100 modlitw cystersรณw
โ ข
1
2
Jean-FranÇois Fyot
100 modlitw cystersów
•
tłumaczenie Magdalena Foss-Kita
3
Originally published under the title 100 prières de cisterciens © Editions Salvator, Yves Briend Editeur, S.A. 2007 © Copyright for the Polish translation 2009 by Wydawnictwo Esprit
Redakcja: Marek Kita Skład: Aleksandra Motyka Fotografia na okładce: © David Lees/CORBIS
ISBN 978-83-61989-08-0 Wydanie I, Kraków 2010
Wydawnictwo Esprit ul. Zaporoska 3/8 30-389 Kraków ksiegarnia@esprit.com.pl sprzedaz@esprit.com.pl Księgarnia internetowa: www.esprit.com.pl
4
tel./fax (12) 267 05 69 tel. (12) 262 35 51
Przedmowa Oto zbiór modlitw, których autorzy należą do środowiska cystersów1. Czy istnieje zatem specyficzna forma modlitwy cysterskiej? Spróbujmy zaryzykować odpowiedź twierdzącą i podać kilka charakterystycznych cech takiej modlitwy. Pierwsza i zarazem najważniejsza z nich polega na tym, że cysters modli się jak każdy uczeń Chrystusa, to znaczy po chrześcijańsku – zjednoczony ze wszystkimi, którzy na całym świecie wzywają imienia Ojca, tak jak nas nauczył Jezus, w Duchu Świętym. Druga, niemniej ważna, to fakt, że cysters dąży do modlitwy nieustannej. To również wypływa z Ewangelii. „Nieustannie się módlcie” (1 Tes 5, 17). Jesteśmy zaproszeni do czuwania, do trzymania swej lampy wciąż zapalonej, do życia tu i teraz w Boskiej obecności. Cecha ta czyni z cystersa 1
Cystersi wyodrębnili się z zakonu benedyktynów na przełomie XI i XII w. Ich macierzystym ośrodkiem było francuskie opactwo Cîteaux, którego łacińska nazwa brzmi Cistercium (wszystkie przypisy w książce pochodzą od redaktora jej polskiego wydania).
5
wielkiego adoratora, nigdy nie zapominającego o Bogu. Jeśli w modlitwie jest miłość, to automatycznie angażujemy w nią całe serce. Cysters pragnie, by jego modlitwa wypływała z najgłębszego poziomu duszy. Bez gadulstwa i pustosłowia! Zamiast tego słowa mające dla Bożego Serca wartość drogocennych pereł. Znajdujemy je w chlebie powszednim zwykłych słów. Kiedy włożymy serce w ich wypowiadanie, stają się słodkie niczym miód. Żarliwe pragnienie lub głośne wołanie o pomoc, krańcowy ból albo radosne uwielbienie są autentyczne, a to właśnie podoba się Bogu najbardziej. A jednak... niezależnie od tego, jak poruszające i piękne są modlitwy zebrane w tej książeczce, żaden z autorów nie uzurpuje sobie prawa, by stawiać je na równi z ulubioną modlitwą cystersa: tą, którą święty Benedykt w swej regule nazwał „dziełem Bożym”. Jest ona wspólna wszystkim, podczas gdy tamte są właściwe dla konkretnych osób. Tej jednej każdy powinien poddać swe serce. Co do tamtych, jesteśmy wolni, by się ku nim skłaniać lub nie. Ostatecznie każda modlitwa osobista, by móc rozwinąć skrzydła, musi uwić sobie gniazdo w Boskim Oficjum1. I jeszcze rzecz najważniejsza: za wszystkimi tymi modlitwami kryje się gleba, w której są one za1
6
Istotnie, wiele z tych zebranych poniżej „prywatnych” modlitw zdradza wyraźnie, że są owocem medytowania nad tekstami z Liturgii Godzin, a konkretnie nad biblijnymi psalmami.
korzenione, oraz energia dająca im rozkwit i pełne owocowanie. Tą glebą i źródłem energii jest cisza – kolebka słowa, otwarte drzwi dla anioła Zwiastowania. „Słuchaj, mój synu, Boga, który w swej łaskawości przemawia do ciebie pierwszy, tak jak przemówił do Maryi...” W Święto Zwiastowania Pańskiego, 26 marca 2007 Brat Olivier Quenardel Opat Cîteaux
7
8
Prolog Nauczyć się modlić Ty także naucz się modlić, naucz się szukać, prosić, pukać, aż znajdziesz, aż otrzymasz i aż otworzą tobie... Pan dobrze wie, z jakiej gliny jesteś zrobiony; On jest wierny i nie pozwoli, byś był kuszony ponad twoje siły. Święty Bernard1, Kazanie na Wniebowstąpienie, VI-14
Bóg niczego innego nie oczekuje, o nic innego nie prosi, jak tylko o to, byśmy zwracali się do Niego z atencją i upragnieniem. Jakże mógłby odmówić tym, którzy proszą, kiedy właśnie upomina tych, co nie proszą, i poucza ich, by prosili? „Skoro wy – powiada – przy całej waszej złości umiecie dawać dobre dary swoim dzieciom, o ileż bardziej Ojciec wasz niebieski da dobrego Ducha tym, którzy Go o to proszą”2. Proście więc, najdrożsi, proście nieustannie, proście bez wahania i we wszystkim, 1
Chodzi o Bernarda z Clairvaux, którego postać przybliża notka na początku rozdziału drugiego. 2 Por. Mt 7, 11 i Łk 11, 13. Św. Bernard zdaje się parafrazować tekst biblijny, łącząc w jedno dwie wersje Jezusowej obietnicy: zapisaną u Mateusza zapowiedź obdarowania proszących „tym, co dobre”, oraz zanotowane przez Łukasza zapewnienie o udzieleniu modlącym się Ducha Świętego.
9
co postanawiacie, wzywajcie obecności i pomocy owego Ducha, zawsze nieskończenie łaskawego i dobrego. Święty Bernard, Kazanie na Wniebowstąpienie, IV-11
10
Wilhelm z Saint-Thierry (1085–1148)
Urodzony w Liège, ukończył studia we Francji. Mnich, a następnie opat benedyktyńskiego klasztoru w Saint-Thierry koło Reims, w wieku sześćdziesięciu lat zrealizował swe marzenie wstąpienia do Zakonu z Cîteaux. Został cystersem w opactwie w Signy. Wielki przyjaciel świętego Bernarda, pozostawił po sobie liczne dzieła, wśród nich głośny List do braci kartuzów z Mont-Dieu zwany Złotym listem.
•
•
Przyjdź i pociesz, Panie, moją samotność, Daj mi serce samotnika I przyjdź mówić do mnie często.
1 modlitwa
Jezu, Ty usunąłeś się na górę, By modlić się do Twego Ojca w ukryciu1. Naucz nas kochać naszą samotność, Mieć serce przyjazne ciszy, Zamilknąć wobec stworzeń, By często mówić do Ciebie.
2
1
Autor swobodnie nawiązuje do kilku tekstów z Ewangelii: por. J 6, 15; Mt 14, 23; Mt 6, 6. Również w wielu innych zamieszczonych w książce modlitwach przywoływane wyrażenia biblijne mają charakter raczej parafraz niż dokładnych cytatów – co wynika z kojarzenia ze sobą różnych miejsc Pisma podczas modlitewnej lektury, a także refleksji autorów nad własnym życiem w świetle słowa Bożego. Niekiedy dochodzi przy tym do dosyć zaskakującego odnoszenia pewnych fragmentów do danej sytuacji lub problemu, co może sprawiać wrażenie ich „naciągania”, jednak świadczy przede wszystkim o ogromnej zażyłości z Biblią, dostarczającą wielorakich inspiracji. Por. w tym kontekście zwłaszcza modlitwę 58, autorstwa Izaaka ze Stella.
13
•
modlitwa
3
4
14
Panie, Boże mojego serca I mój dziale w wieczności1, Tyś jest kresem wszystkich mych pragnień I celem wszystkich mych dążeń. Od dawna jestem na tej drodze, Na której wiara kieruje ku Tobie; Od dawna zobowiązałem się Do dyscypliny w oczyszczaniu serca, By Cię widzieć i kontemplować; Zestarzałem się w tych ćwiczeniach, A jeszcze niczego nie rozpocząłem!
• Daj mi, Ojcze, być zawsze – Nie odważę się powiedzieć: Twym dzieckiem, Ale – Twoim maluczkim sługą I owcą Twego pastwiska2. Mów, Panie, od czasu do czasu Do serca Twego sługi, W którym Twoje pociechy Radują duszę.
1 2
Por. Ps 73, 26. Por. Ps 100, 3.
•
• O Ty, którego nikt nie szuka prawdziwie Bez odnalezienia… Odnajdź nas, byśmy mogli Cię znaleźć, Przyjdź do nas, abyśmy przyszli do Ciebie, Bo naprawdę nie chodzi tutaj ani o wolę, Ani o staranie, Ale o to, byś się nad nami zmiłował. Tchnij na nas pierwszy, A będziemy mieć wiarę; Umocnij, A zdobędziemy nadzieję; Pobudź i rozpal, A zyskamy miłość! Niech wszystko, co jest z nas, będzie Twoje. Wtedy wszystko będzie dla nas zbawienne W Tobie, W którym poruszamy się i jesteśmy1.
1
Por. Dz 17, 28.
5 modlitwa
Naucz mnie często mówić do Ciebie I Tobie zawierzać, Mój Panie, Boże i Ojcze, Całe moje ubóstwo I moje potrzeby.
6
15
•
modlitwa
7
16
Skoro należę, Panie, mój Boże, Do owego rodzaju ludzi – Do rodziny Twego Chrystusa, do ubogich, cierpiących niedostatek – Daj mi Twojego chleba! Mnie, który szukam Twego oblicza, Szukam bez ustanku, Który łaknę i pragnę Twej sprawiedliwości Kontemplując Twoje oblicze; Daj się nasycić Twoją Prawdą!
•
8 modlitwa
Boże Ojcze, Stwórco, któremu zawdzięczamy życie; Mądrości Ojca, Która w nas się kształtując, Pozwalasz nam żyć w Twej mądrości; Duchu Święty, którego kochamy I w którym kochamy, A który przez to już pozwalasz nam Kosztować szczęścia; O Trójco w jednej naturze, Boże jedyny, z którego czerpiemy istnienie, Przez którego i w którym mamy życie; Początku, do którego wszyscy powracamy; Wzorze, który naśladujemy, Łasko, która darzysz pojednaniem, Ciebie wielbimy, Ciebie błogosławimy; Tobie chwała na wieki wieków.
17
•
modlitwa
9
18
Dzięki, o Panie, Uczyniliśmy już pierwszy krok: Znaleźliśmy miejsce, gdzie przebywasz. Twoim miejscem jest Twój Ojciec, A Ty jesteś miejscem Ojca1. Tak oto jesteś umiejscowiony, Lecz to umiejscowienie Znacznie przewyższa głębią I tajemniczością Wszelki brak umiejscowienia. Owo umiejscowienie To jedność Ojca i Syna, To współistotność Trójcy.
1
Por. J 14, 10.
•
1
Por. Ps 73, 25.
10 modlitwa
Cóż mam na niebie i ziemi, Czego mógłbym pragnąć poza Tobą?1 Jeśli więc w mej modlitwie Szukam Cię w tym niebie – Bez wątpienia pięknym, lecz materialnym, Które widzę nad głową, To mylę się tak samo poważnie, Jak gdybym Cię szukał Na tej ziemi, po której stąpam; Jak gdybym w jakimś miejscu przez Ciebie stworzonym – Lub też będąc poza nim – Umieszczał Cię wewnątrz bądź na zewnątrz. Jeśli dla przedstawienia sobie Ciebie, mój Boże, Wyobrażam sobie jakąś formę, Lub cokolwiek, co formę posiada, To popadam w bałwochwalstwo. O Prawdo, błagam Cię, odpowiedz mi!
19
•
modlitwa
11
20
Panie Jezu Chryste, nasza Prawdo i nasze Życie, Ty zapowiedziałeś nadejście Prawdziwych czcicieli Ojca, Którzy będą oddawać Mu cześć w duchu i prawdzie1; Uwolnij, błagam Cię, Moją duszę od bałwochwalstwa. Uwolnij ją, by szukając Ciebie, Nie napotkała swych towarzyszy2 I nie błąkała się Pośród ich stad, Ofiarowując swe modły. Lecz niech spocznie przy Tobie, Niech otrzyma od Ciebie swą paszę, W południowym słońcu Twej miłości!
1 2
Por. J 4, 23. Od tego miejsca do końca modlitwy por. Pnp 1, 7.
•
•
Ojcze, jeśli to możliwe – A wszystko jest możliwe dla Ciebie – Spraw, abyśmy zapomnieli o sobie I siebie przekraczali, By wkraczać w Ciebie Przez miłość.
12 modlitwa
Tym, którzy medytują, Mówią I piszą o Tobie, Daj, proszę, powściągliwość zmysłów, Słowa wygładzone i światłe, Serce gorejące dla Ciebie, O Jezu, Kiedy otworzą Pisma, Mówiące o Tobie.
13
21
•
modlitwa
14
15
22
Naucz nas, Panie, Nie zajmować się mnóstwem rzeczy, Które nas oddalają od Ciebie, Lecz zajmować się samymi sobą, By żyć życiem wewnętrznym.
•
Z powodu mych rąk, Które uczyniły rzecz zakazaną, Twoje, o Panie, dłonie zostały przebite gwoźdźmi; Z powodu moich nóg przebito Twe nogi; Za sprawą mych złych spojrzeń I zła, którego słuchałem, Twoje oczy i uszy śpią W cieniu śmierci. Włócznia żołnierza otwarła Ci bok, By z Tobą skończyć... Umarłeś, aby ofiarować mi życie, Zostałeś złożony do grobu, Aby pozwolić mi zmartwychwstać.