LezokoHerriMugXX_v6OK.qxd
16/8/07
13:51
Página 89
Lezoko herri mugimendua XX. mendean
Salbuespena zen baina, izan ere gerra aurretik nagusi izan ziren kultur eragileak, desagertu egin baitziren. Testuinguru honetan, eliza zen gizarte ekintzaren babesleku bakarra. Hamar urte inguru igaro behar izan ziren berriz ere kultur adierazpiderik lantzeko Lezon. Elizaren babespean, eta antzerkiarekiko Lezok gerra aurrean azaldu grina berreskuratuta, antzezlanak prestatzen hasi ziren Inaxio Artesoro “Zikirua”, Martin Kerejeta eta Anttonio Pikabea143. Antzerkia gerra ostean Patxi Larreak azpimarratzen duenez, lehenengo pausu horietan asko lagundu zuten gerra aurrean kultur giroan ibilitako lezoarrek. Laguntzaileen artean Luke Gezala, Joxe Miguel Treku, Miguel Salaberria, Juanito Berasarte, Tito Labordeta... azpimarratzen ditu. Guztiak ere gerra garaian eta aurretik ere borrokatutako abertzale eta errepublikarrak. Gerra aurretik lan handia zegoen egina antzerkiaren alorrean, eta lan horrek, gerrak ekarri zuen etena eta gero, bere fruituak eman zituen. Patxik ere gogoz heldu zion ekimenari, eta gerra aurrean kultur arloan aritutakoek gordeak zituzten obra zaharrak eskeini zizkioten, oholtzaratu zitzan. Oztopoak ugariak izan ziren; elizan jarduteko trabak etengabekoak izan ziren. Patxi Larreak aipatzen duenez, orduko giro moralistak ere murriztu egiten zuen antzerkigintzan aritzeko tartea: Adibide bat jartzearren, kontatzen du prozesioan gizonezko batek egiten zuela Ama Birjinaren papera, izan ere emakume eta gizonen arteko banaketa handiak eragotzi egiten baitzuen elkarrekin antzezpenak egitea. Horretarako, gogoan duenez, mutilen artean “politenak” hautatzen zituzten, emakume itxura emango zutenak, alegia. Horietako bat, Jose Krutz Sarasola144. Gerra ostean Lezora apaiz etorri zen Inaxio Esnalen hitzok argigarriak dira:
“kultura mailan oso behartsu topatu nuen, ez zegoen ezer egiterik, jendea beldurpean bizi zen, mehatxua airean zegoen. Kultura mailan hilda zegoen, eta oso gutxik egiten zituzten goi ikasketak. Francoren garaian jaiotako belaunaldi berria hasi zen egoera gainditzen”145.
Elkargune bilakatuko zen antzerkigintza Lezon, eta entseguen ostean bildu egiten ziren tertulian, Lezoko istorioak elkarri kontatzeko. Tartean izaten zen Juanito Berasarte, gerra garaian heriotz zigorra jaso zuena, gerora indultatua iza143 144 145
Imanol Esnaola: op. cit. Patxi Larreak Imanol Esnaolari emandako elkarrizketa Imanol Esnaola: op. cit.
89