IKONOGRAFIA
Chrystus Pantokrator
Wcielenie przekreśliło starotestamentowy zakaz czynienia wizerunku Boga (Wj 20,3–6). Uprawnionym Jego obrazem stała się ikona Chrystusa – Syna współistotnego Ojcu. Kto Mnie zobaczył, zobaczył także Ojca oraz Ja jestem w Ojcu, a Ojciec we Mnie – to słowa Zbawiciela, przekazane nam przez św. Jana Ewangelistę (J 14, 9–10), zaś św. Paweł nazywa Chrystusa „obrazem Boga Niewidzialnego” (Kol 1,15). Wszechwładzę i Boską Naturę Chrystusa podkreśla ikonografia Pantokratora. Istnieją trzy odmiany tego przedstawienia: tronujący Chrystus (w mandorli lub bez), w pełnej postaci (stojący) oraz w popiersiu. Postać zawsze ukazywana jest frontalnie. Długie włosy spływają na ramiona, twarz z zarostem. Wokół głowy krzyżowy nimb z wpisanym weń imieniem Boga: ΘωΝ (grecki odpowiednik hebrajskiego Jahwe – Jestem, który Jestem, imienia objawionego Mojżeszowi). Palce uniesionej na wysokość piersi prawej dłoni ułożone są zazwyczaj na kształt monogramu IXC, w lewej trzyma otwartą księgę (na ikonach dawniejszych – zwój). Do XVI stulecia (niekiedy również w XVII w.), w przegrodach ołtarzowych, w rzędzie ikon namiestnych umieszczano obrazy Chrystusa w pełnej postaci lub tronującego (najczęściej typu Spas w Siłach). Później dominującym stało się wyobrażenie Pantokratora w półpostaci. Ikona tronującego Chrystusa Pantokratora lokowana jest w centrum cyklu Deesis. Istoty niebiańskie pojawiające się wokół tronu (zwykle Cherubiny, Serafiny, Trony, Tetramorf – Istota Żyjąca o obliczach orła, lwa, cielca i człowieka oraz Archaniołowie) wyrażają Bożą Chwałę i Majestat. 407
Chrystus Pantokrator, 2 ćw. XVII w., ikona namiestna przegrody ołtarzowej cerkwi pw. św. Dymitra w Bodakach (Przegoninie). Chrystus Pantokrator, ok. 1652 r., ikona namiestna przegrody ołtarzowej cerkwi pw. śś. Kosmy i Damiana w Bartnem. Zapisana cyframi arabskimi data roczna w reliefowym, srebrzonym tle. Wizerunki w kartuszach – Bogurodzicy i św. Jana Chrzciciela pozwalają odczytywać przedstawienie również jako Deesis. Chrystus Pantokrator (Spas w Siłach), 2 poł . XV w., ikona namiestna przegrody ołtarzowej cerkwi pw. Pokrow Bogurodzicy w Nowosielcach.Ikona została przeniesiona przez Leona Getza w 1933 r. z cerkwi do Muzeum Towarzystwa Łemkiwszczyna w Sanoku, obecnie w zbiorach MHS.