązania na czas i jej elastyczność od strony możliwości rozbudowy pod względem skali oraz co do usług na niej świadczonych,
•
ryzyko właściwego projektu technicznego pozwalającego na rynkowo odpowiedni zakres i poziom usług.
•
projektowe – ryzyka etapu inwestycyjnego takie jak:
•
ryzyko dotrzymania harmonogramu,
•
ryzyko związane z uzyskiwaniem pozwoleń budowlanych mające wpływ na harmonogram i/lub koszt inwestycji,
•
ryzyko przekroczenia budżetu.
Operacyjne •
ryzyka techniczne i błędu ludzkiego pojawiające się w trakcie eksploatacji sieci mające wpływ na poziom kosztów eksploatacji i możliwość świadczenia odpowiedniego poziomu usług.
Rynkowe •
ryzyko pełnego wykorzystania możliwości sieci, sprzedaży maksymalnego wolumenu usług.
•
ryzyko konfliktu interesów co do wykorzystania zasobów własnych operatora lub Regionalnej Sieci Szerokopasmowej
•
Angażując się w projekt Internet Dla Mazowsza Beneficjent będzie zarządzał tymi ryzykami i poszukiwał możliwości przeniesienia ich na partnerów. Zdolność ponoszenia ryzyka partnera zwiększa się wraz z zaangażowaniem i wolumenem wynagrodzenia w danej relacji.
•
Możliwość przenoszenia ryzyka w obu modelach przedstawia Tabela 33. Możliwość przenoszenia ryzyka w modelu dwuetapowym i modelu partnera całego przedsięwzięcia.
TABELA NR. 33. MOŻLIWOŚĆ PRZENOSZENIA RYZYKA W MODELU DWUETAPOWYM I MODELU PARTNERA CAŁEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA. Model podstawowy Technologii Ryzyko pozostaje przy Beneficjencie, przeniesienie go na poddostawców możliwe tylko częściowo ze względu na koszt takich zapisów. Projektowe Pewne ryzyka można przenieść na podwykonawców, zależy to jednak od ich liczby, im mniejsi, tym mniejsze realne szanse udźwignięcia tego ryzyka. Operacyjne Przeniesione na operatora infrastruktury Rynkowe Zasadniczo przeniesione na operatora, o ile będzie on włączony w proces inwestycyjny i dokona odbioru sieci
Model alternatywny Przeniesione na operatora, który zarówno zaprojektuje jak i będzie eksploatował sieć. W przypadku jednak krótkiego okresu przed opcją wyjścia z partnerstwa, możliwe projektowanie i budowanie na krótkoterminowy efekt. Przeniesione na operatora ze względu na fakt, że panuje on nad całym cyklem życia oraz że do tej roli Beneficjent wybierze raczej jednostkę dużą, silną finansowo. Przeniesione na operatora Przeniesione na operatora
Źródło: Opracowanie własne
Analizując dwa przedstawione w niniejszym rozdziale modele realizacji i eksploatacji sieci należy dokonać oceny biorąc pod uwagę kryteria: ponoszenia ryzyka, kosztów, zdolności sprawowania kontroli. Przydzielono oceny 03 punkty - wyższa punktacja za lepiej spełnione kryterium. TABELA NR. 34. OCENA NIEKTÓRYCH KRYTERIÓW W MODELU DWUETAPOWYM I MODELU PARTNERA CAŁEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA. Kryteria Możliwość ponoszenia ryzyka przez partnerów
Model podstawowy
Model alternatywny
Uwagi
1
3
Zwiększony zakres działania zachęca partnera do wzięcia na siebie ryzyka
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 85 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Koszty modelu
2
2
Sprawowanie kontroli przez Beneficjenta
3
2
Podsumowanie
6
7
O ile zwiększenie liczby partnerów prowadzi do zwiększenia kosztów związanych z procesem ich pozyskiwania i zarządzania nimi z kolei wybór jednego głównego partnera prowadzi o ograniczenia możliwości negocjacji cen/kosztów w trakcie trwania relacji. Proces sprawowania kontroli jest bardziej złożony w modelu o wielu partnerach, jednak możliwość rozliczenia ich z działań jest znacząco wyższa.
Źródło: Opracowanie własne
Jak widać ocena modeli jest złożona i zależy od założeń i ogólnej strategii przyjętych przez Beneficjenta co do relatywnego znaczenia kryteriów. Należy jednak założyć, że możliwość przenoszenia ryzyka będzie jednym z ważniejszych argumentów. Podsumowując modelem rekomendowanym do realizacji projektu jest model alternatywny.
IV.2.9. KRYTERIA I PROCEDURA WYBORU OPERATORA INFRASTRUKTURY LUB PARTNERA DBO W postępowaniu na wybór OI kluczowym kryterium będzie wysokość płatności dokonanej przez władze województwa na etapie realxiacji inwestycji, a także na etapie eksploatacji infrastruktury (waga wynosi co najmniej 65%), przy czym optymalne kryterium przetargowe będzie opierać się na zaktualizowanej wartości netto (NPV) wydatków kapitałowych i wydatków operacyjnych. Wybrana zostanie oferta najbardziej korzystna ekonomicznie, co oznacza zminimalizowanie udziału władz województwa w kosztach inwestycyjnych i operacyjnych budowy i eksploatacji IDM przy utrzymaniu podobnych lub identycznych warunków jakościowych (inne kryteria jakościowe i ekonomiczne – waga 0-35%). Kryteria udzielenia zamówienia zostaną szczegółowo określone przed zaproszeniem do składania ostatecznych ofert w dialogu konkurencyjnym zgodnie z zasadami określonymi w przepisach dotyczących zamówień publicznych. Procedura wyboru Operatora Infrastruktury (partnera prywatnego w mnodelu DBO) Przystępując do wyboru Operatora Infrastruktury lub partnera DBO należy zwrócić uwagę w jakim trybie powinien on być wyłoniony. Zgodnie z art. 4 ust.1 ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym, w zakresie nieuregulowanym w tej ustawie zastosowanie ma tryb określony w ustawie o koncesjach na roboty budowlane lub usługi (Dz.U. z 2009 r., Nr 19, poz. 101, ze zm.), o ile wynagrodzeniem oferenta jest wyłącznie lub przede wszystkim prawo do pobierania pożytków z przedmiotu partnerstwa publiczno-prywatnego. Wykonane dla Projektu IDM analizy wykazały, że taka sytuacja nie występuje, tj. w tym przypadku wynagrodzeniem Operatora Infrastruktury jest przede wszystkim płatność sumy pieniężnej, a w mniejszym stopniu prawo do pobierania pożytków z przedmiotu partnerstwa publiczno-prywatnego. Oznacza to, że zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy o partnerstwie publiczno prywatnym, należy stosować tryb określony w ustawie - Prawo zamówień publicznych (Tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759, ze zm.), a konkretnie tryb dialogu konkurencyjnego ze względu na spełnienie przesłanek ustawowych dla zastosowania tego trybu. Poniższa tabela przedstawia podstawowe elementy trybu dialogu konkurencyjnego z ustawy – Prawo zamówień publicznych (prawa kolumna), dla porównania z przedstawieniem elementów trybu z ustawy o koncecji na roboty budowalne lub usługi – w każdym z tych przypadków przepisy odpowiednich ustaw stosuje się w zakresie nieuregulowanym w ustawie o partnerstwie publiczno-prywatnym. Etapy postępowania: Etap
Ustawa o koncesjach na roboty budowlane lub usługi
Prawo Zamówień Publicznych
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 86 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Opisu przedmiotu koncesji dokonuje się przez: • odniesienie do specyfikacji technicznej; • charakterystykę lub wymagania w zakresie funkcjonalności
Przygotowanie specyfikacji
Ogłoszenie
Wniosek zainteresowanego wykonawcy
Zaproszenie do dialogu
Koncesjodawca zamieszcza ogłoszenie o koncesji na usługi w Biuletynie Zamówień Publicznych, udostępnianym na stronach portalu internetowego Urzędu Zamówień Publicznych
Zainteresowany podmiot składa wniosek o zawarcie umowy koncesji, zwany dalej "wnioskiem", zawierający oświadczenie o zgłoszeniu udziału w postępowaniu oraz oświadczenie o spełnianiu opisanych w ogłoszeniu o koncesji warunków udziału dotyczących: • zdolności ekonomicznej i finansowej; • kwalifikacji technicznych lub zawodowych, w tym: a) posiadania niezbędnej wiedzy i doświadczenia, b) dysponowania potencjałem technicznym, c) dysponowania osobami zdolnymi do wykonania przedmiotu koncesji; • uprawnień do wykonywania określonej działalności lub czynności, jeżeli ustawy nakładają obowiązek posiadania takich uprawnień; • niekaralności
Przygotowanie opisu koncepcji przedsięwzięcia oraz podstawowych kryteriów. Ze względu na kompleksowy charakter, można do całego procesu zastosować zasady Dialogu Konkurencyjnego ze względu na to iż: • nie jest możliwe udzielenie zamówienia w trybie przetargu nieograniczonego lub przetargu ograniczonego, ponieważ ze względu na szczególnie złożony charakter zamówienia nie można opisać przedmiotu zamówienia zgodnie z art. 30 i 31 lub obiektywnie określić uwarunkowań prawnych lub finansowych wykonania zamówienia; • cena nie jest jedynym kryterium wyboru najkorzystniejszej oferty Do wszczęcia postępowania w trybie dialogu konkurencyjnego przepisy art. 40 i art. 48 ust. 2 stosuje się odpowiednio, z tym że ogłoszenie o zamówieniu zawiera również: • opis potrzeb i wymagań zamawiającego określonych w sposób umożliwiający przygotowanie się wykonawców do udziału w dialogu lub informację o sposobie uzyskania tego opisu
Zainteresowany podmiot zgłasza wniosek o dopuszczenie do postępowania.
Zamawiający zaprasza do dialogu konkurencyjnego wykonawców, którzy spełniają warunki udziału w postępowaniu, w liczbie określonej w ogłoszeniu o zamówieniu, zapewniającej konkurencję
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 87 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Koncesjodawca zaprasza do udziału w negocjacjach kandydatów, którzy złożyli wnioski zgodnie z art. 13 Ustawy.
Zaproszenie do negocjacji
Zaproszenie do składania ofert
Wybór oferenta i ogłoszenie wyniku postępowania
Koncesjodawca wybiera ofertę najkorzystniejszą spośród ofert spełniających wymagania określone w opisie warunków koncesji, na podstawie kryteriów oceny ofert określonych w tym opisie.
Zamawiający prowadzi dialog do momentu, gdy jest w stanie określić, w wyniku porównania rozwiązań proponowanych przez wykonawców, jeżeli jest to konieczne, rozwiązanie lub rozwiązania najbardziej spełniające jego potrzeby. O zakończeniu dialogu zamawiający niezwłocznie informuje uczestniczących w nim wykonawców. Na tym etapie zamawiający zaprasza do składania ostatecznych ofert Zgodnie z ustawą o partnerstwie publicznoprywatnym, a w zakresie nieuregulowanym zgodnie z ustawą - Prawo zamówień publicznych
Źródło: Opracowanie własne
IV.2.10. SYTUACJA FINANSOWA BENEFICJENTA I TRWAŁOŚĆ PROJEKTU Do realizacji projektu Internet Dla Mazowsza niezbędne będzie wyodrębnienie podmiotu spełniającego kluczowe role w planowanym przedsięwzięciu. Ze względu na planowaną skalę i obszar realizacji projektu naturalnie predestynowanym do roli beneficjenta jest Samorząd Województwa Mazowieckiego (samodzielnie lub przez jednostkę zależną). Analizując zagadnienia instytucjonalne i finansowe Samorządu Województwa Mazowieckiego należy podkreślić, iż Samorząd Województwa Mazowieckiego jest jednostką, której ryzyko bankructwa (a tym samym zagrożenie realizacji projektu) jest praktycznie zerowe. Samorząd Województwa Mazowieckiego zapewni trwałość instytucjonalną projektu w okresie wymaganym przez Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013. Wykonalność i trwałość techniczna są niezagrożone, gdyż ocena wybranej technologii oraz przyjętych rozwiązań w zakresie budowy szkieletowej sieci szerokopasmowej na terenie Województwa Mazowieckiego zostanie zapewniona w okresie 5 lat po zakończeniu projektu przewidzianym jako trwałość projektu, które określa RPO WM 2007-2013. Projekt pt. „Internet Dla Mazowsza” generuje przychody w ujęciu finansowym od 2015 roku. Co do zasady poziom przychodów pokrywa koszty operacyjne z wyjątkiem pierwszych lat po uruchomieniu sprzedaży (Operator Infrastruktury zdobywa klientów osiągając poziom docelowy) oraz lat, w których ponoszone są znaczne nakłady odtworzeniowe. Docelowo Operator Infrastruktury generował będzie nadwyżkę przychodów nad kosztami. W okresie trwałości projektu Operator będzie pokrywał ewentualne ujemne przepływy w ramach kapitałów własnych. Nie wyklucza się możliwości uregulowania zabezpieczenia trwałości projektu w umowie pomiędzy Operatorem Infrastruktury a Samorządem. Beneficjent zabezpieczył środki na pokrycie wkładu własnego w następujący sposób: •
Część wydatków kwalifikowalnych, nie pokrytych z dotacji, Beneficjent pokryje ze środków własnych na podstawie przyjętej uchwały;
•
Wartość podatku od towarów i usług, docelowo zostanie odzyskana z Urzędu Skarbowego, jednakże istnieje konieczność prefinansowania tych wydatków ze środków własnych – nakłady inwestycyjne ponoszone będą w latach 2010 – 2014 a rozliczenie podatku VAT z Urzędem Skarbowym odbywać się będzie kwartalnie z założeniem, iż wpływ podatku naliczonego będzie w kwartale następującym po kwartale ponoszenia wydatków. Przesunięcie pomiędzy momentem zapłaty podatku VAT a momentem jego odzyskania z Urzędu nie zostało przedstawione w tabelach dot. sprawozdania finansowego dla Samorządu, ze względu na fakt, iż zgodnie z wytycznymi MRR tabele te są opracowane w wartościach netto;
•
W związku z możliwością wystąpienia przesunięć pomiędzy wydatkowaniem nakładów inwestycyjnych a otrzymaniem refundacji może zaistnieć konieczność utworzenia rezerwy na prefinansowanie refundacji. Prawdopodobieństwo konieczności skorzystania z rezerwy można zminimalizować poprzez Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 88 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA zaliczkowanie wydatków w projekcie. W analizie założono pesymistyczny wariant, w którym zaliczkowanie nie będzie dostępne. Projekt „Internet dla Mazowsza” jest największym projektem kluczowym w województwie zatem z bardzo dużym prawdopodobieństwem spodziewamy się zaliczkowania refundacji na maksymalnym poziomie, tj. 95% całości dofinansowania. W związku z powyższym niezbędne rezerwy na pokrycie przesunięcia refundacji w stosunku do wydatkowania środków będą znacznie niższe, •
Ze względu na zużycie ekonomiczne części środków trwałych, zaistnieje konieczność ich odtworzenia. W niniejszej analizie przyjęto założenie, iż nakłady odtworzeniowe ponosić będzie Beneficjent, tj. Samorząd Województwa. Nie można wykluczyć przerzucenia ciężaru ponoszenia nakładów odtworzeniowych bezpośrednio przez podmiot, który mógłby w drodze przetargu nabyć wybudowaną infrastrukturę teletechniczną.
Beneficjent przygotował prognozę długu na cały horyzont prognozy. Analizując trwałość Beneficjenta należy podkreślić, iż Samorząd Województwa Mazowieckiego jest jednostką, której ryzyko bankructwa (a tym samym zagrożenie realizacji projektu) jest praktycznie zerowe. Wskaźnik łącznego długu do dochodu oraz wskaźnik rocznej spłaty łącznego zadłużenia osiągają bardzo bezpieczne wartości. Dodatkowo najważniejsze wskaźniki spełniają zapisy właściwej ustawy, w szczególności: •
relacja długu Województwa do dochodów w latach 2010-2029 nie przekroczy limitu określonego w art. 170 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 roku o finansach publicznych (60% prognozowanych dochodów budżetu jednostki samorządu terytorialnego w danym roku),
•
relacje kwoty obciążeń budżetu Województwa z tytułu: spłat rat kredytów i pożyczek, wykupu papierów wartościowych emitowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego, potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych przez jednostkę samorządu terytorialnego poręczeń oraz gwarancji, mieszczą się w latach 2010-2029 granicach określonych w art. 169 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 roku o finansach publicznych (15% prognozowanych dochodów).
Poniższa tabela prezentuje kalkulację tych wskaźników. Nie istnieją żadne racjonalne przesłanki świadczące o tym, iż realizacja projektu może być zagrożona ze względu na brak zachowania trwałości. Analizę zdolności finansowej Beneficjenta prezentuje poniższa tabela.
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
Strona 89 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA TABELA NR. 35. DANE FINANSOWE I OBSŁUGA DŁUGU SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO. Wyszczególnienie PRZYCHODY Obsługa długu KWOTA DŁUGU na koniec roku budżetowego DOCHODY budżetowe WYDATKI budżetowe ROZCHODY Prognozowany wynik finansowy Łączna kwota długu / dochody ogółem danego roku budżetowego art. 170 ust. 1 Kwota długu / dochody ogółem danego roku budżetowego (wskażnik<60%) po uwzględnieniu wyłączeń art. 170 ust. 3 Spłaty zadłużenia (art. 169 ust.1) Spłaty zadłużenia po uwzględnieniu wyłączeń (art. 169 ust.3) 2019 0 403 775 560 912 378 454 3 093 646 600 2 815 554 396 278092204 278 092 204 29,49% 29,49% 13,05% 13,05%
2020 0 318 969 155 694 286 250 3 155 519 500 2 937 427 296 218 092 204 218 092 204 22,00% 22,00% 10,11% 10,11%
2010 360 000 000 174 101 100
2011 670 000 000 296 717 504
2012 340 000 000 292 040 894
2013 100 000 000 237 603 488
2014 0 284 276 584
2015 150 000 000 294 669 679
2016 200 000 000 226 820 775
2017 0 375 672 870
2018 0 376 724 965
1 634 958 290 2 857 321 286 3 217 321 286 0 -360 000 000
1 646 616 086 2 885 666 552 3 447 324 348 108 342 204 -561 657 796
1 538 273 882 2 903 916 812 3 135 574 608 108 342 204 -231 657 796
1 592 931 678 2 735 601 913 2 790 259 709 45 342 204 -54 657 796
1 492 839 474 2 778 674 029 2 678 581 825 100 092 204 100 092 204
1 524 747 270 2 830 259 998 2 862 167 794 118 092 204 -31 907 796
1 656 655 066 2 858 881 000 2 990 788 796 68 092 204 -131 907 796
1 428 562 862 2 944 647 400 2 716 555 196 228 092 204 228 092 204
1 190 470 658 3 032 986 822 2 794 894 618 238 092 204 238 092 204
57,22%
57,06%
52,97%
58,23%
53,72%
53,87%
57,95%
48,51%
39,25%
57,22% 6,09%
57,06% 10,28%
52,97% 10,06%
58,23% 8,69%
53,72% 10,23%
53,87% 10,41%
57,95% 7,93%
48,51% 12,76%
39,25% 12,42%
6,09%
10,28%
10,06%
8,69%
10,23%
10,41%
7,53%
12,76%
12,42%
2021 0 176 601 251 606 194 046 3 218 629 900 3 130 537 696 88 092 204 88 092 204 18,53% 18,53% 5,49% 5,49%
2022 0 146 733 346 538 101 842 3 283 002 500 3 214 910 296 68 092 204 68 092 204 16,39% 16,39% 4,47% 4,47%
2023 0 142 868 441 470 009 638 3 348 662 500 3 280 570 296 68 092 204 68 092 204 14,04% 14,04% 4,27% 4,27%
2024 0 138 622 536 401 917 434 3 415 635 700 3 347 543 496 68 092 204 68 092 204 11,77% 11,77% 4,06% 4,06%
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
2025 0 201 754 631 315 825 230 3 483 948 400 3 397 856 196 86 092 204 86 092 204 9,07% 9,07% 5,79% 5,79%
2026 0 190 511 727 229 733 026 3 553 627 400 3 467 535 196 86 092 204 86 092 204 6,46% 6,46% 5,36% 5,36%
2027 0 178 768 822 143 640 822 3 589 163 700 3 503 071 496 86 092 204 86 092 204 4,00% 4,00% 4,98% 4,58%
2028 0 150 025 917 74 548 618 3 625 055 300 3 555 963 096 69092204 69 092 204 2,06% 2,06% 4,14% 4,14%
2029 0 135 284 218 16 456 414 3 661 305 900 3 603 213 696 58 092 204 58 092 204 0,45% 0,45% 3,69% 3,69%
Strona 90 z 270
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
V. ANALIZA PRAWNA WYKONALNOŚCI INWESTYCJI Projekt Internet Dla Mazowsza jest wykonalny i zgodny z przepisami prawa, w tym prawa wspólnotowego. Operator Infrastruktury w modelu alternatywnym zostanie wybrany w trybie dialogu konkurencyjnego zgodnie z przepisami ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym oraz – w zakresie w niej nieuregulowanym – przepisami ustawy – Prawo zamówień publicznych. Pomoc publiczna udzielana w Projekcie jest udzielana na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c TFUE i została uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem decyzją Komisji Europejskiej z dnia 29.10.2012 r., SA.33473 (2012/N). Decyzja Komisji określa warunki realizacji Projektu jako zgodnego z przepisami o pomocy publicznej. Tytuły prawne do korzystania z nieruchomości na cele budowy i eksploatacji infrastruktury IDM będą pozyskiwane na podstawie umów zawieranych zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, lub też w oparciu o decyzje administracyjne (np. zezwolenia dotyczące pasa drogowego (art. 39 ust. 3 oraz art. 40 ust. 1 ustawy o drogach publicznych), zezwolenia na umieszczenie na nieruchomości urządzeń infrastrukytury telektury telekomunikacyjnej (art. 124 ustawy o gospodarce nieruchomościami, przepisy ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych). Proces inwestycyjny będzie realizowany przede wszystkim w oparciu o przepisy ustawy – Prawo budowlane, z ewentualnym zastosowaniem przepisów szczególnych z ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych. Lokalizacja inwestycji będzie prowadzona zgodnie z przepisami ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych albo ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Realziację robót budowlanych regulują właściwe przepisy w sprawie warunków technicznych (np. obiektów w pasie drogowym, telekomunikacyjnych obiektów budowlanych). Korzystanie z istniejącej infrastruktury telekomunikacyjnej, w szczególności operatora zasiedziałego, będzie zgodne z przepisami ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych oraz ustawy – Prawo telekomunikacyjne, jak również decyzjami regulacyjnymi Prezesa UKE. W toku projektowania, budowy i eksplotacji przestrzegane będą wszystkie przepisy dotyczące ochrony środowiska oraz ochrony przyrody. Eksploatacja sieci IDM i świadczenie usług będzie wykonywane przez Operatora Infrastruktury zgodnie z przepisami ustawy – Prawo telekomunikacyjne, co wymaga wpisu do rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Samorząd Województwa Mazowieckiego jako inwestor i właściciel sieci IDM będzie wykonywał działalność w zakresie telekomuniakcyji w rozumieniu art. 3 ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych, co wymaga wpisu do rejestru jednostek samorządu terytorialnego prowadzących działalność w zakresie telekomunikacji.
VI. PROMOCJA PROJEKTU W projekcie Internet Dla Mazowsza przewidywana jest część promocyjna, która nie będzie przekraczała więcej niż 1% wartości budżetu projektu. Należy podkreślić, że działania promocyjno- informacyjne są równie ważne jak działania zarządcze w projekcie. Celem działań promocyjno-informacyjnych jest zwiększenie świadomości społeczeństwa na temat udziału środków Unii Europejskiej w projektach realizowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013 poprzez poinformowanie i oznakowanie projektu oraz działań i produktów, które powstają w trakcie jego realizowania i będą jego konsekwencją.
Strona 91 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Stan e-usług na Mazowszu: RYSUNEK NR. 28. WSKAŹNIK POTENCJAŁU E-ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO
Źródło: Mazowiecki Program Alfabetyzacji Cyfrowej Dorosłych, SMWI, Tarnów- Warszawa, 2009 na zlecenie ARM S.A.
Podstawa prawna założeń promocyjnych: Podstawowe założenia dotyczące prowadzenia działań informacyjno-promocyjnych określone zostały w art. 69 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1260/1999. Obowiązki beneficjenta w zakresie działań informacyjnych i promocyjnych skierowanych do opinii publicznej wynikają z artykułów 8 i 9 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 odnośnie do obowiązków informacyjnych i promocyjnych stosowanych przez Państwa Członkowskie. Zgodnie z ww. rozporządzeniami, beneficjenci są odpowiedzialni za informowanie społeczeństwa o pomocy otrzymanej z funduszy europejskich poprzez wykorzystanie narzędzi i kanałów określonych w wymienionych rozporządzeniach. Celem działań promocyjnych w projekcie Internet Dla Mazowsza jest: •
aby beneficjenci, czyli osoby korzystające z projektu wiedziały, że biorą udział w projekcie współfinansowanym ze środków UE Strona 92 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
aby beneficjenci, czyli osoby korzystające z projektu wiedziały jaki jest udział kwotowy Unii Europejskiej w projekcie.
•
aby otoczenie, czyli pracownicy instytucji, społeczność lokalna, władze lokalne oraz inne właściwe organy publiczne, media itp. dowiedzieli się o projekcie i udziale UE, EFRR, Województwa Mazowieckiego w czasie i po jego realizacji
•
podnoszenie świadomości społecznej na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym w zakresie funkcji jakie spełnia poprzez cykl spotkań z trzema grupami odbiorców docelowych na Mazowszu tj. przedstawicielami jednostek samorządu terytorialnego, operatorami telekomunikacyjnymi i przedsiębiorcami na Mazowszu.
•
Oznakowaniu podlegają wszystkie produkty i działania w tym: o
Korespondencja w sprawach projektu, prowadzona ze wszystkimi partnerami i instytucjami zaangażowanymi w jego realizację;
o
Dokumentacja przetargowa i ogłoszenia udzielania zamówienia publicznego
o
Umowy z wykonawcami
o
Umowy o pracę z pracownikami zatrudnionymi w celu realizacji projektu, wizytówki, pomieszczenia, w których realizowany będzie projekt, itd.,
o
Broszury, ulotki, plakaty, prezentacje itp. dotyczące prezentacji projektu
o
Materiały prasowe,
o
Strony WWW lub zawierające informacje o projekcie
o
Wszelkiego typu urządzenia i sprzęt zakupiony w ramach projektu
o
Dokumenty i materiały z posiedzeń związanych z projektem,
o
Oraz inne działania i produkty, które zwiane są w sposób istotny z realizowanym projektem
Oznakowania mogą występować w 3 wariantach: podstawowym, minimalnym i rozbudowanym w zależności od możliwości technicznych. W projekcie Internet Dla Mazowsza przeważać będzie wariant rozbudowany za wyjątkiem sytuacji, gdzie warunki techniczne nie pozwolą na zastosowanie wariantu rozbudowanego. Tablice pamiątkowe powinny zawierać co najmniej następujące informacje (informacje te zajmują 25% powierzchni całkowitej tablicy): rodzaj i tytuł projektu, logo Unii Europejskiej, odniesienie do funduszu, z którego dofinansowany jest projekt, hasło określone przez Instytucję Zarządzającą. Warianty te opisują Zasady dotyczące informacji i promocji dla beneficjentów projektu realizowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013. Działania promocyjne natomiast powinny obejmować: •
opracowanie graficzne logo projektu, w tym papieru projektu
•
zakup plakatów promujących projekt
•
zakup tablic informacyjnych do oznaczenia robót w trakcie realizacji projektu
•
zakup metalowych tablic informacyjnych przy każdym z węzłów sieci zlokalizowanych na terenie województwa, na stale widocznych i dużych tablicach pamiątkowych. (do oznaczenia robót budowlanych)
•
zakup scenariusza i produkcji spotów reklamowych do emisji w telewizji i w Internecie, aby informacje o projekcie dotarły do możliwie jak najszerszej grupy odbiorców,
•
zakup czasu emisji spotów reklamowych w stacjach głównie regionalnych i branżowych (przedsiębiorcy) aby informacje o projekcie dotarły do możliwie jak najszerszej grupy odbiorców,
Strona 93 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
zakup powierzchni reklamowych w gazetach lokalnych na Mazowszu aby informacje o projekcie dotarły do możliwie jak grupy odbiorców,
•
Konferencje prasowe w trakcie realizacji projektu aby informacje o projekcie dotarły do możliwie jak najszerszej grupy odbiorców,
•
zakup totemów do oznaczenia strategicznych miejsc w czasie realizacji projektu
•
zakup 2 telewizorów do promowania projektu podczas konferencji prasowych i reportaży w telewizji, co jest niezwykle ważne przy długoterminowym projekcie
•
zakup 2 rzutników multimedialnych
•
zakup 4 komputerów przenośnych
•
zakup aparatów fotograficznych do dokumentowania etapów realizacji projektu
Promocja projektu ma pomóc w budowaniu świadomości społecznej dotyczącej działań realizowanych w ramach projektu Internet Dla Mazowsza, jego założeń, celów, potencjalnych korzyści i możliwości jakie oferuje oraz efektów realizacji. Ma również dostarczyć rzetelnej informacji o postępach prac pośrednim i bezpośrednim grupom docelowym, do których projekt jest skierowany.
VII.
POMOC PUBLICZNA VII.1. POMOC PUBLICZNA MAZOWSZA
W
PROJEKCIE
INTERNET
DLA
Przedmiotem projektu „Internet dla Mazowsza” jest szerokopasmowa infrastruktura teleinformatyczna, na którą będzie składała się infrastruktura regionalnej (szkieletowo-dystrybucyjnej) sieci telekomunikacyjnej (zwanej dalej „IDM”), z 42 węzłami szkieletowymi oraz z węzłami dystrybucyjnymi w 308 miejscowościach, a także infrastruktura lokalnych (dostępowych) sieci NGA (zwanych dalej „siecią NGA”) w wybranych 33 miejscowościach z obszaru województwa mazowieckiego. Infrastruktura IDM będzie wykorzystywana na potrzeby dołączania lokalnych sieci telekomunikacyjnych, zarówno tradycyjnych, jak i NGA, w tym sieci NGA realizowanych w ramach projektu. Infrastruktura zrealizowana w ramach projektu będzie służyła jednostkom administracji publicznych, a także przedsiębiorcom, pośrednio użytkownikom końcowym. Właścicielem tej infrastruktury będzie jednostka samorządu terytorialnego – województwo mazowieckie, przy czym w całości zostanie wydzierżawiona Operatorowi Infrastruktury. Operator Infrastruktury to przedsiębiorca telekomunikacyjny wyłoniony w postępowaniu publicznym, jawnym i otwartym na konkurujących przedsiębiorców. Finansowanie projektu w fazie inwestycyjnej będzie pochodziło w całości ze źródeł publicznych, tj. budżet województwa mazowieckiego oraz dofinansowanie projektu z Mazowieckiego Regionalnego Programu Operacyjnego (środki wspólnotowe i budżet państwa), przy czym beneficjentem środków z MRPO będzie województwo mazowieckie. Środki realizacji projektu w fazie eksploatacyjnej będą zapewniane przez Operatora Infrastruktury, a w określonym zakresie również przez województwo mazowieckie (w zasadzie nakłady odtworzeniowe). Pojęcie pomocy publicznej w kontekście sieci szerokopasmowych. W przypadkach, w których interwencja państwa, mająca na celu wsparcie wdrożenia dostępu szerokopasmowego, spełniała warunki pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 TWE (obecnie art. 107 ust. 1 TFUE), jej zgodność była dotychczas oceniana przez Komisję głównie na podstawie art. 87 ust. 3 TWE (obecnie art. 107 ust. 3 TFUE). Podejście w zakresie pomocy państwa stosowane przez Komisję wobec środków Strona 94 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA państwowych na rzecz wsparcia wdrażania sieci szerokopasmowych, podsumowujące dotychczasową praktykę decyzyjną, przedstawione i rozwinięte zostało w Wytycznych wspólnotowych w sprawie stosowania przepisów dotyczących pomocy państwa w odniesieniu do szybkiego wdrażania sieci szerokopasmowych (zwanych dalej „Wytycznymi”). Zgodnie z art. 107 ust. 1 TFUE „wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi”. Wynika z tego, że, aby środek został uznany za pomoc państwa, muszą zostać łącznie spełnione poniższe warunki: a)
środek pomocy musi zostać przyznany ze środków państwowych,
b) musi przynosić przedsiębiorstwom korzyści ekonomiczne, c)
korzyści muszą być selektywne i zakłócać konkurencję lub grozić jej zakłóceniem,
d) środek pomocy musi mieć wpływ na handel wewnątrzwspólnotowy. Przesłanki powyższe są spełnione w Projekcie „Internet dla Mazowsza”, co potwierdza decyzja Komisji w sprawie pomocy publicznej. Pomoc polega na budowie ze środków publicznych i udostępnieniu Operatorowi Infrastruyktury sieci IDM. Na dalszych poziomach korzyść (pomoc) jest przekazywana przedsiębiorcom telekomunikacyjnym korzystającym z usług hurtowych i dostępu do sieci IDM zapewnianego przez OI, a jeszcze dalej przedsiębiorcom – użytkownikom końcowym.
VII.2. DOPUSZCZALNOŚĆ UDZIELENIA POMOCY PUBLICZNEJ Oceniając, czy dany środek pomocy można uznać za zgodny ze wspólnym rynkiem, Komisja wyważa pozytywny wpływ środka pomocy na osiągnięcie danego celu leżącego we wspólnym interesie i potencjalnie negatywne skutki ubocznych tego środka polegające na zakłóceniu wymiany handlowej i konkurencji. Stosując test bilansujący Komisja dokonała oceny następujących zagadnień: a)
Czy środek pomocy ukierunkowany jest na jasno określony cel leżący we wspólnym interesie, tj. czy zaproponowana pomoc ma na celu wyeliminowanie nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku lub osiągnięcie innego celu ?
b) Czy pomoc została tak zaplanowana, aby zapewnić osiągnięcie celu leżącego we wspólnym interesie ? W szczególności:
c)
•
Czy pomoc państwa jest stosownym instrumentem polityki, tj. czy istnieją inne bardziej stosowne narzędzia ?
•
Czy istnieje efekt zachęty, tzn. czy pomoc powoduje zmianę zachowania przedsiębiorstw ?
•
Czy środek pomocy jest proporcjonalny, tzn. czy tę samą zmianę można by uzyskać przy mniejszej pomocy ?
Czy zakłócenie konkurencji i wpływ na wymianę handlową są na tyle ograniczone, aby ogólny bilans był pozytywny ?
Po dokonaniu oceny i przeprowadzeniu testu bilansującego Komisja uznała pomoc publiczną w Projekcie IDM za zgodną ze wspólnym rynkiem i dopuszczalną w oparciu o art. 107 ust. 3 lit. c TFUE. W decyzji Komisji z dnia 29.10.2012, SA.33473 (2012/N), opisano warunki realizacji Projektu, w szczególności:
Strona 95 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA a)
Warunkowy system dostępu do węzłów IDM, opracowany na podstawie szczegółowych map i analiza zasięgu oraz konsultacji publicznych i ustalania planów inwestycyjnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych.
b) Otwarta procedura przetargowa. c)
Oferta najkorzystniejsza pod względem ekonomicznym.
d) Neutralność technologiczna. e) Wykorzystanie istniejącej infrastruktury, bez działania na korzyść operatora zasiedziałego. f)
Hurtowy dostęp do infrastruktury paswynej i aktywnej IDM przez minimum 7 lat.
g)
Ustalanie cen na podstawie benchmarków – przeciętne publikowane (regulowane) ceny hurtowe obowiązujące na bardziej otwartych na konkurencję obszarach.
h) Mechanizm wycofania pozwalający na uniknięcie nadmiernej rekompensaty.
VIII. ANALIZA WYKONALNOŚCI I ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH (TECHNICZNA I TECHNOLOGICZNA) VIII.1. ANALIZA SPOSOBU UTWORZENIA WŁASNEJ SIECI W tej części opracowania przedstawiona została analiza techniczna oraz technologiczna realizacji projektu Internet Dla Mazowsza. Opisane zostały: warianty topologii sieci, możliwości wyboru medium transmisyjnego oraz sposób wykorzystania infrastruktury stron trzecich w oparciu o wieloletnią dzierżawę – IRU, podstawowe czynniki kosztowe, którymi należy posłużyć się przy wyborze poszczególnych wariantów realizacji przedsięwzięcia budowy sieci.
VIII.1.1. ZAŁOŻENIA TECHNICZNE I TECHNOLOGICZNE Architektura logiczna: Planowana sieć szerokopasmowa szkieletowa i dystrybucyjna na terenie województwa mazowieckiego będzie siecią, która w swoich założeniach ma umożliwić operatorom „ostatniej mili” (operatorzy ISP – ang. Internet Service Provider) dostęp do usług hurtowych sieci Internet Dla Mazowsza oraz oferowanie klientom końcowym mieszkańcom oraz podmiotom publicznym i gospodarczym na terenie województwa wielu usług realizowanych poprzez wydajną sieć szerokopasmową. Aby zaprojektować efektywną sieć otwartą dla innych operatorów, należy wybrać odpowiednią architekturę, która umożliwi realizację założeń projektu. Jako najkorzystniejsze rozwiązanie dla planowanej sieci szerokopasmowej rekomenduje się budowę sieci dwuwarstwową zawierającą: •
warstwę szkieletową,
•
warstwę dystrybucyjną.
Rozwiązanie takie daje: łatwiejsze utrzymanie sieci, uproszczone zarządzanie, zmniejsza czas potrzebny na zlokalizowanie awarii, zmniejsza ogólne koszty utrzymania sieci. Warstwa szkieletu sieci Warstwę szkieletu sieci tworzy wybudowana sieć światłowodowa (alternatywnie włókna dzierżawione) wraz z węzłami sieci szkieletowej tworząc logiczną całość. Strona 96 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Warstwa szkieletowa sieci składa się z: •
części pasywnej – rurociągów kablowych, studni telekomunikacyjnych, kabli światłowodowych wraz z osprzętem pasywnym niezbędnym do zakańczania kabli w pomieszczeniach węzłów pomieszczeń węzłów sieci szkieletowej wraz z wszystkimi instalacjami koniecznymi do poprawnego działania sieci,
•
części aktywnej – urządzeń aktywnych zlokalizowanych w węzłach sieci szkieletowej.
Rolą warstwy szkieletowej w sieci szerokopasmowej jest: •
agregacja ruchu z sieci dystrybucyjnej
•
transport ruch w szkielecie sieci,
•
połączenia z operatorami, sieciami krajowymi i międzynarodowymi.
Warstwa dystrybucyjna Warstwę dystrybucyjną sieci tworzy wybudowana sieć światłowodowa (alternatywnie włókna dzierżawione) wraz z węzłami sieci dystrybucyjnej tworząc logiczną całość. Warstwa dystrybucyjna sieci składa się z: •
części pasywnej – rurociągów kablowych, studni telekomunikacyjnych, kabli światłowodowych wraz z osprzętem pasywnym niezbędnym do zakańczania kabli w pomieszczeniach węzłów pomieszczeń węzłów sieci szkieletowej wraz z wszystkimi instalacjami koniecznymi do poprawnego działania sieci,
•
części aktywnej – urządzeń aktywnych zlokalizowanych w węzłach sieci dystrybucyjnej.
Rola warstwy dystrybucyjnej: •
agregacja ruchu z sieci dostępowych,
•
punkty styku z operatorami ostatniej mili.
Topologia sieci Planowanie sieci w architekturze szkieletowej i dystrybucyjnej ma duży wpływ na wybór optymalnej topologii dla każdej z warstw, uwzględniając jej rolę w sieci. Dla warstwy szkieletowej sieci rekomenduje się topologię pierścienia. Rozwiązanie to stanowi kompromis pomiędzy kosztem inwestycji a, niezawodnością projektowanego rozwiązania. Dowolny węzeł sieci połączony jednocześnie z co najmniej dwoma sąsiednimi węzłami zapewnia wysoki poziom bezpieczeństwa. Uszkodzenie sieci na jednym odcinku lub uszkodzenia jednego węzła nie powoduje awarii całej sieci. Zapewnione są drogi zapasowe. Wykluczenie z sieci dotyczy tylko uszkodzonych elementów sieci. Sposobem zwiększenia bezpieczeństwa sieci jest zbudowanie łącza skrośnego (lub kilku cięciw), które podzieli projektowany pierścień na mniejsze pierścienie zapewniając większą bezawaryjność planowanego rozwiązania. Dla warstwy dystrybucyjnej sieci rekomenduje się topologię drzewa. Jest to technologia okablowania przypominająca kształtem rozgałęzione drzewo. Gałęzie drzewa dzielą się na podgałęzie, które z kolei znowu się dzielą. Jest to rozwiązanie optymalne ze względu na najmniejszą całkowitą długość budowy kanalizacji teletechnicznej dla podłączenia wszystkich wskazanych lokalizacji. Topologia drzewa jest tańsza w budowie w porównaniu np. z topologią gwiazdy czy pierścienia. Oszczędność ta wynika z możliwości przeprowadzenia optymalizacji przebiegów i minimalizacji liczby dublujących się połączeń. Sieć budowana w tej topologii, umożliwia optymalizację i łatwe zarządzanie ruchem w sieci. Niewątpliwą jej zaletą jest duża skalowalność i możliwość łatwego dołączania nowych węzłów poprzez ich podłączenie z jednym z istniejących węzłów sieci na dowolnym poziomie drzewa. Zestawienie najważniejszych cech wybranego rozwiązania przedstawiono poniżej. Strona 97 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Szczegółowa analiza typologii sieci zawarta jest w części Architektura sieci w warstwie pasywnej Medium transmisyjne: Wszystkie dostępne obecnie systemy telekomunikacyjne są budowane w oparciu o trzy media transmisyjne: kable światłowodowe, fale radiowe oraz w oparciu o kable miedziane. Spośród wymienionych wyżej rozwiązań największe możliwości transmisyjne oferuje technologia światłowodowa. Jest to technologia stosunkowo droga, ale posiada praktycznie nieograniczone możliwości wykorzystania i uruchamiania różnych usług, niezawodna w działaniu i najtańsza w utrzymaniu i zarządzaniu. Jedynie wariant budowy sieci kablowej z wykorzystaniem światłowodów jednomodowych spełnia wszystkie założenia stawiane dla sieci szerokopasmowej planowanej w projekcie IDM. Medium to pozwala na uzyskanie najlepszych parametrów transmisyjnych, w tym umożliwi operatorom dostępowym budowę sieci dostępowych nowej generacji. Wykorzystanie światłowodów pozwala na zastosowanie zarówno technik zwielokrotnienia długości fali, jak i bez multipleksacji. Ocenę zalet i wad technologii światłowodowej zamieszczono w poniższej tabeli. TABELA NR. 36. WADY I ZALETY WYBRANEGO MEDIUM TRANSMISYJNEGO (ŚWIATŁOWÓD JEDNOMODOWY) Zalety
Wady
•
wysoka niezawodność transmisji,
•
wysokie możliwości usługowe,
•
możliwość stosowania różnych technologii transmisji ze zwielokrotnieniem długości fali, jak i bez zwielokrotnienia falowego’
•
łatwa rozbudowa poprzez wymianę urządzeń końcowych.
•
koszty budowy alternatywnych
•
koszty urządzeń na końcach światłowodów,
•
konieczność stosowania specjalistycznego sprzętu do utrzymania sieci.
wyższe
niż
rozwiązań
Źródło: Opracowanie własne.
Pozostałe media transmisyjne mają ograniczone możliwości transmisyjne, zwłaszcza w warstwie szkieletowej. Kable miedziane ze względu na mały zasięg transmisji oraz niskie wartości przepustowości (rzędu Mb/s) należy pominąć zupełnie. Łącza radiowe, a głównie w zakresie częstotliwości mikrofalowych (od kilku do kilkunastu GHz) mogą mieć zastosowanie w warstwie dystrybucyjnej sieci. Osiągane obecnie przepustowości łączy mikrofalowych sięgają 1Gb/s. Dla warstwy szkieletowej będą to wartości zbyt niskie. W warstwie dystrybucyjnej można rozważać zastosowanie tej technologii na odcinkach gałęzi końcowych drzewa. Wynika to z ograniczonej dostępności łącza, dużo mniejszej od technologii kablowej, spowodowanej występującymi lokalnie warunkami atmosferycznymi (duże opady śniegu lub deszczu, oblodzenie urządzeń). W takich wypadkach należy także wziąć pod uwagę konieczność budowy infrastruktury towarzyszącej niezbędnej do uruchomienia tego typu łączy tzn. wież czy masztów, kontenerów i przyłączy energetycznych. W przypadku krótkich odcinków koszt budowy infrastruktury towarzyszącej może przekroczyć koszt budowy sieci kablowej. W związku z tym, ze względu na krótkie odległości odcinków sieci dystrybucyjnej, rozwiązanie takie będą miały ograniczone zastosowanie. Technologia Transmisji Warstwa szkieletowa sieci Internet Dla Mazowsza będzie wykorzystywać transmisje światłowodową z wykorzystaniem zwielokrotnienia falowego DWDM, warstwa dystrybucyjna wykorzystywać będzie transmisje światłowodowa bez zwielokrotnienia falowego DWDM. Jako protokół transmisji w budowanej sieci Internet Dla Mazowsza wykorzystywany będzie protokół MPLS. Założenia dotyczące wykorzystania infrastruktury obcej Strona 98 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Budowa sieci szerokopasmowych wiąże się z dużymi nakładami finansowymi, które przede wszystkim dotyczą budowy infrastruktury pasywnej, czyli wykonaniem kanalizacji teletechnicznej wraz z łączami światłowodowymi w myśl prawa budowlanego, ze wszelkimi uzgodnieniami. W obecnym okresie programowania (lata 2007-2013) zostały określone działania, w ramach których możliwe jest dofinansowanie ww. inwestycji ze środków UE. Aby możliwe było finansowanie odcinków dzierżawionych w ramach wsparcia UE, należy zastosować model dzierżawy IRU (ang. Indefeasible Right of Use – prawo nieodwołalnego użytkowania). Nieodwołalne prawo użytkowania funkcjonuje w obrocie gospodarczym jako umowa nienazwana, której istotą jest rzeczywiste, długookresowe nabycie uprawnień do wyłącznego używania infrastruktury telekomunikacyjnej takiej jak: kanalizacja, obiekty sieci, włókna optyczne, w zamian za wynagrodzenie, które co do zasady jest jednorazowe i płatne z góry za cały okres używania. Przygotowania do opracowania projektu Internet Dla Mazowsza poprzedzone były analizą możliwości wykorzystania w formie dzierżawy IRU istniejącej infrastruktury operatorów. Rozważana była dzierżawa: •
kanalizacji teletechnicznej,
•
włókien światłowodowych.
Dzierżawa kanalizacji teletechnicznej Dzierżawa kanalizacji teletechnicznej polega na wykorzystaniu istniejącej infrastruktury telekomunikacyjnej operatorów, jednostek samorządu terytorialnego lub innych dysponentów. Dzierżawa może dotyczyć rury kanalizacji kablowej lub rury w rurociągu. W dzierżawionej kanalizacji należy ułożyć kabel światłowodowy. Dzierżawa kanalizacji może ułatwić przyspieszenie procesu inwestycyjnego, uzyskanie oszczędności na etapie projektowania sieci oraz zmniejszenie kosztów inwestycyjnych. Należy zaznaczyć że, dzierżawa na zasadzie IRU jest dość kosztowna i nie daje takiej elastyczności sieci jak własne rurociągi kablowe. Dostępne informacje nt. umów dzierżawy kanalizacji teletechnicznej zawartych w Polsce przedstawia poniższa tabela. Informacje nt. umów dzierżawy kanalizacji teletechnicznej zawartych w Polsce. TABELA NR. 37. INFORMACJE NT. UMÓW DZIERŻAWY KANALIZACJI TELETECHNICZNEJ ZAWARTYCH W POLSCE. Strony
Opis przedmiotu umowy
Wartość umowy
PBT HAWE Sp. z o.o. – Przedmiotem dzierżawy jest rurociąg Wartość nominalna umowy w okresie Archeron Capital teletechniczny (jedna rura bez włókien trwania umowy sięgnie 31,9 mln zł (netto). Management Ltd. światłowodowych) w relacji Gdańsk – Słupsk, o długości 173 km. Czas trwania umowy – 20 lat. Źródło: „HAWE – Sprawozdanie Zarządu z działalności w 2008 roku.”
Każdy przypadek dzierżawy kanalizacji musi być rozważany indywidualnie w zależności od lokalnych uwarunkowań, funkcjonalności rozwiązania, wpływu dzierżawionej kanalizacji na efektywność projektu. Na podstawie zebranych materiałów można zgrubnie oszacować koszt dzierżawy kanalizacji. Przykład wskazuje, że cena rynkowa dzierżawy jednej rury w modelu IRU jest porównywalny lub większa niż wybudowanie własnego odcinka sieci. Duży wpływ na cenę ma mała dostępność dzierżaw na rynku, w przypadku większej ilości, cena dzierżawy powinna być korzystniejsza finansowo. Dzierżawa włókien światłowodowych Drugi przypadek wykorzystywania istniejącej infrastruktury polega na dzierżawie włókien światłowodowych. W tym przypadku w relacjach, w których przebiegi łączy światłowodowych planowanych w ramach projektu Internet Dla Mazowsza pokrywają się z istniejącymi łączami światłowodowymi, można rozważyć dzierżawę włókien od innego operatora. Proponowany model działania dotyczy dzierżawy ciemnych włókien (bez urządzeń końcowych) i włączenia ich do własnej sieci. W relacji, w której wydzierżawione zostają włókna, nie ma potrzeby budowy własnej infrastruktury sieciowej. Strona 99 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Analizę cen rynkowych usługi IRU w Polsce przedstawia poniższa tabela. TABELA NR. 38. ANALIZA CEN RYNKOWYCH USŁUGI IRU W POLSCE. Strony
Opis przedmiotu umowy
Wartość umowy
PBT HAWE Sp. z Umowa 20-letniej dzierżawy na rzecz ATM S.A. pary włókien 5,6 mln zł (netto) o.o. – ATM S.A światłowodowych w relacji Sochaczew – Poznań – Gorzów Wielkopolski serwis i utrzymanie 18,5 tyś – Szczecin, o łącznej długości par światłowodowych 573 km. zł (netto) miesięcznie przez okres trwania umowy PBT HAWE Sp. z Umowa 20-letniej dzierżawy jednej pary włókien światłowodowych w 21,6 mln zł (netto) o.o. – Polska relacji Sochaczew – Poznań – Gorzów Wielkopolski – Szczecin – Koszalin Telefonia Cyfrowa – Słupsk – Gdańsk. Łączna długość przedmiotowej pary włókien wynosi 1029 kilometrów. K-PSI – (Netia + K-PSI pozyskało na zasadzie IRU, na okres 20 lat, około 1000 km włókien 16,0 mln zł (netto) Energia) światłowodowych. Źródło: „HAWE – Sprawozdanie Zarządu z działalności w 2008 roku.” oraz K-PSI – materiały konferencyjne Światowy Dzień Społeczeństwa Informacyjnego (PTI Warszawa 16 – 18 maja 2007).
Powyższe przykłady wskazują, że cena rynkowa dzierżawy pary włókien światłowodowych w modelu IRU oscyluje pomiędzy 20,0 – 26,0 tys. zł (brutto za km). Stanowi to około 25% wartości wybudowania 1 km relacji światłowodowej. Dzierżawa większej liczby włókien w określonej relacji będzie wiązała się z większymi kosztami dzierżawy, zbliżającymi się do kosztu budowy sieci. Wykorzystanie włókien dzierżawionych wymusza stosowanie urządzeń wykorzystujących zwielokrotnianie optyczne fal, a w związku w tym większy koszt sprzętu aktywnego. Założenia dotyczące projektowania sieci Sieć w ramach projektu Internet Dla Mazowsza będzie infrastrukturą, która zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej może być bezpośrednio wybudowana i wykorzystywana w czasie trwałości projektu przez dwie główne grupy odbiorców przyłączonych do niej bezpośrednio. Pierwsza grupa to instytucje publiczne, do których może być fizycznie doprowadzona infrastruktura; w jej budynkach mogą być zlokalizowane punkty dostępowe. Druga grupą klientów sieci Internet Dla Mazowsza będą odbiorcy hurtowi - operatorzy sieci dostępowych, którzy będą dostarczać usługi na rynku detalicznym klientom indywidualnym oraz firmom na obszarach zakwalifikowanych do interwencji. Dla każdego z powiatów podjęto próbę znalezienia optymalnej topologii sieci łączącej miejscowości gminne, przy czym jako podstawę przyjęto tabele określające minimalne odległości drogowe pomiędzy węzłami sieci. Założono, że te odległości będą lepiej odzwierciedlać długości linii kablowych realizowanych w rzeczywistości niż odległości w linii prostej, chociażby ze względu na ukształtowanie terenu i przeszkody terenowe. Najłatwiejszy sposób budowy infrastruktury kablowej polega na wykorzystaniu pasa drogowego. Budując dostępową infrastrukturę kablową wykorzystywać można cztery możliwe, następujące struktury topologiczne sieci (grafy): •
strukturę gwiazdy,
•
strukturę drzewa o minimalnej długości (ang. MST - Minimal Spanning Tree),
•
strukturę drzewa Steinera, których budowa polega na wprowadzeniu do struktury drzewa specjalnych dodatkowych punktów (węzłów) nazywanych punktami Steinera, które muszą być umieszczane w odpowiednich miejscach obszaru, na którym budowana jest sieć. Zaletą drzewa Steinera jest to, że sumaryczna długość takiego drzewa jest mniejsza od długości drzewa MST, zaś wadą to, że w praktyce nie zawsze można znaleźć lokacje punktów Steinera,
•
strukturę pierścieniową, która, co prawda, jest dłuższa od struktury MST, ale zapewnia możliwość wprowadzania redundancji do sieci.
Z zaprezentowanych powyżej możliwych struktur topologicznych dla rozważanego problemu wyeliminowane zostały drzewa Steinera, ze względu na to, że w większości przypadków zakłada się, że gałęzie drzewa będą Strona 100 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA budowane wzdłuż dróg, zaś punkty Steinera mogą wypadać w zupełnie dowolnych miejscach, co oznacza, że dodatkowe gałęzie musiałyby być również budowane w relacjach, które nie leżą wzdłuż dróg. Odrzucona została także struktura gwiazdy gdyż mimo wielu zalet długości sieci w tej strukturze najczęściej przekracza długość sieci w pozostałych strukturach, a struktura gwiazdy trasowana w topologii drzewa przekształca się strukturę drzewa o minimalnej długości. Dlatego dla wszystkich powiatów porównano długości dwóch struktur sieci: drzewa i pierścienia. Struktura drzewa MST, czyli optymalną topologię powiatowej sieci (sieć o sumarycznej najmniejszej długości kabli), znaleziono wykorzystując dobrze znany algorytm Kruskala.
VIII.1.2. TECHNOLOGIE DOSTĘPOWE I ICH WYKORZYSTANIE W SIECIACH NGA Technologie dostępowe na odcinku ostatniej mili Wprawdzie sieć dostępowa jest domeną operatorów usług i nie będzie budowana w ramach tego projektu, jednakże z powodu całościowego podejścia jaki zastosowano w studium omawiamy również technologie stosowane w sieci dostępowej. Współczesna sieć dostępowa do użytkownika składa się z dwóch części (podsieci): podsieci dystrybucyjnej wychodzącej od pewnego punktu dystrybucyjnego, który z reguły jest węzłem sieci szkieletowej oraz podsieci dostępowej, czyli odcinków tzw. ostatniej mili oraz podsieci dostępowej, czyli odcinków tzw. ostatniej mili. Szczególnie ważna jest podsieć dystrybucyjna, która powinna zapewniać obsługę ruchu od i do użytkowników i dlatego musi być ona zbudowana w technologii udostępniającej duże przepustowości łączy. Najczęściej, podsieć ta będzie musiała być zbudowana w technologii optycznej. Żeby wyjaśnić dlaczego tak jest, rozpatrzony zostanie przykład pokazujący jak wielki ruch jest oczekiwany w punkcie dystrybucyjnym. W tym celu zostanie wyliczony sumaryczny ruch dla hipotetycznego obszaru dołączonego do punktu dystrybucyjnego za pośrednictwem odcinków ostatniej mili. Oszacowanie zapotrzebowania na pasmo (dla obsługi ruchu zbiorczego) z (do) punktu zbiorczego zrealizowane będzie przy przyjętych założeniach dotyczących przepustowości łączy do użytkownika oraz określonego poziomu nadsubskrypcji pasma. Nadsubskrypcja pasma jest parametrem, który uwzględnia statystyczne zależności ruchu kierowanego do poszczególnych klas użytkowników, albowiem nie tylko przepustowość łącza dostępowego decyduje o wielkości ruchu wymienianego w punkcie dystrybucyjnym. Możliwe są następujące rodzaje łącza: •
S – łącze symetryczne, które realizuje transmisję informacji „w górę i w dół” w przybliżeniu z tą samą przepływnością oraz
•
A – łącze asymetryczne, które realizuje niesymetryczną transmisję, gdyż za pośrednictwem tego łącza użytkownik otrzymuje więcej informacji z Internetu niż sam wysyła.
Obecnie ten rodzaj łącza jest stosowany powszechnie przez użytkowników rezydentnych, ale, jak pokazują statystki transferu plików w sieci Internet, najwięcej plików jest przesyłanych za pośrednictwem protokołu P2P, który wymaga transferu symetrycznego, bo transakcje za pośrednictwem protokołu P2P polegają na świadczeniu wzajemnych usług dostępu do plików. Dlatego również w przypadku użytkowników rezydentnych i SME sugeruje się wykorzystanie łączy symetrycznych. Łącza asymetryczne są reliktem początków Internetu, kiedy ruch w łączu dostępowym do użytkownika rezydentnego miał charakter asymetryczny, gdyż więcej danych było przesyłanych z sieci do użytkownika (w dół sieci), niż od użytkownika do sieci (w górę sieci). Dlatego użytkowników rezydentnych można było dołączyć do Internetu wykorzystując technologię ADSL. Szeroki zakres oferowanych obecnie usług przez ISP (nie tylko transfer plików do użytkownika), które są realizowane z wykorzystaniem technologii internetowych, nakłada na Operatorów dostępu do Internetu (ISP) konieczność oferowania łączy symetrycznych. Dlatego też oznaczenia A/S sugerują, że chociaż przejściowo dla tych typów odbiorców można stosować łącze asymetryczne, to jednak docelowo powinno ono być zastąpione łączem symetrycznym. Strona 101 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Ruch internetowy generowany w sieci dostępowej jest kierowany do odpowiedniego węzła dystrybucyjnego. Jak pokazują obserwacje statystyki pracy użytkowników, poszczególne kanały dostępowe nie są nigdy zajmowane jednocześnie, co wynika stąd, że w określonym przedziale czasu do Internetu są zalogowani jedynie niektórzy użytkownicy, zaś z tych, którzy są zalogowani jedynie część absorbuje zasoby sieci. Przepływność przeznaczona dla danego operatora usług (ISP) jest sumą zapotrzebowań dla wszystkich użytkowników końcowych, z uwzględnieniem czynnika nadsubskrypcji. Po to, żeby projektowana sieć była zbudowana racjonalnie z uwzględnieniem parametrów ekonomicznych (była najtańsza z możliwych, a równocześnie spełniała zadane parametry jakościowe), należy oszacować sumaryczny ruch obsługiwany przez węzeł dystrybucyjny, czyli faktycznie ruch, który przesyłany jest od użytkowników do szkieletu sieci (ruch w górę sieci) oraz ruch przesyłany ze szkieletu do użytkowników. Ruch ten musi być obsłużony przez podsieć dystrybucyjną warstwy dostępowej. Dla oceny rzeczywistej wielkości ruchu określa się parametr, który pozwala na wyznaczenie rzeczywistej średniej wielkość sumarycznego ruchu generowanego od oraz do użytkownika. Parametr ten, przyjęty empirycznie na podstawie obserwacji, pozwala na powiązanie pasma przepustowości kanału dostępowego tego użytkownika oraz średniej wielkości ruchu przesyłanego od lub do użytkownika. Nosi on nazwę nadsubskrypcji pasma (ang. Overbooking) i z reguły przyjmuje się, że kształtuje się na poziomie pomiędzy 1:1 a 20:1. Przyjęte wartości nadsubskrypcji są używane dla celów szacowania przepływności w poszczególnych fragmentach sieci na etapie projektowania. W praktyce w ramach czynności związanych z zarządzaniem siecią na bieżąco monitoruje się stopień wykorzystania dostępnej przepływności i zwiększa się ją tam, gdzie występuje taka potrzeba. „Wąskie gardło” jest głównie w urządzeniach aktywnych, które można w miarę potrzeb rozbudowywać. Warto zauważyć, że nadsubskrypcja pasma wcale nie występuje przy usłudze sieci VPN, gdyż sieci te muszą zawsze gwarantować zamówione pasmo. Usługa sieci VPN jest specjalną usługą skierowaną do korporacyjnych użytkowników biznesowych lub instytucji samorządowych i jest usługą kosztowną z najwyższymi parametrami QoS i dlatego w przypadku realizacji takiej usługi należy do wyliczonego zapotrzebowania na wielkość transferu informacji dodać zakontraktowane pasmo dla poszczególnych sieci VPN. Z reguły, struktura topologiczna sieci VPN zdefiniowana jest jako logiczna gwiazda (kanały logiczne są zdefiniowane na poziomie warstwy usługowej MPLS) łącząca wybrane węzły sieci z jakimś węzłem centralnym. Wynika to stąd, że w tego typu sieci nie ma potrzeby tworzenia dodatkowych kanałów rezerwowych dla logicznych kanałów VLL (ang. Virtual Logical Link), ponieważ rezerwa taka jest dokonywana na poziomie warstwy usługowej MPLS. Analiza możliwego ruchu w sieci pokazuje, że część szkieletowa sieci musi przenosić przepływność co najmniej kilku GB/s. Pozostaje więc zasadnicze pytanie w jakiej technologii zbudować sieć dystrybucyjną, gdyż podsieć odcinka ostatniej mili może być dowolnymi dostępnymi technologiami, takimi jednak, które będą zapewniać żądane pasmo przepustowości. Przyjmując zatem, że prawo Nielsena jest słuszne, wówczas prawidłowe jest założenie dotyczące Internetu w Polsce, że w roku 2013 oczekiwania klientów w Polsce w zakresie przepustowości dostępu do Internetu będą na poziomie 100 Mb/s. Zatem na podstawie poprzedniego założenia można sformułować następujący wniosek dotyczący sposobu realizacji podsieci dystrybucyjnej warstwy dostępowej: dla zbudowania sieci IP zapewniającej oczekiwania klientów na poziomie 100 Mb/s, w podsieci dystrybucyjnej warstwy dostępowej trzeba wykorzystać technologię optyczną. O ile budowa podsieci ostatniej mili jest racjonalna na terenach miejskich, o tyle na terenach wiejskich, gdzie domy mieszkalne są porozrzucane na znacznym obszarze, zaś działalność gospodarcza jest mało rozwinięta, operatorzy nie są zwykle zainteresowani budowaniem kablowej sieci szerokopasmowej. Wynika to po prostu z przesłanek ekonomicznych, gdyż koszty budowy sieci są tam bardzo wysokie, jednocześnie przy długim czasie zwrotu inwestycji. Na obszarach takich jest zbyt mało klientów, których można podłączyć do punktu zbiorczego (Access Point, POP). Trzeba przy tym również dodać, że na terenach wiejskich linie abonenckie są długie i Strona 102 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA dlatego trudno jest na nich uzyskać szerokie pasmo przepustowości. Dlatego alternatywą dla dostępu kablowego może być wykorzystanie technologii radiowych, w szczególności technologia BFWA (ang. Broadband Fixed Wireless Access), która należy do klasy technologii systemów rozsiewczych zastępujących telewizję kablową. Zaletą technologii radiowych, w tym również BFWA jest to, że są ono szybkie dla montażu i implementacji. Sam klasyczny system BFWA jest już rozwiązaniem tradycyjnym, które mogło udostępniać 30 analogowych kanałów telewizyjnych. Pod koniec lat 90-tych system ten został zamieniony na system cyfrowy obsługujący nawet do 100 kanałów cyfrowych. System obecnie został przystosowany do pracy w paśmie powyżej 20 GHz, w którym możliwe jest wykorzystanie szerokich kanałów radiowych i tym samym uzyskanie dużej przepływności. Systemy BFWA (działające jako radiowy system dostępowy typu Point to MultiPoint) pracujące w pasmach nielicencjonowanych poniżej 20 GHz oferują usługi porównywalne do usług DSL, nie gwarantując przy tym żadnych parametrów QoS. Na terenach wiejskich istnieje jednak mniejsze prawdopodobieństwo interferencji z innymi podobnymi rozwiązaniami i dlatego systemy takie mogą być tam łatwiejsze do implementacji. Z kolei systemy BFWA pracujące w licencjonowanych pasmach powyżej 20 GHz korzystają z szerokich kanałów radiowych oferując duże pasmo, na poziomie VDSL, w tym również pasma symetryczne. Podstawową wadą ich sposobu pracy jest konieczność pracy w trybie Los (stacja bazowa – antena użytkownika), jednak na terenach wiejskich łatwiej jest zrealizować warunek LoS. Jako łącza backhaulowe dla radiowych systemów dostępowych, proponuje się, z reguły, wykorzystanie światłowodu z optycznym systemem CWDM lub zastępczo system radiowy typu Point to Point. Dzięki zaproponowanym rozwiązaniom radiowym możliwe jest oferowanie różnych usług, poczynając od usług dostępowych typu ADSL na usłudze Triple Play kończąc, z zachowaniem warunku nomadyzmu tych usług. W praktyce na terenach wiejskich systemy radiowe jest łatwiej implementować, niezależnie od zewnętrznych czynników, takich jak: oferowane usługi, infrastruktura, zaludnienie, czy topologia obszaru, mających wpływ na parametry wybranego systemu dostępowego. Bazując na doświadczeniach norweskich można założyć że dla miejscowości, na obszarze której mieszka około 200 osób najbardziej opłacalna ekonomicznie jest technologia DSL, z dosyć krótkimi odcinakami kabli miedzianych. Podana tutaj liczba mieszkańców nie jest granica ostrą i może się zmieniać, w zależności od obszaru w Europie oraz istniejącej infrastruktury. W mniejszych aglomeracjach lub bardziej rozproszonych obszarach rozwiązania kablowe mogą być nieefektywne i wtedy należy stosować rozwiązania radiowe z odpowiednimi łączami backhaulowymi. W odróżnieniu od sieci kablowych rozwiązania radiowe są skalowalne i elastyczne oraz tańsze a ponadto mogą być wprowadzane znacznie szybciej na rynek. Radio jest również naturalnym rozwiązaniem dla zapewnienia nomadyzmu. Poniżej przedstawiona została analiza SWOT poszczególnych technologii „Last Mile”. TABELA NR. 39. DOSTĘP ADSL Mocne strony •
Sprawdzona technologia dostępowa do sieci Internet.
•
Słabe strony •
Oferuje dostęp do wielu rodzajów usług internetowych, w tym usługi strumieniowe typu broadcastowego.
Technologia nie realizuje dostępu symetrycznego, niezbędnego obecnie dla wielu usług IP opartych na Web2.
•
•
Pozwala na stosunkowo szybkie wdrożenie, gdy dostępna jest infrastruktura kablowa. Zapewnia średni czas dostępu do rynku TTM.
Ze względu na specyfikę transferu informacji technologia ta, nie może być wykorzystywana dla usług telemedycyny ani e-governmentowych.
•
Wymaga infrastruktury kabli miedzianych.
•
Technologia racjonalna kosztowo.
•
Posiada ograniczone pasmo przepustowości, również w dół sieci i często nie zapewnia aktualnych wymagań użytkowników na pasmo.
Szanse
Zagrożenia
Strona 103 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
•
Może być dobrym rozwiązaniem dostępowym w początkowej fazie budowy sieci.
•
Pozwoli zrealizować początkowe plany eliminacji obszarów wykluczonych cyfrowo w tych obszarach, gdzie istniała klasyczna sieć telefoniczna.
•
Istnieje ryzyko, że po wdrożeniu tej technologii dostępowej zostanie ona potraktowana jako technologia docelowa i w krótkim czasie stanie się przestarzała.
•
W polskich warunkach infrastruktura miedziana jest najczęściej w posiadania TP i pomimo zaleceń UKE istnieje ryzyko blokady tego dostępu.
Źródło: opracowanie własne.
TABELA NR. 40. DOSTĘP FITL Mocne strony
Słabe strony
•
Technologia dostępowa zapewniająca obecnie najszybszy transfer do sieci Internet.
•
Zapewnia duże pasmo przepustowości zarówno w dół sieci jak i w górę sieci.
•
Technologia przyszłościowa, zapewniająca stale rosnące zapotrzebowanie na pasmo przepustowości.
•
Zapewnia skalowalność warstwy dostępowej zgodnie z potrzebami użytkowników.
•
Ze względu na symetryczny transfer zapewnia obsługę wszystkich rodzajów usług internetowych, w tym także usług telemedycznych, teleedukacji, i egovernmentowych oraz usług strumieniowych typu broadcastowego i unicastowego.
•
Okres amortyzacji najbardziej kosztownej części systemu, czyli kabli światłowodowych jest nie mniejszy niż 20 lat, co zmniejsza koszty operacyjne (OPEX).
•
Technologia najbardziej kosztowna ze względu na konieczność budowy kabli światłowodowych, choć koszty urządzeń technologii optycznych maleją znacząco z każdym rokiem (średnio o 50% co 9 miesięcy). Duże koszty CAPEX.
•
Ze względu na budowę kabli światłowodowych wymaga długiego czasu wdrażania.
Szanse
Zagrożenia
•
Technologia docelowa, gdyż obecnie nie istnieje lepsza od niej. Zgodnie z wytycznymi Unii Europejskiej w okresie 2007–2013 może być współfinansowana z funduszy europejskich. Wyeliminuje wszystkie obszary potencjalnego wykluczenia cyfrowego. Dla przyspieszenia działań budowlanych możliwa jest implementacja sieci na zasadzie „Zaprojektuj i wybuduj”, co znacznie przyspieszy jej realizację.
•
Zasadnicza, a zarazem najbardziej kosztowna część tej sieci (infrastruktura budowlana) może być współużytkowana przez wielu operatorów telekomunikacyjnych, na zasadzie konkurencji a nie monopolu, co obniży ceny za usługi oferowane dla użytkowników.
•
Istnieje duże ryzyko, że czas niezbędny dla zbudowania infrastruktury kabli światłowodowych może być dłuższy od całego okresu finansowania.
Źródło: opracowanie własne.
TABELA NR. 41. DOSTĘP BEZPRZEWODOWY Mocne strony •
Technologia dostępowa do sieci sprawdzona przez wielu operatorów.
Słabe strony Internet
•
Ze względu na koszty kanałów radiowych w pasmach licencjonowanych generować może
Strona 104 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
•
Może być implementowana zarówno w pasmach licencjonowanych (WiMax, BFWA), jak i pasmach nielicencjonowanych (WiFi) oferując dostęp typu Point to Point, Point to Multipoint czy struktury typu Mesh.
•
Zapewnia najszybszy czas wdrożenia i dostępu do rynku TTM.
•
Poza infrastrukturą budowlaną (maszty i punkty kolokacji) najtańsza technologia dostępowa, niewielki CAPEX.
•
Może być realizowana zarówno przez dużych jak i małych ISP.
•
Może realizować dostęp symetryczny.
•
Może być wykorzystywany zarówno dla backhauli, jak i „Last Mile”.
•
Przy aktualnym rozwoju urządzeń radiowych zapewnia szerokie pasmo przepustowości pozwalające oferować większość usług internetowych (poza usługami strumieniowymi).
znaczne koszty operacyjne OPEX. •
W pasmach nielicencjonowanych można napotkać na różne konkurencyjne sieci radiowe.
•
Łącza backhaulowe powinny być realizowane z wykorzystaniem światłowodów. W przypadkach, gdy dla budowy łączy backhaulowych będą wykorzystane technologie radiowe wymagane będą radiolinie o dużej przepływności.
•
Dla implementacji „Last Mile” nie powinny być stosowane technologie radiowe pracujące na zasadzie rywalizacji o dostęp (CSMA/CA), co z zasady zwiększa koszt realizacji takiej sieci.
Szanse
Zagrożenia
•
Dostęp radiowy jest najlepszym rozwiązaniem dostępowym na początkowym etapie wdrażania usług internetowych.
•
Pozwoli zrealizować początkowe plany eliminacji obszarów wykluczonych cyfrowo w tych obszarach, gdzie nie istnieje żadna infrastruktura kablowa (miedziana ani światłowodowa).
•
W pasmach nielicencjonowanych istnieje zagrożenie interferencji budowanej sieci z sieciami innych operatorów i stąd degradacja parametrów sieci.
•
Fobia niektórych społeczności, która dotyczy instalacji urządzeń radiowych może znacząco wydłużać proces implementacji sieci.
•
Brak własnych masztów zmuszać będzie do poddzierżawy tych masztów, co często stanowi znaczny problem (zwiększa koszty operacyjne OPEX) lub wręcz uniemożliwia realizację instalacji radiowej w jakiejś lokacji.
Źródło: opracowanie własne.
VIII.1.3. ANALIZA MOŻLIWYCH WARIANTÓW BUDOWY SIECI INTERNET DLA MAZOWSZA Założeniem budowy sieci szerokopasmowej „Internet dla Mazowsza” jest budowa infrastruktury, która umożliwi operatorom ostatniej mili budowę swoich sieci dostępowych. Siec budowana w ramach projektu musza spełniać warunki neutralności technologicznej i otwartości, a operatorzy ostatniej mili będą z niej korzystać na zasadzie równego dostępu. Lokalizacje miejscowości pod węzły zostały wyznaczone na podstawie warunkowego dostępu zobrazowanego w punkcie III.4 Analiza rozwiązań w warstwie pasywnej Na podstawie złożonych algorytmów matematycznych (algorytm Kruskala) łącząc wszystkie miasta gminne w drzewa powiatowe uzyskano pierwsze szacunkowe dane dotyczące budowy sieci Internet Dla Mazowsza na obszarze całego województwa. Strona 105 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA W późniejszych etapach topografia sieci była optymalizowana pod kątem konkretnego wariantu budowy sieci. Jednak założenia matematyczne wyliczające optymalne relacje zostały utrzymane na etapie całego trasowania sieci. Na podstawie algorytmu rozwiązującego „problem komiwojażera” określono pierwszy pierścień sieci szkieletowej łączący wszystkie miasta powiatowe. Poniższa tabela przedstawia zebrane obliczenia wynikające z wymiarowania i trasowania sieci w metryce drogowej zgodnie z algorytmami opisanymi powyżej. TABELA NR. 42. WSTĘPNE WYMIAROWANIE SIECI DYSTRYBUCYJNEJ IDM. Powiat
Algorytm Komiwojażera
Algorytm Kruskala
białobrzeski
67
47
ciechanowski
150
107
garwoliński
173
138
gostyniński
74
39
grodziski
79
47
grójecki
163
113
kozienicki
191
92
legionowski
46
27
lipski
94
63
łosicki
86
59
makowski
139
105
miński
139
109
mławski
147
109
nowodworski
91
53
ostrołęcki
206
146
ostrowski
177
135
otwocki
87
62
piaseczyński
88
63
płocki
390
198
płoński
190
123
pruszkowski
43
32
przasnyski
117
77
przysuski
92
65
pułtuski
116
75
radomski
188
155
siedlecki
193
157
sierpecki
120
69
sochaczewski
114
73
sokołowski
102
71
Strona 106 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
szydłowiecki
66
36
warszawski zachodni
95
60
węgrowski
125
97
wołomiński
142
107
wyszkowski
120
75
zwoleński
83
44
żuromiński
106
59
żyrardowski
58
32
4657
3119
Suma powiaty
Źródło: opracowanie własne.
TABELA NR. 43. WSTĘPNE WYMIAROWANIE SIECI SZKIELETOWEJ. Szkielet sieci
Algorytm Komiwojażera
MAZOWIECKIE
1897 km Źródło: opracowanie własne.
Na podstawie wyników wstępnego wymiarowania sieci Internet Dla Mazowsza można było założyć minimalny koszt inwestycji do dalszych prac analitycznych. Porównanie z planowanym budżetem inwestycji wykazało, że istniej możliwość realizacji założonych celów projektu w planowanym budżecie projektu. Należy zaznaczyć, że wymiarowanie z algorytmów dotyczyło relacji drogowych pomiędzy miejscowościami, docelowo podczas projektowania sieci używano długości relacji powiększonych o współczynnik budowy sieci w metryce drogowej. Na podstawie przyjętych metod wymiarowania sieci Internet Dla Mazowsza można przedstawić schemat wymiarowania sieci.
Strona 107 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 29. SCHEMAT WYMIAROWANIA SIECI
Na podstawie wyników algorytmu wymiarowania sieci określono: •
lokalizacje węzłów dystrybucyjnych,
•
relacje pomiędzy węzłami dystrybucyjnymi,
•
długość sieci dystrybucyjnej,
•
lokalizacje węzłów szkieletowych,
•
relacje pomiędzy węzłami szkieletowymi,
•
długość sieci szkieletowej.
Wymiarowanie sieci przeprowadzono dla kilku wariantów realizacji projektu. Analiza wariantów sieci : Na podstawie zebranych informacji o możliwościach interwencji w ramach sieci Internet Dla Mazowsza oraz opracowanej metodologii projektowania sieci przystąpiono do analizy możliwych wariantów realizacji projektu Internet Dla Mazowsza. Analizie poddano pięć wariantów technicznych budowy sieci Internet Dla Mazowsza. Od początku projektu założono, że nie będzie budowany rurociąg i kable do węzła zlokalizowanego w Warszawie. Analiza rynku telekomunikacyjnego wykazała, że jest dużo możliwości dzierżawy włókien światłowodowych na „wejściu” do Warszawy, większość operatorów telekomunikacyjny posiada swoje kable w Warszawie. Koszt budowy sieci w mieście Warszawa przekracza koszty dzierżaw w tym zakresie oraz jest bardzo utrudniony techniczne z powodu bardzo wysokiej urbanizacji miasta. Stąd w tabelach budowy sieci jest zawsze Strona 108 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA pozycja dzierżawy włókien światłowodowych w modelu IRU (ang. Indefeasible Right of Use – nieodwołalne prawo użytkowania). Sieci w ramach IRU na odcinkach: •
Warszawa-Ząbki
•
Warszawa-Józefów
•
Warszawa-Łomianki
Łączna długość odcinków dzierżawionych na potrzeby wejścia do Warszawy to 40 km. Analizę wariantów budowy sieci przeprowadzono dwuetapowo: Etap 1. Analiza budowy sieci na poziomie województwa, oszacowanie kosztów minimalnych inwestycji; Etap 2. Analiza budowy sieci na poziomie województwa, oszacowanie kosztów rzeczywistych inwestycji. Po każdym etapie koszt inwestycji był porównywany z planowanym budżetem projektu. W przypadku znaczącego przekroczenia budżetu wariant nie podlegał dalszej analizie szczegółowej powiatowej. Warianty infrastruktury planowanej do budowy zostały oparte o założenia: Sieć szkieletowa oparta ma być na rurociągu złożonym z czterech rur o średnicy zewnętrznej fi 40. Węzły sieci szkieletowej mają być połączone kablem światłowodowym 48- włóknowym zakończonym na przełącznicach optycznych w pomieszczeniach węzłów. Sieć dystrybucyjna oparta ma być na rurociągu złożonym z dwóch rur o średnicy zewnętrznej fi 40. Węzły sieci dystrybucyjnej mają być połączone ze szkieletem sieci kablem światłowodowym 48- włóknowym zakończonym na przełącznicach optycznych w pomieszczeniach węzłów. W przypadku końcowych odcinków sieci gdzie z węzła dystrybucyjnego nie jest zasilany następny węzeł sieci proponuje się budowę kabla 12 włókowego. Kable te mogą być zakańczane w przełącznicach w pomieszczeniach węzłów lub w studniach kablowych w mufie światłowodowej z polem komutacyjnym w przypadku węzła końcowego. Sieć współbieżna na terenach gdzie w jednym rurociągu będą umieszczone sieć szkieletowa i dystrybucyjna należy wybudować rurociąg złożony z czterech rur o średnicy zewnętrznej fi 40 tak jak dla sieci szkieletowej. Na odcinkach sieci współbieżnej należy zabudować kable 96- włóknowe zajmując jeden otwór rurociągu. Węzły szkieletowe - przewidziano do budowy trzy rodzaje węzłów szkieletowych, dokładne parametry węzłów opisane w rozdziale dotyczącym urządzeń aktywnych sieci Internet Dla Mazowsza. Węzły szkieletowe mogą być zlokalizowane w pomieszczeniu lub w kontenerze telekomunikacyjnym. Węzły dystrybucyjne - przewidziano do budowy dwa rodzaje węzłów dystrybucyjnych. Pierwszy rodzaj (TYP A) węzła zawiera osprzęt aktywny i pasywny, węzeł zasila kolejne węzły w drzewie sieci. Węzły dystrybucyjne typu A mogą być zlokalizowane w pomieszczeniu lub w kontenerze telekomunikacyjnym. Drugi rodzaj (TYP B) węzeł końcowy z którego nie są zasilane kolejne węzły. W tym typie węzła zabudowano tylko osprzęt pasywny który zostanie zlokalizowany w studniach kablowych lub szafkach zewnętrznych.
VIII.1.4. ANALIZA MOŻLIWYCH WARIANTÓW REALIZACJI SIECI Wariant 1: Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych oraz sieci dla JST Założenia sieci Internet Dla Mazowsza obejmowały budowę sieci w celu realizacji projektu dostarczenia Internetu szerokopasmowego na obszarach białych i szarych, a także doprowadzenie łączy na potrzeby jednostek samorządu terytorialnego, w obszarach białych, szarych i czarnych. Pierwszy wariant analizy technicznej obejmował realizację obu zadań poprzez budowę własnych rurociągów i sieci światłowodowej na terenie całego Województwa Mazowieckiego.
Strona 109 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Na podstawie algorytmów zaprojektowano sieć dystrybucyjną łączącą wszystkie miejscowości gminne. Na podstawie drzew powiatowych tworzących trzon sieci dystrybucyjnej w powiatach dołączono lokalizacje węzłów dystrybucyjnych planowanych do podłączenia w ramach sieci Internet Dla Mazowsza. RYSUNEK NR. 30. WIZUALIZACJA PRZEBIEGÓW SIECI, LOKALIZACJI WĘZŁÓW IDM ORAZ LOKALIZACJI WĘZŁÓW DLA JST NA TERENIE WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO DLA WARIANTU 1. BUDOWY SIECI.
Źródło: opracowanie własne.
Przebieg sieci i lokalizacja węzłów w wariancie 1: Budowa sieci światłowodowej w wariancie pierwszym przewiduje podłączenie do sieci •
300 miejscowości gminnych,
•
264 węzłów sieci dystrybucyjnej.
TABELA NR. 44. PODZIAŁ FUNKCYJNY LOKALIZACJI WĘZŁÓW ZE WZGLĘDU NA FUNKCJE W TOPOLOGII SIECI. Lokalizacje węzłów - funkcja
Liczba
Szkielet
5
Szkielet - dystrybucja
31
Szkielet – dystrybucja - JST
6
Dystrybucja
210
Strona 110 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Dystrybucja - JST
17
JST
277
Suma lokalizacji
546 Źródło: opracowanie własne.
Węzły ze względu na swoją funkcję w topologii sieci podzielono na: •
węzły szkieletowe,
•
węzły dystrybucyjne typ A – standardowy węzeł dystrybucyjny aktywny,
•
węzły dystrybucyjne typ B – węzły na zakończeniach gałęzi drzew powiatowych, wyposażone tylko w osprzęt pasywny.
Wszystkie węzły zlokalizowane w miejscowościach gminnych „czarnych” na potrzeby sieci łączących instytucje publiczne zostały zaprojektowane jako węzły dystrybucyjne typu B. Węzły mogą być zlokalizowane w pomieszczenia lub specjalnych kontenerach telekomunikacyjnych. TABELA NR. 45. RODZAJE WĘZŁÓW PLANOWANE DO BUDOWY. Budowa węzłów
j.m.
Liczba
Węzły sieci szkieletowej
szt.
42
Węzły sieci dystrybucyjnej TYP A
szt.
66
szt.
438
Węzły sieci dystrybucyjnej TYP B Źródło: opracowanie własne.
TABELA NR. 46. DŁUGOŚĆ TRAS W WARIANCIE PIERWSZYM. Budowa sieci światłowodowej
j.m.
Liczba
Budowa sieci szkieletowej
km
540
Budowa sieci współbieżnej (szkieletowa i dystrybucyjna)
km
1 550
Budowa sieci dystrybucyjnej
km
2 000
Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza)
km
920
SUMA BUDOWA
km
5 010
Dzierżawa sieci IRU
km
40
km
40
SUMA IRU Źródło: opracowanie własne.
Strona 111 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Łączna długość planowanej sieci światłowodowej do budowy w wariancie pierwszym wynosi 5 010 km. Na podstawie wstępnych wyliczeń oszacowano koszty budowy sieci (560 773 000,00 zł brutto) w wariancie pierwszym oraz przyrównano do planowanego budżetu inwestycji. Na podstawie wstępnego oszacowanie kosztów inwestycyjnych koniecznych do poniesienia w ramach budowy własnej rurociągów i sieci światłowodowej odrzucono możliwość budowy sieci w wariancie 1. Koszt inwestycji przekraczał planowany budżet projektu, dlatego też zaniechano dalszej analizy szczegółowej budowy sieci w wariancie 1. Wariant 2. Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych IDM oraz sieci dla JST z wykorzystaniem IRU Planowany wariant drugi sieci Internet Dla Mazowsza wykorzystujący model IRU będzie oparty na technologii budowy sieci przy pomocy kabli światłowodowych i łączenia przy ich pomocy fizycznych lokalizacji na terenie powiatów w jedną strukturę logiczną. Sieć szkieletowa oraz znaczna część sieci dystrybucyjnej powstanie w oparciu o włókna światłowodowe dzierżawione w modelu IRU (ang. Indefeasible Right of Use – nieodwołalne prawo użytkowania). Planowanie wykorzystanie istniejącej sieci światłowodowej poprzez dzierżawę włókien światłowodowych poprzedzone zostało konsultacjami z operatorami sieci światłowodowych oraz zapytaniami w zakresie dzierżawy włókien na terenie województwa. Dokonano analizy wykorzystania możliwej do pozyskania w trybie IRU. W wyniku analizy stwierdzono, że nie można wykorzystać dzierżaw włókien do budowy spójnej sieci szkieletowej i dystrybucyjnej. Przedstawione odcinki nie mogą tworzyć spójnych pierścieni sieci, a częściowa budowa i częściowa dzierżawa powodowałaby bardzo duży wzrost kosztów sprzętu aktywnego koniecznego do obsługi ruchu w węzłach kolokacji sieci. Dodatkowo większość przedstawionych relacji zakończona jest w miejscowościach gminnych lub powiatowych. Jak można się było spodziewać brak jest infrastruktury w obszarach objętych interwencją projektu. W związku z powyższym zadecydowano, że sieć dzierżawiona może być wykorzystana do podłączenia lokalizacji Jednostek Samorządu Terytorialnego w miejscowościach gminnych i powiatowych. Inwentaryzacja ujawniły także, że na obszarze województwa mazowieckiego nie tylko brakuje łączy światłowodowych, które mogłyby być wykorzystane w ramach Projektu, ale także istniejące łącza nie są dostępne dla operatorów trzecich.
Strona 112 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 31. RELACJE ŚWIATŁOWODOWE PRZEKAZANE DO WYKORZYSTANIA W MODELU IRU.
Źródło: opracowanie własne.
Dodatkowo zaplanowano budowę sieci dla węzłów sieci Internet Dla Mazowsza oraz podłączenie wszystkich miejscowości gminnych na trasie sieci. Przebieg sieci i lokalizacja węzłów w wariancie 2: Budowa sieci światłowodowej w wariancie drugim przewiduje podłączenie do sieci •
101 miejscowości gminnych,
•
264 węzłów sieci dystrybucyjnej.
Na podstawie założeń do sieci oraz przebiegów tras kablowych określono liczbę węzłów możliwych do podłączenia siecią światłowodową w ramach wariantu drugiego. TABELA NR. 47. PODZIAŁ FUNKCYJNY LOKALIZACJI WĘZŁÓW ZE WZGLĘDU NA FUNKCJE W TOPOLOGII SIECI. Lokalizacje węzłów - funkcja
Liczba
Szkielet
5
Szkielet - dystrybucja
31
Szkielet – dystrybucja - JST
6
Dystrybucja
210
Strona 113 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Dystrybucja - JST
17
JST
78
Suma lokalizacji
347 Źródło: opracowanie własne.
RYSUNEK NR. 32. WIZUALIZACJA PRZEBIEGÓW SIECI, LOKALIZACJI WĘZŁÓW IDM ORAZ LOKALIZACJI WĘZŁÓW DLA JST NA TERENIE WOJEWÓDZTWA DLA WARIANTU 2 BUDOWY SIECI.
Źródło: opracowanie własne.
TABELA NR. 48. RODZAJE WĘZŁÓW PLANOWANE DO BUDOWY. Budowa węzłów
J.m.
Liczba
Węzły sieci szkieletowej
szt.
42
Węzły sieci dystrybucyjnej TYP A
szt.
66
Węzły sieci dystrybucyjnej TYP B
szt.
239
Źródło: opracowanie własne.
Strona 114 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA W przypadku projektu Internet Dla Mazowsza model dzierżawy zastosowano do 790 km sieci dystrybucyjnej. Ponadto planuje się budowę 3 740 km własnej sieci optycznej na terenie całego Województwa Mazowieckiego. TABELA NR. 49. DŁUGOŚĆ TRAS W WARIANCIE DRUGIM. Budowa sieci światłowodowej
J.m.
Liczba
Budowa sieci szkieletowej
km
540
Budowa sieci współbieżnej (szkieletowa i dystrybucyjna)
km
1 330
Budowa sieci dystrybucyjnej
km
1 050
Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza)
km
820
SUMA BUDOWA
km
3740
Dzierżawa sieci IRU
km
790
SUMA IRU
km
790
Źródło: opracowanie własne.
Na podstawie wstępnych wyliczeń oszacowano koszty budowy sieci (465 013 370,00 zł brutto) w wariancie 2 oraz przyrównano do planowanego budżetu inwestycji. Na podstawie wstępnego oszacowanie kosztów inwestycyjnych koniecznych do poniesienia w ramach budowy własnej rurociągów i kosztów dzierżaw oraz analizy funkcjonalności takiego modelu odrzucono możliwość budowy sieci w wariancie drugim. Zaproponowane rozwiązanie polegające na wykorzystaniu istniejących zasobów (model IRU), posiada duże ograniczenia funkcjonalne ze względu na brak relacji światłowodowych w wielu obszarach interwencji projektu. W związku z tym trudno jest nich oprzeć spójną topologię sieci światłowodowej. Wariant 3. Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych IDM z wykorzystaniem podbudowy sieci energetycznej Koncepcja zakłada budowę własnej sieci światłowodowej opartej na kablach światłowodowych podwieszanych na słupach istniejącej linii energetycznej średniego i niskiego napięcia. Aby nawiązać się do istniejących sieci energetycznych przewiduje się budowę sieci kablowej od węzłów sieci szkieletowych projektu Internet Dla Mazowsza do lokalizacji wskazanych przez właściciela podbudowy słupowej jako punkty styku sieci. Także w przypadku zakończenia sieci należy wybudować przyłącza z podbudowy słupowej do lokalizacji węzłów dystrybucyjnych sieci Internet Dla Mazowsza. Przewidywane jest wykorzystanie podbudowy słupowej w zakresie budowy sieci szkieletowej i dystrybucyjnej. W przypadku instalacji kabli na podbudowie słupowej należy zabudować kable światłowodowe napowietrzne z linką nośną. W zależności od topologii sieci zabudowane zostaną kable 12, 48, 96 włóknowe. W wariancie trzecim zakłada się, że wszystkie połączenia kablowe światłowodowe będą budowane w zależności od możliwości w technologii doziemnej lub podwieszanej. Pozostanie dzierżawa odcinków podejściowych do węzła w Warszawie. Na etapie przygotowania projektu próbowano konsultować przebiegi sieci z właścicielami sieci energetycznych w celu określenia możliwości dzierżawy podbudowy słupowej. Mimo wstępnego zainteresowania tematem nie udało się uzyskać wiążących odpowiedzi na plany wykorzystania podbudowy słupowej, a także nie udało się zebrać relacji i map przebiegów sieci energetycznej. Jednak mając na uwadze, że sieć energetyczna jest obecna w większości miejscowości województwa oszacowano koszty budowy na podstawie założonej topologii sieci przyjmując następujące założenia : Strona 115 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
100% długości sieci szkieletowej realizowanej w technologii podwieszanej,
•
20% wydłużenie relacji podwieszanej,
•
40% długości sieci dystrybucyjnej realizowanej w technologii podwieszanej.
RYSUNEK NR. 33. WIZUALIZACJA SIECI, LOKALIZACJI WĘZŁÓW IDM BUDOWANYCH W RAMACH WARIANTU 3.
Źródło: opracowanie własne.
Na podstawie założeń podłączono do nowobudowanej sieci 264 węzły dystrybucyjne sieci Internet Dla Mazowsza planowane do budowy w obszarach interwencji. TABELA NR. 50. FUNKCJE LOKALIZACJI WĘZŁÓW ZE WYLĘGU NA FUNKCJE W TOPOLOGII SIECI. Lokalizacje węzłów - funkcja
Liczba
Szkielet
5
Szkielet - dystrybucja
37
Dystrybucja
227+3719
Suma lokalizacji
269+37=306 Źródło: opracowanie własne.
19
węzły szkieletowe są zdublowane – w lokalizacjach mieszczą się urządzenia właściwe dla węzłów szkieletowych oraz urządzenia dla węzłów dystrybucyjnych.
Strona 116 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA TABELA NR. 51. RODZAJE WĘZŁÓW PLANOWANE DO BUDOWY W WARIANCIE TRZECIM. Budowa węzłów
J.m.
Liczba
Węzły sieci szkieletowej
szt.
42
Węzły sieci dystrybucyjnej TYP A
szt.
66
Węzły sieci dystrybucyjnej TYP B
szt.
161
Źródło: opracowanie własne.
Na podstawie map topograficznych i projektowanych tras kablowych obliczono liczbę kilometrów sieci konieczną do wybudowania w ramach wariantu 3. TABELA NR. 52. DŁUGOŚĆ TRAS – WARIANT 3. Budowa sieci światłowodowej
J.m.
Liczba
Budowa sieci szkieletowej podwieszonej
km
539
Budowa sieci współbieżnej (szkieletowa i dystrybucyjna) podwieszonej
km
1 639
SUMA SIEĆ NAPOWIETRZNA
2178
Budowa sieci dystrybucyjnej ziemnej
km
632
Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza) ziemnej
km
984
SUMA SIEĆ ZIEMNA
1616
Dzierżawa sieci IRU SUMA IRU
km
40
km
40
Źródło: opracowanie własne.
Łączna długość planowanej sieci światłowodowej wynosi 3 843 km, w tym dzierżawa IRU 40 km dotyczy wejścia siecią kablową do Warszawy. Zabudowa kabli na podbudowie energetycznej umożliwia szybką realizację przedsięwzięcia budowy sieci jednak pociąga za sobą późniejsze koszty opłaty za dzierżawę tej infrastruktury, co skutkuje dużą zależnością kosztów eksploatacyjnych wybudowanej sieci w zależności od planów właściciela infrastruktury słupowej. Koszty utrzymania sieci światłowodowej na podbudowie słupowej są wyższe o ok. 20% od kosztów w sieciach doziemnych. Dodatkowo należy uwzględnić opłatę za dzierżawę słupów energetycznych. Koszt dzierżawy jednego słupa waha się od 6 do 20 zł netto miesięczne w zależności od właściciela. TABELA NR. 53. SZACUNKOWE KOSZTY DZIERŻAWY SŁUPÓW. Szacunkowe koszty dzierżawy słupów
J.m.
Liczba
Długość sieci światłowodowej podwieszanej
km
2178
Średnie odległości między słupami
m
50
Liczba słupów do dzierżawy
szt.
4356
Koszt dzierżawy słupa
zł
10
MIESIĘCZNY KOSZT DZIERŻAWY (NETTO)
zł
43 560
Źródło: opracowanie własne.
Strona 117 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Na podstawie wstępnego oszacowanie kosztów (341 407 845,12 zł brutto) inwestycyjnych koniecznych do poniesienia w ramach budowy własnej rurociągów i przyszłych kosztów dzierżaw infrastruktury słupowej wariant trzeci został odrzucony ze względu na wysokie koszty utrzymania sieci. Wariant 4. Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych IDM Założenia sieci Internet Dla Mazowsza obejmowały budowę sieci w celu realizacji projektu dostarczenia Internetu szerokopasmowego na obszarach białych i szarych, a także doprowadzenie łączy na potrzeby jednostek samorządu terytorialnego w obszarach białych, szarych i czarnych. Ze względu na ograniczone koszty projektu zaproponowano czwarty wariant realizacji projektu obejmujący budowę własnej sieci światłowodowej oraz węzłów dystrybucyjnych sieci na obszarach możliwych do interwencji białych i szarych bez podłączania wszystkich gmin w tym JST. Pod kątem trasowania przebiegów sieci światłowodowej wariant oparty został na drzewach powiatowych z wariantu pierwszego, jednak ze względu na zmianę podejścia do interwencji możliwe było dokonanie dużej optymalizacji przebiegów światłowodowych tym samym ograniczając koszty budowy sieci. RYSUNEK NR. 34. WIZUALIZACJA SIECI, LOKALIZACJI WĘZŁÓW IDM BUDOWANYCH W RAMACH WARIANTU 4.
Źródło: opracowanie własne.
Strona 118 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Na podstawie optymalizacji tras z wariantów poprzednich i założeń sieci zaprojektowano przyłączenie do nowobudowanej sieci 275 węzłów dystrybucyjnych sieci Internet Dla Mazowsza, planowanych do budowy w obszarach interwencji. TABELA NR. 54. PODZIAŁ FUNKCYJNY LOKALIZACJI WĘZŁÓW ZE WYLĘGU NA FUNKCJE W TOPOLOGII SIECI. Lokalizacje węzłów - funkcja
Liczba
Szkielet
2
Szkielet - dystrybucja
40
Dystrybucja
235+4020
Suma lokalizacji
277+40=317 Źródło: opracowanie własne.
TABELA NR. 55. RODZAJE WĘZŁÓW PLANOWANE DO BUDOWY. Budowa węzłów
J.m.
Liczba
Węzły sieci szkieletowej
Szt.
42
Węzły sieci dystrybucyjnej TYP A
Szt.
66
Szt.
169
Węzły sieci dystrybucyjnej TYP B Źródło: opracowanie własne.
Węzły ze względu na swoją funkcję w topologii sieci podzielono na: •
węzły szkieletowe;
•
węzły dystrybucyjne typ A – standardowy węzeł dystrybucyjny aktywny;
•
węzły dystrybucyjne typ B – węzły na zakończeniach gałęzi drzew powiatowych, wyposażone tylko w osprzęt pasywny.
Na podstawie map topograficznych i projektowanych tras kablowych obliczono liczbę kilometrów sieci konieczną do wybudowania w ramach wariantu czwartego. TABELA NR. 56. DŁUGOŚĆ TRAS – WARIANT 4. Budowa sieci światłowodowej
J.m.
Liczba
Budowa sieci szkieletowej
km
490
Budowa sieci współbieżnej (szkieletowa i dystrybucyjna)
km
1 490
Budowa sieci dystrybucyjnej
km
840
Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza)
km
780
SUMA BUDOWA
km
3 600
Dzierżawa sieci IRU
km
40
km
40
SUMA IRU Źródło: opracowanie własne.
Łączna długość planowanej sieci światłowodowej wynosi 3 640 km. W tym dzierżawa IRU 40 km dotyczy wejścia siecią kablową do Warszawy. Na podstawie wstępnych wyliczeń oszacowano koszty budowy sieci w wariancie 4 oraz przyrównano do planowanego budżetu inwestycji. Podkreślić należy, że przyjęcie na etapie studium 20
węzły szkieletowe są zdublowane – w lokalizacjach mieszczą się urządzenia właściwe dla węzłów szkieletowych oraz urządzenia dla węzłów dystrybucyjnych.
Strona 119 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA wykonalności wykorzystania dzierżawy IRU dla 40 km nie oznacza, że istniejąca infrastruktura nie będzie wykorzystywana w ramach realizacji projektu. Przeciwnie, zarówno projektanci, jak i Operator Infrastruktury, będą mieli zapewnioną możliwość wykorzystania istniejącej infrastruktury technicznej, własnej lub innych podmiotów. Jeżeli więc istniejąca infrastruktura będzie spełniała wymagania dla sieci IDM i będzie mogła być nabyta na potrzeby projektu na warunkach atrakcyjniejszych niż wybudowanie nowej infrastruktury, to nie będzie przeszkód do jej wykorzystania. Zastrzec jednocześnie trzeba, że analizy w studium wykonalności dowodzą, iż budowa sieci światłowodowej IDM na podbudowie energetycznej, jak również pozyskanie prawa dzierżawy istniejącej infrastruktury (kanalizacji kablowej, ciemnych włókien), co do zasady nie jest optymalne ekonomicznie i technologicznie z punktu widzenia budowy, utrzymania i celów projektu IDM. Zaproponowane rozwiązanie polegające na budowie własnej sieci światłowodowej na terenie całego województwa łączącej nowobudowane węzły dystrybucyjne sieci Internet Dla Mazowsza okazało się najbardziej opłacalne pod względem technicznym i inwestycyjnym. Dzięki budowie własnej sieci można uzyskać spójną sieć szkieletową i dystrybucyjną łatwą w utrzymaniu i eksploatacji. Na podstawie wstępnego oszacowanie kosztów inwestycyjnych koniecznych do poniesienia w ramach budowy własnej rurociągów i kosztów dzierżaw oraz analizy funkcjonalności takiego modelu wariant 4 został rekomendowany do dalszych analiz. Na podstawie analizy przychodów operatora oraz podaży i popytu na rynku, na którym planowana jest interwencja zdecydowano się poszerzyć zakresu budowy sieci o sieć NGA (FTTB) zlokalizowaną w większych miastach na trasie sieci. Wariant 5. Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych IDM oraz sieci NGA (FTTB) w wybranych miastach W wariancie 5 pojawia się dodatkowy element względem wariantu 4, tj. rozszerzenie światłowodowej sieci dystrybucyjnej w wybranych 33 miejscowościach, poprzez budowę segmentu sieci NGA z dostępem do budynku. W wariancie tym zostaną wybudowane gęsta siec światłowodowa oferujące usługi NGA w obszarach na których tych usług nie ma, następnie operatorzy telekomunikacyjni poprzez swoje sieci budynkowe dalej będą dystrybuować sygnał do klienta końcowego za pomocą wybudowanej przez nich sieci. Koncepcja wykorzystania tego wariantu zakłada wybudowanie sieci światłowodowej łączących węzły dystrybucyjne (szafy uliczne, węzły szkieletowe) z węzłami światłowodowymi zlokalizowanymi na budynkach, blokach, domach jednorodzinnych (bezpośrednio w pobliżu skupiska domów jednorodzinnych). Tam operatorzy ostatniej mili budować będą wewnętrzne sieci dostępowe i oferować usługi klientom końcowym.
Strona 120 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 35. SCHEMAT SIECI DOSTĘPOWEJ NGA W TECHNOLOGII FTTB
W ramach wariantu 5 wybrano 33 miejscowości leżących na trasie sieci dystrybucyjnej i szkieletowej oraz w jej pobliżu, których liczba mieszkańców wynosiła 2 – 30 tysięcy. Założenie liczby mieszkańców zostało przyjęte na podstawie opłacalności budowy sieci NGA na terenach miejskich oraz na podstawie wskaźników gęstości zaludnienia. Budowa sieci światłowodowej w wariancie 5 przewiduje podłączenie do sieci: •
308 węzłów sieci dystrybucyjnej,
•
33 miejscowosci jako obszarów białych NGA.
Strona 121 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 36. WIZUALIZACJA SIECI, LOKALIZACJI WĘZŁÓW IDM ORAZ NGA BUDOWANYCH W RAMACH WARIANTU 5.
Źródło: opracowanie własne.
Na podstawie optymalizacji tras z wariantów poprzednich i założeń sieci zaprojektowano przyłączenie do nowobudowanej sieci 308 węzłów dystrybucyjnych sieci Internet Dla Mazowsza (liczba 277 z wariantu 4 powiększona została o kolejne 2 węzły techniczne oraz 33 węzły dystrybucyjne w wybranych 33 miejscowościach), planowanych do budowy w obszarach interwencji oraz 33 obszarów NGA planowanych do budowy w obszarach możliwych do interwencji NGA. TABELA NR. 57. PODZIAŁ FUNKCYJNY LOKALIZACJI WĘZŁÓW ZE WZGLĘDU NA FUNKCJE W TOPOLOGII SIECI. Lokalizacje węzłów – funkcja
Liczba
Szkielet – techniczne węzły
4
Szkielet – dystrybucja
42
Strona 122 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Dystrybucja
266+4221
Suma lokalizacji
312+42=354 Źródło: opracowanie własne.
TABELA NR. 58. RODZAJE WĘZŁÓW PLANOWANE DO BUDOWY. Budowa węzłów
J.m.
Liczba
Węzły sieci szkieletowej
szt.
42
Węzły sieci dystrybucyjnej TYP A
szt.
90
Węzły sieci dystrybucyjnej TYP B
szt.
147
szt.
33
Węzły dystrybucyjne NGA oraz sieci dostępowe FTTB Źródło: opracowanie własne.
Węzły ze względu na swoją funkcję w topologii sieci podzielono na: •
węzły szkieletowe,
•
węzły dystrybucyjne typ A – standardowy węzeł dystrybucyjny aktywny,
•
węzły dystrybucyjne typ B – węzły na zakończeniach gałęzi drzew powiatowych, wyposażone tylko w osprzęt pasywny.
Na podstawie map topograficznych i projektowanych tras kablowych obliczono liczbę kilometrów sieci konieczną do wybudowania w ramach wariantu 5. TABELA NR. 59. DŁUGOŚĆ TRAS - WARIANT 5. Budowa sieci światłowodowej
J.m.
Liczba
Budowa sieci szkieletowej
km
542
Budowa sieci współbieżnej (szkieletowa i dystrybucyjna)
km
1 385
Budowa sieci dystrybucyjnej
km
713
Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza)
km
1000
SUMA BUDOWA
km
3 640
Dzierżawa sieci IRU
km
40
km
40
SUMA IRU Źródło: opracowanie własne.
Łączna długość planowanej sieci światłowodowej wynosi 3 680 km, w tym dzierżawa IRU 40 km dotyczy wejścia siecią kablową do Warszawy. Podkreślić należy, że przyjęcie na etapie studium wykonalności wykorzystania dzierżawy IRU dla 40 km nie oznacza, że istniejąca infrastruktura nie będzie wykorzystywana w ramach realizacji projektu. Przeciwnie, zarówno projektanci, jak i Operator Infrastruktury, będą mieli zapewnioną możliwość wykorzystania istniejącej infrastruktury technicznej, własnej lub innych podmiotów. Jeżeli więc istniejąca infrastruktura będzie spełniała wymagania dla sieci IDM i będzie mogła być nabyta na potrzeby projektu na warunkach atrakcyjniejszych niż wybudowanie nowej infrastruktury, to nie będzie przeszkód do jej wykorzystania. Zastrzec jednocześnie trzeba, że analizy w studium wykonalności dowodzą, iż budowa sieci światłowodowej IDM na podbudowie energetycznej, jak również pozyskanie prawa dzierżawy istniejącej 21
węzły szkieletowe są zdublowane – w lokalizacjach mieszczą się urządzenia właściwe dla węzłów szkieletowych oraz urządzenia dla węzłów dystrybucyjnych.
Strona 123 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA infrastruktury (kanalizacji kablowej, ciemnych włókien), co do zasady nie jest optymalne ekonomicznie i technologicznie z punktu widzenia budowy, utrzymania i celów projektu IDM. W ramach wariantu 5 wybrano 33 miejscowości leżące na trasie sieci dystrybucyjnej i szkieletowej, których liczba mieszkańców wynosiła 2 – 30 tysięcy. Założenie liczby mieszkańców zostało przyjęte na podstawie opłacalności budowy sieci NGA na terenach miejskich oraz na podstawie wskaźników gęstości zaludnienia. TABELA NR. 60. MIASTA WYBRANE DO PROJEKTU. Lp
Gmina
Powiat
1 Sobolew
Nazwa
Sobolew
garwoliński
Ludność 4439
2 Żelechów
Żelechów
garwoliński
4133
3 Nowe Miasto nad Pilicą
Nowe Miasto nad Pilicą
grójecki
3856
4 Garbatka-Letnisko
Garbatka-Letnisko
kozienicki
3532
5 Lipsko
Lipsko
lipski
5723
6 Łosice
Łosice
łosicki
7207
7 Maków Mazowiecki
Maków Mazowiecki
makowski
9814
8 Różan
Różan
makowski
2625
9 Kałuszyn
Kałuszyn
miński
2938
10 Nasielsk
Nasielsk
nowodworski
7418
11 Brody
Pomiechówek
nowodworski
2595
12 Kadzidło
Kadzidło
ostrołęcki
4748
13 Myszyniec
Myszyniec
ostrołęcki
2980
14 Małkinia Górna
Małkinia Górna
ostrowski
6241
15 Bielsk
Bielsk
płocki
2812
16 Drobin
Drobin
płocki
2935
17 Wyszogród
Wyszogród
płocki
2728
18 Raciąż
Raciąż
płoński
4660
19 Pułtusk
Pułtusk
pułtuski
19096
20 Pionki
Pionki
radomski
19351
21 Jedlnia-Letnisko
Jedlnia-Letnisko
radomski
4498
22 Skaryszew
Skaryszew
radomski
4135
23 Wierzbica
Wierzbica
radomski
4620
24 Sierpc
Sierpc
sierpecki
18653
25 Teresin
Teresin
sochaczewski
2609
26 Sokołów Podlaski
Sokołów Podlaski
sokołowski
18509
27 Leszno
Leszno
warszawski zachodni
4130
28 Dziekanów Leśny
Łomianki
warszawski zachodni
2672
29 Słupno
Radzymin
wołomiński
3161
30 Jasienica
Tłuszcz
wołomiński
3290
31 Duczki
Wołomin
wołomiński
3459
32 Żuromin
Żuromin
żuromiński
8760
33 Mszczonów
Mszczonów
żyrardowski
6306
Źródło: opracowanie własne.
Ogólna koncepcja modelu sieci NGA z dostępem do budynków Ogólna koncepcja modelu sieci NGA zakłada podział miast na klastry, dla których następnie zwymiarowano sieć NGA.
Strona 124 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 37. SIEĆ ŚWIATŁOWODOWA DLA MNIEJSZYCH MIEJSCOWOŚCI.
Źródło: opracowanie własne.
RYSUNEK NR. 38. SIEĆ ŚWIATŁOWODOWA DLA WIĘKSZYCH MIEJSCOWOŚCI.
Źródło: opracowanie własne.
Oszacowane koszty budowy sieci NGA z dostępem do budynków (w 33 miejscowosciach) oparte zostały na analizie długości długości sieci oraz liczbie podłączonych budynków. Strona 125 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Podsumowanie: Optymalnym modelem realizacji projektu jest wariant 5, który proponowany jest do budowy regionalnej sieci szerokopasmowej na terenie całego województwa. Połączenie nowobudowanych węzłów dystrybucyjnych sieci IDM (część szkieletowo-dystrybucyjna projektu) oraz budowa w wybranych 33 miejscowościach sieci NGA z dostępem do budynków (część dostępowa projektu) - okazało się najbardziej opłacalne pod względem technicznym i ekonomicznym przy założeniu największego stopnia eliminacji wykluczenia cyfrowego. W wyniku analiz przychodów operatora oraz podaży i popytu na rynku na którym planowana jest interwencja wyliczono że, wariant ten jest możliwy do realizacji oraz zapewnia odpowiedni poziom przychodów operatora.
VIII.1.5. ANALIZA WARIANTÓW W CZĘŚCI AKTYWNEJ Struktura topologiczna pasywnej światłowodowej warstwy fizycznej dla Mazowieckiej Sieci Szerokopasmowej przedstawia wariant 5 . Struktura ta pokazuje wszystkie budowane w ramach realizowanego projektu, łącza światłowodowe, zarówno dla szkieletu sieci jak i dla dostępu. Z dostępnych w sieci Internet Dla Mazowsza łączy światłowodowych utworzona będzie najlepsza struktura topologiczna sieci Internet Dla Mazowsza. Najlepszą strukturą topologiczną sieci zbudowanej z włókien światłowodowych jest struktura pierścienia dwuwłókowego. Struktura taka, z jednej strony, znacząco ułatwia zarządzanie ruchem transferowanym w sieci, a z drugiej zapewnia również (co jest chyba nawet ważniejsze od łatwości zarządzania ruchem) wysoki poziom niezawodności budowanych sieci22. Rozważając topologię włókien sieci Internet Dla Mazowsza nie udało się znaleźć jednego pierścienia przechodzącego przez wszystkie węzły szkieletu, dlatego poszukiwano struktury wielo pierścieniowej. Optymalnym, rekomendowanym rozwiązaniem topologii dla sieci Internet Dla Mazowsza jest struktura sieci, jaką przedstawia rysunek poniżej.
22
Ming-Jun Li i inni. Transparent Optical Protection Ring Architectures and Applications. Journal of Lightwave Technology.
Strona 126 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 39. TRZY PIERŚCIENIE WYBRANE JAKO TOPOLOGIA WARSTWY FIZYCZNEJ SIECI INTERNET DLA MAZOWSZA.
Źródło: opracowanie własne.
Z powyższego rysunku wynika, że proponowana struktura topologiczna szkieletowej sieci zbudowana jest z trzech pierścieni: pierścienia pierwszego oznaczonego na rysunku kolorem żółtym, pierścienia drugiego oznaczonego kolorem niebieskim oraz pierścienia trzeciego oznaczonego kolorem zielonym. Część węzłów sieci szkieletowej (węzłów dystrybucyjnych) znajduje się poza tymi trzema pierścieniami. Na rysunku są to węzły umieszczone w relacjach oznaczonych kolorem jasno fioletowym. Węzły rdzeniowe, których główną rolą jest zbieranie ruchu z poszczególnych pierścieni oraz przesyłanie tego ruchu do punktu (węzła) w Warszawie umieszczone powinny być w węzłach znajdujących się na relacjach, należących do dwóch pierścieni. Taka lokacja węzłów rdzeniowych pozwoli na przesyłanie ruchu do węzła centralnego w Warszawie. Założono, że węzły rdzeniowe zainstalowane zostaną w węzłach szkieletowych następujących lokacji: Nowe Przybojewo, Krawcowizna, Józefów. Każdy z węzłów rdzeniowych znajduje się w dwóch pierścieniach optycznych, co pozwala połączyć te węzły kanałami optycznymi z interfejsami o przepustowości 10 Gb/s (10 Strona 127 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Gigabit Ethernet) lub, gdyby zaszła taka potrzeba, interfejsami 40 Gb/s, pomiędzy sobą oraz z węzłem w Warszawie. Zakłada się, że kanały optyczne w poszczególnych pierścieniach będą pracowały z protekcją 1 + 1. Jak wynika z zaprezentowanej topologii pierścieni każde dwa węzły rdzeniowe wraz z węzłem w Warszawie tworzą trójwęzłową sieć zupełną. Technologicznie, węzły rdzeniowe będą zaimplementowane na bardzo wydajnych routerach IP MPLS (połączonych w warstwie transportowej sieci Internet Dla Mazowsza kanałami optycznymi), które będą w stanie obsłużyć ruch pochodzący (przesyłany) od (do) wszystkich węzłów dostępowych sieci Internet Dla Mazowsza. Ponieważ pozostałe węzły warstwy szkieletowej sieci Internet Dla Mazowsza pełnić będą jedynie funkcje dystrybucyjne (agregacyjne), stąd do węzłów rdzeniowych będą dołączone interfejsami optycznymi 10 Gb/s. Każdy węzeł szkieletowy będzie dołączony, różnymi drogami optycznymi (również z protekcją 1 + 1), do dwóch (z trzech) węzłów szkieletowych, zapewniając w ten sposób, zapewnienie warunku redundancji dostępu węzłów szkieletowych do węzłów rdzeniowych sieci. Od strony warstwy dostępowej węzły dystrybucyjne będą obsługiwały relacje do obszarów dostępowych i będą przyłączone do punktów dostępowych w gminach kanałami optycznymi. W odróżnieniu od węzłów rdzeniowych, które muszą być zrealizowane w technologii IP MPLS, węzły szkieletowe (wypełniające jedynie funkcje agregacyjne i dystrybucyjne) mogą być zrealizowane, bądź na routerach IP MPLS, bądź na switchach klasy Metro Ethernet. Wszystkie węzły dostępowe lub dystrybucyjne znajdujące się poza pierścieniami sieci Internet Dla Mazowsza będą połączone wydzielonymi włóknami sieci światłowodowej wykorzystując interfejsy optyczne instalowanych urządzeń aktywnych. Struktura topologiczna sieci dostępowej będzie strukturą drzewiastą, w większości sieci nawet gwiaździstą. Co prawda struktura drzewiasta sieci dostępowej nie gwarantuje żadnego poziomu niezawodności sieci, ale jest to struktura najtańsza, a uszkodzenie jakiegoś łącza światłowodowego, spowoduje co najwyżej odłączenie od sieci niewielkiej grupy użytkowników. Warunek braku zapewnienia parametrów niezawodnościowych dla użytkowników przyłączonych do węzłów warstwy dostępowej sieci Internet Dla Mazowsza powinien być zapisany w abonenckiej umowie SLA o poziomie świadczenia usług w sieci. Warianty rozwiązań w warstwie aktywnej Najważniejszą decyzją, która musi być podjęta już na początku procesu projektowania sieci (ściślej szkieletu tej sieci) jest to, czy sieć ta zawierać będzie optyczną warstwą transportową. Wykorzystanie warstwy transportowej w szkielecie sieci pozwala na efektywne zarządzanie ruchem w sieci, zapewnia wysoki poziom niezawodności sieci (protekcja kanałów na poziomie warstwy L1) oraz daje lepsze wykorzystanie kosztownych zasobów sieci jakimi są routery IP / MPLS. Optyczna warstwa transportowa pozwala również zmodyfikować sposób transferu ruchu IP, wykorzystując tańszą technologie Ethernet. W przypadku, gdy w szkielecie sieci nie zamierzamy implementować optycznej warstwy trzyportowej, wówczas cała odpowiedzialność za transport informacji oraz jej niezawodność spada na routery IP / MPLS, co powoduje, że routery te są nieefektywnie wykorzystane, a jak zostanie to dalej pokazane, zasoby obliczeniowe routerów IP / MPLS są w znacznej części przeznaczane na zapewnienie niezawodności transferu. Wykorzystanie optycznej warstwy transportowej. W warstwie szkieletowej zainstalowane zostały urządzenia optyczne DWDM, za pośrednictwem których zrealizowane są połączenia pomiędzy głównymi miastami regionu oraz urządzenia IP, które realizują wymianę danych pomiędzy routerami. Dla wykorzystania zalet, jakie posiadają urządzenia xWDM (CWDM lub DWDM), należy zainstalować system optyczny na pierścieniu dwu-włóknowym. Na obu tych włóknach instalowane są urządzenia optyczne nazywane optycznymi multiplekserami (krotnicami) Add-Drop (OADM). W pierścieniu dwu-włóknowym jedno włókno pełni rolę toru (łącza) roboczego, a drugie toru zapasowego. Istotą takiego sposobu pracy systemu optycznego jest to, że system ten pełni funkcje transportowe oraz zabezpiecza tor roboczy, wykorzystując mechanizmy protekcji toru. Protekcja kanału (toru) roboczego polega na tym, że w przypadku uszkodzenia tego toru Strona 128 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA następuje automatyczne przełączenie ruchu na tor zapasowy. W zależności od sposobu realizacji tego zabezpieczenia czas przełączania może być różny. Najprostszą z realizacyjnego punktu widzenia, a jednocześnie najłatwiejszym i najszybszym sposobem protekcji jest protekcja 1 + 1. Protekcja ta polega na tym, że dla każdej relacji w obu włóknach zestawione są kanały optyczne, po których transmitowane są informacje. Do urządzenia OADM doprowadzany jest jednocześnie sygnał z obu włókien, a odbiornik wybiera sygnał o większym poziomie. W przypadku zaniku tego sygnału natychmiast przełącza się na sygnał w drugim włóknie. RYSUNEK NR. 40. STRUKTURA FIZYCZNA OPTYCZNEJ WARSTWY TRANSPORTOWEJ.
Źródło: opracowanie własne.
Oprócz zalet związanych z protekcją takie rozwiązanie pozwala efektywnie realizować transfer informacji pomiędzy węzłami. Zostanie to zilustrowane na przykładzie sieci pokazanej na rysunku poniżej. RYSUNEK NR. 41. STRUKTURA FIZYCZNA OPTYCZNEJ WARSTWY TRANSPORTOWEJ
Źródło: opracowanie własne.
Każdy router pokazany na tym rysunku jest faktycznie zestawem dwóch urządzeń, mianowicie: krotnicy OADM oraz routera IP/MPLS. Wyobraźmy sobie, że w rozważanej sieci istnieją dwa punkty styku IXP (węzły sieci rdzeniowej) z globalnym Internetem. Zakładając, że instalowany system xWDM posiada wystarczają liczbą kanałów optycznych, możliwe jest zbudowanie, na bazie fizycznego pierścienia, dwu gwiaździstej, logicznej Strona 129 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA warstwy szkieletowej, w której każdy węzeł szkieletu sieci jest dołączony bezpośrednim kanałem optycznym z obydwoma węzłami IXP, czyli rdzenia sieci. Zaletą struktury wielo gwiaździstej jest to, że efektywnie pozwala ona zarządzać transferem ruchu w sieci. Jeżeli routery sieci szkieletowej są połączone z węzłami rdzenia sieci bezpośrednimi kanałami, wówczas ruch z węzłów warstwy szkieletowej jest kierowany do węzłów rdzenia kanałem bezpośrednim. Z zaprezentowanych rozważań wynika, że do zbudowania sieci o strukturze wielo gwiaździstej potrzebny jest odpowiedni system DWDM (spełniający warunek na liczbę kanałów optycznych) oraz urządzenia komutacyjne (routery IP/MPLS lub switche Ethernet). Wykorzystanie systemu transportu optycznego DWDM, jako swoistej warstwy wirtualizacyjnej oddzielającej topologię fizyczną sieci od jej logicznej architektury pozwala na łatwą optymalizację transferu ruchu. Pomimo tego, że topologia fizyczna sieci szkieletowej IDM jest strukturą wielo pierścieniową, która zrealizowana została na zbudowanych lub pozyskanych na zasadzie IRU, włóknach światłowodowych, to wykorzystanie optycznego systemu transmisyjnego pozwala stworzyć, na bazie fizycznego pierścienia, dowolną, topologiczna strukturę logiczną sieci. W sieci projektu Internet Dla Mazowsza wyróżnione zostały trzy węzły rdzeniowe zainstalowane w lokacjach, które stanowią styki dla dwóch różnych pierścieni. Dla w pełni pewnego sposobu transferu danych pomiędzy węzłami rdzeniowymi należałoby połączyć te węzły w topologię pełnej kraty (Mesh) wydajnymi łączami (kanałami optycznymi). Dla istniejącej w sieci IDM topologii kabli światłowodowych struktura pełnej kraty jest niemożliwa do uzyskania, bo węzły rdzenia sieci znajdują się w trzech różnych pierścieniach. Pozostałe węzły sieci szkieletowej IDM pełnią jedynie odpowiednio funkcje agregacyjne i dystrybucyjne i na poziomie warstwy dystrybucyjnej obsługują transfer danych do (z) punktów dostępowych umieszczonych na obszarze IDM (np. w gminach województwa mazowieckiego). Na poziomie warstwy szkieletowej, wszystkie węzły sieci będą dołączone, różnymi drogami optycznymi, do dwóch (z trzech) węzłów szkieletowych, zapewniając w ten sposób, zachowanie warunku redundancji łączy do węzłów rdzeniowych. Warstwa szkieletowa bez optycznej warstwy transportowej Wariant sieci szkieletowej zbudowanej bez warstwy optycznej, a jedynie na routerach IP/MPLS zakłada budowę sieci rdzeniowej z wykorzystaniem transportu opartego wyłącznie na tych routerach. Stałość topologii fizycznej pierścienia rdzeniowego oraz ograniczona liczba dostępnych włókien światłowodowych (dwie pary włókien pozyskane na zasadzie IRU dla relacji w rdzeniu sieci) pomiędzy sąsiednimi węzłami rdzeniowymi, wymusza w tym wariancie wykorzystanie w każdym węźle wysokowydajnej platformy IP/MPLS, z interfejsami IP o przepustowości nie mniejszej niż 40 Gbps z możliwością ich rozbudowy do interfejsów 100 Gbps. Każdy z węzłów szkieletowych powinien być wyposażony w odpowiednią liczbę interfejsów 10 Gbps dla dołączania warstwy dostępowej. Warstwa rdzeniowa pełni w tym przypadku także rolę warstwy agregacyjnej i dlatego wszystkie węzły szkieletowe posiadają równorzędny status. Konieczność wykorzystania interfejsów 40 Gbps dla połączenia routerów IP/MPLS wynika stąd, że w takiej sieci transfer pakietów pomiędzy każdą parą węzłów odbywa się z wykorzystaniem kolejno routerów wszystkich węzłów pośrednich znajdujących się pomiędzy komunikującymi się węzłami. Oznacza to, że ruch tranzytowy przechodzący przez poszczególne routery jest sumą ruchu z innych węzłów nadawczych kierowanych do węzła odbiorczego. Ponieważ dla każdej relacji tworzona jest również ścieżka backupowa, która rezerwuje w sieci identyczne zasoby co ścieżka główna, stąd takie rozwiązanie silnie obciąża zasoby sieci szkieletowej. W przypadku, gdy w sieci komunikować się mają ze sobą dwa najbardziej oddalone od siebie węzły, wtedy ruch generowany przez router nadawczy przechodzi przez wszystkie routery pośrednie znajdujące się na drodze do routera odbiorczego absorbując zasoby każdego tych routerów. Transfer ruchu tranzytowego w takiej powoduje duże obciążenie routera oraz wymaga szybkich interfejesów. Zasadniczą zaletą sieci pracującej według wariantu – sieć szkieletowa na routerach IP/MPLS jest pełne ujednolicenie warstwy transportowej. Eliminacja warstwy pośredniej (urządzenia DWDM) upraszcza Strona 130 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA zarządzanie oraz redukuje koszty utrzymania infrastruktury. Dla dobrze zaprojektowanej sieci początkowa pojemność systemu może okazać się wystarczająca przez cały prognozowany okres funkcjonowania infrastruktury, co pozwoli na uniknięcie konieczności rozbudowy systemu. RYSUNEK NR. 42. IMPLEMENTACJA SIECI SZKIELETOWEJ W TECHNOLOGII IP/MPLS
Źródło: opracowanie własne.
Do wad sieci pracującej w tym wariancie wymienić należy: •
wysokie koszty implementacji – korzystanie w początkowym okresie rozwoju technologii, z najbardziej zaawansowanych rozwiązań technologicznych, dostępnych aktualnie na rynku, powoduje konieczność ponoszenia znacznych wydatków inwestycyjnych;
•
w przypadku, gdy okaże się, że szkielet sieci nie jest wystarczająco wydajny i zajdzie potrzeba zwiększenia przepustowości w rdzeniu sieci, konieczna będzie wymiana interfejsów 40 Gbps na szybsze, co może pociągać również za sobą dosyć wysokie, dodatkowe koszty inwestycyjne;
•
ponieważ wszystkie usługi świadczone w sieci muszą być oparte tylko na bazie IP/MPLS (nie dysponujemy innymi zasobami sieci), stąd nie ma możliwości oferowania innych usług np. usług transportu optycznego,
•
zaproponowana struktura nie jest strukturą hierarchiczną, co oznacza, że wszystkie węzły (routery) sieci muszą mieć taką samą wydajność (ze względu na tranzyt ruchu).
Podsumowanie: Analizując powyższe warianty budowy sieci pod względem kryteriów: zestawu usług hurtowych przyjętych a analizie popytu projektu, wymaganej przepustowości, technologii transmisji, neutralności technologicznej przyjęto, że najlepszym rozwiązaniem będzie rozwiązanie oparte na rozwiązaniu wykorzystującym optyczną warstwę transportowa. Rozważając dalszą analizę urządzeń aktywnych wykorzystujących optyczna warstwę transportową poddano analizie dwa rozwiązania : 1.
IP/SDH/DWDM
2.
IPoDWDM
DWDM (ang. Dense Wavelength Division Multiplexing), to sieć optyczna oparta o zwielokrotnienie falowe, umożliwiające na równoczesny I niezależny transport wielu kanałów optycznych o różnych długościach fali , w jednym medium transmisyjnym jakim jest włókno światłowodowe. IPoDWDM to technologia pozwalająca na Strona 131 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA posadowieniu warstwy IP bezpośrednio na optycznej warstwie transportowej, z uwzględnieniem ramkowania. Pozwala to na pominięcie warstwy SONET/SDH, wykorzystywanej w przypadku klasycznej sieci DWDM. Dzięki temu wyeliminowano szereg urządzeń komunikacyjnych (takich jak transpondery), a także ujednolicona została płaszczyzna sterowania warstwą optyczną oraz IP. Brak warstwy SDH, oznacza jednak brak mechanizmów protekcji i odtwarzania, co rekompensuje protokół MPLS (Multiprotocol Label Switching), posiadający wystarczające mechanizmy korekcji przetwarzanego sygnału. Protokół MPLS dodaje również do pakietów nagłówki adresowe, na podstawie których sieci decydują i ustalają adres docelowy danego pakietu. Istotną zaletą struktury IPoDWDM jest również asymetryczność transmisji, co pozwala na dużo efektywniejsze wykorzystanie dostępnych kanałów i minimalizuje straty wynikające z ograniczeń symetrycznego SDH. Dzięki uproszczonej strukturze IPoDWDM, uzyskuje się spadek kosztów inwestycyjnych oraz kosztów operacyjnych sieci. Mniejsza ilość urządzeń to mniejsze zużycie energii, oszczędność miejsca, łatwiejsze diagnozowanie i przełączanie tras pakietów w sieci w przypadku awarii (mechanizmy pre-FEC, Re-Route, hitles FRR switching) czy zmniejszenie ryzyka awarii na drodze pakietów od warstwy IP do DWDM. W przypadku IPoDWDM stosuje się również modulację DPSK+, która umożliwia transmisję sygnału 40Gb/s w takim samym kanale, w którym możliwe było by przesłanie 10Gb/s w przypadku IP/SDH/DWDM. RYSUNEK NR. 43. RÓŻNICE MIĘDZY BUDOWĄ SIECI IP/SDH/DWDM A IPODWDM
Źródło: opracowanie własne.
Podsumowanie TABELA NR. 61. PODSUMOWANIE ZALET I RÓŻNIC TECHNOLOGII IP/SDH/DWDM ORAZ IPODWDM IP/SDH/DWDM
IPoDWDM
Mechanizmy protekcji oferowane przez warstwę SDH
Zarządzanie siecią z poziomu jednego systemu
Zarządzanie ruchem oraz rekonfiguracja sieci z poziomu IP/MPLS
Wykorzystanie mechanizmów protekcji MPLS FRR i korekcji błędów pre-FEC
Duże możliwości związane z zestawianiem połączeń, monitorowaniem oraz bieżącym zarządzaniem
IPoDWDM wspiera przepustowości 10 oraz 40Gb/s oraz jest rozwijana w kierunku 100G
Wymaga stosowania kosztownych transponderów (co zwiększa koszty CapEx oraz OpEx)
Redukcja CapEx (eliminacja transponderów, wzrost przepustowości, protekcja na poziomie IP) co znacząco zmniejszy koszty w przypadku przyszłej rozbudowy sieci
Strona 132 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Redukcja OpEx (zmniejszenie punktów awarii, zmniejszenie poboru energii oraz ograniczenie miejsca wymaganego do zainstalowania urządzeń, ułatwione zarządzanie siecią, ujednolicenie infrastruktury) Źródło: opracowanie własne.
VIII.2. ARCHITEKTURA SIECI W WARSTWIE PASYWNEJ VIII.2.1. TOPOLOGIA SIECI, MEDIUM TRANSMISYJNE I CZYNNIKI KOSZTOWE W rozważanej Regionalnej Sieci Szerokopasmowej przyjęto układ hierarchiczny biorąc pod uwagę koszty związane z późniejszą eksploatacją sieci: w tym lokalizację i usuwanie uszkodzeń, elastyczność w zarządzaniu ruchem, równomierne obciążenie sieci oraz elastyczność w rozbudowie i rekonfiguracji sieci. W zakładanej sieci szerokopasmowej wydzielono warstwę szkieletową i warstwę dystrybucyjną, która ma na celu agregację ruchu z węzłów dystrybucyjnych oraz dalej poprzez warstwę szkieletową, dostępu poprzez punkty styku do globalnej sieci Internet. RYSUNEK NR. 44. OTOCZENIE ROZPATRYWANEJ INWESTYCJI
Źródło: Na podstawie Poradnika dla samorządowców Budowa sieci szerokopasmowych – projekt techniczny, budowa i eksploatacja sieci – E.W. Gaca, K.J. Heller, P.M. Marchelek, wydanego przez Fundację Wspomagania Wsi, Warszawa 2009 ISBN:978-83-60600-62-7
Przyjęte rozwiązanie hierarchiczne w odróżnieniu od jednopoziomowego umożliwia rozdział funkcjonalny poszczególnych warstw sieci w zależności od pełnionych zadań. Sama już realizacja połączeń pomiędzy węzłami, w których znajdują się elementy warstwy aktywnej sieci może być realizowane w trzech podstawowych wariantach: IRU – zarówno radiowe jak i kablowe, radiowym i kablowym. W wariancie IRU – Nieodwołalnego Prawa Używania wykorzystywane są zasoby pasywne innych operatorów telekomunikacyjnych. Należy przy tym zauważyć, że w praktyce pozyskanie relacji na zasadach IRU jest możliwe jedynie szkieletowej przypadku, gdy ktoś posiada tam swoje zasoby, co jest najbardziej prawdopodobne w relacjach najczęściej używanych. W Strona 133 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA praktyce oznacza to zwykle odcinki sieci szkieletowych. IRU powinno spełniać warunki długookresowego nabycia uprawnień do wyłącznego użytkowania infrastruktury – ciemne włókna, kanalizacja teletechniczna. W ramach technik radiowych do dyspozycji jest technika łączy satelitarnych oraz radiowych łączy naziemnych. W obydwu przypadkach należy posiadać rezerwację częstotliwości, pasmo, oraz wymagane zezwolenia i pozwolenia związane z budową i użytkowaniem radiowych urządzeń nadawczo-odbiorczych. W technice kablowej mamy do dyspozycji połączenia w oparciu o kable miedziane lub światłowodowe – z uwagi na pole zastosowania połączenia w oparciu o kable miedziane nie będą rozpatrywane ze względu na dyskwalifikujące tę technikę ograniczenia w przepustowości. Możliwości transmisji oparte na kablach miedzianych są, bowiem nie adekwatne do potrzeb współczesnych sieci szkieletowych i dystrybucyjnych. RYSUNEK NR. 45. WARIANTY POŁĄCZENIA WĘZŁÓW WARSTWY AKTYWNEJ SIECI SZEROKOPASMOWEJ
Źródło: opracowanie własne.
Kable światłowodowe mogą być ułożone w poszczególnych relacjach w dwóch wariantach, jako kable naziemne lub jako kable doziemne. W obydwu przypadkach wymagane jest prawo drogi. Każda z wymienionych technik może być stosowana wymiennie lub w połączeniu, tak żeby zapewnić realizację zakładanego celu. Przewidywany rozwój zapotrzebowania na przepustowość pokazuje, że rośnie ono bardzo szybko. Z prawa Nielsena wynika, że już w najbliższym czasie będą potrzebne sieci dostępowe o przepustowości 100 Mb/s ze względu na dostępne na rynku usługi. Oznacza to, że planowana infrastruktura powinna zapewnić takie parametry. Typowa skala czasowa planowania inwestycji w pasywną infrastrukturę telekomunikacyjną to horyzont 20-30 lat, a zatem jakakolwiek budowana obecnie sieć powinna być przygotowana na takie przepływności. Proponowana siec z jednej strony ma zaspokoić zapotrzebowanie na przepływności w chwili, gdy będzie wybudowana, a z drugiej strony powinna być przygotowana pod przepływności oczekiwane w okresie następnych 20-30 lat.
Strona 134 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 46. UPROSZCZONY ALGORYTM WYZNACZANIA TOPOLOGII SIECI
Strona 135 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 47. ZAPOTRZEBOWANIE NA PRZEPŁYWNOŚĆ ŁĄCZA DOSTĘPOWEGO
Źródło: Networld
W oparciu o wyznaczone cele przedsięwzięcia polegającego na wyeliminowaniu wykluczenia cyfrowego, stworzeniu warunków pod rozwój szerokopasmowych sieci dostępowych w obszarach zdefiniowanych, jako białe i szare, do określenia sposobu realizacji topologii fizycznej sieci można skorzystać z przedstawionego Rysunek nr. 46. Uproszczony algorytm wyznaczania topologii sieci algorytmu. Po wyznaczeniu obszarów inwestycyjnych i określeniu potencjału popytowego wyliczona zostaje wymagana przepływność pomiędzy węzłami sieci. Przepływność będzie rzutowała na technologię, w jakiej powinna zostać zrealizowana relacja, a dalej na stopień zabezpieczenia, jakim powinna się charakteryzować ze względu na ruch. Biorąc pod uwagę fakt, iż projekt nie będzie dysponował nieskończonymi środkami finansowymi oraz czas realizacji jest ograniczony każdy krok iteracji przy wyznaczeniu optymalnej topologii sieci powinien być odniesiony do budżetu przewidzianego na wykonanie danego zadania. Przy wyborze i dopasowaniu poszczególnych rozwiązań należy mieć na uwadze: •
TCO – całkowity koszt posiadania – koszty związane z inwestycją oraz koszty utrzymania i obsługi,
•
wymagania ruchowe,
•
architektura logiczna sieci,
•
wymagania ciągłości ruchu i bezpieczeństwa,
•
wymagania jakości usług – QoS (ang. Quality of Service),
•
możliwość realizacji z wykorzystaniem umów IRU,
•
faktyczne możliwości uzyskania prawa drogi,
•
lokalizację potencjalnych punktów styku – IXP
•
lokalizację węzłów sieci,
•
wymagania kontraktowe – SLA (ang. Service Level Agreement), zarówno po stronie dostawców (punkty styku IXP) jak i odbiorców usług – Operatorów Sieci Dostępowych – OSD (ISP – Internet service provider),
Należy zwrócić uwagę na możliwości utrzymania tej sieci po wybudowaniu, w perspektywie, co najmniej 20 lat. Strona 136 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Biorąc pod uwagę powyższe wymagania, należy wyznaczyć optymalny punkt, który określi topologię sieci oraz da odpowiedź, jaką z dostępnych technik należy zastosować dla danej relacji w sieci. Współpraca architekta sieci warstwy aktywnej z architektem sieci warstwy pasywnej jest kluczowa do osiągnięcia oczekiwanych efektów ekonomiczno-technicznych, oraz trwałości technologicznej zrealizowanego przedsięwzięcia. Przy każdym kroku iteracji wyznaczona topologia fizyczna sieci powinna zostać odniesiona do budżetu, jakim dysponuje projekt, oraz do kosztu posiadania – TCO. Mając na uwadze sposób finansowania projektu, przy podejmowaniu decyzji, co do sposobu realizacji topologii sieci należy zwrócić szczególną uwagę na koszty operacyjne (OPEX) przyjętego rozwiązania. Może się, bowiem okazać, że atrakcyjna z inwestycyjnego punktu widzenia architektura sieci jest bardzo kosztowna w utrzymaniu. TABELA NR. 62. CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH TOPOLOGII SIECI
Topologia
Magistrala
Gwiazda
Drzewo
Pierścień
Siatki/kraty
Schemat
Zalety
Wady •
trudna w diagnostyce i usuwaniu błędów,
•
przepustowość zależna od zastosowanej techniki dostępu do łącza
większa przepustowość,
•
pojedynczy aktywny punkt rozdzielczy,
•
łatwy do modyfikacji układ kabli,
•
•
małe prawdopodobieństwo uszkodzenia całego systemu,
awaria powoduje wyłączenie elementu sieci, natomiast awaria punktu centralnego powoduje awarię całej sieci,
•
prosta diagnostyka i usuwanie problemów
•
duża liczba połączeń - tym samym znaczny koszt budowy
•
prosty układ okablowania,
•
brak redundancji połączeń,
•
łatwa w rozbudowie
•
trudniejsza diagnostyka uszkodzeń,
•
możliwość optymalizacji liczby fizycznych połączeń – redukcja połączeń poprzez agregację ruchu
•
przepustowość na danym poziomie hierarchii drzewa uzależniona od zagregowanego ruch z gałęzi
•
mała całkowita długość kabla,
•
podwyższone bezpieczeństwo połączeń w przypadku odpowiednich technik transmisyjnych –
•
w przypadku niewłaściwych technik transmisyjnych - uszkodzenie pojedynczego połączenia może zablokować całą sieć,
•
redundancja połączeń kablowych,
•
trudniejsza diagnostyka połączeń,
•
utrudniona inżynieria ruchu,
•
łatwa rozbudowa z poziomu jednego pierścienia do wielu pierścieni i dalej w kierunku kraty
•
ograniczona elastyczność
•
niezawodna,
•
kosztowna budowa - liczba połączeń,
•
brak kolizji,
•
kosztowna inżynieria ruchu,
•
możliwość przesyłu wieloma ścieżkami, redundantna
•
diagnostyka i zarządzanie wymagające wyspecjalizowanych złożonych systemów
•
najmniejsza długość kabli,
•
elastyczna architektura,
•
łatwa w rozbudowie
•
Strona 137 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Określenie topologii sieci, wymaga weryfikacji założeń, co do przewidywanego ruchu, stopnia zabezpieczenia sieci przed awariami (zerwanie połączenia w danej relacji), oraz budżetu, jaki można przeznaczyć na jej wybudowanie. Po wyborze topologii zgodnie z przyjętymi założeniami oraz o podaną w Tabela nr. 62. Charakterystyka poszczególnych topologii sieci charakterystyką, zweryfikować należy możliwości realizacji. Przy realizacji sieci szerokopasmowych w standardzie operatorskim, w układzie hierarchicznym: szkielet dystrybucja, dobiera się topologię sieci tak, aby znaleźć właściwy kompromis pomiędzy wcześniej już wymienionymi parametrami, do których należą między innymi TCO, bezpieczeństwo oraz QoS. Dla warstwy szkieletowej rekomenduje się budowę pierścienia, co stanowi pogodzenie kosztów inwestycji z niezawodnością proponowanego rozwiązania. Przy czym w miarę rozwoju sieci należy dążyć do migracji z topologii sieci do topologii kraty. Dla warstwy dystrybucyjnej rekomenduje się topologię drzewa, jako znacznie tańszą od topologii pierścienia czy gwiazdy. W miarę rozwoju sieci, oraz zapotrzebowania na usługi – topologię drzewa poprzez zamykanie dróg transmisyjnych powinno migrować się w kierunku pierścieni, co znacznie zwiększy poziom niezawodności sieci. W ramach Projektu zapewniona jest możliwość realizacji inwestycji z wykorzystaniem umów IRU w odniesieniu do istniejącej infrastruktury telekomunikacyjnejPrzy zawieraniu umów IRU z operatorem danego łącza, należy przede wszystkim precyzyjnie wskazać przedmiot umowy i jakie przyjmowane są przez strony obowiązki. Szczególną uwagę należy zwrócić na gwarantowane przez dysponenta infrastruktury SLA oraz na sposób likwidacji awarii. Jako podstawowe: •
gwarancja, co najmniej 20 letniej umowy IRU,
•
możliwość udostępniania innym podmiotom wynajętych relacji w ramach umów IRU, ma to związek z możliwością zarządzania siecią poprzez model BOM lub OI,
•
jednorazowej opłaty za przedmiot umowy
Łącze kablowe: Analiza wyboru w oparciu o warianty prawa drogi. Dla łączy kablowych zrealizowanych w oparciu o kable podwieszane: •
koszt uzyskania prawa drogi (zakłady energetyczne, linie: kolejowe, tramwajowe, trolejbusowe, telekomunikacyjne itp.),
•
projekt instalacji kabla podwieszanego,
•
zakup materiału i osprzętu,
•
instalacja,
•
roczne opłaty związane z prawem drogi,
•
utrzymanie i konserwacja,
•
naprawy wynikające z awarii sieci (koszty oszacowane na podstawie prawdopodobnej liczby awarii sieci na każde 100 km rocznie).
Dla łączy kablowych zrealizowanych w oparciu o kable doziemne: •
dzierżawa lub budowa otworu kanalizacji teletechnicznej,
•
projekt techniczny,
•
procedury przygotowania wniosku o pozwolenie na budowę, w tym wszelkie niezbędne uzgodnienia,
•
zakup materiału i osprzętu,
•
instalacja,
•
utrzymanie i konserwacja, Strona 138 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
naprawy wynikające z awarii sieci (koszty oszacowane na podstawie prawdopodobnej liczby awarii sieci na każde 100 km rocznie).
Z uwagi na uwarunkowania związane z przeznaczeniem sieci – przenoszenie ruchu innych operatorów w ramach szkieletu sieci szerokopasmowego dostępu do Internetu, do połączenia węzłów sieci i punktów dystrybucyjnych, o ile nie będzie możliwe uzyskanie dzierżawy łączy w oparciu o IRU, wybrano technikę kablową, światłowodową z włóknami zgodnymi z ITU G.652 23 lub ITU G.652D. Nie zwalnia to jednak z analizy zastosowania technik radiowych w racjonalnie uzasadnionych przypadkach. Przystępując do projektowania sieci szerokopasmowej należy mieć na uwadze dynamiczny rozwój usług. Prawo Nielsena mówiące o tym, że liczba wymagających klientów będzie wzrastać o 50 % rocznie lub też podwajać się, co 21 miesięcy powinno rzutować na planowane sieci oraz zapewnić odpowiednią rezerwę przepływności. Korzystając z zestawienia zawartego w opracowaniu brytyjskiego regulatora – Ofcom, łatwo zauważyć, że linię podziału pomiędzy aktualnymi technikami dostępu CGA – ang. Current Generation Access, a dostępem następnej generacji – NGA ang. Next Generation Access, przyjęto na poziomie usługi telewizji wysokiej rozdzielczości. Planując sieć w perspektywie 20-30 lat należy mieć na uwadze jej zdolność do obsługi usług, które mogą powstać w tym horyzoncie czasowym. Przy takich założeniach relacje wybudowane w oparciu o techniki radiowe mogą być rozpatrywane jedynie, jako tymczasowe. W niniejszym opracowaniu przedstawione zostaną możliwości realizacji wojewódzkiej sieci szkieletowej i dystrybucyjnej z wykorzystaniem światłowodu, jako medium transmisyjnego. Technika światłowodowa jest bardzo dobrze zakorzeniona na polskim rynku, pierwsze pilotażowe instalacje miały miejsce w 1979. Przez trzydzieści ostatnich lat, a w szczególności w czasie dynamicznego rozwoju cyfrowej telekomunikacji w Polsce, zgromadzono olbrzymie doświadczenie w realizacji projektów w oparciu o technikę światłowodową. Rynek dostawców, producentów oraz firm wykonawczych należy uznać za głęboki, co dodatkowo uatrakcyjnia stosowanie tej techniki do łączenia węzłów sieci ze względu na konkurencyjność cenową i jakościową elementów sieci oraz dostępności specjalistów do ich instalacji, integracji i późniejszego utrzymania. RYSUNEK NR. 48. PRZEPŁYWNOŚCI DLA CGA I NGA WG RAPORTU OFCOM
Źródło: Networld ITU – ang. International Telecommunication Union – za wikipedią, Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny, organizacja ustanowiona w celu standaryzowania oraz regulowania rynku telekomunikacyjnego i radiokomunikacyjnego, założona 17 Maja 1865 roku w Paryżu 23
Strona 139 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Dla potrzeb tego opracowania przyjęto, jako linię podziału pomiędzy siecią aktywną i pasywną, złącza na przełącznicy optycznej (patrz Rysunek 65 - dla sieci opartej o światłowody), przy czym do elementów sieci pasywnej zaliczono budynki, pomieszczenia, szafy uliczne, kanalizację teletechniczną, kable, osprzęt kablowy i akcesoria. Do sieci pasywnej włączono również systemy sygnalizacji i alarmu pożaru, systemy gaszenia pożaru, systemy sygnalizacji włamania i napadu oraz systemy kontroli dostępu, systemy bezprzerwowego zasilania w tym UPS i agregaty prądotwórcze wraz z automatyką. W przypadku, gdy obiekt jest zasilany z dwóch niezależnych źródeł decyzja o inwestycji w zestaw zasilania awaryjnego podlegać będzie indywidualnej analizie. W ramach sieci pasywnej dostarczone powinny być szafy 19” 24 42U25 w zespołach pokrywających potrzeby własne jednostki samorządu terytorialnego - JST jak również pod potrzeby ewentualnych kolokacji. Pomieszczenia węzłów sieci szkieletowej i kluczowe węzły sieci dystrybucyjnej zlokalizowane w budynkach, wyposażyć należy w podłogę teletechniczną (tam gdzie jest to technicznie uzasadnione) oraz systemy organizacji i prowadzenia kabli. Z uwagi na wymagania sprzętu warstwy aktywnej, co do temperatury i wilgotności powietrza, pomieszczenia te powinny być wyposażone w systemy klimatyzacji. Wymagania temperaturowo-wilgotnościowe odnoszę się również do szaf zewnętrznych. Wymiarowanie parametrów pomieszczeń wraz z systemami towarzyszącymi odbywa się na etapie projektowania węzła. Przy czym szczególną uwagę należy zwróć na aspekty zasilania (zainstalowana moc urządzeń), zagadnienia środowiskowe (hałas pochodzący od urządzeń sieci aktywnej oraz klimatyzatorów). Projekt powinien również uwzględniać potrzeby ewentualnej rozbudowy węzłów w przyszłości pod potrzeby własne i kolokacji. RYSUNEK NR. 49. PODZIAŁ POMIĘDZY WARSTWĄ AKTYWNĄ, A PASYWNĄ SIECI
Źródło: Opracowanie własne
VIII.2.2. STRUKTURA SIECI KABLOWEJ Bez względu na to, w jaki sposób zostanie ułożony tor światłowodowy, – jako linie napowietrzne, doziemne w kanalizacji teletechnicznej, doziemne w kanalizacji ściekowej lub burzowej, doziemne, czy też doziemne umieszczane w asfaltowej nawierzchni dróg – w każdej z tych instalacji pojawią się elementy zamieszczone na Rysunek nr. 50.
Norma ANSI/EIA – 310-D-1992 U – 1 3/4cala=4,445 cm, w jednostkach tych podaje się modularną wysokość sprzętu i osprzętu teleinformatycznego, oraz rozmiarów stojaków, w których sprzęt ten jest montowany 24 25
Strona 140 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Podstawowy tor światłowodowy w warstwie pasywnej rozpoczyna się i kończy na przełącznicy optycznej, gdzie, jako punkt rozdzielający sieć aktywną od pasywnej w torze transmisyjnym uznaje się złącze na panelu przełącznicy. Rozpoczynając drogę od tego złącza, następnym elementem jest elastyczny sznur połączeniowy – z ang. nazywany, pigtail’em, łączy on złącze na panelu z kablem wewnątrz budynkowym lub zewnętrznym (w sieciach szkieletowych jak i dystrybucyjnych wykonywany jest metodą spawania). Złącze to umieszczone jest na specjalnie zaprojektowanej do tego celu tacce, która pozwala na uporządkowane i odpowiednie oznaczenie złączy i światłowodów jak również umożliwia odpowiednie ułożenie i zabezpieczenie nieosłoniętych włókien. Bezpośrednie zakończenie kabla wewnątrz-budynkowego, czy też zewnętrznego na panelu przełącznicy optycznej nie jest w praktyce stosowane ze względów bezpieczeństwa połączeń oraz z uwagi na aspekt utrzymaniowy i rekonfiguracyjny wykonanych połączeń. W sytuacjach, w których przełącznica optyczna jest umieszczona w budynku, a kable przebiegają przez pomieszczenia tego budynku (ułożone w kanałach, czy wyłożone na drabinkach kablowych) wówczas z kabla zewnętrznego należy przejść na kabel wewnątrz budynkowy ze względów przeciwpożarowych i technologicznych (dopuszczalny promień gięcia kabla np. podczas wykładania w pionach teletechnicznych przy zmianie kierunku prowadzenia). RYSUNEK NR. 50. UPROSZCZONY SCHEMAT ŚWIATŁOWODOWEJ SIECI PASYWNEJ
Źródło: Opracowanie własne
W sytuacjach, kiedy kabel zakończony jest w szafie zewnętrznej, przejścia na kabel wewnętrzny nie wykonuje się. Z uwagi na znaczne odległości w relacjach pomiędzy węzłami, tory światłowodowe składają się z odcinków. Odcinki łączone są techniką spawania, każdy ze spawów jest osłonięty specjalną tuleją, a następnie zgodnie z zaprojektowaną kolejnością ułożony na tacce. Całość zamknięta jest w hermetycznej osłonie kablowej (mufie). Z uwagi na narażenie odcinków kabla na przerwanie, przy każdym złączu pozostawia się odpowiedni zapas kabla, który można w razie potrzeby wykorzystać, zapas kabla umożliwia również wyprowadzenie złącza ze studni, wykopu, czy zdjęcie ze słupa i umieszczenie go w wozie technicznym w celu zmiany konfiguracji, wykonania nowych spawów, zainstalowanie kolejnego kabla i dospawania do wolnych włókien. Sprzęt służący do wykonania trwałych połączeń włókien światłowodowych jest sprzętem precyzyjnym i musi być użytkowany w odpowiednich warunkach. Strona 141 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA W przypadku realizacji doziemnej, złącza kablowe umieszcza się w studniach kablowych mocując je do ścian studni przy pomocy odpowiednich obejm, natomiast zapasy kabla pozostawia się w zwojach na specjalnych stelażach lub w przeznaczonych do tego celu kasetach. Dla realizacji napowietrznych, złącza mocuje się do słupów, a należyty zapas pozostawia się na specjalnie przygotowanych do tego celu stelażach. Należy przy tym pamiętać, że jakość wykonania nie tylko samych spawów, ale również odpowiedniego ułożenia kabla, umocowania złącza będzie rzutowała na niezawodność ruchu w danej relacji. Ciągłość usług jest jednym z podstawowych parametrów umów z klientami szkieletowej sieci szerokopasmowej. Czas poświęcony na usunięcie awarii również gra niebagatelną rolę w umowach pomiędzy stronami. Ze względu na cechy kabla światłowodowego podczas jego instalowania, należy zwrócić szczególną uwagę na sposób jego transportu, układania, przygotowana do zaciągania, promieni gięcia, oraz sposobu zabezpieczenia przed niepożądanym uciskiem, zakleszczeniem, naciskiem. Tam gdzie ze względów sytuacyjnych, wymagana jest zmiana kierunku kabla, wówczas przy instalacjach doziemnych z reguły ustawia się tzw. studnię kierunkową, w której dodatkowo pozostawia się zapas w zwoju o dopuszczalnym przez producenta promieniu. RYSUNEK NR. 51. PRZYKŁADOWA TOPOLOGIA SIECI PIERŚCIEŃ-DRZEWO
Źródło: Opracowanie własne
Z uwagi na poziom przenoszonego ruchu przez kable światłowodowe oraz kontraktowe warunki zapewnienia ciągłości usług, aspekty związane zabezpieczeniem połączeń światłowodowych przed przypadkowym uszkodzeniem odgrywają niebagatelną rolę w całym systemie szeroko rozumianego bezpieczeństwa sieci. Do podstawowych elementów biernego systemu zabezpieczeń, należą kanalizacja teletechniczna pierwotna i wtórna z odpowiednimi oznaczeniami (wykonanymi w fazie produkcji) etykiety, oznaczenia kierunkowe, oznaczenia kabla – wykonane w fazie produkcji, taśmy ostrzegawcze z przewodami umożliwiającymi dokładną lokalizację przebiegu kabli światłowodowych w rozwiązaniach doziemnych. W polskich realiach informacja o braku elementów metalowych, a w szczególności miedzianych może stanowić dodatkowe zabezpieczenie przed ewentualną kradzieżą. Rysunek nr. 51 przedstawia schematycznie realizowaną topologię sieci. Wyróżniono na nim podstawowe elementy: sieć szkieletową – agregującą ruch i umożliwiającą dostęp do punktów styku, co wiąże się z dostępem do sieci krajowej i dalej do międzynarodowej/globalnej, oraz schematycznie drzewo wraz z gałęziami sieci dystrybucyjnej. Dla potrzeb tego opracowania pokazano węzły, punkty dystrybucyjne i złącza. Zarówno sieć szkieletową jak i dystrybucyjną przedstawia się w układzie uproszczonym, rozwiniętym, logicznym, bądź geodezyjnym w zależności od potrzeb i adresata przekazu. Dla reprezentantów warstwy Strona 142 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA aktywnej znaczenie ma przede wszystkim układ logiczny sieci oraz informacje o możliwościach fizycznych połączeń (relacja i parametry techniczne toru optycznego – charakterystyka toru, tłumienność, liczba złączy). Dla grup utrzymaniowych to przed wszystkim możliwość lokalizacji sieci w terenie (mapy geodezyjne, domiary, ewentualnie informacje z GPS) oraz aktualny dokładny opis kabla, wraz z jego szczegółową rozpisaną na włókna metryką – numer kabla, relacja, rozwinięcie kolorów, przypisanie włókien do poszczególnych torów, charakterystyka włókna, liczba spawów, odległości złączy od przełącznicy optycznej – odległość optyczna, odległość „kablowa”. Jeszcze innych informacji będzie oczekiwał dział sprzedaży – a mianowicie informacji o dostępnych otworach kanalizacji wtórnej, wolnych ciemnych włóknach, wolnych kolorach, transmisji - (lambda długość fali w transmisji DWDM), etc.. Typowe rozwinięcie pod względem rodzajów złącz dla sieci światłowodowej pokazano na . Wyróżniono złącza przelotowe i rozgałęźne. Przy wyborze dostawcy osłon (muf) należy zwrócić szczególną uwagę na koszt związany z ich eksploatacją: otwarcie złącza, możliwości jego rozbudowy poprzez dołożenie kolejnych kabli światłowodowych, dołożenia tacek, na których zostaną wyłożone złącza pochodzące z nowego kabla, łatwości rekonfiguracji istniejących złącz w pozostałych kasetach. Jak również czasu potrzebnego do otwarcia i zamknięcia złącza. Wszystkie te elementy będą wpływały na całkowity koszt posiadania - TCO 26. RYSUNEK NR. 52. RODZAJE ZŁĄCZY W GAŁĘZI SIECI
Źródło: Opracowanie własne
Na polskim rynku jest wielu producentów, którzy specjalizują się w elementach wspomagających należyte wykonanie instalacji kabla światłowodowego i właściwego zgodnego z wymaganiami oznakowania. Tak jak już wcześniej wspomniano technologia montażu traktów światłowodowych w Polsce jest już bardzo dobrze znana, a kultura i świadomość techniczna ekip instalacyjnych zapewnia wymaganą, jakość i kompletność montażu. Świadczyć mogą o tym dobrze udokumentowane wymagania w ramach Polskich Norm, czy norm zakładowych27. Prowadzona metryka toru światłowodowego z reguły zawiera informacje o ekipach TCO – z ang. Total Cost of Ownership Zestawienie ważniejszych norm i wymagań można znaleźć w Poradniku dla samorządowców Budowa sieci szerokopasmowych – projekt techniczny, budowa i eksploatacja sieci – E.W. Gaca, K.J. Heller, P.M.Marchelek, wydanego przez Fundację Wspomagania Wsi, Warszawa 2009 ISBN:978-83-60600-62-7 26 27
Strona 143 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA montażowych wraz z imieniem i nazwiskiem osoby obsługującej złącze światłowodowe. Praktyka ta dodatkowo wpływa, na jakość i staranność wykonania spawów oraz właściwego zamknięcia i umieszczenia złącza w studni czy zawieszenia na słupie. Sieć szkieletowa w układzie pierścieniowym powinna opierać się o węzły ulokowane w specjalnie przygotowanych do tego celu pomieszczeniach, natomiast węzły sieci dystrybucyjnej mogą być lokowane w budynkach lub szafach zewnętrznych.
VIII.2.3. BUDOWA TRAKTÓW OPTYCZNYCH Budowę sieci szkieletowej i dystrybucyjnej można oprzeć o trzy podstawowe rozwiązania technologiczne z wykorzystaniem techniki światłowodowej: •
budowa kabli doziemnych z wykorzystaniem kanalizacji kablowej lub nie,
•
budowa z zastosowaniem mikro-kabli,
•
budowa linii napowietrznych.
VIII.2.3.a. Budowa traktów optycznych z wykorzystaniem kabli doziemnych Budowa kabli doziemnych – jest to rozwiązanie tradycyjne, od wielu lat stosowane w telekomunikacji, znane wykonawcom robót. Oznacza to, że proces inwestycyjny jest czytelny dla każdej ze stron i dobrze opisany w normach i zaleceniach. Kable doziemne układa się z reguły wzdłuż dróg krajowych wojewódzkich i powiatowych. W celu realizacji inwestycji należy przygotować projekt oraz zdobyć wszelkie niezbędne pozwolenia i uzgodnienia. Uzyskanie prawa drogi, oraz uzgodnienia z właścicielami gruntów stanowią element ryzyka związany z czasem realizacji inwestycji, jak również z dodatkowymi opłatami wykupu prawa drogi, rekompensatami za zniszczone uprawy rolne podczas realizacji inwestycji. Stąd też w relacjach, które rokują rozwój, należy rozważyć ułożenie większej liczby rur HDPE Ø32-40mm, bowiem koszt materiału w stosunku do całego wysiłku inwestycyjnego jest niewspółmierny. Na Rysunek nr. 53 pokazano jeden z wielu rodzajów kabla światłowodowego doziemnego, w tym przypadku jest to kabel w pełni dielektryczny. RYSUNEK NR. 53. PRZYKŁAD KABLA DOZIEMNEGO
Źródło: Telefonika Kable S.A.
Kable doziemne charakteryzują się konstrukcją o zwiększonej odporności na ścieranie, są odporne na działanie naprężeń wzdłużnych i poprzecznych, powłoka kabla jest odporna na ścieranie oraz na oddziaływanie promieniowania UV. Zabezpieczone są przed wnikaniem wilgoci oraz wzdłużnej penetracji wody poprzez wypełnienie tub żelem hydrofobowym. Na zewnętrznej powłoce kabla naniesiony jest nadruk z typem kabla oraz znaczniki metryczne ułatwiające pracę z kablem. Dodatkowe inne informacje, które mają zostać nadrukowane należy wyspecyfikować w zamówieniu – mogą to być informacje np. wskazujące na właściciela kabla w sposób jawny lub zakodowany. Taki dodatkowy nadruk ułatwia szybką lokalizację i identyfikację właściwego kabla, szczególnie w miejscach gdzie w jednej zbiorczej kanalizacji przebiegają kable różnych relacji i należą do różnych operatorów. Strona 144 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Konstrukcja kabla doziemnego: a.
centralny element wytrzymałościowy,
b.
tuba,
c.
włókno optyczne,
d.
wkładka polietylenowa,
e.
ośrodek kabla,
f.
uszczelnienie ośrodka,
g.
wzmocnienie z włókien aramidowych,
h.
nitki do rozrywania powłoki,
i.
powłoka polietylenowa.
RYSUNEK NR. 54. PRZEKRÓJ POPRZECZNY KABLA DOZIEMNEGO
Źródło: Telefonika Kable S.A.
VIII.2.3.b. Budowa traktów optycznych z zastosowaniem mikrokabli Mikrokable drogowe Ze względu na dynamiczny rozwój telekomunikacji i presję czasu w procesach inwestycyjnych opracowano metody pozwalające na układanie kabli światłowodowych w warstwie asfaltu dróg. Metoda ta polega na nacięciu jezdni i ułożeniu specjalizowanego kabla światłowodowego w tym nacięciu. Tak ułożony kabel uszczelnia się zgodnie z przygotowaną technologią, która stanowi część całego rozwiązania. Technologiczna głębokość nacięcia uzależniona jest od grubości powłoki masy bitumicznej i waha się od 6-15 cm. Jednak nacina się nie więcej niż 2/3 całej grubości powłoki tak, aby nie naruszać struktury nawierzchni drogi. Systemy mikrokabli drogowych instalowane są w tempie ok. 1 km dziennie. RYSUNEK NR. 55. PRZYKŁADOWY KABEL DO INSTALACJI W NAWIERZCHNI DRÓG
Źródło: Corning Cable Systems Ltd.
Mikrokable doziemne oraz instalowane w kanalizacji wtórnej Do przygotowanej z rur PVC mikrokanalizacji wdmuchiwane są włókna światłowodowe o specjalnej konstrukcji. Metoda mikrokanalizacji pozwala znacznie obniżyć zaangażowanie podczas układania traktów optycznych. Nadal jednak pozostaje część związana z ułożeniem samej mikrokanalizacji, prawa drogi, udostępnienia przez stronę trzecią dostępu do kanalizacji teletechnicznej, lub budowy własnej. Dalej jednak, w zależności od potrzeb można w sposób elastyczny zdecydować o liczbie włókien, które w danym momencie mają zostać zainstalowane. Takie podejście rzutuje na obniżenie kosztów początkowych inwestycji. Instalacja traktów optycznych może być dostosowana do wymagań oraz potrzeb obecnych jak i przyszłych użytkownika końcowego – rozwiązanie to wykorzystywane jest głównie w aplikacjach FTTx. Ponadto: •
znacznie zmniejsza się liczba spawów, co skraca czas instalacji oraz zmniejsza jej koszty; Strona 145 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
upraszcza proces projektowania sieci;
•
zwiększa efektywność instalacji oraz możliwość rozbudowy sieci w przyszłości.
Mikrokanalizacja, w którą wdmuchiwane są światłowody, obejmuje rozwiązania wewnątrzbudynkowe oraz zewnętrzne. Mikrokable kanalizacyjne Dla obszarów zabudowanych, tam gdzie istnieje instalacja kanalizacji burzowej, opracowano specjalną konstrukcję kabla, który może zostać wprowadzony do kanalizacji, a następnie naciągnięty pomiędzy studzienkami kanalizacji. Zapas kabla, który pozostał po naciągnięciu, układa się w zwoje i powiesza we włazach wejściowych. Schematyczne rozwiązanie z zastosowaniem mikrokabli kanalizacyjnych przedstawiono na Rysunek nr. 56. RYSUNEK NR. 56. UPROSZCZONY SCHEMAT INSTALACJI KABLA W KANALIZACJI BURZOWEJ
Źródło: Corning Cable Systems Ltd.
Cechy charakterystyczne okablowania: •
prosta i szybka instalacja brak konieczności ingerowania w strukturę kanału,
•
relatywnie niski koszt instalacji.
VIII.2.3.c. Budowa traktów optycznych oparta o kable napowietrzne W zależności od zastosowania kable napowietrzne można podzielić na samonośne i owijane, dielektryczne i z elementami metalowymi. Do podstawowych typów należą: •
GWWop – Ground Wire Wraped optical – optyczny kabel owijany,
•
ADSS – All Dielectric Self supporting – dielektryczny kabel samonośny,
•
OPGW – Optical Ground Wire – kabel w lince odgromowej,
•
OPPC – Optical phase Conductor – kabel w lince fazowej,
•
ADL – All Dielectic Lashed – dielekryczny kabel podwieszany,
•
Samonośny kabel ósemkowy.
Strona 146 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Kable GWWop – charakteryzują się niewielkim rozmiarem, elastycznością i brakiem szczególnych wymagań odnośnie wytrzymałości. Kabel jest całkowicie dielektryczny. Wytrzymałość zapewniona jest przez przewód, wokół którego kabel światłowodowy jest owijany. Kable GWWop stosuje się przede wszystkim przy przewodach odgromowych linii wysokiego napięcia. Instalowanie kabli owijanych wymaga specjalistycznych urządzeń owijających. Kable typu ADSS - przeznaczone do podwieszania na podporach linii energetycznych oraz trakcji kolejowej i tramwajowej oraz podczepiania lub owijania na linkach odgromowych lub fazowych linii energetycznej. Są one w pełni dielektryczne, odporne na zakłócenia elektromagnetyczne oraz zabezpieczone przed wnikaniem wilgoci i wzdłużną penetracją wody. Dzięki zastosowaniu centralnego dielektrycznego elementu wytrzymałościowego i wzmacniającego z włókien aramidowych są także odporne na działanie naprężeń wzdłużnych oraz poprzecznych. Konstrukcja kabla:
a.
centralny element wytrzymałościowy, dielektryczny pręt FRP,
b.
luźna tuba z żelem hydrofobowym,
c.
włókno optyczne,
d.
wkładka polietylenowa,
e.
ośrodek kabla,
f.
suche uszczelnienie ośrodka,
g.
nitki do rozrywania powłoki,
h.
powłoka wewnętrzna,
i.
włókna aramidowe,
j.
powłoka zewnętrzna.
RYSUNEK NR. NAPOWIETRZNEGO
57.
PRZEKRÓJ
KABLA
Źródło: Telefonika Kable S.A.
Kable OPGW – tor światłowodowy zrealizowany jest we wnętrzu linki odgromowej. Podczas instalacji dotychczasowa linka odgromowa linii wysokiego napięcia zastępowana jest nową linka odgromową wewnatrz której znajduje się kabel światłowodowy. Rozwiązanie to stosuje się głównie w liniach 110kV i wyżej, należy jednak pamiętać że jest to rozwiązanie stosunkowo drogie, jednak w sytuacji wymiany linki odgromowej, której eksploatacje przewiduje się na ok. 20 lat, inwstycja zaczyna być interesująca pod względem ekonomicznym, bowiem dodatkowy koszt związany z torem światłowodowym w lince odgromowej w stosunku do kosztu całego przedsięwzięcia jest znikomy. Kable OPPC – w tej technologi wykonywane są przewody fazowe linni energetycznych. Przewód fazowy zitegrowany jest z rdzeniem z włókien światłowodowych. Rozwiązanie to stosuje się wszędzie tam gdzie np. wykorzystano już linkę odgromową, lub ze względów technicznych nie jest możliwe zastosowanie technologii ADSS, lub też dana relacja jest bardzo atrakcyjna dla operatorów telekomunikacyjnych poszukujących ciemnych włókien. Rozwiązanie to znajduje zastosowanie przede wszystkim w liniach powyżej 110kV. Kable ADL – dielektryczne kable podczepiane charakteryzują się niewielkim rozmiarem oraz relatywnie małym ciężarem. Ze względu na charakter instalacji są to kable do dużej wytrzynałości na naprężenia mechaniczne. Strona 147 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Kable ADL podwiesza się na podporach lini energetycznych lub telekomunikacyjnych, na liniach trakcji kolejowych, tramwajowych lub trolejbusowych. Kabel napowietrzny samonośny – ósemkowy. Podobnie jak kabel ADL – kabel ósemkowy może być podwieszony na słupach linii telefonicznych, a w wykonaniu, w którym centralnym elementem wytrzymałościowym jest dielektryk również na słupach trakcji kolejowych, tramwajowych, trolejbusowych i liniach energetycznych średnich i niskich napięć (SN, NN). Projektowanie traktów optycznych z wykorzystaniem kabli napowietrznych jest bardzo elastyczne ze względu na ich różnorodność i możliwości aplikacyjne. Przystępując do projektowania można zastosować analizę wariantową dobierając drogę przejścia w danej relacji w zależności od prawa drogi jaką będzie dysponował inwestor oraz związanych kosztów z danym rozwiązaniem. Konstrukcja kabla: RYSUNEK NR. 58. PRZEKRÓJ KABLA SAMONOŚNEGO
a.
centralny element wytrzymałościowy, dielektryczny pręt FRP,
b.
tuba,
c.
włókno optyczne,
d.
wkładka polietylenowa,
e.
ośrodek kabla,
f.
suche uszczelnienie ośrodka,
g.
nitki do rozrywania powłoki,
h.
powłoka,
i.
element nośny, Źródło: Telefonika Kable S.A.
VIII.2.3.d. Analiza poszczególnych rozwiązań W Tabela nr. 63 w oparciu o charakterystyczne cechy poszczególnych typów rozwiązań budowy traktów optycznych podano ich zalety i wady. Należy jednak pamiętać, że w procesie projektowania będą brane różne czynniki a analiza formalno-kosztowa z reguły będzie miała decydujący wpływ na podjętą decyzję, co do wyboru sposobu realizacji poszczególnych torów optycznych. TABELA NR. 63. I WADY POSZCZEGÓLNYCH ROZWIĄZAŃ BUDOWY TRAKTÓW OPTYCZNYCH Rodzaj kabla
Zalety
Wady
Strona 148 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Duża pojemność kabla. Proces budowy jest znany bardzo dobrze projektantom i wykonawcom. Dodatkowo, jeśli właścicielem prawa drogi jest JST wówczas znacznie ograniczone jest ryzyko związane z czasem trwania inwestycji i nieprzewidzianymi dodatkowymi kosztami. Ułożone kable wraz z zapasowymi rurami HDPE umożliwiają w przyszłości szybki rozwój i elastyczne dostosowanie sieci do potrzeb.
Kable doziemne ze swojej natury narażone są na nieświadome uszkodzenie związane z pracami budowlano-instalacyjnymi. Ułożenie kabli doziemnych wzdłuż dróg przy wytężonych pracach modernizacyjnych wpływa na zwiększone zagrożenie ich uszkodzenia. Podczas projektowania a w szczególności podczas procesu uzgodnień mogą wystąpić opóźnienia przy pozyskiwaniu zgody właścicieli oraz dodatkowe koszty związane z uzyskaniem prawa drogi..
Budowa odcinka wymaga uzgodnień jedynie z jednostkami będącymi właścicielami infrastruktury, którzy wyrażą zgodę na zainstalowanie kabla
Przebieg trasy kabla jest uzależniony od przebiegu linii energetycznej, telefonicznej, trakcji tramwajowej lub trolejbusowej. W przypadku linii energetycznej. zakończenia kabla zazwyczaj realizowane jest w GPZtach. Dodatkowo każdy z wymienionych dysponentów realizuje lub planuje wzbogacenie swojej infrastruktury o trakty światłowodowe, co może rzutować na chęć podjęcia współpracy. Tak jak w przypadku kabli doziemnych, również instalacje napowietrzne są narażone na uszkodzenia, w tym wypadku może to być wiatr, szadź, oblodzenie, spadające gałęzie, nieświadoma kradzież (brak miedzi).
Mikrokable drogowe
Podstawowe zalety to możliwość elastycznego prowadzenia instalacji. Szybka instalacja, w porównaniu z innymi rozwiązaniami mała ilość prac budowlanych.
W przypadku wielu dróg w kraju, na których rozpoczyna się remonty uzyskanie zgody na tego typu prace może być niemożliwe. Technologia, w której budowane są drogi to niejednokrotnie technologia niskonakładowa – droga wymaga ponownego remontu w ciągu następnych paru lat, inwestycję kablową planuje się na 20-30 lat. Stosunkowo mała liczba wykonanych w kraju instalacji rzutuje na poziom akceptacji tego typu instalacji wśród polskich drogowców.
Mikrokable wdmuchiwane
Możliwość elastycznego prowadzenia instalacji. Szybka instalacja, mała ilość prac budowlanych. Niewielkie zniszczenia w otoczeniu
Warunkiem jest zainstalowanie mikrokanalizacji w istniejących otworach kanalizacji teletechnicznej, lub też wybudowanie jej od podstaw. Maksymalna odległość, na jaką wdmuchiwane są światłowody w tej technologii to ok. 2 km.. Stosowane przede wszystkim w terenach zurbanizowanych.
Brak ingerencji w infrastrukturę. Łatwy dostęp do obiektów w procesie inwestycyjnym i eksploatacyjnym. Nie uciążliwa instalacja.
Stan kanalizacji deszczowo-burzowej, która niejednokrotnie nie jest instalacją nową może z uwagi na planowane remonty i rozbudowy uniemożliwiać prowadzenie prac kablowych. W przypadku planowych, czy awaryjnych remontów kabel kanalizacyjny narażony jest na uszkodzenia. Kolumny remontowe w Polsce nie są jeszcze szeroko zapoznane z wymaganiami, jakie stawiają kable światłowodowe. Brak świadomości może być przyczyną wielu awarii.
Kable doziemne
Kable napowietrzne: GWWop, ADSS, OPGW, OPPC, ADL,"8",
Mikrokable kanalizacyjne
Źródło: Opracowanie własne
Strona 149 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Dwa pierwsze rozwiązania są w Polsce stosowane z powodzeniem od wielu lat. Technika mikrokabli jest stosunkowo młoda i została przygotowana głównie z myślą o sieciach dostępowych w aplikacjach typu FTTx. Biorąc pod uwagę pole zastosowań oraz możliwość budowy w oparciu o takie rozwiązanie sieci NGA, technika mikrokabli będzie doskonałym uzupełnieniem sieci szkieletowej i dystrybucyjnej. W zestawieniach poniżej podano orientacyjny koszt włókna światłowodowego w odniesieniu do liczby włókien w kablu doziemnym oraz cenę kabla doziemnego w zależności od liczby włókien. Z rysunku poniżej wynika, że w okolicach 44-50 włókien uzyskuje się najniższą cenę włókna w kablu, dalszy wzrost liczby włókien nie powoduje spadku jego kosztów. RYSUNEK NR. 59. CENA WŁÓKNA ŚWIATŁOWODOWEGO W KABLU OTK
Źródło: TF Kable - cennik wydanie XI ważny od 16.11.2009
Stąd, też podczas analizy oraz wyznaczenie liczby włókien w zależności od warstwy sieci (szkieletowa, dystrybucyjna) oraz od poziomu komercyjnej atrakcyjności danej relacji należy mieć na uwadze powyższe powiązanie pomiędzy kosztem inwestycji, ceną kanalizacji, kabla i włókna światłowodowego. Przeprowadzenie końcowej analizy wrażliwości modelu kosztowego inwestycji pod względem liczby wolnych otworów kanalizacji – pod wynajem, wolnych włókien (ciemne włókna), niewątpliwie ułatwi trudny proces decyzyjny.
Strona 150 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
RYSUNEK NR. 60. PRZYKŁADOWA CENA KABLA ŚWIATŁOWODOWEGO W ZALEŻNOŚCI OD LICZBY WŁÓKIEN
Źródło: TF Kable - cennik wydanie XI ważny od 16.11.2009
Należy wziąć pod uwagę fakt, że podane na wykresach ceny włókna, czy kabla światłowodowego są cenami katalogowymi. Przy zamówieniach związanych z budową sieci szkieletowej i dystrybucyjnej każdy z producentów stosuje znaczne rabaty związane z warunkami handlowymi, a w szczególności z łączną długością zamówionego kabla. Upusty te nie rzadko sięgają poziomu 70-75% ceny katalogowej.
VIII.2.4. OSPRZĘT KABLOWY I ELEMENTY INFRASTRUKTURY KABLOWEJ Dokonując wyboru osprzętu kablowego należy mieć na uwadze jego dostępność w kraju, łatwość obsługi, koszt poszczególnych elementów, które podlegają wymianie podczas eksploatacji. Przy wyborze osprzętu sugeruje się podejście oceny kosztu w ujęciu całkowitego kosztu posiadania. RYSUNEK NR. 61. OSŁONA ZŁĄCZA
a.
pokrywa,
b.
tacka z wyłożonymi włóknami
c.
spawy włókien w tulejach osłonowych
d.
tuby
e.
wolny port kablowy
f.
port kablowy
Źródło: Tyco Electronics
Elementami związanymi z osłoną złącza są: •
uchwyty złącz,
•
stelaże i kasety służące do magazynowania, organizacji i ochrony zapasów kablowych, Strona 151 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
etykiety, tabliczki i oznaczenia informacyjno – ostrzegawcze.
Elementami związanymi z budową kanalizacji teletechnicznej są: •
rury kanalizacji pierwotnej,
•
rury kanalizacji wtórnej,
•
rury osłonowe,
•
mikrokanały,
•
taśmy ostrzegawcze z nadrukiem „uwaga kabel światłowodowy” oraz elementami umożliwiającymi detekcję,
•
systemy uszczelnień kanalizacji,
•
studnie kablowe,
•
słupki oznaczeniowe.
Obecnie realizowane sieci kablowe budowane są w oparciu o kanalizację 4-otworową z rur HDPE o średnicy ø40. Wynika to z faktu, że największy czynnik kosztowy budowy odcinka kablowego stanowią roboty ziemne, a nie koszt samej rury. Wolne kanały mogą być wykorzystane przy rozbudowie lub przeznaczone pod dzierżawę Studnie kablowe powinny być instalowane w miejscach, w których następuje rozdział relacji lub zdecydowana zmiana kierunku kabla światłowodowego. W instalacjach wewnątrz-budynkowych elementami zwiększającymi bierne bezpieczeństwo sieci są: •
drabinki, kanały, osłony służące do układania i organizacji kabli,
•
uszczelnienia między-kondygnacyjne.
Planując realizację inwestycji, należy zrównoważyć poziom ochrony biernej sieci z możliwością wystąpienia zagrożeń i tak dobrać dostępne środki, aby zminimalizować potencjalne uszkodzenie sieci.
VIII.2.5. DOKUMENTACJA, INWENTARYZACJA I PASZPORTYZACJA Realizacja sieci musi być dokumentowana na każdym etapie jej budowy, poczynając od koncepcji i założeń projektowych, dalej właściwego projektu pozwalającego na uzyskanie pozwolenia na budowę, projektu wykonawczego po dokumentację powykonawczą i inwentaryzacyjną. Do realizacji zadań projektowych i dokumentacyjnych można podchodzić na wiele sposobów. Warto jednak skorzystać z już opracowanych standardów i wytycznych. Zostały one opracowane na poziomie Norm Zakładowych i obejmują wszystkie potrzebne aspekty budowy warstwy pasywnej. W realizacji sieci szkieletowej i dystrybucyjnej istotnym elementem jest system dokumentowania i archiwizowania zrealizowanych relacji. Potrzeba dostępu do dokumentacji nie kończy się, bowiem wraz z zakończeniem procesu inwestycyjnego, właściwa numeracja (przykładową numerację pokazano na ), archiwizacja takich informacji jak fabryczne metryki kabla wraz z charakterystykami tłumienności, protokoły odbiorów wraz z pomiarami tłumienności poszczególnych odcinków i złącz, budżetowana i aktualna tłumienność torów optycznych.
Strona 152 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 62. PRZYKŁADOWA NUMERACJA DRZEWA SIECI DYSTRYBUCYJNEJ
Źródło: Opracowanie własne
Dokumentacja zebrana w okresie inwestycyjnym będzie stanowiła punkt wyjścia do dalszych prac eksploatacyjno-utrzymaniowych objętych systemem paszportyzacji istniejących zasobów. Dołożenie należytej staranności w utrzymaniu całego systemu archiwalno - dokumentacyjnego będzie rzutowało na koszt wywiązywania się z umów z klientami (warunki zapewnienia ciągłości dostawy usługi, udzielenia odpowiedzi na zapytania klientów związane z dostępnością zasobów sieci pasywnej). System paszportyzacji związany z warstwą pasywną wchodzi w skład całego systemu zarządzania zasobami firmy (ang. Inventory Management System). Biorąc pod uwagę te wymagania już na etapie wstępnych założeń do projektu należy podjąć decyzję, co do przyjęcia systematycznego, sparametryzowanego systemu oznaczeń. Synchronizacja podejścia w warstwie pasywnej i aktywnej znacznie ułatwi komunikację pomiędzy jednostkami. Faza eksploatacyjna charakteryzuje się znaczną dynamiką związaną z obsługą klienta, ale jest też obciążona wypadkami losowymi takimi jak uszkodzenia poszczególnych relacji. Jednoznaczne i przejrzyste oznaczenie poszczególnych relacji, będzie miało bezpośredni wpływ na czas weryfikacji dostępności interesujących klienta relacji, czy to na poziomie otworu w kanalizacji teletechnicznej, włókna w kablu, czy też „koloru”. Służby utrzymaniowe w celu lokalizacji i usunięcia uszkodzenia otrzymają jasną i precyzyjną informację, co do celu działania tym samym będą mogły wywiązać się z reżimów wyznaczonych przez SLA. Przystępując do realizacji tak szerokiego przedsięwzięcia, jakim jest Regionalna Sieć Szerokopasmowa, należy rozważyć sposób, w jaki będą realizowane zadania związane z wymaganą paszportyzacją sieci i późniejszym zarządzaniem jej zasobami. Na rynku jest w chwili obecnej wiele rozwiązań z tego zakresu zaczynających się od zakupu własnej platformy paszportyzacji po usługi wyniesione do podmiotów specjalizujących się w tym zakresie. Strona 153 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 63. ODLEGŁOŚCI I PUNKTY GRANICZNE
Źródło: Opracowanie własne
Bardzo istotne jest zdefiniowanie odległości dla poszczególnych typów prac oraz późniejszych rozliczeń podczas budowy sieci pasywnej. Na pokazano schematycznie najważniejsze punkty w relacji z odległościami. Dla danego toru optycznego największą odległość będzie miała droga optyczna pomierzona przy pomocy reflektometru optycznego – OTDR z uwagi na technologiczne zapasy kabla, oraz nieuniknione falowanie włókna światłowodowego w jego wnętrzu. Następną pomierzoną odległością będzie długość kabla, pomiar będzie wynikał z odczytu znaczników metrycznych naniesionych przez producenta w ostatniej fazie produkcji kabla. W procesie inwentaryzacji pomierzona będzie również długość kanalizacji teletechnicznej oraz długości prac ziemnych lub napowietrznych. Nie powinien dziwić fakt, że porównanie tych wszystkich odległości da różny wynik. Różnica będzie wynikała w przypadku kabli doziemnych z falowania włókna w światłowodzie, kabla w kanalizacji teletechnicznej i kanalizacji teletechnicznej w wykopie. W przypadku linii napowietrznych z falowania włókna światłowodowego w kablu28 , oraz ugięcia podwieszonego kabla zgodnie z długością krzywej łańcuchowej. Biorąc pod uwagę wymienione powyżej aspekty na szczególną uwagę zasługują normy budowy sieci szerokopasmowej miasta Wrocławia. Zawierają one pełen zestaw wymaganych parametrów, które są nieodzowne w prawidłowym zaprojektowaniu i wykonaniu i przygotowaniu sieci do eksploatacji.
W opracowaniu „Planning broadband Network infrastructure – a reference model” Ole Brun Madsen I Tahir M. Ruiz przyjęli długość kabla światłowodowego jako odległość między dwoma węzłami wymnożoną przez pierwiastek kwadratowy z dwóch. 28
Strona 154 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
VIII.2.6. DOBÓR LICZBY WŁÓKIEN W KABLU ŚWIATŁOWODOWYM W zależności od warstwy sieci pasywnej liczba włókien w kablu będzie się zmieniała. Zmiana będzie uzależniona od potrzeb transmisyjnych, atrakcyjności relacji pod względem przyszłej rozbudowy i potencjalnego zainteresowania klientów dzierżawą ciemnych włókien. W kablu należy wziąć pod uwagę również rezerwę na potrzeby własne.
VIII.2.6.a. Warstwa szkieletowa Uwzględniając cenę za włókno oraz możliwości zwielokrotnienia przy pomocy dostępnego na rynku sprzętu, rekomenduje się zastosowanie w szkielecie, kabla o pojemności 48 włókien przyjmując tę pojemność, jako pojemność wyjściową. Uzasadnienie dla kabla 48-włóknowego w szkielecie: cena za włókno jest optymalna w stosunku do wielkości kabla; krotność osprzętu światłowodowego 12/24/48 – ułatwione rozszycie kabla w węźle szkieletowym; zapas może być wykorzystany dla zabezpieczenia potrzeb szkieletu w przyszłości; wydzierżawienie ciemnych włókien na zasadzie IRU daje możliwość szybkiego zwrotu nakładów poniesionych na budowę szkieletu sieci.
VIII.2.6.b. Warstwa dystrybucyjna Do punktu dystrybucyjnego należy doprowadzić kabel o pojemności minimum 12 włókien. Planowane wykorzystanie włókien w kablu światłowodowym w punkcie dystrybucyjnym: 8 włókien na potrzeby dzierżawy „ciemnego włókna”, 2 włókna na potrzeby transmisyjne – własne, 2 włókna rezerwowe.
VIII.2.7. PODSUMOWANIE Rekomenduje się zbudowanie część pasywnej Regionalnej Sieci Szerokopasmowej IDM w oparciu o infrastrukturę światłowodową prowadzoną kablami doziemnymi, a tam gdzie to konieczne (np. obszary Natura 2000) z wykorzystaniem kabli napowietrznych podwieszanych. Szkielet sieci - węzły szkieletu w stanie wyjściowym zostaną połączone kablami światłowodowymi o 48-iu włóknach, zaciągnięte do kanalizacji teletechnicznej zbudowanej z mikrokanalizacji, o liczbie mikrotub nie mniejszej niż 4 lub 4 rur HDPE o średnicy ø40. W celu szybszej realizacji inwestycji rekomenduje się wydzierżawienie na zasadach IRU odcinków kanalizacji teletechnicznej (na wejściu do Warszawy wydzierżawienie istniejących włókien światłowodowych) w relacjach, gdzie trasa szkieletu sieci będzie pokrywała się z istniejącą kanalizacją lub siecią innych operatorów. Sieć warstwy dystrybucyjnej - łącząca węzły sieci szkieletowej z punktami dystrybucyjnymi, zostanie zrealizowana z wykorzystaniem kabla światłowodowego prowadzonego mikrokanalizacji o liczbie mikrotub nie mniejszej niż 4 lub w 2-otworowej kanalizacji z rur HDPE o średnicy ø40, lub kabla napowietrznego prowadzonego w oparciu o istniejącą podbudowę. Przekrój stosowanego kabla światłowodowego w relacji węzeł szkieletowy - punkty dystrybucyjne będzie wynosił 48-m włókien. Rozdział kabla na kable o mniejszych przekrojach będzie zrealizowany z wykorzystaniem osłon złączy światłowodowych instalowanych w studniach kablowych. Do każdego punktu dystrybucyjnego zostanie doprowadzony kabel światłowodowy o przekroju nie Strona 155 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA mniejszym niż 12-cie włókien. W celu szybszej realizacji inwestycji rekomenduje się wydzierżawienie na zasadach IRU odcinków kanalizacji teletechnicznej w relacjach, gdzie trasa szkieletu sieci będzie pokrywała się z istniejącą kanalizacją lub siecią innych operatorów. Odcinki współbieżne sieci szkieletowej i dystrybucyjnej – odcinki, dla których pokrywa się trasa przebiegu sieci szkieletowej i dystrybucyjnej. Na tych odcinkach planuje się zaciąganie kabla, o 96-ciu włóknach. Pozwoli to na optymalizację związaną z kosztem kabla światłowodowego oraz utrzyma na trasie przebiegu odcinka szkieletowego 4 otwory kanalizacji teletechnicznej pod przyszłą rozbudowę lub wynajem. RYSUNEK NR. 64. WIZUALIZACJA SPOSOBU BUDOWY WARSTWY DYSTRYBUCYJNEJ
BUDOWA SIECI NGA Z DOSTĘPEM DO BUDYNKU W 33 WYBRANYCH MIASTACH Szkielet sieci - węzły szkieletu (połączenia pomiędzy szafami OLT) połączone kablami światłowodowymi o 24-iu włóknach, zaciągnięte do kanalizacji teletechnicznej zbudowanej z mikrokanalizacji o liczbie mikrotub nie mniejszej niż 4 lub z rur HDPE o średnicy ø40. W celu szybszej realizacji inwestycji rekomenduje się wydzierżawienie na zasadach IRU odcinków kanalizacji teletechnicznej w relacjach, gdzie trasa szkieletu sieci będzie pokrywała się z istniejącą kanalizacją lub siecią innych operatorów. Sieć warstwy dystrybucyjnej - łącząca węzły sieci szkieletowej OLT z punktami dystrybucyjnymi ONU, zostanie zrealizowana z wykorzystaniem kabla światłowodowego prowadzonego mikrokanalizacji o liczbie mikrotub nie mniejszej niż 2 lub w kanalizacji z rur HDPE o średnicy ø40, lub kabla napowietrznego prowadzonego w oparciu o istniejącą podbudowę. Do każdego punktu dystrybucyjnego ONU zostanie doprowadzony kabel światłowodowy o liczbie włókien umożliwiających podłączenie co najmniej 3 operatorów ostatniej mili uwzgledniając rezerwę techniczną.
W ramach powstałej sieci powstaną lokalizacje: •
centrum zarzadzania siecią oraz centrum zapasowe,
•
węzły sieci szkieletowej,
•
węzły dystrybucyjne, w tym węzły dystrybucyjne sieci NGA z dostępem do budynków
Centrum Zarządzania siecią. Strona 156 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Centrum zarządzania infrastrukturą siecią IDM zlokalizowane zostanie w budynku użyteczności publicznej Centrum powinno obejmować następujące aspekty: •
centralną bazę autoryzacyjną, zapewniającą jednolite zarządzanie dostępem do urządzeń, hierarchizację uprawnień oraz rejestrację i rozliczanie działań operatorów;
•
mechanizmy zarządzania zdarzeniami, uwzględniające ich automatyczną korelację, analizę przyczyny wystąpienia itp.;
•
mechanizmy aktywacji usług w oparciu o zdefiniowane profile;
•
mechanizmy zarządzania przepływami i inżynierią ruchu;
•
narzędzia diagnostyczne sieci MPLS o
analizy niezgodności konfiguracji;
o
śledzenia zasobów;
o
analizy ścieżek przełączania.
W ramach Centrum Zarządzania Infrastrukturą należy przewidzieć infrastrukturę sprzętową oraz odpowiednie pakiety programowe. W ramach infrastruktury sprzętowej konieczne jest zastosowanie: •
dedykowanych urządzeń dostępowych (przełączniki LAN);
•
urządzeń ochrony styku z siecią IDM (firewall, IPS);
•
platform serwerowych na potrzeby systemów aplikacyjnych;
•
infrastruktury SAN (przełączniki, macierze dyskowe) do obsługi aplikacji..
W skład systemu zarządzania wchodzą: •
sieć systemu zarządzania, która służy do zbierania i przesyłania danych z i do urządzeń sieciowych;
•
centrum zarządzania, w którym zainstalowane będą systemy zarządzania, czyli sprzęt i oprogramowania służące do administrowania urządzeniami sieci i usługami oraz utrzymania urządzeń.
Ponieważ centrum zarządzania jest elementem krytycznym (niesprawność centrum może spowodować upadek całej sieci), stąd dobra praktyka wymaga instalacji dwóch centrów (podstawowego i rezerwowego), ulokowanych w dwóch różnych lokacjach. Oba centra muszą się komunikować w czasie rzeczywistym stale synchronizując swoje dane. W sieci IP MPLS, centrum zarządzania powinno realizować następujące funkcje: obsługiwać ruch WWW, zarządzać elementami sieci, gromadzić kopie zapasowe niezbędnych danych oraz wykonywać wszystkie inne czynności wymagane w normalnych warunkach pracy. W przypadku awarii centrum podstawowego, jego funkcje powinno przejąć centrum rezerwowe. Z punktu widzenia zainstalowanych urządzeń oba centra są w pełni zduplikowane i wyposażone w serwery do zarządzania poszczególnymi elementami sieci, które w określonych odstępach czasu, wymieniają nawzajem informacje dotyczące parametrów ustawień poszczególnych urządzeń sieciowych oraz aktualne dane konfiguracyjne (synchronizują swoje dane). W skład centrum zarządzania siecią IP MPLS powinny wchodzić następujące grupy serwerów: •
serwery zarządzające pracą urządzeń sieciowych oraz usługami MPLS,
•
uniwersalny serwer zarządzający (IP, IPX, SNMP),
•
serwer przetwarzający dane o ruchu w sieci (generowanie statystyk).
Strona 157 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Dane zbierane przez serwery zarządzające muszą być archiwizowane, w czasie rzeczywistym, na urządzeniach pamięci masowych, a proces tworzenia kopii zapasowych powinien być nadzorowany przez specjalizowany serwer kopii zapasowych oraz zainstalowane na tym serwerze oprogramowanie. Wszystkie urządzenia znajdujące się w obydwu centrach zarządzania (podstawowym i rezerwowym) muszą być identyczne z dokładnością do topologii logicznej centrów. Serwery zarządzające powinny być zgromadzone w dedykowanym do tego celu segmencie sieciowym (wewnętrznej sieci lokalnej podmiotu zarządzającego siecią). Jedynie serwery zbierające oraz przetwarzających dane o ruchu w sieci, znajdować się będą poza segmentem sieci, gdyż muszą być podłączone bezpośrednio do urządzeń rdzeniowych. Lista niezbędnych serwerów zainstalowanych w centrach zarządzania (dla zarządzania siecią IP MPLS) obejmuje: •
serwer zarządzający urządzeniami sieciowymi;
•
uniwersalny serwer zarządzający (IP, IPX, SNMP);
•
serwer monitoringu i analizy strumieni ruchowych (NetFlow);
•
serwer zarządzający siecią MPLS;
•
serwer zbierający dane o ruchu
•
serwer przetwarzający dane o ruchu w sieci (dla generowania statystyk);
•
serwer zarządzający zaporami ogniowymi (Firewall);
•
serwer z oprogramowaniem zarządzającym sondami IPS/IDS;
•
serwer uwierzytelniający;
•
serwer zarządzający komponentami bezpieczeństwa sieci;
•
w przypadku, gdy w sieci oferowana będzie usługa telefonii IP (VoIP) to w centrach zainstalowany musi być serwer zapewniający obsługę łączności fonicznej w sieci IP.
Ponieważ centrum zarządzania stanowi bardzo krytyczny element, nie tylko ze względu na fizyczne uszkodzenia, ale również na możliwość ataku zewnętrznego intruza, stąd niezbędne jest zabezpieczenie styku centrum zarządzania – nadzorowana sieć (stanowiąca równocześnie sieć zarządzania). Styki takie muszą być zainstalowane w lokacjach obydwu centrów – podstawowego i rezerwowego. W najbardziej ogólnym przypadku struktura styku centrum zarządzania – sieć rdzeniowa IP MPLS zawierać musi następujące urządzenia: •
urządzenia stanowiące bramę pomiędzy rdzeniem sieci, a serwerami centrów zarządzania, w skład których wchodzi: switch z funkcjonalnością routera, firewall oraz sonda IDS/IPS. Brama stanowi jedyną drogę dla komunikacji sieć rdzeniowa - centrum zarządzania;
•
dodatkowy moduł firewalla, który powinien zapewniać ochronę dostępu do zasobów wewnętrznych centrum;
•
dodatkowa sonda IDS/IPS, która podobnie jak dodatkowy moduł firewalla, chroni zasoby wewnętrzne centrum przed niepowołanym dostępem. Ze względu na duży wolumen wymienianego ruchu zainstalowana sonda powinna zapewniać odpowiednią wydajność;
•
switch warstwy (switch L2), który stanowi moduł pośredniczący pomiędzy punktem bramą a siecią LAN Ethernet centrum zarządzania. Powinien być on wyposażony w odpowiednią liczbę portów ethernetowych 10/100/1000 Base T, wynikających z konfiguracji centrum;
•
dołączenie centrum zarządzania do bramy powinno odbywać się za pośrednictwem switcha z funkcjonalnością ”content switching”. Integralną część tego switcha stanowi moduł rozkładu obciążenia (Content Switching, Load Balancing) realizujący zadania rozdziału obciążenia pomiędzy wybranymi grupami serwerów centrum zarządzania.
Strona 158 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Ponadto sprawne działanie sieci wymaga realizacji co najmniej kilku niezależnych punktów styku z sieciami ogólnokrajowymi czy międzynarodowymi operatorów komercyjnych. W sieci IDM będą realizowane2 punkty styku (Warszawa, Józefów) zestawione z 3 różnymi operatorami. Punkty styku powinny być szczegółowo określone na etapie projektu technicznego. Można jeszcze wtedy przeprowadzić proces negocjacji z operatorami. Węzły będące stykiem z operatorami zapewniającymi dostęp do Internetu powinny zapewniać redundantny, wydajny, skalowalny i bezpieczny dostęp do światowych zasobów sieciowych. Najważniejszymi zadaniami oraz oczekiwaniami wobec takiego węzła są: •
możliwość wymiany informacji routingowej zgodnie z protokołem BGP z dużą ilością sieci zewnętrznych;
•
wirtualizacja zasobów sieci;
•
obsługa protokołu IPv6.
Ze względu na wymagania stawiane urządzeniom w węźle, muszą być to urządzenia klasy operatorskiej. Routery wchodzące w skład węzła muszą dysponować mechanizmami zwiększającymi ich niezawodną pracę: •
zapewniać redundancję na poziomie urządzeń (2 urządzenia);
•
posiadać redundantne matryce przełączające;
•
posiadać wydajny i bezpieczny software.
Węzły sieci szkieletowej Węzły sieci szkieletowej będą posiadać odpowiednia ilość miejsca aby możliwa była dzierżawa innym operatorom na lokalizacje własnych urządzeń aktywnych. Węzły szkieletu sieci najlepiej zlokalizować w pomieszczeniach znajdującym się w istniejącym budynku, lub w przypadku braku możliwości w kontenerze. Wyposażenie węzła szkieletu sieci powinno obejmować: •
System sygnalizacji pożaru
•
System sygnalizacji włamania i napadu z kontrolą dostępu
•
System zasilania bezprzerwowego składający się z UPS’a oraz agregatu prądotwórczego
•
Zespół szaf dystrybucyjnych 19” 42U wym. 660x800mm
•
Przełącznica optyczna
•
Urządzenia aktywne sieci szkieletowej
•
Klimatyzację
W ramach węzłów szkieletowych wyróżnić można 3 rodzaje konfiguracji: •
węzeł szkieletowy podstawowy: Realizowane funkcje: o
agregacja ruchu z sieci dystrybucyjnej za pomocą routera MPLS, z wykorzystaniem łącz 1GbE, 10GbE,
o
realizacja optycznej warstwy transportowej DWDM,
o
przyjmowanie ruchu z routera MPLS z wykorzystaniem portów nx10GbE.
Strona 159 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
RYSUNEK NR. 65. SCHEMAT POŁĄCZEŃ PODSTAWOWEGO WĘZŁA SZKIELETOWEGO
Źródło: Opracowanie własne
•
węzeł szkieletowy z łączem skrośnym: Realizowane funkcje: o
agregacja ruchu z sieci dystrybucyjnej za pomocą routera MPLS, z wykorzystaniem łącz 1GbE, 10GbE,
o
realizacja optycznej warstwy transportowej DWDM,
o
przyjmowanie ruchu z routera MPLS z wykorzystaniem portów nx10GbE,
o
obsługa dodatkowego łącza skrośnego w DWDM, które ma służyć lepszemu rozkładowi ruchu oraz dodatkowemu zabezpieczeniu łączy szkieletowych, węzły te łączą pierścienie sieci IDM.
RYSUNEK NR. 66. SCHEMAT POŁĄCZEŃ WĘZŁA SZKIELETOWEGO Z POŁĄCZENIEM SKROŚNYM
Źródło: Opracowanie własne
•
Węzeł szkieletowy z punktem styku Realizowane funkcje: o
agregacja ruchu z sieci dystrybucyjnej za pomocą routera MPLS, z wykorzystaniem łącz 1GbE,10GbE,
o
realizacja optycznej warstwy transportowej DWDM,
o
przyjmowanie ruchu z routera MPLS z wykorzystaniem portów nx10GbE,
o
peering z punktem wymiany ruchu lub inną siecią wojewódzką. Strona 160 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA o
Dystrybucja sygnału do wszystkich pierścieni sieci.
RYSUNEK NR. 67. SCHEMAT POŁĄCZEŃ WĘZŁA SZKIELETOWEGO Z PUNKTEM STYKU
Punkt wymiany ruchu IXP
Źródło: Opracowanie własne
Węzły sieci dystrybucyjnej Węzły sieci dystrybucyjnej są to węzły wyposażone w infrastrukturę pasywną. W każdym z węzłów należy zainstalować jedną szafę teleinformatyczną (stojącą lub wiszącą) o wysokości szyny montażowej minimum 15U, szerokości 600mm i głębokości minimum 500 mm. Głównym zadaniem szafy jest zapewnienie ochrony dla zamontowanego w niej sprzętu. W lokalizacjach gdzie nie będzie to możliwe można zakończyć kabel w studni SK-6 w mufie z polem komutacyjnym, w przypadku segmentu sieci NGA zakończenia zostaną zrealizowane za pomocą muf światłowodowych budynkowych lub szafek budynkowych zlokalizowanych na zewnątrz budynku lub wewnątrz. Przyszły rozwój sieci Z czasem sieć będzie podlegała rozbudowie z uwagi na rosnące potrzeby transmisyjne. Stąd, też już na etapie projektowania pierwszej propozycji topologii sieci należy przewidzieć jej dalszy rozwój i rozbudowę w kierunku topologii pierścienia i dalej kraty zwiększając tym samym możliwości konfiguracyjne poprzez uelastycznienie sieci jak i bezpieczeństwo związane z ciągłością ruchy w przypadku awarii np. związanej z uszkodzeniem kabla światłowodowego. Ze względów praktyczno-ekonomicznych zakładanym sposobem realizacji połączeń w sieci jest struktura pierścienia w warstwie szkieletowej i drzewa w warstwie dystrybucyjnej. Poszczególne typy konfiguracji zostały opisane w Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.. Dalszy sposób i prowadzenie rozbudowy będzie wynikał z aktualnych potrzeb w poszczególnych obszarach sieci i możliwości inwestycyjnych.
VIII.2.8. REALIZACJA CELÓW PROJEKTU W wyniku zrealizowania Projektu 93,9% ludności województwa znajdzie się w zasięgu podstawowej infrastruktury szerokopasmowej, co oznacza wzrost o blisko 14,9% w porównaniu z obecną wartością (tj. 79,0%). Analogicznie, odsetek osób z dostępem do usług NGA wzrośnie z 59,6% do 67,3%, co oznacza wzrost o 7,7%. Jednocześnie dzięki realizacji w ramach Projektu także sieci NGA z dostępem do budynków aż 3,7% (ok. 202 000) osób będzie miało zapewnione przyłączenie infrastruktury publicznej do budynku. Strona 161 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Infrastruktura IDM będzie mogła być wykorzystywana również przez administrację publiczną, oczywiście zgodnie z przepisami o zamówieniach publicznych. Dzięki temu możliwe stanie się wdrażanie i korzystanie z powszechnie dostępnych e-usług, (w tym między innymi e-administracji, e-edukacji, e-zdrowia). Szerokopasmowy dostęp do Internetu na terenie całego Województwa umożliwi wyrównanie dysproporcji w rozmieszczeniu firm, przyczyni się do wzmocnienia roli położonych peryferyjnie obszarów Województwa. Realizacja Projektu wpłynie na zmniejszenie drenażu wysoko wykwalifikowanych kadr z obszarów o niższym wynagrodzeniu. Szerokopasmowy Internet umożliwi pracę zdalną, telepracę osobom, które dotychczas ze względów finansowych decydowały się opuszczać miejsce zamieszkania. Upowszechnienie szerokopasmowego dostępu do Internetu będzie bodźcem do rozwoju nowoczesnej elektronicznej gospodarki i elektronicznej administracji w regionie, a w konsekwencji sprzyjać będzie rozwojowi dziedzin gospodarki opartej na wiedzy a nie na przetwórstwie bogactw naturalnych Wśród korzyści Projektu IDM należy wymienić: Aktywizację społeczności lokalnych poprzez: •
wzrost publikacji internetowych na temat społeczności lokalnej i regionalnej (Aktywność w tym zakresie przejawiają głównie samorządy terytorialne, tworząc i prowadząc portale urzędowe zawierające szereg informacji o charakterze popularyzatorskim, promocyjnym i informacyjnym na temat gmin, powiatów i województw. Obserwuje się jednak również bardzo dużą aktywność osób prywatnych i organizacji pozarządowych w w/w zakresie),
•
oddolne otwarcie na nowe rynki zbytu i usługi (Korzystanie z Internetu pozwala na obniżenie kosztów wejścia na nowe rynki, które to wejście jest zwykle zbyt kosztowne dla mniejszych firm o nierozwiniętym potencjale inwestycyjnym),
•
włączenie się w globalną sieć powiązań (Sieć internetowa praktycznie nie stawia ograniczeń w stymulowaniu powiązań zarówno gospodarczych, jak i wymiany doświadczeń pomiędzy samorządami, czy też organizacjami pozarządowymi. Osiągane pod tym względem korzyści mogą mieć charakter wymiany gospodarczej),
•
ułatwienie mieszkańcom załatwiania spraw administracyjnych, wszelkich innych formalności oraz zaspokojenie potrzeb informacyjnych, analitycznych i edukacyjnych za pomocą technologii informatycznych (Częściowo korzyści z tym związane można wycenić. Trudno jednak skwantyfikować korzyści wynikające ze skali możliwości dostarczanych w tym zakresie przez zasoby Internetu),
•
poprawa działania organizmu społecznego (Internet znacznie ułatwia prowadzenie dialogu pomiędzy uczestnikami życia gospodarczego i społecznego. Pod tym względem dostęp do Internetu pozytywnie wpływa na rozwój społeczeństwa obywatelskiego),
•
nowe inwestycje z zakresu IT w gminie/powiecie (Dostęp do Internetu stymuluje aktywność zarówno samorządów, jak i przedsiębiorców w zakresie rozwijania nowych technologii ICT i ich wdrażania, co z kolei może przekładać się na dodatkowe korzyści społeczne),
•
zwiększenie konkurencji w zakresie usług dostępowych i usług społeczeństwa informacyjnego świadczonych z wykorzystaniem tej infrastruktury (Korzyść ta związana jest z jednym z ważniejszych celów realizacji projektu. Obecnie rynek usług dostępowych w Województwie jest niedoskonały, funkcjonuje na nim monopol niektórych operatorów lub też praktycznie brak rynku),
•
uwolnienie i rozwój przedsiębiorczości (Generalnie należy stwierdzić, że podstawową korzyścią społeczną związaną z rozwojem usług dostępowych do Internetu jest rozwój gospodarczy związany nie tylko z obniżeniem kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, co częściowo zostało wycenione, ale także z podniesieniem konkurencyjności przedsiębiorstw, poziomu konkurencji i możliwościami konkurowania na większym rynku).
Zmiany na rynku pracy: Strona 162 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
podniesienie poziomu usług świadczonych przez instytucje rynku pracy (Korzyść związana głównie z udostępnianiem ofert pracy on-line),
•
zmniejszenie poziomu bezrobocia (Bardzo trudna w ewaluacji do kwantyfikacji korzyść związana z wpływem dostępu do Internetu na zmniejszenie poziomu bezrobocia, wydaje się jednak uzasadniona. W Internecie można odnaleźć oferty pracy niedostępne w innych źródłach, ale przede wszystkim nabycie umiejętności pracy z Internetem ułatwia znalezienie pracy oraz otwiera możliwości pracy na odległość),
•
zmniejszenie migracji zarobkowej (ta korzyść również związana jest z rozwojem telepracy będącej także jedną z kategorii wycenianych korzyści),
•
podniesienie poziomu wykształcenia obywateli (Głównie poprzez e-learningowe kursy, szkolenia, a także formy edukacji szkolnej. Często barierą w podjęciu dalszej nauki nie jest wiedza i umiejętności, ale budżet domowy niepozwalający na naukę poza miejscem zamieszkania lub pracy),
•
ułatwienie aktywności osób niepełnosprawnych i nowe perspektywy w dostępie do pracy (Korzyść również związana z telepracą),
•
uelastycznienie rynku pracy,
•
powstanie nowych dziedzin działalności gospodarczej opartych na nowoczesnych technologiach informatycznych i telekomunikacyjnych.
Podniesienie poziomu edukacji: •
dostęp do materiałów naukowych i dydaktycznych (edukacyjnych) z Internetu (Obserwuje się powstawanie coraz większej liczby portali systematyzujących zasoby elektroniczne związane z określonymi dziedzinami wiedzy i nauki. Coraz powszechniej rozwija się również digitalizacja zasobów piśmienniczych i umieszczanie ich elektronicznych form w sieci internetowej),
•
możliwość organizacji zajęć interaktywnych (e-learning),
•
rozszerzenie oferty szkoleń na odległość (Korzyści związane z e-learningiem będą nabierać na skali, ale także poprawia się jakość szkoleń on-line. Szkolenia na odległość ze względu na obniżenie kosztów wdrożenia, co zostało częściowo wycenione, mogą być oferowane w dziedzinach, które nie są przedmiotem szkoleń tradycyjnych),
•
umożliwienie sprawdzania ocen szkolnych dzieci przez rodziców.
•
Usprawnienie lokalnego samorządu:
•
poprawa jakości obsługi mieszkańców i przedsiębiorców (Klient urzędu może np. mieć szybki dostęp do informacji o stanie zaawansowania jego sprawy),
•
wzrost liczby usług publicznych świadczonych za pośrednictwem Internetu (Rozwój usług dostępowych do Internetu stymuluje rozwój e-urzędu),
•
stworzenie warunków do standaryzacji gromadzenia danych administracyjnych, komunikowanych treści oraz mechanizmów komunikacji.
Wdrożenie nowoczesnych usług telemedycznych: •
możliwość pozyskania informacji o dostępności lekarzy specjalistów,
•
możliwość pozyskania informacji o dyżurach placówek szpitalnych,
•
możliwość pozyskania informacji o lekach.
•
uwolnienie popytu na szerokopasmowy dostęp oraz usługi realizowane z wykorzystaniem szerokopasmowego,
•
szybszy rozwój infrastruktury. Strona 163 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
VIII.2.9. ZAŁOZENIA ORGANIZACYJNE OPERATORA INFRASTRUKTURY Zasady funkcjonowania Operatora Infrastruktury 1.
Założenia organizacyjne odnośnie Operatora Infrastruktury
Model funkcjonowania Operatora Infrastruktury przewiduje, że za zarządzanie wybudowaną infrastrukturą, utrzymywaniem jej w stanie zdatnym do eksploatacji oraz świadczenie usług telekomunikacyjnych podmiotom trzecim – operatorom sieci dostępowych i dostawcom usług szerokopasmowych dla mieszkańców i instytucji województwa mazowieckiego, będzie odpowiedzialny Operator Infrastruktury, podmiot niezależny od Beneficjenta. Z zakresu działalności Operatora Infrastruktury wyłączono możliwość świadczenia usług (detalicznych) użytkownikom końcowym na obszarze województwa zarówno z wykorzystaniem infrastruktury teleinformatycznej stanowiącej wkład własny podmiotu publicznego, jak również w oparciu o infrastrukturę własną lub innych operatorów telekomunikacyjnych. Celem tego założenia była jak najmniejsza ingerencja w rynek telekomunikacyjny oraz stworzenie efektu zachęty dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych świadczących usługi dostępowe w regionie zagrożonym „wykluczeniem cyfrowym”, a przez to umożliwienie szerszego i tańszego dostępu do Internetu mieszkańcom oraz instytucjom tego regionu. 2.
Sposób funkcjonowania sieci
Interwencja publiczna w ramach projektu polega na wybudowaniu infrastruktury teleinformatycznej, będącej własnością publiczną, a następnie udostępnieniu jej wszystkim zainteresowanym na jednakowych zasadach, angażując w tym celu podmiot zwany Operatorem Infrastruktury (OI). 3.
Zasady funkcjonowania Operatora Infrastruktury
Przyjęto model organizacyjny to tzw. operator operatorów, (ang. carrier’s carrier), gdzie administracja województwa jest inwestorem i właścicielem infrastruktury, natomiast eksploatacja i zarządzanie siecią oraz świadczenie usługi użytkownikom hurtowym (przedsiębiorcom telekomunikacyjnym, którzy będą świadczyli usługi detaliczne użytkownikom końcowym) powierzone jest podmiotowi zewnętrznemu posiadającemu właściwe kompetencje, doświadczenie i narzędzia techniczne (systemy OSS i BSS). Zapewnienie infrastruktury teleinformatycznej i łącz internetowych sfinansowanych ze środków publicznych pozwala na obniżenie progu wejścia na rynek oraz kosztów funkcjonowania podmiotów świadczących usługi dostępowe i mogących w wyniku interwencji dostarczyć usługi użytkownikowi końcowemu na terenach pozbawionych dostępu do takich usług. Projektowany model interwencji nie wymaga od administracji zaangażowania technicznego w utrzymanie i zarządzanie siecią, pozwala jednak na kontrolę właścicielską w celu takiego wykorzystywania sieci, aby uzyskane zostały oczekiwane skutki społeczne podejmowanej interwencji. 4.
Status prawny Operatora Infrastruktury
Operator infrastruktury musi być przedsiębiorcą telekomunikacyjnym. Prowadzić będzie działalność telekomunikacyjną związaną z dostarczeniem usług telekomunikacyjnych a także udostępnianie infrastruktury powstałej w wyniku realizacji projektu. Przedsiębiorcą telekomunikacyjnym jest podmiot uprawniony do wykonywania działalności w zakresie telekomunikacji na podstawie właściwych przepisów. Operator infrastruktury będzie operatorem hurtowym nie będzie dostarczać usług detalicznych użytkownikom końcowym. 5.
Szczegółowa analiza umocowań prawnych Operatora Infrastruktury
Operatorem Infrastruktury będzie przedsiębiorca telekomunikacyjny w rozumieniu Prawa Telekomunikacyjnego, odpowiedzialny za przygotowanie infrastruktury teleinformatycznej do świadczenia usług telekomunikacyjnych, jej utrzymanie, zarządzanie i eksploatację oraz dokonywanie niezbędnych Strona 164 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA nakładów i inwestycji, w zakresie w jakim czynności te zmierzają do zachowania celu w jakim ta infrastruktura została wybudowana. Uwzględnione akty prawne: •
ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa j.t. Dz.U. 01.142. 1590 ze zm. [u.s.w.];
•
ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej Dz.U. 97.9.43 ze zm. [u.g.k.];
•
ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych Dz.U.05.249.2104 ze zm.;
•
ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych Dz.U.05.14.114;
•
ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego j.t. Dz.U. 08.88.539;
•
ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym Dz.U.09.19.100 [ ustawa o p.p.p.];
•
ustawa o koncesji na roboty budowlane lub usługi z dnia 9 stycznia 2009 r. Dz.U.19.101 [ u.k.r.b.u ];
•
ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. prawo zamówień publicznych [u.z.p.];
•
ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej Dz.U.07.155.1095 j.t. ze zm.;
•
ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji Dz.U.02.171.1397 j.t. ze zm.;
•
ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej Dz.U.07.59.404 j.t., ze zm [ u.p.p.];
•
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 marca 2009 r. w sprawie wzoru ogłoszenia o koncesji na usługi zamieszczanego w Biuletynie Zamówień Publicznych Dz.U.09.39.311;
•
ustawa z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych Dz.U.00.94.1037, ze zm. [k.s.h.];
•
ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny Dz.U.64.16.93 ze zm. [k.c.].
6.
Umowa cywilno-prawna o partnerstwie publiczno-prywatnym jako forma udostępnienia infrastruktury teleinformatycznej przedsiębiorcy telekomunikacyjnemu
Podstawowym przedmiotem stosunków cywilno-prawnych, opartych o model partnerstwa publicznoprywatnego, pomiędzy Samorządem Województwa Mazowieckiego a Operatorem Infrastruktury jest określenie zasad wspólnej realizacji przedsięwzięcia polegającego na przygotowaniu infrastruktury teleinformatycznej do świadczenia usług telekomunikacyjnych, jej utrzymanie, zarządzanie i eksploatacja oraz dokonywanie niezbędnych nakładów i inwestycji dla zachowania celu w jakim ta infrastruktura została wybudowana tj. dostępu do usług szerokopasmowych dla 90 % gospodarstw domowych i 100% przedsiębiorców w województwie, co stanowi element polityki rozwoju województwa w zakresie utrzymania i rozbudowy infrastruktury technicznej o znaczeniu wojewódzkim, poprzez udostępnienie na warunkach dzierżawy przez Województwo, jako podmiot publiczny, Operatorowi Infrastruktury składnika majątkowego, stanowiącego wkład własny, w postaci infrastruktury teleinformatycznej, przy czym Partner Prywatny przyjmując na siebie obowiązki określone umową jest uprawniony jest do korzystania i pobierania pożytków z przedmiotu partnerstwa wyłącznie w granicach określonych w umowie. Zadanie zrealizowane w ramach projektu Internet dla Mazowsza stanowi szeroko pojęte zadanie publiczne Samorządu Województwa w ramach prowadzonej polityki rozwoju regionalnego województwa, której elementem jest między innymi, rozbudowa infrastruktury technicznej o znaczeniu wojewódzkim. W związku z powyższym, w zakresie przyszłego zarządzania infrastrukturą techniczną oraz wykonywania czynności operatorskich przez Operatora Infrastruktury, mamy do czynienia z zagadnieniem gospodarowania majątkiem województwa a nie powierzeniem usług komunalnych innym, dozwolonym przez prawo podmiotom. Strona 165 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Przewidywana umowa o partnerstwie publiczno-prywatnym, jako umowa cywilnoprawna, zawarta pomiędzy Samorządem Województwa a Operatorem Infrastruktury tj. przedsiębiorcą telekomunikacyjnym w rozumieniu ustawy prawo telekomunikacyjne, będzie określała zasady realizacji wspólnego przedsięwzięcia jakim jest zaprojektowanie, budowa oraz przygotowanie Infrastruktury teleinformatycznej do świadczenia usług telekomunikacyjnych, jej utrzymanie, zarządzanie i eksploatacja oraz dokonywanie niezbędnych nakładów i inwestycji dla zachowania celu w jakim ta infrastruktura została wybudowana, poprzez udostępnienie na warunkach dzierżawy przez Województwo, jako podmiot publiczny, Operatorowi Infrastruktury składnika majątkowego w postaci Infrastruktury teleinformatycznej, przy czym Partner Prywatny przyjmując na siebie obowiązki określone umową uprawniony jest do korzystania i pobierania pożytków z przedmiotu partnerstwa wyłącznie w granicach w niej określonych. Zakładany zakres umowy, częściowo odpowiada umowie dzierżawy w kształcie nadanym przez art. 693 do 709 k.c., i został sformułowany w oparciu o zasadę swobody umów określoną w art. 3531 k.c., w myśl której strony zawierające umowę mogą kształtować stosunek prawny według swego uznania, pod warunkiem, że jego treść lub cel nie sprzeciwiają się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Umowa ta będzie zawierała obligatoryjne postanowienia przewidziane ustawą o p.p.p. . 7.
Zasady wyboru partnera prywatnego w oparciu o wytyczne Komisji Europejskiej dotyczące partnerstwa publiczno-prywatnego
Odnosząc się do zagadnienia procedury wyboru partnera prywatnego należy przede wszystkim wskazać, iż zastosowanie procedury wyboru Operatora Infrastruktury wynika z ustawy o partnerstwie publiczno prywatnym i ustawy – Prawo zamówień publicznych. Partnerstwo publiczno-prywatne (PPP) w myśl wytycznych jest partnerstwem między sektorem publicznym oraz prywatnym do celu przedstawienia projektu lub świadczenia usługi tradycyjnie świadczonej przez sektor publiczny. PPP uznaje, iż obie strony czerpią pewne korzyści, odpowiednie do stopnia realizowania przez nie określonych zadań. Przez umożliwienie każdemu z sektorów robienia tego, co potrafi najlepiej, usługi oraz infrastruktura publiczna są realizowane w sposób najbardziej efektywny gospodarczo. W prawie wspólnotowym nie ma określonej definicji PPP. Każdy rodzaj uzgodnień jest określony na mocy szczegółowego ustawodawstwa wspólnotowego dotyczącego struktur funkcjonalnych oraz zamówień publicznych. Podejście Unii Europejskiej do PPP wynika z faktu, iż często partnerstwo jest zawiązywane i realizowane przy wykorzystaniu środków funduszy strukturalnych. W związku z tym Komisja Europejska kładzie nacisk na zachowanie generalnych zasad wykorzystywania tych środków. W tym celu opracowała szereg instrukcji i zaleceń które powinny być brane pod uwagę przy tworzeniu partnerstw publiczno prywatnych. W zakresie współfinansowania przedsięwzięć ze środków funduszy strukturalnych z punktu widzenia Unii Europejskiej kluczowymi zagadnieniami są wymogi w zakresie stosowania PPP: •
Zapewnienie otwartego dostępu do rynku i konkurencji
•
Chronienie interesu publicznego;
•
Zapewnienie pełnej zgodności między uzgodnieniami PPP a regułami pomocy państwa;
•
Określenie właściwego poziomu dotacji;
•
Wybór najodpowiedniejszego rodzaju PPP;
•
Powodzenie i czynniki ograniczające;
•
Harmonogram
•
Zamówienia publiczne
•
Procedury udzielania zamówień publicznych Strona 166 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
8.
Usługi świadczone przez Operatora Infrastruktury
Oferta Operatora Infrastruktury będzie obejmowała warunki świadczenia następujących usług: •
dostęp do warstwy pasywnej sieci (w tym m.in. dostęp do kanalizacji);
•
dostęp do okablowania, w szczególności dzierżawa ciemnych włókien i pasma (lambdy)
•
dostęp do warstwy aktywnej sieci (w tym m.in. dostęp do publicznej sieci Internet).
W związku z tym, że Operator Infrastruktury prowadzić będzie działalność telekomunikacyjną polegającą zarówno na świadczeniu usług telekomunikacyjnych, dostarczaniu publicznych sieci telekomunikacyjnych, jak i udogodnień towarzyszących objęty będzie prawami i obowiązkami wynikającymi z ustawy Prawo telekomunikacyjne. Dla wprowadzeniu przejrzystości relacji OI ze wszystkimi usługobiorcami wyklucza się możliwości dostarczania przez OI usług (detalicznych) użytkownikom końcowym na obszarze Województwa. OI ma świadczyć usługi jedynie innym operatorom. Ze względu na fakt, iż na ruch telekomunikacyjny przechodzący przez jego sieć składać się będą pakiety tworzące treść indywidualnych komunikatów użytkowników końcowych, a także powiązane z nimi dane transmisyjne, zrodzi to konieczność przestrzegania, wynikających z Prawa Telekomunikacyjnego, obowiązków dotyczących ochrony tajemnicy telekomunikacyjnej i ochrony danych użytkowników, z obowiązkiem retencji (przechowywania) danych transmisyjnych dotyczących abonentów i użytkowników końcowych włącznie. OI będą też obciążać obowiązki na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego. 9.
Model rozliczeń z Samorządem
Zgodnie z przyjętymi założeniami jedyną kategorią przychodów dla samorządu województwa będzie czynsz dzierżawny płacony przez Operatora Infrastruktury. W ramach analizy przeprowadzono symulację i porównanie trzech wariantów dotyczących sposobu naliczania czynszu dzierżawnego Operatora Infrastruktury: a.
I wariant: Opłata dzierżawna = [%] * Przychód (z mechanizmem CLAWBACK)
b.
II wariant: Opłata dzierżawna = [%] * Zysk
c.
III wariant (z okresem ochronnym, tj. przy zysku OI większym od 0) Opłata dzierżawna = [%] * Przychód (z okresem ochronnym)
Jako najbardziej optymalny z punktu widzenia rozliczeń finansowych z województwem rekomenduje się wariant I. Przemawia za tych chęć stworzenia mechanizmu motywującego Operatora Infrastruktury do jak najbardziej efektywnego zarządzania powierzonym mu majątkiem. Opłata proporcjonalna do zysku może zachęcać OI do nadmiernego zawyżania kosztów, aby zminimalizować zysk, a tym samym obniżyć odprowadzane opłaty. Koszty mogą podlegać wprawdzie kontroli, ale stosowanie mechanizmów kontrolnych jest też kosztowne i pracochłonne. Znacznie prostszym mechanizmem, uniemożliwiającym jakiekolwiek zaniżanie opłat, jest przyjęcie jako podstawy naliczania przychodu. Wariant III – stosowanie okresu ochronnego – ma podobną wadę co odprowadzanie części zysku – zawyżając koszty OI może przeciągać okres ochronny przez bardzo długi czas. Stąd rekomendujemy wariant I - najprostszy, a jednocześnie przynoszący największe korzyści samorządowi. Jednocześnie nie jest wykluczone zastosowanie wariantu II i III, jeżeli będzie to wymagane w wyniku dialogu z wykonawcami w toku procedury wyboru Operatora Infrastruktury. Strona 167 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Strona 168 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
IX. ANALIZA FINANSOWA IX.1. ZAPROPONOWANA METODOLOGIA PRZEPROWADZENIA ANALIZ IX.1.1. PRZYJĘTE ZAŁOŻENIA PRZEPROWADZANYCH ANALIZ Opracowana analiza dla projektu kluczowego Internet dla Mazowsza, znajdującego się w Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych dla RPO WM 2007-2013, została oparta na „Wytycznych w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód” zatwierdzonych 27 września 2011 roku przez Ministra Rozwoju Regionalnego. W obszarze założeń makroekonomicznych poniższa analiza oparta została na dokumencie „Warianty rozwoju gospodarczego Polski (wersja z 19 lipca 2011 r.)”. Analiza została utworzona na podstawie poniższych założeń: •
bazowano na metodologii przepływów pieniężnych netto, zwanej Discounted Cash Flow (DCF),
•
analizę finansową przeprowadzono z punktu widzenia zarówno samorządu województwa – właściciela infrastruktury, jak i podmiotu gospodarczego (Operator Infrastruktury) oraz sporządzono analizę skonsolidowaną dla projektu,
•
analizę sporządzono wykorzystując ceny stałe,
•
stopa użyta do dyskonta wyniosła 5% (zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Rozwoju Regionalnego dla analiz sporządzonych w cenach stałych),
•
analizę sporządzono w cenach netto, gdyż Wnioskodawca posiada prawną możliwość odzyskania podatku VAT,
•
nakłady inwestycyjne zaprezentowano w układzie kwartalnym oraz rocznym dla każdego roku ich ponoszenia,
•
nakłady inwestycyjne zaprezentowano w podziale na ceny netto, wartość podatku od towarów i usług oraz ceny brutto jak również w podziale na koszty kwalifikowalne, koszty niekwalifikowalne oraz koszty całkowite,
•
przyjęto 20-letni okres odniesienia dla niniejszej analizy, biorąc pod uwagę długoterminowy okres wpływu projektu na otoczenie i ekonomiczny okres użytkowania infrastruktury, na co wskazują zapisy „Przewodnika do Analizy kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych” przygotowanego przez Dyrekcję Generalną ds. Polityki Regionalnej, następującej treści „Prognozy dotyczące przyszłości projektu powinny być formułowane dla okresu odpowiadającego jego ekonomicznemu okresowi użytkowania, a także wystarczająco długiego, aby uwzględnić jego prawdopodobny wpływ średnio- i długoterminowy”,
•
wartość rezydualna według „Wytycznych w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód" Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (wersja z 27 września 2011 roku) została określona jako „wartość środków trwałych netto uzyskanych na etapie realizacji projektu lub w okresie jego eksploatacji, wynikająca z nakładów inwestycyjnych na realizację projektu oraz nakładów odtworzeniowych, ustalona na koniec ostatniego roku okresu odniesienia przyjętego do analizy, tj. roku 2029.”
•
analiza została sporządzona w zł, przy zachowaniu zasad rzetelności oraz ostrożnej wyceny,
•
rokiem obrotowym w niniejszej analizie jest rok kalendarzowy, Strona 169 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
bazując na informacjach zawartych w rozdziale 7.5 Metody analizy finansowej w zależności od kategorii „Wytycznych w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód” dokonano weryfikacji możliwości rozdzielenia strumienia przychodów projektu od przychodów Wnioskodawcy oraz kosztów projektu od kosztów Wnioskodawcy. Zarówno przychody jak i również koszty projektu będą ewidencjonowane na wyodrębnionych kontach księgowych dedykowanych dla projektu. Możliwe było wyodrębnienie zarówno przychodów projektu od przychodów Wnioskodawcy oraz kosztów od kosztów Wnioskodawcy. W związku z powyższym, podjęto decyzję o sporządzeniu analizy za pomocą metody standardowej - ujęto zarówno wpływy i wypływy pieniężne generowane przez projekt. Zrezygnowano jednocześnie z wykorzystania metody złożonej oraz modelu różnicowego.
IX.1.2. PRZYJĘTE ZAŁOŻENIA ANALIZY FINANSOWEJ Realizacja projektu „Internet dla Mazowsza” ma na celu przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu mieszkańców województwa mazowieckiego. Projekt jest najważniejszym projektem z kilku projektów kluczowych województwa w obszarze PRIORYTETU II „e-Rozwój Województwa Mazowieckiego”. Sporządzając analizę projektu bazowano na założeniach makroekonomicznych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, które zostały udostępnione przez Ministerstwo Gospodarki w dokumencie „Warianty rozwoju gospodarczego Polski (wersja z 19 lipca 2011 r.)”. Wnioskodawca oparł całą analizę na wariancie podstawowym, zawartym w dokumencie, który zawiera zbliżone do rzeczywistych poziomy parametrów ekonomicznych. Jednocześnie wartości prognozowane zbliżone są do prognoz przygotowywanych dla Polski przez niezależne podmioty z Unii Europejskiej. Dodatkowo poza założeniami wynikającymi z dokumentu „Warianty rozwoju gospodarczego Polski (wersja z 19 lipca 2011 r. )” założono: •
stawkę VAT dla nakładów inwestycyjnych na poziomie 22% w 2010 roku i 23% w latach 2011-2014,
•
wielkość kursu USD/PLN na poziomie 3,0000 (założony kurs jest minimalnie wyższy niż średnioważony kurs dolara w złotych liczony za I kwartał 2010 roku, który wynosi 2,8841 zł; podkreślić również należy, iż podczas prowadzenia postępowań planuje się przesunięcie ryzyka kursowego z samorządu na dostawcę sprzętu IT).
•
indeks wskaźnika realnego wzrostu cen energii elektrycznej przyjęto na poziomie 102% ; wartość indeksu jest niezmienna w całym okresie prognozy,
Podstawowe założenia do modelu ujęto w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi.
IX.2. NAKŁADY INWESTYCYJNE NA REALIZACJĘ PROJEKTU Wnioskodawca określił nakłady inwestycyjne bazując na wiedzy osób związanych z branżą dłuższy czas, własnym doświadczeniu (realizacja licznych projektów we własnym zakresie lub zlecenie jednostkom podległym) oraz na porównaniu cen obowiązujących na rynkach danych usług. Rzeczowa realizacja projektu zakończy w czwartym kwartale 2014 roku. Zakupy części aktywnej sprzętu odbywać się będą w walucie polskiej, zatem nie ma konieczności ustalania rezerwy na różnice kursowe – ryzyko kursowe będzie ponosić dostawca sprzętu. W okresie realizacji i organizacyjne:
projektu
zaplanowane
zostały
następujące
działania
inwestycyjne Strona 170 z 270
Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Prace przygotowawcze: •
przygotowanie studium wykonalności, Program Funkcjonalno-Użytkowy
•
wykonanie inwentaryzacji z aktualizacją
•
Budowa sieci światłowodowej:
•
Projekt sieci światłowodowej – założono zaprojektowanie 3640 kilometrów sieci,
•
Budowa sieci szkieletowej,
•
Budowa sieci współbieżnej (szkieletowa i dystrybucyjna),
•
Budowa sieci dystrybucyjnej,
•
Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza),
•
Dzierżawa sieci IRU – założono dzierżawę 40 kilometrów już istniejącej sieci od operatora na okres 20 lat,
•
Centrum Zarządzania Siecią – koszty związane z budową i wyposażeniem CZS,
•
Budowa Centrum Zarządzania Siecią,
•
Wyposażenie Centrum Zarządzania Siecią,
•
Oprogramowanie Centrum Zarządzania Siecią,
•
Adaptacja lokalizacji węzłów – koszty związane z założoną liczbą adaptacji.
•
Adaptacja węzłów szkieletowych,
•
Adaptacja węzłów dystrybucyjnych C1,
•
Adaptacja węzłów dystrybucyjnych C2,
•
Zakup kontenerów,
•
Węzły szkieletowe – sprzęt aktywny:
•
Zakup 32 sztuk węzłów szkieletowych B1,
•
Zakup 3 sztuk węzłów szkieletowych A2,
•
Zakup 1 węzła szkieletowego A1,
•
Zakup 6 sztuk węzłów szkieletowych A3,
•
Węzły dystrybucyjne – sprzęt aktywny:
•
Zakup 103 sztuk węzłów dystrybucyjnych C1.
•
Koszt budowy sieci NGA – budowa sieci nowej generacji (doprowadzenie sieci światłowodowej do budynku):
•
Część pasywna,
•
Część aktywna,
•
Pozostałe koszty projektu:
•
Inżynier kontraktu,
•
Obsługa prawna – pomoc m.in. przy przeprowadzeniu postepowań przetargowych, przygotowaniu SIWZ-u na poszczególne działania w projekcie,
•
Audyt zewnętrzny – koszty audytu realizacji projektu zgodnie z wytycznymi,
•
Analizy, opinie i ekspertyzy – koszty związane m.in. z przygotowaniem analiz dopuszczających powieszenie kabla światłowodowego na istniejące słupy energetyczne, przeprawy mostowe itp. Strona 171 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
Wydatki na promocję projektu – koszt m.in.: opracowanie loga, konferencji, reklamy w telewizji, gazetach, Internecie, zakup materiałów reklamowych, tablic informacyjnych do oznaczenia robót w trakcie realizacji projektu, zakup metalowych tablic informacyjnych umieszczonych przy każdym z węzłów itd.
W budżecie projektu przewidziano koszt adaptacji ok. 312 lokalizacji na węzły na terenie Województwa Mazowieckiego. Dokładna lokalizacja każdego węzła zostanie określona na późniejszym etapie w programie funkcjonalno-użytkowym. Ze względów technicznych nie da się przypisać liczby pomieszczeń do liczby węzłów systemem 1:1. Ostateczna liczba pomieszczeń zostanie ustalona na podstawie konsultacji z gminami, bibliotekami, OSP. W obszarze działań inwestycyjnych ważną pozycję stanowią koszty związane z zakupem sprzętu aktywnego, który jest niezbędny w całym procesie budowy sieci. Zgodnie z wytycznymi dotyczącymi wydatków kwalifikowalnych w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Mazowieckiego do wydatków kwalifikowalnych zaliczono również koszty: inżyniera kontraktu, obsługi prawnej, audytu zewnętrznego, analiz, opinii i ekspertyz, promocji projektu. Głównym celem projektu jest zapewnienie możliwości dostępu do Internetu dla ponad 90% mieszkańców i podmiotów gospodarczych Mazowsza w obszarach wykluczenia cyfrowego, podniesienie konkurencyjności gospodarczej i społecznej w układzie regionalnym i krajowym, poszerzenie wiedzy z zakresu możliwości wykorzystania Internetu przez mieszkańców Mazowsza, zapobieganie zjawisku wykluczenia cyfrowego oraz zainicjowanie działań, które wyrównają szanse rozwojowe. Taka struktura projektu powiązana jest z odpowiednią promocją projektu, na którą składają się m.in.: opracowanie logotypu, organizacja konferencji, reklama w telewizji, gazetach, Internecie, zakup materiałów reklamowych, tablic informacyjnych do oznaczenia robót w trakcie realizacji projektu, zakup metalowych tablic informacyjnych umieszczonych przy każdym z węzłów itd. W ujęciu czasowym nakłady inwestycyjne (w kwotach brutto) będą ponoszone w następujących wielkościach: •
Rok 2010 – 2 440 000,00 zł,
•
Rok 2011 – 3 433 053,00 zł,
•
Rok 2012 – 4 819 858,32 zł,
•
Rok 2013 – 219 144 555,15 zł,
•
Rok 2014 – 263 501 933,22 zł,
W sumie nakłady inwestycyjne brutto projektu wyniosą 493 339 399,69 zł. Koszty kwalifikowalne, zgodnie z Zasadami kwalifikowania wydatków w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013, wynoszą 401 105 203,00 zł. Koszty niekwalifikowalne wynoszą 92 234 196,69 zł. Nakłady inwestycyjne ujęto w podziale na kwoty netto, podatek VAT, kwoty brutto. Uzasadnieniem jest prawna możliwość odzyskania podatku VAT przez Beneficjenta, tj. samorząd województwa mazowieckiego. Możliwość taką daje fakt, iż jednostka w ramach wykonywanych zadań będzie działała jako podatnik VAT (umowa cywilnoprawna np. użyczenia, dzierżawy) i w takim bowiem przypadku przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego od podatku należnego związanego z wykonywaniem czynności opodatkowanych art. 15, 86 ust. 1 – 2 ustawy z dnia 11 marca 2004r.o podatku od towarów i usług Dz. U. Nr 54 z 2004r. poz.535 z póź. zm. Nakłady inwestycyjne w podziale na lata, kwoty netto, podatek VAT i kwoty brutto oraz nakłady inwestycyjne w podziale na koszty kwalifikowane i niekwalifikowane pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi.
IX.3. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROJEKTU Strona 172 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
IX.3.1. OKREŚLENIE POZIOMU DOFINANSOWANIA Projekt generujący dochód, w rozumieniu art. 55 ust. 2 Rozporządzenia Komisji Europejskiej Nr 1083/06 definiowany jest, jako „jakąkolwiek operację obejmującą inwestycję w infrastrukturę korzystanie, z której podlega opłatom ponoszonym bezpośrednio przez korzystających lub jakąkolwiek operację pociągającą za sobą sprzedaż gruntu lub budynków lub dzierżawę gruntu lub najem budynków, lub jakiekolwiek inne odpłatne świadczenie pieniężne”. Głównym celem projektu jest zapewnienie możliwości dostępu do Internetu dla ponad 90% mieszkańców i podmiotów gospodarczych Mazowsza w obszarach wykluczenia cyfrowego, podniesienie konkurencyjności gospodarczej i społecznej w układzie regionalnym i krajowym, poszerzenie wiedzy z zakresu możliwości wykorzystania Internetu przez mieszkańców Mazowsza, zapobiec zjawisku wykluczenia cyfrowego oraz zainicjować działania, które wyrównają szanse rozwojowe. Wnioskodawca powoła specjalny podmiot (operatora infrastruktury), który będzie zarządzał siecią szkieletową i będzie świadczył usługi sprzedaży hurtowej usług dostępu do Internetu lokalnym operatorom tzw. „Ostatniej mili”. Operatorzy Ci będą świadczyć usługi dostępu do Internetu użytkownikom końcowym. Wnioskodawca będzie pobierał roczną rentę dzierżawną od operatora infrastruktury. Wysokość renty będzie regulowana mechanizmem claw – back. Zgodnie z „Wytycznymi w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód” Ministerstwa Rozwoju Regionalnego z dnia 15 stycznia 2009 roku, Rozdział 7 – Analiza finansowa, Podrozdział 6 – Obliczanie wartości dofinansowania z funduszy UE, i faktem występowania pomocy publicznej w projekcie w rozumieniu art. 87 TWE – w projekcie do obliczenia wielkości dofinansowania przyjęto stopę dofinansowania określoną dla danego działania w szczegółowym opisie priorytetów danego programu operacyjnego tj. 85 %. Obliczenie wysokości dofinansowania z funduszy UE pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi”.
IX.3.2. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROJEKTU Koszty całkowite projektu pt. „Internet dla Mazowsza” docelowo dofinansowane będą w 69,11% z funduszy europejskich. Pozostałe 30,89% kosztów całkowitych dofinansowane będą ze środków publicznych i zabezpieczone w odpowiedniej uchwale. Wnioskodawca zamierza skorzystać z możliwości prefinansowania projektu (wnioski o zaliczkę), jednakże w analizie ostrożnie założono, iż dotacja otrzymywana będzie transzami w formie refundacji na podstawie poniesionych w poprzednim kwartale wydatków. W analizie przyjęto założenie, iż dotacja pojawi się na wyodrębnionym rachunku bankowym Wnioskodawcy w okresie 3 miesięcy od poniesienia kosztów (pod koniec kwartału następującego po kwartale rozliczanym). Jeżeli okres wpływu dotacji będzie dłuższy, wówczas Wnioskodawca zapewni niezbędne środki na bieżącą realizację projektu we własnym zakresie. W podziale kosztów kwalifikowalnych na środki własne i środki z UE zachowano zasadę proporcjonalności w całym okresie projektu, uwzględniając decyzję Instytucji Zarządzającej w zakresie odejścia od zasady proporcjonalności w danych latach projektu. Koszty zarządzania projektem w latach 2011-2014 stanowić będą koszty kwalifikowalne. Poziom dofinansowania wyniesie 85% wartości kosztów kwalifikowalnych. Wnioskodawca, w trakcie realizacji projektu, nie zamierza posiłkować się finansowaniem zewnętrznym. W poniżej tabeli wielkości kredytów i pożyczek w poszczególnych latach wynoszą 0 zł. Strukturę źródeł finansowania projektu pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi. Strona 173 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
IX.4. PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY – KALKULACJA PRZYCHODÓW IX.4.1. PRZYCHODY OPERATORA INFRASTRUKTURY
Zgodnie z przyjętą koncepcją organizacyjną projektu Internet Dla Mazowsza Operator Infrastruktury będzie świadczył wszystkie swoje usługi operatorom sieci dostępowych (OSD) obsługujących odbiorców końcowych – indywidualnych oraz instytucje i przedsiębiorstwa. W zakresie udostępnienia infrastruktury pasywnej sieci możliwe są dwie podstawowe kategorie usług: dzierżawa kanalizacji teletechnicznej i dzierżawa ciemnych włókien światłowodowych w sieci szkieletowej, współbieżnej, dystrybucyjnej oraz sieci NGA. Poziom zapotrzebowania na usługi dzierżawy kanalizacji teletechnicznej oraz włókien światłowodowych jest zależny od potencjału rynkowego i technicznego operatorów działających na obszarze objętym inwestycją. Dlatego też dla potrzeb modelu finansowego przyjęto bezpieczne założenia dotyczące długości dzierżawionych kanalizacji oraz włókien światłowodowych. Dla wszystkich kategorii dzierżawy przyjęto jednakowy sposób wyznaczania przychodów poprzez procentowe określenie poziomu sprzedaży w stosunku do posiadanej infrastruktury pasywnej, tj. do całkowitej długości wybudowanej sieci transmisyjnej lub ilości wybudowanych węzłów transmisyjnych. Osobną kategorią przychodów z tytułu udostępnienia majątku powstałego w wyniku realizacji inwestycji są usługi kolokacyjne. Nie są to typowe usługi związane z udostępnieniem zasobów pasywnych sieci, ale ich istota sprowadza się do udostępniania fizycznej przestrzeni i/lub urządzeń technicznych w celu umieszczenia i podłączenia niezbędnego sprzętu przez operatorów lokalnych przyłączających swoje sieci abonenckie do projektowanej sieci. Dodatkowo przewiduje się uzyskanie przychodów z usługi dzierżawy Lambdy, usług transmisyjnych oraz przychodów z usług dla JST w tym z lambdy na sieci NGA oraz przychodów z usług dla JST w sieci NGA (dodatkowe 33 jednostki samorządu terytorialnego). Szczegółowe informacje dotyczące przyszłego popytu na usługi oraz prognozowanych przychodów Operatora Infrastruktury uzyskiwanych w projekcie Internet Dla Mazowsza pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi oraz w rozdziale XV.1.8.
IX.5. PRZYCHODY SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Z REALIZACJI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Zgodnie z przyjętymi założeniami jedyną kategorią przychodów dla Samorządu Województwa Mazowieckiego uzyskiwanych w wyniku realizacji projektu Internet Dla Mazowsza będzie opłata za prawo do korzystania i pobierania pożytków z przedmiotu partnerstwa - infrastruktury teleinformatycznej przekazanej, jako wkład własny Samorządu Województwa Mazowieckiego (dalej jako ‘czynsz dzierżawny’) płacona przez Operatora Infrastruktury. W ramach analizy, w celu uniknięcia nadmiernej rekompensaty dla Operatora infrastruktury, przyjęto następujący sposób naliczania czynszu dzierżawnego Operatora Infrastruktury: Czynsz dzierżawny = [%] * Przychód (z mechanizmem CLAWBACK)
Strona 174 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Za proponowanym mechanizmem przemawia „chęć” stworzenia mechanizmu motywującego Operatora Infrastruktury do jak najbardziej efektywnego zarządzania powierzonym mu majątkiem. Dla potrzeb analizy modelowej przyjęto procent od przychodów na poziomie 9%. W rzeczywistości procentowy poziom opłat zostanie określony w wyniku postępowania o wyłonienie Operatora Infrastruktury. Ostateczna korekta czynszu dzierżawnego Operatora Infrastruktury w ramach proponowanego mechanizmu dokonywana jest po zamknięciu roku obrachunkowego. Dokonuje się wtedy również korekty nadpłat według następującego algorytmu: •
maksymalny dopuszczalny wskaźnik procentowy EBITDA (E_max) wyliczany jako średnia wskaźników EBITDA dla spółek giełdowych z GPW z sektora telekomunikacyjnego według wzoru EBITDA średnia = suma (Przychód – Kosz + Amortyzacja + Podatki)/suma (Przychody);
•
dla zamkniętego okresu obrachunkowego wyliczana jest rzeczywisty wskaźnik procentowy EBITDA E_proc;
•
jeżeli procentowy wskaźnik EBITDA jest większy niż dopuszczalna E_max to OI jest zobowiązany dopłacić kwotę CLAWBACK = (E_proc – E_max) * Przychód (nadwyżka będzie dzielona proporcjonalnie do poziomu pomocy publicznej).
Algorytm ten realizuje rekomendowany przez Komisję Europejską mechanizm CLAWBACK. W analizie modelowej zaproponowano graniczny wskaźnik EBITDA/Przychody, na poziomie 26,2% (wartość wskaźnika powinna zostać zaktualizowana w momencie procedury przetargowej na wybór OI). Suma przychodów Samorządu Województwa Mazowieckiego z tego tytułu płaconego przez Operatora Infrastruktury, w okresie prognozy wynosi 115 973 434zł. W proponowanym rozwiązaniu zawarta jest realizacja wytycznej Komisji Europejskiej dotyczącej zagwarantowania, że wybrany oferent nie otrzyma nadmiernej rekompensaty, jeśli popyt na dostęp szerokopasmowy na obszarze korzystającym z pomocy wzrośnie powyżej przewidywanych poziomów. Szczegółową prognozę przychodów Samorządu Województwa Mazowieckiego z wykorzystaniem mechanizmu CLAWBACK pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi.
IX.6. PROGNOZA KOSZTÓW EKSPLOATACYJNYCH IX.6.1. NAKŁADY ODTWORZENIOWE Niniejszy projekt ma charakter projektu kosztowego, gdyż oprócz zakupu środków trwałych, występują w nakładach inwestycyjnych pozycje kosztowe, które będą ujmowane w rachunku zysków i strat. Nakładami inwestycyjnymi, które będą podlegać amortyzacji są: •
Budowa sieci szkieletowej
•
Budowa sieci współbieżnej (szkieletowa i dystrybucyjna)
•
Budowa sieci dystrybucyjnej
•
Budowa sieci dystrybucyjnej (przyłącza)
•
Centrum Zarządzania Siecią – budowa
•
Centrum Zarządzania Siecią – wyposażenia
•
Centrum Zarządzania Siecią - oprogramowanie
•
Adaptacja pomieszczeń - Węzeł szkieletowy
•
Adaptacja pomieszczeń - Węzeł dystrybucyjny C1 Strona 175 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
Adaptacja pomieszczeń - Węzeł dystrybucyjny C2
•
Adaptacja pomieszczeń – Kontener
•
Sprzęt aktywny - Węzeł szkieletowy B1
•
Sprzęt aktywny - Węzeł szkieletowy A2
•
Sprzęt aktywny - Węzeł szkieletowy A1
•
Sprzęt aktywny - Węzeł szkieletowy A3
•
Sprzęt aktywny - Węzeł dystrybucyjny C1
•
Budowa sieci NGA - część aktywna
•
Budowa sieci NGA - część pasywna
W projekcie pojawiają się nakłady odtworzeniowe, których dodatnie wartości przypadają na lata 2020-2022, 2026 i 2028-29. W okresie trwałości projektu odtworzeniu ulegną środki trwałe, których okres amortyzacji wynosi 5 lat i 7 lat. Szczegółowe wielkości prognozowanych nakładów odtworzeniowych pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi.
IX.6.2. KALKULACJA KOSZTÓW OPERACYJNYCH Z założeń projektu wynika, że Samorząd Województwa będzie właścicielem infrastruktury wybudowanej w projekcie, a Operator Infrastruktury będzie dzierżawcą wybudowanej sieci. Operator Infrastruktury wyłoniony w postępowaniu przetargowym odpowiadał będzie za zaprojektowanie, wybudowanie i użytkowanie powstałej sieci. Koszty operacyjne ponoszone przez Operatora Infrastruktury, wynikające ze specyfiki niniejszego kategorie projektu, ujęto w poniższych grupach kosztów rodzajowych: •
Materiały i energia,
•
Usługi obce,
•
Podatki i opłaty,
•
Wynagrodzenia,
•
Narzuty na wynagrodzenia,
•
Pozostałe koszty rodzajowe.
Do kosztów materiałów i energii zaliczono m.in: •
Paliwo do samochodów,
•
Utrzymanie samochodów,
•
Materiały eksploatacyjne,
•
Materiały biurowe,
•
Energia elektryczna dla węzłów szkieletowych: B1, A2, A1, A3,dla węzłów dystrybucyjnych C1 oraz dla Centrum Zarządzania Siecią,
Do kosztów usług obcych zaliczono m.in.: usługi telefoniczne, szkoleniowe, komunalne, konserwację sieci, dzierżawę nieruchomości i pomieszczeń, serwis urządzeń aktywnych, audyt teleinformatyczny infrastruktury i audyt finansowy, ubezpieczenie pojazdów, leasing pojazdów, wynajem powierzchni biurowej oraz koszt zakupu Strona 176 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA pasma na obszary. Do kosztów wynagrodzeń zaliczono m.in.: wynagrodzenie osoby zarządzającej, wynagrodzenie specjalistów (obsługi technicznej) i administratorów sieci, obsługi administracyjnej. Powyżej wymienione koszty zostaną pokryte z przychodów Operatora Infrastruktury. Do głównych kosztów operacyjnych ponoszonych przez samorząd zaliczamy: ubezpieczenie majątku, opłata za prawo do drogi i podatek od nieruchomości. Szczegółowa kalkulacja kosztów operacyjnych została pokazana w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi. Projekcje kształtowania się poziomu kosztów operacyjnych, z zaznaczeniem tych kosztów operacyjnych które ponosi samorząd. Pozostałe koszty pokazane w tabeli są ponoszone przez Operatora Infrastruktury. Dodatkowo w przypadku samorządu Województwa Mazowieckiego będącego właścicielem wybudowanej infrastruktury do głównych kosztów operacyjnych zaliczamy amortyzację. Ze względu na fakt, iż nowopowstała infrastruktura teletechniczna będzie własnością samorządu, nakłady odtworzeniowe będą również pokrywane przez samorząd. Wartości amortyzacji w poszczególnych latach to suma amortyzacji nakładów inwestycyjnych i amortyzacji nakładów odtworzeniowych, poszczególnych pozycji. Zbiór tych pozycji to suma środków trwałychi wartości niematerialnych i prawnych, których zakupy planowane są w projekcie. Wartości netto poszczególnych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wyliczono na podstawie wartości początkowej w danym roku, do której dodano wartość nakładów inwestycyjnych i wartość nakładów odtworzeniowych w danym roku, oraz od której odjęto sumę amortyzacji nakładów inwestycyjnych i amortyzacji nakładów odtworzeniowych w danym roku. Kalkulację poziomu amortyzacji oraz wartości netto poszczególnych środków trwałych ujęto w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi.
IX.6.3. ZAPOTRZEBOWANIE NA KAPITAŁ OBROTOWY Struktura realizacji niniejszego projektu wiąże się z występowaniem kapitału obrotowego po stronie Operatora Infrastruktury. Model budowy sieci pozwala na założenie braku występowanie zapasów. Należności oszacowano na podstawie założonego wskaźnika rotacji należności w wysokości 61 dni, a zobowiązania oszacowano na podstawie wskaźnika rotacji zobowiązań o wartości 30 dni. Niniejszy projekt zaczyna generować przychody ze sprzedaży w latach 2015-2029. W związku z powyższym wyliczono poziom zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto będący różnicą pomiędzy okresem spływu należności a okresem regulowania zobowiązań. Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi.
IX.7. BILANS PROFORMA, RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT PROFORMA ORAZ RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH PROFORMA Struktura niniejszego projektu definiuje przygotowanie: •
Bilansu proforma, rachunku zysków i strat proforma, rachunku przepływów pieniężnych proforma dla inwestora, tj. Samorządu Województwa Mazowieckiego,
•
Bilansu proforma, rachunku zysków i strat proforma, rachunku przepływów pieniężnych proforma dla Operatora Infrastruktury, Strona 177 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
Bilansu proforma, rachunku zysków i strat proforma, rachunku przepływów pieniężnych proforma dla projektu.
IX.7.1. BILANS PROFORMA DLA SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Wnioskodawca ma status jednostki samorządu terytorialnego i nie jest zobligowany do prowadzenia sprawozdawczości w formatach wskazanych w ustawie o rachunkowości a dedykowanych przedsiębiorstwom. Wnioskodawca prowadzi sprawozdawczość w oparciu o ustawę o finansach publicznych. Niemniej jednak na potrzeby niniejszego projektu, został sporządzony proforma rachunek zysków i strat dla projektu, proforma bilans dla projektu oraz proforma rachunek przepływów pieniężnych dla projektu. Ze względu na sporządzenie analizy metodą standardową nie sporządzano ww. dokumentów w wariancie „Wnioskodawca bez projektu” oraz „Wnioskodawca z projektem”. Dokumenty sporządzono za okres obowiązywania prognozy. Prognozą objęto tylko przychody i koszty, które wpływają na projekt. Dodatkowo założono, że Samorząd, jako beneficjent i właściciel infrastruktury zbudowanej w projekcie, będzie ponosił koszty nakładów inwestycyjnych na środki trwałe oraz będzie ponosił koszty nakładów odtworzeniowych, związanych z odtworzeniem środków trwałych w 20-letnim okresie odniesienia w projekcie. W związku ze strukturą realizacji projektu część nakładów inwestycyjnych zaprezentowana została w środkach trwałych. Pozostałe nakłady inwestycyjne mają charakter kosztowy i będą ujęte bezpośrednio w rachunku zysków i strat dla Samorządu Województwa Mazowieckiego. Aktywa obrotowe stanowić będą głównie środki pieniężne, ustalone w prognozie przepływów pieniężnych. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania składają się z zobowiązań krótkoterminowych podmiotu, wynikających z działalności operacyjnej. Nierozliczoną dotację zaprezentowano w rozliczeniach międzyokresowych. Prognozę bilansu Samorządu Województwa Mazowieckiego pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi.
IX.7.2. RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT PROFORMA SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Rachunek zysków i strat został przygotowany w układzie porównawczym. Środki unijne otrzymane w postaci dotacji zaprezentowane zostaną memoriałowo w pozostałych przychodach operacyjnych. Prognozę rachunku zysków i strat Samorządu pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi. Koszty usług obcych w rachunku zysków i strat wynikają z nakładów inwestycyjnych ponoszonych przez Samorząd, które mają charakter kosztowy (faktury za usługi zewnętrzne). Ponadto Wnioskodawca będzie ponosił także koszty operacyjne dotyczące opłat w pasie drogowym, ubezpieczenia majątku oraz podatku od nieruchomości.
IX.7.3. RACHUNEK
PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO
PROFORMA
SAMORZĄDU
Rachunek przepływów pieniężnych Samorządu został przygotowany metodą pośrednią. Prognozę rachunku przepływów pieniężnych pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi.
IX.7.4. BILANS PROFORMA DLA OPERATORA INFRASTRUKTURY Strona 178 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Ze struktury niniejszego projektu wynika, że Operator Infrastruktury nie będzie ponosił nakładów inwestycyjnych na środki trwałe. Zarówno nakłady inwestycyjne, jak i nakłady odtworzeniowe ponoszone są przez Samorząd Województwa Mazowieckiego. Bilans Operatora Infrastruktury uwzględnia m.in.: należności krótkoterminowe, inwestycje krótkoterminowe, kapitał własny, zobowiązania krótkoterminowe. Dodatkowo założono, że: •
kapitał własny w wysokości 20 000 000 zł w 2010 roku – kapitał własny we wskazanej wysokości umożliwi płynną działalność Operatora Infrastruktury bez konieczności posiłkowania się zewnętrznym finansowaniem.
•
należności krótkoterminowe, wynikają z okresu spływu należności określonego na poziomie 61 dni,
•
zobowiązania krótkoterminowe, wynikają z okresu spływu zobowiązań na poziomie 30 dni.
Opracowanie bilansu dla Operatora Infrastruktury pozwala określić minimalne parametry firmy, która będzie w stanie prowadzić działalność na wybudowanej sieci. Prognozę bilansu Operatora Infrastruktury pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi.
IX.7.5. RACHUNEK
ZYSKÓW INFRASTRUKTURY
I
STRAT
PROFORMA
DLA
OPERATORA
Rachunek zysków i strat został przygotowany w układzie porównawczym. W rachunku zysków i start uwzględniono m.in.: przychody ze sprzedaży produktów i usług i koszty operacyjne Operatora (energia, materiały, wynagrodzenia, usługi obce – do których zaliczamy czynsz dzierżawny z mechanizmu CLAWBACK). Prognozę rachunku zysków i strat Operatora Infrastruktury pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi.
IX.7.6. RACHUNEK
PRZEPŁYWÓW INFRASTRUKTURY
PIENIĘŻNYCH
PROFORMA
OPERATORA
Rachunek przepływów pieniężnych Operatora Infrastruktury został przygotowany metodą pośrednią. Prognozę rachunku przepływów pieniężnych pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi.
IX.7.7. BILANS PROFORMA DLA PROJEKTU (SKONSOLIDOWANY) Bilans dla Projektu został opracowany poprzez zsumowanie bilansu Samorządu Województwa Mazowieckiego oraz Operatora Infrastruktury. Bilans dla Projektu pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi.
IX.7.8. RACHUNEK
ZYSKÓW (SKONSOLIDOWANY)
I
STRAT
PROFORMA
DLA
PROJEKTU
Strona 179 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Rachunek zysków i strat został przygotowany w układzie porównawczym. Został opracowany poprzez zsumowanie rachunku zysków i strat Samorządu Województwa Mazowieckiego oraz Operatora Infrastruktury. Rachunek zysków i strat dla Projektu pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi.
IX.7.9. RACHUNEK
PRZEPŁYWÓW (SKONSOLIDOWANY)
PIENIĘŻNYCH
DLA
PROJEKTU
Rachunek przepływów pieniężnych dla Projektu został przygotowany metodą pośrednią. Został opracowany poprzez zsumowanie rachunku przepływów pieniężnych Samorządu Województwa Mazowieckiego oraz Operatora Infrastruktury. Prognozę rachunku przepływów pieniężnych pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi.
IX.8. FINANSOWA EFEKTYWNOŚĆ INWESTYCJI - FNPV/C, FRR/C Finansowa wartość bieżąca netto z inwestycji (FNPV/C – z inwestycji) została wyliczona przy zastosowaniu następujących pozycji: •
•
Financial
Net
Present
Value
kosztowych: o
Początkowe nakłady inwestycyjne,
o
Inwestycje odtworzeniowe,
o
Koszty działalności operacyjnej,
przychodowych: o
Przychody ze sprzedaży netto,
o
Wartość rezydualna projektu.
Nakłady inwestycyjne zostały przyjęte zgodnie z informacjami zawartymi w podrozdziale „Nakłady inwestycyjne na realizację projektu”. Koszty działalności operacyjnej przyjęto zgodnie z informacjami zawartymi w podrozdziale pt. „Kalkulacja kosztów operacyjnych”. Z kosztów operacyjnych usunięto amortyzację, która de facto jest kosztem, ale nie jest wydatkiem pieniężnym. Wartość rezydualna w projekcie wynosi 107 357 352 PLN. Szczegółową kalkulację FNPV/C przedstawiono w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi.
IX.9. FINANSOWA EFEKTYWNOŚĆ KAPITAŁU - FNPV/K, FRR/K Finansowa efektywność kapitału została skalkulowana poprzez dwie główne pozycje: •
Wpływy: przychody operacyjne, wartość rezydualna
•
Wydatki: koszty operacyjne bez amortyzacji, koszty finansowania: w tym odsetki, spłaty kredytów, krajowy wkład publiczny, krajowy wkład prywatny.
Finansowa efektywność kapitału została skalkulowana dla: •
Projektu, co pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi,
•
Samorządu, co pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi,
•
Operatora, co pokazano w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi. Strona 180 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
IX.10. TRWAŁOŚĆ PROJEKTU Projekt pt. „Internet dla Mazowsza” generuje przychody w ujęciu finansowym od 2015 roku. Co do zasady poziom przychodów pokrywa koszty operacyjne z wyjątkiem pierwszych lat po uruchomieniu sprzedaży (Operator Infrastruktury zdobywa klientów osiągając poziom docelowy) oraz lat, w których ponoszone są znaczne nakłady odtworzeniowe. Docelowo Operator Infrastruktury generował będzie nadwyżkę przychodów nad kosztami. W okresie trwałości projektu Operator będzie pokrywał ewentualne ujemne przepływy w ramach kapitałów własnych. Nie wyklucza się możliwości uregulowania zabezpieczenia trwałości projektu w umowie pomiędzy Operatorem Infrastruktury a Samorządem. Wnioskodawca zabezpieczył środki na pokrycie wkładu własnego w następujący sposób: •
Część wydatków kwalifikowalnych, nie pokrytych z dotacji, Wnioskodawca pokryje ze środków własnych na podstawie przyjętej uchwały,
•
Wartość podatku od towarów i usług, docelowo zostanie odzyskana z Urzędu Skarbowego, jednakże istnieje konieczność prefinansowania tych wydatków ze środków własnych – nakłady inwestycyjne ponoszone będą w latach 2010 – 2014 a rozliczenie podatku VAT z Urzędem Skarbowym odbywać się będzie kwartalnie z założeniem, iż wpływ podatku naliczonego będzie w kwartale następującym po kwartale ponoszenia wydatków. Przesunięcie pomiędzy momentem zapłaty podatku VAT a momentem jego odzyskania z Urzędu nie zostało przedstawione w tabelach dot. sprawozdania finansowego dla Samorządu, ze względu na fakt, iż zgodnie z wytycznymi MRR tabele te są opracowane w wartościach netto,
•
W związku z możliwością wystąpienia przesunięć pomiędzy wydatkowaniem nakładów inwestycyjnych a otrzymaniem refundacji może zaistnieć konieczność utworzenia rezerwy na prefinansowanie refundacji. Prawdopodobieństwo konieczności skorzystania z rezerwy można zminimalizować poprzez zaliczkowanie wydatków w projekcie. W analizie założono pesymistyczny wariant, w którym zaliczkowanie nie będzie dostępne. Projekt „Internet dla Mazowsza” jest największym projektem kluczowym w województwie zatem z bardzo dużym prawdopodobieństwem spodziewamy się zaliczkowania refundacji na maksymalnym poziomie, tj. 95% całości dofinansowania. W związku z powyższym niezbędne rezerwy na pokrycie przesunięcia refundacji w stosunku do wydatkowania środków będą znacznie niższe,
•
Ze względu na zużycie ekonomiczne części środków trwałych, zaistnieje konieczność ich odtworzenia. W niniejszej analizie przyjęto założenie, iż nakłady odtworzeniowe ponosić będzie Wnioskodawca, tj. Samorząd Województwa. Nie można wykluczyć przerzucenia ciężaru ponoszenia nakładów odtworzeniowych bezpośrednio na podmiot, który mógłby w drodze przetargu nabyć wybudowaną infrastrukturę teletechniczną.
Analizując trwałość Wnioskodawcy należy podkreślić, iż samorząd województwa mazowieckiego jest jednostką, której ryzyko bankructwa (a tym samym zagrożenie realizacji projektu) jest praktycznie zerowe. Wskaźnik łącznego długu do dochodu oraz wskaźnik rocznej spłaty łącznego zadłużenia osiągają bardzo bezpieczne wartości. Dodatkowo najważniejsze wskaźniki spełniają zapisy właściwej ustawy, w szczególności: •
relacja długu Województwa do dochodów w latach 2010-2029 nie przekroczy limitu określonego w art. 170 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 roku o finansach publicznych (60% prognozowanych dochodów budżetu jednostki samorządu terytorialnego w danym roku),
•
Relacje kwoty obciążeń budżetu Województwa z tytułu: spłat rat kredytów i pożyczek, wykupu papierów wartościowych emitowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego, potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych przez jednostkę samorządu terytorialnego Strona 181 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA poręczeń oraz gwarancji, mieszczą się w latach 2010-2029 w granicach określonych w art. 169 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 roku o finansach publicznych (15% prognozowanych dochodów).
X. ANALIZA EKONOMICZNA PROJEKTU X.1. WSKAŹNIKI ENPV/C I ERR/C Celem projektu jest przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu mieszkańców województwa mazowieckiego. Ujemna finansowa wartość bieżąca netto z inwestycji zostanie zrekompensowana poprzez korzyści w ujęciu ekonomicznym. Analizę sporządzono za pomocą analizy kosztów – korzyści (Cost and Benefits Analysis – CBA). W analizie wykorzystano wartości analizy dla projektu bez dofinansowania, wprowadzając następujące korekty: •
Dodano oszczędności związane z eliminacją kosztów organizacji szkoleń stacjonarnych (e-learning),
•
Dodano oszczędności czasu urzędników związane z możliwością załatwiania części spraw urzędowych online (e-urząd),
•
Dodano oszczędności pracodawców związane z ograniczeniem powierzchni biurowej (dot. Telepracy pracowników),
•
Dodano korzyści związane z możliwością handlu w sieci (e-handel),
•
Dodano oszczędności związane z pobudzeniem konkurencji na obszarach szarych,
•
Podatku od nieruchomości,
•
Nie wystąpiły inne korekty, które mogłyby zniekształcić wyniki analizy ekonomicznej.
Korzyści ekonomiczne szacowano w taki sposób, aby uniknąć dublowania ich z korzyściami finansowymi płynącymi dla Beneficjentów projektu. Korzyści ekonomiczne w niniejszym projekcie identyfikowano i kalkulowano pod kątem ich wpływu na pozostałe grupy pośrednio objęte projektem. Nie korygowano efektu podatkowego dla nakładów inwestycyjnych, nakładów odtworzeniowych oraz kosztów operacyjnych (głównie materiałów i energii, usług oraz pozostałych kosztów rodzajowych), o 22% i 23% podatek od towarów i usług ze względu na sporządzenie analizy w cenach netto. Nie dokonano również korekty tzw. „shadow prices” gdyż występuje ograniczona dostępność specjalistów niezbędnych do realizacji oraz utrzymania projektu, zaś ceny przyjęte w analizie odzwierciedlają średnie ceny rynkowe. Szczegółowe kalkulacje korzyści zewnętrznych dokonano przyjmując poniższe bardzo ostrożne założenia. Korzyści społeczne kalkulowano opierając się w każdym możliwym przypadku na danych obiektywnych. Przy kalkulacji korzyści społecznych korzystano głównie z wyników badania prowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny pn. „Wykorzystanie technologii informacyjno-(tele)komunikacyjnych w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych w 2011 r.”. Oprócz wyników badania korzystano z baz danych GUS ustalając m.in. wysokość przeciętnego wynagrodzenia w administracji, liczbę ludności w makroregionie obejmującego woj. mazowieckie, proporcję liczby ludności w województwie do liczby ludności w makroregionie, itp. Jednocześnie korzystano z innych powszechnie obowiązujących źródeł, np. prawo pracy, określając minimalną powierzchnię biurową wymaganą odpowiednimi przepisami. Założenia, dla których nie można było zidentyfikować obiektywnych źródeł, oszacowano na podstawie obserwacji rynku. Każdą z korzyści społecznych ustalono, jako iloczyn poszczególnych mnożników. Oszczędności związane z elearningiem określono jako korzyść dla firm szkoleniowych, które nie będą musiały ponosić kosztów wynajmu Sali, cateringu, trenera itp. Zgodnie z danymi zawartymi w badaniu GUS określono poziom oszczędności związany z przeprowadzeniem kursów w formie e-learningowej (zamiast formy stacjonarnej). Iloczyn wskaźnika Strona 182 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA dostępności kursów, oszczędności kursów, poziomu penetracji rynku oraz ludności objętej projektem umożliwił kalkulację oszczędności z tytułu e-learningu. Oszczędności dot. e-urząd-u skalkulowano jako czas pracy, który urzędnicy zaoszczędzą dzięki realizacji przez Beneficjentów projektu spraw urzędowych elektronicznie. Poziom oszczędności określono jako iloczyn liczby ludności objętej projektem, ilości przeciętnie załatwianych spraw przez petenta, średnią długość załatwienia sprawy oraz odsetka ludności załatwiającej sprawy Online, średniej pensji pracowników w sekcji L oraz ilości godzin pracy w miesiącu. Oszczędności dot. telepracy określono jako korzyści pracodawcy związane z oszczędnością powierzchni biurowej na skutek pracy telepracowników. Poziom oszczędności określono iloczynem osób zainteresowanych telepracą, minimalną powierzchnią na pracownika, średnim miesięcznym czynszem m2 biura, odsetkiem osób, które deklarują zainteresowanie telepracą i faktycznie się nią zajmą oraz współczynnikiem korygującym ludność objętą projektem w stosunku do mieszkańców województwa (korzyści kalkulowano tylko dla ludności objętej projektem). Kolejną oszczędnością są zwiększone obroty sklepów internetowych związane z e-handlem. Poziom korzyści wyliczono jako iloczyn poziom oszczędności na zakupach, odsetku kupujących, łącznej wartości e-sprzedaży w regionie i współczynniku korygującym dla liczby ludności objętej projektem. Oszczędności związane z pobudzeniem konkurencji na obszarach szarych oparto na raporcie pt. „Analiza cen usług dostępu szerokopasmowego świadczonych przez operatorów we własnych sieciach oraz w ramach umów BSA/LLU”. Ustalono, iż w związku z pojawieniem się dostawcy hurtowego dostępu do Internetu, na obszarach szarych nie problematycznych pojawi się realna konkurencja i poziom cen zacznie spadać. Przyjęto, że poziom oszczędności równy będzie różnicy między stawką maksymalną a stawką minimalną dla Beneficjenta korzystającego z łącza 6Mbps w ramach umowy BSA/LLU. Korzyść skalkulowano jako iloczyn różnicy poziomów cen, liczby gospodarstw domowych na obszarach szarych (iloraz liczby ludności na obszarach szarych oraz wskaźnika wielkości gospodarstwa domowego w województwie), poziomu penetracji rynku i ilości miesięcy w roku, dla których Beneficjent ponosi opłaty. W związku z tym prognozowane korzyści społeczne, których osiągnięcie na wysokim poziomie mierzonym wskaźnikami efektywności ekonomicznej należy traktować jako uzasadnienie podjęcia inwestycji z ogólnospołecznego punktu widzenia, zostały przyporządkowane do wskazanych priorytetów rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Analizę ekonomiczną realizowanego projektu dokonano wg metodologii Analizy kosztów i korzyści (Cost Benefit Analysis). Metodologia analizy kosztów i korzyści opiera się na analizie efektywności finansowej projektu, która stanowi punkt wyjścia dla analizy CBA. W ramach przeprowadzonej analizy kosztów i korzyści, przepływy finansowe projektu uzupełnione są o wycenione w wartościach pieniężnych strumienie korzyści społecznoekonomicznych netto z punktu widzenia ostatecznych beneficjentów (tzw. efekty zewnętrzne). Korekta dotycząca efektów zewnętrznych ma na celu ustalenie wartości negatywnych i pozytywnych skutków projektu (odpowiednio kosztów i korzyści zewnętrznych). Ponieważ efekty zewnętrzne, z samej definicji, następują bez pieniężnego przepływu, nie są one uwzględnione w analizie finansowej, w związku z czym muszą zostać oszacowane i wycenione. W przypadku, gdy wyrażenie ich za pomocą wartości pieniężnych będzie niemożliwe, zostaną one skwantyfikowane w kategoriach materialnych w celu dokonania oceny jakościowej. Oszacowanie i wycena zidentyfikowanych korzyści społecznych zostało przeprowadzone w kategoriach odnoszących się do w/w priorytetów rozwoju społeczeństwa informacyjnego z pominięciem e-medycyny, dla którego to priorytetu nie udało się ustalić uzasadnionej podstawy szacunków i wyceny. Dodatkowo uwzględniono dwa bloki korzyści społecznych dotyczących komunikacji przez Internet jako substytutu komunikacji tradycyjnej telefonicznej oraz komunikacji przez Internet jako substytutu prasy papierowej. Włączenie do analizy tych zagadnień jest uzasadnione z uwagi na skalę zjawiska zastępowania komunikacją Internetową komunikacji tradycyjnej telefonicznej oraz korzystania z zasobów Internetu zamiast kupowania prasy papierowej, czy też generalnie poszukiwania wiedzy o świecie współczesnym, wydarzeniach w kraju i na Strona 183 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA świecie, informacji specjalistycznych branżowych, czy też informacji o charakterze medialnym. Obie korzyści związane z dostępem do Internetu odnoszą się szczególnie do zachowań gospodarstw domowych. Wszystkie zidentyfikowane korzyści społeczne zostały wyrażone w postaci oszczędności generowanych przez korzystanie z Internetu w gospodarstwach domowych oraz przedsiębiorstwach i urzędach administracji państwowej i samorządowej. Przy wycenie korzyści społecznych identyfikowanych jako oszczędności wynikające z korzystania z Internetu w gospodarstwach domowych lub przedsiębiorstwach i instytucjach administracji publicznej przyjmowano jako podstawę wartości szacowane jako minimalne z punktu widzenia przeciętnych oszczędności. Takie założenie daje pewność, że skoro przyjęto wartości minimalne, a analiza kosztów i korzyści wykazuje dodatnie wskaźniki efektywności ekonomicznej ENPV, ERR i B/C, to realizacja projektu z punktu widzenia ogólnospołecznych korzyści jest uzasadniona. Ze względu na trudność w ustaleniu dynamiki wzrostu lub spadku wartości oszczędności w czasie i duże ryzyko niedoszacowania lub przeszacowania dynamiki założono, że przyjęte wartości nie będą się zmieniać w czasie. Trudność w prognozowaniu dynamiki związana jest przede wszystkim z faktem, że projekt będzie realizowany na dużym obszarze terenów wiejskich, rozwój usług związanych z Internetem jest bardzo dynamiczny, a w Polsce brak jakiekolwiek odniesienia do innego projektu o podobnej skali interwencji. Kalkulacja ekonomicznej wartości bieżącej netto oraz ekonomicznej wewnętrznej stopy zwrotu została przedstawiona w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi. Wyniki analizy ekonomicznej wskazują, iż projekt powinien zostać dofinansowany. Ekonomiczne wskaźniki efektywności projektu zawiera poniższa tabela. TABELA NR. 64. . PREZENTACJA WSKAŹNIKÓW EFEKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ ENPV ORAZ ERR
Stopa dyskontowa
5,5%
Ekonomiczna zaktualizowana wartość netto (ENPV) Ekonomiczna wewnętrzna stopa zwrotu (ERR)
332 782 024 14,6%
Źródło: Opracowanie własne.
Oprócz głównych korzyści ekonomicznych, które można wycenić czy skwantyfikować w sposób wiarygodny przy dostępie do właściwych badań i danych statystycznych, realizacja projektu niesie za sobą również korzyści ekonomiczne o charakterze niefinansowym. Do głównych korzyści ekonomicznych o charakterze niefinansowym projektu Internet dla Mazowsza możemy zaliczyć:
•
wzrost możliwości działań promocyjnych małych i średnich firm (tzn. „okno na świat” w zakresie PR,
•
obniżenie kosztów wejścia na nowe rynki mikro, małych i średnich firm z terenów wykluczenia,
•
możliwość realizacji globalnych powiązań (stymulowanie powiązań gospodarczych pomiędzy samorządami itp.),
•
zaspokojenie potrzeb informacyjnych i poznawczych społeczeństwa,
•
polepszenie dialogu w społeczeństwie – budowa i rozwój „społeczeństwa opartego na wiedzy”,
•
zwiększenie aktywności samorządów w zakresie budowy usług IT na obszarach wiejskich,
•
rozwój przedsiębiorczości poprzez możliwość konkurowania na większym rynku,
•
możliwość wzrostu wskaźnika telepracy,
•
nabycie umiejętności pracy z Internetem i ułatwienie znalezienia pracy,
•
umożliwienie podniesienia poziomu wykształcenia obywateli, Strona 184 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
•
ułatwienie aktywności osób niepełnosprawnych i nowe perspektywy w dostępie do pracy (Korzyść również związana z telepracą),
•
powstanie nowych dziedzin działalności gospodarczej opartych na nowoczesnych technologiach informatycznych i telekomunikacyjnych,
•
możliwość rozwoju e-learningu na zajęciach w szkołach podstawowych i gimnazjach,
•
możliwość pozyskania informacji o dostępności lekarzy specjalistów, dyżurach placówek szpitalnych i przychodniach,
•
rozwój kompetencji w zakresie e-medycyny – dostęp społeczeństwa do najnowszych informacji na temat leczenia, leków, badań klinicznych,
•
spadek cen usług dostępu do Internetu;
•
uwolnienie popytu na szerokopasmowy dostęp oraz usługi realizowane z wykorzystaniem Internetu szerokopasmowego;
W obszarze kosztów społecznych niekwantyfikowanych mogą pojawić się niepoliczalne koszty związane z nadużyciami w korzystaniu z zasobów Internetu, do których zaliczamy m.in.: •
przestępstwa związane z kradzieżami (systemy bankowe, własności intelektualnej),
•
przestępstwa związane z pornografią, w tym szczególnie niebezpiecznej – pornografii dziecięcej,
•
koszty związane z piractwem komputerowym,
•
zastąpienie spędzania czasu w gronie rówieśników poprzez czas korzystania z Internetu, co może wpłynąć na stopniową izolację społeczną, jak również na zdrowie,
Natężenie występowania kosztów społecznych będzie zależne od skuteczności wdrożenia programów przeciwdziałających nadużyciom internetowym oraz skutkom nadmiernego korzystania z Internetu przez młodzież przez samorządy czy organizacje NGO. Jednocześnie widać wyraźną przewagę korzyści ekonomicznych o charakterze niefinansowym w stosunku do ewentualnych kosztów ekonomicznych o charakterze niefinansowym. Dodatkowo w zakresie wpływu realizacji projektu na obszar korzyści i kosztów ekonomicznych związanych z ochroną środowiska, w przypadku budowy sieci szerokopasmowej korzyści ekonomiczne związane z ochroną środowiska niwelują ewentualne koszty ekonomiczne związane z ochroną środowiska. W związku z tym nie prognozowano korzyści i kosztów ekonomicznych związanych z ochroną środowiska.
X.2. WSKAŹNIK B/C Zgodnie z wytycznymi wyliczono wskaźnik korzyści do kosztów. Dane do kalkulacji przyjęto na podstawie analizy ekonomicznej. Wskaźnik B/C dla zdyskontowanych wartości wyniósł 1,45. Ze względu na ostrożne szacowanie założeń dla analizy ekonomicznej, w rzeczywistości korzyści wynikające z realizacji niniejszego projektu, mogą być znacznie wyższe.
XI. ANALIZA WRAŻLIWOŚCI XI.1. ANALIZA WRAŻLIWOŚCI – FNPV/C, FRR/C Strona 185 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Analiza wrażliwości została przeprowadzona w oparciu o analizę finansową zakładając zmiany następujących determinant wskaźników efektywności: •
Zmiany nakładów inwestycyjnych,
•
Zmiany nakładów odtworzeniowych
•
Zmiany kosztów materiałów i energii,
•
Zmiany kosztów usług obcych,
•
Zmiany wysokości podatków i opłat,
•
Zmiany wysokości wynagrodzeń z narzutami,
•
Zmiany poziomu przychodów ze sprzedaży usług,
•
Zmiany stopy dyskontowej.
Analizowano zmiany finansowej wartości bieżącej netto (FNPV/C) i wewnętrznej stopy zwrotu (FRR/C) przy założeniu zmian poszczególnych parametrów o + 1% oraz założeniu ceteris paribus. SZCZEGÓŁOWE WYNIKI ANALIZY WRAŻLIWOŚCI DLA FNPV/C ORAZ DLA FRR/C UJĘTO W ZAŁĄCZNIKU ZAWIERAJĄCYM TABELE Z ANALIZAMI FINANSOWYMI. ANALIZA WRAŻLIWOŚCI – ENPV, ERR Analiza wrażliwości została przeprowadzona w oparciu o analizę ekonomiczną zakładając zmiany następujących determinant wskaźników efektywności: •
Zmiany nakładów inwestycyjnych,
•
Zmiany nakładów odtworzeniowych
•
Zmiany kosztów materiałów i energii,
•
Zmiany kosztów usług obcych,
•
Zmiany wysokości podatków i opłat,
•
Zmiany wysokości wynagrodzeń z narzutami,
•
Zmiany poziomu przychodów ze sprzedaży usług,
•
Zmiany stopy dyskontowej,
•
Zmianę oszczędności związanych z eliminacją kosztów organizacji szkoleń stacjonarnych (e-learning),
•
Zmianę oszczędności czasu urzędników związanych z możliwością załatwiania części spraw urzędowych online (e-urząd),
•
Zmianę oszczędności pracodawców związanych z ograniczeniem powierzchni biurowej (dot. Telepracy pracowników),
•
Zmianę korzyści związanych z możliwością handlu w sieci (e-handel),
•
Zmianę oszczędności związanych z pobudzeniem konkurencji na obszarach szarych,
Analizowano zmiany ekonomicznej zaktualizowanej wartości netto (ENPV) i ekonomicznej wewnętrznej stopy zwrotu (ERR) przy założeniu zmian poszczególnych parametrów o +1% oraz założeniu ceteris paribus. Szczegółowe wyniki analizy wrażliwości dla ENPV oraz dla ERR ujęto w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi.
XI.2. WNIOSKI Z ANALIZY WRAŻLIWOŚCI – FNPV/C Zgodnie z wytycznymi zalecanym kryterium ogólnym jest uwzględnianie tych zmiennych lub parametrów, w przypadku których bezwzględna zmienność rzędu 1% w odniesieniu do najlepszego oszacowania skutkuje odpowiednią zmiennością NPV nie mniejszą niż 1% (jeden punkt procentowy) (tzn. elastyczność równa jest Strona 186 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA jedności lub większa). Według powyższego kryterium do głównych parametrów, mających wpływ na zmianę FNPV/C zaliczamy: •
Zmianę nakładów inwestycyjnych (elastyczność większa od jedności),
•
Zmianę kosztów usług obcych (elastyczność większa od jedności),
•
Zmiana przychodów ze sprzedaży usług (elastyczność większa od jedności).
XI.3. WNIOSKI Z ANALIZY WRAŻLIWOŚCI – ENPV Zgodnie z wytycznymi zalecanym kryterium ogólnym jest uwzględnianie tych zmiennych lub parametrów, w przypadku których bezwzględna zmienność rzędu 1% w odniesieniu do najlepszego oszacowania skutkuje odpowiednią zmiennością ENPV nie mniejszą niż 1% (jeden punkt procentowy) (tzn. elastyczność równa jest jedności lub większa).Według powyższego kryterium do głównych parametrów, mających wpływ na zmianę ENPV zaliczamy: •
Zmianę nakładów inwestycyjnych,
•
Zmianę przychodów ze sprzedaży usług,
•
Zmianę stopy dyskontowej.
XI.4. ANALIZA RYZYKA W OBSZARZE FINANSOWYM Według wytycznych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego „Wytyczne w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód” z dnia 27 września 2011 roku: „analiza ryzyka polega na przypisaniu krytycznym zmiennym zidentyfikowanym na etapie analizy wrażliwości właściwego rozkładu prawdopodobieństwa i oszacowaniu rozkładu prawdopodobieństwa finansowych i ekonomicznych wskaźników efektywności i trwałości projektu.” Biorąc pod uwagę kolejne zapisy powyższych wytycznych treści „należy zaznaczyć, że w niektórych przypadkach (np. brak historycznych danych na temat podobnych projektów) sformułowanie prawidłowych wniosków co do rozkładu prawdopodobieństwa krytycznych zmiennych może się okazać dość trudne. W takich przypadkach należy sporządzić przynajmniej jakościową ocenę ryzyka, aby podeprzeć wyniki analizy wrażliwości.”, oraz uwzględniając innowacyjność rozwiązań związanych z budową NGA w projekcie i wyniki analizy wrażliwości, zdecydowano się na jakościową ocenę ryzyka w zakresie zmiennych krytycznych. Jakościową ocenę ryzyka przeprowadzono w obszarze FNPV/C. TABELA NR. 65. OCENA RYZYKA DLA FNPV/C
Rodzaj zmiany
Wpływ
Prawdopodobieństwo wystąpienia
Zmiana nakładów inwestycyjnych
Średni
Niskie
Zmiana kosztów usług
Średni
Niskie
Duży
Średnie
Zmiana przychodów ze sprzedaży usług
Źródło: Opracowanie własne
Prawdopodobieństwo zmiany poziomu nakładów inwestycyjnych założonych w niniejszej analizie jest niewielkie. Uzasadnieniem przyjętego poziomu prawdopodobieństwa jest fakt, iż Wnioskodawca przed sporządzeniem budżetu projektu dokładnie zweryfikował bieżące ceny podobnych usług. Ponadto dzięki zastosowaniu postępowania przetargowego przy zakupie środków trwałych, Wnioskodawca prawdopodobnie uzyska pewne oszczędności lub będzie miał możliwość nabycia środków trwałych o wyższych parametrach lub uzyskać pewne bonusy. Ponadto na drodze przetargu, Wnioskodawca powinien przenieść ryzyko walutowe na Strona 187 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA dostawcę usług. W związku z powyższym ryzyko zmiany poziomu nakładów inwestycyjnych można uznać, jako akceptowalne. Podobny wpływ na FNPV/C, jak wpływ zmiany nakładów inwestycyjnych, niesie za sobą zmiana kosztów usług obcych. Analiza została sporządzona w cenach stałych (przy wyeliminowaniu inflacji), zatem możliwość zmiany cen usług wystąpić może jedynie w ramach koszyka dóbr i usług. Niewątpliwie będą rosły ceny energii (w związku z urealnieniem poziomu cen w Polsce do poziomu cen w Unii) oraz koszty wynagrodzeń z narzutami (w presją płacową – koszty wynagrodzeń minimalnie determinują finansową wartość bieżącą netto z inwestycji). W analizie założono prawdopodobne wzrosty tych wartości, zaś odchylenie cen obrazuje ich wzrost ponad poziom przyjęty w analizie. Prawdopodobieństwo wzrostu kosztów usług obcych jest małe. Najmocniej na finansową wartość bieżącą netto wpływa zmiana poziomu przychodów ze sprzedaży usług. Prawdopodobieństwo zmiany przychodów jest średnie.
XI.5. OKREŚLENIE GŁÓWNYCH WARTOŚCI WYŁĄCZAJĄCYCH Zgodnie z wytycznymi wartość wyłączająca zmiennej to wartość, jaką musiałaby przyjąć zmienna, aby wskaźnik ENPV wyniósł 0 lub, bardziej ogólnie, aby wynik projektu sytuował się poniżej minimalnego poziomu akceptowalności. Podczas analizy wrażliwości dla ENPV ustalono, że do głównych wartości wyłączających zaliczamy: •
wzrost nakładów inwestycyjnych do poziomu 200,0% wartości przyjętej w analizie, co jest nierealne i w związku z tym analizowanie takiej zmiany pod względem prawdopodobieństwa wystąpienia nie jest celowe,
•
wzrost kosztów usług obcych do poziomu 209,4% wartości przyjętej w analizie, co jest nierealne i w związku z tym analizowanie takiej zmiany pod względem prawdopodobieństwa wystąpienia nie jest celowe,
•
spadek przychodów ze sprzedaży usług do poziomu 20,4% wartości przyjętej w analizie, jednakże prawdopodobieństwo wystąpienia takiej zmiany jest stosunkowo niskie.
XII.
ANALIZA DGC XII.1. WYBÓR WARIANTU EKONOMICZNIE
NAJBARDZIEJ
KORZYSTNEGO
Podsumowanie kluczowych parametrów identyfikujących poszczególne warianty prezentujemy w tabeli poniżej. TABELA NR. 66. DOTARCIE DO ODBIORCÓW, NAKŁADY INWESTYCYJNE I KOSZTY OPERACYJNE – WARIANTY I, IV, V
Wyszczególnienie
Oczekiwana liczba ludności w zasięgu
Nakłady inwestycyjne [PLN]
Całkowite koszty operacyjne w okresie referencyjnym [PLN]
Wariant V
1 294 508
401 105 203
755 352 679
Wariant IV
1 102 934
357 195 603
717 585 045
Wariant I
1 323 521
444 620 000
932 860 558
Źródło: Opracowanie własne.
Strona 188 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Jedną z metod stosowanych w analizie opcji dla porównania oraz wyboru rozpatrywanych wariantów jest obliczenie wskaźnika dynamicznego kosztu jednostkowego (DGC). DGC pokazuje relację zdyskontowanych kosztów generowanych przez projekt (nakłady inwestycyjne, koszty eksploatacyjne) do zdyskontowanego efektu dla całego okresu analizy (w omawianym projekcie okres analizy obejmuje lata 2010 - 2029). DGC jest jedną z miar pokazujących jednostkowy koszt osiągnięcia danego efektu. Wskaźnik DGC obliczany jest wzorem:
KI t + KEt (1 + i )t = t =0t = n . EEt ∑ t t = 0 (1 + i ) t =n
DGC = pEE
∑
KIt – nakłady inwestycyjne poniesione w danym roku, KEt – koszty eksploatacyjne poniesione w danym roku, i – stopa dyskontowa, t – rok, przyjmuje wartości od 0 do n, gdzie 0 jest rokiem, w którym ponosimy pierwsze koszty, natomiast n jest ostatnim rokiem, działania instalacji, EEt – miara rezultatu. Do obliczenia powyższych wartość wykorzystano: •
wielkość nakładów inwestycyjnych (wartości netto),
•
wielkość kosztów eksploatacyjnych,
•
analiza popytu dla każdego z wariantów (liczba odbiorców jako miara rezultatu).
Dynamiczny koszt jednostkowy jest równy cenie, która pozwala na uzyskanie zdyskontowanych przychodów równych zdyskontowanym kosztom. Inaczej to ujmując, można powiedzieć, że DGC pokazuje, jaki jest techniczny koszt uzyskania jednostki efektu realizacji projektu. Koszt ten jest wyrażony w złotówkach na jednostkę efektu projektu (w tym przypadku efektem projektu będzie liczba odbiorców). Kalkulacje Dynamicznego kosztu jednostkowego, przedstawiono w poniższej tabeli.
Strona 189 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA TABELA NR. 67. SZCZEGÓŁOWE ZAŁOŻENIA – ANALIZA DGC Wyszczególnienie Wariant V Nakłady inwestycyjne Zdyskontowane nakłady inwestycyjne Koszty operacyjne Zdyskontowane koszty operacyjne Liczba odbiorców Zdyskontowana liczba odbiorców Wskaźnik DGC (PLN / odbiorca) Wariant IV Nakłady inwestycyjne Zdyskontowane nakłady inwestycyjne Koszty operacyjne Zdyskontowane koszty operacyjne Liczba odbiorców Zdyskontowana liczba odbiorców Wskaźnik DGC (PLN / odbiorca) Wariant I Nakłady inwestycyjne Zdyskontowane nakłady inwestycyjne Koszty operacyjne Zdyskontowane koszty operacyjne Liczba odbiorców Zdyskontowana liczba odbiorców
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2 000 000,00
2 791 100,00
3 918 584,00
178 166 305,00
214 229 214,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
2 000 000,00
2 658 190,48
3 554 271,20
153 906 753,05
176 246 904,53
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
7 829 205,76
20 311 252,84
31 534 026,78
33 733 413,26
36 216 358,52
41 398 988,42
44 423 136,26
47 830 876,52
0,00
0,00 0
0,00 0
6 763 162,30 0
16 710 117,98
24 707 735,12
25 172 392,36
25 738 289,85
28 020 464,91
28 635 549,72
29 364 009,02
1214000
1214000
1214000
1214000
1214000
1214000
1214000
0
0
0
998 761
951 201
905 905
862 767
821 683
782 555
745 291
0 0
66,91
2 000 000,00
2 791 100,00
26 474 984,00
190 186 171,00
135 743 348,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
2 000 000,00
2 658 190,48
24 013 590,93
164 289 965,23
111 676 388,34
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
7 437 745,47
19 295 690,20
29 957 325,44
32 046 742,60
34 405 540,59
39 329 039,00
42 201 979,45
45 439 332,69
0,00
0,00
0,00
6 425 004,19
15 874 612,08
23 472 348,36
23 913 772,74
24 451 375,35
26 619 441,67
27 203 772,23
27 895 808,57
0
0
0
0
1102934
1102934
1102934
1102934
1102934
1102934
1102934
0
0
0
0
907 387
864 178
823 026
783 835
746 509
710 961
677 106
68,34
6 891 545,85
104 704 067,35
219 475 377,77
93 082 379,38
20 466 629,66
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
6 891 545,85
99 718 159,38
199 070 637,44
80 408 059,07
16 837 946,87
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
9 669 069,11
25 084 397,26
38 944 523,07
41 660 765,38
44 727 202,77
51 127 750,70
54 862 573,28
59 071 132,50
0,00
0,00
0,00
8 352 505,44
20 636 995,70
30 514 052,87
31 087 904,56
31 786 787,96
34 605 274,16
35 364 903,90
36 264 551,14
0
0
0
0
1323521
1323521
1323521
1323521
1323521
1323521
1323521
0
0
0
0
1 088 864
1 037 013
987 632
940 602
895 811
853 153
812 527
Strona 190 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Wskaźnik DGC (PLN / odbiorca)
Wyszczególnienie
74,59
2021
2022
2023
2024
2025
2026
2027
2028
2029
SUMA
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
401 105 203,00
Wariant V Nakłady inwestycyjne Zdyskontowane nakłady inwestycyjne Koszty operacyjne
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
338 366 119,26
49 734 987,46
51 297 279,01
52 750 274,59
54 092 291,96
55 057 383,09
55 964 676,16
56 919 148,95
57 750 089,37
58 509 289,84
755 352 678,79
Zdyskontowane koszty operacyjne
29 079 017,11
28 564 244,40
27 974 596,87
27 320 283,17
26 483 542,64
25 638 062,97
24 833 636,15
23 996 354,95
23 154 112,79
422 155 572,32
Liczba odbiorców
1214000
1214000
1214000
1214000
1214000
1214000
1214000
1214000
1214000
19424000
709 801
676 001
643 810
613 152
583 955
556 147
529 664
504 442
480 421
11 365 556,00
Zdyskontowana liczba odbiorców Wskaźnik DGC (PLN / odbiorca) Wariant IV Nakłady inwestycyjne Zdyskontowane nakłady inwestycyjne Koszty operacyjne Zdyskontowane koszty operacyjne Liczba odbiorców Zdyskontowana liczba odbiorców Wskaźnik DGC (PLN / odbiorca) Wariant I Nakłady inwestycyjne Zdyskontowane nakłady inwestycyjne Koszty operacyjne Zdyskontowane koszty operacyjne Liczba odbiorców
66,91
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
357 195 603,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
304 638 134,97
47 248 238,09
48 732 415,06
50 112 760,86
51 387 677,36
52 304 513,94
53 166 442,35
54 073 191,50
54 862 584,90
55 583 825,35
717 585 044,85
27 625 066,26
27 136 032,18
26 575 867,02
25 954 269,01
25 159 365,51
24 356 159,82
23 591 954,34
22 796 537,21
21 996 407,15
401 047 793,70
1102934
1102934
1102934
1102934
1102934
1102934
1102934
1102934
1102934
17 646 944,00
644 863
614 155
584 909
557 057
530 530
505 267
481 206
458 292
436 468
10 325 749,00
68,34
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
444 620 000,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
402 926 348,60
61 422 709,51
63 352 139,58
65 146 589,12
66 803 980,57
67 995 868,12
69 116 375,06
70 295 148,95
71 321 360,37
72 258 972,95
932 860 558,31
35 912 586,13
35 276 841,84
34 548 627,13
33 740 549,72
32 707 175,16
31 663 007,77
30 669 540,64
29 635 498,37
28 595 329,30
521 362 131,81
1323521
1323521
1323521
1323521
1323521
1323521
1323521
1323521
1323521
21 176 336,00
Strona 191 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Zdyskontowana liczba odbiorców Wskaźnik DGC (PLN / odbiorca)
773 835
736 986
701 891
668 468
636 636
606 320
577 448
549 950
523 762
12 390 898,00
74,59
Źródło: Opracowanie własne
Strona 192 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Przeliczone wskaźniki DGC, tj. jednostkowe koszty na odbiorcę zaprezentowano w poniższej tabeli. TABELA NR. 68. WSKAŹNIKI DGC DLA ROZPATRYWANYCH WARIANTÓW REALIZACJI INWESTYCJI.
Wariant
Wartość wskaźnika DGC (PLN/odbiorca)
Wariant V
66,91
Wariant IV
68,34
Wariant I
74,59 Źródło: Opracowanie własne
W analizie opcji porównano 3 z 5 analizowanych wariantów w analizie technicznej niniejszego studium – to jest: wariant V - Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych IDM oraz sieci NGA w wybranych miastach wariant IV – Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych IDM wariant I - Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych oraz sieci dla JST W analizie DGC nie wzięto pod uwagę wariantu II ( Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych IDM oraz sieci dla JST z wykorzystaniem IRU) i wariantu III (Budowa własnej sieci na potrzeby węzłów dystrybucyjnych IDM z wykorzystaniem podbudowy sieci energetycznej ), których zastosowanie wykluczyła już analiza techniczna. W wariancie II zakłada się budowę sieci z wykorzystaniem ciemnych włókien światłowodowych (IRU). W wyniku konsultacji dzierżawy sieci jedynie TP SA odpowiedziało przedstawiając dane inwentaryzacyjne określające relacje światłowodowe możliwe do wydzierżawienia dla projektu IDM. Dokonana analiza wykorzystania przedstawionej sieci IRU uniemożliwia wykorzystanie dzierżawy włókien do budowy spójnej sieci szkieletowej i dystrybucyjnej. Przedstawione odcinki nie mogą tworzyć spójnych pierścieni sieci, a częściowa budowa i częściowa dzierżawa powodowałaby bardzo duży wzrost kosztów sprzętu aktywnego koniecznego do obsługi ruchu w węzłach kolokacji sieci. Dodatkowo większość przedstawionych relacji kończyła się na miejscowościach gminnych lub powiatowych nie dochodząc do obszarów objętych interwencją projektu. Wariant III zakłada się budowę sieci z wykorzystanie podbudowy energetycznej. Zabudowa kabli światłowodowych na istniejącej podbudowie energetycznej umożliwia szybką realizację przedsięwzięcia, budowy sieci jednak pociąga za sobą późniejsze koszty opłaty za dzierżawę tej infrastruktury, co skutkuje dużą zależnością kosztów opex wybudowanej sieci w zależności od planów właściciela infrastruktury słupowej. Koszty utrzymania i serwisowania sieci światłowodowej na podbudowie słupowej są wyższe o ok. 20% od sieci doziemnych dodatkowo dochodzi opłata za dzierżawę słupów energetycznych. Koszt dzierżawy słupa waha się 6-20 zł netto miesięczne w zależności od właściciela sieci energetycznej. Porównanie wartości zaktualizowanej poszczególnych opcji pokazuje, że najniższy koszt przypada na wariant V. Dodatkowo na wybór wariantu V wpłynęło również: •
koszty budowy wariantu I przewyższają budżet środków zaplanowanych na realizacje projektu,
•
W wyniku analizy wariantu IV, stwierdzono że pod względem inwestycyjnym i technicznym ten wariant jest najlepszy. Jednak wynik analizy przychodów operatora oraz podaży i popytu na obszarach interwencji pokazuje, że wariant IV jest nieopłacalny dla potencjalnego operatora infrastruktury, co wiąże się z koniecznością dofinansowania operatora infrastruktury działającego na wybudowanej sieci przez samorząd województwa Mazowieckiego.
•
wariant V zawiera w sobie infrastrukturę wariantu IV poszerzoną o sieci nowej generacji, które zostaną zlokalizowane w dwudziestu miastach wytypowanych do projektu (miasta nie posiadające sieci NGA). Przychody z poszerzonej infrastruktury pozwolą na pokrycie kosztów operacyjnych operatora Strona 193 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA infrastruktury, co wiąże się z brakiem dofinansowania działalności operacyjnej operatora przez samorząd województwa Mazowieckiego w poszczególnych latach okresu odniesienia. •
pomimo, że wariant nr 5 jest minimalnie tańszy od wariantu nr 4 posiada nad nim jeszcze jedną istotną przewagę. Dzięki wykorzystaniu technologii NGA możliwe będzie pośrednie dotarcie do większej ilości potencjalnych odbiorców ostatecznych. Wzrost ich liczby spowoduje większy ruch w sieci, większe przychody operatora infrastruktury i tym samym wyeliminuje ryzyko braku zainteresowania operatorów telekomunikacyjnych przetargiem na wybór operatora infrastruktury.
XIII.
ANALIZA WRAŻLIWOŚCI XIII.1. ANALIZA RYZYKA
Ryzyko w projekcie to możliwość wystąpienia w mniejszym lub większym stopniu nieplanowanych okoliczności powodujących m. in. powstanie: •
opóźnień w projekcie;
•
braku realizacji pełnego zakresu projektu;
•
nieuzyskania zakładanych skutków projektu;
•
przekroczenie budżetu projektu.
Ryzyko można określić w postaci wystąpienia pewnej mierzalnej finansowej straty z oszacowanym lub pewnym poziomem prawdopodobieństwa zaistnienia. Stosowane metodyki zarządzania jak np. Prince 2, PMI wskazują, że zarządzanie projektem wymaga również identyfikacji ryzyka, określenia wpływu ryzyka na projekt, jak również przygotowania działań mających na celu eliminowanie czynników mogących wywołać pojawienie się ryzyka lub działań korygujących mających na celu neutralizację skutków wystąpienia ryzyka. Umiejętność identyfikacji ryzyka przez kierownika projektu lub uczestników projektu ma kluczowe znaczenie dla przygotowania planów działań mających eliminować czynniki ryzyka lub neutralizować wystąpienie ryzyka. Zarządzanie ryzykiem projektu obejmuje procesy identyfikacji, analizowania i odpowiadania na ryzyko w projekcie. Większość metodyk zarządzania projektami wskazuje, że na proces zarządzania ryzykiem składają się miedzy innymi: •
identyfikacja ryzyka;
•
jakościowa analiza ryzyka;
•
ilościowa analiza ryzyka;
•
planowanie reakcji na ryzyko;
•
monitorowanie i kontrolowanie ryzyka.
Identyfikacja ryzyka Są to działania, których celem jest wykrycie źródeł ryzyka a następnie ich usystematyzowanie według przyjętych kategorii. Identyfikacja ryzyka jest procesem wykonywanym wielokrotnie podczas planowania, jak i w trakcie realizacji projektu. Zespół zarządzający ryzykiem otrzymuje listę zidentyfikowanych źródeł ryzyka usystematyzowaną według określonych kategorii oraz spis okoliczności (symptomów, sygnałów ostrzegawczych) wskazujących że wkrótce może dojść, lub że już doszło do wystąpienia niekorzystnego zdarzenia. Analiza jakościowa ryzyka Strona 194 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Głównym zadaniem tej fazy procesu zarządzania ryzykiem jest oszacowanie wielkości prawdopodobieństwa i skutków zaistnienia zidentyfikowanych uprzednio ryzyk. Na tym etapie wykonuje się hierarchizację zidentyfikowanych niebezpieczeństw według ich potencjalnego wpływu na proces realizacji przedsięwzięcia. Analiza ilościowa ryzyka Proces ten ma na celu określenie wymiernych wartości wielkości prawdopodobieństwa oraz skutków wystąpienia zdarzeń niekorzystnych zarówno dla poszczególnych czynności projektu, jak i dla całego przedsięwzięcia. Pomiar taki pozwala ustalić w wielkościach wymiernych szansę osiągnięcia celów projektu, określić poziomy niezbędnych rezerw i przeprowadzić szczegółową analizę typu, „co-jeśli”. Ilościowa analiza ryzyka jest poprzedzana badaniami jakościowymi. Planowanie reakcji na ryzyko Jest to proces opracowywania wariantów postępowania dotyczących czynności zmniejszających zagrożenia i zwiększających potencjalne korzyści dla sformułowanych celów projektowych. Plan reakcji na ryzyko to kluczowy etap procesu zarządzania ryzykiem, gdyż opracowuje się w nim metody reagowania na zdarzenia korzystne i niekorzystne. Skuteczność planowania reakcji na ryzyka zadań zagrożonych ma bezpośredni wpływ na wzrost lub spadek ryzyka realizacji całego projektu. Planowane reakcje muszą być proporcjonalne do skutków wystąpienia niekorzystnych zjawisk, likwidować (lub niwelować) wpływy danego zagrożenia w sposób kosztowo efektywny oraz być realizowane terminowo. Do najbardziej popularnych strategii zalicza się: •
unikanie ryzyka - polega na takiej modyfikacji planów realizacji projektu, by zlikwidować dane ryzyko (niestety nie można w praktyce wyeliminować wszystkich zdarzeń, z którymi wiążą się niebezpieczeństwa) albo korzystnie zmienić uwarunkowania z nim związane;
•
transfer ryzyka - to działanie polegające na przeniesieniu skutków wystąpienia ryzyka na inny podmiot. Działanie to jest najskuteczniejsze w obszarze finansów, wiąże się ono zazwyczaj z koniecznością wypłacenia premii podmiotowi przyjmującemu ryzyko (np. ubezpieczenie na wypadek włamania do firmy);
•
łagodzenie ryzyka - to najpowszechniejsza ze wszystkich strategii reagowania na ryzyko. Proces ten polega na podejmowaniu określonych działań prowadzących do zmniejszenia prawdopodobieństwa lub skutków ryzyka;
•
akceptacja ryzyka - polega na przyjęciu i udźwignięciu wszelkich konsekwencji wynikających z ewentualnego wystąpienia niekorzystnego zjawiska. Jest to świadoma decyzja osób zarządzających ryzykiem, by nie wprowadzać żadnych zmian w planie projektu związanych z wystąpieniem danego niekorzystnego zjawiska.
•
tworzenie rezerw (na wypadek wystąpienia ryzyka)
Istnieją dwa podstawowe typy akceptacji ryzyka: aktywna i pasywna. Pasywna akceptacja polega na przyjęciu ryzyka bez podejmowania jakichkolwiek działań w celu rozwiązania problemów jakie się z nim wiążą. Natomiast aktywna akceptacja polega na pogodzeniu się z ryzykiem, ale wymaga stworzenia specjalnego planu działania w razie wystąpienia niekorzystnego zdarzenia, a w niektórych przypadkach tzw. planu odwrotu. Plan awaryjny - buduje się go tylko dla zidentyfikowanych ryzyk, które mogą pojawić się w trakcie realizacji projektu. Wcześniejsze opracowanie planu awaryjnego może w sposób istotny obniżyć koszty działań podejmowanych w reakcji na wystąpienie danego niekorzystnego zjawiska. Monitorowanie i kontrola ryzyka Zidentyfikowane ryzyka powinny być poddane nieustannej obserwacji i nadzorowaniu, Powinna być dokonywana identyfikacja nowo powstałych zagrożeń oraz systematycznego oceniania skuteczności podejmowanych działań prewencyjnych. Monitorowanie i kontrola ryzyka dostarcza informacji niezbędnych do podejmowania decyzji wyprzedzających pojawienie się niekorzystnych zdarzeń. Celem monitorowania ryzyka jest ustalenie m. in. czy: Strona 195 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
działanie podejmowane w ramach realizacji planów reakcji na ryzyko skutkują oczekiwanymi rezultatami;
•
przyjęte założenia projektu są aktualne;
•
podczas realizacji projektu nie doszło do zmian w szczególnym i ogólnym poziomie ryzyka (np. zgodnie z analizą trendów);
•
wystąpiły czynniki wyzwalające zidentyfikowane ryzyka;
•
wystąpiły nowe ryzyka nierozpoznane uprzednio.
Zarządzanie ryzykiem w projekcie Szczegółowe zasady zarządzania ryzykiem powinny zostać opracowane przed rozpoczęciem rzeczowej realizacji projektu. System zarządzania ryzykiem powinien być spójny z przyjęta generalnie metodyką zarządzania całym projektem. Szczegółowa analiza i identyfikacja ryzyk w projekcie powinna zostać wykonana po podjęciu przez beneficjenta ostatecznej decyzji o rozpoczęciu przygotowań do realizacji projektu i zadań w projekcie. Proces ten powinien być kontynuowany przez cały okres realizacji projektu. Rejestr ryzyk powinien być aktualizowany stosownie do ryzyk występujących w danym etapie inwestycji.
Strona 196 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA ANALIZA JAKOŚCIOWA, ILOŚCIOWA I PROPONOWANE DZIAŁANIA ZARADCZE (REAKCJA NA RYZYKO) TABELA NR. 69. PRAWDOPODOBIEŃSTWO WYSTĄPIENIA I WPŁYW RYZYKA NA PROJEKT WRAZ Z PROPONOWANYMI DZIAŁANIAMI ZAPOBIEGAWCZYMI Prawdopodobieństw o wystąpienia Rodzaj ryzyka
W - wysokie S - średnie N - niskie
Wpływ na projekt wyrażony jako Planowane działania zaradcze
Podmiot odpowiedzialny za ryzyko
Operator
Ś
Weryfikacja założeń finansowo ekonomicznych przedsięwzięcia na etapie analizy wykonalności przedsięwzięcia. Konsultacje z potencjalnymi operatorami przed rozpoczęciem procedury wyboru OI. Opracowanie mechanizmów regulacji wysokości czynszu dzierżawnego OI.
Samorząd
W
Wprowadzenie dyscypliny zarządzania kontraktem odnoszącej się do zakresu inwestycji, harmonogramu prac, nakładów inwestycyjnych terminów odbioru częściowego i końcowego. W szczególności rozłożenie postępowań przetargowych i harmonogramu wydatków w przedziale czasu, bieżący monitoring osiąganych wyników finansowych i podjęcie działań zapobiegawczych, skutkujących ewentualnie ograniczeniem zakresu inwestycji, realokacją środków w kolejnych latach lub zwiększeniem budżetu projektu przez beneficjenta.
Samorząd
W
Nadzór nad realizacją całej inwestycji przez Inżyniera Kontraktu i Beneficjenta, bieżące monitorowanie postępu prac i powstających czynników zagrożenia (analiza ryzyk) oraz sprawne podejmowanie odpowiednich decyzji w strukturach zarządzania projektem .
W- Wysoki S – średni N –niski
Strategiczne
1.
Niewłaściwie określone koszty operacyjne utrzymania infrastruktury znacząco obniżające poziom dochodów Operatora Infrastruktury.
Ś
Nieuwzględnienie niektórych pozycji kosztów utrzymania infrastruktury.
2.
3.
Przekroczenie planowanej wartości nakładów inwestycyjnych.
Przekroczenie harmonogramu w projekcie skutkujące nieukończeniem realizacji inwestycji w terminie Zagrożenie, że Województwo nie otrzyma zwrotu wydanych środków ze środków EFRR.
S
W
Strona 197 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Prawdopodobieństw o wystąpienia W - wysokie
Rodzaj ryzyka
S - średnie N - niskie
Wpływ na projekt wyrażony jako
4.
Trudne do przewidzenia trendy gospodarki globalnej oraz regionalnej oraz zmiany technologii dostępu do Internetu mogące silnie wpłynąć na popyt oraz na przychody Operatora 5. Możliwość zmiany w otoczeniu społeczno ekonomicznym oraz ewentualnych zmian w technologiach przesyłowych w telekomunikacji w perspektywie wieloletniej, wpływających negatywnie na poziom przychodów OI
6.
Śledzenie procesu legislacyjnego w trakcie prac nad projektem ustawy o rozwoju sieci telekomunikacyjnych, udział w konsultacjach, przygotowanie zadań z wyprzedzeniem z uwzględnieniem przygotowywanych zmian przepisów.
Zakres realizacji – Samorząd
N –niski
N
Ś
Zakres eksploatacji - Operator
Uwzględnienie możliwości wdrożenia proponowanych w ustawie rozwiązań prawnych w przypadku wejścia ustawy w życie.
S
Uwzględnienie w warunkach umownych pomiędzy beneficjentem a OI zasad modyfikacji praw i obowiązków stron umowy na skutek okoliczności nie dających się przewidzieć w chwili zawierania umowy.
Operator
Operator
S
Aktywne działania OI na polu pozyskiwania nowych klientów - operatorów telekomunikacyjnych uwzględniające nowe technologie bazujące na sieci szkieletowej IDM. Przygotowanie przez OI planu marketingowego dla operatorów wykorzystujących nowe technologie w zakresie usług dostępowych. Możliwe jest obniżanie kosztów łączy pomiędzy stacjami bazowymi a szkieletem sieci komórkowej dzięki szkieletowi światłowodowemu. Technologie 3G i 4G wymagają podłączenia stacji bazowej do sieci o odpowiedniej przepływności w celu agregacji ruchu.
S
Konsultacje OI z odbiorcami (klientami) skutkujące
Operator
S
Rozwój technologii bezprzewodowego dostępu do Internetu oraz sieci nowej generacji 3G oraz 4G Nowe technologie bezprzewodowe mogą stanowić wkrótce poważną konkurencję dla stacjonarnych sieci kablowych
Podmiot odpowiedzialny za ryzyko
S – średni
Zmiany prawa w obszarze specyfiki projektu Zmiany prawa mogą powodować powstanie nowych obowiązków dotyczących realizacji i eksploatacji inwestycji, nieprzewidzianych w planie przedsięwzięcia i wpływających negatywnie na projekt, włącznie z ograniczeniem jego zakresu lub zwiększającym koszty funkcjonowania.
Planowane działania zaradcze
W- Wysoki
W
Ekonomiczne, finansowe, rynkowe 7.
Brak lub zbyt mała liczba operatorów korzystających z
S
Strona 198 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Prawdopodobieństw o wystąpienia Rodzaj ryzyka
W - wysokie S - średnie N - niskie
Wpływ na projekt wyrażony jako
N –niski dostosowaniem oferty OI do potrzeb rynku, powiązanie działań ISP w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 8.4 ze zbudowaną infrastrukturą, prowadzenie działań promocyjnych i informacyjnych wśród operatorów. Działania promocyjne i marketingowe beneficjenta i Operatora w celu pozyskiwania operatorów telekomunikacyjnych.
Liczba operatorów lokalnych może nie zapewnić Operatorowi Infrastruktury przychodów na odpowiednim poziomie.
Zbyt małe zapotrzebowanie odbiorców końcowych na usługi Zbyt niska świadomość korzyści z wykorzystania technologii teleinformatycznych, Internetu i niskie umiejętności w zakresie wykorzystania sieci docelowej grupy odbiorców końcowych.
S
Operator
S
Pobudzanie popytu przez akcje promocyjne i edukacyjne w ramach projektu, również wdrażanie projektów w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 8.3, Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Przygotowanie planu promocji projektu.
Operator
S
Stworzenie elastycznych mechanizmów kształtowania czynszu OI w umowie, pozwalające dostosowanie cen usług OI do warunków rynkowych z zachowaniem celów przedsięwzięcia. Jak najwcześniejsze rozpoczęcie działalności w celu ugruntowania pozycji OI na rynku. Analiza działań regulatora względem znaczących operatorów, co do dopuszczalności stosowania cenników naruszających uczciwa konkurencję. Zgłaszanie praktyk stanowiących nieuczciwa konkurencję właściwym organom Państwa. Prowadzenie akcji informacyjnej i przygotowanie oferty usług skierowanej bezpośrednio do grupy docelowej – instytucji publicznych.
Samorząd
Obniżenie cen usług telekomunikacyjnych przez znaczących operatorów 9.
10.
Obniżenie cen do wysokości zakładanych dla usług świadczonych przez OI oraz obniżenie cen wywołany wzrostem konkurencji na rynku usług telekomunikacyjnych.
Niezadowalający poziom wykorzystania infrastruktury IDM przez instytucje publiczne Niski poziom wykorzystania infrastruktury pasywnej przez JST.
Podmiot odpowiedzialny za ryzyko
S – średni
sieci
8.
Planowane działania zaradcze
W- Wysoki
S
N
N
Prawne
Strona 199 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Prawdopodobieństw o wystąpienia Rodzaj ryzyka
W - wysokie S - średnie N - niskie
11.
Opóźnienia wynikające ze stosowania środków odwoławczych przez uczestników postępowań przetargowych Środki odwoławcze w ramach zamówień publicznych mogą znacząco opóźnić wybór podmiotu realizującego zadania w projekcie.
Ś
Wpływ na projekt wyrażony jako Planowane działania zaradcze
Podmiot odpowiedzialny za ryzyko
Samorząd
S
Szczegółowa analiza zapisów SIWZ, w tym warunków udziału w postępowaniu, przed ogłoszeniem postępowań. Założenie rezerw czasowych w harmonogramie projektu na przeprowadzenie postępowań z uwzględnieniem możliwych protestów, odwołań do KIO, przesunięcia terminów otwarcia ofert i konieczności unieważnienia postępowania i ogłoszenia nowego.
Samorząd
S
Ustalenie procedur we współpracy z lokalnymi JST. Pośrednictwo JST w rozstrzyganiu sporów. Ustalenie przebiegu inwestycji w oparciu o kryterium jak najmniejszej liczby dysponentów nieruchomości od których wymagana jest zgoda na budowę. Opracowanie listy obszarów na których realizacja może być zagrożona wraz z ustaleniem przyczyn i ewentualnych alternatywnych lokalizacji inwestycji.
Samorząd
W
Ryzyko upadłości Operatora Infrastruktury ponosi w całości beneficjent, które nie ma możliwości skutecznego zabezpieczenia się przed taką ewentualnością w drodze wprowadzenia do umowy stosownych postanowień. Ogłoszenie upadłości może spowodować wymierne straty finansowe związane z brakiem możliwości uzyskania w całości lub części wymagalnego czynszu dzierżawnego jak i w przypadku upadłości likwidacyjnej postawić beneficjenta wobec czasowej konieczności kontynuowania umowy przy współudziale syndyka, co może powodować istotne utrudnienia w osiąganiu celu umowy o partnerstwie. Ogłoszenie upadłości likwidacyjnej OI najprawdopodobniej będzie wiązała się z rozwiązaniem umowy o partnerstwie publicznoprywatnym i koniecznością ponownego
W- Wysoki S – średni N –niski
Utrudnienia w pozyskiwaniu praw do dysponowania nieruchomościami na cele budowy infrastruktury 12.
13.
Dysponenci nieruchomości, podmioty zarządzające obszarami na których powinna być realizowana inwestycja (np. drogi) opóźniają lub nie wyrażają zgody na ich udostępnienie.
Postawienie Operatora infrastruktury w stan upadłości
S
S
Strona 200 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Prawdopodobieństw o wystąpienia Rodzaj ryzyka
W - wysokie S - średnie N - niskie
Wpływ na projekt wyrażony jako Planowane działania zaradcze
W- Wysoki
Podmiot odpowiedzialny za ryzyko
S – średni N –niski przeprowadzenia postępowania mającego na celu wyłonienie nowego Operatora Infrastruktury.
Źródło: Opracowanie własne
Strona 201 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
XIV.
ANALIZY SPECYFICZNE DLA DANEGO PROJEKTU I SEKTORA XIV.1. ANALIZA POPYTU XIV.1.1. ANALIZA POPYTU NA SZEROKOPASMOWY DOSTĘP DO INTERNETU NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO
Przeprowadzenie analizy popytu wymaga uwzględnienia najbardziej specyficznych jego cech. W przypadku popytu na usługi dostępu do Internetu (także szerokopasmowego), cechą taką będzie niejednorodność klientów i ich potrzeb, co z kolei prowadzi do konieczności segmentacji strony popytowej według jednego z kryteriów: •
kryterium rentowności – klienci biznesowi i domowi,
•
kryterium miejsca zamieszkania - klienci miejscy i wiejscy,
•
kryterium przeznaczenia zakupionej usługi - klienci hurtowi i detaliczni.
W niniejszym opracowaniu postanowiono zastosować najpopularniejsze kryterium podziału klientów, czyli kryterium rentowności. Otrzymano w ten sposób dwie podstawowe grupy klientów: przedsiębiorstwa oraz gospodarstwa domowe. Jak pokazują ogólnokrajowe badania (np. profilu polskich użytkowników Internetu), popyt na Internet w pierwszej grupie, czyli w przedsiębiorstwach zależy od wielkości firmy i profilu prowadzonej przez nią działalności 29. Z kolei w gospodarstwach domowych na dostępność i wykorzystanie Internetu wpływ mają takie czynniki jak: miejsce zamieszkania, poziom dochodów, wiek osób znajdujących się w gospodarstwie domowym, czy poziom wykształcenia. Duże znaczenie ma także wysokość popytu w pozostałych krajach Unii Europejskiej – ze względu na wspólnie prowadzoną politykę rozwoju i regulacji rynku ICT, można zakładać, że zainteresowanie Internetem w Polsce osiągnie wyniki zbliżone do uzyskanych w innych krajach wspólnoty. W związku z powyższym, schemat przeprowadzenia niniejszej analizy popytu na szerokopasmowy Internet w województwie mazowieckim opierał się na przeniesieniu głównych tendencji rozwoju rynku światowego na rynek krajowy, a następnie przejście z poziomu krajowego na poziom wojewódzki ( Rysunek nr. 68). Było to możliwe dzięki uchwyceniu podstawowych różnic, charakteryzujących Mazowsze w porównaniu z resztą Polski, czyli m.in. spojrzenie na: •
strukturę wiekową,
•
podział na mieszkańców miast i wsi,
Ale także uwzględnienie: •
potencjału gospodarczego Mazowsza (gdzie na 1 mieszkańca przypada 160% średniego krajowego PKB),
•
atrakcyjności Mazowsza na rynku pracy,
•
faktu, że to właśnie na Mazowszu mieści się większość siedzib głównych dużych przedsiębiorstw (np. sektora finansowego),
•
bardzo dużej liczby ośrodków akademickich i naukowych, które nie mogą funkcjonować bez wykorzystywania nowoczesnych technologii,
•
wyższego stopnia wykwalifikowania siły roboczej niż w pozostałej części kraju.
Popyt analizowany w niniejszym opracowaniu koncentruje się na użytkownikach końcowych i w związku z tym nie rozważa popytu wtórnego (czyli popytu na usługę dostępu do Internetu przedsiębiorstw telekomunikacyjnych, chcących odsprzedać tę usługę klientom indywidualnym). 29
Strona 202 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Powoduje to, że elastyczność popytu na usługi dostępu do Internetu w województwie mazowieckim jest niższa niż w innych częściach naszego kraju – użytkownicy nie mogą zrezygnować z tej usługi, gdyż coraz częściej stanowi ona podstawę funkcjonowania w życiu społecznym i gospodarczym. RYSUNEK NR. 68. POŁĄCZENIE SIECI ZA POMOCĄ USŁUGI TRANZYTU
Źródło: Opracowanie własne
Postanowiono wykorzystać wszystkie te determinanty do uchwycenia głównych trendów i symulacji prognoz. W związku z przyjętą metodologią badań, założono, że: a.
Popyt klientów biznesowych na usługę dostępu do Internetu i transmisji danych jest wprost proporcjonalny do wielkości przedsiębiorstwa (przepustowość łącza) oraz zależy od profilu działalności firmy (SLA: stopień bezpieczeństwa usługi, jakość);
b.
Popyt na Internet zgłaszany przez gospodarstwa domowe zamieszkujące obszary miejskie jest wyższy od popytu zgłaszanego na obszarach wiejskich;
c.
Wykorzystanie Internetu szerokopasmowego jest wyższe w przypadku społeczeństwa uzyskującego wyższy poziom dochodu;
d.
Wykorzystanie Internetu spada wraz z wiekiem społeczeństwa (przede wszystkim po 65 roku życia);
e.
Na wykorzystanie Internetu wpływ mają umiejętności, czego miernikiem może być poziom wykształcenia;
f.
Rozwój szerokopasmowego Internetu w krajach Unii Europejskiej jest dobrym przybliżeniem przyszłego poziomu wysycenia tego rodzaju Internetu w Polsce.
Do wykonania niniejszej analizy posłużono się: •
demograficznymi informacjami statystycznymi pochodzącymi z GUS, Strona 203 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
danymi na temat rozwoju rynku, zbieranymi i publikowanymi przez UKE,
•
wynikami badań „Diagnoza Społeczna 2009”, w którym przedstawione są zmiany w dostępności i wykorzystaniu technologii ICT przez Polaków (przekrój społeczny, w podziale na województwa),
•
wykorzystywanymi przez Komisję Europejską danymi Eurostatu, pozwalającymi określić trendy międzynarodowe.
XIV.1.2. UŻYTKOWNICY INDYWIDUALNI Podstawą pomiaru popytu indywidualnych użytkowników Internetu w niniejszej analizie są trzy zmienne: liczba ludności, liczba gospodarstw domowych oraz liczba użytkowników Internetu. Ze względu na fakt, że mieszkańcy wsi rzadziej decydują się na korzystanie z szerokopasmowego Internetu, postanowiono rozróżnić ludność pod kątem miejsca zamieszkania. Z dostępem do Internetu w gospodarstwach domowych wiąże się konieczność posiadania komputera. Jak zakłada w swoich analizach UKE: „wzrost liczby komputerów przypadających na gospodarstwo domowe przekłada się na wzrost dostępu do Internetu, jednocześnie potrzeba posiadania dostępu do Internetu wywołuje potrzebę posiadania komputera”. Rośnie też stopień umiejętności wykorzystania posiadanych nowinek technicznych, co zmniejsza dystans pomiędzy posiadaniem a wykorzystaniem poszczególnych technik ICT. Zbieżność tę zobrazuje Rysunek nr. 69. Korzystanie a posiadanie w gospodarstwach domowych z komputerów i internetu w latach 2007-2011.. RYSUNEK NR. 69. KORZYSTANIE A POSIADANIE W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH Z KOMPUTERÓW I INTERNETU W LATACH 2007-2011.
Źródło: Opracowanie własne
TABELA NR. 70. WYPOSAŻENIE I WYKORZYSTANIE TECHNIK ICT W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH W POLSCE.
komputer - wykorzystanie internet - wykorzystanie komputer - wyposażenie internet - wyposażenie
2003 35,5% 24,7% 33,7% 16,9%
2005 43,1% 33,4% 44,5% 25,6%
2007 50,8% 41,8% 53,8% 39,2%
2009 54,5% 50,9% 60,2% 51,4%
Źródło: opracowanie własne na podstawie Diagnoza społeczna, 2003-2009.
Strona 204 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 70. PROCENT GOSPODARSTW DOMOWYCH Z DOSTĘPEM DO INTERNETU W WOJEWÓDZTWACH.
Źródło: Diagnoza społeczna 2011.
W rozbiciu na województwa, wykorzystanie Internetu w gospodarstwach domowych Polsce przedstawia Chociaż mieszkańcy województwa mazowieckiego wcale nie przodują w wykorzystaniu Internetu, to już w wykorzystaniu Internetu szerokopasmowego, zdecydowanie wyprzedzają inne województwa – na 52,5% gospodarstw z Internetem 19,5% ma dostęp szerokopasmowy (Procentowy udział liczby użytkowników końcowych korzystających z dostępu szerokopasmowego w podziale na województwa w 2008.). RYSUNEK NR. 71. PROCENTOWY UDZIAŁ LICZBY UŻYTKOWNIKÓW KOŃCOWYCH KORZYSTAJĄCYCH Z DOSTĘPU SZEROKOPASMOWEGO W PODZIALE NA WOJEWÓDZTWA W 2008.
Źródło: Społeczeństwo Informacyjne w liczbach, MSWiA, 2009.
Nie bez znaczenia jest poziom zarobków, bo to właśnie zbyt wysokie koszty sprzętu i dostępu są obecnie najczęstszymi przyczynami nieposiadania szerokopasmowego Internetu. Im zamożniejsze społeczeństwo, tym Strona 205 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA chętniej będzie więc korzystało z szerokopasmowego Internetu, co potwierdzają przedstawione przez Rysunek 36 dane GUS. RYSUNEK NR. 72. GOSPODARSTWA DOMOWE BEZ DOSTĘPU DO INTERNETU WG KWARTYLOWYCH GRUP DOCHODOWYCH (W %). 83%
64%
42%
20%
do 1250 zł
1251-1900 zł
1901-2600 zł
ponad 2600 zł
Źródło: Opracowanie własne
RYSUNEK NR. 73. PRZECIĘTNE MIESIĘCZNE WYNAGRODZENIE BRUTTO W ZŁ (BEZ WYPŁAT NAGRÓD ROCZNYCH).
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
RYSUNEK NR. 74. RÓŻNICE W STRUKTURZE WYKORZYSTYWANYCH TECHNIK SZEROKOPASMOWYCH W ZALEŻNOŚCI OD TYPU MIEJSCA ZAMIESZKANIA: GOSPODARSTWA DOMOWE W MIASTACH (DIAGRAM LEWY), GOSPODARSTWA DOMOWE NA TERENACH WIEJSKICH (DIAGRAM PRAWY).
połączenia szerokopasmowe DSL
połączenia szerokopasmowe DSL
inne połączenia szerokopasmowe (np. sieci TV, kablowe)
inne połączenia szerokopasmowe (np. sieci TV, kablowe)
połączenia szerokopasmowe przez telefon komórkowy
połączenia szerokopasmowe przez telefon komórkowy
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 2008
Strona 206 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Gospodarstwa domowe wykorzystują różne rodzaje dostępu szerokopasmowego, z których trzy najpopularniejsze (z rozróżnieniem typu miejsca zamieszkania) obrazuje wykres Rysunek 38. Ta ogólnokrajowa tendencja przekłada się na poziom województw – w tym województwa mazowieckiego. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że znacznie większe zróżnicowanie niż na poziomie regionalnym występuje pomiędzy miastami a wsią, gdzie odsetek gospodarstw nie posiadających dostępu do Internetu to odpowiednio 47% i 64%. Na terenach miejskich obok dostępu typu xDSL, dużą popularnością cieszy się dostęp oferowany w sieciach osiedlowych i przez operatorów kablowych sieci telewizyjnych. W strukturze dostępu na terenach wiejskich ten rodzaj dostępu pojawia się już dużo rzadziej, ustępując miejsca xDSL i dostępowi mobilnemu. Chociaż nadal największą popularnością cieszy się dostęp stacjonarny, głównie realizowany za pomocą techniki xDSL, to dynamika jego rocznego przyrostu zacznie spadać. Oczekuje się, że szczególnie dużą dynamikę wzrostu odnotuje za to mobilny Internet szerokopasmowy. Wpływa na to zmiana sposobu korzystania z komputerów gospodarstwa domowe coraz częściej decydują się na zakup laptopów, a nie komputerów stacjonarnych. Rodzaj techniki świadczenia usługi dostępu do Internetu musi za tą tendencją mobilności nadążyć, nic więc dziwnego, że operatorzy oferujący mobilny Internet dbają o coraz lepszy zasięg swojej usługi. Aktualny stan możliwości świadczenia Internetu przez operatorów sieci komórkowych przedstawiono na trzech kolejnych mapach (Rysunek nr. 75, Rysunek nr. 76, Rysunek nr. 77) Co więcej, jak pokazują badania UKE, Internet mobilny zazwyczaj traktowany jest jako substytut Internetu stacjonarnego, a nie tylko jego uzupełnienie. W gospodarstwach domowych może zatem dojść do analogicznej substytucji, jaką od kilku lat obserwuje się w usługach głosowych. RYSUNEK NR. 75. ZASIĘG USŁUGI BLUECONNECT W SIECI ERA, STAN NA LUTY 2012.
Źródło: strona WWW operatora.
Strona 207 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 76. ZASIĘG USŁUGI IPLUS W SIECI PLUS GSM, STAN NA PAŹDZIERNIK 2009.
Źródło: strona WWW operatora.
RYSUNEK NR. 77. ZASIĘG USŁUGI ORANGE FREE, DANE POBRANE W LUTY 2012
Źródło: strona WWW operatora.
Strona 208 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Analiza map zasięgu szerokopasmowego Internetu oferowanego przez operatorów sieci komórkowych wskazuje, że województwo mazowieckie jest obszarem o jednym z najlepszych zasięgów na terenie całej Polski. Nawet przy najbardziej zachowawczych prognozach, pozwala to na przyjęcie ogólnokrajowych tendencji rozwoju tego segmentu rynku na Mazowszu – nie pojawią się bowiem obawy niemożliwości zaspokojenia zgłaszanego przez społeczeństwo popytu.
XIV.1.3. PRZEDSIĘBIORSTWA KORZYSTAJĄCE Z USŁUGI SZEROKOPASMOWEGO INTERNETU Przedsiębiorstwa, czyli segment klientów biznesowych, w znacznie większym stopniu niż gospodarstwa domowe korzystają z szerokopasmowego Internetu. Jak wspomniano w metodologii przeprowadzonej analizy, wśród klientów biznesowych wydzielić można duże przedsiębiorstwa (najczęściej w formie spółki akcyjnej lub z ograniczoną odpowiedzialnością, małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) oraz mikroprzedsiębiorstwa (osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą - SOHO). Na postawie danych Głównego Urzędu Statystycznego w roku 2011 w województwie mazowieckim funkcjonuje 31763 małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) i 650809 mikroprzedsiębiorstw (SOHO). Uwzględniając dotychczasowe obserwacje zmian w liczbie przedsiębiorstw w województwie mazowieckim, założyć można, że przyszłe zmiany wynosić będą: •
1 punkt procentowy na kwartał w segmencie spółek,
•
0 wśród najmniejszych przedsiębiorstw.
Założony brak zmian w liczbie najmniejszych przedsiębiorstw wynika z faktu, że ten segment jest bardzo wrażliwy na sytuację ogólnogospodarczą kraju – np. w obliczu kryzysu dramatycznie ( Rysunek nr. 78) rośnie ilość bankructw (głównie mikroprzedsiębiorstw), z kolei w sytuacji dobrej koniunktury małe przedsiębiorstwa najczęściej się rozwijają i przekształcają w większe (czyli zatrudniające powyżej 10 osób) firmy. RYSUNEK NR. 78. ZMIANY W LICZBIE ZAREJESTROWANYCH PODMIOTÓW W OBLICZU KRYZYSU GOSPODARCZEGO (POLSKA 2002-2007). podmioty nowe i wykreślone
liczba podmiotów ogółem 4 000 000 3 468 218
3 000 000
270 958
3 581 593
253 519
3 576 830
3 615 621
3 636 039
3 685 608
297 302
295 033
261 507
400 000
300 000
233 520 271 090 242 790
2 000 000 194 666
1 000 000
134 943
144 752
2002
2003
214 778
200 000
100 000
0
0 2004
2005
2006
2007
podmioty gospodarki narodowej ogółem podmioty nowozarejestrowane podmioty wykreślone
Źródło: Raport INE PAN, Gospodarka Polski – prognozy, opinie, maj 2008.
Popyt na Internet zgłaszany przez przedsiębiorstwa zależy od ich wielkości – im większa firma, tym zapotrzebowanie i wykorzystanie Internetu jest większe. Tendencja ta jest bardzo widoczna szczególnie w przypadku analizowanego w niniejszym opracowaniu Internetu szerokopasmowego, co pokazano na rysunku Strona 209 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA (oś pionowa). Co więcej, wraz ze wzrostem wielkości przedsiębiorstwa, rośnie stopień wykorzystania mobilnego dostępu do Internetu szerokopasmowego. Ten rodzaj połączenia traktowany jest wówczas jako uzupełnienie dostępu stacjonarnego, a nie jak w przypadku klientów indywidualnych jako substytut. RYSUNEK NR. 79. WIELKOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW A WYKORZYSTANIE INTERNETU, 2008. Internet szerokopasmowy (w %)
120
100
80
przedsiębiorstwa duże przedsiębiorstwa średnie
60 przedsiębiorstwa małe
40
20 88
90
92
94
96
98
100
102
Źródło: Opracowanie własne
Przedsiębiorstwa wykorzystują Internet do coraz większej liczby czynności. Dla przykładu w województwie mazowieckim: 88,7% firm stosuje Internet do kontaktów z administracją publiczną, 78,2% łączy się z bankami, a dla 24,4% jest to metoda szkoleń i edukacji. Dodatkowo, coraz więcej przedsiębiorstw stosuje Internet do promocji swoich produktów i usług oraz jako ważny element sprzedaży (ponad 60% ma swoją stronę WWW). Ze względu na to, że Internet staje się podstawą w funkcjonowaniu nowoczesnych firm, w przyszłości można zakładać stu procentowe wysycenie przedsiębiorstw tym medium. Dobrym predykatorem popytu w segmencie klientów biznesowych będzie zatem liczba przedsiębiorstw .
XIV.1.4. TRENDY ROZWOJOWE W ZAKRESIE ZAPOTRZEBOWANIA NA USŁUGI SZEROKOPASMOWE W niniejszej części opracowania przedstawione są trendy rozwojowe w zakresie zapotrzebowania na usługi szerokopasmowe oraz dokonanie zestawienia danych dotyczących operatorów działających na Mazowszu. Województwo mazowieckie jest jednym z najbardziej rozwiniętych regionów Polski, wyróżnia się na tle innych części naszego kraju wieloma pozytywnymi aspektami, które mają decydujące znaczenie dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego i powodzenia projektów takich jak Internet Dla Mazowsza. Infrastruktura budowana w ramach projektu przyczyni się do znaczącego wzrostu dostępności sieci, usług oraz wzrostu konkurencyjności na lokalnym rynku. Zmiany te będą znaczące nie tylko dla odbiorców na rynku detalicznym, wśród klientów indywidualnych lub firm, ale przede wszystkim dla sektora administracji publicznej oraz rynku hurtowego, dla którego powstanie sieć, która (zgodnie z założeniami projektu i wytycznymi Komisji Europejskiej) musi spełniać podstawowe warunki: •
Warunek neutralności technologicznej, –gwarantuje możliwość dostępu do sieci operatorów wykorzystujących różnorodne technologie, co jednocześnie podnosi atrakcyjność sieci dla operatorów różnej wielkości oraz oferujących różne technologie.
Strona 210 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
Warunek otwartości – ten warunek gwarantuje równoprawność dostępu dla wszystkich uczestników rynku, co ma niebagatelne znaczenie dla rozwoju konkurencyjności rynku i umożliwi ekspansję operatorów poza obszary zurbanizowane.
Obecnie ze względu na uwarunkowania historyczne na rynku mamy operatora dominującego (TP S.A.) dysponującego większością sieci szkieletowej na terenie województwa oraz kilku mniejszych operatorów, których rozwój uzależniony jest od pozytywnych warunków technicznych w infrastrukturze operatora dominującego. Lokalni ISP starają się budować własne sieci szkieletowe jednak ze względu na wysokie koszty i problemy prawno-proceduralne ograniczają sie z rozwojem do obszarów miejskich, poza nimi ewentualnie oferując dostęp radiowy. Sytuację obrazuje poniższe zestawienie (dane ogólnopolskie) 30. RYSUNEK NR. 80. UDZIAŁ OPERATORÓW W RYNKU USŁUG SZEROKOPASMOWYCH.
Źródło: Internetstat.pl na podstawie raportu UKE, styczeń 2009; na wykresie podano nazwy operatorów o udziale minimum 1%.
RYSUNEK NR. 81. ŚREDNIA PRĘDKOŚĆ DOSTĘPU SZEROKOPASMOWEGO W KBIT/S.
Źródło: OECD.
Faktyczny brak dostępności do otwartej i dobrej jakościowo infrastruktury pasywnej, jest czynnikiem ograniczającym rozwój konkurencji oraz powodujący powolny wzrost, jakości parametrów sieci w stosunku do innych krajów świata. Wiele niezależnych między narodowych organizacji na podstawie własnych badań publikuje różnego rodzaju zestawienia i raporty, które jednoznacznie wskazują złą sytuację w naszym kraju. W 30
Urząd Komunikacji Elektronicznej nie publikuje danych dotyczących rynków wojewódzkich.
Strona 211 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA raporcie OCED, który odnosi się tylko do państw członkowskich tej organizacji, pod względem średniej prędkości dostępu do sieci za nami są tylko dwa kraje (Turcja i Meksyk). Komisja Europejska w sprawozdaniu z dnia 18 listopada 2009 roku potwierdza dane z raportu OECD, w tym sprawozdaniu widać, że jesteśmy krajem z najwyższym stosunkowo udziałem łącz do 2 Mb/s, a więc o niskiej jak na obecne czasy przepływności. RYSUNEK NR. 82. PRĘDKOŚĆ DOSTĘPOWA.
Fixed broadband lines by speeds - July 2009 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% BE
BG
CZ
DK
DE
EE
EL
ES
Above 144 Kbps and below 2 Mbps
FR
IE
IT
CY
LV
LT
LU
HU
MT
2 Mbps and above (and below 10 Mbps)
NL
AT
PL
PT
RO
SI
SK
FI
SE
UK
EU
10 Mbps and above
Źródło: OECD. Sprawozdanie KE IP/09/1731 Bruksela, 18 listopada 2009 r.
W regionach gdzie dominuje jeden operator posiadający większość infrastruktury, wyraźnie widać słabość konkurencji, przez co w znacznym stopniu ograniczony jest rozwój wielu nowoczesnych usług i dziedzin gospodarki takich jak e-administracja, e-zdrowie, e-biznes. Niska przepływność sieci uniemożliwia dostępność do usług takich jak TriplePlay, VoD, Voice over, IP które są dodatkowymi czynnikami powodującymi wzrost zainteresowania dostępem do sieci. RYSUNEK NR. 83. PROCENT ŁĄCZ SZEROKOPASMOWYCH POWYŻEJ 2MB/S.
Źródło: Internetstats.pl na podstawie 2006-2008 IDATE, badanie dla Komisji Europejskiej, 2009 UKE na podstawie danych operatorów.
Strona 212 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA W Polsce głównym właścicielem infrastruktury kablowej dla najpopularniejszych usług szerokopasmowych opartych na technologiach ADSL jest Telekomunikacja Polska S.A., która obecnie posiada 85, 2 % rynku. Inni operatorzy sumarycznie posiadają, około 14, 8% co w porównaniu z innymi krajami europejskimi jasno wskazuje na zbyt słabą konkurencję w stosunku do tzw. operatora narodowego. RYSUNEK NR. 84. UDZIAŁ OPERATORÓW NA RYNKU LINII DSL.
Źródło: Raport KE Broadband access in the EU: situation at 1 July 2009.
Z powodu braku infrastruktury kablowej na polskim rynku bardzo dynamicznie rozwija się dostęp do sieci za pomocą technologii radiowych lub mobilnych. Szczególnie te ostatnie w wielu miejscach województwa Mazowieckiego są jedynym możliwym sposobem połączenia się z siecią, oferowanym użytkownikowi w danej miejscowości. Operatorzy dostępów mobilnych są również zainteresowani rozwojem infrastruktury kablowej np. kanalizacji, ciemnych włókien itp. gdyż jej brak powoduje niemożliwości dalszego rozwoju mobilnego dostępu np. o wyższych parametrach lub oferującego dodatkowe usługi. Na poniższym wykresie pochodzącym z sprawozdania KE wyraźnie widać, że Polska zajmuje pozycję powyżej średniej europejskiej, co z jednej strony jest pozytywnym sygnałem o rynku, natomiast z drugiej wskazuje na konieczność substytucji sieci stacjonarnej sieciami mobilnymi (braki w infrastrukturze kablowej), gdyż telefonia mobilna jest często z powodów technicznych jedynym możliwym medium dostępu do Internetu. RYSUNEK NR. 85. PENETRACJA MOBILNEGO DOSTĘPU DO SIECI Mobile BB penetration rate - dedicated data service cards/modems/keys July 2009 16,0%
10,8%
12,0%
10,0%
8,3%
8,0%
HU
EU
LT
SK
4,9%
CZ
4,7%
ES
4,5%
DE
4,7%
SI
4,2%
RO
3,8%
FR
3,2%
MT
3,2%
EL
3,20%
BE
2,5%
BG
2,1%
1,8%
NL
0,0%
1,9%
1,6%
EE
1,5%
LU
1,6%
1,3%
LV
1,4%
CY
1,0%
0,5%
0,8%
4,0%
4,4%
6,3%
6,0%
2,0%
13,8%
12,6%
14,0%
PL
IT
UK
DK
IE
PT
SE
AT
Źródło: Sprawozdanie KE IP/09/1731 Bruksela, 18 listopada 2009 r.
Strona 213 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
XIV.1.5. ROLA SIECI ORAZ JEJ ODBIORCY Rola Regionalnych Sieci Szerokopasmowych, której przykładem jest Internet Dla Mazowsza polega na doprowadzeniu punktów dostępowych sieci, możliwie najbliżej docelowych grup użytkowników. Wpłynie to zarówno pozytywnie na rozwój konkurencji i umożliwi dostęp do dodatkowych usług oferowanych przez operatorów na terenie całego województwa. Powstanie infrastruktury, która z samego założenia ma być otwartą na różnych operatorów i technologie dostępowe, umożliwi inwestowanie operatorom gdzie byli potencjalni odbiorcy usług, lecz z powodu zbyt wysokich kosztów inwestycji było to zupełnie nie opłacalne. Poprzez zbliżenie punktów dostępowych do społeczności lokalnych rozwinie się rynek usług i wartości dodanych, który do tej pory dla mieszkańców, firm i instytucji poza miastami z powodów technicznych był niedostępny. Sieć taka wychodzi na przeciw potrzeb małych, średnich i dużych operatorów gdyż może zagregować konieczne inwestycje w sieć szkieletową, co znaczącą powinno zoptymalizować koszty działalności przekładając się dla użytkowników końcowych na lepsze parametry dostępowe w lepszych cenach. RYSUNEK NR. 86. ROLA REGIONALNEJ SIECI SZKIELETOWEJ.
Źródło: Opracowanie własne
Sieć w ramach projektu Internet Dla Mazowsza będzie infrastrukturą, która zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej może być bezpośrednio wybudowana i wykorzystywana w czasie trwałości projektu przez dwie główne grupy odbiorców przyłączonych do niej bezpośrednio. Pierwsza grupa to Instytucje Publiczne, do których może być fizycznie doprowadzona infrastruktura, w jej budynkach mogą być zlokalizowane punkty dostępowe, a co najważniejsze infrastruktura może być budowana do Instytucji Publicznych w obszarach uznanych za czarne, i w zależności od ostatecznie przyjętego modelu świadczenia usług Operator Infrastruktury nie będzie mógł sprzedawać Instytucja Publicznym usług dostępowych a jedynie będzie mógł je świadczyć pośrednio za pomocą innego operatora, uprawnionego do sprzedaży odbiorcom detalicznym. Druga grupą klientów sieci Internet Dla Mazowsza będą odbiorcy hurtowi, których można podzielić na kilka podstawowych grup:
Strona 214 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 87. RODZAJE ODBIORCÓW MAZOWIECKIEJ SIECI SZEROKOPASMOWEJ.
Źródło: Opracowanie własne
•
Duzi Operatorzy,
•
Operatorzy komórkowi oraz MVNO,
•
CATV – Operatorzy Telewizji Kablowych,
•
ISP –mali oraz średni operatorzy telekomunikacyjni.
Każda z tych grup odbiorców hurtowych charakteryzuje się określonym popytem na konkretne usługi, ale wspólnym elementem umożliwiającym dalszy rozwój biznesu telekomunikacyjnego jest otwarty dostęp do nowoczesnej sieci szkieletowej pokrywający swoim zasięgiem teren województwa. Na obszarze województwa mazowieckiego można zauważyć brak infrastruktury, lub z powodu istnienia tylko jednej infrastruktury, istnieje brak warunków technicznych do rozwoju konkurencji i usług. Wybudowanie kanalizacji oraz sieci światłowodowej zaowocuje zmianami i większymi inwestycjami w sieci dostępowe (”ostatnią milę”). Na rynku istnieje duża grupa operatorów zainteresowanych natychmiastowym dostępem do sieci Internet Dla Mazowsza. Dzięki temu jest szansa, że ze względu na wyższą opłacalność inwestycji w terenach słabo zaludnionych, może powstać kilka konkurujących z sobą sieci świadczących większe port folio usług. Dla zapewnienia zbytu usług hurtowych konieczne jest zagwarantowanie jak najszerszego spectrum usług hurtowych, z których będą mogli skorzystać różnej wielkości oraz rodzaju operatorzy. Można wymienić grupę podstawowych usług telekomunikacyjnych, którymi będą zainteresowani operatorzy w województwie mazowieckim.
Strona 215 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
XIV.1.6. RYNEK OPERATORÓW W Polsce każdy podmiot gospodarczy, który chciałby prowadzić działalność operatorską powinien dokonać wpisu do ”rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych” prowadzonego przez Urząd Komunikacji Elektronicznej. Podstawą prawną wpisu do rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych jest art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 z późn. zm.) oraz przepisy art. 64 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807); oraz rozporządzenie Ministra Transportu z dnia 9 marca 2007 r. w sprawie wzoru wniosku o wpis lub zmianę wpisu do rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych (Dz. U. Nr 52, poz. 350). Rejestr zgodnie z prawem powinien być bazą wszystkich podmiotów zajmujących się operatorstwem, niestety jest tak tylko w teorii, czego dowodem jest przykład wyciągu z Rejestru Przedsiębiorców Telekomunikacyjnych z dnia 11.01.2010 roku, zawiera 6780 podmiotów gospodarczych, jednak na rynku bardzo często spotykana jest sytuacja, że podmioty wpisane do rejestru nie prowadzą działalności telekomunikacyjnej i sytuacja odwrotna, kiedy podmioty świadczą usługi telekomunikacyjne, ale nie zgłosiły sie do rejestru. Urząd Komunikacji Elektronicznej od kilku miesięcy na swojej stronie internetowej pod adresem, www.mapa.uke.gov.pl zbiera informacje od użytkowników o dostępności usług telekomunikacyjnych pod nazwą „Mapa popytu Internetu i telefonii stacjonarnej”. Ważną informacją wynikająca z tej strony jest podana ilość operatorów świadczących usługi na obszarze województwa mazowieckiego gdyż jest tam wykaz tylko 78 operatorów. TABELA NR. 71. LISTA OPERATORÓW ŚWIADCZĄCYCH USŁUGI INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO ORAZ TELEFONII STACJONARNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO. Lp.
Operatorzy (78)
1
"BJM" sp. z o.o.
2
"BOLIMOW.NET" Paweł Kwiecień
3
"FORWEB" s.c. Monika Bodetko, Tomasz Pawłowski
4
"IT NET" Karol Chrzanowski
5
"MATCOM" Marcin Sebastian Ziółek
6
"NEPTUN" Marianna Sadowska
7
AIR BITES POLSKA sp. z o.o.
8
ALEXNET S.C. Kondej Adam, Salwa Wojciech
9
ARMA-SAN sp. j. S.J. Bartczuk, W.I. Kownaccy
10
ASTER Sp. z o.o.
11
ATM S.A.
12
ATS sp.j. Marcin Nosek, Sebastian Sumiński, Stanisław Wietrzyński
13
BAIT sp. z o.o.
14
CENTRUM INFORMACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ MINISTERSTWA GOSPODARKI i PRACY
15
CLEARWIRE POLAND sp. z o.o.
16
COMPUTEX TELECOMMUNICATION Sp. z o.o.
17
CROWLEY DATA POLAND sp. z o.o.
18
DATACOM S.A.
19
E-UTP.NET Marcin Gondek
20
EASY NET Arkadiusz Merchel
Strona 216 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
21
EFUZJA Sp. z o.o.
22
ENTERNET Paweł Miazga
23
ESCOM s.c. Jakub Grucelski, Małgorzata Krzemińska
24
ETEL POLSKA sp. z o.o.
25
EXATEL S.A.
26
FIRMA USŁUGOWO-HANDLOWA "RADNET" Bartosz Wurman
27
GVT Sp. z o.o.
28
INTELLIGENT TECHNOLOGIES S.A.
29
INTELNET Sebastian Handzlik
30
INTERDOM Paweł Jesiołowski
31
JJS sp. z o.o.
32
JMDI Jacek Maleszko
33
KABATNET s.c. Lidia Chruszczewska, Zbigniew Niewiarowski, Paweł Trzciński
34
LCS SYSTEMY TELEINFORMATYCZNE Magdalena Żaneta Marczuk
35
MBP I sp. z o.o.
36
MC H&S Karol Czajkowski
37
MEDIAL-NETsp. z o.o.
38
MEDONE Ewa Walczak
39
MNI TELECOM S.A.
40
MULTIMEDIA POLSKA S. A.
41
NAUKOWA I AKADEMICKA SIEĆ KOMPUTEROWA NASK
42
NET-KONT@KT Michał Pawlak, Przemysław Janicki
43
NETIA S.A.
44
NETX AIR NETWORK Piotr Żukowski
45
OPENCOM Sp. z o.o.
46
PC-SERWIS Wojciech Płosaj
47
PETROTEL sp. z o.o.
48
PHU ESAB Krzysztof Tylus
49
PLATAN PARK I LEASING Sp. z o.o.
50
PLJ TELECOM Paweł Kurpiewski, Anna Stec
51
POBIEDA.PL Marcin Pobieda
52
POLITECHNIKA RADOMSKA im.Kazimierza Pułaskiego
53
POLKOMTEL S.A.
54
POLSKA TELEFONIA KOMÓRKOWA CENTERTEL sp. z o.o.
55
PROFILINE sp. z o.o.
56
ProgresNet Julita Dudziuk
57
PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE "PORTY LOTNICZE"
58
PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWO-HANDLOWE TELEKOMUNIKACJI Jerzy Kuhn
Strona 217 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
59
SFERIA S.A.
60
SPRAY S.A.
61
STANSAT Stanisław Grzesik
62
STARDSL Sp. z o.o.
63
STARNET TELECOM sp. z o.o.
64
SUPERMEDIA sp. z o.o.
65
TELEFONIA DIALOG S.A.
66
TELEFONY PODLASKIE S.A.
67
TELEKOMUNIKACJA KOLEJOWA sp. z o.o.
68
TELEKOMUNIKACJA POLSKA S.A.
69
TELEPOLSKA sp. z o.o.
70
TELNAP sp. z o.o.
71
TRICOMP sp. z o.o.
72
UPC POLSKA sp. z o.o.
73
VECTRA S.A.
74
WARSAW WEST GATE sp. z o.o.
75
WIFIKOMPUTER Jacek Pszczółkowski
76
WOLA PARK sp. z o.o.
77
ZAKŁAD ELEKTRONIKI "ISKO" s.c. Jacek Jurczewski, Zbigniew Skibiński, Janina Kamieńska, Andrzej Osuchowski
78
ZEP-TECH sp. z o.o. Źródło: www.mapa.uke.gov.pl.
Powyższa lista pokazuje sytuację panującą na rynku usług telekomunikacyjnych, gdzie z olbrzymiej bazy podmiotów gospodarczych aktywnych i identyfikowanych jest tylko kilkudziesięciu operatorów. Sytuację rzetelnego oszacowania potencjału dodatkowo komplikują również sieci tzw. osiedlowe, blokowe, „trzepakowe”, gdzie sąsiedzi udostępniają sobie jedno łącze na kilku mieszkańców nie prowadząc żadnej działalności gospodarczej. Jednak paradoksalnie budowa sieci regionalnej może spowodować ”ucywilizowanie„ i uporządkowanie tego rynku, co przyniesie wymierne korzyści w postaci rozwoju konkurencji i możliwości swobodnego rozwoju niezależnych operatorów. Internet Dla Mazowsza jest również szansą na rozwój firm specjalizujących się, w tzw. usługach około sieciowych do takich można zaliczyć np. portale internetowe, centra hostingu oraz kolokacji, firmy projektujące sieci oraz je budujące. Z punktu widzenia rynku znaczącym faktem jest to, że właścicielem Sieci będzie samorząd, co gwarantuje otwarty dostęp do tej infrastruktury oraz brak preferowanych operatorów czy technologii. Model budowy i zarządzania siecią powstałą w wyniku projektu Internetu Dla Mazowsza powinien również doprowadzić do obniżenia kosztów eksploatacji sieci, optymalizacji kosztów inwestycyjnych operatorów w dłuższej perspektywie umożliwiając obniżenie cen za usługi zwiększając możliwość przychodów z działalności dla operatorów korzystających z infrastruktury sieci regionalnej. Jest jednak również problem ze współpracy z operatorami, którzy nie chcą udzielać informacji, co do planów inwestycyjnych oraz danych popytowych, co umożliwiłoby wybudowanie infrastruktury w najbardziej pożądanych miejscach.
XIV.1.7. PROGNOZY
Strona 218 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Prognozowanie zapotrzebowania na usługi, pasmo lub dostęp jest prowadzonych przez wielu niezależnych analityków rynku, organizacji oraz firm działających na rynku operatorskim. Na podstawie wielu raportów i analiz przewidywany jest wzrost zapotrzebowania na pasmo, wzrost ten został opisany przez tzw. Prawo Nielsena31 mówiące o wzroście zapotrzebowania na pasmo rok do roku o około 50% przez tzw. zaawansowanych użytkowników, natomiast pozostała część rynku pozostaje 2 do 3 lat za nimi, wzrost zapotrzebowania na pasmo wynika również z pojawiania się nowych usług generujących dodatkowy ruch w sieci, czego przykładem może być np. serwis youtube.com . W Polsce dodatkowym problemem jest również kwestia usieciowienia społeczeństwa. Według raportów takich organizacji jak OECD jesteśmy krajem z jednym z najniższych współczynników penetracji sieci w stosunku do mieszkańców, poniższy raport został opracowany dla członków OECD. RYSUNEK NR. 88. PENETRACJA DOSTĘPU DO INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO I POPULACJI.
Źródło: OECD
Potwierdzenie powyższych danych można odnaleźć w innych publikacjach, dla naszego kraju również wiarygodne są dane zawarte w sprawozdaniu Komisji Europejskiej z dnia 18 listopada 2009 r. pokazujące niski współczynnik penetracji siecią szerokopasmową. Raporty te pokazując negatywną sytuację rynku, jednocześnie wskazują na olbrzymi potencjał do rozwoju sieci oraz usług oferowanych przez operatorów.
31
Nielsen Jacob, Nielsen’s Law of Internet Bandwidth. Alertbox for April 5, 1998, retrieved on 2008
Strona 219 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 89. PENETRACJA SIECI SZEROKOPASMOWEJ W STOSUNKU DO LUDNOŚCI. EU Broadband penetration rate - BB lines per 100 population (July/2009)
45%
MT
EE
UK
FR
DE
32,5%
BE
31,2%
29,4%
SI
29,2%
AT
28,8%
IE
28,3%
CY
23,9%
ES
26,3%
LT
22,1%
CZ
21,8%
PT
21,2%
18,2%
LV
21,0%
17,8%
HU
20,7%
17,6%
PL
17,5%
RO
17,2%
12,8%
BG
14,3%
12,3%
10%
11,9%
15%
15,6%
20%
19,8%
25%
26,2%
30%
30,5%
38,5%
35%
37,2%
40%
5% 0%
SK
EL
IT
EU27
FI
LU
SE
DK
NL
Źródło: Sprawozdanie KE IP/09/1731 Bruksela, 18 listopada 2009 r.
Od wielu jest bardzo widoczna tendencja rozwoju w porównaniu danych historycznych widać wyraźnie wzrost dostępności usług szerokopasmowych jednak Polska jest nadal dużo poniżej średniej dla pięciu najbardziej rozwiniętych państw należących do OECD, jednak cały czas wskazując wzrost zarówno pod względem penetracji jak i parametrów sieci. RYSUNEK NR. 90. PORÓWNANIE PENETRACJI SIECI SZEROKOPASMOWEJ DLA 5 NAJBARDZIEJ ROZWINIĘTYCH PAŃSTW OECD VS POLSKA.
Źródło: OECD
Analiza tendencji rozwoju sieci obserwowana na rynku od wielu lat wskazuje równocześnie, że ze wzrostem, jakości i technologii dostępowych wzrasta zapotrzebowanie na pasmo, gdyż użytkownicy korzystają z nowych usług szczególnie transmisji video i dźwięku. Dane zbierane przez firmy sieciowe znajdują odzwierciedlenie w raportach takich jak Cisco, Visual Networking Index:, Forecast and Methodology, 2008 -2013 z raportu tego również, że ruch generowany w sieci rośnie i do roku 2013 może ulec pięciokrotnemu zwiększeniu. Potwierdza Strona 220 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA się również na ten wzrost największy wpływ ma przesył wideo, zapotrzebowanie na dostęp mobilny oraz tzw. digital, multitasking czyli wielozadaniowość. Bardzo interesująca jest metoda zbierania danych gdyż na jej potrzeby zostały opracowane aplikacje między innymi umożliwiające uzyskanie informacji o wielkości własnego ruchu generowanym w sieci. Dane te są nie tylko zbierane z komputerów stacjonarnych lub przenośnych, lecz również z urządzeń mobilnych jak Blackberry lub telefony gsm. Z raportu wynikają również interesujące informacje, ruch IP rośnie lawinowo z 9 eksabajtów (EB 32) w roku 2008 do blisko 56 eksabajtów w roku 2013, a kilka lat później wartość ta dojdzie do niewyobrażalnych wartości liczonych w zettabajtach. RYSUNEK NR. 91. GLOBALNY RUCH IP 2008 – 2013.
Źródło: Cisco Visual Networking Index: Forecast and Methodology, 2008-2013.
Z powyższej tabeli wynika, że w roku największy wolumen ruchu generowany będzie na Bliskim i Dalekim Wschodzie osiągając wartość 21 eksabajtów, a w tym czasie Europa osiągnie ruch na poziomie 14,5 eksabajtów. Imponujący jest prognozowany wzrost mobilnego dostępu osiągający 131%.
kilobajt to, 103 czyli mnożnik = 10001 , eksabajt to, 1018 czyli mnożnik 10006 a zettabajt 1021 czyli 10007 czyli w informatyce ma to w przybliżeniu 1.180.591.620.717.411.303.424 jest wynikiem działania 270 32
Strona 221 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 92. GLOBALNY RUCH INTERNETOWY 2008–2013.
Źródło: Cisco Visual Networking Index: Forecast and Methodology, 2008-2013.
Istotną przyczyną wzrostu zapotrzebowania na pasmo jest rozwój usług wideo, zarówno tych tradycyjnych jak wideo na żądanie (VoD), wideo konferencja jak i dostęp do TV. Drugą grupą usług mających znaczny wpływ na wzrost ruchu są usługi typu P2P, polegające na wymianie plików pomiędzy użytkownikami, istotnym elementem takiego rynku będą również systemy monitoringu opartego na IP tak, aby np. za pomocą jednego centrum monitoringu, nadzorować kilka miast. Projekt Internet Dla Mazowsza budując infrastrukturę pasywną oraz włókna światłowodowe będzie wstanie zapewnić również usługi dla gmin w zakresie bezpieczeństwa. RYSUNEK NR. 93. WZROST ZAPOTRZEBOWANIA NA PASMO W USŁUGACH KOMUNIKACJI WIDEO.
Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu Cisco Visual Networking Index: Forecast and Methodology, 2008 -2013.
Strona 222 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Najbardziej spektakularny jednak będzie rozwój usług mobilnego dostępu, który wyniesie, około 131%, czyli w latach 2008 -2013 będzie to 66-krotny wzrost zapotrzebowania na pasmo. Ma to olbrzymie znaczenie dla projektu Internet Dla Mazowsza gdyż do przesyłania tych danych konieczna będzie duża przepływność sieci szkieletowej, której na dzień dzisiejszy nie ma, przez co również słabo rozwijają się usługi mobilne o wyższych parametrach niż np. GPRS lub EDGE. Operatorzy komórkowi będą więc ważnym klientem dla Internetu Dla Mazowsza, stąd warto w ramach projektu lub w kolejnych krokach przewidzieć możliwość doprowadzenia sieci w pobliże masztów oraz ewentualnie budowę własnych masztów na potrzeby usług mobilnych lub radiodostępu. RYSUNEK NR. 94. MOBILNY DOSTĘP.
Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu Cisco Visual Networking Index: Forecast and Methodology, 2008 -2013.
Wzrost ruchu mobilnego w latach 2008 do 2013 wyniesie około 136% w skali całego świata, należy jednak pamiętać, że wzrost ten może być jeszcze bardziej dynamiczny po wejściu na rynek technologii LTE (ang. Long Term Evolution) często nazywaną 4G. Wdrożenie tej technologii i jej rozwój zajmie kilka lat natomiast taka sieć będzie również mogła być zasilana w pasmo z infrastruktury sieci Internet Dla Mazowsza. RYSUNEK NR. 95. MOBILNY DOSTĘP WZROST PROCENTOWY.
Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu Cisco Visual Networking Index: Forecast and Methodology, 2008 -2013.
Strona 223 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 96. WZROST RYNKU MOBILNEGO W ROZBICIU NA OBSZARY GEOGRAFICZNE.
Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu Cisco Visual Networking Index: Forecast and Methodology, 2008 -2013.
W najbliższych latach będzie również rosło zapotrzebowanie na pasmo przez tzw. zjawisko cyfrowej wielozadaniowości, polegające na tym, że coraz częściej dostęp do Internetu nie tylko wykorzystywany jest przez telefon komórkowy czy komputer, lecz również coraz więcej różnego rodzaju sprzętu np. gospodarstwa domowego korzysta z sieci przykładem mogą być telewizory, radia, lodówki, monitoring w domu itp., jednak poważne zmiany nastąpią jednak nie na rynku masowym, ale specjalistycznych urządzeń, będzie rozwijał się rynek różnego rodzaju tzw. czujników miejskim, analizatorów, urządzeń telemetrycznych podłączonych bezpośrednio do sieci i również generującej w niej sporo ruchu. Wraz z pozostałymi segmentami rynku gwałtownie rośnie również rynek biznesowy (korporacyjny) np. w usługach IP VPN/MPLS. Rynek ten do 2013 przyrasta o około 33% z 3, 103 eksabajtów w roku 2008 do 12, 833 eksabajtów w roku 2013. Rozwój tego rynku to oznacza również wzrost możliwych przychodów gdyż zazwyczaj klienci biznesowi oprócz tego, że są bardziej wymagający niż klienci masowi za to są grupą, która więcej płaci, ale również częściej kupuje nowości technologiczne i usługowe. RYSUNEK NR. 97. WZROST NA RYNKU BIZNESOWYM.
Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu Cisco Visual Networking Index: Forecast and Methodology, 2008 -2013.
Strona 224 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Wzrost ruchu biznesowego w rozbiciu geograficznym wyraźnie wskazuje również regiony świata, które będą się dynamicznie rozwijały ekonomicznie i społecznie. RYSUNEK NR. 98. WZROST RUCHU NA RYNKU BIZNESOWYM W ROZBICIU NA OBSZARY GEOGRAFICZNE.
Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu Cisco Visual Networking Index: Forecast and Methodology, 2008 -2013.
W świetle trendów światowych kilka polskich regionów posiada olbrzymi potencjał wzrostowy, wśród nich można właśnie wyróżnić województwo mazowieckie, które w ramach rozwoju obszarów około metropolitalnych ma szansę dalszego szybkiego wzrostu. Na dzień dzisiejszy według danych Głównego Urzędu Statystycznego Mazowieckie znacznie wyprzedza inne województwa w wykorzystaniu technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsiębiorstwach, tak duży odsetek firm korzystających z ICT wymusza na operatorach większa konkurencje nie tylko cenowa, ale również usługową, aby to zapewnić konieczne są kolejne inwestycje w infrastrukturę i właśnie takie oczekiwania może spełnić Internet Dla Mazowsza. TABELA NR. 72. WYKORZYSTANIE TECHNOLOGII INFORMACYJNO-TELEKOMUNIKACYJNYCH W PRZEDSIĘBIORSTWACH.
Źródło: Główny Urząd Statystyczny
Według danych OECD widać wyraźnie, że Polska ma nie tylko niską penetracje Internetu, lecz również fakt, że dominująca technologią jest DSL, który zapewnia dostęp szerokopasmowy na liniach miedzianych, i przez to jak i odległość od centrali ma ograniczone możliwości. Sieć regionalna przy wsparciu np. działania 8.4 Programu Strona 225 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, ma szansę wdrożyć inne technologie z zakresu FTTX (ang. Fiber-to-the x) zapewniając dostęp za pomocą światłowodów zarówno dla użytkowników domowych jak i biznesowych. Rozwój innych technologii umożliwi również rozwój nowych usług. TABELA NR. 73. DOSTĘP SZEROKOPASMOWY NA 100 MIESZKAŃCÓW (CZERWIEC 2009).
Źródło: OECD
Rozwój usług będzie również następstwem rozwoju treści dostępnych w sieci. Istotne zmiany wymuszające rozwój Społeczeństwa Informacyjnego będziemy obserwować w najbliższych latach. Projekty takie jak e-puap, PL-id, projekty wrót poszczególnych regionów przybliżające e-administracje będą dodatkową siłą wymuszająca popyt na rynku. Ważnymi z punktu widzenia rozwoju zapotrzebowania na dostęp do sieci będą projekty realizowane np. przez Centrum Systemów Informatycznych Ochrony Zdrowia w zakresie e-zdrowia. Projekty takie oprócz podstawowego rozwoju dostępu do baz danych, przyczynią sie do rozwoju usług telekonsultacji, teleoperacji, telediagnostyki, które wymagają ogromnych przepływności pomiędzy użytkownikami. Województwo Mazowieckie jest jednym z niewielu gdzie rynek będzie rósł również ze względu na zmiany demograficzne w naszym kraju. Ostatnie opracowanie Głównego Urzędu Statystycznego przewiduje, że ”Jedynie w pięciu województwach – lubuskim, małopolskim, mazowieckim, pomorskim i wielkopolskim obserwowany będzie okresowy wzrost liczby ludności. Województwo lubuskie będzie powiększało liczbę mieszkańców do 2015 r., wielkopolskie do 2020 r., podczas gdy małopolskie i pomorskie do 2020 r. Najdłużej tendencja wzrostowa utrzyma się w województwie mazowieckim – do 2030 r.„ Po tych zmianach szacuje sie, że w województwie mazowieckim będzie około 5, 4% więcej ludności niż obecnie. Co oznacza, że skupiska domostw będą bardziej zagęszczone i taki wzrost ludności powinien spowodować wzrost rynku telekomunikacyjnego.
Strona 226 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Projekt Internet Dla Mazowsza wpłynie na wiele aspektów gospodarki i życia mieszkańców, warto wskazać, że taki projekt może przyczynić się do rozwoju Gospodarki opartej na Wiedzy, umożliwi tworzenie nowych miejsc pracy na obszarach obecnie uznawanych za białe i nie atrakcyjnie inwestycyjnie ze względu na brak infrastruktury. Rozwój sieci przyczyni się do rozwinięcia nowych możliwości edukacyjnych, co powinno spowodować podniesienie poziomu edukacji. Nowoczesna infrastruktura powinna usprawnić działania samorządu lokalnego dając nowe kanały np. do kontaktu z obywatelami. Nie bez znaczenia pozostaje również wpływ na rozwój konkurencji na rynku telekomunikacyjnym, który docelowo może wpłynąć na poziom cenowy świadczonych usług. Projekt taki będzie szansą na przyśpieszenie rozwoju regionalnego w tych obszarach które na dzień dzisiejszy nazywane są obszarami białymi lub szarymi, umożliwiając im zrównanie do poziomu innych lepiej rozwiniętych obszarów.
XIV.1.8. MODEL ANALIZY POPYTU NA PODSTAWIE PROJEKTU „INTERNET DLA MAZOWSZA” Analizując sytuacje na rynku usług szerokopasmowych na Mazowszu przeprowadzono szczegółowa analizę popytu na usługi, które będzie kreował Operator infrastruktury zapewniając dostęp do sieci IDM. Przygotowując prognozy zapotrzebowania na usługi szerokopasmowe szacowano je bardzo ostrożnie, aby wiarygodnie przedstawić prognozy popytu na usługi przyszłego Operatora Infrastruktury. Prognozy zostały przygotowane zarówno dla podstawowych usług szerokopasmowych (OOM) jak i dla usług NGA, w tym dla segmentu sieci NGA z dostępem do budynków w wybranych 33 miejscowościach na Mazowszu. Analiza popytu została sporządzona na potrzeby kalkulacji przychodów z usług hurtowych dla projektu IDM. Przychody z usług hurtowych, ujęte w niniejszej analizie, oparto na rodzajach przychodów operatorów detalicznych, gdyż przychody te stanowią pochodną przychodów operatorów ostatniej mili – im większy ruch na etapie ostatniej mili, tym wyższe będą przychody hurtowe OI. Okres kalkulacji popytu zbieżny jest z okresem analizy finansowej i ekonomicznej projektu IDM. Analiza popytu obejmuje następujące usługi: 1.
Dzierżawa kanalizacji kablowej (teletechnicznej),
2.
Dzierżawa włókien światłowodowych,
3.
Kolokacja w węzłach transmisyjnych,
4.
Dzierżawa Lambdy,
5.
Ethernet 1Gb,
6.
Ethernet 100Mb,
7.
MPLS,
8.
Przychody z tytułu świadczenia usług transmisyjnych - ruch z NGA,
9.
Usługi dla JST.
Analiza popytu została podzielona na cztery obszary tematyczne: Strona 227 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA 1.
2.
3.
4.
Usługi dzierżawy sieci pasywnej (na potrzeby OOM i NGA): a.
Dzierżawa kanalizacji kablowej (teletechnicznej),
b.
Dzierżawa włókien światłowodowych,
c.
Kolokacja w węzłach transmisyjnych,
d.
Dzierżawa Lambdy,
Usługi OOM: a.
Ethernet 1Gb,
b.
Ethernet 100Mb,
c.
MPLS 100Mb,
Usługi NGA a.
Ethernet 1Gb,
b.
Ethernet 100Mb,
c.
MPLS,
Usługi dla JST (na potrzeby OOM i NGA).
Dzierżawa kanalizacji teletechnicznej Zapotrzebowanie na usługę dzierżawy kanalizacji kablowej jest bardzo trudne do określenia. Jednak należy się spodziewać stosunkowo niewielkiego zainteresowania tego typu usługą, gdyż z punktu widzenia operatora znacznie atrakcyjniejsza jest np. usługa dzierżawy włókien światłowodowych. Jak wynika z badań przeprowadzonych wśród operatorów działających na terenie Mazowsza najczęstszym przypadkiem, w którym operator jest zainteresowany taką usługą jest budowa sieci dostępowej na obszarach miejskich. W związku z tym największe zainteresowanie tą usługą będzie pojawiało się na obszarach miejscowości, co przekłada się na stosunkowo niewielkie długości dzierżawy. Podstawą do przyjęcia zakładanej wielkości przychodów z usługi dzierżawy kanalizacji była analiza dostępności infrastruktury (inwentaryzacja), prognozy rozwoju sieci dostępowych w kolejnych latach w oparciu o dostępne dofinansowanie oraz plany inwestycyjne operatorów. Istotnym elementem przy szacowaniu przychodów z tej usługi był również wskaźnik wykorzystania kanalizacji obcej dla potrzeb realizacji sieci dostępowych u jednego z operatorów działających na terenie województwa mazowieckiego. Na podstawie zebranych danych eksperci ustalili wskaźnik wykorzystania kanalizacji IDM przez operatorów na poziomie od 2,5% długości sieci dystrybucyjnej IDM w 2015 roku do 10% w roku 2029. Dla szacowania wysokości przychodów z tytułu dzierżawy kanalizacji teletechnicznej przyjęto zatem udostępnienie operatorom infrastruktury pasywnej rosnąco do poziomu 364 km w 2026 roku a następnie stabilizację na tym poziomie. Przychody z dzierżawy kanalizacji teletechnicznej w NGA oszacowano przyjmując poziom wykorzystania 5% w roku 2015 i przewidując jego wzrost do 40% w 2029 roku. Dla szacowania wysokości przychodów z tytułu dzierżawy kanalizacji teletechnicznej przyjęto zatem udostępnienie operatorom infrastruktury pasywnej NGA Strona 228 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA rosnąco od 63 km do poziomu 501 km w 2029 roku. Na podstawie danych rynkowych ustalono przyjęto cenę 900 zł za 1 km za rok dla sieci tradycyjnej i sieci NGA. Graficzną prezentację ww. Danych przedstawia poniższy rysunek. RYSUNEK NR. 99. PROGNOZA PRZYCHODÓW Z DZIERŻAWY KANALIZACJI.
Źródło: Opracowanie własne
Dzierżawa włókien światłowodowych, Popularność usługi dzierżawy ciemnych włókien w sieci dystrybucyjnej wynika przede wszystkim z elastyczności kształtowania oferty przez operatora korzystającego z takiej usługi. Ma ona możliwość transmisji niemal dowolnej przepływności w wydzierżawionym włóknie bez jakiejkolwiek kontroli przez OI. Ponadto ciemne włókna poza transmisją miedzy węzłami mogą być wykorzystywane przez operatorów, jako element infrastruktury „ostatniej mili” realizowanej w technologii FTTH/FFTB (np. GPON). Sieci te zyskują coraz większy udział w ogólnej liczbie zakończeń abonenckich, a wielu operatorów – szczególnie oferujących usługi typu triple-play coraz częściej w ogóle odchodzi od rozwiązań opartych na kablach miedzianych na rzecz sieci światłowodowej. Architektura sieci pasywnych sprawia, że węzeł szkieletowy sieci IDM może być miejscem zlokalizowania OLT, który obejmie swoim zasięgiem większość miejscowości na terenie danego powiatu. Dzięki temu dzierżawiąc parę włókien do poszczególnych punktów dystrybucyjnych operator ma możliwość budowy stosunkowo taniej, a jednocześnie bardzo efektywnej i nowoczesnej sieci dostępowej. Szacując zapotrzebowanie na usługę należy pamiętać, że wysoka gęstość punktów dystrybucyjnych a co za tym idzie stosunkowo niewielka gospodarstw domowych osób przypadająca na pojedynczy Punkt Dystrybucyjny sprawia, że w danym punkcie dystrybucyjnym swoje usługi będzie świadczyć najczęściej jeden – dwóch operatorów, a w zależności od przyjętej architektury sieci GPON i liczby przyłączonych gospodarstw domowych operatorów będzie wymagał od jednej do kilku par włókien. Punkty, w których operatorów będzie więcej będą stanowiły niewielki odsetek. Dlatego też przyjęto, że docelowo łącza sprzedaż usługi dzierżawy ciemnych włókien najprawdopodobniej będzie oscylować w okolicach 50% długości sieci dystrybucyjnej (a wiec średnio w każdej relacji dzierżawione będzie pół pary włókien światłowodowych). Dzierżawa włókien została w analizie oszacowana odrębnie dla sieci hurtowej oraz dystrybucyjnej. Liczba kilometrów par włókien w szkielecie wynosi 542 km oraz dodatkowe 1385 km sieci współbieżnej. Procentowy poziom dzierżawionej sieci przyjęto na poziomie 5% w 2015 roku i trend wzrostowy do poziomu 52% w 2029 roku. W sieci dystrybucyjnej długość możliwej do dzierżawy sieci wyniesie 1713 km plus 1385 km sieci współbieżnej. Poziom wykorzystania dzierżawy sieci przyjęto identyczny, jak w sieci szkieletowej. Podwójne ujęcie w przychodach sieci współbieżnej uzasadnione jest faktem, że operatorzy będą zainteresowani dzierżawą ciemnych włókien w szkielecie i dystrybucji, zaś fakt, że sieci te będą przebiegały tą samą trasą nie oznacza rezygnacji z dzierżawy. Strona 229 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Włókna dzierżawione będą również w sieci NGA. Do kalkulacji przyjęto, że długość sieci możliwa do dzierżawy wyniesie 2498 km zaś poziom dzierżawy wyniesie 5% w 2015 roku i będzie rósł do poziomu 70%.Na podstawie danych rynkowych przyjęto cenę 220 zł w sieci szkieletowej oraz 110 zł w sieci dystrybucyjnej za parę włókien w szkielecie za 1 km za 1 miesiąc. Cenę za parę włókien w sieci NGA przyjęto na poziomie 220 zł za miesiąc. RYSUNEK NR. 100. PROGNOZA PRZYCHODÓW Z DZIERŻAWY WŁÓKIEN ŚWIATŁOWODOWYCH.
Źródło: Opracowanie własne
Kolokacja w węzłach transmisyjnych, Usługa kolokacyjna dostępna będzie w węzłach sieci IDM. Zapotrzebowanie na usługi kolokacji jest pochodną wyżej omówionych usług, w tym przede wszystkim dzierżawy ciemnego włókna i dzierżawy lambdy. Oczywiście można wyobrazić sobie model korzystania z infrastruktury IDM bez korzystania z usług kolokacji, jednak na podstawie przeprowadzonych wywiadów z operatorami taki model nie będzie zbyt popularną praktyką. Analizując rynek operatorów działających na terenie Mazowsza, oszacowano, iż w węźle szkieletowym sieci z usług kolokacji skorzysta jeden operator działający na obszarze lokalnym i jeden operujący w większym obszarze. Dla potrzeb budowy modelu finansowego przyjęto umiarkowanie optymistyczne założenia, zakładające, że operatorzy przyłączający się do Sieci IDM będą realizować punkty styku, zwłaszcza w pierwszym okresie, w oparciu o przyłączenia kablowe, częściowo tylko wykorzystując możliwości lokowania swoich urządzeń aktywnych w węzłach transmisyjnych projektowanej sieci. Przyjęto, że usługa będzie rozwija się w sposób liniowy – w ostatnim roku prognozy kolokacja będzie stanowić 200% dostępnych węzłów. Oznacza to, że średnio w danym węźle, urządzenia aktywne będzie posiadało dwóch operatorów. Usługi kolokacji węzłów będą świadczone również w sieci NGA. W analizie przyjęto, że 151 węzłów umożliwia kolokację zaś poziom jej wykorzystania będzie wzrastał od 45% w 2015 roku do 30)% w 2029 roku. Docelowo trzech operatorów w danym węźle będzie posiadało swoje urządzenia aktywne. Na podstawie danych rynkowych ustalono cenę 2400 zł za węzeł za rok.
Strona 230 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 101. PROGNOZA PRZYCHODÓW Z KOLOKACJI WĘZŁÓW.
Źródło: Opracowanie własne
Dzierżawa Lambdy Usługa dzierżawy lambdy będzie usługą o bardzo wąskim zastosowaniu. Potencjalnie usługą tą będą zainteresowani operatorzy, którzy posiadają już własne systemy transmisyjne DWDM i chcą zestawić łącze między kilkoma węzłami szkieletu. Ocenia się, że relacje te będą głównie brały początek w Warszawie, a technologia transportowa DWDM będzie służyła przede wszystkim do zestawienia połączenia pomiędzy węzłem szkieletowym zlokalizowanym w powiecie, w którym budowana jest sieć dostępowa a własnym punktem odbioru Internetu. Usługa związana jest z koniecznością kolokacji, gdyż wymaga instalacji urządzeń własnych po stronie usługobiorcy. Ocena popytu na usługę dzierżawy fali świetlnej w ramach projektu IDM bazuje na wiedzy o wykorzystaniu aktualnie przez operatorów tej usługi z uwzględnieniem faktu, iż jej zastosowanie ma głównie miejsce w relacjach, w których brakuje włókien (technologia zwielokrotnienia transmisji w jednym włóknie). W kontekście planowanej budowy nowych kabli o dużych pojemnościach przyjęto bardzo ostrożne założenia. Przyjęto, iż przychody z tej usługi będą stosunkowo niewielkie (usługa dostępna w sieci szkieletowej) i będą odpowiadać dzierżawie fali świetlnej w 2 relacjach w 2015 roku, 4 relacjach w 2016, 6 relacjach w 2017 i 8 relacjach od 2018 roku do końca okresu prognozy. W sieci NGA przyjęto, że dzierżawione będzie 2 relacje w 2015 roku, 4 w 2016 roku i 6 relacji od 2017 roku. Na podstawie danych rynkowych przyjęto cenę 3800 zł za rok za 1 relację.
Strona 231 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA RYSUNEK NR. 102. PROGNOZA PRZYCHODÓW ZE SPRZEDAŻY PASMA (LAMBDY).
Źródło: Opracowanie własne
Ethernet 1Gb, Ethernet 100Mb, MPLS – usługi OOM i usługi NGA Przychody hurtowe, bazujące na pochodnych z poziomu detalicznego ustalono analizując 3 grupy klientów: •
Gospodarstwa domowe,
•
Mikro przedsiębiorstwa (SOHO),
•
Małe, średnie i duże przedsiębiorstwa (MSP).
Definicje mikro przedsiębiorstwa, małego przedsiębiorstwa oraz średniego przedsiębiorstwa ujęto w ustawie z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 2004 Nr 173 poz. 1807, z późn. zm.) w art. 104 – 106. Wprawdzie skrót MSP oznacza, małe i średnie przedsiębiorstwa, jednakże na obszarach objętych projektem, dużych przedsiębiorstw jest niewiele. Z tego powodu, dbając o ergonomię pliku analizy popytu, dla dalszych kalkulacji duże przedsiębiorstwa kalkulowano razem z małymi i średnimi przedsiębiorstwami. Zapotrzebowanie na pasmo kalkulowano na bazie następujących usług: •
usługa głosowa,
•
usługa VoIP,
•
usługi multimedialne, w tym: o
Web TV,
o
IPTV (w standardzie zwykłym oraz wysokiej rozdzielczości HD),
o
wideo na zamówienie (VoD),
•
usługi M2M,
•
usługi VAS
•
dostęp do internetu.
Tak określone usługi podzielono na dwie kategorie pod kątem funkcjonalności, jakości i ceny na usługi droższe oraz usługi tańsze. Dodatkowo w przypadku grupy klientów MSP wyróżniono usługi IPVPN. Do kalkulacji zapotrzebowania na pasmo (usługi) droższe w gospodarstwach domowych, SOHO oraz MSP przyjęto następujące rodzaje usług: •
usługa VoIP, Strona 232 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
Web TV,
•
wideo na zamówienie (VoD),
•
usługi VAS,
•
dostęp do Internetu.
Do kalkulacji zapotrzebowania na pasmo (usługi) tańsze w gospodarstwach domowych, SOHO oraz MSP przyjęto następujące rodzaje usług: •
IPTV (w standardzie zwykłym oraz wysokiej rozdzielczości HD),
•
usługi M2M.
Do kalkulacji zapotrzebowania na pasmo (usługi) IPVPN w MSP przyjęto usługę IP VPN. Zapotrzebowanie na poszczególne rodzaje usług kalkulowano, jako iloczyn penetracji oraz pasma liczonego w Mbps odrębnie dla każdej grupy docelowej. Pasmo, w którym będą świadczone usługi tańsze oraz droższe, jak również usługi IPVPN, będą podlegać zjawisku nadsubskrypcji (tj. overbookingowi). Overbooking jest parametrem mówiącym ilu abonentom końcowym OOM zaoferuje tę samą przepływność, którą zamówi od OI na łączu operatorskim. Poziom overbookingu dla GD przyjęto na poziomie 15 i spadek twego parametru do wartości docelowej 9,50. Poziomy overbookingu dla SOHO oraz MSP przyjęto odpowiednio na poziomie 10 i 5 – poziomy te są stałe przez cały okres prognozy. Założenia metodologiczne zostały ujęte w analizie popytu w arkuszach „Usługi” oraz „General”. W procesie szacowania przychodów OI oparto się na kalkulacji przychodów OOM. Wyszczególniono listę miejscowości w woj. mazowieckim. Dla każdej możliwości dokonano analizy zasięgu oddziaływania węzłów dystrybucyjnych. Przyjęto uproszczenie, iż miejscowość, jeżeli jest objęta węzłem, to w całości (metoda zerojedynkowa). Drugą siatką, ograniczającą potencjalne przychody, było nałożenie obszarów białych i szarych. Wykluczono z analizy popytu te miejscowości, które znajdują się w zasięgu węzłów, ale są miejscowościami typu „czarne”. Na tej podstawie ustalono miejscowości, w których możliwe będzie świadczenie usług dostępu do szerokopasmowego Internetu. Dane dotyczące liczby ludności oparto na danych Głównego Urzędu Statystycznego (stan na koniec II kwartału 2011 roku). Następnie ustalono liczbę gospodarstw domowych w roku bazowym (2011). Do tego celu wyliczono dla każdej miejscowości wskaźnik osób w gospodarstwie domowym. Wskaźnik ten wyliczono na podstawie ilorazu liczby ludności oraz liczby gospodarstw domowych spisanych w ramach Narodowego Spisu Ludności, przeprowadzonego w roku 2002. W przypadku miejscowości, dla których nie było możliwości wyliczyć ww. wskaźnika z powodu braku danych przyjęto wskaźnik średni dla właściwego powiatu. Na tej podstawie uzyskano liczbę gospodarstw domowych dla roku bazowego. Dla potrzeb kalkulacji przychodów powstałych w gospodarstwach domowych, skorzystano z prognozy liczby ludności na lata 2008 2035, dostępnej na stronach GUS (http://www.stat.gov.pl/gus/5840_8708_PLK_HTML.htm). Dla każdego powiatu wprowadzono prognozę liczby ludności na lata 2012 – 2029. Następnie ustalono powiatowe trendy wzrostu/spadku liczby ludności w ujęciu procentowym. W celu ustalenia liczby gospodarstw domowych w poszczególnych latach dla danej miejscowości zastosowano iloczyn liczby gospodarstw domowych w roku bazowym oraz odpowiedniego wskaźnika korygującego trend w powiecie. Po ustaleniu liczby gospodarstw domowych dla każdej miejscowości w każdym roku prognozy, opracowano symulację liczby przedsiębiorstw w każdej miejscowości. Do ustalenia liczby przedsiębiorstw dla roku bazowego, wykorzystano dane Głównego Urzędu Statystycznego na dzień 30 czerwca 2011 roku. Ustalono liczbę przedsiębiorstw z podziałem na mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa, średnie przedsiębiorstwa oraz duże przedsiębiorstwa. Następnie ustalono liczbę przedsiębiorstw w latach 2002 – 2010 dla każdej wielkości przedsiębiorstwa w podziale na powiaty (dane GUS BDL). Posiadając szereg czasowy danych ustalono trend wzrostu/spadku ilości każdej grupy przedsiębiorstw dla każdego powiatu indywidualnie. Odpowiednie wskaźniki trendu przemnożono przez liczbę przedsiębiorstw dla roku bazowego indywidualnie dla poszczególnych miejscowości. W wyniku tej operacji opracowano prognozę mikro przedsiębiorstw, małych przedsiębiorstw, średnich przedsiębiorstw oraz dużych przedsiębiorstw dla każdego roku prognozy oraz dla każdej miejscowości. Strona 233 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Liczbę małych i średnich przedsiębiorstw (objętych projektem oraz w województwie) ujęto razem jako grupę jednorodną pod kątem zapotrzebowania na łącza szerokopasmowe Kolejnym krokiem analizy popytu było ustalenie wskaźnika nasycenia usługami Internetu GD, mikroprzedsiębiorstw oraz małych, średnich i dużych przedsiębiorstw. Do tego celu wykorzystano właściwe wyniki badania „Wykorzystanie technologii informacyjno-(tele)komunikacyjnych w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych w 2010 r.” (http://www.stat.gov.pl/gus/5840_wykorzystanie_ict_PLK_HTML.htm). Na podstawie ww. opracowania ustalono wskaźniki nasycenia właściwe dla grup klientów. Ustalenie wskaźników nasycenia usługami umożliwiło podział każdej grupy klientów na klientów „nowych” oraz klientów „obecnych”. Klient nowy oznacza podmiot (GD, SOHO lub MSP), które pierwotnie nie miało podłączenia do szerokopasmowego Internetu, jednakże dzięki realizacji projektu, uzyska taką możliwość. Klient obecny oznacza podmiot (GD, SOHO lub MSP), które posiada dostęp do szerokopasmowego Internetu, jednakże będzie miało możliwość zmienić dostawcę (OOM) korzystającego z hurtowej sieci szerokopasmowej, wybudowanej w ramach projektu. W zależności od kategorii klienta (nowy lub obecny) na podstawie danych rynkowych operatorów, przyjęto poziom penetracji usługami. Dla obecnych GD poziom ten w roku 2015 wyniósł 9% i rósł stopniowo osiągając 18% w ostatnim roku prognozy. Dla nowych GD wskaźnik penetracji w 2015 roku wynosił 30% i rósł do 60% w 2029 roku. Taki sam poziom penetracji rynku przyjęto dla nowych i obecnych mikroprzedsiębiorców (SOHO) oraz małych, średnich i dużych przedsiębiorców (MSP). Drugą grupę nazwano umownie MSP, gdyż ilość dużych przedsiębiorstw występujących na obszarze objętym projektem, jest znikoma. Jednocześnie, ze względów ergonomii pliku kalkulacyjnego, połączono ilość małych, średnich i dużych przedsiębiorstw, gdyż kalkulacja ich rozłącznie nie wpływała istotnie na wynik analizy popytu. Dysponując liczbą GD, SOHO oraz MSP dla danej miejscowości w danym roku, możliwe było ujęcie liczby obecnych GD, SOHO i MSP oraz nowych GD, SOHO, MSP. Zapotrzebowanie na pasmo ustalono w podziale na dwa czynniki – pasmo tańsze oraz pasmo droższe (zakres pasma szczegółowo ujęto w poprzednim rozdziale). Zapotrzebowanie na pasmo tańsze w GD obejmowało iloraz sumy zapotrzebowania na pasmo tańsze obecnych i nowych GD oraz wskaźnik ovebookingu. Takie same kalkulacje przeprowadzono dla zapotrzebowania obecnych i nowych GD na pasmo droższe. Ten sposób kalkulacji powielono dla SOHO oraz MSP w podziale na pasma (tańsze i droższe). Oczywiście przy kalkulacjach stosowano odpowiednie ilości podmiotów (GD, SOHO czy MSP) oraz odpowiednie wskaźniki overbookingu. Dodatkowo dla grupy podmiotów MSP skalkulowano zapotrzebowanie na usługę IPVPN. Przychody ze sprzedaży dla każdego rodzaju podmiotu oraz dla rodzaju pasma skalkulowano, jako iloczyn zapotrzebowania na pasmo w danej grupie podmiotów oraz cenach za 1Mb pasma dla operatora hurtowego. Na podstawie danych rynkowych przyjęto następującą cenę za 1 Mb za miesiąc: 3 PLN za łącze tańsze oraz 2360 PLN za łącze droższe. Mając wyliczone przychody dla każdego rodzaju podmiotów oraz rodzaju pasm, zsumowane te wielkości dla każdej miejscowości. Jednakże z sumowania wyłączono przychody dla grupy SOHO. Uzasadnieniem tego wyłączenia jest fakt, że grupę SOHO tworzą mikroprzedsiębiorstwa, zaś większość mikroprzedsiębiorstw jest prowadzonych przez osoby fizyczne we własnych mieszkaniach (oszczędności kosztowe). W związku z powyższym uznano, iż włączenie przychodów z grupy SOHO spowoduje zdublowanie tych przychodów z przychodami w ramach GD. Kalkulując przychody ze sprzedaży z usługi Ethernet 1G, Ethernet 100MB i MPLS przyjęto klucz podziału ogółu przychodów zgodnie z informacjami uzyskanymi na rynku od operatorów. Wartości przychodów ze sprzedaży usług, które są podstawą do ujęcia w analizie finansowej IDM, wyliczono dla każdej miejscowości spełniającej dwa następujące warunki: •
Miejscowość jest w zasięgu węzła OOM (tj. w odległości nie większej niż 6 km,
•
Miejscowość przynależy do kategorii interwencji 1, 2.
Dla ruchu OOM sporządzono również symulację kosztów tranzytu. Wartości kosztów tranzytu liczono w oparciu o zapotrzebowanie danego rodzaju podmiotów, w danym paśmie dla danej miejscowości. Sposób kalkulacji był identyczny jak w przypadku przychodów – zamiast przychodów ze sprzedaży 1Mb, przyjęto koszty tranzytu. Wielkość kosztów tranzytu dla 1Mb obliczono na podstawie danych rynkowych, wg. których koszt tranzytu 1Mb wynosi 2-3 Euro netto. W kalkulacji, stosując zasadę bezpieczeństwa, przyjęto, iż koszt tranzytu 1Mb wyniesie 2,5 Euro, wyceniane po 4,5PLN. Ponadto przyjęto kalkulację kosztu brutto, urealniając go o wysokość podatku od towarów i usług.
Strona 234 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Założenia dla analizy popytu opartej na przychodach operatorów ostatniej mili były konsultowane z potencjalnymi operatorami ostatniej mili. Niektórzy operatorzy wskazywali, iż możliwe jest zastosowanie wyższego poziomu penetracji. Jednakże Samorząd, opracowując analizę popytu, kierował się dużym poziomem ostrożności.Przychody hurtowe, generowane z usług Ethernet 100Mb, Ethernet 1Gb oraz MPLS, które oszacowano na bazie prognoz dla rynku detalicznego dla usług tradycyjnych (OOM), ujęto na poniższym wykresie.
RYSUNEK NR. 103. PROGNOZA PRZYCHODÓW Z : USŁUG ETHERNET 100MB, USŁUG 1GB, MPLS
Źródło: Opracowanie własne
Usługi NGA Istotnym źródłem przychodów w analizie IDM są przychody z usług NGA. Do kalkulacji przychodów z usług NGA przyjęto prognozy GD, SOHO oraz MSP w takich samych wartościach, jakie przyjęto do analizy usług tradycyjnych (OOM). Pierwszym krokiem było określenie penetracji usługami NGA. W przeciwieństwie do kalkulacji OOM, na potrzeby penetracji NGA nie dokonano podziału podmiotów (GD, SOHO oraz MSP) na obecne i nowe. Przyczyną braku podziału na podmioty obecne i nowe jest fakt, iż w usługi NGA, w wybranych kategoriach interwencji są usługami nowymi i nie występują podmioty korzystające z takiego dostępu do Internetu. Liczba GD, SOHO oraz MSP, w których przewidywane będzie świadczenie usług, jest iloczynem prognoz GD, SOHO i MSP oraz poziomu penetracji. Na potrzeby analizy NGA przyjęto, iż w 2015 roku, poziom penetracji dla obszarów z kategorii 1, 2 i 3 wyniesie 25% i będzie stopniowo rósł do poziomu 33%. Dla obszarów z kategorii 6 poziom penetracji w 2015 roku wyniesie 40% i będzie stopniowo rósł do poziomu 60%. Przychody ze sprzedaży usług NGA skalkulowano, jako iloczyn poziomu penetracji oraz ceny 1Mb w sprzedaży hurtowej. W przeciwieństwie do modelu OOM, ceny za 1Mb pasma nie ustalano, jako suma iloczynów zapotrzebowania na pasma droższe i tańsze oraz cen za 1Mb odpowiedniego pasma. Na podstawie danych rynkowych przyjęto następującą cenę dla 1 klienta za miesiąc na poziomie 60 PLN. Przyczyną odmiennego sposobu kalkulacji ceny była zdolność podmiotów (GD, SOHO i MSP) do ponoszenia opłat – zgodnie z zapotrzebowaniem cena łącza na koniec 2029 roku wyniosłaby prawie 300 PLN co nie jest oczywiście możliwe. Strona 235 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Koszty tranzytu skalkulowano jako iloczyn zapotrzebowania oraz cen kosztów tranzytu za 1Mb. Koszt tranzytu za 1Mb dla analizy przychodów z usług NGA jest taki sam, jak dla analizy przychodów z usług OOM. Do kalkulacji poziomu przychodów z usług NGA w danym roku przyjęto sumę przychodów dla miejscowości spełniających jednocześnie 2 warunki: •
Miejscowość jest w zasięgu węzła NGA, (tj. w odległości nie większej niż 2 km
•
Miejscowość przynależy do kategorii interwencji 1, 2, 3 i 6.
RYSUNEK NR. 104. PRZYCHODY Z TYTUŁU ŚWIADCZENIA USŁUG TRANSPORTOWYCH
Źródło: Opracowanie własne
Usługi dla JST Przy okazji opisywania czynników warunkujących wzrost popytu na usługi IDM przedstawiono założenia oraz prognozy dotyczące udziału IDM w rynku dla JST (oraz innych jednostek administracji publicznej). Oferowane JST usługi dotyczyć będą dostępu do szerokopasmowego Internetu, usług transmisji głosu (VOIP), usług telewizyjnych i usług transmisji danych. Odbiorcą usług będą samorządy oraz jednostki podległe w tym jednostki służby zdrowia, straż pożarna, placówki oświatowe. Oszacowano, że 90% JST znajdujących się w zasięgu węzłów IDM (tj. ok. 199) może korzystać z usług IDM. Na rzecz JST Operator Infrastruktury może świadczyć też dostęp do infrastruktury pasywnej, przychody z tego tytułu uwzględniono przy odpowiednim rodzaju takiego dostępu, traktując JST jak operatora infrastruktury „ostatniej mili”. RYSUNEK NR. 105. PROGNOZA PRZYCHODÓW Z USŁUG DLA JST
Strona 236 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
Źródło: Opracowanie własne
Szczegółowy opis kalkulacji popytu znajduje się w załączniku zawierającym tabele z analizami finansowymi.
XV.
ZGODNOŚĆ PROJEKTU Z PRAWEM WSPÓLNOTOWYM XV.1. OGÓLNE KRYTERIA ZGODNOŚCI XV.1.1. INFORMACJE I REZULTATY SZCZEGÓŁOWEGO PRZYGOTOWANIA MAP XV.1.1.a. INWENTARYZACJA, ANALIZA DOSTĘPNOŚCI ORAZ BADANIE PLANÓW INWESTYCYJNYCH
Istniejącą infrastrukturę szerokopasmową oraz plany inwestycyjne przedsiębiorców telekomunikacyjnych w okresie najbliższych 3 lat określono na podstawie: szczegółowych danych inwentaryzacyjnych otrzymanych od Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej [INWENTARYZACJA UKE] oraz danych zebranych na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego bezpośrednio od przedsiębiorców telekomunikacyjnych i na potrzeby przygotowania Projektu [INWENTARYZACJA ARM S.A.]. Opis Inwentaryzacji UKE znajduje się w punkcie III.2. Inwentaryzacja UKE polegała na zbieraniu danych poprzez ankiety bezpośrednio od przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Inwentaryzacja UKE obejmuje dla całego terytorium Polski istniejącą infrastrukturę oraz plany inwestycyjne na rok 2011. Opis Inwentaryzacji ARM S.A. znajduje się w punkcie III.3. Inwentaryzacja ARM S.A. polegała na zbieraniu danych poprzez ankiety, kontakty telefoniczne i spotkania, bezpośrednio od przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Inwentaryzacja ARM S.A. obejmuje dla obszaru województwa mazowieckiego istniejącą infrastrukturę oraz plany inwestycyjne na najbliższe 3 lata.
Strona 237 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA XV.1.1.b. INWENTARYZACJA UKE – ANKIETY PRZEDSIĘBIORCÓW Sporządzenie inwentaryzacji infrastruktury szerokopasmowej jest obowiązkiem nałożonym na Prezesa UKE w art. 29 ustawy o wspieraniu rozwoju sieci i usług telekomunikacyjnych. Prezes UKE sporządza dla terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w formie elektronicznej, inwentaryzację przedstawiającą pokrycie istniejącą infrastrukturą telekomunikacyjną i publicznymi sieciami telekomunikacyjnymi zapewniającymi lub umożliwiającymi zapewnienie szerokopasmowego dostępu do Internetu, z odrębnym zaznaczeniem pokrycia łączami światłowodowymi oraz sieciami bezprzewodowymi, oraz budynkami umożliwiającymi kolokację. Inwentaryzacja jest na bieżąco weryfikowana i aktualizowana, nie rzadziej niż raz na rok. Na żądanie Prezesa UKE przedsiębiorcy telekomunikacyjni mają obowiązek przekazania posiadanych przez nich aktualnych, zgodnych ze stanem faktycznym, kompletnych oraz adekwatnych do potrzeb wykonania inwentaryzacji, informacji o posiadanej infrastrukturze telekomunikacyjnej, publicznych sieciach telekomunikacyjnych i budynkach umożliwiających kolokację. Formularze ankiet określa odrębne rozporządzenie wykonawcze. Udzielenie nieprawdziwej lub niepełnej informacji zagrożone jest karą pieniężną do wysokości 3% rocznego przychodu (art. 209 ustawy – Prawo telekomunikacyjne). W dniu 30 czerwca 2011 Prezes UKE opublikował pierwsze wyniki pierwszej inwentaryzacji. W opublikowanym raporcie i tabelach były informacje o zakończeniach sieci światłowodowych w poszczególnych miejscowościach i dane te zostały wykorzystane do określenia obszarów białych, szarych i czarnych światłowodowej infrastruktury dystrybucyjnej. Ponadto, w raporcie i tabelach były także dane o miejscowościach z zasięgiem sieci kablowych lub terminali radiowych. Dane te nie mogły zostać wykorzystane dla potrzeb Projektu przewidującego budowę infrastruktury szkieletowo-dystrybucyjnej, bowiem dane te zbiorczo obejmowały każdy dostęp do Internetu, w tym dostęp, który nie jest szerokopasmowy (tj. poniżej 2 Mb/s). Dlatego też Prezes UKE przekazał na potrzeby Projektu bardziej szczegółowe dane z rozbiciem opublikowanej tabeli na podkategorie określające miejscowości z dostępem do 2 Mb/s do użytkownika końcowego i miejscowości z wyższym dostępem (szerokopasmowym), jak również dane dotyczące stosowanej technologii. Te bardziej szczegółowe dane posłużyły do określenia obszarów białych, szarych i czarnych podstawowych sieci dostępowych oraz sieci NGA. Dla obszarów białych według Inwentaryzacji UKE dodatkowo przeprowadzono weryfikację na podstawie danych z Inwentaryzacji ARM S.A. i niektóre miejscowości zaliczono do obszarów szarych. Dane z inwentaryzacji ARM S.A. posłużyły jeszcze do uzupełnienia danych nie objętych inwentaryzacją UKE (np. plany inwestycyjne na lata po 2011 r., inwestycje TP w ramach porozumienia z Prezesem UKE, LLU), co pozwoliło na maksymalnie rzetelne przygotowanie wykazu obszarów białych, szarych i czarnych oraz kategorii miejscowości, o których mowa w pkt 2. Wykaz ten jest obecnie przedmiotem konsultacji publicznych. Prezes UKE w piśmie przekazującym szczegółowe dane potwierdził zasadność opisanego wyżej podejścia, polegającego na połączeniu danych z Inwentaryzacji UKE oraz Inwentaryzacji ARM S.A., celem jak najbardziej dokładnego i prawdziwego ustalenia istniejącej oraz planowanej infrastruktury szerokopasmowej.
XV.1.1.c. INWENTARYZACJA ARM S.A. - ANKIETY PRZEDSIĘBIORCÓW Na potrzeby prowadzonej inwentaryzacji zidentyfikowani zostali wszyscy przedsiębiorcy telekomunikacyjni funkcjonujący na terenie Województwa Mazowieckiego oraz gmin ościennych. Identyfikacja ta została przeprowadzona z wykorzystaniem Rejestru Przedsiębiorców Telekomunikacyjnych, co zapewniło kompletność takiej listy. Rejestr przedsiębiorców jest prowadzony przez Urząd Komunikacji Elektronicznej i wszystkie podmioty świadczące usługi telekomunikacyjne zobligowane są do zgłoszenia swojej działalności w UKE i wpisu do wspomnianego rejestru. Badanie inwentaryzacyjne przeprowadzone zostały w roku 2010. Badanie było wykonywane poprzez wysyłanie ankiet indywidualnie zaadresowanych do wszystkich przedsiębiorców telekomunikacyjnych funkcjonujących na terenie Województwa Mazowieckiego.
Strona 238 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
XV.1.2. ANALIZY DOSTĘPNOŚCI Wyniki inwentaryzacji przedstawiają dostępność sieci szkieletowo-dystrybucyjnej na obszarze Województwa Mazowieckiego, w których będzie realizowany Projekt. TP S.A. (polski operator zasiedziały, SMP m.in. na rynku 4 i 5) na poszczególnych obszarach inwestycyjnych ma udział w węzłach dystrybucyjnych wynoszący powyżej 86%. Jednocześnie uzyskano od TP S.A. informacje, z których wynika, że jedynie dla 54 optycznych węzłów dystrybucyjnych TP S.A. udostępnia lub planuje udostępnienie węzłów dla innych operatorów. Oznacza to bardzo niską dostępność infrastruktury szkieletowodystrybucyjnej dla innych operatorów i bardzo niski stopień konkurencyjności rynku, pomimo nałożonych na TP S.A. obowiązków regulacyjnych. Ponadto, TP S.A. w zasadzie nie oferuje usługi dzierżawy ciemnych włókien światłowodowych, a ceny innych produktów hurtowych TP S.A. (hurtowy dostęp do Internetu – IP Transit oraz dzierżawa przepływności Ethernet) są ok. 2 krotnie wyższe niż oferta operatorów alternatywnych na obszarach o rozwiniętej konkurencji infrastrukturalnej. Przekłada się to na jakość usług dla użytkowników końcowych, którzy na obszarach objętych monopolem TP S.A. standardowo otrzymują ofertę nie przekraczającą 2 Mb/s, a tymczasem za tą samą cenę na obszarach o rozwiniętej konkurencji użytkownicy końcowi mogą uzyskać usługi zdecydowanie wyższej jakości (np. do 70% wyższa przepływność). Ze szczegółowych analiz dostępności wynika, że dla miejscowości z kategorii 2 zachodzi warunek B1, jak również – niezależnie - warunek B2, a tym samym zgodnie z ustaloną dla analogicznego projektu SSPW „Metodyką wyznaczania obszarów BSC” należy uznać miejscowości z tej kategorii za obszary szare-podstawowe „problematyczne”. Wyjątkowo za obszary szare-podstawowe „nieproblematyczne” uznano te miejscowości, w których TP S.A. posiada węzeł IPDALAM, jak również miejscowości, w których TP S.A., zgłosiła że realizuje na nich budowę sieci dostępowych dających dostęp szerokopasmowy dla znacznej części mieszkańców na znacznym obszarze w ramach wykonywania porozumienia z organem regulacyjnym, w wyniku czego infrastruktura dystrybucyjna TP S.A. zostanie istotnie zmodernizowana. Na podstawie danych z inwentaryzacji (III.2) oraz danych z analizy dostępności (III.3)dokonano klasyfikacji każdej miejscowości w Województwie jako białej, szarej lub czarnej oraz dokonano ich przyporządkowania do kategorii 1-7 z Tabeli 1.
XV.1.3. KOŃCOWE KONSULTACJE PUBLICZNE W okresie od 20 września 2011 r. do 20 października 2011 r. Województwo Mazowieckie przeprowadziło końcowe konsultacje publiczne w celu sprawdzenia wyników opracowania map, planowanej klasyfikacji obszarów kwalifikujących się do interwencji (z planowaną lokalizacją węzłów sieci) i uzyskania od zainteresowanych stron informacji o ich planach dotyczących planowanych inwestycji w NGA i światłowody, a także ich opinii na temat projektu. W ogłoszeniu o konsultacjach wszystkie zainteresowane strony zostały wprost zachęcone do przedstawiania planów inwestycyjnych oraz zgłaszania ewentualnych niezgodności w wynikach inwentaryzacji. W trakcie konsultacji publicznych uwagi przedstawiły 83 podmioty (w tym 6 operatorów telekomunikacyjnych), w tym 3 podmioty przedstawiły uwagi dotyczące lokalizacji węzłów, a także klasyfikacji obszarów kwalifikujących się do inwestycji. W tym względzie władze województwa potwierdzają, że uwagi te w całości uwzględniono, co doprowadziło do zmiany klasyfikacji niektórych obszarów pod względem ich kwalifikowalności do interwencji, a także do zmiany miejscowości lokalizacji niektórych węzłów. Zmieniony Wykaz miejscowości objętych Projektem IDM wraz ze zmienionymi mapami ponownie podano do publicznej wiadomości. Strona 239 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA W odniesieniu do miejscowości z kategorii 2 w Tabeli 1 nie zgłoszono, by optyczny węzeł światłowodowy był otwarty dla podmiotów trzecich dla dołączenia infrastruktury ostatniej mili NGA. Z operatorem zasiedziałym, ze względu na skalę posiadanej infrastruktury w województwie mazowieckim, odbyło się dodatkowe spotkanie z udziałem krajowego organu regulacyjnego. TP S.A. oświadczyła w pisemnych ustaleniach, że nie zamierza przeciwdziałać realizacji projektu oraz wyraża gotowość modernizacji i rozbudowy swojej infrastruktury na obszarach objętych projektem, jeżeli władze województwa złożą wiążące zamówienie. Ponadto uwagi przesłały podmioty zainteresowane funkcją operatora infrastruktury, a także podmioty zainteresowane zakupem dostępu do usług IDM. Władze województwa potwierdziły, że w trakcie konsultacji publicznych nie wpłynęły uwagi, które kwestionowałyby planowany projekt IDM Procedura konsultacji publicznych Procedura konsultacji publicznych była uprzednio konsultowana z Dyrekcją Generalną do spraw Konkurencji, w tym co do rodzaju, zakresu i treści publikowanych materiałów. Każdy podmiot miała możliwość zgłoszenia uwag. •
W ramach konsultacji opublikowane zostały następujące informacje: o
mapy dla Województwa przedstawiające optyczną infrastrukturę dystrybucyjną, poprzez wskazanie węzłów dystrybucyjnych istniejących i planowanych (z zaznaczeniem węzłów dostępnych, jeżeli takie dane zostały udostępnione) oraz relacji światłowodowych (z zaznaczeniem liczby wolnych włókien, jeżeli takie dane zostały udostępnione),
o
mapy przedstawiające obszary BSC dla infrastruktury dystrybucyjnej,
o
mapy przedstawiające obszary BSC dla podstawowej infrastruktury dostępowej (2 Mb/s),
o
mapy przedstawiające obszary BSC dla infrastruktury dostępowej NGA,
o
mapy przedstawiające miejscowości, w których zaplanowano lokalizację węzłów szkieletowych i dystrybucyjnych w ramach projektu IDM,
o
tabela z wykazem miejscowości, w których planowany jest węzeł w ramach projektu IDM ze wskazaniem (i) rodzaju węzła (szkieletowy i/lub dystrybucyjny), (ii) przypisaniem węzła do jednej z kategorii w tabeli,
o
uzasadnienie interwencji publicznej, w szczególności opisanie, w jaki sposób wypełnione zostały warunki określone w Wytycznych wspólnotowych.
•
Informacje z pkt (1) zostały opublikowane na stronie internetowej Województwa (http://www.mazovia.pl), stronie Organu Regulacyjnego (www.uke.gov.pl), a także wielu innych centralnych i lokalnych stronach internetowych (np. http://www.cyfrowa-polska.pl, http://www.forumszerokopasmowe.pl),
•
Ogłoszenie o rozpoczęciu konsultacji, wskazujące: o
stronę internetową z opublikowanymi informacjami z pkt (1),
o
datę zakończenia konsultacji oraz
o
sposób zgłaszania uwag,
zostało opublikowane w prasie o zasięgu ogólnokrajowym oraz na wielu stronach internetowych, np.
Gazeta ogólnopolska „Rzeczpospolita” wydanie 20 września 2011 nr 219 (9035),
http://www.mazovia.pl/komunikaty/art,1383,ogloszenie-o-rozpoczeciu-konsultacjipublicznych-projektu-pt-internet-dla-mazowsza.html ,
Strona 240 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
•
http://www.cyfrowa-polska.pl/index.php? option=com_k2&view=item&id=817:rozpoczęły-się-konsultacje-„internetu-dlamazowsza”&Itemid=10,
http://www.forumszerokopasmowe.pl/aktualnosci.php?news_id=2598 ,
http://www.idm.org.pl/index.php/Konsultacje/konsultacje.html Informacje z pkt (1) zostały opublikowane na okres 1 miesiąca (od 20 września do 20 października 2011 r.).
XV.1.4. INFORMACJE
DOTYCZĄCE WYBRANEJ PROCEDURY PRZETARGOWYCH ZWIĄZANYCH Z UDZIELENIEM POMOCY.
(PROCEDUR)
XV.1.4.a. MODEL PODSTAWOWY Podstawowe znaczenie dla realizacji Projektu w Modelu Podstawowym będą miały dwa postępowania: 1.
wybór wykonawcy (wykonawców), który zaprojektuje i wybuduje infrastrukturę IDM, a także dostawców sprzętu.
2.
wybór Operatora Infrastruktury, który będzie eksploatował infrastrukturę IDM i będzie zobowiązany do zapewnienia efektywnego dostępu do tej infrastruktury.
Na podstawie analizy uwarunkowań województwa mazowieckiego oraz ryzyk dotyczących Projektu, rekomendowana jest realizacja Projektu w modelu alternatywnym. Ad. 1 Wykonawca (wykonawcy) infrastruktury IDM, jak również dostawcy sprzętu, zostaną wyłonieni w trybie określonym w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych 33 (dalej „Prawo zamówień publicznych”), która jest w pełni zgodna z dyrektywą 2004/18/WE. Rekomendowanym trybem dla udzielenia zamówienia publicznego na dostawę sprzętu jest przetarg nieograniczony. Trybem rekomendowanym dla udzielenia zamówienia publicznego na roboty budowlane jest dialog konkurencyjny, przetarg ograniczony lub przetarg nieograniczony. Ad. 2 Operator Infrastruktury zostanie wyłoniony zgodnie z ustawą o partnerstwie publiczno-prywatnym 34, która w art. 4 określa tryb właściwy do wyboru partnera prywatnego, zgodnie z prawem wspólnotowym. Po szczegółowej analizie podziału zadań i ryzyka, w szczególności mając na względzie powierzenie Operatorowi Infrastruktury eksploatacji infrastruktury IDM, poprzez wykonywanie zobowiązania do zapewnienia efektywnego dostępu, czyli świadczenia usług na telekomunikacyjnych rynkach hurtowych, w zamian za wynagrodzenie w postaci prawa do pobierania przychodów uzyskiwanych z tytułu świadczonych usług, bez zagwarantowania przez Województwo zwrotu kosztów operacyjnych ponoszonych przez OI, rekomendowanym trybem wyłonienia Operatora Infrastruktury jest otwarta procedura konkurencyjna określona w ustawie o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi 35 („Ustawa”). Procedura ta jest wzorowana na dialogu konkurencyjnym, czyli jednym z trybów udzielania zamówień publicznych. Ustawa jest zgodna z prawem wspólnotowym. XV.1.4.b. MODEL ALTERNATYWNY Odnośnie trybu wyboru OI w wariancie DBO należy w pierwszej kolejności zauważyć, że na mocy umowy DBO OI otrzyma wynagrodzenie składające się z dwóch lub trzech składników: t.jedn. Dz.U. z 2010 r., Nr 113, poz. 759, ze zm Dz.U. z 2009 r., Nr 19, poz. 100, ze zm. 35 Dz.U. z 2009 r., Nr 19, poz. 101, ze zm. 33 34
Strona 241 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA 1.
zapłaty sumy pieniężnej za zaprojektowanie i wybudowanie sieci (zapłata ta będzie dokonana przez samorząd województwa i będzie stanowiła wydatek kwalifikowany w ramach PO RPW),
2.
prawa do pobierania pożytków z przedmiotu partnerstwa w postaci opłat za korzystanie z sieci, wnoszonych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych,
3.
ewentualnie dopłaty do kosztów eksploatacji sieci, wnoszonej przez Województwo.
Zgodnie z art. 4 ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym tryb wyboru partnera prywatnego określają: •
przepisy ustawy z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi – jeśli wynagrodzeniem partnera prywatnego jest prawo do pobierania pożytków z przedmiotu partnerstwa publiczno-prywatnego albo przede wszystkim to prawo wraz z zapłatą sumy pieniężnej,
•
przepisy Prawa zamówień publicznych – jeśli powyższy warunek nie jest spełniony.
Rekomendowanym trybem wyboru OI jest dialog konkurencyjny i w takim trybie ogłoszone zostało postępowanie. Regulacja krajowa obu tych trybów jest zgodna ze wspólnotowym prawem zamówień publicznych.
XV.1.5. INFORMACJE
DOTYCZĄCE PLANOWANEGO NAJKORZYSTNIEJSZYCH OFERT.
SPOSOBU
WYBORU
W obydwu scenariuszach, o których mowa powyżej, umowa zostanie zawarta z wnioskodawcą, który przedstawi najbardziej korzystną ekonomicznie ofertę. W tym względzie kryteria wyboru określają władze województwa. W pierwszym scenariuszu (model podstawowy) główne kryteria wyboru to: wysokość przyznanej pomocy publicznej36 (waga wynosi co najmniej 65%), poziom wydatków kapitałowych partnera prywatnego (waga wynosi 0-15%), inne kryteria ekonomiczne i jakościowe 37 (waga wynosi 0-20%). W drugim scenariuszu podstawowymi kryteriami wyboru ofert będą: wysokość płatności dokonanej przez władze województwa na etapie realizacji inwestycji, a także na etapie eksploatacji infrastruktury 38 (waga wynosi co najmniej 65%). W tym wariancie wybrana zostanie oferta najbardziej korzystna ekonomicznie, co oznacza zminimalizowanie udziału władz wojewódzkich w kosztach inwestycyjnych i operacyjnych budowy i eksploatacji IDM przy utrzymaniu podobnych lub identycznych warunków jakości (inne kryteria ekonomiczne i jakościowe waga 0-35%). Kryteria wyboru zostaną szczegółowo określone przed zaproszeniem do składania ostatecznych ofert zgodnie z zasadami określonymi w przepisach dotyczących zamówień publicznych.
XV.1.6. NEUTRALNOŚĆ TECHNOLOGICZNA. Podstawowym celem Projektu jest budowa sieci szkieletowo-dystrybucyjnej na rzecz sieci NGA. Analiza dostępnych technologii oraz wybór konkretnych rozwiązań stosowanych w Projekcie IDM została przeprowadzona w punkcie VIII „Sieci NGA to sieci dostępowe, które składają się w całości lub częściowo z elementów optycznych i które mogą zapewnić świadczenie usług szerokopasmowego dostępu o wyższych parametrach (takich jak wyższa przepustowość) w porównaniu z usługami świadczonymi za pomocą istniejących sieci z przewodów miedzianych” (pkt. 53 Wytycznych wspólnotowych). Ponadto w przypisie nr 60 do ww. akapitu Komisja Europejska wskazuje, że „na obecnym etapie rozwoju technologicznego i przy obecnej sytuacji na rynku wydaje Kwota przyznanej pomocy publicznej jest określana poprzez wysokość czynszu, jaki Operator Infrastruktury będzie płacił do województwa – im wyższy czynsz, tym niższa kwota pomocy publicznej 37 Np. efektywność wykorzystania infrastruktury IDM, koszty wykorzystania infrastruktury, okres trwania koncesji powyżej minimalnego okresu 7 lat, poziom jakości oferowanych usług, opłaty i ich dostępność, metodyka monitorowania wyników projektu, warunki serwisu. 38 Optymalne kryterium przetargowe będzie opierać się na zaktualizowanej wartości netto wydatków kapitałowych i wydatków operacyjnych (takie kryterium określono w dokumencie inicjatywy JASPER „Połączenie finansowania za pomocą dotacji UE z partnerstwem publiczno-prywatnym (PPP) na rzecz infrastruktury - modele koncepcyjne i przypadki indywidualne” oraz w „Wytycznych dotyczących stosowania modelu DBO w zakresie projektów infrastrukturalnych z wykorzystaniem funduszy strukturalnych UE”. 36
Strona 242 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA się, że ani technologie sieci satelitarnej, ani komórkowej nie są w stanie zapewniać bardzo dużych prędkości w symetrycznych usługach szerokopasmowych”. Na obecnym etapie rozwoju technologii telekomunikacyjnych nie ma innego medium transmisyjnego dla sieci szkieletowo-dystrybucyjnej umożliwiającej świadczenie usług NGA niż łącza światłowodowe. Przeprowadzona analiza wykazała, że jest to jedyna technologia do realizowania połączeń między węzłami IDM, która spełnia założenia techniczne. Budowa IDM w oparciu o łącza światłowodowe i zastosowanie protokołu MPLS zapewnia możliwość dołączania do węzłów IDM sieci dostępowych w różnych technologiach. Architektura „wielu światłowodów” umożliwia pełną niezależność podmiotów ubiegających się o dostęp, oferujących usługi łączności szerokopasmowej o wysokiej przepustowości i sprzyja tym samym długotrwałej zrównoważonej konkurencji. Zastosowanie takiej architektury wspiera topologię zarówno poin-to-poin, jak i point-to-multipoint, a tym samym budowana sieć IDM jest neutralna pod względem technologicznym.
XV.1.7. MECHANIZMY STOSOWANE W CELU UNIKNIĘCIE POWIELANIA ZASOBÓW I INICJATYWY ZMIERZAJĄCE DO OGRANICZENIA POMOCY KONIECZNEJ DO REALIZACJI DZIAŁANIA. Założenia projektu ukierunkowane są do wykorzystania całej istniejącej infrastruktury (tj. dróg, kanalizacji kablowej itp.), aby ograniczyć niezbędną pomoc na rzecz projektu, a także uniknąć powielenia infrastruktury. W scenariuszu, w którym przeprowadza się jeden przetarg na budowę i eksploatację sieci (model alternatywny), operator infrastruktury będzie mógł wykorzystać do stworzenia sieci własne zasoby, a także zasoby podmiotu trzeciego.
XV.1.8. OPCJE
„DOSTĘPU HURTOWEGO” DOFINANSOWANEJ SIECI
OFEROWANE
W
RAMACH
Kluczowym celem projektu IDM jest zapewnienie przepustowości każdemu operatorowi trzeciemu, który chce podłączyć swoją infrastrukturę ostatniej mili zgodnie z zasadami określonymi powyżej. Zatem zapewnianie dostępu hurtowego będzie odbywać się na podstawie niedyskryminujących warunków gwarantujących otwarty dostęp. Usługi hurtowe będą obejmować aktywny dostęp poprzez zapewnianie usług transmisyjnych, a także dostęp pasywny poprzez zapewnianie dostępu do usług dzierżawy ciemnych włókien. Realizacja projektu przewiduje dostęp zarówno do kanalizacji kablowej, ciemnych i jasnych włókien, a także dierzawy miejsc kolokacji dla operatorów w wezłach budowanej sieci. OI będzie zobowiązany do zapewnienia efektywnego dostępu do infrastruktury IDM przez cały okres, na jaki zostanie zawarta pomiędzy Województwem a OI umowa udostępnienia infrastruktury IDM, tj. nie krócej niż 7 lat. W związku z nałożeniem w umowie takiego zobowiązania, zgodnie z art. 27 ustawy o wspieraniu rozwoju sieci i usług telekomunikacyjnych39, Organ Regulacyjny ma możliwość zastosowania przepisów o obowiązkach regulacyjnych oraz o rozstrzyganiu sporów o dostęp telekomunikacyjny, niezależnie od analiz rynkowych oraz posiadania przez OI pozycji SMP. Efektywny dostęp hurtowy będzie zapewniany do infrastruktury pasywnej oraz aktywnej. Katalog usług objętych zobowiązaniem to minimum: • dzierżawa kanalizacji kablowej w zakresie w jakim powstanie w ramach projektu (na odcinkach nowobudowanych sieci dystrybucyjnej przewidziane zostaną dodatkowe otwory w kanalizacji umożliwiające ułożenie własnych kabli światłowodowych przez minimum 3-4 operatorów), • 39
dzierżawa ciemnych włókien, Dz.U. z 2010 r., Nr 106, poz. 675.
Strona 243 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
usługa kolokacji w węzłach,
•
dzierżawa „jasnych” włókien (lambda),
•
usługi transmisyjne w najpopularniejszych protokołach MPLS oraz Ethernet,
•
usługa hurtowego dostępu do sieci Internet.
Katalog usług nie obejmuje usług LLU oraz BSA, bowiem w ramach Projektu nie powstanie infrastruktura „ostatniej mili”, ale wyłącznie sieć dystrybucyjna i szkieletowa, dlatego też oferta OI będzie dotyczyła infrastruktury i usług sieci dystrybucyjnej. Jednakże usługi te będą świadczone, jeżeli tylko technicznie będzie to możliwe, w szczególności w razie doprowadzenia sieci i węzła IDM do budynku. Oferent, który wygra przetarg na eksploatację infrastruktury, nie będzie mógł świadczyć usług detalicznych w celu uniknięcia możliwości antykonkurencyjnego wykorzystania (tj. preferencyjnego traktowania swojej części detalicznej w zakresie korzystania z sieci) korzyści wynikających z zarządzania siecią w województwie mazowieckim. Jednocześnie należy podkreślić, że dopóki IDM będzie infrastrukturą publiczną (własność samorządu), to samorząd ma obowiązek prawny wynikający z prawa krajowego (art. 13 ust. 1 ustawy o wspieraniu rozwoju sieci i usług telekomunikacyjnych) do zapewnienia dostępu do infrastruktury publicznej na zasadzie niedyskryminacji dla każdego zainteresowanego operatora. Obowiązek samorządu jest niezależny od jakiejkolwiek analizy rynku i z mocy ustawy samorząd jest traktowany tak jakby posiadał pozycję SMP. Krajowy organ regulacyjny może nakładać na samorząd szczegółowe obowiązki analogiczne do obowiązków regulacyjnych, jak również na tych samych zasadach będzie rozstrzygał spory o dostęp do infrastruktury publicznej pomiędzy samorządem a podmiotami trzecimi.
XV.1.9. SPOSÓB PORÓWNYWANIA (BENCHMARKINGU) CEN DOSTĘPU I ROLA KRAJOWEGO ORGANU REGULACYJNEGO W TYM PROCESIE. Umowa pomiędzy Województwem i Operatorem Infrastruktury będzie określała zasady ustalania przez OI opłat pobieranych za świadczone usługi dostępu do infrastruktury IDM. W Projekcie przyjęto następujące reguły ustalania cen za dostęp hurtowy: 1.
Ceny hurtowego dostępu będą oparte na przeciętnych (regulowanych) cenach hurtowych obowiązujących na innych porównywalnych, bardziej otwartych na konkurencję obszarach danego kraju lub wspólnoty lub, w braku takich publikowanych cen, na cenach określonych lub zatwierdzonych przez Organ Regulacyjny.
2.
w razie sporu Województwa i Operatora Infrastruktury publicznej co do wysokości opłat, spór taki będzie rozstrzygany przez Organ Regulacyjny, który określi ceny zgodnie z pkt 1.
3.
Podstawą prawną do określania lub zatwierdzania cen dostępu hurtowego przez Organ Regulacyjny – oprócz postanowień umowy – jest art. 27 ust. 2 ustawy o zasadach wspierania rozwoju sieci i usług telekomunikacyjnych. Przepis ten stanowi, że w razie gdy w związku z pomocą publiczną na operatora zostały nałożone (np. w umowie) obowiązki otwartego dostępu, to do zagwarantowania dostępu telekomunikacyjnego i współkorzystania stosuje się określone przepisy prawa telekomunikacyjnego. Na podstawie tego odesłania Organ Regulacyjny ma kompetencję do rozstrzygania sporu z Operatorem Infrastruktury publicznej i wydanie decyzji zastępującej umowę o dostępie telekomunikacyjnym. Szczegółowe obowiązki będą nakładane przez Organ Regulacyjny w zakresie wynikającym z obowiązku do zapewnienia otwartego dostępu, bez prowadzenia uprzednich analiz rynkowych jak to jest wymagane przy nakładaniu obowiązku na operatora SMP.
4.
W opinii z dnia 31 maja 2011 r. wystawionej do projektu SSPW Organ Regulacyjny potwierdził, że posiada kompetencje w zakresie egzekwowania dostępu do infrastruktury publicznej finansowanej ze środków unijnych. Strona 244 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Zasady ustalania opłat przez OI powinny również prowadzić do tego, by stosowane przez OI opłaty (np. za dzierżawę ciemnych włókien), umożliwiały operatorom sieci dostępowych stworzenie oferty detalicznej porównywalnej z ofertą detaliczną dostępną dla użytkowników końcowych na obszarach, na których funkcjonuje efektywna konkurencja infrastrukturalna.
XV.1.10. SPOSÓB MONITOROWANIA DZIAŁANIA OBJĘTEGO DOFINANSOWANIEM. Realizacja fazy inwestycyjnej Projektu będzie monitorowana przez IZ MRPO. Monitoring ten będzie miał na celu zapewnienie zgodności Projektu z postanowieniami umowy o dofinansowanie inwestycji środkami EFRR. W szczególności ocenie będzie podlegał: •
zakres rzeczowy i kwalifikowalność ponoszonych wydatków,
•
zgodność ram czasowych przedsięwzięcia z harmonogramem,
•
prawidłowość prowadzenia dokumentacji finansowo-księgowej
•
zgodność realizacji projektu z przepisami prawa wspólnotowego i krajowego, m.in. w zakresie udzielania zamówień publicznych.
Monitoring ten będzie prowadzony w czasie realizacji inwestycji, aż do momentu dokonania ostatniej płatności ze środków EFRR. Samorząd Wojewódzctwa Mazowieckiego będzie regularnie monitorować wypełnianie zobowiązań umownych przez wyłonionego oferenta. Monitorowanie będzie prowadzone przez cały czas trwania umowy z operatorem infrastruktury. Szczegółowe informacje na temat mechanizmu zostaną zawarte w umowie z beneficjentem. W szczególności monitoring ten będzie dotyczył: •
należytego wywiązywania się OI z obowiązku zapewnienia dostępu do IDM każdemu zainteresowanemu operatorowi telekomunikacyjnemu, na równych i niedyskryminujących zasadach,
•
przestrzegania warunków dopuszczalności dołączania infrastruktury ‘ostatniej mili’
•
stosowania przez OI cen zgodnych z Wytycznymi wspólnotowymi,
•
realizacji obowiązku utrzymania IDM w należytym stanie technicznym,
•
utrzymywania poziomu usług IDM na poziomie zagwarantowanym w SLA,
•
prawidłowości prowadzenia ksiąg rachunkowych, w sposób umożliwiający identyfikację przychodów i kosztów OI związanych z zarządzaniem IDM,
•
poziomu przychodów i kosztów generowanych przez OI w związku z zarządzaniem IDM – w celu ewentualnego zastosowania mechanizmu clawback.
Monitoring ten będzie prowadzony przez cały okres trwania umowy z OI. Ponadto monitoring działalności OI będzie wykonywany przez Organ Regulacyjny, na ogólnych zasadach określonych w ustawie z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne.
XV.1.11. OPIS DZIAŁANIA MECHANIZMU ODZYSKIWANIA ŚRODKÓW (CLAWBACK MECHANISM). W projekcie została przewidziany mechanizm odzyskiwania środków (punkt VII.2.9/167)aby uniknąć nadpłat na rzecz beneficjenta. Kwota odzyskanych środków będzie zależała od wskaźnika EBITDA 40 i będzie obejmowała cały czas trwania projektu. Według władz województwa metodyka ta pozwoli uwzględnić nie tylko przychody
Zyski przed uwzględnieniem odsetek, podatków, deprecjacji i amortyzacji – powszechnie stosowany wskaźnik finansowy, również w sektorze telekomunikacyjnym. 40
Strona 245 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA operatora, lecz również fakt, czy rzeczywiście poniesione koszty są niższe od kosztów oszacowanych w planie operacyjnym41. Ostateczna korekta czynszu dzierżawnego OI dokonywana jest po zamknięciu roku obrachunkowego. Dokonuje się wtedy również korekty nadpłat według następującego algorytmu (clawback): a.
maksymalny dopuszczalny wskaźnik procentowy EBITDA (E_max) wyliczany jako średnia wskaźników EBITDA dla spółek giełdowych z GPW z sektora telekomunikacyjnego według wzoru EBITDA średnia = suma (Przychód – Koszt + Amortyzacja + Podatki)/suma (Przychody),
b.
dla zamkniętego okresu obrachunkowego wyliczany jest rzeczywisty wskaźnik procentowy EBITDA E_proc,
c.
jeżeli procentowy wskaźnik EBITDA jest większy niż dopuszczalna E_max to OI jest zobowiązany dopłacić kwotę Clawback = (E_proc – E_max) * Przychód.
Przykładowo, średnia procentowego wskaźnika EBITDA dla spółek giełdowych w 2008 r. została obliczona po wyeliminowaniu skrajnych wartości procentowych i wyniosła 26,5%. Nadwyżka clawback będzie dzielona pomiędzy Województwo a OI proporcjonalnie do poziomu pomocy.
XVI.
ANALIZA KONKURENCJI XVI.1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA RYNKU USŁUG SZEROKOPASMOWYCH ORAZ OBSZARÓW OBJĘTYCH PROJEKTEM IDM
Rozwój dostępu szerokopasmowego w Województwie jest bardzo ograniczony ze względu na brak dostępnej infrastruktury o parametrach odpowiednich do świadczenia usług szerokopasmowych, w szczególności ze względu na brak światłowodowej infrastruktury dystrybucyjnej. Projekt zapewni niezbędną infrastrukturę dystrybucyjną, tworzącą efekt zachęty do budowy sieci dostępowych, zarówno NGA, jak i podstawowych sieci szerokopasmowych.
XVI.2. NIEDOSTATKI INFRASTRUKTURALNE ZE STRONY OPERATORÓW KOMERCYJNYCH OFERUJĄCYCH USŁUGI SZEROKOPASMOWE Podobnie jak w innych rejonach Unii Europejskiej, również w przypadku Województwa, zaawansowane usługi szerokopasmowe i infrastruktura wymagana dla ich dostarczania są dostępne dla mieszkańców i przedsiębiorców wyłącznie na gęsto zaludnionych obszarach, podczas gdy na innych obszarach, które nie są atrakcyjne komercyjnie dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych, infrastruktura szerokopasmowa jest niewystarczająca lub jeszcze częściej nie występuje wcale. Pozbawia to mieszkańców i przedsiębiorców z takich obszarów możliwości skorzystania z odpowiedniego dostępu szerokopasmowego i usług. Dla ustalenia dostępności infrastruktury i usług szerokopasmowych przeprowadzono inwentaryzację infrastruktury szerokopasmowej na terenie Województwa, jak również ustalono plany inwestycyjne na najbliższe 3 lata. Badaniu poddano wszystkich przedsiębiorców telekomunikacyjnych świadczących usługi na Władze województwa przewidują następujący mechanizm: jeżeli na koniec roku obrachunkowego wskaźnik EBITDA operatora infrastruktury przekracza wartość referencyjną EBITDA (określoną na podstawie średniego wskaźnika EBITDA przedsiębiorstw telekomunikacyjnych notowanych na warszawskiej giełdzie papierów wartościowych), część EBITDA przekraczająca różnicę progową należy dopłacić – nadwyżka zostanie podzielona między dane województwo a operatora infrastruktury proporcjonalnie do poziomu pomocy publicznej. 41
Strona 246 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA terenie województwa – analizując posiadaną przez nich infrastrukturę oraz deklarowane plany inwestycyjne. Następnie przeprowadzono konsultacje publiczne. W wyniku inwentaryzacji istniejącej infrastruktury, badania planów inwestycyjnych oraz konsultacji publicznych stwierdzono, że: •
w 8747 miejscowościach (tj. 99,1 % ogółu miejscowości) nie ma infrastruktury sieci NGA, co odpowiada 2 204 838 osobom (40,4% ogółu ludności) – oferta usług NGA jest lub będzie dostępna tylko w 79 miejscowościach uwzględniając plany inwestycyjne i to wyłącznie na części ich obszaru.
•
w 7217 miejscowościach (tj. 81,8 % ogółu miejscowości) nie ma infrastruktury podstawowego szerokopasmowego dostępu do Internetu o przepustowości minimum 2 Mb/s do użytkownika końcowego (obszary białe-podstawowe); ludność zamieszkująca miejscowości białe-podstawowe to 1 144 628, co stanowi 21% ogółu ludności Województwa,
•
w 1177 miejscowościach (tj. 13,3% ogółu miejscowości) jest tylko jedna infrastruktura dostępowa podstawowego szerokopasmowego dostępu do Internetu i występują zakłócenia w funkcjonowaniu rynku (obszary szare-podstawowe problematyczne); ludność zamieszkująca miejscowości szarepodstawowe to 540 194 (9,9% ogółu ludności Województwa).
Podstawową przyczyną takiej sytuacji jest fizyczny brak wystarczającej optycznej dystrybucyjnej infrastruktury szerokopasmowej oraz infrastruktury ‘ostatniej mili’. Istniejąca infrastruktura koncentruje się w okolicach największych miast Województwa. Z tych powodów władze Województwa podjęły decyzję o realizacji Projektu, który doprowadzi do usunięcia tej luki infrastrukturalnej. Węzły IDM będą lokalizowane na obszarach białych-NGA, czyli obszarach, na których nie występuje i nie zostanie zrealizowana w najbliższych 3 latach infrastruktura NGA (na obszarach szarych lub czarnych NGA mogą być lokalizowane tylko węzły techniczne pełniące funkcję punktów styku, bez możliwości dołączania infrastruktury dostępowej). Najczęściej obszary te są jednocześnie obszarami białymi i szarymi z punktu widzenia infrastruktury podstawowej, a w niektórych przypadkach obszarami czarnymi pod względem infrastruktury podstawowej, na których brak jest wiarygodnych planów inwestycyjnych dotyczących infrastruktury NGA i dla których warunki rynkowe (np. wysokie bariery wejścia, historia dotychczasowych inwestycji, rodzaj istniejącej infrastruktury, słabe zaludnienie i zagęszczenie, znaczna odległość od obszarów miejskich) powodują, że bez wsparcia publicznego inwestycje w infrastrukturę NGA nie będą realizowane. Jednocześnie dzięki węzłom IDM w wielu miejscowościach możliwe będzie zapewnienie podstawowej infrastruktury szerokopasmowej, której dotychczas na tych obszarach nie było. Stan istniejącej oraz planowanej w najbliższych 3 latach infrastruktury dystrybucyjno-szkieletowej, jak również dostępnych łączy światłowodowych, pokazany został na mapie załączonej do Formularza zgłoszeniowego. Sytuacji w Województwie nie zmieniają plany inwestycyjne operatorów. Większość inwestycji operatorów skupiona jest na terenie największych ośrodków miejskich. Ponadto zdecydowana większość planów dotyczy budowy infrastruktury radiowej. Potrzeba realizacji Projektu wynika także z następujących przesłanek: •
wykluczenia cyfrowego społeczeństwa – uważa się, że przyczyną takiego wykluczenia jest zjawisko podziału na tych, którzy mają dostęp i tych którzy nie mają dostępu do technik cyfrowych. Projekt przyczyni się do eliminacji barier w korzystaniu z technologii informacyjnych, co nastąpi zarówno poprzez zwiększenie zasięgu dostępu do Internetu (komponent infrastrukturalny), jak i poprzez działania edukacyjne (komponent szkoleniowy), co pozwoli ograniczyć marginalizację znacznego obszaru Województwa jako skrajnie peryferyjnego obszaru Unii Europejskiej;
•
ograniczonych możliwości korzystania z technologii ICT przez samorządy – budowa IDM umożliwi zwiększenie liczby podmiotów realizujących zadania publiczne, posiadających dostęp do szerokopasmowego Internetu. Nastąpi usprawnienie lokalnych samorządów. Dzięki optycznym węzłom IDM, które powstaną w mniejszych miejscowościach zwiększy się zasięg dostępności usług NGA. Strona 247 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA W komunikacie Komisji UE z dnia 31 maja 2011 Przegląd Europejskiej Agendy Cyfrowej (COM (2011) 708) stwierdzono, że Polska to kraj o jednej z najsłabszych penetracji Internetu szerokopasmowego, a penetracja stałym szerokopasmowym dostępem do Internetu wynosi 16% w porównaniu do 26% jako średniej z 27 Państw Członkowskich UE. W komunikacie opublikowanym przez Komisję Europejską 4 Sierpnia 2009 r. Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych (COM(2009) 390) Komisja zauważa, że wraz z kryzysem światowym, w 2008 r. wystąpiły oznaki spowolnienia: spada tępo wzrostu popularności dostępu szerokopasmowego, a jednocześnie w ramach UE-27 pogłębiają się różnice pomiędzy państwami członkowskimi w odniesieniu do popularności, prędkości, ceny oraz zasięgu dostępu szerokopasmowego. W raporcie tym Polska jest określona jako kraj, który pomimo szybkiego przyspieszenia w latach 2005-2009 wciąż pozostaje w końcówce państw UE-27 w zakresie penetracji Internetu szerokopasmowego (Rysunek nr. 106, Rysunek nr. 107). RYSUNEK NR. 106. STOPIEŃ PENETRACJI INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO W UE-27
Źródło: Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej “Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych” (COM(2009) 390, część 1.
RYSUNEK NR. 107. WZROST POKRYCIA INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO W UE-27
Źródło: Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej “Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych” (COM(2009) 390, część 1.
Strona 248 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Komisja Europejska, w przywołanym Komunikacie pt. Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych (COM(2009) 390 wskazuje istotne różnice pomiędzy państwami członkowskimi w odniesieniu do dostępu szerokopasmowego, które wpływają negatywnie na konkurencyjność UE jako całości. Mając na uwadze brak infrastruktury szerokopasmowej w ramach Projektu, planuje się zlokalizowanie węzłów IDM w 308 miejscowościach zakwalifikowanych w całości jako obszary białe-NGA (kategorie 1-6 w tabeli 1), w tym w 202 miejscowościach zakwalifikowanych jako obszary białe-podstawowe (kategoria 1 w tabeli 1). BRAK WYSTARCZAJĄCEJ KONKURENCJI SKUTKUJĄCY WYSOKIMI CENAMI LUB NIEODPOWIEDNIMI USŁUGAMI. Projekt nakierowany jest przede wszystkim na obszary białe-NGA i wsparcie rozwoju sieci oraz usług NGA, a tym samym głównym problemem, jaki Projekt ma rozwiązać jest brak infrastruktury zdolnej do świadczenia usług NGA. Tam, gdzie to będzie możliwe, do węzłów IDM będzie dołączana także podstawowa infrastruktura szerokopasmowa, co dotyczy obszarów białych – podstawowych, ale również na obszarach szarychpodstawowych (problematycznych). W odniesieniu do tych ostatnich obszarów dopuszczalność interwencji publicznej uzasadniona jest brakiem wystarczającej konkurencji i zakłóceniami w funkcjonowaniu rynku. We wszystkich miejscowościach szarych podstawowych istnieje lub powstanie w najbliższych 3 latach wyłącznie jedna infrastruktura dystrybucyjna, która najczęściej należy do Telekomunikacji Polskiej S.A. („TP S.A.”), polskiego operatora zasiedziałego o stwierdzonej znaczącej pozycji rynkowej m.in. na rynku 4 i 5. Ze szczegółowego badania przeprowadzonego w Województwie wynika, że TP S.A. ma udział wynoszący ponad 86 % węzłów dostępowych do istniejących sieci dystrybucyjnych. Na wielu obszarach Województwa nie występuje więc odpowiednia konkurencja w zakresie hurtowych i detalicznych usług szerokopasmowych. Udział dostępu do Internetu, jaki ma operator TP S.A. wynosi 64.6% (udział rynkowy xDSL), bez uwzględnienia udziału pośredniego wynikającego z dzierżawy łączy innym operatorom – rynek łączy xDSL. Operator zasiedziały posiada największy udział w rynku, licząc aktywne linie abonenckie, co pokazuje niski poziom konkurencyjności na rynku docelowym, gdzie występowanie barier i dominująca pozycja TP S.A. nie zachęcają do wykorzystywania usługi dostępu do infrastruktury sieciowej w lokalizacji stacjonarnej. Operatorzy alternatywni, mając świadomość pozycji dominującej operatora zasiedziałego, jego pionowej integracji oraz antykonkurencyjnego podejścia (problemy rynkowe opisano w decyzji Organu Regulacyjnego z dnia 30 grudnia 2010 r.), nie są skłonni inwestować w świadczenie usług detalicznych poprzez łącza xDSL oparte o usługę LLU. Zdecydowanie najpopularniejszą formą dostępu jest BSA, co operatorom alternatywnym ogranicza możliwości tworzenia własnych usług o innych parametrach niż usługi operatora zasiedziałego. W dniu 22 czerwca 2011 r. Komisja Europejska nałożyła na Telekomunikację Polską S.A. (TP SA) grzywnę w wysokości 127 554 194 euro za nadużywanie pozycji dominującej na polskim rynku szerokopasmowego dostępu do Internetu, co stanowi naruszenie unijnych przepisów antymonopolowych (art. 102 Traktatu o funkcjonowaniu UE). Komisja zebrała wiele dowodów potwierdzających, że Telekomunikacja Polska celowo próbowała ograniczyć konkurencję stawiając przeszkody operatorom alternatywnym na polskim rynku szerokopasmowego dostępu do Internetu. Praktyki te uniemożliwiały operatorom alternatywnym skuteczne konkurowanie na rynku oraz stanowiły nadużycie pozycji dominującej przez TP SA na polskim rynku szerokopasmowego dostępu. W skali całego kraju rynek usług dostępu szerokopasmowego przedstawia się następująco (źródło: decyzja Organu Regulacyjnego z dnia 30 grudnia 2010 r. podsumowująca wyniki analizy rynku nr 4 oraz nakładająca obowiązki regulacyjne na TP S.A.): Najwięksi operatorzy telekomunikacyjni dostarczający usługi szerokopasmowe na terenie Polski najczęściej wykorzystują dwie technologie zapewniające dostarczenie usług konsumentom. Pierwsza z nich - technologia Strona 249 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA xDSL - wykorzystująca jako medium fizyczne parę przewodów miedzianych, stosowana jest przez operatora zasiedziałego (OZ) oraz operatorów alternatywnych (OA) świadczących usługi szerokopasmowego dostępu do Internetu w oparciu o własne zasoby sieciowe lub w oparciu o lokalne pętle abonenckie uwolnione przez operatora zasiedziałego w trybie BSA (ang. Bitstream Access, dostęp do strumienia bitów) lub w trybie LLU (ang. Local Loop Unbundling, uwolnienie lokalnej pętli abonenckiej). Kolejną dominującą technologią do świadczenia usług szerokopasmowych w Polsce jest technologia DOCSIS/EURODOCSIS wykorzystywana przez operatorów telewizji kablowych. Na podstawie przeprowadzonych analiz stwierdzono, iż obecnie co czwarty abonent telewizji kablowej, który zdecydował się na odbiór kanałów telewizyjnych z sieci telewizji kablowych, zdecydował się także na wykupienie dostępu do Internetu u operatora telewizji kablowej, z którego usług już dotychczas korzystał. Pozostałe technologie stacjonarne (tj. WLAN, LAN i inne) wykorzystywane przez operatorów telekomunikacyjnych do świadczenia usług szerokopasmowego dostępu do Internetu stanowią około 26% wszystkich technologii, w oparciu o które zestawiono łącza szerokopasmowe. Najczęściej wykorzystywaną technologią na potrzeby zapewnienia konsumentom dostępu do Internetu stacjonarnego jest technologia xDSL (50% udziału) oraz technologia zapewniająca dostęp przez sieć telewizji kablowych (24% udziału). Pozostałe technologie cieszą się mniejszą popularnością i łącznie pokrywają ok. 26% rynku dostępu do usług szerokopasmowych. Penetracja ogółem w Polsce na koniec 2009 r. – dostęp stacjonarny: 13,55%. Penetracja ogółem w Polsce w gospodarstwach domowych na koniec 2009 r.: 38,73%. Etap rozwoju polskiego rynku to BSA i WLR, natomiast w krajach porównywalnych wielkością populacji w Europie dominuje usługa hurtowa LLU. Powody opóźnienia polskiego rynku telekomunikacyjnego w stosunku do rynków europejskich: •
Czynniki cenowe – relacje cenowe pomiędzy usługami BSA/WLR i LLU występujące do dnia 28 listopada 2008 r.;
•
Czynniki pozacenowe – postawa antykonkurencyjna TP.
Sieci dostępu radiowego nie oferują w praktyce przepływności osiąganych w sieciach opartych na technologiach xDSL z uwagi na współdzielenie zasobów pomiędzy wielu użytkowników znajdujących się w sektorze stacji bazowej systemu dostępu radiowego. Technologie dostępu radiowego nie są więc na chwilę obecną substytutem dostępu szerokopasmowego opartego na technologiach xDSL i FTTx. Sektor cyfrowych łączy xDSL jest również zdominowany przez operatora zasiedziałego TP S.A. (udział w rynku: 89,62%). Taka struktura udziałów pod względem liczby łączy xDSL świadczy o niskim stopniu konkurencyjności infrastrukturalnej, a więc wysokich barierach wejścia na rynek. Operatorzy alternatywni wiedząc o dominacji operatora zasiedziałego, jego pionowej integracji i postawie antykonkurencyjnej (problemy rynku są opisane w dalszej części decyzji) nie są skłonni do inwestowania w oferowanie usług detalicznych poprzez łącza xDSL na bazie usługi LLU. Kolejnym rodzajem łącza wchodzącym w skład rynku produktowego są łącza światłowodowe, a których udział w całości infrastruktury kablowej jest obecnie jeszcze niewielki, ze względu na początkowe stadium rozwoju tej technologii w Polsce. Łącza te posiadają głównie operatorzy alternatywni, operator zasiedziały posiada kilkadziesiąt łączy FTTH funkcjonujących na zasadzie rozwiązań testowych28. Dotychczasowy brak proinwestycyjnego nastawienia TP jest najbardziej widoczny właśnie w braku inwestycji w najnowocześniejszą infrastrukturę telekomunikacyjną, dającą ogromne możliwości przepływności sięgających w skrajnych wypadkach do 1Gb/s u użytkownika końcowego. Operator zasiedziały posiada największy udział pod względem liczby aktywnych łączy abonenckich co dowodzi niskiego stopnia konkurencyjności na rynku docelowym, na którym istnienie barier i pozycji dominującej TP nie daje impulsu do korzystania z usługi dostępu do infrastruktury sieciowej w stałej lokalizacji. 90,47% udziału pod względem liczby aktywnych łączy abonenckich TP to również sygnał, że bariery wejścia na ten rynek są bardzo duże. Strona 250 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Podsumowując, bardzo silna pozycja operatora zasiedziałego na rynku detalicznym analizowanym poprzez pryzmat liczby posiadanych łączy, nie uruchamia mechanizmów, które motywowałyby operatorów alternatywnych do korzystania z usługi hurtowego dostępu do infrastruktury sieciowej w stałej lokalizacji. Jedynym podmiotem świadczącym usługi na rynku dostępu do infrastruktury sieciowej w stałej lokalizacji (łącznie z dostępem współdzielonym) w Polsce jest TP S.A. Źródłem jej siły rynkowej jest fakt, iż przez kilkadziesiąt lat była naturalnym monopolistą na rynku telekomunikacyjnym. Rozbudowała wtedy swoją infrastrukturę, systematycznie poszerzała liczbę użytkowników, miała zapewnioną także protekcyjną politykę państwa. W momencie liberalizacji rynku telekomunikacyjnego, TP dysponowała więc ogromnym zapleczem finansowym i technologicznym. Taka sytuacja utrudniała powstanie skutecznej konkurencji. O skutecznej konkurencji można mówić wówczas, gdy na rynku na równych zasadach i prawach konkurują między sobą przedsiębiorcy. Nie sposób zaś mówić o skutecznej konkurencji w sytuacji, gdy na rynku występuje podmiot, który posiada tak znaczącą przewagę nad pozostałymi uczestnikami rynku. Do końca 2009 r. na rynku świadczenia usługi hurtowego (fizycznego) dostępu do infrastruktury sieciowej (dostęp pełny i współdzielony) w stałej lokalizacji Prezes UKE nie stwierdził istnienia innych podmiotów poza TP, które świadczyłyby usługę LLU. Wynika to z faktu braku opłacalności powielenia infrastruktury sieciowej operatora zasiedziałego. Powielenie takiej infrastruktury wiązałoby się z wysokimi kosztami utopionymi czyli kosztami, które nie mogą być odzyskane przy ewentualnym wyjściu z rynku. Fakt posiadania infrastruktury niemożliwej do powielenia tworzy z TP jedynego operatora występującego po stronie podażowej i tym samym posiadającego stuprocentowy udział w rynku hurtowego dostępu do infrastruktury sieciowej w stałej lokalizacji. Widoczny jest niewielki udział łączy DSL na bazie usługi LLU, na których oferowane są usługi użytkownikom końcowym. LLU posiada niewielki, bo 6,38% udział w łącznej liczbie sprzedawanych usług LLU, BSA i na bazie własnej sieci OA29. Widoczny jest znaczny udział dostępów BSA (56,66%), oraz własnej sieci OA (36,95%). W krajach Unii Europejskiej udział linii DSL oferowanych na bazie LLU różni się znacznie od udziału w Polsce, szczególnie w krajach wysoko rozwiniętych. Świadczy to o przejściu tych krajów na kolejny, po BSA, szczebel drabiny inwestycyjnej, którym jest LLU. Niski wskaźnik penetracji uwolnionych lokalnych pętli abonenckich [obecnie 2%] dowodzi też bardzo niskiego stopnia konkurencyjności tego rynku, znaczącej pozycji operatora zasiedziałego oraz występującymi barierami rozwoju rynku LLU. W Polsce rynek hurtowego dostępu do infrastruktury sieciowej w stałej lokalizacji nadal napotyka na silne bariery rozwoju. Strona popytowa rynku hurtowego dostępu do infrastruktury sieciowej w stałej lokalizacji jest mało zróżnicowana pod względem liczby operatorów telekomunikacyjnych. Do końca 2008 roku TP zawarła 11 umów w tym zakresie z operatorami alternatywnymi (z czego 8 umów w 2007 roku). Umowy z TP podpisali następujący operatorzy telekomunikacyjni: Netia S.A., GTS Energis Sp. z o.o., LUPRO, CETI S.C., Firma HandlowoUsługowa KOMPEX, WDM Computers, AB Space Communications, P.P.H.U. Elektroniki i Informatyki POLTECHNICS, PT Novum Sp. z o.o., PTK Centertel Sp. z o.o., Exatel S.A. Tylko pierwsza z tych firm posiada zauważalną na rynku własną infrastrukturę telekomunikacyjną. Pozostali operatorzy korzystają z infrastruktury dostępowej TP w liczbach, które wskazują na coraz większe zainteresowanie tą usługą. Podobnie jak w przypadku przedstawionej powyżej penetracji, dynamika wzrostu rynku jest duża, natomiast sama wielkość rynku wskazuje na początkową fazę rozwoju rynku hurtowego dostępu do infrastruktury sieciowej w stałej lokalizacji. Mając na uwadze brak wystarczającej konkurencji, w ramach Projektu planuje się zlokalizowanie węzłów IDM w 77 miejscowościach zakwalifikowanych jako obszary szare-podstawowe problematyczne (kategoria 2 w tabeli 1). Strona 251 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
ISTNIEJĄCE SIECI NIE WYSTARCZAJĄ DO ZASPOKOJENIA STALE ROSNĄCYCH POTRZEB ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ, OBYWATELI ORAZ PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH Nieadekwatność istniejących połączeń szerokopasmowych stała się w Województwie poważną przeszkodą w świadczeniu obywatelom i przedsiębiorcom nowych, zaawansowanych usług i poważnie utrudnia ich działalność. Przedsiębiorcy potrzebują takich usług, by skutecznie konkurować z przedsiębiorcami z obszarów, na których są dostępne konkurencyjne oferty usług NGA i usług dzierżawy łączy, a ludność potrzebuje dostępu do takich usług jak triple play, telewizja HD, wideokonferencje oraz dostęp do Internetu o przepływności powyżej 40 Mb/s, by mogła korzystać z zaawansowanych aplikacji, e-administracji, e-zdrowia, telepracy, eedukacji oraz by nie pogłębiała się przepaść cyfrowa w porównaniu z ludnością na obszarach o pełnej dostępności do tych usług i aplikacji. Dzięki postępowi i rozwojowi technologicznemu dokonania na gruncie opieki zdrowotnej pozwolą niedługo władzy publicznej oferować usługi takie, jak współdzielone historie kliniczne (które obejmują duże pliki z obrazami wysokiej rozdzielczości), zdalne obrazowanie medyczne (w celu wymiany badań radiologicznych), telemedycynę i zdalne asystowanie. Oczekuje się również szybkiego rozwoju e-nauczania, dzięki usługom takim, jak szkolenia wirtualne, zdalne laboratoria, zdalne biblioteki cyfrowe oraz wirtualne miejsca spotkań. Ponadto, usługi takie, jak zdalne przesłuchania, scentralizowane usługi danych (w tym multimedia) i zdalny nadzór spowodują istotne postępy w wymiarze sprawiedliwości, bezpieczeństwa oraz elektronicznej administracji. Infrastruktura IDM nie będzie budowana dla dedykowanych potrzeb administracji publicznej. Jednakże sam fakt wybudowania światłowodowej infrastruktury dystrybucyjnej na obszarach, na których taka infrastruktura nie była dotychczas dostępna, poprawi możliwości dostępu do Internetu dla administracji publicznej. Administracja publiczna zamawia usługi dostępu szerokopasmowego zgodnie z przepisami o zamówieniach publicznych, a dzięki realizacji Projektu zwiększy się dostępność konkurencyjnych usług szerokopasmowych.
XVII.
ANALIZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
Ochrona środowiska naturalnego odgrywa coraz większą rolę wśród polityk Wspólnot Europejskich. Stąd też każda inwestycja mogąca negatywnie wpływać na stan środowiska naturalnego poddawana jest postępowaniom mającym na celu zbadanie skali oddziaływania na środowisko. Zgodnie z prawem wspólnotowym oraz krajowym postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ ) stanowi istotny element procesu inwestycyjnego. Realizowane przedsięwzięcie musi być zawsze zgodne z wymogami prawa wspólnotowego w zakresie OOŚ. Analizując dane przedsięwzięcie należy uwzględnić wszystkie elementy OOŚ wymagane przez Dyrektywę OOŚ, Dyrektywę Siedliskową i Dyrektywę Ptasią, określając czy dane przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na gatunki i siedliska chronione w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000. Zgodnie z Dyrektywą OOŚ i wynikającymi z jej uregulowań wymaganiami Komisji Europejskiej a co za tym idzie wymaganiami krajowymi należy podkreślić, iż prawidłowo przeprowadzone postępowanie OOŚ powinno wykazać całościowy wpływ przedsięwzięcia inwestycyjnego na środowisko. Biorąc pod uwagę zapisy Programu Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy do 2014 r., na terenie którego realizowane będzie przedsięwzięcie „Internet Dla Mazowsza” podkreślić należy, że celem nadrzędnym polityki ekologicznej Województwa Mazowieckiego jest Strona 252 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA „Ochrona walorów przyrodniczych i poprawa standardów środowiska”. Jednym z priorytetów ekologicznych dla województwa jest również „Ochrona zasobów przyrody, w szczególności różnorodności biologicznej”. W podstawowych założeniach Programu znajduje się również zapis o przestrzeganiu zasady zrównoważonego rozwoju poprzez przestrzeganie zasad takich jak: •
zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego, rozpatrywana w kategoriach sprawiedliwości międzypokoleniowej, międzyregionalnej i międzygrupowej oraz równoważenia szans między człowiekiem a przyrodą,
•
zasada „zanieczyszczający płaci”, jako pełna odpowiedzialność sprawcy za skutki zanieczyszczania i stwarzania zagrożenia dla środowiska,
•
zasada prewencji, czyli, że przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska powinno być podejmowane na etapie planowania a nie tylko realizacji inwestycji, w oparciu o wdrożone procedury ocen oddziaływania na środowisko oraz monitoring wykonywanych przedsięwzięć,
•
zasada stosowania najlepszych dostępnych technik, w tym najlepszych, uzasadnionych ekonomicznie, dostępnych technologii.
Rodzaj przedsięwzięcia objętego projektem „Internet Dla Mazowsza” nie kwalifikuje się jako przedsięwzięcie mogące zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, dla którego przeprowadzenie postępowania oddziaływania na środowisko. Wobec niezakwalifikowania przedsięwzięcia do I i II grupy przedsięwzięć mogących znacząco bądź potencjalnie oddziaływać na środowisko (według Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko), konieczne będzie potwierdzenie w Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska o przewidywanym wpływie projektu na obszary NATURA 2000- przed uzyskaniem pozwolenia na budowę dla inwestycji. Projekt jest zgodny z polityką przeciwdziałania zmianom klimatycznym i prawodawstwem w zakresie rozwoju technologii informacyjno-komunikacyjnych i przyczynia się do realizacji polityk w dziedzinie zrównoważonego rozwoju i rozwoju środowiska poprzez przyczynianie się do ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko. Technologia światłowodowa, która zostanie zastosowana w projekcie do realizacji sieci IDM, dzięki użyciu technologii optycznych wymaga znacznie mniej energii elektrycznej. Dla porównania technologie klasyczne (oparte m.in. na przewodach miedzianych), potrzebują znacznie więcej energii, aby przełączać się pomiędzy wysokimi wartościami maksymalnej dopuszczalnej liczbie bitów w jednostce czasu oraz połączenie dalszych podsystemów. Według niektórych szacunków, samo ICT jest odpowiedzialne za 2% do 10% światowego zużycia energii. Co więcej, stały wzrost ruchu internetowego, spowodowany postępem technologicznym, w sieciach przesyłowych i urządzeniach sieciowych, powoduje gwałtowny wzrost zużycia energii, mimo wysiłków zmierzających do budowy bardziej wydajnych energetycznie urządzeń i systemów. Rzeczywiście, podczas gdy przeliczenie Joul/bit w sieciach telekomunikacyjnych ma trend malejący z upływem czasu, przeliczenie Joul/użytkownik stale się powiększa. Rola włókien optycznych proponowanych do budowy sieci szkieletowej w projekcie IDM może mieć znaczny wpływ na zmniejszenie zużycia energii. Technologie optyczne, okazały się optymalnym rozwiązaniem dla transmisji danych na duże odległości ze względu na bardzo dużą przepustowość i małe tłumienie związane z odległością przesyłu poprzez włókna światłowodowe. Klasyczne rozwiązania do służące do transportu pasma danych dla większej łącznej szerokości i pracy przy wyższej wartości/ przepływności wymagają większej ilości przewodów , nakładają jednocześnie ograniczenia na odległość przesyłu, a sygnał taki nie może być emitowany bez wzmocnienia(dodatkowe zapotrzebowanie na energię elektryczną). Odwrotnie w przypadku układów optycznych gdzie pomimo znacznej złożoności przesył jest prawie stały lub wręcz nieznacznie wzrastała, wraz ze wzrostem gęstości informacji i przepływności. W domenach fotonicznych, pobór mocy jest prawie niezależny, zarówno od przepływności jak i odległości pokonywanej przez sygnały optyczne (w tym przypadku rośnie on głównie w układach interfejsu transmisji: modulatorach, sterownikach i odbiornikach). Obecnie, technologie optyczne wydają się być obiecującym rozwiązaniem w przypadku utrzymania, a nawet zmniejszania zapotrzebowania na energię i wymaganiami związanymi z rozproszonymi systemami połączeń. Wybudowanie Pasywnej sieci Optycznej ma na celu zapewnienie większej przepustowości dla użytkowników końcowych w porównaniu ze starszymi technologiami dostępu bez zastosowania elementów aktywnych na drodze sygnału, zmniejszając w ten sposób zużycie energii i ograniczając koszty operacyjne. Poprzez maksymalne wykorzystanie do zasilania urządzeń peryferyjnych, np. ponowne wykorzystanie tego samego włókna przy transferze zmieniając jedynie modulację pasma. Strona 253 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA Zaproponowane w projekcie NGA, jest również wartością dodaną dla projektu, gdyż powoduje mniejsze obciążenie klimatu w porównaniu z tradycyjnymi sieciami I-III generacji, ze względu na niższe zużycie energii oraz szersze wtórne świadczenie usług klientom końcowym. Projekt przyczynia się do realizacji celów określonych w dokumentach: strategia Europa 2020 (2010), przegląd strategii UE w zakresie zrównoważonego rozwoju (2006), komunikat KE w sprawie cyfrowego programu dla Europy (2010), komunikatu KE w sprawie lepszego dostępu obszarów wiejskich do nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych (2009) oraz komunikat KE w sprawie mobilizacji technologii informacyjnokomunikacyjnych w celu ułatwienia przejścia do efektywnej pod względem energetycznym, nisko węglowej gospodarki (2009). Szczególnie podkreślić należy znaczące przyczynienie się projektu do realizacji celów Europejskiej Agendy Cyfrowej (do 2013 r. dostęp podstawowy dla wszystkich, a do 2020 r. dostęp min. 30 Mb/s dla wszystkich i min. 100 Mb/s dla 50% mieszkańców), Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007-2015 oraz Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2020 r. Projekt gwarantuje, że szkody w środowisku powinny być usunięte u źródła oraz przestrzega zasad dotyczących działań zapobiegawczych, w szczególności poprzez stosowanie odpowiednich rozwiązań technicznych i organizacyjnych na etapie prowadzenia robót budowlanych. Wniosek o wsparcie finansowe projektu jest składany zanim, zgodnie z wymogami polskiego prawa, będą miały miejsce konsultacje z właściwymi organami ochrony środowiska (tj. na etapie przed wydaniem pozwolenia na budowę). Sytuacja ta wynika z faktu, że projekt nie podlega bezpośrednio wymogom przepisów OOŚ (nie należy do kategorii przedsięwzięć opisanych w Załączniku I lub Załączniku II Dyrektywy OOŚ 2011/92/UE, oraz nie należy do przedsięwzięć wymienionych w paragrafach 2 lub 3 polskiego rozporządzenia z dnia 11.09.2010 w sprawie rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, tzw. grupy 1 lub grupy 2). Niezależnie od przytoczonej wyżej klasyfikacji projekt może być przedmiotem screeningu wymaganego zgodnie z artykułem 6.3 Dyrektywy Siedliskowej 92/43/EWG ( i artykułem 33 polskiej ustawy o ochronie przyrody z 16.04.2004 oraz artykułem 96 ustawy z dnia 3.10. 2008 o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko). Jeżeli stwierdzono obowiązek przeprowadzenia screeningu, to odpowiedniego screeningu dokonuje organ właściwy do wydania pozwolenia na budowę w toku takiego postępowania, konsultując wszelkie wątpliwości z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska (postanowienie o obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 lub o braku potrzeby przeprowadzenia takiej oceny). W ramach projektu stworzona zostanie odpowiednia zachęta dla wykorzystywania istniejącej infrastruktury technicznej przez wykonawców sieci IDM. Obejmuje to korzystanie z istniejących zasobów kanalizacji kablowej i ciemnych włókien, ale przede wszystkim korzystanie z ustanowionego już prawa drogi dla inwestycji liniowych (w szczególności z pasa drogowego) oraz środki stosowane w celu ułatwienia koordynacji robót publicznych. Zgodnie z dyrektywą 2009/140/WE w sprawie wspólnych ram regulacyjnych, dostępu do oraz wzajemnych połączeń i zezwoleń na udostępnienie sieci i usług łączności elektronicznej zapewni to rozwijanie sieci IDM w sposób odpowiedzialny wobec środowiska naturalnego i służący jego ochronie, zwłaszcza poprzez unikanie powiela i zbędnego dublowania istniejącej infrastruktury technicznej. Choć wedle posiadanych na obecnym etapie informacji projekt nie będzie mieć znaczącego negatywnego wpływu na obszary Natura 2000, ostateczne potwierdzenie oświadczenia zawartego w deklaracji wydanej przez RDOS będzie weryfikowane przez właściwy organ po przedstawieniu szczegółowego projektu sieci, o ile taka weryfikacja jest wymagana zgodnie z prawem krajowym. Beneficjent poinformuje Instytucje Zarządzające jak tylko wydane zostaną pozwolenia na budowę oraz przedstawi wyżej wymienione pozwolenia wraz z dokumentacją środowiskową (tj. postanowieniem o braku potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura20000 lub postanowieniem w sprawie uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia w zakresie oddziaływania na obszar Natura 2000, jeśli zostanie wydane), o ile pozwolenie na budowę lub postanowienie RDOŚ jest wymagane zgodnie z prawem krajowym - prawo krajowe umożliwia realizację kablowych inwestycji telekomunikacyjnych również na podstawie zgłoszenia organom administracji budowlanej (konkretny zakres robót budowlanych decyduje o tym, czy wymagane jest zgłoszenie, czy pozwolenie na budowę); na obecnym etapie projektu nie można stwierdzić w jakiej części inwestycja będzie wymagała pozwolenia na budowę, a w jakiej wystarczające będzie zgłoszenie robót budowlanych, nie można jednak wykluczyć wariantu, w którym całość sieci będzie zrealizowana w oparciu o zgłoszenia, co jednakże nie wydaje się wariantem najbardziej prawdopodobnym. Podkreślić należy, że po otrzymaniu zgłoszenia organ administracji budowlanej ma obowiązek zbadania zgłoszenia w terminie 30 dni oraz obowiązek wniesienie sprzeciwu, jeżeli zgłoszona inwestycja wymaga pozwolenia na budowę, a zgodnie z prawem krajowym każda Strona 254 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA inwestycja wymaga pozwolenia na budowę, gdy wymagane jest przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko lub na obszary Natura 2000. Projekt przestrzega zasady „zanieczyszczający płaci”. Wykonawca prac budowlanych jest odpowiedzialny za naprawienie szkód środowiskowych, jeśli wystąpią pomimo zastosowania środków zapobiegawczych i łagodzących Wykonano strategiczną ocenę oddziaływania na środowisko dla Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego, w tym uwzględniono szerszy, potencjalny, skumulowany wpływ na środowisko. Adres zamieszczenia sprawozdania: http://rpo.mazowia.eu/g2/oryginal/2012_02/64fee4ba46ffed35b1c8a2645a173ae4.pdf Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska zaświadczeniem z dnia 28.9.2012 r. potwierdził brak możliwości negatywnego wpływu na obszary Natura 2000.
XVIII. ANALIZY SPECYFICZNE DLA SEKTORA - WYMOGI FORMALNE W ZAKRESIE USŁUG TELEKOMUNIKACYJNYCH XVIII.1. UPRAWNIENIA DO WYKONYWANIA DZIAŁALNOŚCI TELEKOMUNIKACYJNEJ Właściciel infrastruktury zbudowanej w ramach projektu Internet Dla Mazowsza powinien powierzyć zadania związane z jej eksploatacją i świadczeniem usług telekomunikacyjnych Operatorowi Infrastruktury (OI). Ze względu na charakter tej działalności należy przyjąć, że kandydat na Operatora Infrastruktury jest przedsiębiorcą telekomunikacyjnym, którego działalność w dziedzinie telekomunikacji jest regulowana ustawą z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, Poz. 1800, z późn. zm.). Podstawową przesłanką przyjęcia szczególnego systemu regulacyjnego dla działalności telekomunikacyjnej jest potrzeba zapewnienia warunków dla rozwoju konkurencji, w warunkach w których ogólne przepisy o ochronie konkurencji w działalności gospodarczej nie są wystarczające. Polskie Prawo telekomunikacyjne jest transpozycją unijnego pakietu dyrektyw, zmierzających do stworzenia wspólnego konkurencyjnego rynku dla sieci i usług telekomunikacyjnych. Co do zasady podobna przesłanka ma zastosowanie również w systemach prawnych poza Europą. Zastosowanie przepisów Prawa telekomunikacyjnego w sprawach wpływania OI na rozwój konkurencji i sposób nadzoru nad tym działaniami są omówione szerzej w rozdziale Ocena poziomu konkurencji w zakresie sieci szkieletowych i dystrybucyjnych na obszarze województwa mazowieckiego. Pojęcie przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zostało zdefiniowane w Prawie telekomunikacyjnym w art. 2 pkt 27 pkt b PT - to przedsiębiorca lub inny podmiot uprawniony do wykonywania działalności gospodarczej na podstawie odrębnych przepisów, który wykonuje działalność gospodarczą polegającą na dostarczaniu sieci telekomunikacyjnych, udogodnień towarzyszących lub świadczeniu usług telekomunikacyjnych, przy czym przedsiębiorca telekomunikacyjny, uprawniony do: •
świadczenia usług telekomunikacyjnych jest "dostawcą usług";
•
dostarczania publicznych "operatorem".
sieci
telekomunikacyjnych
lub
udogodnień
towarzyszących
jest
OI będzie operatorem, dostarczającym publiczną sieć telekomunikacyjną, czyli, zgodnie z art. 2 pkt 4 PT, przygotowującym ją w sposób umożliwiający świadczenie w niej usług, jej eksploatację, nadzór nad nią lub umożliwianie dostępu telekomunikacyjnego. OI będzie też dostarczał innym operatorom usługi kolokacji, czyli udostępniania fizycznej przestrzeni lub urządzeń technicznych w celu umieszczenia i podłączenia niezbędnego sprzętu operatora podłączającego swoją sieć do sieci innego operatora – art. 2 pkt 15 PT.
Strona 255 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA OI świadczyć będzie także usługi telekomunikacyjne, zdefiniowane w art. 2 pkt 48 PT polegające głównie na przekazywaniu sygnałów w sieci telekomunikacyjnej. Zakłada się, że będą to przede wszystkim różnej kategorii usługi hurtowej wymiany ruchu pomiędzy eksploatowaną siecią, a siecią innych operatorów telekomunikacyjnych, z którymi zawrze umowy o połączeniu sieci, dzierżawie łączy i pojemności. OI będzie zatem prowadzić będzie działalność telekomunikacyjną polegającą zarówno na świadczeniu usług telekomunikacyjnych, jak i dostarczaniu publicznych sieci telekomunikacyjnych. Będzie tym samym przedsiębiorcą telekomunikacyjnym – operatorem sieci i dostawcą usług. Z wykonywaniem działalności telekomunikacyjnej związany jest obowiązek uzyskania wpisu do rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych, prowadzonego przez Prezesa UKE na mocy i na zasadach określonych w art. 10 PT Dokonanie zgłoszenia jest równoznaczne z uzyskaniem uprawnienia do rozpoczęcia działalności telekomunikacyjnej. Rekomenduje się, by jednym z wymogów przekazania infrastruktury OI przez właściciela było wykazanie uzyskania wpisu do rejestru przez OI, co w praktyce oznacza wymóg przedstawienia zaświadczenia o wpisie do rejestru, wydawanego zgodnie z art. 11 PT. Rekomenduje się też, by OI infrastruktury nie świadczył we własnym imieniu usług (detalicznych) użytkownikom końcowym, ani z wykorzystaniem infrastruktury teleinformatycznej stanowiącej wkład własny podmiotu publicznego, ani w oparciu o infrastrukturę własną lub innych operatorów telekomunikacyjnych. W ten sposób łatwiej jest zachować przejrzystość relacji ze wszystkimi usługobiorcami. To z kolei powinno wyraźnie ograniczyć niebezpieczeństwo preferencyjnego traktowania niektórych z nich (np. tych, z którymi OI byłby powiązany kapitałowo). Właściciel infrastruktury zlecając eksploatację sieci i świadczenie usług OI, sam nie będzie wykonywać działalności telekomunikacyjnej, nie będzie zatem przedsiębiorcą telekomunikacyjnym podporządkowanym rygorom PT Sieć przygotowana zostanie do działalności telekomunikacyjnej dopiero przez OI, zwłaszcza poprzez zawarcie odpowiednich umów i przygotowanie punktów styku z sieciami innych operatorów, a także wypełnienie formalnych wymogów Prawa telekomunikacyjnego. Jeśli OI byłby kontrolowany kapitałowo przez województwo lub inne jednostki administracji publicznej, lub jeśli województwo posiadałby pakiet kontrolny OI, wówczas należy zapewnić, na mocy art. 142 PT, strukturalny rozdział funkcji związanych z wykonywaniem zadań organu administracji publicznej i uprawnień właścicielskich.
XVIII.2.
PRZYDZIAŁ PRZESTRZENI ADRESOWYCH
Kwestia przestrzeni numeracyjnej nie będzie dotyczyć OI jeżeli ograniczy się do świadczenia usług hurtowych, czyli nie usług telefonicznych dla abonentów końcowych. O ile OI będzie oferował usługi dostępu do Internetu w modelu "gracza rynkowego" to będzie potrzebował wykorzystywać przestrzeń adresową IP (IPv4 i/lub IPv6) w celu adresowania interfejsów sieciowych własnych urządzeń oraz przydzielania przestrzeni adresowej swoim klientom. Organizacją odpowiedzialną obecnie za koordynację przyznawania nazw domenowych, przestrzeni adresowej IP oraz numerów systemów autonomicznych w sieci IP (ang. AS - Autonomous System, ASN - Autonomous System Number) jest prywatna organizacja non-profit, o statusie spółki prawa handlowego zarejestrowana w stanie Kalifornia w USA. ICANN zarządza aspektami technicznymi sieci Internet na poziomie globalnym, a przydziałem puli adresowych IP oraz ASN zajmują się regionalne rejestry internetowe (ang. RIR - Regional Internet Registry). Dla terenu Europy jest to organizacja RIPE NCC (ang. RIPE Network Coordination Center) z siedzibą w Amsterdamie. Jest to niezależna i niedochodowa organizacja wspierająca infrastrukturę sieci Internet. RIPE NCC pełni rolę między innymi RIR. Warunki przydziału oraz używania przestrzeni adresowej IP opisuje dokument RFC2050 - Internet Registry IP Allocation Guidelines. Wg tego dokumentu dostawcy internetu (ISP) posiadający wiele styków do uplink Strona 256 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA providerów lub też posiadający styk w warstwie 2 do neutralnego punkty wymiany ruchu (ang. IXP - Internet eXchange Point) powinni starać się o przydział puli adresowej bezpośrednio w RIR (pozostali uzyskują adresu u swoich dostawców). W przypadku sieci wojewódzkiej niewątpliwie zaistnieje konieczność zwrócenia się do RIPE o alokację przestrzeni adresowej. W przypadku OI, który będzie przydzielał przestrzeń adresową swoim klientom (za pośrednictwem RIPE) będzie dodatkowo konieczne uzyskanie statusu lokalnego rejestru internetowego (ang. LIR - Local Internet Registry), a także numeru systemu autonomicznego. Aktualne procedury przydziału znajdują się pod adresem http://www.ripe.net.
XVIII.3.
BEZPIECZEŃSTWO TRANSMISJI
Operator sieci, która zostanie zbudowana w ramach projektu Internet Dla Mazowsza ma obowiązek dostosowania warunków eksploatacji sieci i świadczenia usług do wymogów bezpieczeństwa transmisji, wynikających przede wszystkim z ogólnych przepisów Prawa telekomunikacyjnego. Wyrażają się one przez zobowiązanie operatorów do podjęcia środków technicznych i organizacyjnych w celu zapewnienia bezpieczeństwa przekazu komunikatów w związku ze świadczonymi przez nich usługami (art.175 ust.1 PT). Ogólniej, ale przez to i szerzej ten obowiązki w zakresie bezpieczeństwa informacji formułuje unijny pakiet regulacyjny. Bezpieczeństwo informacji w sieciach telekomunikacyjnych ma znaczenie nie tylko w kwestiach poufności transmisji i ochrony danych osobowych. Zależy od tego bezpieczeństwo obrotu gospodarczego oraz bezpieczeństwo i obronność państwa, jako że sieci telekomunikacyjne są częścią infrastruktury krytycznej. Dostęp do służb alarmowych zapewnia również bezpieczeństwo obywatelom. W nowym brzmieniu dyrektyw obowiązującym od 2010 roku problematyka bezpieczeństwa znalazła znacznie więcej miejsca. W dyrektywie o lepszych regulacjach 2009/140/WE 42 w pkt 44 preambuły zapisano, że coraz ważniejszą rolę w gospodarce i społeczeństwie odgrywa wiarygodne i bezpieczne przekazywanie informacji przez sieci łączności elektronicznej. Złożoność systemów, awarie techniczne lub błędy ludzkie, wypadki lub ataki mogą wpływać na funkcjonowanie i dostępność infrastruktury fizycznej dostarczającej ważnych usług obywatelom UE, w tym usług e-rządu. Dlatego krajowe organy regulacyjne powinny zapewniać utrzymanie integralności i bezpieczeństwa publicznych sieci łączności. Z kolei w pkt 45 preambuły tej samej dyrektywy przewiduje stasowanie przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych analizy ryzyka zagrożeń bezpieczeństwa przedsiębiorstwa dostarczające publiczne sieci łączności elektronicznej lub publicznie dostępne usługi łączności elektronicznej przyjmowały konieczne środki techniczne i organizacyjne, aby właściwie zarządzać ryzykiem w celu zapewnienia bezpieczeństwa sieci i usług lub w celu zapewnienia integralności swoich sieci. Art. 13b znowelizowanej dyrektywy ramowej 2002/21/WE przewiduje stosowanie przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych zarówno stosownych polityk bezpieczeństwa, jak i audyt bezpieczeństwa. Przepisy nowych dyrektyw mają być wdrożone do prawa polskiego nie później, niż do czerwca 2011 roku. Dyrektywa o ochronie prywatności obowiązek podjęcia odpowiednich kroków technicznych i organizacyjnych w celu zapewnienia bezpieczeństwa usług (art.4 dyrektywy o prywatności 2002/58/WE). Przepis dyrektywy zawiera też klauzulę generalną dotyczącą bezpieczeństwa, precyzując, że podjęte środki powinny uwzględniać najnowocześniejsze rozwiązania i koszty ich wprowadzenia, odpowiednie do istniejącego ryzyka, dając sprawdzoną w praktyce przesłankę do oceny, czy dostawca usług lub operator sieci podchodzą do kwestii bezpieczeństwa z należyta starannością, wprowadzając wystarczające środki bezpieczeństwa, np. w oparciu o dokumenty normalizacyjne dla danych typów usług lub sieci, stosując oprogramowanie do wykrywania nadużyć, techniczne środki kryptograficzne, które są odpowiednie do wartości przekazywanych informacji i stopnia zagrożenia. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego I Rady 2009/140/WE zmieniająca dyrektywy 2002/21/WE w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej, 2002/19/WE w sprawie dostępu do sieci i usług łączności elektronicznej oraz wzajemnych połączeń oraz 2002/20/WE w sprawie zezwoleń na udostępnienie sieci i usług łączności elektronicznej. 42
Strona 257 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA W Prawie telekomunikacyjnym bezpieczeństwo informacji wywodzi się z pojęcia tajemnicy telekomunikacyjnej, której obowiązek zachowania jest określony w art. 159 ust.2 poprzez zakaz zapoznawania się, przechowywania, przekazywania lub innego wykorzystywania treści lub danych przez osoby inne niż nadawca lub odbiorca komunikatu, chyba że: •
będzie to przedmiotem usługi lub będzie to niezbędne do jej wykonania;
•
nastąpi za zgodą nadawcy lub odbiorcy, których dane te dotyczą;
•
dokonanie tych czynności jest niezbędne w celu rejestrowania komunikatów i związanych z nimi danych transmisyjnych, stosowanego w zgodnej z prawem praktyce handlowej dla celów zapewnienia dowodów transakcji handlowej lub celów łączności w działalności handlowej;
•
będzie to konieczne z innych powodów przewidzianych ustawą lub przepisami odrębnymi.
Niezależnie od roszczeń na drodze cywilnej, nienależyte wykonanie obowiązków związanych z zachowaniem tajemnicy telekomunikacyjnej jest objęte sankcją karną (kara pieniężna) przewidzianą w art. 209 ust.1 pkt 24 Prawa telekomunikacyjnego. Ponadto art. 160 ust. 2 stanowi, że podmioty uczestniczące w wykonywaniu działalności telekomunikacyjnej są obowiązane do zachowania należytej staranności, w zakresie uzasadnionym względami technicznymi lub ekonomicznymi, przy zabezpieczeniu urządzeń telekomunikacyjnych, sieci telekomunikacyjnych oraz danych przed ujawnieniem tajemnicy telekomunikacyjnej. Obowiązek ten obejmuje również podmioty współpracujące (art.160 ust.1), co przekłada się zasady uzgadniania współpracy OI z innymi operatorami i dostawcami usług, w tym udostępniania im pomieszczeń, dostępu do urządzeń. Prawne zobowiązania w zakresie bezpieczeństwa informacji wynikają również z przepisów o ochronie prywatności, o ochronie danych osobowych, ochronie informacji niejawnej, świadczeniu usług drogą elektroniczną, zadań związanych z działaniami w sytuacjach szczególnych zagrożeń, zarządzaniu kryzysowym, ochronie infrastruktury krytycznej, obowiązków w zakresie współpracy z podmiotami zajmującymi się ściganiem przestępstw. Trzeba zwrócić uwagę, na to iż ze względu na wzrost znaczenia i wartości informacji przekazywanych, przetwarzanych i przechowywanych w systemach teleinformatycznych, powstają również ciągle nowe rodzaje zagrożeń. Ta dziedzina jest przedmiotem prac legislacyjnych. Należy się w związku z tym spodziewać wprowadzania nowych przepisów precyzujących obowiązki podmiotów budujących i eksploatujących sieci telekomunikacyjne oraz świadczących w nich usługi. Niektóre z tych obowiązków będą miały dla posiadaczy sieci i dostawców usług skutki finansowe związane z koniecznością stosowania unormowanych zabezpieczeń technicznych i organizacyjnych. Z technicznego punktu widzenia zagwarantowanie bezpieczeństwa transmisji polega na fizycznym zabezpieczeniu obiektów i urządzeń przed nieuprawnionym dostępem, podjęcia środków gwarantujących ciągłość przekazu – systemów awaryjnych, w tym awaryjnego zasilania, dróg obejściowych, systemów zapasowych, stosowaniu odpowiedniej polityki bezpieczeństwa, systemów kontroli dostępu do systemów teleinformatycznych, oprogramowania i aplikacji, oraz odpowiedni dobór personelu. Większość rodzajów zabezpieczeń jest definiowana w stosownych dokumentach normalizacyjnych i jest zwykle stosowana w sieciach telekomunikacyjnych. Potrzeba zastosowania dodatkowych środków zabezpieczających może wynikać z innego niż zakładany ogólnego wzrostu zagrożeń teleinformatycznych lub specyficznych zagrożeń lokalnych, np. wandalizmu. Jeżeli z sieci będą korzystały podmioty mające szczególne wymagania (np. administracja lub instytucje o szczególnych wymogach, jak Policja czy służby) to OI zapewni warunki bezpieczeństwa zgodne z wymogami prawa.
Strona 258 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
XVIII.4. PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH ORAZ ICH PRZECHOWYWANIE W projekcie zakłada się, że OI będzie świadczył usługi operatorom na zasadach hurtowych. W takich warunkach nie przetwarzałby danych osobowych o indywidualnych użytkownikach (abonentach). Nie byłoby wtedy potrzeby, ani obowiązku rejestracji zbiorów danych osobowych w trybie przepisów ustawy o ochronie danych osobowych, stosowania, w związku z tym zabezpieczeń technicznych baz danych, które przewiduje ta ustawa, wyznaczenia wśród personelu stosownych, przewidzianych ustawą stanowisk, a w konsekwencji nie będą się do niego stosowały przepisy Prawa telekomunikacyjnego o retencji danych i udostępniania ich uprawnionym podmiotom. OI obowiązują jednak ogólne przepisy Prawa telekomunikacyjnego o tajemnicy telekomunikacyjnej, której definicja obejmuje dane osobowe użytkowników i związane z nimi dane transmisyjne. Co do zasady przepisy o ochronie danych w Prawie telekomunikacyjnym są transpozycją dyrektywy o ochronie prywatności 2002/58/WE i powinny być interpretowane z należytą ostrożnością, ze względu na subiektywny charakter pojęcia prywatności. Zakres tych przepisów unijnych został poszerzony w wyniku nowelizacji dyrektywy o ochronie prywatności, której dokonano pod koniec 2009 roku dyrektywą o prawach abonenta 2009/136/WE 43. Polska ma obowiązek transpozycji tych przepisów nie później, niż do czerwca 2011 roku. Pojęcie tajemnicy telekomunikacyjnej w Prawie telekomunikacyjnym obejmuje nie tylko dane osobowe i dane transmisyjne, w tym dane o lokalizacji, próbach połączeń, ale również tak jak utrwalone w prawie pojęcie tajemnicy korespondencji, „treść indywidualnych komunikatów”. Wszelkie naruszenia bezpieczeństwa informacji mogą być interpretowane jako naruszenia interesu użytkowników. Przedsiębiorca telekomunikacyjny przetwarza dane (zbiera, utrwala, przechowuje, opracowuje, zmienia, usuwa lub udostępnia – art. 161 ust.1) w związku ze świadczeniem i rozliczaniem usług. Zgodnie z europejską doktryną prawa do prywatności, dane które przestają być niezbędne do świadczenia usługi i jej rozliczenia powinny być usunięte lub pozbawione cech mogących potencjalnie naruszyć prywatność w wyniku utraty kontroli nad nim (anonimizowane). W przypadku usług telekomunikacyjnych granicą tą był okres reklamacyjny. Dane, którymi dysponują przedsiębiorcy telekomunikacyjni bywają jednak przydatne w działaniach prowadzonych przez służby państwowe ustawowo uprawnione do czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowośledczych, w tym postępowaniach dowodowych w przypadku ścigania przestępstw. Ogólny wzrost znaczenia i wartości informacji w sieciach telekomunikacyjnych dotyczy również tego rodzaju działań. Zagrożenie terroryzmem i przestępczością zorganizowaną spowodowały, że w prawie unijnym pojawiły się przepisy dyrektywy o retencji danych 2006/24/WE, określające okres przechowywania danych transmisyjnych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych od 6 miesięcy do 2 lat. Przyjęto, że krótszy okres może dotyczyć danych o połączeniach w Internecie, ze względu na ich dużą ilość. Wiele państw członkowskich, tym Polska skorzystały z prawa do późniejszego wprowadzenia retencji danych o połączeniach w Internecie, ale i tak ten okres już upłynął. W polskim prawie przepis pozwalający operatorom udostępniać dane uprawnionym podmiotom art. 180d Prawa telekomunikacyjnego odwołuje się do katalogu definiującego tajemnicę telekomunikacyjną (art.159 ust. 1 pkt 1 i pkt 3-5) w tym danych, precyzujących sposób gromadzenia danych dotyczących użytkownika ( art.161, art.179. ust.9): •
dane dotyczące użytkownika;
•
dane transmisyjne, które oznaczają dane przetwarzane dla celów przekazywania komunikatów w sieciach telekomunikacyjnych lub naliczania opłat z usługi telekomunikacyjne, w tym dane lokalizacyjne, które oznaczają wszelkie dane przetwarzane w sieci telekomunikacyjnej wskazujące
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/136/WE z dnia 25 listopada 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2002/22/WE w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników, dyrektywę 2002/58/WE dotyczącą przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów. 43
Strona 259 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA położenie geograficzne telekomunikacyjnych;
urządzenia
końcowego
użytkownika
publicznie
dostępnych
usług
•
dane o lokalizacji, które oznaczają dane lokalizacyjne wykraczające poza dane niezbędne do transmisji komunikatu i wystawienia rachunku;
•
dane o próbach uzyskania połączenia między zakończeniami sieci, w tym dane o nieudanych próbach połączeń, oznaczających połączenia między telekomunikacyjnymi urządzeniami końcowymi lub zakończeniami sieci, które zostały zestawione i nie zostały odebrane przez użytkownika końcowego lub nastąpiło przerwanie zestawianych połączeń
•
natomiast art. 180a nakazuje dla potrzeb uprawnionych podmiotów przechowywać przez 24 miesiące dane wymienione w art. 180c niezbędne do: o
ustalenia zakończenia sieci, telekomunikacyjnego urządzenia końcowego, użytkownika końcowego: inicjującego połączenie, do którego kierowane jest połączenie;
o
określenia: daty i godziny połączenia oraz czasu jego trwania, rodzaju połączenia, lokalizacji telekomunikacyjnego urządzenia końcowego.
Szczegółowy wykaz danych został doprecyzowany w rozporządzeniu wydanym pod koniec 2009 roku 44 na podstawie delegacji zawartej w art.180c ust.2 PT. Sposób udostępniana danych uprawnionym podmiotom musi spełniać wymogi ustawy o ochronie informacji niejawnej zgodnie ze stosownymi przepisami o tajemnicy prowadzonych postępowań. Nawet jeżeli OI ograniczyłby się tylko do świadczenia usług hurtowych, przepisy o obowiązkowej retencji danych i ich udostępnianiu będą miały znaczenie dla OI jeżeli będzie oferował on usługi tranzytu IP dla potrzeb telefonii IP. Nie powinien on stosować systemów maskujących numery, co potencjalnie utrudnia ich identyfikację. Jeżeli OI jako przedsiębiorca telekomunikacyjny przetwarzałby dane osobowe o użytkownikach usług w jakimkolwiek zakresie, musi wziąć pod uwagę konieczność dostosowania się do wymogów ustawowych w zakresie ich ochrony i udostępniania. Model projektu Internet Dla Mazowsza tego nie zakłada, ale OI, jako hurtownik mógłby przetwarzać dane udostępniane przez operatorów na zasadzie outsourcingu. Taką możliwość przewiduje zarówno obecne brzmienie Prawa telekomunikacyjnego, jak i ustawa o ochronie informacji niejawnej, narzucająca standardy techniczne przechowywania danych. Można na przykład zakładać, że mniejsi operatorzy dostępowi mogą mieć problem ekonomiczny i organizacyjny ze sprostaniem wymogom ustawowym w zakresie bezpieczeństwa i przepisów o ochronie informacji niejawnej. OI teoretycznie może być podmiotem, który agreguje tego typu zamówienia od mniejszych operatorów.
XVIII.5. POWINNOŚCI W ZAKRESIE OBRONNOŚCI, BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA ORAZ BEZPIECZEŃSTWA I PORZĄDKU PUBLICZNEGO Przepisy na temat obowiązków na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego zostały zgromadzone w Prawie telekomunikacyjnym w dziale VIII (art.176-182). Wprowadza je klauzula generalna zawarta w art. 176, która przywołuje również „przepisy odrębne”, w tym stosujące się do przedsiębiorców przepisy ustaw o powszechnym obowiązku obrony, o organizowaniu zadań na rzecz obronności państwa realizowanymi przez przedsiębiorców, o zarządzaniu kryzysowym, państwowym Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 grudnia 2009 roku w sprawie szczegółowego wykazu danych oraz rodzajów operatorów publicznej sieci telekomunikacyjnej lub dostawców publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych obowiązujących do ich zatrzymania i przechowywania (Dz. U. Nr 226 poz.1828). 44
Strona 260 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA ratownictwie medycznym, o stanach nadzwyczajnych, o ochronie informacji niejawnej, a także tzw. ustaw kompetencyjnych regulujących działanie służb uprawnionych do wykonywania czynności procesowych, dochodzeniowo-śledczych i operacyjno-rozpoznawczych. Powinności OI wobec państwa opisane w przepisach działu VIII PT dotyczą przede wszystkim dwóch grup zagadnień: 1.
Przygotowania i działania przedsiębiorców telekomunikacyjnych w sytuacjach szczególnych zagrożeń;
2.
Kontroli przekazów telekomunikacyjnych i danych z nimi związanych.
XVIII.6.
SYTUACJE SZCZEGÓLNYCH ZAGROŻEŃ
Przepis art. 176a ust.1 PT zobowiązuje przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, by uwzględniał możliwość wystąpienia sytuacji kryzysowych lub stanów nadzwyczajnych, które w przypadku ich formalnego ogłoszenia są regulowane dodatkowo stosownymi ustawami, a także ogólniej uwzględniał również możliwość wystąpienia bezpośrednich zagrożeń infrastruktury przedsiębiorcy. Podstawową przesłanką zawartą w tym przepisie jest zapewnienie ciągłości świadczenia usług telekomunikacyjnych lub dostarczania sieci telekomunikacyjnej. PT nakłada bezpośredni obowiązek jedynie na OI, nie na właściciela infrastruktury, jednak prawidłowo zrealizowany może on zostać jedynie, jeśli uwzględni się go na etapie poprzedzającym powierzenie zarządzania siecią, czyli już na etapie jej planowania, projektowania i budowy. Stosowne postanowienia powinny się znaleźć w umowach z podmiotami planującymi i budującymi infrastrukturę przekazywaną pod zarząd OI. Trzeba przy tym brać pod uwagę, że właściciel sieci, a także jednostki samorządowe uczestniczą w tworzeniu systemu zarządzania kryzysowego państwem, pod rządami ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. 2007 nr 89 poz. 590 z późn. zm. ) oraz ustaw o stanach nadzwyczajnych, a wybudowana sieć telekomunikacyjna stanie się w naturalny sposób częścią infrastruktury krytycznej. Jest to o tyle istotne, że w obecnym brzmieniu tych ustaw nie przewiduje się szczególnej sytuacji, którą tworzy relacja właściciela infrastruktury z OI, w warunkach, w których jednostka administracji terytorialnej wykonuje zadania związane z zarządzaniem kryzysem. Materialnie gotowość przedsiębiorcy telekomunikacyjnego wyraża się poprzez obowiązek posiadania aktualizowanych i uzgadnianych z właściwymi organami planów działań w sytuacja szczególnych zagrożeń (art.176a ust.2), a także obowiązkiem współpracy. Prawo telekomunikacyjne określa strukturę i zawartość tego dokumentu, określającego między innymi plany: •
współpracy z innymi przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi;
•
współpracy z zagranicznymi operatorami telekomunikacyjnymi, a w szczególności państw sąsiadujących;
•
współpracy z podmiotami i służbami wykonującymi zadania w zakresie ratownictwa, niesienia pomocy ludności, a także zadania na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz z podmiotami właściwymi w sprawach zarządzania kryzysowego, wskazanymi w ramach uzgodnień planów, o których mowa w ust. 3, przez organy uzgadniające plany;
•
zabezpieczenia infrastruktury telekomunikacyjnej w sytuacjach szczególnych zagrożeń oraz przed nieuprawnionym dostępem;
•
utrzymania ciągłości, a w przypadku jej utraty, odtwarzania: świadczenia usług telekomunikacyjnych, dostarczania sieci telekomunikacyjnej;
•
z uwzględnieniem pierwszeństwa dla podmiotów i służb, o których mowa w pkt 3;
•
technicznych i organizacyjnych przygotowań, w przypadku wprowadzenia ograniczeń w działalności telekomunikacyjnej przewidzianych ustawą; Strona 261 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
sposobu udostępniania urządzeń telekomunikacyjnych
•
ewidencji i gromadzenia rezerw przedsiębiorcy lub współpracy z dostawcami sprzętu oraz usług serwisowych i naprawczych.
Prawo telekomunikacyjne zawiera w tym artykule delegację dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia, które określi rodzaje planów, ich zawartość oraz tryb sporządzania i aktualizacji, organy uzgadniające plany oraz zakres tych uzgodnień, a także ewentualny zakres zwolnień podmiotowych, które w myśl dotychczasowej logiki stosowanych przepisów może dotyczyć mniejszych przedsiębiorców telekomunikacyjnych, których znaczenie w systemie zarządzania kryzysowego jest potencjalnie niewielkie. Obowiązujące rozporządzenie zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw 2 lutego, czyli właśnie weszło w życie po 14 dniach 45. Podmiotowy zakres zwolnień objął w nowym rozporządzeniu przedsiębiorców, którzy świadczą usługi w oparciu o infrastrukturę innych przedsiębiorców, w tym dzierżawiących sieci lub łącza od innych przedsiębiorców. Wprowadza to teoretycznie pewną niejasność, biorąc pod uwagę status OI i to właścicielem infrastruktury jest Województwo. Pojęcie dzierżawy sieci lub łączy nie jest przy tym zdefiniowane w PT, a znaczeniowo różni się od terminu dzierżawa w rozumieniu prawa cywilnego. Charakter umowy OI z właścicielem infrastruktury należy jednak uznać za zdecydowanie inny niż dzierżawa sieci lub łączy. Właściciel infrastruktury deleguje do OI wszystkie obowiązki związane z jej zarządzaniem i utrzymaniem sieci telekomunikacyjnej zbudowanej w ramach projektu i tym samym do OI stosują obowiązki dotyczące działań w sytuacjach szczególnych zagrożeń. Posiadanie planu jest obowiązkiem OI nałożonym na niego ex lege i obowiązuje z momentem praktycznego rozpoczęcia działalności. Dla jego prawidłowej realizacji nie są wymagane jakiekolwiek dodatkowe działania ze strony właściciela infrastruktury, aczkolwiek zaznaczyć należy, że dzierżawienie infrastruktury telekomunikacyjnej przez OI powinno przyczynić się do pełniejszego zsynchronizowania planu działań w sytuacjach szczególnych zagrożeń z realizacją zadań z zakresu planowania cywilnego w rozumieniu ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. 2007 nr 89 poz. 590z późn. zm.). Zgodnie z przepisem §3 ust. 4 rozporządzenia OI sporządza tzw. plan rejonowy, który zgodnie z przepisem §8 ust.2 wymaga uzgodnienia z wojewodą, jako organem właściwym terytorialnie w sprawach zarządzania kryzysowego, a także ministrem właściwym do spraw łączności (obecnie jest to Minister Infrastruktury) oraz Prezesem UKE. Należałoby zalecić wprowadzenie do umów między właścicielem infrastruktury, a OI postanowienia nakazującego temu drugiemu uwzględnić oczekiwania właściciela infrastruktury w tej mierze, uwzględniając w stosownym trybie uzgodnienia z wojewodą. Należy przy tym zakładać, że sieć, której operatorem będzie OI będzie osiągać funkcjonalności przydatne w wojewódzkim, powiatowych i gminnych planach zarządzania kryzysowego stopniowo, w miarę jej wykorzystywania przez innych przedsiębiorców telekomunikacyjnych, w tym operatorów budujących sieci dostępowe, uzupełniając i powielając dotychczasowe plany. Również w tym przypadku może się pojawić pewna praktyczna niejasność w określaniu systemu zarządzania kryzysowego w województwie, ponieważ rozporządzenie przewiduje podmiotowe wyłączenie obowiązku przygotowania planu przez operatorów dostępowych, którzy działają na obszarze nieprzekraczającym jednej gminy (§2 pkt.2) z wyjątkiem operatorów działających gmin, będących miastami na prawach powiatu. Ponieważ sieć szkieletowa nie obejmuje sieci dostępowych rolę OI w takim układzie systemu zarządzania kryzysowego należałoby uznać za niekompletną. Uzgodnienia z Wojewodą Mazowieckim, Ministrem Infrastruktury i Prezes UKE dokonuje przed sporządzeniem planu, ponieważ dokumenty przekazane w ramach tych uzgodnień służą do jego sporządzeni lub są jego integralną częścią. Zgodnie z rozporządzeniem uzgodnienia z wojewodą obejmą: •
wykaz właściwych podmiotów i służb, dla których przedsiębiorca zapewnia dostęp telekomunikacyjny lub świadczy usługi wraz z określeniem ich rodzaju.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 stycznia 2010 roku w sprawie planu działań przedsiębiorcy telekomunikacyjnego w sytuacjach szczególnych zagrożeń (Dz .U. nr 15, poz.77). 45
Strona 262 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
procedury współpracy z właściwymi podmiotami i służbami, dotyczące sposobów wzajemnego przekazywania informacji, alarmowania i ostrzegania, dotyczące sytuacji szczególnych zagrożeń, a także powiadamiania o konieczności podjęcia lub zaprzestania działań określonych w planie, wraz z wykazem imion i nazwisk osób lub nazw służb, właściwych w sprawach zarządzania kryzysowego, adresów lub siedzib, numerów telefonów i innych danych kontaktowych oraz zakresem ich kompetencji;
•
procedury współpracy przedsiębiorcy z właściwymi organami uzgadniającymi plan w zakresie utrzymania ciągłości, a w przypadku jej utraty odtwarzania świadczenia usług telekomunikacyjnych i dostarczania sieci telekomunikacyjnej.
Uzgodnienia z ministrem właściwym do spraw łączności (obecnie Ministrem Infrastruktury) obejmą: •
procedury współpracy przedsiębiorcy z ministrem właściwym ds. łączności oraz Prezesem UKE w zakresie sposobów wzajemnego przekazywania informacji, alarmowania i ostrzegania, dotyczące sytuacji szczególnych zagrożeń, a także powiadamiania o konieczności podjęcia lub zaprzestania działań określonych w planie, wraz z wykazem imion i nazwisk osób lub nazw służb, właściwych w sprawach zarządzania kryzysowego, adresów lub siedzib, numerów telefonów i innych danych kontaktowych oraz zakresem ich kompetencji;
•
wykaz zrealizowanych inwestycji, o których mowa w § 11 ust. 1 pkt 1 lit. d rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 sierpnia 2004 r. w sprawie przygotowania i wykorzystania systemów łączności na potrzeby obronne państwa (Dz. U. Nr 180, poz. 1855) o ile takie inwestycje zostałyby podjęte.
•
Wykaz przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych podejmowanych w przypadku wprowadzenia ograniczeń w działalności przewidzianych ustawą.
•
Uzgodnienia z Prezesem UKE obejmą:
•
procedury współpracy przedsiębiorcy z ministrem właściwym ds. łączności oraz Prezesem UKE w zakresie sposobów wzajemnego przekazywania informacji, alarmowania i ostrzegania, dotyczące sytuacji szczególnych zagrożeń, a także powiadamiania o konieczności podjęcia lub zaprzestania działań określonych w planie, wraz z wykazem imion i nazwisk osób lub nazw służb, właściwych w sprawach zarządzania kryzysowego, adresów lub siedzib, numerów telefonów i innych danych kontaktowych oraz zakresem ich kompetencji;
•
wykaz obiektów i elementów infrastruktury telekomunikacyjnej dostosowanych do współpracy z ruchomymi urządzeniami telekomunikacyjnymi używanymi przez komórki organizacyjne i jednostki organizacyjne podległe Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowane oraz organy i jednostki organizacyjne nadzorowane lub podległe ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, wraz z procedurami ich użycia;
W celu sporządzenia planu działań w sytuacjach szczególnych zagrożeń OI powinien dokonać (§ 4.1): •
analizy potencjalnych, szczególnych zagrożeń na obszarze, na którym wykonuje działalność telekomunikacyjną. Informację na temat specyficznych szczególnych zagrożeń dla danego obszaru, w tym obiektów objętych planem wojewódzkiego planu zarządzania kryzysowego OI uzyskuje od wojewody;
•
oceny wpływu szczególnych zagrożeń na własną infrastrukturę telekomunikacyjną oraz zdolność do zachowania ciągłości prowadzonej przez siebie działalności telekomunikacyjnej;
•
analizy potrzeb w zakresie świadczenia, utrzymania i odtwarzania usług telekomunikacyjnych oraz dostępu telekomunikacyjnego podmiotom wskazanym w ramach uzgodnień z Wojewodą Mazowieckim, a także dokonuje oceny możliwości zapewnienia tych potrzeb. Rozporządzenie wymienia trzy kategorie tego rodzaju podmiotów:
•
podmiotom i służbom wykonującym zadania w zakresie ratownictwa oraz niesienia pomocy ludności; Strona 263 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
podmiotom i służbom wykonującym zadania na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego,
•
podmiotom właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego
Rozporządzenie określa w §5 szczegółowo zawartość i strukturę planu. Można przyjąć, że wraz z kształtowaniem się systemu zarządzania kryzysowego będą się odbywać ćwiczenia kryzysowe z udziałem administracji terenowej i przedsiębiorców. OI odpowiada również za zorganizowanie szkoleń i ćwiczeń swojego personelu. Plan tworzony by OI był przygotowany na ewentualność sytuacji szczególnego zagrożenia, kiedy podjęte powinny zostać niezwłocznie działania określone w planie, służące utrzymaniu lub odtworzeniu świadczenia usług telekomunikacyjnych, przede wszystkim organom koordynującym działania ratownicze i służbom ustawowo powołanym do niesienia pomocy oraz innym podmiotom realizującym zadania na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego, a w następnej kolejności pozostałym użytkownikom (art. 177 ust. 1 PT). Trzeba podkreślić, że obowiązki przedsiębiorcy telekomunikacyjnego w przypadku zaistnienia zagrożenia są regulowane w sposób szczególny w porównaniu z innymi przedsiębiorcami. Ze względu na to, że urządzenia podłączone do sieci telekomunikacyjnej często stanowią rodzaj sensorów, które sygnalizują nietypowe sytuacje, znamionujące symptomy kryzysu często wcześniej, niż dowiedzą się o tym właściwe służby ratunkowe lub służby formalnie włączone w system zarządzania kryzysowego. System zarządzania siecią telekomunikacyjną z samej natury sygnalizuje konieczność podjęcia działań naprawczych i odtworzeniowych. Przyjęty model regulacji Prawa telekomunikacyjnego zakłada, że przedsiębiorcy telekomunikacyjni znajdują się na pierwszej linii systemu zarządzania kryzysowego i zachowując możliwość podejmowania działań wyprzedzających wobec innych służb. PT zawiera szereg szczegółowych unormowań dotyczących działań w sytuacji szczególnego zagrożenia (art. 177) oraz uprawnień Prezesa UKE w tych przypadkach (art. 178). Nie będą one omawiane w tym miejscu, ze względu na ich bardzo pośredni związek z tematem analizy. OI będzie obowiązany (art. 179 ust.2) do wykonywania zadań i obowiązków w zakresie przygotowania i utrzymywania wskazanych elementów sieci telekomunikacyjnych dla zapewnienia telekomunikacji na potrzeby systemu kierowania bezpieczeństwem narodowym, w tym obroną państwa, realizowanych na zasadach określonych w planach, decyzjach lub umowach zawartych z uprawnionymi podmiotami. Przepis ten ma znaczenie, o ile stosowne uzgodnienia w tym zakresie zostaną podjęte. OI musi też liczyć się z tym, że w sytuacji szczególnego zagrożenia Prezes UKE może działając w trybie art. 178 PT nałożyć na niego, podobnie jak na wszystkich innych przedsiębiorców telekomunikacyjnych, obowiązki dotyczące miedzy innymi: •
utrzymania ciągłości lub odtwarzania: dostarczania sieci telekomunikacyjnych lub świadczenia usług telekomunikacyjnych z uwzględnieniem pierwszeństwa dla służb ratunkowych
•
ograniczenia niektórych publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych
•
ograniczenia zakresu lub obszaru eksploatacji telekomunikacyjnych, używania urządzeń radiowych.
sieci
telekomunikacyjnych
i
urządzeń
PT zawiera też przepis pozwalający określonym służbom (Komendant Główny Policji, komendant wojewódzki Policji, Komendant Główny Straży Granicznej, komendant Oddziału Straży Granicznej, Komendant Główny Żandarmerii Wojskowej, komendant Oddziału Żandarmerii Wojskowej, Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Szef Biura Ochrony Rządu) zarządzić o zastosowaniu urządzeń uniemożliwiających telekomunikację na określonym obszarze. Przepis ma zastosowanie głównie w związku z potencjalnym zagrożeniem terrorystycznym i dotyczy głównie systemów radiokomunikacyjnych.
Strona 264 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
XVIII.7. KONTROLA PRZEKAZÓW TELEKOMUNIKACYJNYCH I DANYCH Z NIMI ZWIĄZANYCH Ustawowy obowiązek współpracy przedsiębiorców telekomunikacyjnych z podmiotami uprawnionymi do działań operacyjno-rozpoznawczych i dochodzeniowo-śledczych i procesowych oznacza przede wszystkim zapewnienie warunków technicznych i organizacyjnych dostępu i utrwalania przekazów telekomunikacyjnych, nadawanych lub odbieranych przez użytkownika końcowego lub telekomunikacyjne urządzenie końcowe oraz posiadanych przez przedsiębiorcę danych związanych z przekazami telekomunikacyjnymi (art.179 PT). Przepis art. 179 ust. 3 pkt 1 lit.a zawiera zamknięty katalog uprawnionych podmiotów, powtarzając analogiczne uprawnienia w ustawach kompetencyjnych regulujących działania Policji, Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Żandarmerii Wojskowej, Centralnego Biura Antykorupcyjnego i wywiad skarbowego. Uprawnienia tych służb są ponadto zapisane w poszczególnych ustawach kompetencyjnych. Utrwalanie przekazów i uzyskiwanie może być ponadto wykonywane z polecenia sądu lub prokuratury (art. 176 ust.3 pkt 1 lit. c). Przedsiębiorca jest zobowiązany do zapewnienia warunków dostępu na koszt własny art. 179 ust.3a i 3b. Niezależnie od kosztu przygotowania odpowiednich interfejsów technicznych, których parametry ma określić rozporządzenie do PT Obowiązek współpracy, jako podporządkowany racjom obronności i bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego należy uznać za bezwzględny i nie można w tej sprawie zakładać wyłączenia z tego powodu, że OI ma świadczyć tylko usługi hurtowe. OI musi się liczyć z koniecznością poniesienia kosztów takiej współpracy, które obejmą: •
przygotowanie odpowiednich interfejsów technicznych (rozporządzenie w tej sprawie nie jest wydane, ale obwiązuje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2005 r. w sprawie wypełniania przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych zadań i obowiązków na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego, Dz.U. Nr 187, poz. 1568 – teraz pod rządami nowego brzmienia PT oba rozporządzenia zostaną połączone w jedno);
•
przygotowanie do przetwarzanie informacji kwalifikowanych jako tajemnica państwowa do poziomu „ściśle tajne”;
•
zatrudnienie pełnomocnika do spraw ochrony informacji niejawnej posiadającego stosowne uprawnienia i poświadczenie bezpieczeństwa osobowego;
•
organizacja kancelarii tajnej;
•
uzyskania świadectwa bezpieczeństwa przemysłowego;
•
uzyskanie akredytacji bezpieczeństwa teleinformatycznego;
•
zatrudnienie przeszkolonego personelu, który uzyska odpowiednie poświadczenia bezpieczeństwa osobowego.
XVIII.8.
NEUTRALNOŚĆ TECHNOLOGICZNA
Wytyczne Komisji Europejskiej zawarte w dokumencie „Przewodnik w sprawie kryteriów i warunków wdrażania funduszy strukturalnych w ramach wsparcia komunikacji elektronicznej” (ang. Guidelines on criteria and modalities of implementation of structural funds in support of electronic communications) opisują kryterium neutralności technologicznej w następujący sposób: „Kryteria wyboru dla inwestycji infrastrukturalnych w obszarze komunikacji elektronicznej muszą być zgodne z zasadą „neutralności technologicznej”. Wsparcie EFRR nie powinno a priori faworyzować żadnej konkretnej Strona 265 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA technologii, jak również ograniczać możliwości technologicznego wyboru przez regiony. Jeżeli projekt zakłada finansowanie bardzo specyficznej technologii – szczególnie w przypadku sieci szerokopasmowych, np. DSL, technologii satelitarnych, kablowych, technologii bezprzewodowych itp. – lub określonej infrastruktury, wybór musi być jasno uzasadniony na podstawie analizy korzyści i kosztów, przy uwzględnieniu możliwych alternatywnych rozwiązań dla dostarczenia usług.” Zasada neutralności technologicznej wyraża się ogólnie tym, że zasady eksploatacji sieci i ich użytkowania przez innych operatorów przyjęte dla potrzeb realizacji projektu nie powinny preferować żadnych spośród zestandaryzowanych technologii wykorzystywanych przez operatorów i zachowają aktualność w perspektywie rozwoju technologicznego. W szczególności zakłada się, że z sieci szkieletowych i dystrybucyjnych będą mogli korzystać operatorzy sieci dostępowych wykorzystujący różnorodne technologie przewodowe lub radiowe. Również operatorzy wykorzystujący pasywne usługi sieci szkieletowej będą mogli się łączyć w każdym dogodnym punkcie sieci dla dowolne usługi. W projekcie nie powinno się faworyzować żadnej technologii, ani ograniczać możliwości technologicznego wyboru podmiotów, które mogłyby potencjalnie z tej sieci korzystać. Jeżeli zakłada się finansowanie specyficznej technologii, wybór musi być przekonująco uzasadniony w analizie kosztów i korzyści w studium wykonalności, przy uwzględnieniu rozwiązań alternatywnych. Zasada neutralności technologicznej w praktyce realizuje się przez: •
oferowanie usług przeznaczonych dla różnych kategorii przedsiębiorców telekomunikacyjnych, działających w różnej skali oraz wyspecjalizowanych w różnych rodzajach usług;
•
zastosowanie zestandaryzowanych interfejsów usługowych;
•
stosowanie standardowych protokołów sieciowych, zapewniających interoperacyjności sieci telekomunikacyjnych różnych operatorów.
Przygotowanie sieci do świadczenia usług w sposób neutralny technologicznie może być dokonane na dwa sposoby: •
model konwergentny - usługi przygotowane są w jednej technologii najczęściej pakietowej, duża część usług musi być emulowana/adoptowana na brzegu sieci;
•
model wielodomenowy - poszczególne podzbiory usług realizowane są w oddzielnych technologiach; podział może być realizowany po usługach, technologiach lub funkcjonalnie.
Wadą modelu konwergentnego pomimo jego atrakcyjności (jedna technologia w całej sieci) jest gorsza jakość usług poprzez ich emulację, brak możliwości świadczenie pewnych usług (np. usługa kanałów optycznych, tzw. lambda nie jest możliwa do zrealizowania w sieci IP) oraz mała efektywność sieci. Model wielodomenowy posiada wiele zalet takich jak uniwersalność i skalowalność jednak wymaga większego zespołu specjalistów od różnych technologii oraz jej bardziej złożony w planowaniu. Rozwiązaniem, które należałoby zalecać, by spełnić zasady neutralności i otwartego dostępu jest model mieszany wielodomenowy z ograniczoną liczbą domen do dwóch podzielonych funkcjonalnie (domena transportowa - optyczna, oraz domena usługowa konwergenta). Model ten wykorzystuje zalety obu przedstawionych czyniąc z niego rozwiązanie uniwersalne i skalowalne. Domena optyczna (transportowa) zapewnia dostęp do usług wysokich przepływności dla dużych operatorów oraz sieć transportową dla domeny usługowej konwergentnej w której mogą być świadczone wszelkie usługi pakietowe oraz TDM. Przedstawiony model optymalnie wykorzystuje istniejące zasoby optyczne dysponentów infrastruktury poprzez zastosowanie systemu zwielokrotnienia falowego (WDM) w sieci szkieletowej co przyczynia się efektywnego wydatkowania środków publicznych (brak dublowania infrastruktury). Wsparcie dla wielu klientów sieci należy rozpatrywać pod kątem dostępności wielu usług w każdym punkcie obecności sieci (POP – ang. Point of Presence). Warunek ten można zrealizować budując sieć w architekturze: •
jednowarstwowej - w każdym POP możemy realizować wszystkie usługi; Strona 266 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
wielowarstwowej - w wybranych POP można realizować wszystkie usługi, a w pozostałych urządzenia mają ograniczoną funkcjonalność.
Podstawową wadą architektury jednowarstwowej jest jej koszt implementacji. W tej architekturze wszystkie węzły wyposażone są w sprzęt aktywny, który realizuje wszystkie usługi. Z punktu widzenia wydatkowania funduszy jest on niedopuszczalny ponieważ inwestowanie w węzeł, który nie będzie wykorzystywany lub też będzie realizowana tylko część usług nie jest uzasadnione. Wadą architektury wielowarstwowej jest bardziej złożony proces planowania jednak w przypadku projektu realizowanego „od zera” nie ma to takiego znaczenia, a koszt inwestycyjny jest niższy. Przyjmując tę architekturę usługi będą realizowane optymalnie (ze względu na koszty), tak więc ceny usług staną się konkurencyjne spełniając tym samym zasadę „otwartego dostępu”. Zaproponowany powyżej model oraz architektura sieci zapewniają nie tylko niższe koszty inwestycyjne, ale także odpowiednią skalowalność poprzez: •
zastosowanie sieci transportowej (szkieletowej) w oparciu o multipleksację kanałów optycznych, która pozwala na rozbudowę pasma z zachowaniem istniejących usług jak również rozbudowę usług;
•
zastosowanie architektury wielowarstwowej umożliwia lokowanie optymalnych urządzeń do potrzeb w danych węzłach sieci, oraz ich swobodną rozbudowę w przyszłości.
Komisja Europejska wskazuje, że „na obecnym etapie rozwoju technologicznego i przy obecnej sytuacji na rynku wydaje się, że ani technologie sieci satelitarnej, ani komórkowej nie są w stanie zapewniać bardzo dużych prędkości w symetrycznych usługach szerokopasmowych”. Mając na uwadze powyższe, należy zauważyć, że dla celów budowy sieci szerokopasmowej NGA Komisja Europejska zakłada wykorzystanie technologii światłowodowych jako technologii podstawowych, co tym bardziej jest uzasadnione w warstwie szkieletowej i dystrybucyjnej. Analiza wytycznych Komisji Europejskiej pozwala wyciągnąć wniosek, że usługi, które powinny być świadczone w sieciach nowej generacji NGA, są tożsame z usługami definiowanymi jako usługi świadczone w sieciach następnej generacji NGN(ang. Next Generation Networks). Te zaś sieci definiowane są wyraźnie przez ITU (ang. International Telecommunication Union) w ramach grupy roboczej SG 13) w następujący sposób: „Sieć następnej generacji (NGN) jest siecią pakietową umożliwiającą świadczenie usług telekomunikacyjnych oraz wielu usług szerokopasmowych przy zapewnionej właściwej jakości usług. W sieci zapewniona jest niezależność świadczonych usług od niższej warstwy – transportowej. Sieci oferują swobodny dostęp użytkowników do usług oferowanych przez konkurujących ze sobą dostawców. W ramach sieci wspierana jest mobilność użytkownika, dzięki temu dostarczanie usługi są wszechobecne i dostarczane w sposób trwały”. Podstawowe cechy charakterystyczne sieci NGN to: •
transmisja pakietowa;
•
rozdzielenie warstwy usługowej od warstwy transportowej;
•
wsparcie dla szerokiego zakresu usług, aplikacji i mechanizmów, które można tworzyć z elementarnych usług (w tym usługi czasu rzeczywistego/streaming/usługi non-real time i multimedia);
•
zgodność z wymaganiami regulacyjnymi, w szczególności: komunikacji alarmowej, prywatności, bezpieczeństwa itd.
•
usługi szerokopasmowe z zachowaniem QoS w całej sieci oraz transparentności;
•
połączenia międzysieciowe z wykorzystaniem otwartych interfejsów;
•
mobilność użytkowników w sieci;
•
swobodny dostęp użytkowników do różnych dostawców usług; Strona 267 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA •
wiele mechanizmów identyfikacji adresów IP w celu routingu w ramach sieci IP;
•
ujednolicone charakterystyki podobnych usług z punktu widzenia użytkownika;
•
konwergencja usług pomiędzy sieciami stałymi i mobilnymi;
•
niezależność funkcji związanych z usługami od technologii transportowych warstw niższych;
•
wsparcie dla różnych typów usług „ostatniej mili”;
Analiza podstawowych cech charakterystycznych sieci NGN pozwala stwierdzić, że wymuszają one wypełnianie kryterium „neutralności technologicznej” w rozumieniu Komisji Europejskiej. Sieci szkieletowe NGN muszą umożliwiać podłączenie oraz obsługę ruchu „do” i „z” sieci operatorów dostępowych (operatorów „ostatniej mili”). Różnorodność usług świadczonych przez operatorów lokalnych wymusza w sieci NGN zastosowanie systemów zarządzania, świadczenie usług oraz wykorzystanie urządzeń aktywnych, które umożliwią podłączenie operatorów z wykorzystaniem różnorodnych technologii. Przy wyborze technologii obsługiwanych przez sieć szkieletową należy brać pod uwagę technologie obecnie uznane za dojrzałe oraz przyszłościowe. Przykładami realizacji sieci NGN w Unii Europejskiej są: •
Slovak Telecom – sieć transportowa w szkielecie DWDM+IP/MPLS;
•
South Yorkshire Digital Region Broadband Project – sieć transportowa IP/MPLS.
Biorąc pod uwagę powyższe przykłady należy pamiętać, iż – analizując rozwiązanie technologiczne pod względem spełniania kryterium „neutralności technologicznej” – realizacja sieci szerokopasmowej (zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej) jako sieci NGN sprowadza się do analizy wad i zalet oraz możliwej synergii wymienionych wyżej technologii. Głównym celem projektu jest budowa sieci szkieletowej i dystrybucyjnej na rzecz sieci NGA. Na obecnym etapie rozwoju technologii telekomunikacyjnych nie ma innego medium transmisyjnego dla sieci szkieletowodystrybucyjnej umożliwiającej świadczenie usług NGA innych niż łącza światłowodowe. Dlatego też w projekcie przewiduje się budowę sieci w oparciu o łącza światłowodowe. Co do innych urządzeń przewiduje się wybór technologii w oparciu o założenie techniczne i w postępowaniu na udzielenie zamówienia publicznego żadna technologia nie zostanie z góry wykluczona. W konsekwencji usługi świadczone na rynku hurtowym będą umożliwiały połączenie z siecią szkieletową w dowolnej technologii, którą użytkownicy będą chcieli wykorzystać na potrzeby swojej infrastruktury dostępowej. Jeżeli chodzi o świadczenie szerokopasmowych usług detalicznych użytkownikom końcowym, projekt ocenianego środka nie traktuje w sposób uprzywilejowany żadnej technologii ani platformy, pozostawiając operatorom komercyjnym zastosowanie najodpowiedniejszych rozwiązań technologicznych w celu zapewnienia szerokopasmowych usług detalicznych użytkownikom końcowym. Zatem bez względu na rodzaj stosowanej technologii każdy operator będący stroną trzecią może skorzystać ze środka zgodnie z warunkami określającymi system warunkowego dostępu do infrastruktury IdM. Budowa sieci szerokopasmowej na Mazowszu nastąpi się w oparciu o łącza światłowodowe, a zastosowanie protokołu MPLS zapewnia możliwość dołączania do węzłów IdM sieci dostępowych w różnych technologiach. Architektura „wielu światłowodów” umożliwia pełną niezależność podmiotów ubiegających się o dostęp, oferujących usługi łączności szerokopasmowej o wysokiej przepustowości i sprzyja tym samym długotrwałej zrównoważonej konkurencji. Zastosowanie takiej architektury wspiera topologię zarówno poin-to-point, jak i point-to-multipoint, a tym samym budowana sieć IdM jest neutralna pod względem technologicznym.
Strona 268 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA
XIX.
SPIS TABEL
XX.
SPIS RYSUNKÓW
XXI.
ZESTAWIENIE WYKORZYSTANYCH ŹRÓDEŁ
1. 1998.
J. KOWALSKI, „OPIS DRÓG”, GENERALNA DYREKCJA DRÓG KRAJOWYCH I AUTOSTRAD, WARSZAWA
2. WYTYCZNE W ZAKRESIE POSTĘPOWANIA W SPRAWIE OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DLA PRZEDSIĘWZIĘĆ WSPÓŁFINANSOWANYCH Z KRAJOWYCH LUB REGIONALNYCH PROGRAMÓW OPERACYJNYCH Z DNIA 5 MAJA 2009 R. WYDANE PRZEZ MINISTERSTWO ROZWOJU REGIONALNEGO. 3. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO NA LATA 2007-2010 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO 2014 R 4.
STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO DO ROKU 2020.
5.
USTAWA Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R O OCHRONIE PRZYRODY (DZ.U. NR 92 POZ.880)
6. USTAWA Z DNIA 3 PAŹDZIERNIKA 2008 R. O UDOSTĘPNIANIU INFORMACJI O ŚRODOWISKU I JEGO OCHRONIE, UDZIALE SPOŁECZEŃSTWA W OCHRONIE ŚRODOWISKA ORAZ O OCENACH ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO (DZ. U. Z 2008 NR 199, POZ. 1227 Z PÓŹN. ZMIANAMI) 7. ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW Z DNIA 9 LISTOPADA 2004 R. W SPRAWIE OKREŚLENIA RODZAJÓW PRZEDSIĘWZIĘĆ MOGĄCYCH ZNACZĄCO ODDZIAŁYWAĆ NA ŚRODOWISKO ORAZ SZCZEGÓŁOWYCH UWARUNKOWAŃ ZWIĄZANYCH Z KWALIFIKOWANIEM PRZEDSIĘWZIĘCIA DO SPORZĄDZENIA RAPORTU O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO (DZ. U. NR 257 Z 2004 R., POZ. 2573 Z PÓŹN. ZMIANAMI). 8. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA Z 21 LIPCA 2004 R. W SPRAWIE OBSZARÓW SPECJALNEJ OCHRONY PTAKÓW NATURA 2000. 9. ROZPORZĄDZENIEM MINISTRA ŚRODOWISKA Z 30 MARCA 2005 R W SPRAWIE TRYBU I ZAKRESU OPRACOWANIA PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA OBSZARU NATURA 2000. (DZ.U. NR 61 POZ. 549) 10. DYREKTYWA RADY NR 85/337/EWG Z DNIA 27 CZERWCA 1985 R W SPRAWIE OCENY SKUTKÓW WYWIERANYCH PRZEZ NIEKTÓRE PRZEDSIĘWZIĘCIA PUBLICZNE I PRYWATNE NA ŚRODOWISKO NATURALNE (OOŚ). 11. DYREKTYWY RADY NR 79/409/EWG Z DNIA 2 KWIETNIA 1979 R. W SPRAWIE OCHRONY DZIKIEGO PTACTWA 12. DYREKTYWA RADY NR 92/43/EWG Z DNIA 21 MAJA 1992 R. W SPRAWIE OCHRONY SIEDLISK PRZYRODNICZYCH ORAZ DZIKIEJ FAUNY I FLORY. 13. USTAWA Z DNIA 13 KWIETNIA 2007 R.(Z PÓŹN.ZM.) O ZAPOBIEGANIU SZKODOM W ŚRODOWISKU I ICH NAPRAWIE. Strona 269 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego
STUDIUM WYKONALNOŚCI PROJEKTU INTERNET DLA MAZOWSZA 14.
USTAWA Z DNIA 27 KWIETNIA 2001 R. .(Z PÓŹN.ZM.) PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA.
15.
USTAWA Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R. .(Z PÓŹN.ZM.) O OCHRONIE PRZYRODY.
16. USTAWA Z DNIA 27 MARCA 2003 R. .(Z PÓŹN.ZM.) O PLANOWANIU I ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM 17.
USTAWA Z DNIA 7 LIPCA 1994 R .(Z PÓŹN.ZM.) PRAWO BUDOWLANE.
18.
USTAWA Z DNIA 21 MARCA 1985 R .(Z PÓŹN.ZM.) O DROGACH PUBLICZNYCH.
19.
WWW.NATURA2000.GDOS.GOV.PL
20.
WWW.WARSZAWA.RDOS.GOV.PL
21.
WWW.SALAMANDRA.PL
22.
WWW.PRZYRODA.POLSKA.PL
23.
HTTP://NATURA2000.EEA.EUROPA.EU
24.
WWW.KAZIMIERZWIELKI.PL/MAZOWIECKIE.
25.
BANK DANYCH REGIONALNYCH
26.
GUS
XXII.
SPIS ZAŁĄCZNIKÓW
ZAŁĄCZNIK NR 1
–
LOKALIZACJA WĘZŁÓW W POSZCZEGÓLNYCH POWIATACH
ZAŁĄCZNIK NR 2
–
KARTA INFORMACYJNA PRZEDSIĘWZIĘCIA WRAZ Z MAPĄ
ZAŁĄCZNIK NR 3
–
ZAŚWIADCZENIE RDOŚ DLA OBSZARÓW NATURA 2000
ZAŁĄCZNIK NR 4
–
SZCZEGÓŁOWA ANALIZA FINANSOWA
ZAŁĄCZNIK NR 5
–
DECYZJA KOMISJI W SPRAWIE POMOCY PUBLICZNEJ (SA.33473 (2012/N))
ZAŁĄCZNIK NR 6
–
OPINIA PREZESA UKE
ZAŁĄCZNIK NR 7
–
OPINIA MINISTRA INFRASTRUKTURY
ZAŁĄCZNIK NR 8
–
MAPY PRZEDSTAWIAJĄCE ISTNIEJĄCĄ INFRASTRUKTURĘ, OBSZARY BIAŁE, SZARE I CZARNE ORAZ PLANOWANE PRZEBIEGI SIECI IDM I LOKALIZACJI WĘZŁÓW
Strona 270 z 270 Opracowane przez Agencję Rozwoju Mazowsza S.A. dla Województwa Mazowieckiego