montazer

‫ﺑﮫ ﻧﺎم ﺧﺪا‬ ‫اﻣﺎﻣﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ در آﺋﯿﻨﮫ ﺳﻨﺖ‬

‫ﮔﺮدآورﻧﺪه‪:‬ﻣﻨﺘﻈﺮ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪:‬اﺛﺒﺎت ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ )ع( و ﺗﺸﯿﻊ‬ ‫و ﭘﺎﺳﺦ ﺑﮫ ﺑﻌﻀﯽ ﺷﺒﮭﺎت‬

‫‪www.shia-shia.blogfa.com‬‬ ‫اﻟﻠﮭﻢ اﻟﻌﻦ ﻗﺎﺗﻠﯽ ﻓﺎﻃﻤﺔ اﻟﺰھﺮاء )ﺳﻼم اﷲ ﻋﻠﯿﮭﺎ(‬

‫اﻟﺴﻼم ﻋﻠﯿﮏ اﯾﺘﮭﺎاﻟﻤﻐﺼﻮﺑﺔاﻟﻤﻀﺮوﺑﺔ‬ ‫ﺳﺤﺮﺧﯿﺰ ﻣﺪﯾﻨﮫ ﮐﯽ ﻣﯿﺎﯾﯽ؟‬ ‫اﻻ ای ﺑﯽ ﻗﺮﯾﻨﮫ ﮐﯽ ﻣﯿﺎﯾﯽ؟‬ ‫ﻋﺰﯾﺰم ﻣﺎدرت ﭼﺸﻢ اﻧﺘﻈﺎر اﺳﺖ‬ ‫دوای زﺧﻢ ﺳﯿﻨﮫ ﮐﯽ ﻣﯿﺎﯾﯽ؟‬ ‫ﭘﯿﺎم ﻏﺪﯾﺮ ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ﭘﯿﺎم ﻏﺪﯾﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ اﻣﺎﻣﺖ ﯾﮑﯽ از دو رﮐﻦ اﺳﺎﺳﯽ اﺳﻼم اﺳﺖ )رﮐﻦ اول ﻗﺮآن اﺳﺖ(‪ .‬ﻣﻨﮭﺎی‬ ‫اﻣﺎﻣﺖ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﻼم ﺑﮫ درﺳﺘﯽ اﺟﺮا ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﻣﺮدم در ﺻﺮاط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻗﺮار ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﻮت ﺑﺎ‬ ‫اﻣﺎﻣﺖ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﺛﺒﺎت اﻣﯿﺮ اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ)ع( ﺑﺮای اﻣﺎم اول ﺑﻮدن؟‬ ‫اﻟﻒ( ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﺣﺎدﯾﺚ ﻣﮭﻢ ﻣﺴﺄﻟﮫ ﻏﺪﯾﺮ اﺳﺖ ﮐﮫ ﻗﻀﺎﯾﺎی ﻣﻔﺼﻠﯽ دارد‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ از آن‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ص( دﺳﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ )ع( را ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﮫ ﻣﺮﺗﺒﮫ ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ﻣﻦ ﮐﻨﺖ‬ ‫ﻣﻮﻻه ﻓﻌﻠﯽ ﻣﻮﻻه‪) ".‬اﻟﻐﺪﯾﺮ ج ‪ ١‬ص ‪ .(١١‬اﯾﻦ واﻗﻌﮫ از اھﻤﯿﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﺟﺎﯾﮕﺎه‬ ‫وﯾﮋهای ر ﻣﺘﻮن اﺳﻼﻣﯽ اھﻞ ﺳﻨﺖ و ﺷﯿﻌﮫ و ﻧﯿﺰ در ادﺑﯿﺎت و اﺷﻌﺎر ﻋﺮب داراﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ‪ ١١٠ .‬ﻧﻔﺮ‬ ‫از ﺻﺤﺎﺑﮫ و ‪ ٨٤‬ﻧﻔﺮ از ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ آن را ﻧﻘﻞ ﻧﻤﻮده و ﻃﺒﻘﺎت راوی آن ﺑﮫ ‪ ٣٦٠‬ﻧﻔﺮ ﻣﯿﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺷﻌﺮای‬ ‫ﺑﺴﯿﺎری آن را ﺑﮫ ﻧﻈﻢ آوردهاﻧﺪ از ﺟﻤﻠﮫ‪ -١ :‬در ﻗﺮن اول‪ :‬اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ )ع( ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫اﻧﺼﺎرﯾﯿﺲ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده اﻧﺼﺎری ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﻦ واﺛﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﻤﯿﺮی‪.‬‬ ‫‪ -٢‬در ﻗﺮن دوم‪ :‬ﮐﻤﯿﺖ ﺑﻦ زﯾﺎد ﺳﯿﺪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻤﯿﺮی ﺷﻌﯿﺎن ﺑﻦ ﻣﺼﻌﺐ ﮐﻮﻓﯽ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻗﺮن ﺳﻮم‪ :‬اﺑﻮﺗﻤﺎم ﺣﺒﯿﺐ ﺑﻦ اوس ﻃﺎﯾﯽ دﻋﺒﻞ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ رزﯾﻦ اﻟﺨﺰاﻋﯽ‪ .‬و در ﻗﺮون ﺑﻌﺪ دهھﺎ‬ ‫ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﺑﮫ ﮔﻮﻧﮫای ﮐﮫ ﻋﻼﻣﮫ اﻣﯿﻨﯽ )ره( ھﻔﺖ ﺟﻠﺪ از ﮐﺘﺎب ارزﺷﻤﻨﺪ "اﻟﻐﺪﯾﺮ" را ﺑﺪان اﺧﺘﺼﺎص‬ ‫داده اﺳﺖ‪.‬ب( ﺣﺪﯾﺚ ﻟﯿﻠﮫ اﻻﻧﺬار‪ :‬در ﺷﺒﯽ ﮐﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺄﻣﻮر ﺑﮫ اﺑﻼغ و دﻋﻮت از ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﺷﺪ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ﭼﮫ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ اوﻟﯿﻦ ﻓﺮدی ﮐﮫ در اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺮا ﺗﺼﺪﯾﻖ و ﯾﺎری ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ وﺻﯽ و ﺧﻠﯿﻔﮫ و‬ ‫ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﭘﺲ از ﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ؟" ﺗﻨﮭﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﮫ ﺟﻮاب ﻣﺜﺒﺖ داد ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ )ع( ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﮫ ﺳﻨﯽ ﺣﺪود ده‬ ‫ﺳﺎل داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ج( ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻨﺰﻟﺖ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﮫ اﻣﯿﺮاﻟﻤﻮءﻣﻨﯿﻦ )ع( ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬اﻧﺖ ﻣﻨﯽ ﺑﻤﻨﺰﻟﮫ ھﺎرون ﻣﻦ ﻣﻮﺳﯽ اﻻ اﻧﮫ‬ ‫ﻻﻧﺒﯽ ﺑﻌﺪی"‪.‬‬ ‫د( ﺣﺪﯾﺚ ﺛﻘﻠﯿﻦ‪ :‬آﺧﺮﯾﻦ وﺻﯿﺖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﮫ‪" :‬دو ﭼﯿﺰ ﮔﺮان ﺑﮭﺎ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ‬ ‫ﻣﯿﮕﺬارم‪ :‬ﮐﺘﺎب ﺧﺪا و ﻋﺘﺮت ﺧﻮدم‪ ".‬رواﯾﺎت ﻓﻮق و رواﯾﺎت ﻣﺘﻌﺪد دﯾﮕﺮی ھﻤﮫ ﺑﮫ ﺗﻮاﺗﺮ در ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫رواﯾﯽ و ﺗﺎرﯾﺨﯽ اھﻞ ﺳﻨﺖ ﻧﻘﻞ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای آﮔﺎھﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ر‪ .‬ک‪ (١ :‬رھﺒﺮی اﻣﺎم ﻋﻠﯽ )ع(‬ ‫در ﻗﺮآن )ﺗﺮﺟﻤﮫ اﻟﻤﺮاﺟﻌﺎت( ﻋﻼﻣﮫ ﺳﯿﺪ ﺷﺮف اﻟﺪﯾﻦ ‪ (٢‬ﻣﻌﺎﻟﻢ اﻟﻤﺪرﺳﺘﯿﻦ ﻋﻼﻣﮫ ﻋﺴﮑﺮی ‪ (٣‬آن‬ ‫ﮔﺎه ھﺪاﯾﺖ ﺷﺪم )ﺛﻢ اھﺘﺪﯾﺖ( ﺗﯿﺠﺎﻧﯽ ﺳﻤﺎوی ‪ (٤‬ﻓﺮوغ اﺑﺪﯾﺖ ﺟﻌﻔﺮ ﺳﺒﺤﺎﻧﯽ ‪ (٥‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﮐﻠﯽ‬ ‫اﻣﺎﻣﺖ اﺑﺮاھﯿﻢ اﻣﯿﻨﯽ‬ ‫اﻟﺒﺘﮫ ھﻤﮫ آﯾﺎﺗﯽ ﮐﮫ درﺑﺎره ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﺗﻘﻮا ﭘﯿﺸﮕﺎن ھﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﮫ اﺗﻢ و اﮐﻤﻞ و ﻣﺼﺪاق روﺷﻦ آن‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ )ع( ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﻀﯽ از آﯾﺎت ﺑﺎﻟﺨﺼﻮص در ﺷﺄن آن ﺑﺰرﮔﻮار ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ و‬ ‫رواﯾﺎﺗﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺷﯿﻌﮫ و ﺳﻨﯽ ﺑﺮ آن دﻻﻟﺖ دارد ﺑﻠﮑﮫ ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﮭﺎ ﺑﮫ ﺣﺪ ﺗﻮاﺗﺮ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﻣﺜﻞ‬ ‫آی ﺷﺮﯾﻔﮫ إِﻧﱠﻤﺎ وَﻟِﯿﱡﮑُﻢُ اَﻟﻠﱠﮫُ‪ .(١)،.‬اﯾﻦ اﻣﺮ از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﺎی ﺷﯿﻌﮫ روﺷﻦ اﺳﺖ اﻣﺎ در ﺑﯿﻦ ﺑﺰرﮔﺎن اھﻞ‬ ‫ﺳﻨﺖ ھﻢ ﺑﺮﺧﯽ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺑﮫ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺣﮑﺎﻧﯽ در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﮫ ﻧﺎم "ﺷﻮاھﺪ‬ ‫اﻟﺘﻨﺰﯾﻞ"‪ ٢٠٠ ،‬آﯾﮫ ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻤﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﮫ درﺑﺎره ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ )ع( ﻧﺎزل و ﯾﺎﺗﻔﺴﯿﺮ ﺷﺪه‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﯿﺰان اﻋﺘﺒﺎر ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﺎی وﻻﯾﺖ در آن ﺣﺪﯾﺚ ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫در راﺑﻄﮫ ﺑﺎ ﻣﺴﺄﻟﮫ ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع و ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ‪ ،‬ﻋﯿﻦ واﻗﻌﮫ را ﺑﮫ ﻧﻘﻞ از ﺗﺮﺟﻤﮫ اﻟﻐﺪﯾﺮ )ج ‪ ،١‬ص ‪٢٩‬‬ ‫ ‪ (٣٧‬ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯿﺪارﯾﻢ‪ .‬ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﮫ اﯾﻦ واﻗﻌﮫ و ﺧﻄﺒﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( در آن‪ ،‬ﻣﻮرد اﺟﻤﺎع‬‫و اﺗﻔﺎق ﺟﻤﯿﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﯿﻌﮫ وﺳﻨﯽ اﺳﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎه وﯾﮋهای در ﻧﺼﻮص دﯾﻨﯽ و ادﺑﯿﺎت و اﺷﻌﺎر‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ‪ -‬اﻋﻢ از ﻋﺮب و ﻏﯿﺮ ﻋﺮب ‪ -‬دارد‪ .‬در ﻣﺘﻮن اﺳﻼﻣﯽ ھﯿﭻ رواﯾﺘﯽ ﺑﮫ اﻧﺪازه اﯾﻦ واﻗﻌﮫ ﺑﮫ‬ ‫ﺣﺪ ﻓﻮق ﺗﻮاﺗﺮ ﻧﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ و اﺣﺪی را ﯾﺎرای ﺗﺮدﯾﺪ در آن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﻣﯿﺎن ﺻﺤﺎﺑﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص(‬ ‫‪ ١١٠‬ﻧﻔﺮ و از ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ ‪ ٨٩‬ﻧﻔﺮ آن را ﻧﻘﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻃﺒﻘﺎت راوی آن‪ ،‬ﺑﮫ ‪ ٣٦٠‬ﻧﻔﺮ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻋﺮان ﺑﺴﯿﺎری ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن را ﺑﮫ ﻧﻈﻢ آوردهاﻧﺪ؛ از ﺟﻤﻠﮫ‪:‬‬ ‫در ﻗﺮن اول‪ :‬اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ)ع(‪ ،‬ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺼﺎری‪ ،‬ﻗﯿﺲ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده اﻧﺼﺎری‪ ،‬ﻋﻤﺮ و‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﻨﻮاﺋﻞ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠّﮫ ﺣﻤﯿﺮی‪.‬‬ ‫در ﻗﺮن دوم‪ :‬ﮐﻤﯿﺖ ﺑﻦ زﯾﺎد‪ ،‬ﺳﯿﺪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻤﯿﺮی‪ ،‬ﺷﻌﯿﺎن ﺑﻦ ﻣﺼﻌﺐ ﮐﻮﻓﯽ‪.‬‬ ‫در ﻗﺮن ﺳﻮم‪ :‬اﺑﻮ ﺗﻤﺎم ﺣﺒﯿﺐ ﺑﻦ اوس ﻃﺎﯾﯽ‪ ،‬دﻋﺒﻞ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ رزﯾﻦ اﻟﺨﺰاﻋﯽ و در ﻗﺮون ﺑﻌﺪ دهھﺎ‬ ‫ﻧﻔﺮدﯾﮕﺮ‪.‬‬ ‫از اھﻤﯿﺖ اﯾﻦ واﻗﻌﮫ‪ ،‬ھﻤﺎن ﺑﺲ ﮐﮫ ﻋﻼﻣﮫ اﻣﯿﻨﯽ ﯾﺎزده ﺟﻠﺪ ﮐﺘﺎب ارزﺷﻤﻨﺪ »اﻟﻐﺪﯾﺮ« را ﭘﯿﺮاﻣﻮن اﯾﻦ‬ ‫ﺣﺎدﺛﮫ ﺑﮫ ﻧﮕﺎرﺷﺪرآورده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن اﯾﻦ ﺳﺆال رخ ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ ﮐﮫ اﮔﺮ اﯾﻦ واﻗﻌﮫ در ﻣﯿﺎن ھﻤﮫ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ‪ ،‬اﺟﻤﺎﻋﯽ و ﻣﻮرد اﺗﻔﺎق اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﭘﺲ اﺧﺘﻼف درﭼﯿﺴﺖ؟ اﺳﺎس اﺧﺘﻼف ﺑﺮ ﺳﺮ ھﻤﺎن ﻣﺎھﯿﺖ و دﻻﻟﺖ اﯾﻦ واﻗﻌﮫ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪١‬ـ ﺑﺮادران اھﻞ ﺗﺴﻨﻦ اﻇﮭﺎر ﻣﯿﺪارﻧﺪ ﮐﮫ اﯾﻦ ﺣﺎدﺛﮫ ﻋﻈﯿﻢ ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﺳﺨﻨﺎن و ﺗﺄﮐﯿﺪات ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم)ص(‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی ﻟﺰوم »ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ« ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( اﺳﺖ‪ ،‬و ھﯿﭻ دﻻﻟﺘﯽ ﺑﺮ‬ ‫اﻣﺎﻣﺖ و زﻣﺎﻣﺪاری و ﻟﺰوم ﭘﯿﺮوی از اﯾﺸﺎن ﻧﺪارد‪ .‬دﻟﯿﻞ آﻧﺎن ﻧﯿﺰ آن اﺳﺖ ﮐﮫ »وﻻﯾﺖ« ﭼﻨﺪ ﻣﻌﻨﺎ‬ ‫دارد و ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺎﻧﯽ آن »دوﺳﺘﯽ« اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﮫ ﺑﮫ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﻞ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻧﻤﯿﺘﻮان ﺑﮫ ﻣﻌﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ آن ﺗﻤﺴّﮏ ﺟﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ دﯾﺪﮔﺎه ﺷﯿﻌﮫ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ ﻣﺎھﯿﺖ اﯾﻦ ﺣﺎدﺛﮫ و ﺳﺨﻨﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص(‪ ،‬ﻧﺼﯽ ﺻﺮﯾﺢ و ﻗﺎﻃﻊ ﺑﺮ‬ ‫اﻣﺎﻣﺖ و ﭘﯿﺸﻮاﯾﯽ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( اﺳﺖ و ﻗﺮاﯾﻦ و ﺷﻮاھﺪ ﺣﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻟﯽ و ﻣﻘﺎﻣﯽ ﺑﮫ ﮔﻮﻧﮫای اﺳﺖ‬ ‫ﮐﮫ ھﺮﮔﺰ ﻧﻤﯿﺘﻮان آن را ﺗﻨﮭﺎ ﺑﮫ دوﺳﺘﯽ و ﻣﺤﺒﺖ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﮫ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﮫ داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﮫ ﺷﯿﻌﮫ‬ ‫ادﻟﮫ ﺑﯿﺸﻤﺎر دﯾﮕﺮی از ﻗﺮآن و ﻋﻘﻞ و ﺳﻨﺖ ﺑﺮ اﻣﺎﻣﺖ آن ﺣﻀﺮت در دﺳﺖ دارد و اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﮫ ﯾﮑﯽ‬ ‫از آن ادﻟﮫ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﮫ ﺗﻨﮭﺎ دﻟﯿﻞ‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل اﯾﻦ رﺧﺪاد‪ ،‬ﺣﺠﺘﯽ ﻗﺎﻃﻊ وﺧﻠﻞ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ و ﺑﮫ ھﯿﭻ‬ ‫روی ﻧﻤﯿﺘﻮان از آن دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺖ‪ .‬دﻻﯾﻞ و ﻗﺮاﺋﻨﯽ ﮐﮫ ﺑﺮ ﺻﺤّﺖ دﯾﺪﮔﺎه ﺷﯿﻌﮫ ﮔﻮاھﯿﻤﯿﺪھﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت‬

‫اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ـ ﻣﻌﻨﺎی وﻻﯾﺖ‪ :‬ﻟﻐﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎن و ﮐﺘﺎبھﺎی ﺑﺮﺟﺴﺘﮫ و ﻣﻤﺘﺎز ﻟﻐﺖ‪ ،‬ﮐﻠﻤﮫ وﻻﯾﺖ را ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی‬ ‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ‪ ،‬ﻋﮭﺪهداری اﻣﻮر‪ ،‬ﺳﻠﻄﮫ‪ ،‬اﺳﺘﯿﻼ‪،‬رھﺒﺮی و زﻣﺎﻣﺪاری ﻣﻌﻨﺎ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻣﻌﻨﺎی‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻠﻤﮫ را ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺸﺘﻘﺎﺗﺶ ﻓﻘﻂ از ﮐﺘﺎبھﺎی ﻟﻐﺖ اھﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫ راﻏﺐ اﺻﻔﮭﺎﻧﯽ ﻣﯿﻨﻮﯾﺴﺪ‪» :‬وِﻻﯾﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﯾﺎری ﮐﺮدن‪ .‬و وَﻻﯾﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬زﻣﺎﻣﺪاری و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ‬‫اﻣﻮر و ﮔﻔﺘﮫ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﮫ وﻻﯾﺖ و وﻻﯾﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪدِﻻﻟﺖ و دَﻻﻟﺖ اﺳﺖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ آن »ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ«‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ و ﻣﻮﻟﯽ ﻧﯿﺰ در ھﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﮫ ﮐﺎر ﻣﯿﺮود«‪) ،‬اﻟﻤﻔﺮدات اﻟﺮاﻏﺐ‪ ،‬ص ‪.(٥٧٠‬‬ ‫ اﺑﻦ اﺛﯿﺮ ﻣﯿﻨﻮﯾﺴﺪ‪» :‬وﻟﯽّ؛ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﯾﺎور‪ ...‬و ھﺮ ﮐﺲ اﻣﺮی را ﺑﺮ ﻋﮭﺪه ﮔﯿﺮد‪» ،‬ﻣﻮﻟﯽ و وﻟﯽّ آن‬‫اﺳﺖ«‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺧﻮدش ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪» :‬و از ھﻤﯿﻦ ﻗﺒﯿﻞ اﺳﺖ ﺣﺪﯾﺚ »ﻣﻦ ﮐﻨﺖ ﻣﻮﻻه ﻓﻌﻠﯽ ﻣﻮﻻه«‪ ...‬و‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻋﻤﺮ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻋﻠﯽ)ع( ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﻣﻮﻻی ھﺮ ﻣﺆﻣﻨﯽ ﺷﺪی«؛ ﯾﻌﻨﯽ‪» ،‬وﻟﯽ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﮔﺸﺘﯽ«‪،‬‬ ‫)اﻟﻨﮭﺎﯾﺔ‪ ،‬ﻻﺑﻦ اﺛﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،٥‬ص ‪.(٢٢٧‬‬ ‫ ﺻﺎﺣﺐ ﺻﺤﺎح اﻟﻠﻐﺔ ﻣﯿﻨﻮﯾﺴﺪ‪ ...» :‬ھﺮ ﮐﺲ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ اﻣﻮر ﮐﺴﯽ را ﺑﮫ ﻋﮭﺪه ﮔﯿﺮد وﻟﯽ او‬‫اﺳﺖ«‪) ،‬اﻟﺼﺤﺎح ﻓﯽ ﻟﻐﺔ اﻟﻌﺮب‪ ،‬ج ‪ ،٦‬ص‪.(٢٥٢٨‬‬ ‫ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎﯾﯿﺲ ﻣﯿﻨﻮﯾﺴﺪ‪ ..» :‬ھﺮ ﮐﺲ زﻣﺎم اﻣﺮ دﯾﮕﺮی را ﺑﮫ ﻋﮭﺪه ﮔﯿﺮد »وﻟﯽّ او اﺳﺖ«‪) ،‬ﻣﻌﺠﻢ‬‫ﻣﻘﺎﯾﯿﺲ اﻟﻠﻐﺔ‪ ،‬ج ‪ ،٦‬ص ص ‪.(١٤١‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮫھﺎی ﻣﺼﺮّح ارﺑﺎب ﻟﻐﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﮫ ﻣﯿﺘﻮان »ﻣﻦ ﮐﻨﺖ ﻣﻮﻻه ﻓﻌﻠﯽ ﻣﻮﻻه« را ﺑﮫ‬ ‫»دوﺳﺘﯽ« ﺻﺮف ﻣﻌﻨﺎ ﮐﺮد و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ وزﻣﺎﻣﺪاری را از آن ﺟﺪا ﺳﺎﺧﺖ؟! ﻣﮕﺮ ﻧﮫ اﯾﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﮫ »اﺑﻦ اﺛﯿﺮ« ﻟﻐﺖ ﺷﻨﺎس ﻣﻌﺮوف ﻋﺮب و ﺳﻨﯽ‪ ،‬ﺧﻮدش ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﮫ ﮐﻠﻤﮫ »ﻣﻮﻟﯽ«‬ ‫دررواﯾﺖ »ﻣﻦ ﮐﻨﺖ ﻣﻮﻻه ﻓﻌﻠﯽّ ﻣﻮﻻه« از زﺑﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( و در ﮔﻔﺘﺎر ﻋﻤﺮ در ھﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﮫ ﮐﺎر‬ ‫رﻓﺘﮫ اﺳﺖ؟‬ ‫ـ ﺧﻄﺎب ﺗﻨﺪ و ﻗﺎﻃﻊ اﻟﮭﯽ‪ :‬آﯾﺎ اﮔﺮ ﺣﺎدﺛﮫ ﻏﺪﯾﺮ ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺮای اﻋﻼم دوﺳﺘﯽ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( ﺑﻮد‪ ،‬آن‬ ‫ﻗﺪر اھﻤﯿﺖ داﺷﺖ ﮐﮫ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش وﺣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﮫ اﮔﺮ آن را اﺑﻼغ ﻧﮑﻨﯽ‪ ،‬رﺳﺎﻟﺖ اﻟﮭﯽ را‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻧﺪادهای؟ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﯾﺎ اﯾﮭﺎ اﻟﺮﺳﻮل ﺑﻠﻎ ﻣﺎ اﻧﺰل اﻟﯿﮏ ﻣﻦ رﺑﮏ و ان ﻟﻦ ﺗﻔﻌﻞ ﻓﻤﺎ‬ ‫ﺑﻠﻐﺖ رﺳﺎﻟﺘﮫ واﻟﻠّﮫﯾﻌﺼﻤﮏ ﻣﻦ اﻟﻨﺎس ان اﻟﻠّﮫ ﻻﯾﮭﺪی اﻟﻘﻮم اﻟﮑﺎﻓﺮﯾﻦ«‪) ،‬ﻣﺎﺋﺪه‪ ،‬آﯾﮫ ‪ .(٧٠‬آﯾﺎ اﯾﻦ‬ ‫اﺧﻄﺎر ﺷﺪﯾﺪ اﻟﻠﺤﻦ ﺑﮫ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯿﺪھﺪ ﮐﮫ ﻣﺴﺄﻟﮫ ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﯾﻦ ﺣﺮفھﺎ اﺳﺖ؟ اﻟﺒﺘﮫ ﻣﺤﺒﺖ‬ ‫اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ)ع( ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻠﻨﺪی دارد و ﯾﮑﯽ از ﻧﺸﺎﻧﮫھﺎی اﯾﻤﺎن اﺳﺖ؛ ﻟﯿﮑﻦ ﺑﺤﺚ در اﯾﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﮫ اﯾﻦ ﺧﻄﺒﮫ ﺑﻨﺎ ﺑﮫ دﻻﯾﻞ ذﮐﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﮫ »وﻻﯾﺖ ﻣﺤﺒﺖ« ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ـ دﻟﺪاری ﺧﺪاﯾﯽ‪ :‬در آﯾﮫ ﯾﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را دﻟﺪاری داده‪ ،‬ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬در راﺳﺘﺎی اﺟﺮای اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻮﻃﺌﮫھﺎی ﻣﺮدم ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ »واﻟﻠّﮫ ﯾﻌﺼﻤﮏ ﻣﻦ اﻟﻨﺎس«‪ .‬آﯾﺎ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﮫ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯿﺪھﺪ ﮐﮫ اﯾﻦ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺄﻟﮫ ﻣﮭﻤﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺑﯿﻢ آن داﺷﺘﮫ ﮐﮫ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺮ اﺛﺮ ھﻮاھﺎی ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﺑﮫ ﻣﻘﺎﺑﻠﮫ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﮫ و ﺗﻮﻃﺌﮫ ﮐﻨﻨﺪ؟ آﯾﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ اﻋﻼم دوﺳﺘﯽ ﺣﻀﺮت‬ ‫ﻋﻠﯽ)ع( ﺟﺎی ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮﻓﯽ ﺑﻮد؟‬ ‫ـ ﮔﺰﯾﻨﺶ ﻣﮑﺎن‪ :‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺟﺤﻔﮫ را ‪ -‬ﮐﮫ ﻣﮑﺎن ﺟﺪا ﺷﺪن و اﻧﺸﻌﺎب ﻣﺴﺎﻓﺮان اﺳﺖ ‪-‬‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ھﻤﮕﯽ ﻗﺒﻞ از اﻧﺸﻌﺎب در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ آن ﺣﻀﺮت ﺣﻀﻮر داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﮐﮫ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( دﺳﺘﻮر دادﻧﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﮫ از آن ﻣﮑﺎن ﮔﺬﺷﺘﮫ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎﮐﺴﺎﻧﯽ ھﻢ‬ ‫ﮐﮫ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از راه ﺑﺮﺳﻨﺪ و‪ ...‬ﻧﺸﺎﻧﮫ ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫اﯾﻦ ﮐﮫ دﺳﺘﻮر دادﻧﺪ ﮐﮫ ﺷﺎھﺪان ﺑﮫ ﻏﺎﯾﺒﺎن اﻃﻼع دھﻨﺪ و اﯾﻦ »ﻧﺒﺄ ﻋﻈﯿﻢ« را ﺑﮫ ﮔﻮش ھﻤﮕﺎن‬ ‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﺪارد ﮐﮫ ﻣﺴﺄﻟﮫ‪ ،‬ﺑﺮای اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻣﮭﻢ و ﺣﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ؟ آﯾﺎ‬ ‫ﻋﺎﻗﻼﻧﮫ اﺳﺖ ﮐﮫ ﭘﯿﺸﻮای ﺑﺰرگ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در آﺧﺮﯾﻦ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺑﺮای ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﺎﺷﮑﻮه ﺣﺞﮔﺰاران و‬ ‫در آن ﮔﺮﻣﺎی ﺳﻮزان‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮان ﺧﺴﺘﮫ و ﮐﻮﻓﺘﮫ را ﮔﺮد آورد و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺄﮐﯿﺪات‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﺎن ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ و‬

‫ﺗﻨﮭﺎ ﻣﻘﺼﻮدش اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﮫ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬ﻋﻠﯽ را دوﺳﺖ داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﯿﺪ«؟!‬ ‫ـ ﻧﺰول آﯾﮫ اﮐﻤﺎل‪ :‬اﯾﻦ ﮐﮫ ﭘﺲ از اﺟﺮای اﯾﻦ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ‪ ،‬آﯾﮫ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﮐﮫ‪» :‬اﻟﯿﻮم اﮐﻤﻠﺖ ﻟﮑﻢ دﯾﻨﮑﻢ و‬ ‫رﺿﯿﺖ ﻟﮑﻢ اﻻﺳﻼم دﯾﻨﺎ«‪)،‬ﻣﺎﺋﺪه‪،‬آﯾﮫ ‪ .(٣‬آﯾﺎ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﺪارد ﮐﮫ ﻣﺴﺄﻟﮫ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺻﺮف ﻣﺤﺒﺖ‬ ‫ﺑﻮده و آﯾﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ دوﺳﺘﯽ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( ‪ -‬ﻧﮫ رھﺒﺮی و ﭘﯿﺸﻮاﯾﯽ آن ﺣﻀﺮت ‪-‬دﯾﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪ و‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﻼم را ﭘﺴﻨﺪﯾﺪ؟‬ ‫اﮔﺮ ﻣﺴﺄﻟﮫ ﻓﻘﻂ دوﺳﺘﯽ و ﻣﻮدّت ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﮫ در اﯾﻦ راﺑﻄﮫ ﻗﺒﻼً آﯾﮫای ﻧﺎزل ﺷﺪه و از اﯾﻦ ﺟﮭﺖ ﻧﻘﺼﯽ‬ ‫در دﯾﻦ ﻧﺒﻮد؛ زﯾﺮا آﯾﮫ » ﻗﻞ ﻻ اﺳﺄﻟﮑﻢ ﻋﻠﯿﮫ اﺟﺮا اﻻ اﻟﻤﻮدة ﻓﯽ اﻟﻘﺮﺑﯽ«‪) ،‬ﺷﻮری‪ ،‬آﯾﮫ ‪ (٢٣‬ﻗﺒﻼً‬ ‫ﻧﺎزل ﮔﺸﺘﮫ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻧﺘﯿﺠﮫ ﻣﯿﮕﯿﺮﯾﻢ ﮐﮫ آﯾﮫ اﮐﻤﺎل‪ ،‬ﭘﯿﺎم دﯾﮕﺮی را در ﺑﺮ دارد‪.‬‬ ‫‪٦‬ـ ﭼﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( در آن ﺣﺎدﺛﮫ‪ ،‬ﺑﮫ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻋﺘﻘﺎدی اﺳﺘﺸﮭﺎد ﻧﻤﻮده و در ﮐﻨﺎر آﻧﮭﺎ ﻣﺴﺄﻟﮫ وﻻﯾﺖ را‬ ‫ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻧﺪ؟‬ ‫‪٧‬ـ ﭼﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻋﺘﺮت را در ﮐﻨﺎر ﻗﺮآن و ﺑﮫ ﻋﻨﻮان »ﺛﻘﻞ اﺻﻐﺮ« ذﮐﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ؟‬ ‫‪٨‬ـ ﭼﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص(ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻗﺮآن و ﻋﺘﺮت از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﻧﻤﯿﺸﻮﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬اﻣﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮫ ھﺮ دو‬ ‫ﭼﻨﮓ زﻧﺪ؟ آﯾﺎ ﺻﺮف دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﻗﺮآن ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ از آن ﭘﯿﺮوی ﮐﺮد و آن را اﻣﺎم و‬ ‫ﭘﯿﺸﻮای ﺧﻮد داﻧﺴﺖ؟ وﺣﺪت ﺳﯿﺎق ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪھﺪ ﮐﮫ در ﻣﻮرد اھﻞ ﺑﯿﺖ)ع(‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ھﻤﯿﻦﮔﻮﻧﮫ‬ ‫رﻓﺘﺎرﮐﺮد و آﻧﺎن را ﺳﺮﻣﺸﻖ‪ ،‬اﻟﮕﻮ و ﭘﯿﺸﻮای ﻋﻤﻠﯽ ﺧﻮد ﻗﺮار داد‪.‬‬ ‫‪٩‬ـ ﭼﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺑﮫ ﻣﺴﺄﻟﮫ اﯾﻔﺎی رﺳﺎﻟﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﮫ »اوﻟﻮﯾﺖ« ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ اﻧﮕﺸﺖ ﻣﯿﮕﺬارد‬ ‫و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﮫ ﻣﺴﺄﻟﮫ وﻻﯾﺖ را ﻃﺮح ﻣﯿﮑﻨﺪ؟‬ ‫‪١٠‬ـ ﭼﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻣﺴﺄﻟﮫ وﻻﯾﺖ را ﺳﮫ ﯾﺎ ﭼﮭﺎر ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﻣﯿﮑﻨﺪ؟ اﯾﻦ ھﻤﮫ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮای ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫‪١١‬ـ ﭼﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﺣﺎدﺛﮫ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬اﻟﻠّﮫ اﮐﺒﺮ« ﺑﺮ اﮐﻤﺎل دﯾﻦ و اﺗﻤﺎم ﻧﻌﻤﺖ و‬ ‫ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪا ﺑﮫ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﻦ و وﻻﯾﺖ ﻋﻠﯽ »ﺑﻌﺪ ازﻣﻦ«؟‬ ‫ﻧﮑﺘﮫ ﻣﮭﻢ در اﯾﻨﺠﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ اﮔﺮ ﻣﻘﺼﻮد از »وﻻﯾﺖ« ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ دﯾﮕﺮ ﻗﯿﺪ »ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ«‪ ،‬زاﯾﺪ‬ ‫اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻣﺤﺒﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( ﻣﻘﯿﺪﺑﮫ زﻣﺎن ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺴﺨﺮه‬ ‫اﺳﺖ اﮔﺮ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( را اﯾﻦ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ﮐﮫ ﺑﻌﺪ از رﺣﻠﺖ ﻣﻦ‪ ،‬ﻋﻠﯽ را دوﺳﺖ ﺑﺪارﯾﺪ؟زﯾﺮا‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ ﻋﻠﯽ)ع( ﺑﺎ ﺣﯿﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻗﺎﺑﻞ ﺟﻤﻊ اﺳﺖ و اﯾﻦ رھﺒﺮی اﻣﺎم ﻋﻠﯽ)ع( اﺳﺖ ﮐﮫ ﭘﺲ از‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ؛ زﯾﺮا درﯾﮏ زﻣﺎن وﺟﻮد دو ﭘﯿﺸﻮا در ﻋﺮض ھﻢ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪١٢‬ـ ﭼﺮا ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدﻧﺪ؟ ﻣﮕﺮ دوﺳﺘﯽ ﺑﯿﻌﺖ دارد؟ ﺑﯿﻌﺖ‬ ‫در ﻟﻐﺖ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی اﻟﺘﺰام ﺑﮫ ﻓﺮﻣﺎنﺑﺮداری و ﺗﺒﻌﯿﺖ اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ آن ﺣﻀﺮت‬ ‫ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮده و ھﺮ ﯾﮏ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺦّ ﺑﺦّ ﻟﮏ ﯾﺎ ﻋﻠﯽ‪ ،‬اﺻﺒﺤﺖ ﻣﻮﻻی و ﻣﻮﻟﯽ ﮐﻞ ﻣﺆﻣﻦ«‪.‬‬ ‫‪١٣‬ـ ﻧﮑﺘﮫ دﯾﮕﺮ آن ﮐﮫ ھﻤﮫ ﺣﺎﺿﺮان در آن ﺟﻠﺴﮫ از ﺧﻄﺎﺑﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻣﺴﺄﻟﮫ »اﻣﺎﻣﺖ و ﭘﯿﺸﻮاﯾﯽ‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع(« را ﻓﮭﻤﯿﺪﻧﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﮫ »ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺼﺎری« از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( اﺟﺎزه ﮔﺮﻓﺖ‬ ‫و اﺷﻌﺎری زﯾﺒﺎ ﺳﺮود ﮐﮫ در ﯾﮑﯽ از اﺑﯿﺎت آن از زﺑﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ ........... :‬ﻗﻢ ﯾﺎ‬ ‫ﻋﻠﯽ ﻓﺎﻧّﻨﯽ‬ ‫رﺿﯿﺘﮏ ﻣﻦ ﺑﻌﺪی اﻣﺎﻣﺎ و ھﺎدﯾﺎ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ‪ :‬ای ﻋﻠﯽ! ﺑﺮﺧﯿﺰ‪ ،‬ﺧﺮﺳﻨﺪم ﮐﮫ ﺗﻮ اﻣﺎم و ھﺎدی ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷﯽ‪.‬‬

‫آﯾﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ در راﺑﻄﮫ ﺑﺎ ﺷﺒﮭﮫای ﺑﻮد ﮐﮫ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮک ﭘﯿﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ در ﮐﺘﺎب ﺣﺪﯾﺜﯽ اھﻞﺳﻨّﺖ و ﺷﯿﻌﮫ ﺑﮫ ﮔﻮﻧﮫای ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﮫ ﺟﺎی ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﮫ ﺷﮏ و‬ ‫ﺷﺒﮭﮫای در اﺻﻞ ﺻﺪور آن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﺑﻦ ﺣﺠﺮ ﻋﺴﻘﻼﻧﯽ ﮐﮫ ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻤﺎی اھﻞﺳﻨّﺖ اﺳﺖ در ذﯾﻞ‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ ﻣﯿﻨﻮﯾﺴﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﺳﯽ ﺗﻦ از ﺻﺤﺎﺑﮫ رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﻠﺴﻠﮫ ﺳﻨﺪ آن‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ و ﺣﺴﻦ اﺳﺖ‪ {١}.‬ذھﺒﯽ ﮐﮫ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻋﻠﻤﺎی اھﻞﺳﻨّﺖ اﺳﺖ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ ﺟﺪاً‬ ‫ﻋﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﻣﺘﻦ آن ﺑﮫ ﺻﻮرت ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪{٢}.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺟﺎی اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﮫ ﺑﺮﺧﯽ در ﺻﺪور آن ﺗﺮدﯾﺪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺗﺮدﯾﺪ و ﺷﮏ ﻧﺘﯿﺠﮫ ﻧﺎآﮔﺎھﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ دﻻت ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺮ ﺧﻼﻓﺖ اﻣﺎم اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ)ع( ﺑﺴﯿﺎر روﺷﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮرﺳﯽ و دﻗﺖ در ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫ﻏﺪﯾﺮ‪ ،‬ﺷﻮاھﺪ و ﻗﺮﯾﻨﮫھﺎﯾﯽ ﮐﮫ در ﺧﻮد رواﯾﺖ و زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن ﺻﺪور رواﯾﺖ وﺟﻮد دارد ﺑﮫ ﺧﻮﺑﯽ‬ ‫روﺷﻦ ﻣﯿﺴﺎزد ﮐﮫ ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ ﺑﺮای اﺑﻼغ رﺳﺎﻟﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﮭﻤﯽ ﺑﻮده ﮐﮫ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص(‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻧﻤﻮﻧﮫھﺎﯾﯽ اﺷﺎره ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫‪ .١‬اﺑﻼغ اﯾﻦ رﺳﺎﻟﺖ در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺧﺸﮏ و ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮم‪ ،‬ﭼﺮا در ﻣﮑﮫ ﻧﻔﺮﻣﻮد؟‬ ‫‪ .٢‬ھﻤﺮاه ﺑﺎ ﺧﺒﺮ رﺣﻠﺖ ﺧﻮد؛‬ ‫‪ .٣‬ﺷﺎھﺪ و ﮔﻮاه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺮدم ﺑﺮ اﺑﻼغ رﺳﺎﻟﺖ و اﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ از آﻧﺎن؛‬ ‫‪ .٤‬ﺑﯿﺎن ﺣﺪﯾﺚ ﺛﻘﻠﯿﻦ در آﻏﺎز ﺧﻄﺒﮫ )اﻧﯽ ﺗﺎرک ﻓﯿﮑﻢ اﻟﺜﻘﻠﯿﻦ ﮐﺘﺎب اﷲ و ﻋﺘﺮﺗﯽ‪ ،‬اھﻞﺑﯿﺘﯽ‪(///‬؛‬ ‫‪ .٥‬ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﺟﻤﻠﮫ ﮐﮫ »أﻟﺴﺖ أوﻟﯽ ﺑﮑﻢ ﻣﻦ اﻧﻔﺴﮑﻢ« آﯾﺎ ﻣﻦ از ﺷﻤﺎ ﺑﮫ ﺧﻮد ﺷﻤﺎ ﺳﺰاوارﺗﺮ ﻧﯿﺴﺘﻢ؛‬ ‫‪ .٦‬ﺗﺒﺮﯾﮏ ﮔﻔﺘﻦ ﺻﺤﺎﺑﮫ ﺑﮫ اﻣﺎم)ع( ﭘﺲ از ﻣﻌﺮﻓﯽ آن ﺣﻀﺮت؛‬ ‫‪ .٧‬ﺷﺄن ﻧﺰول آﯾﮫ )اﻟﯿﻮم اﮐﻤﻠﺖ ﻟﮑﻢ دﯾﻨﮑﻢ‪) {٣};(...‬ﯾﺎ اﯾﮭﺎ اﻟﺮﺳﻮل ﺑﻠﻎ ﻣﺎ أﻧﺰل اﻟﯿﮏ‪ {٤};(...‬ﮐﮫ‬ ‫در اﯾﻦ راﺑﻄﮫ ﻧﺎزل ﺷﺪه و ھﻤﭽﻨﯿﻦ رواﯾﺎﺗﯽ ﮐﮫ در ذﯾﻞ اﯾﻦ آﯾﺎت وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻗﺖ در ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ ھﺮ ﻧﻮع ﺗﺼﻮر و ﺗﻮھﻢ دﯾﮕﺮی را ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯿﺴﺎزد‪ .‬و آﻧﭽﮫ در ﭘﺮﺳﺶ‬ ‫آﻣﺪه ﮐﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮک ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ اﯾﻦ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻮن ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( در‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮک ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﮫ ﺧﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ھﻤﺮاه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( را‬ ‫در ﻣﺪﯾﻨﮫ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬آﻧﭽﮫ اھﻞﺳﻨّﺖ در اﯾﻦﺑﺎره ﮔﻔﺘﮫاﻧﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﮫ ﺑﺮﺧﻮردی اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﯿﻦ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﯿﺪ و آن ﺣﻀﺮت ﭘﺲ از اﻋﺰام ﺑﮫ ﯾﻤﻦ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ‪،‬‬ ‫اوﻻً اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ در ﺳﻔﺮ دﯾﮕﺮی ﺑﻮده ﮐﮫ در آن ﺳﻔﺮ ﺑﮫ ﻣﮑﮫ‬ ‫ﻧﯿﺎﻣﺪﻧﺪ ﺑﻠﮑﮫ ﺑﮫ ﻣﺪﯾﻨﮫ رﻓﺘﻨﺪ ﭼﻮن ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ دو ﺳﻔﺮ ﺑﮫ ﯾﻤﻦ داﺷﺘﮫاﻧﺪ‪ .‬دﻟﯿﻞ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ رواﯾﺘﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﮫ ﺗﺮﻣﺬی در ﮐﺘﺎب ﺳﻨﻦ ﺧﻮد ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﮫ ﭘﺲ از ﺑﺮﮔﺸﺖ از ﺳﻔﺮ ﯾﻤﻦ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ ﺧﺪﻣﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺑﺮود و از آن ﺣﻀﺮت ﺷﮑﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﮐﮫ ﺧﺪﻣﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص(‬

‫رﻓﺖ و از آن ﺣﻀﺮت ﺷﮑﻮه و ﮔﻼﯾﮫ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﭼﮭﺮه ﻣﺒﺎرک ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪ و ﺳﮫ ﻣﺮﺗﺒﮫ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺎ ﺗﺮﯾﺪون ﻣﻦ ﻋﻠﯽّ ﻣﺎ ﺗﺮﯾﺪون‪...‬ﻋﻠﯽّ ﻣﻨﯽ و أﻧﺎ ﻣﻦ ﻋﻠﯽ«‪ ،‬از ﻋﻠﯽ ﭼﮫ ﻣﯿﺨﻮاھﯿﺪ؟ از ﻋﻠﯽ‬ ‫ﭼﮫ ﻣﯿﺨﻮاھﯿﺪ؟ از ﻋﻠﯽ ﭼﮫ ﻣﯿﺨﻮاھﯿﺪ؟ ﻋﻠﯽ از ﻣﻦ اﺳﺖ و ﻣﻦ از ﻋﻠﯽ‪ .‬ﭘﺲ از ﺑﯿﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺮﻣﺤﺘﻮای‬ ‫آن ﺣﻀﺮت‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮای ﺧﺎﻟﺪ روﺷﻦ ﺷﺪ‪ ،‬از اﯾﻦرو ﻧﯿﺎزی ﻧﺒﻮد ﺗﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﯾﮏ ﺑﺮﺧﻮرد و‬ ‫اﺧﺘﻼف ﺟﺰﯾﯽ را ﮐﮫ ﺑﯿﻦ دو ﺗﻦ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه‪ ،‬در ﺟﻤﻊ ﺗﻤﺎم ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( و‬ ‫اﺧﺘﻼف اﯾﺸﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﮫ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮﺧﻮردھﺎﯾﯽ را ﺑﮫ ﮔﻮش ﺗﻤﺎم ﯾﺎران ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ‬ ‫ﻓﺮض ﮐﮫ اﯾﻦ ﺑﺮﺧﻮرد در ﺳﻔﺮ دوم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( در ﺟﻤﻊ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﯾﺎدآور ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ ﭼﻨﺎنﮐﮫ‬ ‫در ﺣﺪﯾﺚ ﺗﺮﻣﺬی آﻣﺪه اﺳﺖ‪/‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ھﯿﭻﮔﻮﻧﮫ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﯿﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ و ﺷﺒﮭﮫای ﮐﮫ در اﻋﺰام ﯾﻤﻦ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬از‬ ‫اﯾﻦرو ﺑﺮﺧﯽ از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اھﻞﺳﻨّﺖ ﺑﺮای ﺧﺪﺷﮫ و اﯾﺮاد ﺑﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮھﻤﯽ را ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﭼﺮا ﮐﮫ در ﺳﻨﺪ و دﻻﻟﺖ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﮫاﻧﺪ اﯾﺮاد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪/‬‬ ‫ﺑﺮ ﻓﺮض ﮐﮫ ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ را در راﺑﻄﮫ ﺑﺎ اﺧﺘﻼف ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮫ اﺷﮑﺎﻟﯽ دارد ﮐﮫ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم)ص( ﺿﻤﻦ اﺻﻼح ذھﻨﯿﺖ اﻓﺮاد ﻧﺎآﮔﺎه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﯿﺪ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( را ﺑﮫ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ و رھﺒﺮ آﯾﻨﺪه اﻣﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﯿﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ و ﺑﺮﻃﺮف‬ ‫ﻧﻤﻮدن دﺷﻤﻨﯿﮭﺎ ﺑﺎ ﻋﻠﯽ)ع( ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎری و ﻣﻨﺎﻓﺎﺗﯽ وﺟﻮد دارد؟‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ را ﻣﯿﺘﻮاﻧﯿﺪ در ﮐﺘﺎبھﺎی اھﻞﺳﻨّﺖ ﻣﻼﺣﻈﮫ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ}‪{٥‬‬ ‫]‪.[١‬ﺻﻮاﻋﻖ اﻟﻤﺤﺮقْ‪ ،‬ص ‪/١٢٢‬‬ ‫]‪.[٢‬ﺳﯿﺮاﻋﻼم اﻟﻨﺒﻸ‪ ،‬ج ‪ ،٨‬ص ‪/٣٣٤ - ٣٣٥‬‬ ‫]‪.[٣‬ﺳﻮره ﻣﺎﺋﺪه‪ ،‬آﯾﮫ ‪/٣‬‬ ‫]‪.[٤‬ھﻤﺎن‪ ،‬آﯾﮫ ‪/٦٧‬‬ ‫]‪ -.[٥‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ج ‪ ،٥‬ﮐﺘﺎب اﻟﻔﻀﺎﯾﻞ‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﻀﺎﯾﻞ اھﻞﺑﯿﺖ اﻟﻨﺒﯽ)ص(‪ ،‬ص ‪ ،٢٥‬ﺣﺪﯾﺚ ‪/٣٦‬‬ ‫ ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ‪ ،‬ج ‪ ،٧‬ص ‪ ،٧٥‬ح ‪/١٩٢٨٥‬‬‫ ﺧﺼﺎﯾﺺ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻧﺴﺎﺋﯽ‪ ،‬ص ‪ ،٨٤‬ح ‪/٧٦‬‬‫ ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﮫ‪ ،‬ج ‪ ،٤‬ص ‪ ،٦٢‬ح ‪/٢٣٥٧‬‬‫ اﻟﻤﺴﺘﺪرک ﻋﻠﯽ اﻟﺼﺤﯿﺤﯿﻦ‪ ،‬اﻟﺤﺎﮐﻢ اﻟﻨﯿﺴﺎﺑﻮری‪ ،‬ج ‪ ،٣‬ص ‪/٥٣٣ ،١٠٩‬‬‫ ﺗﻠﺨﯿﺺ اﻟﻤﺴﺘﺪرک‪ ،‬ذھﺒﯽ‪ ،‬ج ‪ ،٣‬ص ‪ ٥٣٣‬و ‪/١٠٩‬‬‫ اﻟﺴﻨﻦ اﻟﮑﺒﺮی‪ ،‬اﻟﻨﺴﺎﺋﯽ‪ ،‬ج ‪ ،٥‬ص ‪ ،٤٥‬ح ‪/٨١٤٨/١٢‬‬‫ ﺟﺎﻣﻊ اﻟﻤﺴﺎﻧﯿﺪ و اﻟﺴﻨﻦ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،٤‬ص ‪ ،٤٣٦‬ح ‪ ٢٨٢٧‬و ج ‪ ،٦‬ص ‪ ،٢٠٠‬ج ‪ ،٥‬ص‬‫‪/٤٥٧‬‬ ‫اﻟﺒﺪایْ و اﻟﻨﮭﺎیْ‪ ،‬ج ‪ ،٥‬ص ‪/١٨٤‬‬‫ ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،٥‬ص ‪.١٩٩‬‬‫اﻟﺴﯿﺮْ اﻟﻨﺒﻮیْ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،٢‬ص ‪/٤٤٥‬‬‫ ﻣﺼﺎﺑﯿﺢ اﻟﺴﻦْ اﻟﺒﻐﻮی‪ ،‬ج ‪ ،٤‬ص ‪ ،١٨٥‬ح ‪/٤٨٠٠‬‬‫ ﻣﺸﮑﻞ اﻻﺛﺎر‪ ،‬ﻃﺤﺎوی‪ ،‬ج ‪ ،٤‬ص ‪/٣٦٨‬‬‫ ﺟﺎﻣﻊ اﻻﺣﺎدﯾﺚ‪ ،‬ﺳﯿﻮﻃﯽ‪ ،‬ج ‪ ،١٦‬ص ‪ ،٣٠٦‬ح ‪/٨٠٧٢ - ٨٠٧٣‬‬‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻊ اﻻﺻﻮل‪ ،‬اﺑﻦ اﻻﺛﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،١٠‬ص ‪ ،١٠٢‬ح‬

‫‪/٦٦٩٥‬‬

‫درﻣﻮرد اﻧﺘﺨﺎب ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ"ع" ﺑﮫ اﻣﺎﻣﺖ از ﺳﻮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در روز ‪ ١٨‬ذﯾﺤﺠﮫ‪ ،‬ﭼﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮرد را درﮐﻌﺒﮫ ﺑﯿﺎن ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺠﺖ ﺑﺮ ھﻤﮫ ﺗﻤﺎم ﺷﻮد؟‬ ‫آﻧﭽﮫ از رواﯾﺎت ﻣﺘﻌﺪد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم"ص" ﻗﺒﻼً ﻣﺄﻣﻮر ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﮫ اﻣﺎﻣﺖ‬ ‫اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ"ع" را رﺳﻤﺎً اﻋﻼم ﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﯿﻢ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﮫ ﻣﺒﺎدا ﻣﺮدم اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺣﻤﻞ ﺑﮫ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺷﺨﺼﯽ آن ﺣﻀﺮت ﮐﻨﻨﺪ واز ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ آن‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎز زﻧﻨﺪ‪ ،‬از اﯾﻨﺮو در ﭘﯽ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﮫ زﻣﯿﻨﺔ‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺎر ﻓﺮاھﻢ ﺷﻮدﺗﺎ اﯾﻨﮑﮫ اﯾﻦ آﯾﮫ ﺷﺮﯾﻔﮫ ﻧﺎزل ﺷﺪ "ﯾﺎ اﯾﮭﺎاﻟﺮﺳﻮل ﺑﻠﻎ ﻣﺎ اﻧﺰل اﻟﯿﮏ ﻣﻦ رﺑﮏ وان‬ ‫ﻟﻢ ﺗﻔﻌﻞ ﻓﻤﺎﺑﻠﻐﺖ رﺳﺎﻟﺘﮫ واﷲ ﯾﻌﺼﻤﮏ ﻣﻦ اﻟﻨﺎس" "‪) "١‬ای ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ آﻧﭽﮫ از ﺧﺪا ﺑﺮﺗﻮ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﺑﮫ‬ ‫ﺧﻠﻖ ﺑﺮﺳﺎن ﮐﮫ اﮔﺮ ﻧﺮﺳﺎﻧﯽ ﺗﺒﻠﯿﻎ رﺳﺎﻟﺖ و اداء وﻇﯿﻔﮫ ﻧﮑﺮده ای و ﺧﺪا ﺗﻮ را از ﺷﺮ وآزار ﻣﺮدﻣﺎن‬ ‫ﻣﺤﻔﻮظ ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ(‬ ‫و ﺿﻤﻦ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﻟﺰوم ﺗﺒﻠﯿﻎ اﯾﻦ ﭘﯿﺎم اﻟﮭﯽ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪن آن ﺑﻤﻨﺰﻟﺔ ﺗﺮک ﺗﺒﻠﯿﻎ ﮐﻞ رﺳﺎﻟﺖ اﻟﮭﯽ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده‬ ‫و ﺑﮫ آن ﺣﻀﺮت ﻣﮋده داده ﮐﮫ ﺧﺪای ﻣﺘﻌﺎل ﺗﻮ را از ﭘﯿﺎﻣﺪھﺎی آن ﻣﺼﻮن ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﮐﺮم"ص" درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﮫ زﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻓﺮارﺳﯿﺪه وﺗﺄﺧﯿﺮ ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ روا‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪،‬از اﯾﻦ روی در ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ ﺑﮫ اﻧﺠﺎم اﯾﻦ وﻇﯿﻔﮫ ﻣﺒﺎدرت ورزﯾﺪﻧﺪ""‪"٢‬‬ ‫از ﻣﻔﺎد آﯾﮫ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﮫ ﻋﺪه ای درﺻﺪد ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﮫ اﮔﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ"ص" اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ را ﺑﻌﻨﻮان‬ ‫ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﮫ ﺟﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و اﻣﺎم ﻋﻠﯽ"ع" ﺗﻌﺮض ﮐﻨﻨﺪ واز دﻻﯾﻞ دﯾﮕﺮ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﮑﺮدن‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ"ع" در ﺣﺠﮫ اﻟﻮداع‪ ،‬ﮐﻨﺎرﺧﺎﻧﮫ ﮐﻌﺒﮫ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ"ص" ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﮫ اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﻣﻌﺮﻓﯽ اﯾﺸﺎن ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﺎع ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﺰرگ ﺣﺞ ﻗﺮار ﻣﯽ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬وﮐﻢ رﻧﮓ ﺗﺮ ﺟﻠﻮه ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬از اﯾﻦ روی درﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ"ص" از ﺣﺠﺔ‬ ‫اﻟﻮداع ﺑﮫ ﻏﺪﯾﺮﺧﻢ ﮐﮫ ﻧﺰدﯾﮏ ﺟﺤﻔﮫ اﺳﺖ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﻗﺎﻓﻠﮫ را ﻣﺘﻮﻗﻒ واﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﮫ ﻣﯽ ﺧﻮاھﻢ‬ ‫درﺑﺎرة ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ ﺑﻌﺪ دﺳﺘﻮر دادﻧﺪ‬ ‫ﮐﮫ آﻧﮭﺎﯾﯽ ﮐﮫ ﺟﻠﻮﺗﺮ رﻓﺘﮫ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ رﺳﯿﺪه اﻧﺪ ﺻﺒﺮ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﻓﺮادی ﮐﮫ‬ ‫ﻋﻘﺐ ﺗﺮ ھﺴﺘﻨﺪ ﺑﮫ آﻧﮭﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮﻧﺪ در رواﯾﺎت ھﺴﺖ ﮐﮫ ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ ١٢٠‬ھﺰار ﻧﻔﺮ وآن ھﻢ در‬ ‫ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺳﻮزان ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮ ﺑﺎﻻی ﻣﻨﺒﺮی ﮐﮫ ا زﺟﮭﺎز ﺷﺘﺮ درﺳﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد رﻓﺘﻨﺪ‬ ‫ﻣﻔﺼﻞ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫"اﻟﺴﺖ اوﻟﯽ ﺑﮑﻢ ﻣﻦ اﻧﻔﺴﮑﻢ؟ ﻗﺎﻟﻮ ﺑﻠﯽ" آﻧﮕﺎه ﻓﺮﻣﻮد ‪" :‬ﻣﻦ ﮐﻨﺖ ﻣﻮﻻه ﻓﮭﺬا ﻋﻠﯽ ﻣﻮﻻه" ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﮫ آﯾﮫ ﻧﺎزل ﺷﺪ"اﻟﯿﻮم ﯾﺌﺲ اﻟﺬﯾﻦ ﮐﻔﺮو ﻣﻦ دﯾﻨﮑﻢ ﻓﻼ ﺗﺨﺸﻮھﻢ واﺧﺸﻮن اﻟﯿﻮم اﮐﻤﻠﺖ ﻟﮑﻢ دﯾﻨﮑﻢ‬ ‫واﺗﻤﻤﺖ ﻋﻠﯿﮑﻢ ﻧﻌﻤﺘﯽ""‪"٣‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﻮد اﯾﻦ ﺻﺤﻨﮫ ﭘﺮدازی در روز ‪ ١٨‬ذﯾﺤﺠﮫ وآن اﺟﺘﻤﺎع اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ درآن ﻣﮑﺎن‬

‫)ﻏﺪﯾﺮﺧﻢ( و درآن ﺷﺮاﯾﻂ )ﮔﺮﻣﺎی ﺳﻮزان واﺟﺘﻤﺎع ﮐﺎرواﻧﯿﺎن( ﺧﻮد ﺣﺠﺘﯽ ﺑﺮ اﻋﻼم اﻣﺮ ﻣﮭﻤﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﮫ ھﻤﺎن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ)ع( ﺑﻌﻨﻮان اﻣﺎم وﺧﻠﯿﻔﮫ ﺑﻌﺪاز ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ "ص" ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫"اﻟﺒﺘﮫ آﻧﭽﮫ اﺧﺘﺼﺎص ﺑﮫ اﯾﻦ روز داﺷﺖ اﻋﻼم رﺳﻤﯽ و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﯿﻌﺖ از ﻣﺮدم ﺑﻮد وﮔﺮﻧﮫ رﺳﻮل‬ ‫ﺧﺪا در ﻃﻮل دوران رﺳﺎﻟﺘﺸﺎن ﺑﺎرھﺎ وﺑﮫ ﺻﻮرﺗﮭﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﯿﻦ ﻋﻠﯽ"ع" را‬ ‫ﮔﻮﺷﺰد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ازآﻧﺠﻤﻠﮫ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺷﺎره ﮐﺮد ﺑﮫ ھﻤﺎن ﺳﺎﻟﮭﺎی آﻏﺎزﯾﻦ ﺑﻌﺜﺖ‪ ،‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﮫ آﯾﮫ‬ ‫"اﻧﺬر ﻋﺸﯿﺮﺗﮏ اﻻ ﻗﺮﺑﯿﻦ" ﻧﺎزل ﺷﺪ در ﺣﻀﻮر ھﻤﺔ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﮫ‬ ‫دﻋﻮت ﻣﺮا ﺑﭙﺬﯾﺮد ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻣﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و ﺑﮫ اﺗﻔﺎق ﻓﺮﯾﻘﯿﻦ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﮫ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ داد ﻋﻠﯽ‬ ‫ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ﺑﻮد""‪ "٤‬وھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ در ﺟﺮﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮک وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ"ص"‬ ‫ﺑﺮای ﺟﻨﮓ ﺑﺎ روﻣﯿﺎن ﺑﮫ ﻃﺮف ﺗﺒﻮک ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻌﻠﺖ ﺧﻄﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ درﺷﮭﺮ ﻣﺪﯾﻨﮫ‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ"ع" را ﺑﻌﻨﻮان ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻧﺪ واز اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﻣﻮارد ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد در ﺗﺎرﯾﺦ ﺻﺪر‬ ‫اﺳﻼم وﺟﻮد دارد ﮐﮫ درﺻﻮرت ﺗﻤﺎﯾﻞ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺑﮫ ﮐﺘﺎﺑﮭﺎی ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم ﻧﻮﺷﺘﮫ اﺳﺘﺎد ﺟﻌﻔﺮ ﺳﺒﺤﺎﻧﯽ‬ ‫ﯾﺎ ﮐﺘﺎب آﻣﻮزش ﻋﻘﺎﺋﺪ آﯾﺖ ا‪...‬ﻣﺼﺒﺎح وﯾﺎﮐﺘﺎب اﻣﺎﻣﺖ ورھﺒﺮی اﺳﺘﺎد ﺷﮭﯿﺪ ﻣﻄﮭﺮی ﻣﺮاﺟﻌﮫ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬

‫در ﺑﺤﺚ ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ‪ ،‬اھﻞ ﺳﻨﺖ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ دور از ذھﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ ‪ ١٢٠‬ھﺰار ﻧﻔﺮ‬ ‫ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪه در روز ‪ ١٨‬ذی اﻟﺤﺠﮫ ھﻤﮫ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﻨﺪ وﺻﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ) را‪ ،‬و از اﯾﻦ ﺟﮭﺖ ﻣﻮرد‬ ‫ﺷﺒﮭﮫ ﻗﺮار ﻣﯽ دھﻨﺪ‪.‬ﭼﮫ ﭘﺎﺳﺨﯽ دارﯾﺪ؟‬ ‫ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ ﻣﺮﻗﻮم ﻓﺮﻣﻮده اﯾﺪ‪ ،‬ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ از اﺣﺎدﯾﺚ ﻣﺘﻮاﺗﺮی اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﮫ اﺣﺪی ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در‬ ‫ﺻﺪور آن از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم) ﺗﺮدﯾﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﮫ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻣﺤﻘﻖ‪ ،‬ﻋﻼﻣﮫ اﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬در ﮐﺘﺎب ﻣﻌﺮوف‬ ‫"اﻟﻐﺪﯾﺮ" اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را از ﺻﺪ وده ﻧﻔﺮ از ﺻﺤﺎﺑﮫ و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ) ‪ ،‬و از ﺳﯿﺼﺪ و ﺷﺼﺖ داﻧﺸﻤﻨﺪ‬ ‫و ﮐﺘﺎب ﻣﻌﺮوف اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺴﺄﻟﮫ اﺻﻠﯽ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﮫ اﺧﺘﻼف ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﺷﯿﻌﮫ و ﺳﻨﯽ‪ ،‬ﺑﮫ ﻧﺤﻮه ﻧﮕﺮش آﻧﮭﺎ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی اﻣﺎﻣﺖ ﺑﺮ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﺷﯿﻌﮫ‪ ،‬اﻣﺎم ﭼﻨﺎﻧﮑﮫ از ﻋﻨﻮاﻧﺶ ﭘﯿﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮫ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﯿﺸﻮا و رھﺒﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬و‬ ‫در اﺻﻮل ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺷﯿﻌﮫ‪ ،‬اﻣﺎم ﻣﻌﺼﻮم ﺑﮫ ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺘﮫ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﮫ در ھﻤﮫ ﭼﯿﺰ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ) اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺆﺳﺲ ﻣﮑﺘﺐ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و اﻣﺎم ﺣﺎﻓﻆ و ﭘﺎﺳﺪار ﻣﮑﺘﺐ اﺳﺖ؛ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ وﺣﯽ‬ ‫ﻧﺎزل ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮ اﻣﺎم ﻧﮫ؛ او ﺗﻌﻠﯿﻤﺎﺗﺶ را از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ) ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬و دارای ﻋﻠﻢ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ای‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﺷﯿﻌﮫ‪ ،‬اﻣﺎم ﻣﻌﺼﻮم ﺗﻨﮭﺎ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﯽ رھﺒﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ رھﺒﺮی ﻣﻌﻨﻮی‬ ‫و ﻣﺎدی‪ ،‬و ﻇﺎھﺮی و ﺑﺎﻃﻨﯽ‪ ،‬و ﺧﻼﺻﮫ رھﺒﺮی ھﻤﮫ ﺟﺎﻧﺒﮫ ﺟﺎﻣﻌﮫ اﺳﻼﻣﯽ را ﺑﺮﻋﮭﺪه دارد‪ .‬او‬ ‫ﭘﺎﺳﺪاری از ﻋﻘﺎﯾﺪ و اﺣﮑﺎم اﺳﻼﻣﯽ را ﺑﺪون ھﯿﭽﮕﻮﻧﮫ اﺷﺘﺒﺎه و اﻧﺤﺮاف‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﮭﺪه دارد؛ و ﺑﻨﺪة‬ ‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺧﺪاﺳﺖ‪(١).‬‬ ‫و ﺷﯿﻌﮫ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی اﻣﺎم‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﮫ ھﯿﭽﮑﺲ ﺟﺰ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ) )آﻧﮭﻢ ﺑﮫ اﻟﮭﺎم اﻟﮭﯽ(‪ ،‬ﻧﻤﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺪ اﻣﺎم و ﺧﻠﯿﻔﮫ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﺷﺮط اﻣﺎﻣﺖ ﻃﺒﻖ اﯾﻦ ﺗﻔﺴﯿﺮ‪ ،‬داﺷﺘﻦ ﻋﻠﻢ واﻓﺮ ﺑﮫ ﺗﻤﺎم‬ ‫اﺻﻮل و ﻓﺮوع اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﻤﯽ ﮐﮫ از ﻣﻨﺒﻊ آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻣﺎﯾﮫ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬و ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ ﻋﻠﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم را ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬و ﺷﺮط دﯾﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﮫ اﻣﺎم ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﺼﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از‬ ‫ھﺮﮔﻮﻧﮫ ﺧﻄﺎ و ﮔﻨﺎه ﻣﺼﻮﻧﯿﺖ داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺎم اﻣﺎﻣﺖ و رھﺒﺮی ﻣﻌﻨﻮی و ﻣﺎدی‪ ،‬و‬ ‫ﻇﺎھﺮی و ﺑﺎﻃﻨﯽ اﺳﺖ را ﺑﺮ ﻋﮭﺪه ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻘﺎم ﺑﺴﯿﺎر واﻻﯾﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬و ﺟﺰ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻣﺎم را ﻧﺪارد‪ .‬ھﻤﺎﻧﮕﻮﻧﮫ ﮐﮫ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻣﺎﻣﺖ ﺣﻀﺮت‬ ‫اﺑﺮاھﯿﻢ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ‪" :‬و اذا اﺑﺘﻠﯽ اﺑﺮاھﯿﻢ رﺑﮫ ﺑﮑﻠﻤﺎت ﻓﺎﺗﻤﮭﻦ ﻗﺎل اﻧﯽ ﺟﺎﻋﻠﮏ ﻟﻠﻨﺎس اﻣﺎﻣﺎً" )‪(٢‬‬ ‫)ﺧﺪاوﻧﺪ اﺑﺮاھﯿﻢ را آزﻣﺎﯾﺸﮭﺎی ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﺮد‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﮫ از ﻋﮭﺪه آزﻣﺎﯾﺸﮭﺎ ﺑﮫ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮآﻣﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ‬

‫ﺑﮫ او ﻓﺮﻣﻮد ‪" :‬ﻣﻦ ﺗﺮا اﻣﺎم و ﭘﯿﺸﻮای ﺧﻠﻖ ﻗﺮار دادم‪ (".‬ﻗﺮاﺋﻦ ﻗﺮآﻧﯽ و ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ‬ ‫دھﺪ ﮐﮫ رﺳﯿﺪن ﺑﮫ اﯾﻦ ﻣﻘﺎم‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎن ﺑﺎﺑﻞ‪ ،‬و ھﺠﺮت اﺑﺮاھﯿﻢ ﺑﮫ ﺷﺎم‪ ،‬و ﺳﺎﺧﺘﻦ‬ ‫ﺧﺎﻧﮫ ﮐﻌﺒﮫ‪ ،‬و ﺑﺮدن ﻓﺮزﻧﺪش اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﮫ ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬و ﺟﺎﺋﯽ ﮐﮫ ﻧﺒﻮت و رﺳﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از‬ ‫ﻃﺮف ﺧﺪا ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﻘﺎم اﻣﺎﻣﺖ و رھﺒﺮی ھﻤﮫ ﺟﺎﻧﺒﮫ ﺧﻠﻖ‪ ،‬ﮐﮫ اوج ﺗﮑﺎﻣﻞ رھﺒﺮی اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮫ‬ ‫ﻃﺮﯾﻖ اوﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ از ﺳﻮی ﺧﺪا ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدد‪(٣) .‬‬ ‫اﻣﺎ اھﻞ ﺳﻨﺖ‪ ،‬اﻣﺎﻣﺖ و ﻣﻘﺎم اﻣﺎم را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﮑﺮده‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ آن را ﺑﮫ ﻣﻌﻨﯽ رﺋﯿﺲ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﺎﻣﻌﮫ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ .‬و ﺑﮫ ﺗﻌﺒﯿﺮ دﯾﮕﺮ‪ ،‬زﻣﺎﻧﺪاران ھﺮ ﻋﺼﺮ و زﻣﺎن را ﺧﻠﻔﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ) واﺋﻤﮫ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻤﺮﻧﺪ‪ (٤).‬و ﺑﮫ ﺧﺎﻃﺮ ھﻤﯿﻦ ﻣﺴﺄﻟﮫ‪ ،‬ﺟﻤﻌﯽ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﮫ ﺳﻨﺪ ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ را ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﮑﺎر‬ ‫دﯾﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻌﯽ داﺷﺘﮫ اﻧﺪ در دﻻﻟﺖ آن ﺑﮫ ﻣﺴﺄﻟﮫ اﻣﺎﻣﺖ و ﺧﻼﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺮدﯾﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻣﻌﻨﺎی وﻻﯾﺖ را در‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً ﺑﮫ ﻣﺤﺒﺖ و ارادت ﺧﺎﺻﯽ‪،‬ﮐﮫ ﻣﺮدم ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ) داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺗﻔﺴﯿﺮﮐﺮد‪ (٥).‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﮫ دﻗﺖ در ﻣﻀﻮن ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬وﺷﺮاﯾﻂ ﻣﮑﺎﺗﯽ و زﻣﺎﻧﯽ آن‪ ،‬و ﻗﺮاﺋﻦ دﯾﮕﺮ‪،‬‬ ‫ﺑﮫ ﺧﻮﺑﯽ ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽ دھﺪ ﮐﮫ ھﺪف از آن‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﻣﺴﺄﻟﮫ اﻣﺎﻣﺖ و وﻻﯾﺖ‪ ،‬ﺑﮫ ﻣﻌﻨﯽ رھﺒﺮی ھﻤﮫ‬ ‫ﺟﺎﻧﺒﮫ ﺧﻠﻖ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ ‪:‬‬ ‫‪.١‬ﻃﺮز ﭘﯿﺎده ﺷﺪه ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﺑﺎ آن ھﻤﮫ ﻣﻘﺪﻣﺎت‪ ،‬در آن ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺳﻮزان‪ ،‬ﺑﺎ آن ﺧﻄﺒﮫ ﻣﻔﺼّﻞ‪ ،‬و ﺑﺎ اﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ازﻣﺮدم‪ ،‬و در آن ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺴﺎس زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ‪ ،‬ھﻤﮫ دﻟﯿﻞ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺪّﻋﺎ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﺗﺒﺮﯾﮑﮭﺎﯾﯽ ﮐﮫ از ﻧﺎﺣﯿﮫ ﮔﺮوھﮭﺎ و اﺷﺨﺎص ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﮫ ﻋﻠﯽ) ﮔﻔﺘﮫ ﺷﺪ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ اﺷﻌﺎری ﮐﮫ ﺷﻌﺮا‬ ‫در ھﻤﺎن روز و ﺑﻌﺪ از آن ﺳﺮودﻧﺪ‪ ،‬ھﻤﮫ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﮫ ﺳﺨﻦ از ﻣﻨﺼﺐ ﻋﻠﯽ) و‬ ‫ﻣﻘﺎم واﻻی اﻣﺎﻣﺖ و وﻻﯾﺖ ﺑﻮده‪ ،‬ﻧﮫ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ‪(٦) .‬‬

‫ﮐﻠﻤﮫ »ﻣﻮﻟﯽ« در ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ ﺑﮫ ﭼﮫ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ؟‬ ‫ﮐﻠﻤﮫ »ﻣﻮﻟﯽ« ﮐﮫ در ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ درﺑﺎره ﺣﻀﺮت اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ»ﻋﻠﯿﮫ اﻟﺴﻼم« وارد ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﮫ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎی ﺻﺎﺣﺐ اﺧﺘﯿﺎر و اوﻟﻮﯾﺖ در ﺗﺼﺮف اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﯿﺎن دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﻣﺎﻣﺖ و ﺧﻼﻓﺖ آن ﺣﻀﺮت‬ ‫ﺑﻌﺪ از رﺳﻮل اﮐﺮم»ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وآﻟﮫ« دارد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ دارای ﺷﻮاھﺪ و ﻗﺮاﺋﻦ ﺑﺴﯿﺎری ھﻢ ھﺴﺖ‪،‬‬ ‫ﮐﮫ آن را ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫از ﺟﻤﻠﮫ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﮫ ﺣﻀﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ»ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وآﻟﮫ« در روز ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ در ﻣﻮرد ﺣﻀﺮت‬ ‫اﻣﯿﺮ»ﻋﻠﯿﮫ اﻟﺴﻼم« آن ﺳﺨﻨﺎن را ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨﺎب ﺳﻠﻤﺎن از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ»ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وآﻟﮫ« ﭘﺮﺳﯿﺪ‪»:‬ای‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻋﻠﯽ ﺑﺮ ﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﮫ وﻻﯾﺖ دارد؟«‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬وﻻﯾﮫ ﮐﻮﻻی‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻨﺖ اوﻟﯽ ﺑﮫ ﻣﻦ ﻧﻔﺴﮫ‪ ،‬ﻓﻌﻠّﯽ اوﻟﯽ ﺑﮫ ﻣﻦ ﻧﻔﺴﮫ)‪(١٢‬؛ وﻻﯾﺖ‬

‫ﻋﻠﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ھﻤﺎﻧﻨﺪ وﻻﯾﺖ ﻣﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‪ .‬ھﺮ ﮐﺲ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺟﺎن وی اوﻟﻮﯾﺖ دارم‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ‬ ‫ﺟﺎن او اوﻟﻮﯾﺖ دارد«‪.‬‬ ‫اھﻤﯿّﺖ واﻗﻌﮫ ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ از ﭼﮫ روﺳﺖ؟‬ ‫اھﻤﯿّﺖ ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ از اﯾﻦ ﺟﮭﺖ اﺳﺖ ﮐﮫ در آن ﺧﻼﻓﺖ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﻣﻮﻻی ﻣﺘﻘﯿﺎن و اﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن‪،‬‬ ‫ﻋﻠﯽ»ﻋﻠﯿﮫ اﻟﺴﻼم«ﺑﮫ دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ اﺳﻼم ﺑﺮای اﻣّﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﮫ ھﻤﺮاه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﮫ ﺣﺞ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ‪ -‬ﺣﺠﯽ ﮐﮫ آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮد و آﻧﺮا ﺣﺠﺔاﻟﻮداع‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ‪ -‬ﭘﺲ از ﻣﺮاﺟﻌﺖ از ﺣﺞ ھﻨﻮز ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﮫ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ آﯾﮫ »ﯾﺎ اﯾﮭﺎ اﻟﺮﺳﻮل ﺑﻠﻎ ﻣﺎ‬ ‫اﻧﺰل اﻟﯿﮏ«)‪ (٦‬را ﻧﺎزل ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﻣﻨﺒﺮی از ﺟﮭﺎز ﺷﺘﺮ ﺳﺎﺧﺘﮫ ﺷﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮ ﻓﺮاز ﻣﻨﺒﺮ‬ ‫ﺑﺎﻻ رﻓﺘﮫ‪ ،‬ﺧﻄﺒﮫای ﺧﻮاﻧﺪ و زﯾﺮ ﺑﻐﻞ ﻋﻠﯽ»ﻋﻠﯿﮫ اﻟﺴﻼم« را ﮔﺮﻓﺘﮫ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ ﮐﻨﺖ‬ ‫ﻣﻮﻻ ﻓﻌﻠﯽ ﻣﻮﻻه؛ ھﺮﮐﮫ ﻣﻦ ﻣﻮﻻی اوﯾﻢ ﻋﻠﯽ ﻣﻮﻻی اوﺳﺖ«‪.‬‬ ‫آﻧﮕﺎه در ﺑﺎره دوﺳﺘﺎن ﻋﻠﯽ دﻋﺎ ﮐﺮد و درﺑﺎره ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﮫ او را ﯾﺎری ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫آﯾﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( را در روز ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ‪ ،‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺧﻠﯿﻔﮫ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب و‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد؟‬ ‫ﻗﻀﯿﮫ ﻏﺪﯾﺮ و اﻧﺘﺨﺎب ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( در روز ﻏﺪﯾﺮﺧﻢ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺧﻠﯿﻔﮫ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬از‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎت ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم اﺳﺖ؛ ﺑﮫ ﮔﻮﻧﮫای ﮐﮫ ھﻤﮫ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻮﯾﺴﺎن ‪ -‬اﻋﻢ از ﺷﯿﻌﮫ و ﺳﻨﯽ ‪ -‬ﺑﺮ آن اﺗﻔﺎق‬ ‫ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ‪ .‬روزی ﮐﮫ رﺳﻮل ﺧﺪا)ص( ﺑﮫ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ دﺳﺖ ﻋﻠﯽ)ع( را ﮔﺮﻓﺖ و او را در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﭼﺸﻤﺎن ﻣﺮدم وﺻﯽّ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺲ از ﺧﻮد ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد‪ ،‬اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن و روﯾﺪاد ﻣﮭﻢ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ‪ -‬ﺗﺎرﯾﺨﯽ را ھﻤﮫ ﺳﯿﺮه ﻧﻮﯾﺴﺎن و ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﮕﺎران و ﻣﻔﺴﺮان ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده و ﮐﺘﺎبھﺎ‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﮫ ﻧﻮﺷﺘﮫاﻧﺪ؛ ﺑﮫ وﯾﮋه ﮐﺘﺎب ﺷﺮﯾﻒ اﻟﻐﺪﯾﺮ ﮐﮫ اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻏﺪﯾﺮ را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮده و در‬ ‫ﯾﮏ دوره ﯾﺎزده ﺟﻠﺪی ﺗﺪوﯾﻦ ﯾﺎﻓﺘﮫ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻮﯾﻨﺪﮔﺎن ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﯿﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﮫ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺷﺮﯾﻒ و دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺮاﺟﻌﮫ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻖ را درﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﮫ ﺑﮫ ﯾﮏ ﻣﻮرد اﺷﺎره‬ ‫ﻣﯿﮕﺮدد‪/‬‬ ‫اﻣﺎم ﻓﺨﺮ رازی‪ ،‬ﻣﻔﺴﺮ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ و از ﻋﻠﻤﺎی ﻃﺮاز اول اھﻞﺳﻨّﺖ‪ ،‬در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺒﯿﺮ در ذﯾﻞ آﯾﮫ ‪٦٧‬‬ ‫ﺳﻮره ﻣﺎﺋﺪه »ﯾﺎ اﯾﮭﺎ اﻟﺮّﺳﻮلﺑﻠّﻎ ﻣﺎ اﻧﺰل اﻟﯿﮏ ﻣﻦ رﺑﮏ و ان ﻟﻢ ﺗﻔﻌﻞ ﻓﻤﺎ ﺑﻠّﻐﺖ رﺳﺎﻟﺘﮫ« اﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ!‬ ‫آﻧﭽﮫ از ﻃﺮف ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪه ﮐﺎﻣﻼً ﺑﮫ ﻣﺮدن ﺑﺮﺳﺎن؛ و اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﮑﻨﯽ‪ ،‬ﮔﻮﯾﯽ‬ ‫رﺳﺎﻟﺘﺖ را اﻧﺠﺎم ﻧﺪادهای ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯿﻨﻮﯾﺴﺪ‪ :‬اﯾﻦ آﯾﮫ درﺑﺎره ﻓﻀﯿﻠﺖ و ﺧﻼﻓﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ‬

‫ﻃﺎﻟﺐ)ع( ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﮫ آﯾﮫ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم)ص( دﺳﺖ ﻋﻠﯽ)ع( را ﮔﺮﻓﺖ و‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ھﺮ ﮐﮫ را ﻣﻦ ﻣﻮﻻ و رھﺒﺮ او ھﺴﺘﻢ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﻦ ﻋﻠﯽ)ع( ﻣﻮﻻ و رھﺒﺮ او اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪا! ھﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﮫ ﻋﻠﯽ را دوﺳﺖ ﺑﺪارد او را دوﺳﺖ ﺑﺪار و ھﺮ ﮐﮫ ﻋﻠﯽ را دﺷﻤﻦ ﺑﺪارد او را‬ ‫دﺷﻤﻦ ﺑﺪار!‪ {١}.‬ﭘﺲ از اﻧﺘﺨﺎب و ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص(‪ ،‬ﻣﺮدم‬ ‫ﻧﺰد او ﻣﯿﺂﻣﺪﻧﺪ و ﺑﮫ او ﺗﺒﺮﯾﮏ ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﻧﯿﺰ ﻧﺰد ﻋﻠﯽ)ع( آﻣﺪ و ﺑﮫ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻓﺮزﻧﺪ اﺑﯽ‬ ‫ﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﮔﻮارا ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﺗﻮ‪ ،‬از اﯾﻦ ﭘﺲ ﺗﻮ ﻣﻮﻻ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻣﻦ و ھﺮ ﻣﺆﻣﻦ و ﻣﺆﻣﻨﮫای‬ ‫ھﺴﺘﯽ‪{٢}.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﻋﻠﯽ)ع( در روز ﻏﺪﯾﺮ از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم)ص( ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ آن ﺣﻀﺮت‪،‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻢ و ﻗﻄﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﺻﻮرت ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪/‬‬

‫ﭼﺮا در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﮫ ﻃﻮر واﺿﺢ از ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ ﻣﻄﻠﺒﯽ ﻧﻘﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫ﺑﮫ ﻧﻈﺮ ﻣﯿﺮﺳﺪ ﮐﮫ ﻣﻨﻈﻮر از ﻋﺒﺎرت ﺑﮫ ﻃﻮر واﺿﺢ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﮫ آﻧﭽﮫ در ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ رخ داده در‬ ‫ﻗﺮآن ﻧﻘﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﻣﯿﺒﺎﯾﺴﺖ ﺗﻤﺎﻣﯽ واﻗﻌﮫ ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ در ﻗﺮآن ﺑﮫ وﺿﻮح و ﺑﮫ ﻃﻮر روﺷﻦ و ﻟﻔﻆ‬ ‫ﺑﮫ ﻟﻔﻆ ﺑﯿﺎن ﻣﯿﺸﺪ و ﻣﺒﺤﺚ ﺧﻼﻓﺖ در آﯾﺎﺗﯽ از ﻗﺮآن ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﻣﯿﺸﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﮫ ﺷﯿﻮه و روش‬ ‫ﮐﻼم اﻟﮭﯽ در ﺑﯿﺎن ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﭘﯿﺎﭘﯽ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮫ ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺳﺖ ﺑﮫ ﮔﻮﻧﮫای ﮐﮫ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﮫ‬ ‫ﺑﮫ ﺷﺄن ﻧﺰول ﺑﺴﯿﺎری از آﯾﺎت ﻧﻤﯿﺘﻮان ﺑﮫ ﻣﻘﺼﻮد و ھﺪف اﺻﻠﯽ ﺑﯿﺎن آﻧﮭﺎ ﭘﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺷﺄن ﻧﺰول در‬ ‫واﻗﻊ ﻋﻠﺖ‪ ،‬ﺳﺒﺐ و ﯾﺎ روﯾﺪادھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ آﻧﮭﺎ آﯾﺎﺗﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه و در ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻮارد‬ ‫آﯾﺎﺗﯽ ﮐﮫ در ﭘﯽ ھﻢ در ﯾﮏ ﺳﻮره وﺟﻮد دارد در ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪه ﻣﺒﺎﺣﺚ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺳﺖ و ﺑﺪﯾﻦﺳﺎن ﻋﻠﻮم‬ ‫ﻗﺮآن ﺧﻮد داﻣﻨﮫای ژرف و ﮔﺴﺘﺮه از داﻧﺶ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯿﺪھﺪ‪.‬‬ ‫در ﻣﻮرد واﻗﻌﮫ ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ ﻧﯿﺰ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻔﺴﺮان ﺷﯿﻌﮫ و ﺳﻨﯽ اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ ﮐﮫ در آﯾﮫ از ﮐﻼم اﻟﻠﱠﮫ‬ ‫ﻣﺠﯿﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﮫ اﯾﻦ رﺧﺪاد ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﮐﮫ ﭼﺮا اﯾﻦ روﯾﺪاد ﺑﮫ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﯿﺎری از ﻗﺼﺺ‬ ‫ﻗﺮآن ﺑﮫ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻋﻨﻮان ﻧﮕﺮدﯾﺪه ﺷﺎﯾﺪ دﻟﯿﻞ آن اﺣﺎﻟﮫ اﺑﻼغ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﻋﻠﯽ)ع( ﺑﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﮫ ﺑﺮای ﻋﺪم ذﮐﺮ اﯾﻦ واﻗﻌﮫ دﻻﯾﻞ دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ اراﯾﮫ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﮫ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﺑﺮﺧﯽ ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺼﻮن ﻣﺎﻧﺪن ﻗﺮآن از ﺗﺤﺮﯾﻒ را ﻋﺪم ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺑﮫ ﻧﺎم ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻣﯿﺪاﻧﻨﺪ ﭼﻨﺎن ﮐﮫ‬ ‫ﺧﻮد ﻗﺮآن ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ ﮐﮫ ﺑﮫ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ)ع( ﻧﺎم و ﻧﺸﺎن ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ وی اﺑﻼغ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﭘﺲ از ﻣﺴﯿﺢ در ﻣﯿﺎن ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻧﺠﯿﻞ ﮔﻨﺠﺎﻧﯿﺪه ﺷﺪ اﻣﺎ در ﻣﺘﻦ اﻧﺠﯿﻞ ﮐﮫ اﮐﻨﻮن در دﺳﺖ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن‬

‫اﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﯽ از اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﻤﯿﺘﻮان ﯾﺎﻓﺖ و اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از اﻧﺠﯿﻞ ﺗﺤﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﮫ اﻣﮑﺎن‬ ‫داﺷﺖ ﺑﺮﺧﯽ از ﺣﮑﻤﺮاﻧﺎن و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﺎﻧﯽ ﮐﮫ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم ﺑﮫ ﻧﺎم اﺳﻼم ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﺎﻣﺸﺮوع‬ ‫داﺷﺘﮫاﻧﺪ ﺑﺮای ﺗﻮﺟﯿﮫ ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﮫ ﺗﺤﺮﯾﻒ آﯾﺎت ﻗﺮآن ﻣﯿﺰدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺮوھﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻤﺴﮏ ﺑﮫ اﯾﻦ ﮐﮫ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﻮل و ﻧﻘﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و اواﻣﺮ و ﻧﻮاھﯽ آن‬ ‫ﺣﻀﺮت را ﻣﻌﺎدل ﻗﺮآن ﻣﯿﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻗﺪام ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻮرد ﻣﻌﺮﻓﯽ اﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﮫ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ را ﺑﺮای‬ ‫اﺗﻤﺎم ﺣﻖ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﮐﺎﻓﯽ داﻧﺴﺘﮫاﻧﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﮫ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻄﺎﻟﺐ وﺟﻮد دارد ﮐﮫ در ﻗﺮآن ﺑﮫ آن‬ ‫اﺷﺎره ﻧﺸﺪه اﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﻤﺴﮏ ﺑﮫ ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮی ﺑﮫ آﻧﮭﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺒﺤﺚ ﻧﻤﺎز ﭼﻨﺎن ﮐﮫ در‬ ‫ﻗﺮآن ﺗﻨﮭﺎ ﺑﮫ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز اﺷﺎره ﺷﺪه و ﺗﻌﺪاد رﮐﻌﺘﮭﺎ و ﺷﯿﻮه اﻧﺠﺎم آن از ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮی اﺧﺬ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ در ﻣﻮرد ‪ ٢‬آﯾﮫای ﮐﮫ ﭘﯿﺶﺗﺮ ﺑﮫ آن اﺷﺎره ﺷﺪ ﮐﮫ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻔﺴﺮان اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ ﮐﮫ اﯾﻦ ‪ ٢‬آﯾﮫ‬ ‫در ﻣﻮرد واﻗﻌﮫ ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ اﯾﻦ دو آﯾﮫ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ( آﯾﮫ ‪ ٦٧‬ﺳﻮره ﻣﺎﺋﺪه‪» :‬ﯾﺎ اﯾﮭﺎ اﻟﺮﺳﻮل ﺑﻠﻎ ﻣﺎ اﻧﺰل اﻟﯿﮏ ﻣﻦ رﺑﮏ و ان ﻟﻢ ﺗﻔﻌﻞ ﻓﻤﺎ ﺑﻠﻐﺖ‬ ‫رﺳﺎﻟﺘﮫ و اﻟﻠﱠﮫ ﯾﻌﺼﻤﮏ ﻣﻦ اﻟﻨﺎس ان اﻟﻠﱠﮫ ﻻ ﯾﮭﺪی اﻟﻘﻮم اﻟﮑﺎﻓﺮﯾﻦ«‪.‬‬ ‫ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آﻧﭽﮫ از ﻃﺮف ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﮫ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ‪ -‬ﺑﮫ ﻣﺮدم ‪ -‬ﺑﺮﺳﺎن و اﮔﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻧﺪھﯽ رﺳﺎﻟﺖ ‪ -‬ﺧﺪای را ‪ -‬اﻧﺠﺎم ﻧﺪادهای و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ‪ -‬از ﺧﻄﺮھﺎی اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ‪-‬‬ ‫ﻧﮕﺎه ﻣﯿﺪارد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺎﻓﺮان را ھﺪاﯾﺖ ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ذﯾﻞ ﺗﻔﺴﯿﺮ آﯾﮫ ﻓﻮق رواﯾﺎت ﺑﺴﯿﺎری ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﮐﮫ ﻧﻈﺮﯾﮫ اﻧﺘﺴﺎب اﯾﻦ آﯾﮫ ﺑﮫ واﻗﻌﮫ ﻏﺪﯾﺮ را ﻗﻄﻌﯽ‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ رواﯾﺎت را ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭼﻮن زﯾﺪ ﺑﻦ ارﻗﻢ‪ ،‬اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری‪ ،‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس‪ ،‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﱠﮫ اﻧﺼﺎری‪،‬‬ ‫اﺑﻮ ھﺮﯾﺮه و اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻧﻘﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﮔﻔﺘﮫاﻧﺪ ﮐﮫ اﯾﻦ آﯾﮫ درﺑﺎره واﻗﻌﮫ ﻏﺪﯾﺮ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺣﻀﺮت‬ ‫ﻋﻠﯽ)ع( ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ}‪.{١‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎری از داﻧﺸﻤﻨﺪان اﺳﻼﻣﯽ ﻧﯿﺰ در ﮐﺘﺎﺑﮭﺎی ﺧﻮد ﺑﮫ اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﮫ ﺑﺮﺧﯽ از‬ ‫آﻧﺎن ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫‪ - ١‬ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻮ ﻧﻌﯿﻢ اﺻﻔﮭﺎﻧﯽ در ﮐﺘﺎب ﻣﺎ ﻧﺰل ﻣﻦ اﻟﻘﺮآن ﻓﯽ ﻋﻠﯽ ﺑﮫ ﻧﻘﻞ از ﺧﺼﺎﺋﺺ‪ ،‬ص ‪٢٩٫‬‬ ‫‪ - ٢‬اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ واﺣﺪی ﻧﯿﺸﺎﺑﻮری در ﮐﺘﺎب اﻟﺒﺎب اﻟﻨﺰول‪ ،‬ص ‪١٥٠٫‬‬ ‫‪ - ٣‬اﺑﻦ ﻋﺴﺎﮐﺮ ﺷﺎﻓﻌﯽ ﺑﻨﺎ ﺑﮫ ﻧﻘﻞ در اﻟﻤﻨﺜﻮر‪ ،‬ج ‪ ،٢‬ص ‪٢٩٨٫‬‬ ‫‪ - ٤‬ﻓﺨﺮ رازی در ﮐﺘﺎب ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺒﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،٣‬ص ‪٦٣٦٫‬‬ ‫‪ - ٥‬ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﺳﯿﻮﻃﯽ در ﮐﺘﺎب دراﻟﻤﻨﺜﻮر‪ ،‬ج ‪ ،٢‬ص ‪٢٩٨٫‬‬

‫‪ - ٦‬ﻋﻼﻣﮫ اﻣﯿﻨﯽ در ﮐﺘﺎب اﻟﻐﺪﯾﺮ‪.‬‬ ‫ب( آﯾﮫ ﺳﻮم ﺳﻮره ﻣﺎﺋﺪه‪ ...» :‬اﻟﯿﻮم اﮐﻤﻠﺖ ﻟﮑﻢ دﯾﻨﮑﻢ و اﺗﻤﻤﺖ ﻋﻠﯿﮑﻢ ﻧﻌﻤﺘﯽ و رﺿﯿﺖ ﻟﮑﻢ اﻻﺳﻼم‬ ‫دﯾﻨﺎ«‪.‬‬ ‫اﻣﺮوز دﯾﻦ ﺷﻤﺎ را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدم و ﻧﻌﻤﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﻤﻮدم و اﺳﻼم را ﺑﮫ ﻋﻨﻮان آﯾﯿﻦ‬ ‫ﺟﺎودان ﺷﻤﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻢ ﻣﻔﺴﺮان ﺷﯿﻌﮫ ﻣﻌﺘﻘﺪاﻧﺪ ﮐﮫ ﻣﺮاد از اﻟﯿﻮم در اﯾﻦ آﯾﮫ روز ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ اﺳﺖ‪ ،‬روزی‬ ‫ﮐﮫ در آن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم اﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﮫ ﻃﻮر رﺳﻤﯽ ﺑﺮای ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺧﻮد ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫در رواﯾﺎﺗﯽ ﮐﮫ از ﻃﺮﯾﻖ ﺷﯿﻌﮫ و ﺳﻨﯽ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﮫ ﺻﺮاﺣﺖ اذﻋﺎن ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﮫ اﯾﻦ آﯾﮫ در روز‬ ‫ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ و ﭘﺲ از اﻋﻼم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻠﻤﺎی ﻋﺎﻣﮫ و اھﻞ ﺳﻨﺖ ﮐﮫ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ‬ ‫را ﻧﻘﻞ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫‪ - ١‬اﺑﻦ ﺟﺮﯾﺮ ﻃﺒﺮی راوی ﻣﻌﺮوف ﺳﻨﯽ در ﮐﺘﺎب وﻻﯾﺖ و ﺑﮫ ﻧﻘﻞ از زﯾﺪ اﺑﻦ ارﻗﻢ‪ ،‬ﺻﺤﺎﺑﯽ‬ ‫ﻣﻌﺮوف‪.‬‬ ‫‪ - ٢‬ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻮ ﻧﻌﯿﻢ اﺻﻔﮭﺎﻧﯽ در ﮐﺘﺎب ﻣﺎ ﻧﺰل ﻣﻦ اﻟﻘﺮآن ﻓﯽ ﻋﻠﯽ ﺑﮫ ﻧﻘﻞ از اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری‪ .‬وی‬ ‫ﻣﯿﻨﻮﯾﺴﺪ‪» :‬در روز ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻋﻠﯽ را ﺑﮫ وﻻﯾﺖ ﺑﮫ ﻣﺮدم ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد و ﻣﺮدم ﻣﺘﻔﺮق‬ ‫ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﮫ آﯾﮫ »اﻟﯿﻮم اﮐﻤﻠﺖ ﻟﮑﻢ‪ «...‬ﻧﺎزل ﺷﺪه در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﻟﻠﱠﮫ‬ ‫اﮐﺒﺮ ﺑﺮ ﺗﮑﻤﯿﻞ دﯾﻦ و اﺗﻤﺎم ﻧﻌﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر و ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪاوﻧﺪ از رﺳﺎﻟﺖ ﻣﻦ و وﻻﯾﺖ ﻋﻠﯽ)ع(‬ ‫ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬ﻣﻦ ﮐﻨﺖ ﻣﻮﻻی ﻓﮭﺬا ﻋﻠﯽٌ ﻣﻮﻻه؛ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﮫ ﻣﻦ ﻣﻮﻻی اوﯾﻢ ﭘﺲ از اﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﻣﻮﻻی‬ ‫اوﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪا آن ﮐﺲ ﮐﮫ او را دوﺳﺖ ﺑﺪارد دوﺳﺖ ﺑﺪار و آن ﮐﺲ ﮐﮫ او را دﺷﻤﻦ ﺑﺪارد دﺷﻤﻦ‬ ‫ﺑﺪار‪ .‬ھﺮ ﮐﺲ او را ﯾﺎری ﮐﻨﺪ ﯾﺎری ﮐﻦ و ھﺮ ﮐﺲ دﺳﺖ از ﯾﺎرﯾﺎش ﺑﺮداﺷﺖ او را ﯾﺎری ﻣﻨﻤﺎ}‪.{٢‬‬ ‫‪ - ٣‬ﺧﻄﯿﺐ ﺑﻐﺪادی در ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻮد از اﺑﻮ ھﺮﯾﺮه و او از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﮫ ﭘﺲ از‬ ‫واﻗﻌﮫ ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ و ﭘﯿﻤﺎن وﻻﯾﺖ ﻋﻠﯽ)ع( و ﮔﻔﺘﺎر ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب‪ :‬ﺑﺦ ﺑﺦٍ ﯾﺎﺑﻦ اﺑﯿﻄﺎﻟﺐ اﺻﺒﺤﺖ‬ ‫ﻣﻮﻻی و ﻣﻮﻻ ﮐﻞ ﻣﺴﻠﻢ‪ .‬آﯾﮫ »اﻟﯿﻮم اﮐﻤﻠﺖ ﻟﮑﻢ دﯾﻨﮑﻢ‪ «...‬ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ}‪.{٣‬‬ ‫‪ - ٤‬در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﺮھﺎن و ﻧﻮر اﻟﺜﻘﻠﯿﻦ ده رواﯾﺖ از ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﮐﮫ اﯾﻦ رواﯾﺖ در ﻣﻮرد‬ ‫ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ}‪.{٤‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮ آﻧﭽﮫ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﻠﻤﺎی اھﻞ ﺳﻨﺖ و ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﻠﻤﺎی ﺷﯿﻌﮫ در ﻣﻮرد اﻧﺘﺴﺎب اﯾﻦ آﯾﮫ ﺑﺮ واﻗﻌﮫ‬ ‫ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ‪ .‬و ﺗﻨﮭﺎ ﻧﮑﺘﮫ اﺧﺘﻼﻓﯽ ﻣﻌﻨﺎی واژه ﻣﻮﻻ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﭼﻨﺎن ﮐﮫ ﻋﻠﻤﺎی اھﻞ ﺳﻨﺖ‬ ‫اﯾﻦ واژه را ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی دوﺳﺖ و ﯾﺎور داﻧﺴﺘﮫاﻧﺪ‪ .‬در ﺗﻮﺿﯿﺢ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﮫ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ دوﺳﺘﯽ‬ ‫ﻋﻠﯽ)ع( ﻧﯿﺎز ﺑﮫ آن ھﻤﮫ ﻣﻘﺪﻣﮫ ﭼﯿﻨﯽ و ﮔﺮدآوری ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺧﻮاﻧﺪن ﺧﻄﺒﮫ در آن ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺳﻮزان و‬ ‫ﻧﯿﺰ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﯿﻌﺖ از ﻣﺮدم ﻧﺪارد ﭼﺮا ﮐﮫ ﻣﻮدت و دوﺳﺘﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﯿﺶﺗﺮ از اﯾﻦ در‬ ‫اﺳﻼم ﻣﻄﺮح ﺷﺪه و ﻣﻮرد اﺗﻔﺎق و ﭘﺬﯾﺮش ھﻤﮫ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﭼﯿﺰی ﻧﺒﻮده ﮐﮫ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺑﻼغ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از اﺑﻼغ آن ﺑﯿﻢ داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﺎن ﮐﮫ در آﯾﮫ ‪ ٦٧‬ﺳﻮره ﻣﺎﺋﺪه‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﯿﺪھﺪ ﮐﮫ او را از ﺧﻄﺮات ﻧﮕﺎه ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ و اﯾﻦ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻨﮭﺎ ﺑﺮای‬ ‫اﻋﻼم ﯾﮏ دوﺳﺘﯽ ﺳﺎده ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از ﺻﺤﺎﺑﮫ ﻣﺸﮭﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮐﮫ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮی اﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻮده و دارای آن‬

‫ﺳﺎﺑﻘﮫ درﺧﺸﺎن در اﺳﻼم اﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﮫ اﮔﺮ ﻣﻘﺼﻮد ﺗﻨﮭﺎ اﻋﻼم دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﻋﻠﯽ)ع( ﺑﻮده‬ ‫ﭘﺲ ﭼﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﯿﺶ از اﻋﻼم آن از ﻣﺮدم اﻗﺮار ﻣﯿﮕﯿﺮد ﮐﮫ ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﺷﻤﺎ از ﺧﻮد ﺷﻤﺎ‬ ‫ﺳﺰاوارﺗﺮ و ﻧﯿﺰ ﺻﺎﺣﺐ اﺧﺘﯿﺎر ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻢ! آﯾﺎ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﮫ ﺗﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺎ ﺑﯿﺎن ﯾﮏ دوﺳﺘﯽ ﺳﺎده ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﺻﺤﺎﺑﮫ دارد ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﮫ ﻣﺮدم ﺑﮫ ﻋﻠﯽ)ع( ﺗﮭﻨﯿﺖ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ و ﺧﻠﯿﻔﮫ دوم ﺑﺎ ﺟﻤﻠﮫ اﺻﺒﺤﺖ ﻣﻮﻻی و‬ ‫ﻣﻮﻻ ﮐﻞ ﻣﺆﻣﻦ و ﻣﺆﻣﻨﮫ‪ ،‬ای ﻋﻠﯽ ﺗﻮ ﻣﻮﻻی ﻣﻦ و ﻣﻮﻻی ھﺮ ﻣﺮد و زن ﻣﺆﻣﻦ ھﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺑﮫ آن‬ ‫ﺣﻀﺮت ﺗﮭﻨﯿﺖ ﺑﮕﻮﯾﺪ آﯾﺎ اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت ﻣﻮﻻ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی رھﺒﺮ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ}‪{٥‬؟‬

‫ﭼﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم در ﻣﻮﻗﻊ ﻓﻮت وﺻﯿﺖ ﻧﺎﻣﮫ ای ﻧﻨﻮﺷﺘﻨﺪ؟‬ ‫ﺑﮫ ﺗﺼﺮﯾﺢ اھﻞ ﺳﻨﺖ و ﺷﯿﻌﮫ و ﺑﮫ اﻋﺘﺮاف اﺻﺤﺎب و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺻﺤﺎح و ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺳﻨﻦ ﺑﮫ‬ ‫ھﻨﮕﺎم اﺣﺘﻀﺎرِ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪٦‬ﻋﺪه ای از ﻣﺮدان ازﺟﻤﻠﮫ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب در ﺧﺎﻧﮫء آن ﺣﻀﺮت ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ھَﻠُﻢﱠ اَﮐْﺘُﺐْ ﻟﮑﻢ ﮐﺘﺎﺑﺎً ﻻ ﺗﻀﻠّﻮا ﺑﻌﺪه ; ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻧﻮﺷﺘﮫ ای ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ ﮐﮫ ﭘﺲ از آن‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪٦‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ھﺮﮔﺰ ﮔﻤﺮاه ﻧﺸﻮﯾﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ ‪ :‬درد ﺑﺮ او ﻏﻠﺒﮫ ﮐﺮده و ﻗﺮآن ﻧﺰدﺷﻤﺎ اﺳﺖ ‪ .‬ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﻣﺎ را ﮐﻔﺎﯾﺖ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬ﺑﯿﻦ اﻓﺮاد اﺧﺘﻼف اﻓﺘﺎد و ﻣﻨﺠﺮّ ﺑﮫ ﻧﺰاع ﺷﺪ‪ .‬آن ﮔﺎه ﮐﮫ ﺳﺮ و ﺻﺪا و اﺧﺘﻼف ﻧﺰد‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪٦‬ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ ‪ ,‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺮﺧﯿﺰﯾﺪ و ازاﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﺮوﯾﺪ‪.‬‬ ‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ھﻤﻮاره اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﮫ ‪ :‬ﺗﻤﺎم ﻣﺼﯿﺒﺖ آن وﻗﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﮫ ﺑﺎاﺧﺘﻼف و ﺳﺮ و‬ ‫ﺻﺪاﯾﺸﺎن ﺑﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﺑﯿﻦ آﻧﭽﮫ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮای آن ھﺎ ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ‪,‬ﺣﺎﺋﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪(١).‬‬ ‫اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ از اﺣﺎدﯾﺜﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ در ﺻﺤﺖ و ﺻﺪور آن ﺟﺎی ھﯿﭻ ﺳﺨﻦ و ﺗﺮدﯾﺪﻧﯿﺴﺖ ‪.‬‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺖ آن اﺳﺖ ﮐﮫ آن ھﺎ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ آن ﺣﻀﺮت ‪٦‬ﻣﯽ ﺧﻮاھﺪ ﻋﮭﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺧﻼﻓﺖ را ﻣﺤﮑﻢ ﺗﺮ ﮐﻨﺪ‬ ‫و ﻧﺺ ﺑﺮ وﺻﺎﯾﺖ و ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻠﯽ ‪٧‬را ﻣﺆﮐّﺪ ﺳﺎزد; از اﯾﻦ رواﯾﺸﺎن را از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎز داﺷﺘﻨﺪ‪ ,‬ﭼﻨﺎن‬ ‫ﮐﮫ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب در ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺖ و ﮔﻮی ﮐﮫ ﺑﯿﻦ او و اﺑﻦ ﻋﺒﺎس در ﮔﺮﻓﺖ ‪ ,‬ﺑﮫ آن ﺗﺼﺮﯾﺢ ﮐﺮده‬ ‫اﺳﺖ ‪(٢).‬‬ ‫اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﻼم ﺣﻀﺮت را ﺑﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﺛﻘﻠﯿﻦ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ﮐﮫ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ در ﺑﯿﻦ ﺷﻤﺎﭼﯿﺰی ﻣﯽ ﮔﺬارم‬ ‫ﮐﮫ اﮔﺮ ﺑﮫ آن ﺗﻤﺴﮏ ﺟﻮﯾﯿﺪ‪ ,‬ھﺮﮔﺰ ﮔﻤﺮاه ﻧﺸﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﺘﺎب ﺧﺪا وﻋﺘﺮﺗﻢ ‪ .‬در ﻣﯽ ﯾﺎﺑﯿﻢ ﮐﮫ ھﺪف اﯾﻦ دو‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ و آن اﯾﻦ ﮐﮫ ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪٦‬درﺣﺎل ﺑﯿﻤﺎرﯾﺶ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﻔﺼﯿﻞ آن ﭼﮫ را در ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫ﺛﻘﻠﯿﻦ ﺑﺮ آن ھﺎ واﺟﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ‪.‬‬ ‫ـ ﭼﺮا آن ﺣﻀﺮت از ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻓﺮﻣﻮد؟ وﻗﺘﯽ ﮐﮫ ﺣﻀﺮت دﯾﺪ درﺣﻀﻮرش ﺳﺨﻨﺎن ﻧﺎروا‬ ‫و ﺗﻮھﯿﻦ آﻣﯿﺰ ﮔﻔﺘﮫ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺪﯾﮭﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﭘﺲ از رﺣﻠﺖ آن ﺣﻀﺮت ﺑﮫ ﻣﺤﺘﻮای وﺻﯿﺖ ﻋﻤﻞ‬ ‫ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ و اﮔﺮ اﺻﺮار در ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ,‬آن ھﺎﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﮐﮫ وی ھﺬﯾﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ ,‬ﭘﺎﻓﺸﺎری‬

‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ھﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﺸﺄ اﺧﺘﻼف درﺑﯿﻦ اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫آن ﭼﮫ ﻟﺰوم وﺻﯿﺖ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪٦‬را ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ,‬دﺳﺘﻮر ﻗﺮآن اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﺻﺮاﺣﺖ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‬ ‫‪ (٣). :‬رواﯾﺎت زﯾﺎدی اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ,‬ﺑﮫ ﻃﻮری ﮐﮫ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪٦‬ﻓﺮﻣﻮد‪(٤). :‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﮫ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎور ﮐﺮد ﮐﮫ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪٦‬در ﻣﻮرد اﻣﺮ ﻣﮭﻤﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻼﻓﺖ ﭘﺲ از ﺧﻮد ھﯿﭻ‬ ‫ﮔﻮﻧﮫ وﺻﯿﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﮫ از اﯾﻦ ﭘﯿﺎﺑﺮ اﻣّﯽ ﺑﻮد و ﺧﻂ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﯿﺎﻣﻮﺧﺘﮫ ﺑﻮد‪ ,‬اﻣﺎ ﻣﻘﺪاری از وﺻﺎﯾﺎی ﺧﻮد را در‬ ‫ﺣﺠﺔاﻟﻮداع و ﺧﻄﺒﮫ ﻏﺪﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﻧﯽ ﺗﺎرک ﻓﯿﮑﻢ اﻟﺜﻘﻠﯿﻦ ﮐﺘﺎب اﷲ و ﻋﺘﺮﺗﯽ ; ﻣﻦ دو‬ ‫ﭼﯿﺰ ﮔﺮان ﺑﮭﺎ در اﺧﺘﯿﺎر ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﺬارم ‪ :‬ﮐﺘﺎب ﺧﺪا و ﻋﺘﺮت ‪.‬‬ ‫ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ در ﺳﺎﯾﺮ ﺧﻄﺒﮫ ھﺎ و ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ھﺎ ﮔﻔﺘﮫ ھﺎ را ﮔﻔﺖ و دﯾﮕﺮان ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﻘﻂ دو ﮐﻠﻤﮫ راﺟﻊ ﺑﮫ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ ‪٧‬ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺮﮔﺶ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ ﮐﮫ ﻋﻤﺮ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪ‪ ,‬اﻣﺎ در‬ ‫ﻣﻮرد اھﻞ و ﻋﯿﺎﻟﺶ ‪ ,‬ﺑﮫ زﺑﺎن ﻗﺮآن و ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻮﺻﯿﮫ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد;ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ ,‬ﭼﯿﺰی ﻧﺒﻮد ﮐﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫درﯾﻎ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪………………………………………………………….‬‬

‫اﻣﺎﻣﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ در آﺋﯿﻨﮫ ﻋﻘﻞ‬

‫ﺧﻮاھﺸﻤﻨﺪم ﺗﻤﺎم دﻻﯾﻠﯽ را ﮐﮫ ﺑﺮ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﺧﻼﻓﺖ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﮐﮫ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺷﻨﯿﺪهھﺎﯾﻢ دوازده ﻣﻮرد‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﻻﻟﺖ دارد‪ ،‬ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬ ‫در آﻏﺎز ﺷﺎﯾﺎن ذﮐﺮ اﺳﺖ‪ :‬دﻻﯾﻞ ﺑﺮای ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﺧﻼﻓﺖ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻋﻠﯽ)ع( ﺑﮫ دوازده ﻣﻮرد‬ ‫ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪" .‬ﻋﻼﻣﺔﺣﻠﯽ" در ﮐﺘﺎب "ﻧﮭﺞ اﻟﺤﻖ" ﺑﺮای اﺛﺒﺎت اﻣﺎﻣﺖ و‬ ‫وﻻﯾﺖ ﻋﻠﯽ)ع( ﺑﮫ ھﺸﺘﺎد و ھﺸﺖ ﻣﻮرد از ﻗﺮآن اﺳﺘﻨﺎد ﻧﻤﻮده ﮐﮫ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﺣﺎدﯾﺜﯽ ﮐﮫ در ﮐﺘﺎب ھﺎی‬ ‫ﻣﺸﮭﻮر اھﻞ ﺳﻨﺖ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﺔ آنھﺎ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ اﺑﻌﺎد ﺷﺨﺼﯿﺖ و اﻣﺎﻣﺖ‬ ‫ﻋﻠﯽ)ع( ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫"ﻗﺎﺿﯽ ﻧﻮر اﷲ ﺗﺴﺘﺮی" در ﮐﺘﺎب "اﺣﻘﺎق اﻟﺤﻖ" ﻧﻮد و ﭼﮭﺎر ﻣﻮرد دﯾﮕﺮ از ﻗﺮآن را ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد از‬ ‫ﺳﯽ و ھﻔﺖ ﮐﺘﺎب ﻣﻌﺘﺒﺮ از اھﻞ ﺳﻨﺖ در اﺛﺒﺎت اﻣﺎﻣﺖ و وﻻﯾﺖ ﻋﻠﯽ)ع( ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪[١].‬‬ ‫ﮐﮫ ﺗﻨﮭﺎ ﺑﮫ ذﮐﺮ ﭼﻨﺪ دﻟﯿﻞ اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫در آﻏﺎز‪ ،‬ﺗﻮﺟﮫ ﺷﻤﺎ را ﺑﮫ ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﮫ ﺟﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫‪١‬ـ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص(در راه ﺗﺒﻠﯿﻎ دﯾﻦ اﺳﻼم ﺑﮫ ﻣﺪت ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﮫ ﺳﺎل ﺗﻼش ﮐﺮد و ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ را ﺗﺸﮑﯿﻞ دھﺪ ﺗﺎ در ﭘﺮﺗﻮ آن‪ ،‬اﺣﮑﺎم دﯾﻦ ﭘﯿﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﺳﺎل ﯾﺎزدھﻢ ھﺠﺮت دﯾﺪه‬ ‫از ﺟﮭﺎن ﻓﺮو ﺑﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ رﺣﻠﺖ ﺣﻀﺮت ھﺮ ﭼﻨﺪ وﺣﯽ و ﻧﺒﻮت ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ وﻟﯽ وﻇﺎﯾﻔﯽ ﮐﮫ ﺑﺮ دوش ﺣﻀﺮت ﺑﻮد )ﻏﯿﺮ از‬

‫ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ اﺧﺬ و اﺑﻼغ وﺣﯽ( ﭘﺎﯾﺎن ﻧﯿﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ﻻزم ﺑﻮد ﭘﺲ از درﮔﺬﺷﺖ آن ﺣﻀﺮت ‪ ،‬ﻓﺮدی‬ ‫ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽ ھﺎی ﻻزم وﻇﺎﯾﻒ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ھﺎی ﻣﺬﮐﻮر را ﺑﺮ دوش ﮔﯿﺮد‪ ،‬آن دو ﭼﯿﺰ ﺑﻮد‪ :‬ﯾﮏ ﺗﻔﺴﯿﺮ‬ ‫و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﻌﺼﻮﻣﺎﻧﮫ از دﯾﻦ ﯾﺎ ﻣﺮﺟﻌﯿﺖ دﯾﻨﯽ و دﯾﮕﺮی رھﺒﺮی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺟﺎﻣﻌﺔ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﮫ در ﭘﺮﺗﻮ‬ ‫آن‪ ،‬دﯾﻦ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮔﺮدد و اﺣﮑﺎﻣﺶ اﺟﺮا ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ دو وﻇﯿﻔﮫ‪ ،‬وﻇﺎﯾﻒ اﻣﺎﻣﺖ و رھﺒﺮی ﺟﺎﻣﻌﺔ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ ﺑﮫ ﻣﻘﺘﻀﺎی رھﻨﻤﻮد ﻋﻘﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯿﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﻓﺮدی در ﭘﯽ اﺻﻼح و ھﺪاﯾﺖ ﻣﺮدم ﺑﺎ زﺣﻤﺎت ﻓﺮاوان‬ ‫و در ﻃﻮل ﺳﺎﻟﯿﺎن دراز ﻃﺮﺣﯽ را ﭘﯿﺎده ﮐﻨﺪ و ﺑﺮای ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺸﺮی‪ ،‬روش ﺑﺎ ارزﺷﯽ را اﺑﻼغ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫و آن را ﺑﮫ اﺟﺮا ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺮای ﺑﻘﺎ و اﺳﺘﻤﺮار آن ﺑﻠﮑﮫ رﺷﺪ و ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﯽ آن‬ ‫ﭼﺎره اﻧﺪﯾﺸﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﮫ ھﯿﭻ وﺟﮫ روا ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻨﺎﯾﯽ را ﮐﮫ ﺑﺎ زﺣﻤﺎت ﻓﺮاوان آن را ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻧﻤﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای ﺣﻔﻆ آن از ﺧﻄﺮات آﯾﻨﺪه‪ ،‬ھﯿﭻ ﻧﻮع ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی ﺑﮫ ﻋﻤﻞ ﻧﯿﺎورد و ﻣﺘﻮﻟﯽ و ﻣﺴﺆوﻟﯽ را‬ ‫ﺑﺮای ﺣﻔﻈﺶ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم)ص( ﻃﺮﺣﯽ را ﭘﺎﯾﮫ ﮔﺬاری ﮐﺮد؛ ﺑﮭﺘﺮﯾﻦ دﯾﻦ را ﺑﮫ ﻣﺮدم ﻋﺮﺿﮫ ﮐﺮد‪ ،‬و آن را‬ ‫ﺟﺎوداﻧﮫ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ آوردن اﯾﻦ دﯾﻦ ﺗﺤﻮل ﻋﻤﯿﻘﯽ در ﺟﮭﺎن ﺑﺸﺮﯾﺖ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد و ﺷﺎﻟﻮدة ﺗﻤﺪﻧﯽ‬ ‫ﺑﺰرگ را ﭘﯽ رﯾﺰی ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﻓﺮھﻨﮓ ﺟﺰﯾﺮه اﻟﻌﺮب را از ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﮫ ﻣﺪﻧﯿﺖ ﺳﻮق داد؛ ﻣﺮدم‬ ‫ﭘﺮاﮐﻨﺪه را ﻣﺘﺤﺪ ﮐﺮد و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰی ﺗﺸﮑﯿﻞ داد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ اﯾﻦ اﻣﻮر ﻣﻌﻘﻮل ﻧﯿﺴﺖ ﮐﮫ ﺑﺮای‬ ‫رھﺒﺮی آﯾﻨﺪه ﻓﮑﺮی ﻧﮑﺮده و ﭼﺎره ای ﻧﯿﺎﻧﺪﯾﺸﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﮫ ﺑﮫ ﺗﺎرﯾﺦ ﺻﺪر اﺳﻼم‪ ،‬و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اوﺿﺎع ﻣﻨﻄﻘﮫ و وﺟﻮد دﺷﻤﻦھﺎﯾﯽ ﭼﻮن‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ روم و اﯾﺮان و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن‪ ،‬و ﻧﻮﭘﺎﯾﯽ ﺟﺎﻣﻌﺔ دﯾﻨﯽ و ﻋﺪم اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻋﻘﺎﯾﺪ و اﺻﻮل و اﺣﮑﺎم‬ ‫دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻣﻌﻘﻮل ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ آﯾﯿﻦ ﺑﺎ ارزش را ﺑﺪون رھﺒﺮ ﺑﮫ ﺣﺎل ﺧﻮد رھﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﮑﻤﺖ‪ ،‬آﮔﺎھﯽ و‬ ‫ژرف اﻧﺪﯾﺸﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( اﯾﺠﺎب ﻣﯽﮐﺮد ﮐﮫ در اﯾﻦ ﺑﺎره اﻗﺪام ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ـ‪ ٣‬ﺣﺎل ﮐﮫ ﺑﮫ ﺣﮑﻢ ﺧِﺮَد ﻻزم اﺳﺖ ﮐﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺑﺮای آﯾﻨﺪه ﭼﺎره اﻧﺪﯾﺸﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص‬ ‫دو ﮔﻮﻧﮫ ﻣﺘﺼﻮر اﺳﺖ‪ :‬ﯾﮑﯽ اﯾﻦ ﮐﮫ ﻓﺮدی را ﺑﺮای ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﺪ و راه آﯾﻨﺪه را ﺑﺎ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ‬ ‫ﻓﺮدی ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﮫ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﺮ ﻋﮭﺪة ﻣﺮدم ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﺑﺎﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ واﻗﻌﯿﺖ ھﺎی آن زﻣﺎن‬ ‫و ﻣﺤﺘﻮای دﯾﻦ و ﻋﺪم ﺳﺎﺑﻘﮫ در ﺗﻌﯿﯿﻦ رھﺒﺮی ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮدم و ‪ ...‬ﮔﺰﯾﻨﺔدوم ﻧﺎدرﺳﺖ ﺑﮫ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‬ ‫و ﮔﺰﯾﻨﺔ اوّل ﺧﺮد ﭘﺴﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ ﺳﺮی آﯾﺎت و رواﯾﺎت ﻧﯿﺰ ﺑﮫ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ دﻻﻟﺖ دارد‪.‬‬ ‫آری ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻣﺎم ﻋﻠﯽ)ع( را ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﻀﺮت در اﯾﻦ ﺑﺎره از راهھﺎی ﻣﺘﻌﺪدی‬ ‫وارد ﺷﺪ‪:‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از راه ھﺎ ﺑﯿﺎن ذﮐﺮ ﻓﻀﺎﯾﻞ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮی ھﺎ وﻟﯿﺎﻗﺖ ھﺎی ﺑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ)ع( اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮫ‬ ‫ﮔﻮﻧﮫ ای ﮐﮫ ﺑﮫ ﻓﺮض اﮔﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮدی را ﺑﺮای ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﻣﻌﯿّﻦ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ رھﻨﻤﻮدھﺎی‬ ‫وﺣﯿﺎﻧﯽ و ﻋﻘﻼﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن وﻇﯿﻔﮫ داﺷﺘﻨﺪ رھﺒﺮی ﺑﮭﺘﺮﯾﻦ ﻓﺮد؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻠﯽ را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫رواﯾﺎت ﻧﺒﻮی در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﮫ ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ﻋﻠﯽ ﺳﺮور و ﺳﺎﻻر ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬اﻣﺎم‬ ‫ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران و ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻮﺻﯿﯿﻦ اﺳﺖ"‪.‬‬ ‫ﻋﻠﯽ ﺣﺠﺖ ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ ھﺪاﯾﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺎر اﯾﻤﺎن و ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪة ﺑﮭﺸﺖ و ﺟﮭﻨﻢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﯽ وارث ﻣﻦ‪ ،‬وارث ﻋﻠﻢ ﻣﻦ‪ ،‬اﻣﯿﺮﻣﺆﻣﻨﺎن و ﺑﮭﺘﺮﯾﻦ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻣﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﺮﱢ ﻣﻦ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ﭘﺮﭼﻢِ ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﺎب ﻋﻠﻢ ﻣﻦ و اوﻟﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﯽ داﻧﺎﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮد از اﻣﺖ ﻣﻦ و ﻋﺎدل ﺗﺮﯾﻦ آﻧﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ و ﻋﻠﯽ دو ﭘﺪر اﯾﻦ اﻣﺖ ھﺴﺘﯿﻢ"‪[٢]١.‬‬ ‫و رواﯾﺎﺗﯽ ﻧﯿﺰ ھﺴﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﺑﯿﺎن ﻟﺰوم ﭘﯿﺮوی از اھﻞ ﺑﯿﺖ‪ ،‬ﺑﮫ وﯾﮋه ﺑﮫ ﺑﯿﺎن اﻣﺎﻣﺖ ﻋﻠﯽ)ع( ﭘﺮداﺧﺘﮫ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ رواﯾﺎت ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﮫ‪:‬‬ ‫‪١‬ـ ﺣﺪﯾﺚ ﯾﻮم اﻟﺪار‪ :‬ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﺣﺪود ﺳﮫ ﺳﺎل از ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و دﻋﻮت ﻣﺨﻔﯽ ﺣﻀﺮت‪ ،‬ﺧﺪا‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﻣﺄﻣﻮر ﺳﺎﺧﺖ ﮐﮫ دﻋﻮت ﺧﻮﯾﺶ را آﺷﮑﺎر ﺳﺎزد ﮐﮫ آﯾﺔ "و اﻧﺬر ﻋﺸﯿﺮﺗﮏ‬ ‫اﻻﻗﺮﺑﯿﻦ"]‪ [٣‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﻨﯽ ھﺎﺷﻢ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ﻣﻦ ﺧﯿﺮ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آورده‬ ‫ام‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﮫ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ ﮐﮫ ﺷﻤﺎ را ﺑﮫ آن دﻋﻮت ﮐﻨﻢ‪ .‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﻣﺮا در ﻧﺸﺮ اﯾﻦ‬ ‫آﯾﯿﻦ ﯾﺎری ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮادر‪ ،‬وﺻﯽ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻣﻦ ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ"؟‬ ‫ﺣﻀﺮت ﺳﮫ ﺑﺎر اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد و ھﺮ ﺳﮫ ﺑﺎر ﺗﻨﮭﺎ ﻋﻠﯽ)ع( آﻣﺎدﮔﯽ ﺧﻮد را اﻋﻼن‬ ‫ﻧﻤﻮد‪[٤].‬‬ ‫‪٢‬ـ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻨﺰﻟﺖ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺰرگ اﺳﻼم)ص( ﻣﻨﺰﻟﺖ و ﻣﻘﺎم اﻣﯿﺮﻣﺆﻣﻨﺎن)ع( را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﺧﻮد‪ ،‬ھﻤﺎن‬ ‫ﻣﻨﺰﻟﺖ و ﻣﻘﺎم ھﺎرون ﺑﮫ ﻣﻮﺳﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ای ﻋﻠﯽ‪ ،‬ﺗﻮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﻣﻦ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ھﺎرون‬ ‫ﺑﺮای ﻣﻮﺳﯽ ھﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺟﺰ اﯾﻦ ﮐﮫ ھﺎرون ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻮ‬ ‫ﺑﮫ ﻏﯿﺮ از ﻣﻘﺎم ﻧﺒﻮت ھﻤﺔ ﻣﻘﺎم ھﺎی ھﺎرون را داری"‪[٥].‬‬ ‫ﻗﺮآن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ھﺎرون ﺑﺮادر‪ [٦]،‬وزﯾﺮ]‪ [٧‬و ﺧﻠﯿﻔﺔ ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻮد‪[٨].‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻣﺎم ﻋﻠﯽ)ع( وﺻﯽ‪ ،‬وزﯾﺮ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ ﺣﺪﯾﺚ ﺳﻔﯿﻨﮫ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ص( اھﻞ ﺑﯿﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﮫ ﮐﺸﺘﯽ ﻧﻮح ﺗﺸﺒﯿﮫ ﮐﺮد ﮐﮫ ھﺮ ﮐﺲ ﺑﺮ آن‬ ‫ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺖ و ھﺮ ﮐﺲ از آن ﺗﺨﻠﻒ ﮐﺮد‪ ،‬ھﻼک ﺷﺪ‪ [٩].‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﮫ اھﻞ ﺑﯿﺖ‬ ‫ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮﻧﺪ و اﯾﻦ ﯾﮕﺎﻧﮫ راه اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﮕﻮﻧﮫ ﮐﮫ ﭘﻨﺎه ﺑﺮدن ﺑﮫ ﮐﺸﺘﯽ ﻧﻮح ﯾﮕﺎﻧﮫ راه ﻧﺠﺎت ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ ﺣﺪﯾﺚ اﻣﺎﻣﺎن اﻣﺖ ﯾﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺠﻮم‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﮫ ﮐﮫ ﺳﺘﺎرﮔﺎن وﺳﯿﻠﺔ ﻧﺠﺎت‬ ‫اھﻞ زﻣﯿﻦ از ﻏﺮق ﺷﺪن در درﯾﺎ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اھﻞ ﺑﯿﺖ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﯾﺔ ﻧﺠﺎت اﻣﺖ از دو دﺳﺘﮕﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﮔﺮوھﯽ از ﻋﺮب ھﺎ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﮫ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮﺧﯿﺰﻧﺪ‪ ،‬دﭼﺎر اﺧﺘﻼف و در ﻧﺘﯿﺠﮫ ﺣﺰب ﺷﯿﻄﺎن ﻣﯽ‬ ‫ﮔﺮدﻧﺪ"‪[١٠].‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻣﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﮫ ﭘﯿﺮوی از اھﻞ ﺑﯿﺖ اھﺘﻤﺎم ورزﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﮫ رﺳﺘﮕﺎر ﺑﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪٥‬ـ ﺣﺪﯾﺚ ﺛﻘﻠﯿﻦ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺑﺎرھﺎ اﻣﺘﺶ را ﺑﮫ ﺗﻤﺴﮏ ﺑﮫ دو ﭼﯿﺰ ﭘﺮ ارزش )ﻗﺮآن و اھﻞ ﺑﯿﺖ(‬ ‫ﺳﻔﺎرش ﻧﻤﻮد و ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ﺗﻤﺴﮏ ﺑﮫ اﯾﻦ دو ﻣﺎﯾﺔ ھﺪاﯾﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دو ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ ھﻢ‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ"‪[١١].‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﮫ ﮐﮫ ﻗﺮآن ﺑﮫ ﺣﻖ اﺳﺖ‪ ،‬اھﻞ ﺑﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ھﻢ ﺑﮫ ﺣﻖ اﻧﺪ و ﺗﻤﺴﮏ ﺑﮫ ھﺮ دو‬ ‫واﺟﺐ‪.‬‬ ‫‪٦‬ـ ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم)ص( در ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺣﺠﮫ اﻟﻮداع ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را در ﻣﺤﻠﯽ ﺑﮫ ﻧﺎم "ﻏﺪﯾﺮ‬ ‫ﺧﻢ" ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮد و ﺑﮫ ھﻤﮕﺎن اﻋﻼن ﻧﻤﻮد ﮐﮫ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ﻋﻠﯽ ﻣﻮﻻ و رھﺒﺮ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‪[١٢].‬‬ ‫اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﻦ ھﺎ ﯾﮏ ﺳﺮی از آﯾﺎت ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﮫ‬ ‫ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮ اﻣﺎﻣﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( دﻻﻟﺖ دارد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬ ‫‪١‬ـ آﯾﺔ ﺗﺒﻠﯿﻎ )ﻣﺎﺋﺪه )‪ (٥‬آﯾﺔ ‪(٦٧‬؛‬ ‫‪٢‬ـ آﯾﺔ وﻻﯾﺖ )ﻣﺎﺋﺪه آﯾﺔ ‪(٥٥‬؛‬ ‫‪٣‬ـ آﯾﺔ اوﻟﯽ اﻻﻣﺮ )ﻧﺴﺎء )‪ (٤‬آﯾﮫ ‪(٥٩‬؛‬ ‫‪٤‬ـ آﯾﺔ ﺻﺎدﻗﯿﻦ )ﺑﺮاﺋﺖ )‪ (٩‬آﯾﺔ ‪(١١٩‬؛‬ ‫‪٥‬ـ آﯾﺔ ﻗﺮﺑﯽ )ﺷﻮری )‪ (٤٢‬آﯾﺔ ‪(٢٣‬؛‬ ‫‪٦‬ـ آﯾﺔ ﮐﻤﺎل دﯾﻦ و ﺗﻤﺎم ﻧﻌﻤﺖ )ﻣﺎﺋﺪه‪ ،‬آﯾﺔ ‪.(٤‬‬

‫ﭼﮫ دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ اﻣﺎﻣﺖ ﺑﻼﻓﺼﻞ اﻣﺎم ﻋﻠﯽ)ع( وﺟﻮد دارد؟‬ ‫ﭘﯿﺶ از ﭘﺎﺳﺦ ﺑﮫ ﭘﺮﺳﺶ‪ ،‬ذﮐﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺪﻣﮫ ﻻزم اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ .١‬اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﮑﺘﺒﯽ ﺟﺎﻣﻊ و ﺟﺎوﯾﺪ اﺳﺖ و ﺑﺮای ﺗﻤﺎم ﺷﺆون زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن‪ ،‬از ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺜﻞ‬ ‫ﺧﻮردن و ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﺗﺎ ﻋﺎﻟﯿﺘﺮﯾﻦ آﻧﮭﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺒﺪأ و ﻣﻌﺎد‪ ،‬دﺳﺘﻮر و ﺑﺮﻧﺎﻣﮫ دارد‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﻣﮑﺘﺒﯽ اﻣﮑﺎن‬ ‫ﻧﺪارد در ﻣﻮﺿﻮع ﻣﮭﻢ رھﺒﺮی و اﻣﺎﻣﺖ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺳﮑﻮت اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺮده‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و اﻧﺘﺨﺎب ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻨﺼﺒﯽ را آن ھﻢ در آن اوﺿﺎع ﺣﺴﺎس و ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﺎھﻤﺎھﻨﮕﯽ ﻣﯿﺎن ﮔﺮوهھﺎی‬ ‫ﺗﺎزه ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﮫ ﻋﮭﺪه اﻧﺴﺎنھﺎی ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﮔﺬاﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬اﻣﺎم و ﺧﻠﯿﻔﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻋﮭﺪهدار ﺗﻤﺎم وﻇﺎﯾﻒ آن ﺣﻀﺮت‪ ،‬ﻏﯿﺮ از درﯾﺎﻓﺖ وﺣﯽ‪ ،‬اﺳﺖ؛ ﭼﻮن‬ ‫ﮐﮫ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻧﯿﺎﺑﺖ و ﺧﻼﻓﺖ ﺻﺪق ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ‪/‬‬ ‫ﺑﺨﺸﯽ از وﻇﺎﯾﻒ اﻣﺎم ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ :‬ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﻗﺮآن;}‪ {١‬ﺑﯿﺎن اﺣﮑﺎم ﺷﺮﻋﯽ و ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺟﺪﯾﺪ؛‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﮫ؛ واﺳﻄﮫ ﻓﯿﺾ اﻟﮭﯽ؛ ﺑﺮﻗﺮاری ﻋﺪل و اﻣﻨﯿﺖ؛ ﺣﻔﻆ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺗﻔﺮﻗﮫ؛ ﺣﻔﻆ‬ ‫ﻣﻌﺎرف اﻟﮭﯽ از ﺗﺤﺮﯾﻒ و ﻧﺎﺑﻮدی‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اداره ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻓﻘﻂ ﮔﻮﺷﮫای از وﻇﺎﯾﻒ ﺧﻠﯿﻔﮫ و‬ ‫ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( اﺳﺖ‪/‬‬ ‫ﺑﺪﯾﮭﯽ اﺳﺖ ﮐﺎرآﯾﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻣﻮھﺒﺖ ﻋﺼﻤﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ و ﻋﺼﻤﺖ از اﻣﻮر ﭘﻨﮭﺎﻧﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﮫ اﻧﺴﺎنھﺎی ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ از ﺗﻌﯿﯿﻦ و ﺗﺸﺨﯿﺺ آن ﻋﺎﺟﺰﻧﺪ ﭘﺲ ﻣﻌﺮﻓﯽ و ﻧﺼﺐ آن ﻓﻘﻂ در ﺗﻮان‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪/‬‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺎﻣﯽ ﺣﺘﻤﺎً در ھﻤﮫ زﻣﺎنھﺎ‪ ،‬در ﻣﯿﺎن اﻧﺴﺎنھﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﮫ ﺻﺮف اﯾﻦ ﮐﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص(‬ ‫رﺣﻠﺖ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺪاوم رﺳﺎﻟﺖ و وﻇﺎﯾﻒ اﻟﮭﯽ او ‪ -‬راھﻨﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬ھﺪاﯾﺖ و ﻓﯿﺾ رﺳﺎﻧﯽ ‪ -‬ﺑﮫ دوش‬ ‫ﺷﺨﺼﯽ ﮐﮫ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﺑﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ ﻧﮭﺎده ﺷﻮد‪/‬‬ ‫‪ .٣‬ھﻤﺎن ﻃﻮری ﮐﮫ ارﺳﺎل ﯾﮏ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎمﻧﺎﻣﮫ ﺑﮫ ﺗﻨﮭﺎﯾﯽ و ﺑﺪون ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ و‬ ‫ﮐﺎرآﻣﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ وﺟﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی از ﺟﻨﺲ ﺧﻮد اﻧﺴﺎنھﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﯿﺖ و اھﻤﯿﺖ دارد;}‪ {٢‬ﺗﺪاوم و‬ ‫ﺛﻤﺮدھﯽ ﮐﺘﺎب اﻟﮭﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺤﺘﺎج وﺟﻮد ﺷﺨﺼﯿﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ در ﻋﺼﻤﺖ و ﻋﻠﻢ و آﮔﺎھﯽ ھﻢ‬ ‫ﺳﻨﮓ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪/‬‬ ‫ھﺪف از رﺳﺎﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬ ‫‪ .١‬رﺳﺎﻧﺪن ﻗﺎﻧﻮن و ﺗﺒﻠﯿﻎ آن؛ ‪ .٢‬ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻧﺴﺎن ھﺎ‬ ‫ھﺪف اول ھﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ اﺑﻼغ ﺑﮫ واﺳﻄﮫ ﻣﻼﺋﮑﮫ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ھﺪف دوم ﺑﺪون وﺟﻮد‬ ‫ﻣﺮﺑﯽ و ﺷﺨﺼﯽ ھﻢ ﺟﻨﺲ ﺑﺎ اﻧﺴﺎنھﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺎده ﺷﺪن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ وﺟﻮد ﻣﺮﺑﯽِ ھﻢ ﺳﻨﮓ ﺑﺎ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( در ﮐﻨﺎر ﻗﺮآن ﺿﺮوری اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از ذﮐﺮ اﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎت‪ ،‬اﮐﻨﻮن از ﺑﯿﻦ دﻻﯾﻞ ﻋﻘﻠﯽ‪ ،‬ﻧﻘﻠﯽ و ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد اﻧﺪﮐﯽ از آﻧﮭﺎ را ﺑﮫ‬ ‫ﺻﻮرت ﺧﻼﺻﮫ‪ ،‬ذﮐﺮ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫‪ .١‬دﻟﯿﻞ ﻋﻘﻠﯽ‬ ‫ﯾﮑﯽ از دﻻﺋﻞ ﻋﻘﻠﯽ ﺑﺮ اﺛﺒﺎت اﻣﺎم ﻣﻌﺼﻮم و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺑﻼﻓﺼﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص(‪ ،‬ﺑﺮھﺎن ﻋﻨﺎﯾﺖ اﺳﺖ‬ ‫ﮐﮫ ﺗﻘﺮﯾﺮات ﻣﺘﻌﺪدی دارد‪ ،‬از ﺟﻤﻠﮫ‪:‬‬ ‫»ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﮫ ھﺪف و ﻧﮭﺎﯾﺖ ﺧﻠﻘﺖ اﻧﺴﺎنھﺎ‪ ،‬رﺳﯿﺪن ﺑﮫ ﮐﻤﺎل و ﻋﺒﻮدﯾﺖ و ﺳﻌﺎدت اﺳﺖ و‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﮑﯿﻢ ﺗﻤﺎم ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺗﺄﻣﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﮭﻢ را ﻓﺮاھﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬وﮔﺮ ﻧﮫ ﻧﻘﺾ ﻏﺮض و ﻋﺒﺚ ﻻزم‬ ‫ﻣﯿﺂﻣﺪ‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﻄﻠﺐ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﮫ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﮫ ھﺮ ﮔﺎه ﻧﻈﺎم آﻓﺮﯾﻨﺶ )ﺗﮑﻮﯾﻦ( و ﻧﻈﺎم ﺗﺸﺮﯾﻊ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﮫ‬ ‫ﺑﮭﺘﺮﯾﻦ ﺻﻮرت آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻏﺮض و ھﺪف ﻣﻄﻠﻮب ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﮭﺘﺮﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﻈﺎم‬ ‫ﺗﺸﺮﯾﻊ ﺑﮫ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﮫ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﮑﯿﻢ ﺑﺮای راھﻨﻤﺎﯾﯽ و ھﺪاﯾﺖ و اﻣﺪاد اﻧﺴﺎنھﺎ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ‪،‬‬ ‫ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﻌﺼﻮم و ﮐﺎﻣﻠﯽ را ارﺳﺎل ﮐﻨﺪ ﺗﺎ در ﺳﺎﯾﮫ ﮐﺘﺎب و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻋﺎﻟﯽ‪ ،‬راه رﺳﯿﺪن ﺑﮫ ﺳﻌﺎدت را‬ ‫ھﻤﻮار ﮐﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻮﺟﺪان‪ ،‬ﮐﻤﺎل و ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻋﺎﻟﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ را در اﻣﻮر ﻧﻈﺎم آﻓﺮﯾﻨﺶ و ﺗﮑﻮﯾﻦ‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﮫ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ ﮐﮫ ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻓﺮﯾﻨﺶ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰی ﮐﮫ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎنھﺎ اﺳﺖ ﺧﻮدداری‬ ‫ﻧﮑﺮده اﺳﺖ و ھﺮ ﭼﮫ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﻮده‪ ،‬ﺧﻠﻖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ {٣}.‬ﺣﺎﻻ ﭼﮕﻮﻧﮫ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ در ﻧﻈﺎم‬ ‫ﺗﺸﺮﯾﻊ و ھﺪاﯾﺖ ﮐﮫ ذی اﻟﻤﻘﺪﻣﮫ و اﺻﯿﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻘﺺ و ﮐﻤﺒﻮدی ﺑﺎﺷﺪ؟! اﮔﺮ زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ و‬ ‫ﻣﻮرﭼﮫھﺎ و‪ ...‬در ھﺪاﯾﺖ ﺗﮑﻮﯾﻨﯿﺸﺎن ھﯿﭻ ﮐﻤﺒﻮدی ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﺑﯿﺎﻧﺼﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﮫ اﻧﺴﺎن اﺷﺮف‬ ‫ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺑﺪون ھﺎدی ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﻌﺼﻮم رھﺎ ﺷﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﮫ ھﺰاران ﺧﻄﺮ او را ﺗﮭﺪﯾﺪ ﻣﯿﮑﻨﺪ؟}‪{٤‬‬ ‫‪ .٢‬دﻟﯿﻞ ﻗﺮآﻧﯽ‬ ‫اﻟﻒ( آﯾﮫ »ﯾﺎ اﯾﮭﺎ اﻟﺬﯾﻦ آﻣﻨﻮا أﻃﯿﻌﻮا اﷲ و اﻃﯿﻌﻮا اﻟﺮﺳﻮل و أوﻟﯽ اﻻﻣﺮ ﻣﻨﮑﻢ ﻓﺎن ﺗﻨﺎزﻋﺘﻢ ﻓﯽ ﺷﺊ‬ ‫ﻓﺮدوده اﻟﯽ اﻟﻠﮭﻮ‪ {٥};(...‬دﺳﺘﻮر ﺑﮫ اﻃﺎﻋﺖِ ﻣﻄﻠﻖ و ﺑﯿﭽﻮن و ﭼﺮا از اواﻣﺮ و ﺧﻮاﺳﺘﮫھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﯿﺪھﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ھﻤﺎن ﻟﺤﻦ و ﺳﯿﺎق‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﺑﮫ اﻃﺎﻋﺖ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﯿﺪھﺪ؛ ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﮫ ﺧﺪاوﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﻌﺼﻮمِ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ و از ھﺮ ﺧﻄﺎ و ﮔﻨﺎه ﻋﻤﺪی و ﺳﮭﻮی ﭘﺎک و ﻣﻨﺰه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ دﺳﺘﻮرھﺎﯾﺶ‬ ‫ھﻤﻮاره ﺻﺤﯿﺢ و ﭘﯿﺮوی و اﻃﺎﻋﺖ از آﻧﮭﺎ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬از آن ﺟﺎ ﮐﮫ ﻗﺮآن‪ ،‬ﻋﯿﻦِ ھﻤﯿﻦ اﻃﺎﻋﺖ و‬ ‫ﭘﯿﺮوی را از اﻧﺴﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺳﺘﻮرھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺧﻮاﺳﺘﮫ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص(‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺼﻮم ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪» :‬اﻃﯿﻌﻮا اﷲ و اﻟﺮﺳﻮل ﻟﻌﻠﮑﻢ ﺗﺮﺣﻤﻮن«‪{٦}.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ آﯾﮫ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﮫ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻄﻠﻖ و ﺑﯿﭽﻮن و ﭼﺮا از دﺳﺘﻮرھﺎی اوﻻاﻻﻣﺮ )ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﮫ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﺟﺎﻣﻌﮫ و اﻣﻮر ﻣﺮدم را ﺑﺮ ﻋﮭﺪه دارﻧﺪ( ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه‪ ،‬ﮐﮫ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﻮد اوﻟﯿﺎاﻻﻣﺮ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻣﻌﺼﻮمِ ﻣﻄﻠﻖ ھﺴﺘﻨﺪ و ھﯿﭻ ﮔﺎه دﺳﺘﻮر ﺑﮫ ﮔﻨﺎه و ﺧﻄﺎ و ﻧﺎﺻﻮاب ﻧﻤﯿﺪھﻨﺪ؛ وﮔﺮ ﻧﮫ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻄﻠﻖ‬ ‫از آﻧﮭﺎ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎنﮐﮫ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در ﺟﺎھﺎی دﯾﮕﺮ دﺳﺘﻮر ﺑﮫ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری از دﺳﺘﻮرھﺎی ﭘﺪر‬ ‫و ﻣﺎدر را ﺻﺎدر ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﮫ ﺑﮫ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ و ﺑﯿﭽﻮن و ﭼﺮا‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﺪر و ﻣﺎدرھﺎ دﭼﺎر ﺧﻄﺎ‬ ‫ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ‪» :‬و وﺻﯿﻨﺎ اﻻﻧﺴﺎن ﺑﻮاﻟﺪﯾﮫ ﺣُﺴﻨﺎ و ان ﺟﺎھﺪاک ﻟﺘﺸﺮک ﺑﯽ ﻣﺎ ﻟﯿﺲ ﻟﮏ ﺑﮫ ﻋﻠﻢ ﻓﻼ‬ ‫ﺗﻄﻌﻤﮭﺎ‪{٧}.«...‬‬ ‫ﺣﺎﮐﻢ ﺣﺴﮑﺎﻧﯽ}‪ {٨‬در ﺗﻔﺴﯿﺮ آﯾﮫ اوﻟﻮاﻻﻣﺮ‪ ،‬ﺑﮫ اﺳﻨﺎد ﺧﻮد از ﻣﺠﺎھﺪ‪ ،‬رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ آﯾﮫ در‬ ‫ﻣﻮرد ﻋﻠﯽ)ع( ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ {٩}.‬ﺣﺎﮐﻢ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮری ﻧﯿﺰ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫اﻃﺎﻋﺖ از ﻋﻠﯽ)ع(‪ ،‬اﻃﺎﻋﺖ از ﻣﻦ اﺳﺖ‪{١٠}.‬‬ ‫ب( آﯾﮫ »اﻟﯿﻮم اﮐﻤﻠﺖ ﻟﮑﻢ دﯾﻨﮑﻢ و اﺗﻤﻤﺖ ﻋﻠﯿﮑﻢ ﻧﻌﻤﺘﯽ و رﺿﯿﺖ ﻟﮑﻢ اﻻﺳﻼم دﯾﻨﺎ«;}‪ {١١‬ﺧﺒﺮ‬ ‫ﺑﺸﺎرتِ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪن دﯾﻦ اﺳﻼم و ﻧﮭﺎﯾﯽ ﺷﺪن ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻣﯿﺪھﺪ‪ .‬ﮐﺪام روز و ﮐﺪام‬ ‫ﻣﻮھﺒﺖ اﻟﮭﯽ ﺑﻮد ﮐﮫ ﻣﻮﺟﺐ اﮐﻤﺎل دﯾﻦ و اﺗﻤﺎم ﻧﻌﻤﺖ ﺷﺪ؟‬ ‫ﻣﻔﺴﺮان ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ آﯾﮫ ﺷﺮﯾﻔﮫ در ﺣﺠْﺎﻟﻮداع )آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص« ﻣﺴﺄﻟﮫ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻄﺮح و ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد و اﯾﻦ آﯾﮫ ﺷﺮﯾﻔﮫ در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ آﯾﮫ ﺷﺮﯾﻔﮫ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪» :‬ﯾﺎ اﯾﮭﺎ اﻟﺮﺳﻮل ﺑﻠّﻎ ﻣﺎ‬ ‫اﻧﺰل اﻟﯿﮏ ﻣﻦ رﺑّﮏ و ان ﻟﻢ ﺗﻔﻌﻞ ﻓﻤﺎ ﺑﻠﻐﺖ رﺳﺎﻟﺘﮏ و اﷲ ﯾﻌﺼﻤﮏ ﻣﻦ اﻟﻨﺎس«;}‪ {١٢‬ﯾﻌﻨﯽ ای‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در اﯾﻦ روز ﻣﮭﻢﺗﺮﯾﻦ رﺳﺎﻟﺖ و ﭘﯿﺎم ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم ﺑﺪه ﮐﮫ اھﻤﯿﺖاش آن ﻗﺪر ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﮐﮫ‬ ‫اﻧﺠﺎم آن ﻣﺴﺎوی ﺑﺎ ﺗﻤﺎم رﺳﺎﻟﺖ ﺗﻮ اﺳﺖ؛ ﺑﺮاﺳﺘﯽ در آﺧﺮﯾﻦ دﯾﺪار آﯾﺎ ﻏﯿﺮ از ﻣﺴﺄﻟﮫ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﭼﯿﺰی‬ ‫دﯾﮕﺮی اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯿﺮود؟ آﯾﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﮐﮫ در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺟﺎﻣﻌﮫ اﺳﻼﻣﯽ اﯾﻦ ھﻤﮫ زﺣﻤﺖ ﮐﺸﯿﺪه ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬ ‫ﻋﻈﯿﻢ اﺳﻼﻣﯽ را ﺑﺎ وﺟﻮد ﺧﻄﺮ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ و روم و اﯾﺮان ﺑﺪون رھﺒﺮ و راھﻨﻤﺎ رھﺎ ﻣﯿﮑﻨﺪ؟‬ ‫ھﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( در اﯾﻦ روز ﺑﺎ ﻧﺼﺐ و ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻋﻠﯽ)ع( ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ‬

‫ﺑﻼﻓﺼﻞ دﯾﻦ را ﮐﺎﻣﻞ ﻓﺮﻣﻮد و ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ را ﺑﮫ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ھﺪﯾﮫ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬ ‫ﮔﻮاه ﭼﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﻄﻠﺐ‬ ‫اﮐﺜﺮ ﻣﻔﺴﺮﯾﻦ ﺷﯿﻌﮫ و اھﻞ ﺳﻨﺖ ذﯾﻞ آﯾﺎت ﻣﺬﮐﻮر و ﻧﯿﺰ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﻠﻢ ﻋﻘﺎﯾﺪ و ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﮫ ﺣﮑﺎﯾﺖ‬ ‫ﻣﮭﻢﺗﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ و آﺧﺮﯾﻦ ﻣﺠﻠﺴﯽ ﭘﺮداﺧﺘﮫاﻧﺪ ﮐﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( ﺑﺎ اﻣﺖاش در ﺣﺠْﺎﻟﻮداع در‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﮫ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻏﺪﯾﺮﺧﻢ ﺑﺮﮔﺰار ﻓﺮﻣﻮد و ﻃﯽ آن ﺑﮫ ﻣﺴﺄﻟﮫای ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﮫ ھﻤﮫ اﻧﺘﻈﺎر آن را داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫و آن ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ رھﺒﺮ اﻣﺖ ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﮫ و ﻣﻌﺮﻓﯽ و ﻧﺼﺐ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺑﻌﺪ از ﺧﻮد ﺑﺮای‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن؛ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ﻣﯿﻨﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از آﻧﯽ ﮐﮫ ﺗﻤﺎم ﺣﺎﺟﯿﺎن ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( اﯾﺴﺘﺎد و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ای ﻣﺮدم ﺧﺪای ﻟﻄﯿﻒ و‬ ‫ﺧﺒﯿﺮ ﺑﮫ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ داد ﮐﮫ ھﺮ ﻧﺒﯽّ ﻣﺜﻞ اﻧﺒﯿﺄ ﻗﺒﻠﯽ ﻋﻤﺮ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ دﻋﻮت ﺣﻖ را‬ ‫ﻟﺒﯿﮏ ﺧﻮاھﻢ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻣﻦ و ﺷﻤﺎ ﻣﺴﺆل ھﺴﺘﯿﻢ‪ ...‬ای ﻣﺮدم ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻮﻻی ﻣﻦ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﻣﻮﻻی‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ھﺴﺘﻢ و ﻣﻦ از ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﮫ ﺧﻮدﺷﺎن ﺳﺰاوارﺗﺮ ھﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺮ ھﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﻦ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ و ﻣﻮﻻ‬ ‫ھﺴﺘﻢ اﯾﻨﮏ ﻋﻠﯽ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ و ﻣﻮﻻی او اﺳﺖ ﺑﺎراﻟﮭﺎ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ و ھﻤﺮاه ﮐﺴﯽ ﺑﺎش ﮐﮫ ﺑﺎ اوﺳﺖ و‬ ‫دﺷﻤﻦ ﺑﺪار ھﺮ ﮐﺴﯽ را ﮐﮫ ﺑﺎ او دﺷﻤﻦ اﺳﺖ‪{١٣}.‬‬ ‫ﺟﻮﯾﻨﯽ از ﻋﻠﻤﺎی ﻣﻌﺮوف اھﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﮫ اﺳﻨﺎدی ﮐﮫ دارد ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﮫ در زﻣﺎن ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺜﻤﺎن در‬ ‫ﻣﺴﺠﺪ رﺳﻮل اﷲ)ص( ﻣﺠﻠﺴﯽ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ دوﯾﺴﺖ ﺗﻦ از ﺟﻤﻠﮫ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﻮف‪ ،‬ﻃﻠﺤﮫ و زﺑﯿﺮ و‪ ...‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد ھﺮ ﯾﮏ از ﻓﻀﺎﯾﻞ ﺧﻮد را ﯾﺎدآور ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ ﻋﻠﯽ)ع( ﮐﻨﺎری‬ ‫ﺳﺎﮐﺖ ﻧﺸﺴﺘﮫ ﺑﻮد از او ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻓﻀﺎﯾﻞ ﺧﻮد را ﯾﺎدآور ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻠﯽ)ع( ﻧﯿﺰ ﻓﻀﺎﯾﻞ ﭼﻨﺪی از ﺧﻮد و‬ ‫اھﻞ ﺑﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮد و از اھﻞ ﻣﺠﻠﺲ ﮔﻮاھﯽ و ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮔﺮﻓﺖ و ھﻤﮫ ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﺮدﻧﺪ از‬ ‫ﺟﻤﻠﮫ ﻣﺴﺄﻟﮫ ﺧﻼﻓﺖ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﻼﻓﺼﻞ ﺧﻮد را ﯾﺎدآور ﺷﺪ و ھﻤﮫ ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﺮدﻧﺪ‪{١٤}.‬‬ ‫ﭼﮭﺎرم دﻟﯿﻞ ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺘﻌﺪد اھﻞ ﺗﺸﯿﻊ}‪ {١٥‬و اھﻞ ﺗﺴﻨﻦ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﮫ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ وﺻﯽ و‬ ‫ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯿﻄﺎﻟﺐ اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از او دو ﻓﺮزﻧﺪم ﺣﺴﻦ و ﺣﺴﯿﻦ ﮐﮫ ﻧﮫ اﻣﺎم دﯾﮕﺮ از‬ ‫ﺻﻠﺐ ﺣﺴﯿﻦ ﭘﯽ ھﻢ ﻣﯿﺂﯾﻨﺪ‪{١٦}.‬‬ ‫آن ﭼﮫ ذﮐﺮ ﺷﺪ ﻓﻘﻂ ﮔﻮﺷﮫای از دﻻﯾﻞ ﺑﯿﺸﻤﺎری اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺮ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻼﻓﺼﻞ ﻋﻠﯽ)ع( دﻻﻟﺖ‬ ‫دارد‪{١٧}.‬‬

‫دﻻﯾﻞ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﮏ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﮫ ﺳﺎزﻣﺎن دﯾﻦ اﺳﻼم ‪ -‬ﮐﮫ ﺑﮫ ﺟﺮأت ﻣﯿﺘﻮان آن را وﺳﯿﻊﺗﺮﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎنھﺎی ﺟﮭﺎﻧﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪ‬ ‫ در ﺑﻘﺎ و ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﮫ ﻧﮕﮭﺒﺎن و ﮔﺮداﻧﻨﺪه ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮫ اﻓﺮاد ﺷﺎﯾﺴﺘﮫای را ﻣﯿﻄﻠﺒﺪ ﮐﮫ‬‫ﻣﻌﺎرف و ﻗﻮاﻧﯿﻦ آن را ﺑﮫ ﻣﺮدم ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و ﻣﻘﺮّرات دﻗﯿﻖ آن را در ﺟﺎﻣﻌﮫ اﺳﻼﻣﯽ اﺟﺮا ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻏﻔﻠﺖ و ﻣﺴﺎﻣﺤﮫ در رﻋﺎﯾﺖ و ﻧﮕﮫداری آن روا ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ از آن ﺟﺎ ﮐﮫ ﯾﮑﯽ از ﻣﻘﺎﺻﺪ آﻓﺮﯾﻨﺶ؛ ھﺪاﯾﺖ ﻣﺮدم ﺑﮫ راه راﺳﺖ اﺳﺖ؛ ﺧﺪای ﻣﮭﺮﺑﺎن‬ ‫ﭘﺲ از رﺣﻠﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ)ص(‪ ،‬ﺑﺮای ﻧﮕﮭﺒﺎﻧﯽ دﯾﻦ و ھﺪاﯾﺖ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ اﻣﺎم و ﭘﯿﺸﻮاﯾﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ و‬ ‫ﻣﺮدم را ﺑﮫ ﻋﻘﻞ ﺧﻮدﺷﺎن ‪ -‬ﮐﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮ اوﻗﺎت ﻣﻐﻠﻮب ھﻮا و ھﻮس ﻣﯿﺸﻮد ‪ -‬واﻧﮕﺬارد و ھﻤﺎنﻃﻮر ﮐﮫ‬

‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را ﺑﮫ ھﻤﮫ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﯾﮭﺎ و درﻣﺎن ﺗﻤﺎم دردھﺎی ﻓﺮدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺸﺮ‪ ،‬آﮔﺎه ﻧﻤﻮده‪ ،‬او را از‬ ‫ھﺮﮔﻮﻧﮫ اﺷﺘﺒﺎه و ﺧﻄﺎ‪ ،‬ﻣﺼﻮن و ﻣﺤﻔﻮظ داﺷﺘﮫ اﺳﺖ؛ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮫ اﻣﺎم و ﭘﯿﺸﻮای دﯾﻨﯽ ﻧﯿﺰ ﻋﻠﻢ و‬ ‫ﻋﺼﻤﺖ ﻣﺮﺣﻤﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﻋﻘﻠﯽ‪ ،‬روﺷﻦ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﮫ ﺑﺮای ھﺪاﯾﺖ ﻣﺮدم و ﺣﻔﻆ و ﺣﺮاﺳﺖ دﯾﻦ و اﺟﺮای ﻣﻘﺮرات آن‬ ‫ﭘﺲ از رﺣﻠﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ)ص(‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ اﻣﺎﻣﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪای ﻣﺘﻌﺎل ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﻋﻘﻠﯽ ﺑﺎ دﻟﯿﻞ ﻧﻘﻠﯽ ﻧﯿﺰ ھﻤﺮاه ﮔﺸﺘﮫ اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( از ھﻤﺎن اﺑﺘﺪای‬ ‫رﺳﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﻣﺴﺄﻟﮫ ﺧﻼﻓﺖ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺧﻮد ﺣﺴﺎس ﺑﻮد و در ھﻤﺎن ﺳﺎلھﺎی آﻏﺎزﯾﻦ رﺳﺎﻟﺖ‪،‬‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( را ﺑﮫ ﻋﻨﻮان وزﯾﺮ و وﺻﯽ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ و در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﺒﺎرک ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎرھﺎ ﺑﮫ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﮫ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﮔﻮﺷﮫای از آﯾﺎت و رواﯾﺎﺗﯽ ﮐﮫ ﺷﯿﻌﮫ ﺑﮫ وﺳﯿﻠﮫی آﻧﮭﺎ‪ ،‬وﺻﺎﯾﺖ و‬ ‫ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( را اﺛﺒﺎت ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﺑﺴﯿﺎری از ﻋﻠﻤﺎی اھﻞ ﺳﻨﺖ ھﻢ ﺑﮫ آﻧﮭﺎ ﻣﻌﺘﺮفاﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻦﮔﻮﻧﮫ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ .١١-١‬آﯾﮫ وﻻﯾﺖ‪ :‬ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻔﺴﺮان اھﻞﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺨﺮرازی در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺒﯿﺮ‪ ،‬زﻣﺨﺸﺮی در‬ ‫ﮐﺸﺎف‪ ،‬ﻃﺒﺮی در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺧﻮد و ﺳﯿﻮﻃﯽ در اﻟﺪر اﻟﻤﻨﺜﻮر‪ ،‬ﺑﮫ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﮫ اﻋﺘﺮاف دارﻧﺪ ﮐﮫ آﯾﮫ وﻻﯾﺖ‬ ‫)ﺳﻮره ﻣﺎﺋﺪه‪ ،‬آﯾﮫ ‪ (٥٥‬در ﺷﺄن ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( اﺳﺖ ﮐﮫ در ﺣﺎل ﻧﻤﺎز‪ ،‬اﻧﮕﺸﺘﺮی ﺧﻮد را ﺑﮫ‬ ‫ﻣﺴﺘﻤﻨﺪی ﺑﺨﺸﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺨﺮ رازی در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺧﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﮐﮫ ﺷﺎھﺪ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺷﺪن اﻧﮕﺸﺘﺮ ﺣﻀﺮت‬ ‫ﻋﻠﯽ)ع( در ﺣﺎل رﮐﻮع ﺑﮫ ﻓﺮد ﺳﺎﺋﻞ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺖ ھﻤﭽﻨﺎن ﮐﮫ دﻋﺎی ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ)ع(‬ ‫را ﻣﺴﺘﺠﺎب ﮐﺮد و ﺑﮫ او وزﯾﺮی از اھﻠﺶ ﻋﻄﺎ ﮐﺮد ‪ -‬ﮐﮫ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻘﻮﯾﺖ او ﺷﺪ ‪ ،-‬ﺑﺮای آن‬ ‫ﺣﻀﺮت)ع( ﻧﯿﺰ وزﯾﺮی از اھﻠﺶ ﻗﺮار دھﺪ‪ .‬ھﻨﻮز دﻋﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( ﺑﮫ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﮫ‬ ‫اﯾﻦ آﯾﮫ ﻧﺎزل ﺷﺪ«‪ )=== .‬اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ اﻟﮑﺒﯿﺮ‪ ،‬ج ‪ ،١٢‬ص ‪++(.٢٦‬‬ ‫‪ .١١-٢‬ﺣﺪﯾﺚ ﯾﻮم اﻟﺪّار‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ در ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺘﺎبھﺎی ﺗﺎرﯾﺦ اھﻞ ﺳﻨﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮی‬ ‫)ج ‪ ،١‬ص ‪ ،(٥٤٢ - ٥٤٣‬ﺗﺎرﯾﺦ اﻟﮑﺎﻣﻞ اﺑﻦ اﺛﯿﺮ )ج ‪ ،٢‬ص ‪ (٥٨٢‬و اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮭﺎﯾﺔ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ)ج‬ ‫‪ ،٣‬ص ‪ (٤٠‬ﺑﺎ ﺗﻔﺎوتھﺎﯾﯽ در ﻧﻘﻞ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻀﻤﻮن ﺣﺪﯾﺚ از اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪» :‬اواﯾﻞ ﺑﻌﺜﺖ ﮐﮫ آﯾﮫ »واﻧﺬر ﻋﺸﯿﺮﺗﮏ اﻻﻗﺮﺑﯿﻦ« ===) ﺷﻌﺮاء‬ ‫)‪ ،(٢٦‬آﯾﮫ ‪ ++(.٢١٤‬ﻧﺎزل ﺷﺪ؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( ﺟﻠﺴﮫ ﻣﯿﮭﻤﺎﻧﯽ ﻣﺮﮐﺐ از ﺧﻮﯾﺸﺎن ﺧﻮد ﺗﺮﺗﯿﺐ داد‬ ‫و در آن ﺟﺎ رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮد را اﻋﻼم ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓﺎﯾﮑﻢ ﯾﺆازرﻧﯽ ﻋﻠﯽ ھﺬااﻻﻣﺮ ﻋﻠﯽ ان ﯾﮑﻮن اﺧﯽ‬ ‫و وﺻﯿﯽ و ﺧﻠﯿﻔﺘﯽ ﻓﯿﮑﻢ؛ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﻣﺮا در اﯾﻦ ﮐﺎر ﮐﻤﮏ ﮐﺎر اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺮادر ﻣﻦ و وﺻﯽ ﻣﻦ‬ ‫و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻣﻦ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬ ‫ﺳﮫ ﻣﺮﺗﺒﮫ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺗﮑﺮار ﻓﺮﻣﻮد و در ھﺮ ﻣﺮﺗﺒﮫ ﻏﯿﺮ از ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع(‪ ،‬ھﯿﭻ ﮐﺲ اﻋﻼم‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﮑﺮد‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( در ﭘﺎﯾﺎن ﻣﺮﺗﺒﮫ ﺳﻮم ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫»ان ھﺬا اﺧﯽ و وﺻﯿﯽ و ﺧﻠﯿﻔﺘﯽ ﻓﯿﮑﻢ ﻓﺎﺳﻤﻌﻮا ﻟﮫ واﻃﯿﻌﻮا؛ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ )ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع(( ﺑﺮادر‬ ‫ﻣﻦ‪ ،‬وﺻﯽ ﻣﻦ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻣﻦ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺳﺨﻨﺎن او را ﮔﻮش ﻓﺮا دھﯿﺪ و از او اﻃﺎﻋﺖ‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬ ‫ﺧﻮﯾﺸﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﮫ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﮫ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﯿﺨﻨﺪﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬رو ﺑﮫ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ‬ ‫ﻣﺴﺨﺮهآﻣﯿﺰ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬او )ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص(( ﺑﮫ ﺗﻮ ﻓﺮﻣﺎن داد ﮐﮫ از ﭘﺴﺮت اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯽ و ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ را ﮔﻮش‬ ‫ﻓﺮادھﯽ« ===) ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮی‪ ،‬ج ‪ ،١‬ص ‪.++(.٥٤٢ - ٥٤٣‬‬ ‫ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﮫ اﯾﻦ ﺟﺎ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺮﺧﯽ از ﺗﺎرﯾﺦﻧﻮﯾﺴﺎن اھﻞ ﺳﻨﺖ )ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺑﻦﮐﺜﯿﺮ در اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮭﺎﯾﺔ‪ ،‬ﮐﮫ‬ ‫اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻋﻘﯿﺪه ﺧﻮد دﯾﺪهاﻧﺪ(‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﮫ ﺗﺤﺮﯾﻒ ﺣﺪﯾﺚ زده و ﺑﮫ ﺟﺎی ﮐﻠﻤﺎت »وﺻﯿﯽ و‬ ‫ﺧﻠﯿﻔﺘﯽ« ﻋﺒﺎرت »ﮐﺬا و ﮐﺬا« )ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن( را آوردهاﻧﺪ و راوﯾﺎن ﺣﺪﯾﺚ را ﻣﺘﮭﻢ ﺑﮫ ﺿﻌﻒ‬ ‫و ﺗﺸﯿّﻊ ﮐﺮدهاﻧﺪ ===) اﻟﺒﺪاﯾﺔ واﻟﻨﮭﺎﯾﺔ‪ ،‬ج ‪ ،٣‬ص ‪.++(.٤٠‬‬

‫‪ .١١-٣‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻨﺰﻟﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ در ﮐﺘﺎبھﺎی ﺣﺪﯾﺜﯽ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﺰد اھﻞ ﺗﺴﻨﻦ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری‬ ‫)ﮐﺘﺎب ﺑﺪء اﻟﺨﻠﻖ در ﺑﺎب ﻣﻨﺎﻗﺐ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( و در ﺑﺎب ﻏﺰوه ﺗﺒﻮک(‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ )ج‬ ‫‪ ،١‬ص ‪ ،(١٧٤‬ﻣﺴﻨﺪ اﺑﻮ داود )ج ‪ ،١‬ص ‪ ،(٢٨‬ﺧﺼﺎﺋﺺ ﻧﺴﺎﺋﯽ )ص ‪ ١٥‬و ‪ ،(١٦‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫)در ﮐﺘﺎب ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ(‪ ،‬ﺻﺤﯿﺢ ﺗﺮﻣﺬی )ج ‪ ،٢‬ص ‪ (٢٠١‬و ﻧﯿﺰ در ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺘﺎبھﺎی‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ اھﻞ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻃﺒﻘﺎت اﺑﻦ ﺳﻌﺪ )ج ‪ ،١‬ﻗﺴﻢ اول‪ ،‬ص ‪ ١٤‬و ‪ ،(١٥‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻐﺪاد )ج ‪ ،٤‬ص‬ ‫‪ ،(٧١‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮی )ج ‪ ،٢‬ص ‪ (٣٦٨‬و ﺑﺴﯿﺎری دﯾﮕﺮ از ﮐﺘﺎبھﺎی اھﻞ ﺳﻨﺖ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺎﺟﺮای اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦﮔﻮﻧﮫ اﺳﺖ‪ :‬ﺣﻀﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( در ﻏﺰوه ﺗﺒﻮک‪ ،‬ﺑﮫ ھﻤﺮاه ﺑﺴﯿﺎری‬ ‫از اﺻﺤﺎﺑﺶ از ﻣﺪﯾﻨﮫ ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﮫ ﺳﻤﺖ روﻣﯿﺎن ﺑﮫ راه اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﮫ ﻣﺪﯾﻨﮫ از رھﺒﺮ‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( را ﺑﮫ ﺟﺎی ﺧﻮد در ﻣﺪﯾﻨﮫ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از اﺻﺤﺎب زﺑﺎن ﺑﮫ ﻃﻌﻨﮫ‬ ‫ﮔﺸﻮده‪ ،‬و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص(‪ ،‬ﻋﻠﯽ را در ﻣﺪﯾﻨﮫ ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ ﻣﻮاﻇﺐ زﻧﺎن و ﺑﭽﮫھﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( ﺑﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( ﺷﮑﺎﯾﺖ ﺑﺮد و آن ﺣﻀﺮت)ص( در آن ھﻨﮕﺎم اﯾﻦ ﺟﻤﻠﮫ‬ ‫ﺗﺎرﯾﺨﯽ را ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻧﺖ ﻣﻨﯽ ﺑﻤﻨﺰﻟﺔ ھﺎرون ﻣﻦ ﻣﻮﺳﯽ اﻻ أﻧﮫ ﻻ ﻧﺒﯽّ ﺑﻌﺪی؛ ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺗﻮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﻣﻦ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻨﺰﻟﺖ ھﺎرون ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﻣﻮﺳﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﮫ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﮑﺘﮫ ﺑﺮای ھﻤﮕﺎن واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﮫ ھﺎرون‪ ،‬وﺻﯽ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻮد‪ .‬از ﻇﺎھﺮ ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﺘﺎبھﺎی‬ ‫اھﻞ ﺳﻨﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮﻣﯿﺂﯾﺪ ﮐﮫ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬در ﻣﻮارد ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻏﯿﺮ از ﻣﻮرد ﯾﺎد ﺷﺪه ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫===) ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻟﺨﻤﺴﮫ‪ ،‬ج ‪ ،١‬ص ‪++(.٢٩٩ - ٣١٦‬‬ ‫‪ .١١-٤‬ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ در ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻨﺎﺑﻊ رواﯾﯽ و ﺗﺎرﯾﺨﯽ اھﻞ ﺳﻨﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم‬ ‫ﻣﯿﺮﺣﺎﻣﺪ ﺣﺴﯿﻦ در ﺟﻠﺪ اول ﻋﺒﻘﺎتاﻻﻧﻮار‪ ،‬ﺗﻮاﺗﺮ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ در ﻧﺰد اھﻞ ﺳﻨﺖ را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم ﻋﻼﻣﮫ اﻣﯿﻨﯽ در ﺟﻠﺪ اول ﮐﺘﺎب اﻟﻐﺪﯾﺮ‪ ،‬از ‪ ١١٠‬ﺗﻦ از اﺻﺤﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( ﻧﺎم ﻣﯿﺒﺮد‬ ‫ﮐﮫ راوی اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ )=== .‬اﻟﻐﺪﯾﺮ‪ ،‬ج ‪ ،١‬ص ‪ ++(.١٤ - ٦١‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ از ‪ ٨٢‬ﺗﺎﺑﻌﯽ ﯾﺎد‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﮫ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ )=== .‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪ ++(.٦٢ - ٧٢‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ از ‪٣٦٠‬‬ ‫ﺗﻦ از ﻋﻠﻤﺎی اھﻞ ﺳﻨﺖ از ﻗﺮن دوم ﺗﺎ ﻗﺮن ﭼﮭﺎردھﻢ‪ ،‬ﻧﺎم ﻣﯿﺒﺮد ﮐﮫ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را در ﮐﺘﺎبھﺎی ﺧﻮد‬ ‫آوردهاﻧﺪ‪ )=== .‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪ ++(.٧٣ - ١٥١‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم از ‪ ٢٦‬ﺗﻦ از ﻋﻠﻤﺎی اھﻞ ﺳﻨﺖ و ﺷﯿﻌﮫ ﻧﺎم‬ ‫ﻣﯿﺒﺮد ﮐﮫ ﺗﺄﻟﯿﻔﺎت ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ در ﺑﺎب ﺣﺪﯾﺚ »ﻏﺪﯾﺮ« و ﻃﺮق آن داﺷﺘﮫاﻧﺪ‪ )=== .‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪- ١٥٧‬‬ ‫‪++(.١٥٢‬‬ ‫ﻣﺎﺟﺮای اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ از ﻗﺮار زﯾﺮ اﺳﺖ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﮐﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدی از اﺻﺤﺎب ﺧﻮد ‪-‬‬ ‫ﮐﮫ آﻧﺎن را ﺗﺎ ‪ ١٢٠‬ھﺰار ﺗﻦ ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ ‪ -‬از آﺧﺮﯾﻦ ﺳﻔﺮ ﺣﺞ ﺧﻮد )ﺣﺠﺔاﻟﻮداع(‪ ،‬ﺑﮫ ﻣﺪﯾﻨﮫ ﺑﺎز‬ ‫ﻣﯿﮕﺸﺖ؛ اﯾﻦ آﯾﮫ ﺑﺮ آن ﺣﻀﺮت)ص( ﻧﺎزل ﺷﺪ‪» :‬ﯾﺎ اﯾﮭﺎ اﻟﺮﺳﻮل ﺑﻠﻎ ﻣﺎ اﻧﺰل اﻟﯿﮏ ﻣﻦ رﺑﮏ و ان‬ ‫ﻟﻢ ﺗﻔﻌﻞ ﻓﻤﺎ ﺑﻠﻐﺖ رﺳﺎﻟﺘﮫ واﻟﻠﱠﮫ ﯾﻌﺼﻤﮏ ﻣﻦ اﻟﻨﺎس«؛ »ای رﺳﻮل! آﻧﭽﮫ را از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﮫ‬ ‫ﺗﻮ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﮫ ﻣﺮدم اﺑﻼغ ﮐﻦ و اﮔﺮ آن را اﺑﻼغ ﻧﮑﻨﯽ‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ رﺳﺎﻟﺖ ﺧﺪا را اﺑﻼغ ﻧﮑﺮدهای‬ ‫]و از ﻣﺮدم ﻧﺘﺮس ﮐﮫ[ ﺧﺪا ﺗﻮ را از ﻣﺮدم ﺣﻔﻆ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد«‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﮫ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( در ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﮫ ﻧﺎم ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ ‪ -‬ﮐﮫ راه ﮐﺎروانھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ از ھﻢ‬ ‫ﺟﺪا ﻣﯿﺸﺪ ‪ -‬ﻓﺮﻣﺎن ﺗﻮﻗﻒ داد و اﻣﺮ ﮐﺮد ﻣﻨﺒﺮی از ﭼﻮب ﻣﺤﻤﻞھﺎی ﺷﺘﺮان‪ ،‬ﺑﺮای آن ﺣﻀﺮت)ص(‬ ‫ﻓﺮاھﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آن ﮔﺎه ﺑﮫ روی ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺘﮫ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻟﺴﺖ اوﻟﯽ ﺑﺎﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻣﻦ اﻧﻔﺴﮭﻢ؛ آﯾﺎ ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺎن از ﺧﻮدﺷﺎن ﺳﺰاوارﺗﺮ ]ﺑﮫ ﺗﺼﺮف در اﻣﻮرﺷﺎن [ﻧﺒﻮدم«‪.‬‬ ‫ھﻤﮫ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آری‪ ،‬ای رﺳﻮل ﺧﺪا! آن ﮔﺎه آن ﺣﻀﺮت)ص( در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﮫ دﺳﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( را‬ ‫ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺘﮫ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫»ﻣﻦ ﮐﻨﺖ ﻣﻮﻻه ﻓﻌﻠﯽ ﻣﻮﻻه اﻟﻠﮭﻢ والِ ﻣﻦ واﻻه و ﻋﺎد ﻣﻦ ﻋﺎداه و اﻧﺼﺮ ﻣﻦ ﻧﺼﺮه و اﻋﻦ ﻣﻦ اﻋﺎﻧﮫ‬ ‫واﺧﺬل ﻣﻦ ﺧﺬﻟﮫ؛ ھﺮ ﮐﺲ ﮐﮫ ﻣﻦ ﻣﻮﻻی او ھﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ھﻢ ﻣﻮﻻی او اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ! دوﺳﺖ ﺑﺪار ھﺮ‬ ‫آن ﮐﺲ را ﮐﮫ ﻋﻠﯽ را دوﺳﺖ دارد و دﺷﻤﻦ ﺑﺪار ھﺮ آن ﮐﺲ را ﮐﮫ ﺑﺎ او دﺷﻤﻨﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﺎری ﮐﻦ ھﺮ‬

‫آن ﮐﺲ را ﮐﮫ او را ﯾﺎری ﮐﻨﺪ و ﮐﻤﮏ ﮐﻦ ھﺮ ﮐﺴﯽ را ﮐﮫ ﺑﮫ او ﮐﻤﮏ دھﺪ و ﺧﻮار ﺳﺎز ھﺮ ﮐﺲ را‬ ‫ﮐﮫ او را ﺧﻮار ﺳﺎزد«‪.‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺮدم از ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺟﻤﻼت‪ ،‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﭙﺲ دﺳﺘﮫ دﺳﺘﮫ ﻧﺰد ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع(‬ ‫رﻓﺘﮫ‪ ،‬ﺑﮫ او ﺗﺒﺮﯾﮏ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﺗﺒﺮﯾﮏ ﮔﻮﯾﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﭼﮭﺮه ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻧﯿﺰ ﺑﮫ ﭼﺸﻢ‬ ‫ﻣﯿﺨﻮرد ﮐﮫ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺒﺮﯾﮏ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺦ ﺑﺦ ﻟﮏ ﯾﺎ اﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ اﺻﺒﺤﺖ ﻣﻮﻻی و ﻣﻮﻟﯽ ﮐﻞ ﻣﺴﻠﻢ؛‬ ‫ﻣﺒﺎرک ﺑﺎد ﺑﺮ ﺗﻮ ای ﭘﺴﺮ اﺑﯿﻄﺎﻟﺐ ﮐﮫ ھﻢاﮐﻨﻮن ﻣﻮﻻی ﻣﻦ و ﻣﻮﻻی ھﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮔﺸﺘﯽ«‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﺑﻮد ﮐﮫ اﯾﻦ آﯾﮫ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪» :‬اﻟﯿﻮم اﮐﻤﻠﺖ ﻟﮑﻢ دﯾﻨﮑﻢ و اﺗﻤﻤﺖ ﻋﻠﯿﮑﻢ ﻧﻌﻤﺘﯽ و‬ ‫رﺿﯿﺖ ﻟﮑﻢ اﻻﺳﻼم دﯾﻨﺎً«؛ »اﻣﺮوز دﯾﻦ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﻮدم و ﻧﻌﻤﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﻤﺎم‬ ‫ﮐﺮدم و دﯾﻦ اﺳﻼم را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪم«‪ )=== .‬ﻣﺎﺋﺪه )‪ ،(٥‬آﯾﮫ ‪٣‬؛ ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج ‪ ،١‬ص ‪٣٧٢‬؛‬ ‫ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻟﺨﻤﺴﮫ‪ ،‬ج ‪ ،١‬ص ‪ ٣٦٣‬ﺑﮫ ﻧﻘﻞ از‪ :‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ج ‪ ،٧‬ص ‪++(.٣١٧‬‬ ‫ﻋﻼﻣﮫ اﻣﯿﻨﯽ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد‪ ،‬از ﻣﻮارد ﺑﺴﯿﺎری ﻧﺎم ﻣﯿﺒﺮد ﮐﮫ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﮫ ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫ﻏﺪﯾﺮ‪ ،‬ﺑﮫ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺧﻮد اﺣﺘﺠﺎج ﻣﯿﮑﺮد و از اﺻﺤﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( ﺑﺮ ﻣﻀﻤﻮن آن ﺗﺄﯾﯿﺪ‬ ‫ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﻧﯿﺰ‪ ،‬اﺣﺘﺠﺎﺟﺎت ﺣﻀﺮت ﻓﺎﻃﻤﮫ زھﺮا)س(‪ ،‬اﻣﺎم ﺣﺴﻦ)ع( و ﺑﺴﯿﺎری از‬ ‫ﺷﺨﺼﯿﺖھﺎی ﺑﺰرگ ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﮫ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ )=== .‬اﻟﻐﺪﯾﺮ‪ ،‬ج ‪ ،١‬ص ‪- ١٩٦‬‬ ‫‪++(.١٥٩‬‬ ‫‪ .١١-٥‬ﺣﺪﯾﺚ ﺛﻘﻠﯿﻦ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ در ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺘﺎبھﺎی ﻣﻌﺘﺒﺮ اھﻞ ﺳﻨﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺻﺤﯿﺢﻣﺴﻠﻢ‪،‬‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ ﺗﺮﻣﺬی )ج ‪ ،٢‬ص ‪ ،(٣٠٨‬ﺧﺼﺎﺋﺺ ﻧﺴﺎﺋﯽ )ص ‪ ،(٢١‬ﻣﺴﺘﺪرک ﺣﺎﮐﻢ )ج‪ ،٣‬ص ‪،(١٠٩‬‬ ‫ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ )ج ‪ ،٣‬ص ‪ (١٧‬آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( در روزھﺎی آﺧﺮ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﮫ اﺻﺤﺎب ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫»اﻧﯽ اوﺷﮏ ان ادﻋﯽ ﻓﺎﺟﯿﺐ و اﻧﯽ ﺗﺎرک ﻓﯿﮑﻢ اﻟﺜﻘﻠﯿﻦ ﮐﺘﺎباﻟﻠﱠﮫ ﻋﺰ وﺟﻞ و ﻋﺘﺮﺗﯽ‪ .‬ﮐﺘﺎباﻟﻠﱠﮫ ﺣﺒﻞ‬ ‫ﻣﻤﺪود ﻣﻦ اﻟﺴﻤﺎء اﻟﯽ اﻻرض و ﻋﺘﺮﺗﯽ اھﻞ ﺑﯿﺘﯽ‪ ،‬اﻧﮭﻤﺎ ﻟﻦ ﯾﻔﺘﺮﻗﺎ ﺣﺘﯽ ﯾﺮدا ﻋﻠﯽّ اﻟﺤﻮض‬ ‫ﻓﺎﻧﻈﺮوﻧﯽ ﺑﻢ ﺗﺨﻠﻔﻮﻧﯽ ﻓﯿﮭﻤﺎ؛ ]ای ﻣﺮدم [ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ ﮐﮫ از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرم ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮم و دﻋﻮت‬ ‫او را اﺟﺎﺑﺖ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﻦ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ دو ﭼﯿﺰ ﮔﺮانﺑﮭﺎ ﺑﮫ ﯾﺎدﮔﺎر ﻣﯿﮕﺬارم‪ :‬ﯾﮑﯽ ﮐﺘﺎب ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ‬ ‫و دﯾﮕﺮی ﻋﺘﺮﺗﻢ را‪ .‬ﮐﺘﺎب ﺧﺪاوﻧﺪ رﯾﺴﻤﺎن ﻣﺤﮑﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ از آﺳﻤﺎن ﺗﺎ زﻣﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ و‬ ‫ﻋﺘﺮت ﻣﻦ ھﻤﺎن اھﻞ ﺑﯿﺘﻢ ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دو از ھﻢ ﺟﺪا ﻧﻤﯿﺸﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺣﻮض ]ﮐﻮﺛﺮ[ ﺑﺮ ﻣﻦ وارد‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻼﺣﻈﮫ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﮫ ﭼﮕﻮﻧﮫ ﭘﺲ از ﻣﻦ ﺑﺎ آﻧﮭﺎ رﻓﺘﺎر ﻣﯿﮑﻨﯿﺪ« ===) ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻟﺨﻤﺴﮫ‪ ،‬ج ‪،٢‬‬ ‫ص ‪.++(.٤٤ - ٥٣‬‬ ‫در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﮐﺮم)ص( اھﻞﺑﯿﺖ ﺧﻮد را ‪ -‬ﮐﮫ ﻃﺒﻖ آﯾﮫ ﺗﻄﮭﯿﺮ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( و‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ ‪ -‬ﻋِﺪل ﻗﺮآن ﻗﺮار داده‪ ،‬از آﻧﺎن ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﮔﺮانﺑﮭﺎ ﯾﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬از‬ ‫اﯾﻦ ﺟﺎ روﺷﻦ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﮫ ﭘﺲ از آن ﺣﻀﺮت)ص(‪ ،‬ﺗﻨﮭﺎ اھﻞ ﺑﯿﺖ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﮫ ﻣﯿﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺠﺮی اﺣﮑﺎم‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻗﺮآن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ )=== .‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﮫ از‪ :‬ﺻﻔﺮی ﻓﺮوﺷﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻧﻌﻤﺖاﷲ‪ ،‬ﻏﺎﻟﯿﺎن‪ ،‬ﺻﺺ ‪- ٢٣٢‬‬ ‫‪++(.٢٣٨‬‬ ‫‪…………………………………………………………….‬‬

‫اﻣﺎﻣﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ در ﻗﺮآن‬

‫ﮐﺪام آﯾﮫ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﮫ ﻧﺼﺐ اﻣﺎم)ع( اﺳﺖ؟ دﻻﻟﺖ آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ دھﯿﺪ؟‬ ‫آﯾﺎت زﯾﺎدی وﺟﻮد دارد ﮐﮫ ﺑﺮ ﻧﺼﺐ اﻣﺎم)ع( روی زﻣﯿﻦ اﺷﺎره دارﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ از‬ ‫إﻧّﻤﺎ وﻟﯿّﮑﻢ اﷲ و رﺳﻮﻟﮫ واﻟّﺬﯾﻦ ﯾﻘﯿﻤﻮن‬ ‫آﯾﺎت ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی در اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﮫ دارﻧﺪ‪ .‬آﯾﺔ ﻣﺒﺎرﮐﺔ "‬ ‫آﯾﺔ "أﯾّﮭﺎ اﻟﺮّﺳﻮل ﺑﻠّﻎ ﻣﺎ أﻧﺰل إﻟﯿﮏ ﻣِﻦ رﺑّﮏ و إنْ ﻟﻢ‬ ‫اﻟﺼّﻠﻮة و ﯾﺆﺗﻮن اﻟﺰّﮐﻮة و ھﻢ راﮐﻌﻮن"‪ .‬ﻧﯿﺰ ﯾﺎ‬ ‫ﺗﻔﻌﻞ ﻓﻤﺎ ﺑﻠّﻐﺖَ رﺳﺎﻟﺘﮏ و ‪."...‬‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﻣﺴﺌﻠﮫ ﻧﺼﺐ اﻣﺎم از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ دﻻﻟﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫در آﯾﺔ ﻣﺒﺎرﮐﮫ اﺑﻼغ اوّﻻً ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﮫ ﺷﺄﻧﯽ دراﯾﻦ ﻣﯿﺎن‪ ،‬ﺟﺰ اﺑﻼغ ﭘﯿﺎم اﻟﮭﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﺲ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﮫ ﺗﻨﮭﺎ از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺄﻣﻮر اﺑﻼغ آن اﺳﺖ‪ .‬ﺛﺎﻧﯿﺎً ﻣﺴﺌﻠﮫ ای اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬ ‫ﺷﺄن و ﻣﻘﺎم ﻧﺒﻮت اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﮔﺮ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﮫ را اﺑﻼغ ﻧﮑﻨﯽ‪ ،‬رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮد راﻧﺠﺎم‬ ‫ﻧﺪاده ای‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﮫ ﻣﺴﺎﯾﻞ و اﺣﮑﺎم ﺑﺴﯿﺎری را ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ اﺑﻼغ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ آﯾﮫ در‬ ‫اواﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺷﺮﯾﻒ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺗﻨﮭﺎ ﭼﯿﺰی ﮐﮫ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ھﻤﻄﺮاز ﻧﺒﻮت و رﺳﺎﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﮫ اﻣﺎﻣﺖ اﺳﺖ و ھﯿﭻ ﺣﮑﻤﯽ از اﺣﮑﺎم دﯾﮕﺮ دﯾﻨﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ھﻤﭙﺎﯾﺔ ﻧﺒﻮّت ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﻟﺜﺎً ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﻣﺄﻣﻮر ﻣﺴﺌﻠﮫ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﮭﻤﯽ ﺑﻮده ﮐﮫ ﺑﮫ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﻧﻮﻋﯽ ﺧﻮف در اﺑﻼغ آن وﺟﻮد داﺷﺘﮫ و ﺑﮫ‬ ‫ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ در اداﻣﮫ آﯾﮫ ﺑﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻓﺮﻣﻮده ﮐﮫ ﺗﻮ را از ﻣﺮدم ﺣﻔﻆ ﺧﻮاھﯿﻢ ﮐﺮد و از‬ ‫اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺑﮫ او ﭘﺸﺖ ﮔﺮﻣﯽ و اﻃﻤﯿﻨﺎن داده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﮫ ﻣﮭﻢ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﮫ ﺗﻨﮭﺎ ﺑﯿﺎن ﺣﮑﻤﯽ از اﺣﮑﺎم ﺷﺮﻋﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در ھﯿﭻ ﯾﮏ از اﺣﮑﺎم‬ ‫دﯾﻨﯽ‪ ،‬آﯾﮫ ﺑﮫ اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﯿﺎن ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ ﮐﮫ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ آﯾﮫ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﮫ داﺳﺘﺎن ﻏﺪﯾﺮ و ﻧﺼﺐ‬ ‫اﻣﺎﻣﺖ و وﻻﯾﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( از ﻃﺮف ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺗﺄﯾﯿﺪی ﺑﺮ ﻣﻌﻨﺎی اﯾﻦ آﯾﮫ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮاد از وﻻﯾﺖ ﮐﮫ ﺷﺮط ﻗﺒﻮﻟﯽ اﻋﻤﺎل ﻗﺮار داده ﺷﺪه ﭼﯿﺴﺖ ؟‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ اﯾﻦ ﮐﮫ وﻻﯾﺖ از ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻋﺘﻘﺎدی اﺳﺖ و ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ زﯾﺮﺑﻨﺎ و اﺳﺎس اﻣﻮر ﻋﻤﻠﯽ‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ ﻧﻘﺶ آن درﺻﺤﺖ و ﺑﻄﻼن اﻋﻤﺎل ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻣﻮﺟﮫ اﺳﺖ و ﺗﻀﺎدی ﺑﺎ رواﯾﺘﯽ ﮐﮫ ﻧﻤﺎز‬ ‫را ﻣﺒﻨﺎی ﻗﺒﻮﻟﯽ اﻋﻤﺎل ﻣﯿﺪاﻧﺪ ﻧﺪارد‪،‬زﯾﺮا ﻧﻤﺎز ﻧﯿﺰ در ﻣﯿﺎن ﺳﺘﻮن دﯾﻦ ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در درﺟﮫ‬ ‫اول ﻋﻘﺎﯾﺪ زﯾﺮﺳﺎﺧﺖ اﻋﻤﺎلاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ در ﻣﯿﺎن ﺧﻮداﻋﻤﺎل ﺗﺮﺗﺐ و ﻣﺪارج وﺟﻮد دارد و ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ دﯾﮕﺮی ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯿﺪی و زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ دارد و ﭼﻮن وﻻﯾﺖ از ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﺘﺎﺳﺎس و زﯾﺮﺳﺎﺧﺖ ﻧﻤﺎز‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻣﻌﻨﺎی وﻻﯾﺖ ﺑﮫ ﻃﻮر ﻓﺸﺮده ﺗﻮﻟﯽ در اﻣﻮر دﯾﻨﯽ اﺳﺖ و آن داﯾﺮهای وﺳﯿﻊ دارد ﮐﮫ دوﺟﻨﺒﮫ آن‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﻣﮭﻤﺎﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﺮﺟﻌﯿﺖ دﯾﻨﯽ‪ -٢ ،‬زﻋﺎﻣﺖ و رھﺒﺮی ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﭘﺬﯾﺮش ﻣﺮاﺟﻊ ذﯾﺼﻼح ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﺑﺮای اﺧﺬ ﻣﻌﺎﻟﻤﺪﯾﻦ و ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺻﺪور ﺣﺪ ﺻﺤﯿﺢ دﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ و ﭘﺬﯾﺮش و زﻋﺎﻣﺖ آﻧﺎن‬ ‫در اﻣﻮر دﯾﻦ و دﻧﯿﺎ ھﻤﺎن ﻣﺴﺄﻟﮭﻮﻻﯾﺖ اﺳﺖ‪J}.‬‬

‫وﻻﯾﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﮫ؟‬ ‫آﻗﺎی ﺳﺮوش ﺑﮫ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﮫ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯿﺪھﻨﺪ‪:‬‬ ‫»ﮐﻠﻤﮫ وﻻﯾﺖ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﯽ »ﻗﺮب« و »ﻧﺰدﯾﮑﯽ« ﺑﯽ واﺳﻄﮫ اﺳﺖ‪ ...‬دو ﻧﻔﺮ ﮐﮫ ﺑﮫ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺤﺒّﺖ دارﻧﺪ‪،‬‬ ‫وﻟﯽّ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ وﻗﺘﯽ ﮐﮫ ﮐﺴﯽ در ﮐﺎر دﯾﮕﺮی ﺗﺼﺮّف ﺑﯿﻮاﺳﻄﮫ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽّ اوﺳﺖ ﻋﺮﺑﮭﺎ اوّﻟﯿﻦ‬ ‫ﺑﺎران ﺑﮭﺎری را »وﺳﻤﯽ« و ﺑﻌﺪﯾﮭﺎ را ﮐﮫ ﺑﯿﻮاﺳﻄﮫ ﭘﺲ از آن ﻣﯿﺒﺎرد »وﻟﯽّ« ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﺗﻮاﻟﯽ ھﻢ از‬ ‫رﯾﺸﮫ وﻻﯾﺖ اﺳﺖ ﭘﺪر وﻟﯽّ ﻓﺮزﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮫ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﮫ ﺑﯿﻦ ﭘﺪر و ﻓﺮزﻧﺪ واﺳﻄﮫای وﺟﻮد ﻧﺪارد و‬ ‫ﭘﺪر ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً در ﮐﺎر ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد ﺗﺼﺮّف و ﻧﻈﺎرت ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﮐﮫ ﺑﮫ زﯾﺮدﺳﺘﺎن ﺧﻮد‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد‪ ،‬واﻟﯽ و وﻟﯽّ آﻧﮭﺎﺳﺖ در ھﻤﮫ اﯾﻦ ﻣﻮارد »وﻻﯾﺖ« ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﯾﮏ‬ ‫راﺑﻄﮫ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﯿﻮاﺳﻄﮫ ﺑﯿﻦ دو ﮐﺲ ﯾﺎ دو ﻧﮭﺎد ﯾﺎ دو ﺟﻤﻊ ﯾﺎ دو ﮔﺮوه از ﺟﻨﺲ ﻣﺤﺒّﺖ ﯾﺎ رﯾﺎﺳﺖ ﯾﺎ‬ ‫ﺗﻮاﻟﯽ و ﺗﺒﻌﯿّﺖ ﯾﺎ ﻧﺼﺮت و اﻣﺜﺎل آن«)‪.(١‬‬ ‫‪zzz‬‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻓﺎرﺳﯽ ﮐﻠﻤﮫ وﻻﯾﺖ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ اﺳﺖ و ﺑﮫ ﮐﺴﯽ وﻟﯽّ و واﻟﯽ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﮫ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ اﻣﺮی را‬ ‫ﺑﮫ ﻋﮭﺪه دارد)‪ .(٢‬و ﻣﻌﺎﻧﯽ »ﻗﺮب« و ﻧﺰدﯾﮑﯽ و »ﻣﺤﺒّﺖ« و »رﯾﺎﺳﺖ« و »ﻧﺼﺮت« ﯾﺎ از ﻟﻮازم‬ ‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ھﺴﺘﻨﺪ و ﯾﺎ از ﻣﻘﺎرﻧﺎت آن‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺎدّه در ﮐﺘﺐ ﻟﻐﺖ و در ﻗﺮآن ﻧﯿﺰ ھﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﺎ را دارد‪» .‬اﻟﻠﱠﮫ وﻟﯽ اﻟﺬﯾﻦ اﻣﻨﻮا؛)‪ (٣‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ«‪.‬‬ ‫»و آﯾﮫ اﻧﻤﺎ وﻟﯿّﮑﻢ اﻟﻠﱠﮫ و رﺳﻮﻟﮫ و اﻟﺬﯾﻦ اﻣﻨﻮا اﻟﺬﯾﻦ‪...‬؛)‪ (٤‬ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺷﻤﺎ ﻓﻘﻂ ﺧﺪا و رﺳﻮل اوﺳﺖ و‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﮫ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﮫ‪ .«...‬اﻟﺒﺘﮫ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﮫ ﺑﮫ ﻟﻐﺖ و ﺗﺮﺟﻤﮫ ﻧﻤﯿﺸﻮد ﺑﺤﺚ ﮐﻼﻣﯽ در‬ ‫ﻣﻮرد وﻻﯾﺖ داﺷﺖ ﺑﻠﮑﮫ آﻧﭽﮫ ﻣﮭﻢ اﺳﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ اﯾﻦ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﻣﺒﻨﺎﯾﯽ دارد و ھﺮ‬ ‫ﮐﺴﯽ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﮐﮫ اﯾﻦ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ را داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺒﻨﺎی اﯾﻦ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ در ﻣﻮرد ﺧﺪاوﻧﺪ اﺣﺎﻃﮫ و‬ ‫ﺣﻀﻮر و آﮔﺎھﯽ اوﺳﺖ و در ﻣﻮرد ﻣﻌﺼﻮﻣﯿﻦ ﻋﺼﻤﺖ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ اﺳﺖ از ھﻤﯿﻦ اﺣﺎﻃﮫ و‬ ‫آﮔﺎھﯽ ﮐﮫ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﮫ اﯾﺸﺎن ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮده و ﻣﺼﻮﻧﯿّﺖ از ھﻮی و ﺧﻄﺎ و‪ ...‬ﻣﺼﻮﻧﯿّﺘﯽ ﮐﮫ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﮫ‬ ‫از ﻋﻠﻢ و اﺧﺘﯿﺎر اﯾﺸﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﮫ ھﺮ ﺣﺎل از اﯾﻦ اﺣﺎﻃﮫ و آﮔﺎھﯽ‪ ،‬ﻣﺼﻮﻧﯿّﺖ از ﺧﻄﺎ و ھﻮی و‪ ...‬ﺳﺮﭼﺸﻤﮫ ﻣﯿﮕﯿﺮد ﻋﻠﻢ ﺑﮫ اﻧﺴﺎن و‬ ‫ﺑﮫ ﻗﺪر و اﻧﺪازه و ارزش و ﺑﺮﻧﺎﻣﮫ او و ﻋﻠﻢ ﺑﮫ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ھﺴﺘﯽ و رواﺑﻄﯽ ﮐﮫ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ھﺴﺘﯽ دارد و‬ ‫آزادی از ھﻮی و ﺧﻄﺎ زﻣﯿﻨﮫﺳﺎز اﯾﻦ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ اﺳﺖ و اوﻟﻮﯾﺖ ﻧﺒﯽ و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ او ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺑﻨﺎ‬ ‫ﻧﮭﺎده ﺷﺪه‪ ،‬ﮐﮫ در آﯾﮫ »اﻟﻨﺒﯽ اوﻟﯽ ﺑِﮑﻢ ﻣﻦ اﻧﻔﺴﮑﻢ« و رواﯾﺖ »اﻟﺴﺖ اوﻟﯽ ﺑﮑﻢ ﻣﻦ اﻧﻔﺴﮑﻢ« و »ﻣﻦ‬ ‫ﮐﻨﺖ ﻣﻮﻻه ﻓﮭﺬا ﻋﻠﯽ ﻣﻮﻻه« ﺑﺮ ھﻤﯿﻦ اﺳﺎس ﻣﻌﻨﺎ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬او ﺑﮫ دﻟﯿﻞ آﮔﺎھﯽ و اﺣﺎﻃﮫ و رأﻓﺖ و‬ ‫ﻣﺤﺒّﺘﯽ ﮐﮫ دارد‪ ،‬از ﺧﻮدِ ﻣﻦ ﺳﺰاوارﺗﺮ اﺳﺖ و ﻣﻘﺪّم اﺳﺖ از ﻣﻦ ﺑﺮ ﺧﻮدِ ﻣﻦ‪.‬‬ ‫اوّﻻً؛ ﺑﺎ ﻟﺬّات ﻣﺘﻌﻠّﻖ ﺑﮫ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﮫ او ﻣﺎﻟﮏ و ﻋﺎﻟِﻢ و ﺧﺒﯿﺮ و ﻣﺤﯿﻂ ﺑﮫ ھﺴﺘﯽ و‬ ‫»وﻻﯾﺖ«‬ ‫رواﺑﻂ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ آن ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و ﻓﻘﻂ اوﺳﺖ ﮐﮫ ﺣﻖ ﺗﺼﺮّف و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﺎﻟَﻢ را داراﺳﺖ و‬ ‫دﯾﮕﺮان ﺑﮫ اﻧﺪازهای ﮐﮫ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﮫ آﻧﮭﺎ اذن ﻣﯿﺪھﺪ ﺣﻖ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ دارﻧﺪ و ﯾﺎ اوﻟﻮﯾّﺖ ﻣﯿﯿﺎﺑﻨﺪ و در‬ ‫ﻣﻮرد ﻣﻌﺼﻮﻣﯿّﻦ»ﻋﻠﯿﮭﻢ اﻟﺴﻼم« ﺑﮫ دﻟﯿﻞ آﮔﺎھﯽ و ﻣﺼﻮﻧﯿّﺖ و‪ ...‬اﺳﺖ ﮐﮫ »وﻻﯾﺖ« و »اوﻟﻮﯾّﺖ«‬ ‫آﻧﮭﺎ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻄﺮح ﻣﯿﺸﻮد و ﺑﮫ آﻧﮭﺎ ﺗﻌﻮﯾﺾ ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬در ﻣﻮرد وﻻﯾﺖ ﭘﺪر ﺑﺮ ﻓﺮزﻧﺪ ھﻢ ﺑﺎ‬ ‫اﻧﺪﮐﯽ اﻏﻤﺎض و ﺗﻔﺎوت ھﻤﯿﻦ ﺷﺮط ﻣﯿﺂﯾﺪ‪ .‬آﮔﺎھﯽ ﺑﮫ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻓﺮزﻧﺪ و ﻋﻤﻞ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ آن ﺷﺮط وﻻﯾﺖ‬ ‫ﭘﺪر اﺳﺖ‪ .‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﭘﺪر ﺣﻖ وﻻﯾﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺗﻔﺎوت در ﻧﻮع وﻻﯾﺖھﺎ و ﻣﺤﺪوده ﻧﻔﻮذ آنھﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﮫ ﺗﻔﺎوت آﮔﺎھﯽ و رﻋﺎﯾﺖ ﺣﺪود دارد‪.‬‬

‫آﯾﺎ در ﻗﺮآن آﯾﮫ ﯾﺎ آﯾﺎﺗﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﮫ ﺑﮫ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤّﺪ»ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وآﻟﮫ« ﺗﺼﺮﯾﺢ و ﯾﺎ‬ ‫اﺷﺎره ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫اﮔﺮ ﻣﻨﻈﻮر وﺟﻮد آﯾﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺮ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ»ﻋﻠﯿﮫ اﻟﺴﻼم« دﻻﻟﺖ داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻮاب‬ ‫ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎت ﻣﺘﻌﺪدی از ﻗﺮآن ﺑﮫ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺷﺎره دارد و اﮔﺮ ﻣﻨﻈﻮر اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ در آن ﺑﺎ‬ ‫ﺻﺮاﺣﺖ ﻧﺎم ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ»ﻋﻠﯿﮫ اﻟﺴﻼم« آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻮاب ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ)ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺼﺎﻟﺤﯽ از‬ ‫ﻋﻠﯽ»ﻋﻠﯿﮫ اﻟﺴﻼم« ﺑﮫ ﻃﻮر ﺻﺮﯾﺢ در ﻗﺮآن ﻧﺎﻣﯽ ﺑﺮده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ(‬ ‫ﺑﮫ ﻃﻮر ﻧﻤﻮﻧﮫ دو آﯾﮫ از آﯾﺎت ﻓﺮاواﻧﯽ را ﮐﮫ ﺑﺮ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﻋﻠﯽ»ﻋﻠﯿﮫ اﻟﺴﻼم« دﻻﻟﺖ دارد‪ ،‬ذﮐﺮ‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫‪» .١‬ﯾﺎ اﯾﮭﺎ اﻟﺮﺳﻮل ﺑﻠﻎ ﻣﺎ اﻧﺰل اﻟﯿﮏ ﻣﻦ رﺑﮏ و ان ﻟﻢ ﺗﻔﻌﻞ ﻓﻤﺎ ﺑﻠﻐﺖ رﺳﺎﻟﺘﮫ و اﻟﻠﱠﮫ ﯾﻌﺼﻤﮏ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻨﺎس ان اﻟﻠﱠﮫ ﻻ ﯾﮭﺪی اﻟﻘﻮم اﻟﮑﺎﻓﺮﯾﻦ؛ ای ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﺎ‪ ،‬آﻧﭽﮫ از ﻃﺮف ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﮫ ﺳﻮﯾﺖ ﻧﺎزل ﺷﺪ‬ ‫ﺑﮫ ھﻤﮫ ﺑﺮﺳﺎن‪ ،‬وﮔﺮﻧﮫ رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮد را ﺗﻤﺎم ﻧﮑﺮدهای و ﺧﺪای ﺗﻮ را از ﻣﺮدم ﻧﮕﮫ ﻣﯿﺪارد‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﺮوه ﮐﺎﻓﺮان را ھﺪاﯾﺖ ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ«)‪.(١٣‬‬ ‫ﺗﻤﺎم ﻣﻔﺴّﺮان ﺷﯿﻌﮫ و ﮔﺮوه ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻔﺴّﺮان اھﻞ ﺳﻨّﺖ‪ ،‬رواﯾﺎﺗﯽ را ﮐﮫ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ اﯾﻦ آﯾﮫ در ﻣﻮرد‬ ‫ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻠﯽ»ﻋﻠﯿﮫ اﻟﺴﻼم« اﺳﺖ در ﮐﺘﺎبھﺎی ﺧﻮد آوردهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪» .٢‬اﻟﯿﻮم اﮐﻤﻠﮏ ﻟﮑﻢ دﯾﻨﮑﻢ و اﺗﻤﻤﺖ ﻋﻠﯿﮑﻢ ﻧﻌﻤﺘﯽ و رﺿﯿﺖ ﻟﮑﻢ اﻻﺳﻼم دﯾﻨﺎ؛ اﻣﺮوز ﺑﺮای ﺷﻤﺎ‬ ‫دﯾﻨﺘﺎن را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدم و ﻧﻌﻤﺘﻢ را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﻤﺎم ﮐﺮدم و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪم ﮐﮫ اﺳﻼم دﯾﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ«)‪ (١٤‬اﯾﻦ آﯾﮫ‬ ‫ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﮫ اﻋﺘﺮاف ﺑﺴﯿﺎری از اھﻞ ﺳﻨّﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از اﺑﻼغ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﻋﻠﯽ»ﻋﻠﯿﮫ اﻟﺴﻼم« در ﻏﺪﯾﺮ ﻧﺎزل‬ ‫ﮔﺸﺘﮫ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آﯾﺎت دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﺑﺎره وﺟﻮد دارد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎ ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ اﻧﺪازه اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﺮای ﮐﺴﺐ آﮔﺎھﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﮫ‪ ،‬ﺑﮫ ﮐﺘﺎب »ﺷﺐھﺎی ﭘﯿﺸﺎور« و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺘﺎب »ﻧﻘﺶ اﺋﻤﮫ‬ ‫در اﺣﯿﺎء دﯾﻦِ« ﻋﻠّﺎﻣﮫ ﻋﺴﮑﺮی و »اﻣﺎﻣﺖ در ﭘﺮﺗﻮ ﮐﺘﺎب و ﺳﻨّﺖ« از ﺷﯿﺦﻣﮭﺪی ﺳﻤﺎوی ﻣﺮاﺟﻌﮫ‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫آﯾﺎ در ﻗﺮآن آﯾﮫای در ﻣﻮرد وﻻﯾﺖ و اﻣﺎﻣﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( وﺟﻮد دارد؟ ﻟﻄﻔﺎً ﺗﻮﺿﯿﺢ دھﯿﺪ‪/‬‬ ‫ﻣﻔﺴﺮان و داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺷﯿﻌﮫ و اھﻞ ﺳﻨﺖ آﯾﺎت زﯾﺎدی درﺑﺎره ﻓﻀﺎﯾﻞ و ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ)ع( و‬ ‫اھﻞ ﺑﯿﺖ)ﻋﻠﯿﮭﻢ اﻟﺴﻼم( ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﮫ ﻧﻘﻞ ھﻤﮫ آﻧﮭﺎ از ﻋﮭﺪه اﯾﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﺧﺎرج اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﻋﻠﻤﺎی اھﻞ ﺳﻨﺖ ﻣﻌﺮوف ﺑﮫ ﺣﺎﮐﻢ ﺣﺴﮑﺎﻧﯽ در ﮐﺘﺎب ﺷﻮاھﺪ اﻟﺘﻨﺰﯾﻞ ﺑﯿﺶ از دوﯾﺴﺖ آﯾﮫ از اﯾﻦ آﯾﺎت‬ ‫را ﺟﻤﻊآوری ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﮫ دو ﻧﻤﻮﻧﮫ از اﯾﻦ آﯾﺎت ﮐﮫ در ﻣﻮرد وﻻﯾﺖ و اﻣﺎﻣﺖ ﺣﻀﺮت‬ ‫ﻋﻠﯽ)ع( ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺷﺎره ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫‪ .١‬آﯾﮫ ﺗﺒﻠﯿﻎ‪) :‬ﯾﺎ اﯾﮭﺎ اﻟﺮﺳﻮل ﺑﻠﻎ ﻣﺎ اﻧﺰل اﻟﯿﮏ ﻣﻦ رﺑﮏ و ان ﻟﻢ ﺗﻔﻌﻞ ﻓﻤﺎ ﺑﻠﻐﺖ رﺳﺎﻟﺘﮫ و اﷲ‬ ‫ﯾﻌﺼﻤﮏ ﻣﻦ اﻟﻨﺎس(;}‪ {١‬ای رﺳﻮل! آن ﭼﮫ را از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺑﻼغ ﮐﻦ و‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﻨﯽ‪ ،‬رﺳﺎﻟﺖ اﻟﮭﯽ را ﻧﺮﺳﺎﻧﺪهای ‪ -‬ﻧﺘﺮس ‪ -‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را از ‪ -‬ﺷﺮ ‪ -‬ﻣﺮدم ‪ -‬و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﮫ‬

‫ﺗﺤﻤﻞ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﭘﯿﺎم ﻣﮭﻢ را ﻧﺪارﻧﺪ ‪ -‬ﺣﻔﻆ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪/‬‬ ‫ھﻤﮫ ﻣﻔﺴﺮان ﺷﯿﻌﮫ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﮫ ﺑﺮ رواﯾﺎت اھﻞ ﺑﯿﺖ)ﻋﻠﯿﮭﻢ اﻟﺴﻼم( و ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻔﺴﺮان اھﻞ‬ ‫ﺳﻨﺖ‪ {٢}،‬ﮔﻔﺘﮫاﻧﺪ ﮐﮫ اﯾﻦ آﯾﮫ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﮫ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯿﻄﺎﻟﺐ)ع( و ﻣﺴﺄﻟﮫ ﻏﺪﯾﺮﺧﻢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻟﺤﻦ و ﺧﻄﺎب آﯾﮫ‪ ،‬آن را از آﯾﺎت ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬در ھﻤﮫ ﻗﺮآن ﺗﻨﮭﺎ در اﯾﻦ آﯾﮫ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫اﮐﺮم)ص( ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﮐﺘﻤﺎن ﭘﯿﺎم‪ ،‬ﺗﮭﺪﯾﺪ ﺷﺪه ﮐﮫ اﮔﺮ ﻧﮕﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺗﻤﺎم آن ﭼﮫ را ﮐﮫ در ‪ ٢٣‬ﺳﺎل رﺳﺎﻟﺖ‬ ‫ﮔﻔﺘﮫای ھﺪر ﻣﯿﺮود )و ان ﻟﻢ ﺗﻔﻌﻞ ﻓﻤﺎ ﺑﻠﻐﺖ رﺳﺎﻟﺘﮫ(‪/‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ دﯾﺪ ﭼﮫ ﭘﯿﺎم ﻣﮭﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﮫ ﺑﯿﺎن ﻣﯿﺸﻮد؟‬ ‫در اﯾﻦ آﯾﮫ ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﮫ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺟﮭﺖﮔﯿﺮی ﻣﺤﺘﻮاﯾﯽ آﯾﮫ را روﺷﻦ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪:‬‬ ‫‪ .١‬ﺳﻮره ﻣﺎﺋﺪه‪ ،‬در اواﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺷﺮﯾﻒ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؛‬ ‫‪ .٢‬در اﯾﻦ آﯾﮫ ﺑﮫ ﺟﺎی )ﯾﺎ اﯾﮭﺎ اﻟﻨﺒﯽ( ﺗﻌﺒﯿﺮ )ﯾﺎ اﯾﮭﺎ اﻟﺮﺳﻮل( اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﮫ ﻧﺸﺎﻧﮫ ﯾﮏ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﮭﻢ اﺳﺖ؛‬ ‫‪ .٣‬در آﯾﮫ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪن اﯾﻦ ﭘﯿﺎم ﻣﮭﻢ‪ ،‬ﺗﮭﺪﯾﺪ ﺷﺪه ﮐﮫ اﮔﺮ ﻧﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ھﻤﮫ زﺣﻤﺎﺗﺶ ھﺪر‬ ‫ﻣﯿﺮود؛‬ ‫‪ .٥‬رﺳﻮل ﺧﺪا از ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ ھﺮاس دارد ﮐﮫ ﺧﺪاوﻧﺪ دﻟﺪاری ﻣﯿﺪھﺪ ﮐﮫ ﻣﺎ ﺗﻮ را از ﺷﺮ ﻣﺮدم ﻧﮕﮫ‬ ‫ﻣﯿﺪارﯾﻢ؛ زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از ﺟﺎن ﺧﻮد ﻧﻤﯿﺘﺮﺳﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﮫ در روزﮔﺎر ﺗﻨﮭﺎﯾﯽ ﮐﮫ ﺑﺎ ﺑﺖھﺎ ﻣﺒﺎرزه ﻣﯿﮑﺮد‪،‬‬ ‫ﺳﻨﮓﺑﺎران ﻣﯿﺸﺪ‪ ،‬ﯾﺎراﻧﺶ ﺷﮑﻨﺠﮫ ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ‪ ،‬و در ﺟﻨﮓھﺎ ﺑﺎ ﻣﺸﺮﮐﺎن درﮔﯿﺮی ﻧﻈﺎﻣﯽ داﺷﺖ‪ ،‬در‬ ‫ھﻤﮫ اﯾﻦ ﻣﯿﺪانھﺎ از ﺧﻄﺮھﺎ ﻧﻤﯿﺘﺮﺳﯿﺪ؛ ﺣﺎﻻ در اواﺧﺮ ﻋﻤﺮ در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ھﻤﮫ ﯾﺎران‪ ،‬ﺗﺮس و‬ ‫ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫‪ .٦‬در اﯾﻦ آﯾﮫ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻟﺤﺎظ اھﻤﯿﺖ ﺑﺎ ھﻤﮫ ﭘﯿﺎمھﺎی دوران ﻧﺒﻮت و رﺳﺎﻟﺖ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ؛‬ ‫)و ان ﻟﻢ ﺗﻔﻌﻞ ﻓﻤﺎ ﺑﻠﻐﺖ رﺳﺎﻟﺘﮫ(؛‬ ‫‪ .٧‬ﻣﺤﺘﻮای ﭘﯿﺎم‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﺄﻟﮫای اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﮔﺮ ﻧﮫ در ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺟﺰﯾﯽ و ﻓﺮدی‪ ،‬اﯾﻦ ھﻤﮫ ﺗﮭﺪﯾﺪ و‬ ‫دﻟﺪاری ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ‪/‬‬ ‫‪ .٨‬ﭘﯿﺎم آﯾﮫ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﮫ ﺗﻮﺣﯿﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮت و ﻣﻌﺎد ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ اﺻﻮل‪ ،‬در روزھﺎی اول ﺑﻌﺜﺖ در‬ ‫ﻣﮑﮫ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه و ﻧﯿﺎزی ﺑﮫ اﯾﻦ ھﻤﮫ ﺳﻔﺎرش در اواﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺣﻀﺮت ﻧﺪارد؛‬ ‫‪ .٩‬ﭘﯿﺎم آﯾﮫ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﮫ ﻧﻤﺎز‪ ،‬روزه‪ ،‬ﺣﺞ‪ ،‬زﮐﺎت‪ ،‬ﺧﻤﺲ و ﺟﮭﺎد و‪ ...‬ھﻢ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا اﯾﻨﮭﺎ در ﻃﻮل‬ ‫‪ ٢٣‬ﺳﺎل دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه و ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﺑﮫ آن ﻋﻤﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ھﺮاﺳﯽ در ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫ﻣﺤﺘﻮای اﯾﻦ ﭘﯿﺎم ﭼﯿﺴﺖ ﮐﮫ در اﯾﻦ آﺧﺮﯾﻦ ﺳﻮره آﻣﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫رواﯾﺎﺗﯽ ﮐﮫ از ﺷﯿﻌﮫ و اھﻞ ﺳﻨﺖ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه‪ {٣}،‬ﻣﺎ را ازاﯾﻦ ﺗﺤﯿﺮ ﻧﺠﺎت ﻣﯿﺪھﺪ و راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫رواﯾﺎت ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬آﯾﮫ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﮫ ھﺠﺪھﻢ ذﯾﺎﻟﺤﺠﮫ ﺳﺎل دھﻢ ھﺠﺮی در ﺳﻔﺮ ﺣﺠْﺎﻟﻮداع ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم‬ ‫اﺳﺖ ﮐﮫ آن ﺣﻀﺮت در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﮫ ﺳﻮی ﻣﺪﯾﻨﮫ‪ ،‬در ﻣﻨﻄﻘﮫ ﻏﺪﯾﺮﺧﻢ‪ ،‬ﺑﮫ اﻣﺮ اﻟﮭﯽ ﻓﺮﻣﺎن ﺗﻮﻗﻒ داد‪،‬‬ ‫و ھﻤﮫ در ﻏﺪﯾﺮﺧﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪/‬‬ ‫در آن ﺟﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در اﻧﺒﻮه ﯾﺎران‪ ،‬ﺑﺮﻓﺮازی از ﺟﮭﺎز ﺷﺘﺮان رﻓﺖ و ﺧﻄﺒﮫای ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﺸﻮد ﻣﺴﺄﻟﮫ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﮭﻢ ﺑﻮد ﮐﮫ ﺧﻄﺎﺑﮫای ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻻزم داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺎ در آن ﮔﺮﻣﺎی ﺳﻮزان و‬ ‫زﻣﯿﻦ داغ‪ ،‬ﻣﺮدم آن را ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪای ﻣﺤﺘﻮای ﺧﻄﺒﮫ ھﻢ ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﻧﺒﻮت و ﻣﻌﺎد ﺑﻮد و ﺗﺎزﮔﯽ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺗﺎزه و ﻣﮭﻢ آن وﻗﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﮫ ﺧﺒﺮ از رﺣﻠﺖ ﺧﻮد داد و ﻧﻈﺮ آﻧﺎن را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﺧﻮد ﺟﻮﯾﺎ‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬ھﻤﮫ ﺑﮫ ﮐﺮاﻣﺖ و ﻋﻈﻤﺖ و ﺧﺪﻣﺖ و رﺳﺎﻟﺖ او در ﺣﺪ اﻋﻼ اﻗﺮار ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ ﮐﮫ‬ ‫ﺻﺪاﯾﺶ ﺑﮫ ھﻤﮫ در ﭼﮭﺎر ﻃﺮف ﻣﯿﺮﺳﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎم ﻣﮭﻢ ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ آﯾﻨﺪه ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪ .‬آن ﺟﺎ ﺑﻮد ﮐﮫ‬ ‫دﺳﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ ﮐﻨﺖ ﻣﻮﻻه ﻓﻌﻠﯽّ ﻣﻮﻻه‪ ،«...‬ھﺮ ﮐﺲ را‬ ‫ﮐﮫ ﻣﻦ رھﺒﺮ اوﯾﻢ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯿﻄﺎﻟﺐ رھﺒﺮ اوﺳﺖ‪ {٤}.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ روﺷﻦ ﺷﺪ ﮐﮫ ﻣﺤﺘﻮای اﯾﻦ ﭘﯿﺎم ﻣﮭﻢ‪،‬‬ ‫اﻣﺎﻣﺖ‪ ،‬وﻻﯾﺖ و رھﺒﺮی ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬آﯾﮫ وﻻﯾﺖ‪) :‬اﻧﻤﺎ وﻟﯿﮑﻢ اﷲ و رﺳﻮﻟﮫ و اﻟﺬﯾﻦ اﻣﻨﻮا اﻟﺬﯾﻦ ﯾﻘﯿﻤﻮن اﻟﺼﻼْ و ﯾﺆﺗﻮن اﻟﺰﮐﺎْ و ھﻢ‬ ‫راﮐﻌﻮن(‪{٥}.‬‬ ‫در رواﯾﺎت ﺷﯿﻌﮫ و اھﻞ ﺳﻨﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﮫ روزی ﻓﻘﯿﺮی در ﻣﺴﺠﺪ از ﻣﺮدم ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺖ و ﮐﺴﯽ‬ ‫ﺑﮫ او ﭼﯿﺰی ﻧﺪاد‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( ﮐﮫ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎز و در ﺣﺎل رﮐﻮع ﺑﻮد ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺑﮫ‬ ‫ﺳﺎﺋﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد و ﺳﺎﺋﻞ ﻣﺘﻮﺟﮫ ﺷﺪ و اﻧﮕﺸﺘﺮ ﺣﻀﺮت را از دﺳﺘﺸﺎن ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم‬ ‫اﯾﻦ آﯾﮫ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﮐﮫ‪» :‬ﺗﻨﮭﺎ وﻟﯽ ﺷﻤﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش و ﮐﺴﺎﻧﯿﺎﻧﺪ ﮐﮫ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﭘﺎ‬ ‫ﻣﯿﺪارﻧﺪ و در ﺣﺎل رﮐﻮع‪ ،‬زﮐﺎت ﻣﯿﺪھﻨﺪ«‪{٦}.‬‬ ‫ﮐﻠﻤﮫ وﻟﯽ در آﯾﮫ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی دوﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﺎﺻﺮ و ﯾﺎور ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻧﺪارد؛ زﯾﺮا وﻻﯾﺖ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﯽ دوﺳﺘﯽ و‬ ‫ﯾﺎری ﮐﺮدن ﻣﺨﺼﻮص ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﮫ ﻧﻤﺎز ﻣﯿﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬و در ﺣﺎل رﮐﻮع زﮐﺎت ﻣﯿﺪھﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﯾﮏ‬ ‫ﺣﮑﻢ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ھﻤﮫ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را در ﺑﺮﻣﯿﮕﯿﺮد‪ ،‬ھﻤﮫ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را دوﺳﺖ ﺑﺪارﻧﺪ و‬ ‫ﯾﺎری ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ آﻧﮭﺎﯾﯽ ﮐﮫ زﮐﺎت ﺑﺮ آﻧﮭﺎ واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ و اﺻﻮﻻً ﭼﯿﺰی ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﮫ زﮐﺎت ﺑﺪھﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬ ‫ﭼﮫ رﺳﺪ ﺑﮫ اﯾﻦ ﮐﮫ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ در ﺣﺎل زﮐﻮع زﮐﺎﺗﯽ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ؛ آﯾﺎ دوﺳﺘﯽ و ﯾﺎری ﮐﺮدن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫اﺧﺘﺼﺎص ﺑﮫ ﮐﺴﺎﻧﯽ دارد ﮐﮫ در رﮐﻮع اﻧﻔﺎق ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ؟!‬ ‫از اﯾﻦ ﺟﺎ روﺷﻦ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﮫ ﻣﻨﻈﻮر از وﻟﯽ در آﯾﮫ ﻓﻮق وﻻﯾﺖ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی اﻣﺎﻣﺖ و رھﺒﺮی اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﻮﯾﮋه اﯾﻨﮑﮫ اﯾﻦ وﻻﯾﺖ در ردﯾﻒ وﻻﯾﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و وﻻﯾﺖ ﺧﺪا ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﮫ‪ ،‬و ھﺮ ﺳﮫ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺟﻤﻠﮫ ادا‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﯾﻦ آﯾﮫ از آﯾﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ وﻻﯾﺖ و اﻣﺎﻣﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع(‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ {٧}.‬آﯾﺎت دﯾﮕﺮی ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬آﯾﮫ »اوﻟﯽ اﻻﻣﺮ«‪» {٨}،‬اﮐﻤﺎل دﯾﻦ«‪» {٩}،‬ﺻﺎدﻗﯿﻦ«‪{١٠}،‬‬ ‫»اﻃﻌﺎم«‪» {١١}،‬ﻣﻮدت«‪» {١٢}،‬ﺗﻄﮭﯿﺮ«}‪ {١٣‬و‪ ...‬ﻧﯿﺰ درﺑﺎره ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( و اھﻞ‬ ‫ﺑﯿﺖ)ﻋﻠﯿﮭﻢ اﻟﺴﻼم( ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪{١٤}.‬‬

‫اوﻟﻮاﻷﻣﺮ ﭼﮫ اﻓﺮادی ھﺴﺘﻨﺪ؟‬ ‫ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪" :‬ﯾﺎ اﯾّﮭﺎ اﻟّﺬﯾﻦ آﻣﻨﻮا أﻃﯿﻌﻮااﷲ و أﻃﯿﻌﻮاﻟﺮّﺳﻮل و أوﻟﯽ اﻷﻣﺮ ﻣﻨﮑﻢ؛]‪ [١‬ای‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﮫ اﯾﻤﺎن آورده اﯾﺪ! از ﺧﺪا اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ و از رﺳﻮل ﺧﺪا )ص( و ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻣﺮ )ﺣﮑﻮﻣﺖ(‬ ‫اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ"‪.‬‬ ‫اﺣﺎدﯾﺚ زﯾﺎدی در ﮐﺘﺎب ھﺎی ﺷﯿﻌﮫ و ﺳﻨّﯽ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﮫ آﯾﺔ ﻣﺬﮐﻮر را ﺑﮫ اھﻞ ﺑﯿﺖ ﻋﺼﻤﺖ و‬ ‫ﻃﮭﺎرت ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﻤﻮده و ﻋﺼﻤﺖ را در ﻣﺼﺪاق اوﻟﯽ اﻷﻣﺮ ﻻزم داﻧﺴﺘﮫ اﻧﺪ‪ .‬از ﺑﺎب ﻧﻤﻮﻧﮫ ﺣﻀﺮت‬ ‫ﻋﻠﯽ)ع( ﺑﮫ ﻣﻌﺎوﯾﮫ ﻧﻮﺷﺖ‪ " :‬آﯾﺔ " و أﻃﯿﻌﻮااﷲ و أﻃﯿﻌﻮااﻟﺮﺳﻮل و اوﻟﯽ اﻻﻣﺮ ﻣﻨﮑﻢ" درﺑﺎرة ﻣﺎ اھﻞ‬ ‫ﺑﯿﺖ)ع( ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﮫ درﺑﺎرة ﺷﻤﺎ"‪[٢].‬‬ ‫در رواﯾﺖ دﯾﮕﺮی ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﻧﺼﺎری‪ ،‬ﺗﻔﺴﯿﺮ آﯾﮫ ﻓﻮق را از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ )ص( ﺳﺆال ﻧﻤﻮد ﮐﮫ اوﻟﯽ‬ ‫اﻷﻣﺮی ﮐﮫ ﻣﺄﻣﻮرﯾﻢ از آن ھﺎ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭼﮫ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ " :‬ﺧﻠﻔﺎ و ﻣﺘﺼﺪّﯾﺎن أﻣﺮ‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ‪ .‬اول آﻧﺎن ﺑﺮادرم ﻋﻠﯽ)ع( اﺳﺖ؛ ﺑﻌﺪ از او ﺣﺴﻦ)ع( و ﺣﺴﯿﻦ)ع( و ﻓﺮزﻧﺪش‪ :‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ‬ ‫اﻟﺤﺴﯿﻦ‪ ،‬آن ﮔﺎه ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ‪ .‬ﺗﻮ او را درک ﻣﯽ ﮐﻨﯽ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﻼﻗﺎﺗﺶ ﻧﻤﻮدی‪ ،‬ﺳﻼم ﻣﺮا ﺑﮫ او ﺑﺮﺳﺎن‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از او ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎدق‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻣﻮﺳﯽ ﮐﺎﻇﻢ)ع( ‪ ،‬ﻋﻠﯽ رﺿﺎ)ع(‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻮاد)ع( ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ھﺎدی)ع( ‪،‬‬ ‫ﺣﺴﻦ ﻋﺴﮑﺮی)ع( و ﺑﻌﺪ از او ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﮭﺪی)ع( ‪ ،‬ﮐﮫ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ اﻣﺎم و ﭘﯿﺸﻮا ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد"‪[٣].‬‬

‫ﻋﺪم ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻗﺮآن ﺑﮫ اﺳﺎﻣﯽ ﻣﻄﮭﺮ اھﻞ ﺑﯿﺖ)ع( و اﻣﺎﻣﺎن ﺷﯿﻌﮫ)ع( ﺳﺒﺐ دلﻣﺸﻐﻮﻟﯽ ﻣﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ اﻣﺎﻣﺖ از ارﮐﺎن اﺳﺎﺳﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻓﮑﺮ و رﻓﺘﺎر دﯾﻨﯽ و اﻻھﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻧﺎم دوازده ﭘﯿﺸﻮای‬ ‫ﺷﯿﻌﮫ در ﻗﺮآن ذﮐﺮ ﻧﺸﺪ ﺗﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﯾﻘﯿﻦ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺠﺖ را ﺑﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺗﻤﺎم ﮔﺮداﻧﺪ؟‬ ‫ﺑﮫ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ارزﻧﺪه‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦھﺎی ﻣﺘﻌﺪد داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﮫ ﺑﮫ ﺣﻮﺻﻠﮫ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺑﮫ دو ﻣﻮرد‬ ‫اﺷﺎره ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫‪» .١‬ﺗﺒﯿﯿﻦ« ﻗﺮآن ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص(؛‬ ‫ﻋﺪم ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺑﮫ ﺧﺼﻮﺻﯿّﺖ و ﺗﻌﺪاد و ﻧﺎم اﻣﺎﻣﺎن ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻗﺮآن ﺧﻮد ﻣﺘﮑﻔﻞ ﺑﯿﺎن‬ ‫ﺗﻤﺎم ﻣﺼﺎدﯾﻖ و ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻓﺮوع ﻣﻌﺎرف و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞھﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺎ ﻋﺪم ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺑﮫ ﻧﺎم اﻣﺎﻣﺎن ﻣﻮرد‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺷﯿﻌﮫ اﻣﺮی ﺧﻼف اﻧﺘﻈﺎر و ﻏﯿﺮ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﺳﺒﮏ وﯾﮋه ﻗﺮآن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎز ﻧﻤﻮﻧﮫ ﺧﻮﺑﯽ از اﯾﻦ‬ ‫دﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ در ﺑﯿﻦ اﺣﮑﺎم و دﺳﺘﻮرھﺎی ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺑﮫ اھﻤّﯿّﺖ و ﻣﺤﻮرﯾﺖ ﻧﻤﺎز وﺟﻮد‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺗﻌﺎﺑﯿﺮی ﻧﻈﯿﺮ ﺳﺘﻮن ﺧﯿﻤﮫ دﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺮز ﻣﯿﺎن ﮐﻔﺮ و اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻘﺮب ھﺮ ﭘﺮھﯿﺰﮐﺎر و‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﭘﺮﺳﺶ و اﺳﺎﺳﯿﺘﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﭘﺬﯾﺮش دﯾﮕﺮ اﻋﻤﺎل ﻧﺸﺎن دھﻨﺪه اھﻤّﯿّﺖ اﯾﻦ ﺗﮑﻠﯿﻒ اﻻھﯽ اﺳﺖ؛‬ ‫اﻣّﺎ ﺑﮫ راﺳﺘﯽ آﯾﺎ در آﯾﺎت ﻗﺮآن ﻧﺸﺎﻧﯽ از ﺗﻌﺪاد رﮐﻌﺎت و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت اﯾﻦ ﻓﺮﯾﻀﮫ وﺟﻮد دارد؟!‬ ‫ﻗﺮآن ﺑﮫ وﺟﻮب ﻧﻤﺎز و اﻗﺎﻣﮫ آن در اوﻗﺎت ﺧﺎصّ و ﻃﮭﺎرت ھﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز و ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از اﯾﻦ دﺳﺖ‬ ‫اﺷﺎره ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﮭﻢ را ﺑﮫ »ﺳﻨﺖ« واﮔﺬاﺷﺘﮫ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮآن درﺑﺎره زﮐﺎت‬ ‫واﺟﺐ و ﺣﺞ و ﺧﻤﺲ و ﺳﺎﯾﺮ دﺳﺘﻮرھﺎی ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻣﻘﺪس ﻧﯿﺰ از ھﻤﯿﻦ ﻧﻈﺎم ﺗﺒﻌﯿﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﻓﺸﺎر اﺻﻠﯽ را ﺑﺮ ﺗﺜﺒﯿﺖ اﯾﻦ واﺟﺒﺎت ﮔﺬارده و ﺑﯿﺎن ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت را ﺑﮫ دﺳﺘﮕﺎه دﯾﮕﺮ )ﺳﻨﺖ( واﮔﺬار‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ھﻤﯿﻦ دﻏﺪﻏﮫ و ﭘﺎﺳﺨﺶ ﺑﺮ زﺑﺎن اﺑﻮﺑﺼﯿﺮ و اﻣﺎم ﺻﺎدق)ع( ﻧﯿﺰ ﺟﺎری ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﺑﻮ ﺑﺼﯿﺮ ﮐﮫ از‬ ‫ﻃِﯿﻌُﻮا اﻟﻠﱠﮫَ وَ أَﻃِﯿﻌُﻮا اﻟﺮﱠﺳُﻮلَ‬ ‫ﺷﺎﮔﺮدان ﺗﯿﺰﺑﯿﻦ اﻣﺎم ﺷﺸﻢ)ع( اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺮاﻣﻮن آﯾﮫ ‪ ٥٩‬ﺳﻮره ﻧﺴﺎء ‪» -‬أَ‬ ‫وَ أُوﻟِﯽ اﻟْﺄَﻣْﺮِ ﻣِﻨْﮑُﻢْ« ‪ -‬ﮐﮫ ﻣﺮدم را ﺑﮫ اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪا و رﺳﻮل و اوﻟﯿﺎی اﻣﻮر ﻓﺮا ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮫ ﻃﺮح‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ ﻣﯿﭙﺮدازد‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ در ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺑﮫ دﻟﯿﻞ اﻧﺤﺼﺎرﺷﺎن در »اﷲ« و ذات ﻣﻘﺪس‬

‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ)ص(‪ ،‬ﺗﺮدﯾﺪ راه ﻧﻤﯿﯿﺎﺑﺪ؛ اﻣّﺎ ذﮐﺮ واژه »اوﻟﯿﺎی اﻣﻮر« و اﺟﻤﺎﻟﯽ ﮐﮫ در آن ﻧﮭﻔﺘﮫ‪،‬‬ ‫وی را ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﻗﺮآن ﻧﺎم آﻧﺎن را ﻧﺒﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ واﻗﻌﺎً ﺣﻖ ﺑﺎ ﺷﯿﻌﮫ اﺳﺖ و‬ ‫ﻣﺮاد از »اوﻟﯿﺎی اﻣﻮر« اﻣﺎم ﻋﻠﯽ)ع( و اھﻞ ﺑﯿﺖاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا آﻧﺎن را ﺑﮫ ﻧﺎم ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻔﺮﻣﻮد؛ »ﻣﺎ ﺑﺎﻟَﮫُ ﻟﻢ‬ ‫ھْﻞَ ﺑَﯿْﺘﮫِ«؟‬ ‫ﯾُﺴَﻢﱢ ﻋَﻠﯿّﺎً و اَ‬ ‫اﻣﺎم ﺻﺎدق)ع( در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﮫ ﺳﺒﮏ ﺧﺎصّ ﻗﺮآن اﺷﺎره ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬وﻗﺘﯽ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آﯾﮫ ﻧﻤﺎز ﻧﺎزل‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪا در آن ﺳﮫ رﮐﻌﺖ و ﭼﮭﺎر رﮐﻌﺖ را ﻧﺎم ﻧﺒﺮد ﺗﺎ آنﮐﮫ رﺳﻮل ﺧﺪا)ص( آن را ﺷﺮح داد‪ .‬آﯾﮫ‬ ‫زﮐﺎت ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﻧﺎم ﻧﺒﺮد ﮐﮫ ﺑﺎﯾﺪ از ﭼﮭﻞ درھﻢ ﯾﮏ درھﻢ داد ﺗﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا)ص( آن را ﺷﺮح‬ ‫داد و آﯾﮫ ﺣﺞ ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﻧﻔﺮﻣﻮد ﺑﮫ ﻣﺮدم ﮐﮫ ھﻔﺖ دور ﻃﻮاف ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ آنﮐﮫ رﺳﻮل ﺧﺪا)ص( آن را‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺮدم ﺗﻮﺿﯿﺢ‬ ‫اﻟﻠﱠﮫَ» وَ أَﻃِﯿﻌُﻮا اﻟﺮﱠﺳُﻮلَ وَ أُوﻟِﯽ اﻟْﺄَﻣْﺮِ ﻣِﻨْﮑُﻢْ « درﺑﺎره ﻋﻠﯽ و ﺣﺴﻦ و‬ ‫أَﻃِﯿﻌُﻮاداد‪.‬‬ ‫ﺣﺴﯿﻦ ‪ -‬ﻋﻠﯿﮭﻢ اﻟﺴﻼم ‪ -‬ﻧﺎزل ﺷﺪ و رﺳﻮل ﺧﺪا)ص( درﺑﺎره ﻋﻠﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮ ﮐﮫ ﻣﻦ ﻣﻮﻻ و آﻗﺎی‬ ‫اوﯾﻢ‪ ،‬ﻋﻠﯽ)ع( ﻣﻮﻻ و آﻗﺎی او اﺳﺖ؛ و ﻓﺮﻣﻮد ﻣﻦ ﺑﮫ ﺷﻤﺎ وﺻﯿﺖ ﻣﯿﮑﻨﻢ درﺑﺎره ﮐﺘﺎب ﺧﺪا و ﺧﺎﻧﺪاﻧﻢ؛‬ ‫زﯾﺮا ﻣﻦ از ﺧﺪای ‪ -‬ﻋﺰوﺟﻞ ‪ -‬ﺧﻮاﺳﺘﮫام ﻣﯿﺎﻧﺸﺎن ﺟﺪاﯾﯽ ﻧﯿﻔﮑﻨﺪ ﺗﺎ آنھﺎ را ﮐﻨﺎر ﺣﻮض ﺑﮫ ﻣﻦ‬ ‫رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪا اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺮا ﺑﺮآورد‪١«....‬‬ ‫از اﯾﻦ رواﯾﺖ در ﻣﯿﯿﺎﺑﯿﻢ وﻇﯿﻔﮫ ﺑﯿﺎن ﻣﺼﺪاقھﺎ و ﻣﻮارد و ﻧﯿﺰ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺑﺮدوش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص(‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ھﻤﯿﻦ ﺟﮭﺖ ﺷﯿﻌﮫ را ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﺮ ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺗﺎﮐﯿﺪ ورزد؛ ﺑﺮ ﻋﺪم اﻣﮑﺎن اﮐﺘﻔﺎ ﺑﮫ‬ ‫ﻗﺮآن در ﺗﺸﺨﯿﺺ اﻣﻮر ﭘﺎی ﻓﺸﺎرد و ﺗﻼش ﺧﻠﻔﺎی ﺳﺪه ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ھﺠﺮی در ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﻧﮕﺎرش ﺳﻨﺖ‬ ‫رﺳﻮل اﷲ)ص( را اﺷﺘﺒﺎه ﻓﺎﺣﺶ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﮫ ﻣﯿﺪاﻧﯿﻢ اﯾﻦ ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﺳﺮاﻧﺠﺎم در اواﺧﺮ دوران‬ ‫ﺑﻨﯽ اﻣﯿﮫ ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪ و ﺗﺪوﯾﻦ ﮐﺘﺐ رواﯾﺖ ﻧﺰد ﺗﻤﺎم ﻓﺮﻗﮫھﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻮرد ﺗﻮﺟّﮫ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺮﻃﺒﯽ‪ ،‬از ﻣﻔﺴﺮان ﺑﮫ ﻧﺎم اھﻞ ﺳﻨﺖ‪ ،‬در ﻣﻘﺪﻣﮫ ﺗﻔﺴﯿﺮش ﭼﻨﯿﻦ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪:‬ﻋﻤﺮان ﺑﻦِ ﺣُﺼﯿﻦ ﺑﮫ‬ ‫ﻣﺮدی ﮐﮫ ﮔﻤﺎن ﻣﯿﮑﺮد ﮐﺘﺎب اﷲ ﺑﮫ ﺳﻨﺖ ﻧﯿﺎز ﻧﺪارد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ اﺣﻤﻘﯽ‪ ،‬آﯾﺎ ﺣﮑﻢ ﻧﻤﺎز ﻇﮭﺮ را ﮐﮫ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﭼﮭﺎر رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺣﻤﺪ و ﺳﻮرهاش را آﺷﮑﺎر ﻧﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬در ﻗﺮآن ﯾﺎﻓﺘﮫای؟ و ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ ﮔﻮﻧﮫ ﺑﮫ‬ ‫ﻧﻤﺎز و زﮐﺎت و ﻣﺜﻞ آنھﺎ اﺷﺎره ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ اﯾﻦ ]اﻣﻮر[ را در ﻗﺮآن روﺷﻦ ﺷﺪه ﯾﺎﻓﺘﮫای؟ ھﻤﺎﻧﺎ‬ ‫ﮐﺘﺎب ﺧﺪا اﯾﻦ اﻣﻮر را ﻣﺒﮭﻢ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪ .‬و ﺳﻨﺖ آن را ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪٢«.‬‬ ‫در ھﻤﺎن ﺗﻔﺴﯿﺮ از »ﻣﮑﺤﻮل«‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻤﺎی ﺑﻨﺎم و ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اھﻞ ﺳﻨّﺖ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪:‬‬ ‫اَﺣْﻮَجُ اﻟِﯽَ اﻟﺴﱡﻨﺔِ ﻣِﻦَ اﻟﺴﱡﻨَﺔِ اِﻟﯽ اﻟﻘُﺮانِ«‪ .‬ﻗﺮآن ﺑﮫ ﺳﻨﺖ از ﺳﻨﺖ ﺑﮫ ﻗﺮآن ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﻘُﺮآنُ »‬ ‫اﻟﺒﺘﮫ اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ اﻓﺮاط ﮔﻮﻧﮫ ﻣﻮر ﺗﺎﯾﯿﺪ ﺷﯿﻌﮫ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺎورھﺎی ﺷﯿﻌﮫ ﺳﻨّﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ و‬ ‫ﺣﺘّﯽ ﺻﺤﺖ ﻣﻨﺪرﺟﺎت و ﻣﺤﺘﻮﯾﺎت ﺧﻮد را از ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺑﺎ ﻗﺮآن و اﺻﻮل ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ آن ﺑﮫ دﺳﺖ‬ ‫ﻣﯿﺂورد‪ .‬ﺳﻨﺪ ﺣﺠﯿﺖ و اﻋﺘﺒﺎر ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻗﺮآن اﺳﺖ؛ وﻟﯽ ﺑﮫ ھﺮ ﺣﺎل ﻓﮭﻢ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﻌﺎرف و وﻇﺎﯾﻒ دﯾﻨﯽ‬ ‫ﺑﯽ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺑﮫ ﺳﻨﺖ ﻧﺒﻮی)ص( و رواﯾﺎت اھﻞ ﺑﯿﺖ)ع( ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦﺟﺎ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺸﯽ دﯾﮕﺮ رخ ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﮐﺮم)ص( اﯾﻦ ﻣﻌﺎرف و اﺣﮑﺎم ﺟﺰﺋﯽ و ﺗﻔﺴﯿﺮی را‬ ‫از ﮐﺠﺎ ﺑﮫ دﺳﺖ ﻣﯿﺂورد؟ از آﯾﺎت ﻗﺮآن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯿﺸﻮد ﮐﮫ ﺟﻤﻊ و ﻗﺮاﺋﺖ آﯾﺎت ﻗﺮآن و ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎن ﻣﺮاد‬ ‫ﻓَﺈِذا ﻗَﺮَأْﻧﺎهُ‬ ‫ﻋَﻠَﯿْﻨﺎ ﺟَﻤْﻌَﮫُ وَ ﻗُﺮْآﻧَﮫُ *‬ ‫اﺳﺖ‪» :‬‬ ‫و ﻣﻘﺎﺻﺪ و ﺷﺮح و ﺗﺒﯿﯿﻦ آﯾﺎت از ﻧﺎﺣﯿﮫ ﺧﺪای ﻣﺘﻌﺎلإِنﱠ‬ ‫ﻗُﺮْآﻧَﮫُ*إِنﱠ ﻋَﻠَﯿْﻨﺎ ﺑَﯿﺎﻧَﮫُ ‪٣‬؛ ﺟﻤﻊ ﻗﺮآن ‪ -‬ﮐﻠﻤﺎت در آﯾﺎت‪ ،‬آﯾﺎت در ﺳﻮرهھﺎ و‪ - ...‬و ﻗﺮاﺋﺖ‬ ‫ﻓَﺎﺗﱠﺒِﻊْ ﺛُﻢﱠ‬ ‫ﻗﺮآن ﺑﺮ ﻋﮭﺪه ﻣﺎ اﺳﺖ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﮫ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻗﺮآن را ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺗﻮ ]ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص([ ھﻢ ﭘﯿﺮوی ﮐﻦ و‬ ‫ﻗﺮآن را ھﻤﯿﻦ ﮔﻮﻧﮫ ﺑﺨﻮان‪ - .‬ﻣﺮﺣﻠﮫ ﺑﻌﺪ »ﺑﯿﺎن« ﻗﺮآن اﺳﺖ ﮐﮫ آن ھﻢ وﻇﯿﻔﮫ ﻣﺎ اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﯿﺎن و ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﻘﺎﺻﺪ آﯾﺎت ھﻢ از ﻧﺎﺣﯿﮫ ﺧﺪا اﺳﺖ و ﺑﮫ وﺳﯿﻠﮫ وﺣﯽ دﯾﮕﺮی ﺟﺰ وﺣﯽ‬ ‫ﻗﺮآﻧﯽ در اﺧﺘﯿﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﮐﺮم)ص( ﻗﺮار ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺎ ﺑﺎ دو وﺣﯽ روﺑﮫرو ھﺴﺘﯿﻢ‪» :‬وﺣﯽ ﻗﺮآﻧﯽ«‬ ‫و »وﺣﯽ ﺗﺒﯿﯿﻨﯽ«‪ .‬در وﺣﯽ ﻗﺮآﻧﯽ ﻟﻔﻆ و ﻣﻌﻨﺎ ھﺮ دو از ﻧﺎﺣﯿﮫ ﺧﺪا اﺳﺖ؛ اﻣّﺎ در وﺣﯽ ﺗﺒﯿﯿﻨﯽ ﻣﻌﻨﺎ از‬ ‫ﺧﺪا و ﻟﻔﻆ از ﺳﻮی رﺳﻮل ﺧﺪا)ص( اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎت ‪ ٤٣‬و ‪ ٤٤‬ﺳﻮره ﻧﺤﻞ ﺑﮫ اﯾﻦ دو ﮔﻮﻧﮫ وﺣﯽ اﺷﺎره‬ ‫ﻧُﺰﱢلَوَ ﻟَﻌَﻠﱠﮭُﻢْ ﯾَﺘَﻔَﮑﱠﺮُونَ ﻣﺎ ﺑﺮ ﺗﻮ »ذﮐﺮ« را ﻧﺎزل‬ ‫إِﻟَﯿْﮭِﻢْ‬ ‫إِﻟَﯿْﮏَ اﻟﺬﱢﮐْﺮَ ﻟِﺘُﺒَﯿﱢﻦَ ﻟِﻠﻨﱠﺎسِ ﻣﺎ‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﺪ‪» :‬‬ ‫وَ أَﻧْﺰَﻟْﻨﺎ‬

‫ﮐﺮدﯾﻢ ﺗﺎ ﻗﺮآﻧﯽ را ﮐﮫ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺗﺒﯿﯿﻦ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻨﯽ و زﻣﯿﻨﮫ ﺗﻔﮑﺮ آنھﺎ را ﻓﺮاھﻢ‬ ‫ﺳﺎزی}‪ .«M‬اﯾﻦ ذﮐﺮ ھﻤﺎن »وﺣﯽ ﺗﺒﯿﯿﻨﯽ« اﺳﺖ ﮐﮫ درﺳﺖ ﺗﺠﻠﯽ ﯾﺎﻓﺘﮫ اﺳﺖ و ﺗﻤﺎم ﺳﺨﻨﺎن‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( در زﻣﯿﻨﮫ ﻣﻌﺎرف و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞھﺎی دﯾﻨﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪھﺪ ﻋﺪم ذﮐﺮ ﻣﺼﺪاقھﺎ ﺑﮫ ﻧﺎم اﺋﻤﮫ اﻃﮭﺎر)ع( اﺧﺘﺼﺎص ﻧﺪارد و ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻌﺎرف‬ ‫و اﺣﮑﺎم اﻻھﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﺎم اﻣﺎﻣﺎن ﻣﻌﺼﻮم)ع( ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺮاغ ﺳﻨﺖ‬ ‫ﻧﺒﻮی)ص( رﻓﺖ؛ ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﮫ ﮐﮫ در ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﻌﺎرف و دﯾﮕﺮ ﻓﺮاﺋﺾ دﯾﻨﯽ ﺑﮫ »ﺳﻨﺖ« ﻧﯿﺎز‬ ‫ﻣﻨﺪﯾﻢ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ؛‬ ‫از روشھﺎی ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟّﮫ ﻗﺮآن ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﺻﻔﺎت و وﯾﮋﮔﯿﮭﺎ و ﻋﺪم اﺻﺮار ﺑﺮ ذﮐﺮ ﻧﺎم اﺷﺨﺎص اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﺣﮑﻤﺖ اﯾﻦ روش ﺗﻮﺟّﮫ دادن اﻣﺖ ﺑﮫ ﺻﻔﺎت و وﯾﮋﮔﯿﮭﺎی ﺧﻮب و ﺑﺪ در ﻃﻮل زﻣﺎن اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺮ‬ ‫اﺳﺎس اوﺻﺎف ذﮐﺮ ﺷﺪه ﺑﮫ ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺷﺨﺎص و ﺗﻄﺒﯿﻖ ﺻﻔﺎت ﺑﺮ آﻧﺎن ﺑﭙﺮدازﻧﺪ و اھﻤّﯿّﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎه‬ ‫اﺷﺨﺎص را ﺑﺎ ﻣﯿﺰان ﺻﻔﺎت ﺗﺠﻠﯽ ﯾﺎﻓﺘﮫ در آﻧﺎن ﺑﺴﻨﺠﻨﺪ‪.‬‬ ‫روش ﺑﯿﺎن »ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ«‪ ،‬ﺑﮫ ﻗﺮآن ﺷﺎداﺑﯽ و ﺗﺎزﮔﯽ و دوام ﻣﯿﺒﺨﺸﺪ؛ زﯾﺮا در ھﺮ ﻗﻄﻌﮫای از زﻣﺎن‬ ‫زﻣﯿﻨﮫ ﺗﻄﺒﯿﻖ اﻓﺮاد و ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺮ ﺷﺎﺧﺼﮫھﺎی ذﮐﺮ ﺷﺪه در ﻗﺮآن ﻓﺮاھﻢ ﻣﯿﺸﻮد و اﻣﮑﺎن دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﮫ‬ ‫داوری ﻗﺮآن در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻮ و ﻓﺘﻨﮫھﺎی ﻓﺮدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬ﻗﺮآن »ﮐﻼم ﻓﺼﻞ« اﺳﺖ ‪-‬‬ ‫إِﻧﱠﮫُ »ﻟَﻘَﻮْلٌ ﻓَﺼْﻞ ٌ«‪ - ٤‬و ﺑﯿﻦ ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ ﺗﻤﯿﯿﺰ ﻣﯿﺪھﺪ و راھﻨﻤﺎی اﻧﺴﺎن در ﻓﺘﻨﮫھﺎ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﮫ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﮫ ﻓﺘﻨﮫھﺎ ﭼﻮن ﭘﺎرهھﺎی ﺷﺐ ﺗﺎرﯾﮏ ﺷﻤﺎ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﮫ ﻗﺮآن‬ ‫روی آورﯾﺪ« از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﺎن ﻧﯿﺎز ھﻤﯿﺸﮕﯽ ﺟﻮاﻣﻊ دﯾﻨﯽ اﺳﺖ و ﺑﮫ ﺑﺨﺸﯽ از‬ ‫اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ و ﯾﺎ ﻗﻄﻌﮫای ﺧﺎصّ از ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺑﺮای راھﻨﻤﺎ و ﻓﺼﻞ اﻟﺨﻄﺎب ﺷﺪن در ﮔﺴﺘﺮهای ﭼﻨﯿﻦ ﭘﮭﻨﺎور‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﺷﺎﺧﺼﮫھﺎ و ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯿﮭﺎ و‬ ‫وﯾﮋﮔﯿﮭﺎی ﺻﺎﻟﺤﺎن و ﻣﻔﺴﺪان و ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ و ﺧﻮب و ﺑﺪ ﺑﮭﺘﺮﯾﻦ راه ﺷﻤﺮده ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺒﺐ‪،‬‬ ‫ﻗﺮآن ﺟﺰ در ﻣﻮارد ﺿﺮوری از ﺑﺮدن ﻧﺎم ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن‪ ،‬ﺣﻮارﯾﻮن‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎھﺎن‪ ،‬ﻣﺘﺮﻓﺎن و‪...‬‬ ‫ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﻗﺮآن ﺑﮫ ﺻﻔﺎت و وﯾﮋﮔﯿﮭﺎ و ﻧﮫ ﻧﺎمھﺎ ﺗﻮﺟّﮫ ﮐﻨﻨﺪ و اﻣﮑﺎن‬ ‫ﺑﮭﺮهﮔﯿﺮﯾﮭﺎی ﻧﻮ از ﻗﺮآن ﻓﺮاھﻢ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺷﯿﻌﮫ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در آﯾﺎت ﺑﺴﯿﺎری ﺑﮫ اﺋﻤﮫ اﻃﮭﺎر)ع( رھﻨﻤﻮن ﺷﺪهاﻧﺪ و وﻇﯿﻔﮫ‬ ‫دارﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻄﺒﯿﻖ وﯾﮋﮔﯿﮭﺎی ﯾﺎد ﺷﺪه در ﻗﺮآن‪ ،‬اﻣﺎم ﺧﻮد را ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ و ﭘﺎﺳﺦ ﻧﯿﺎزھﺎی دﯾﻨﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و‬ ‫ﻣَﻦْ ﻟَﻢْ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻮد را از درﮔﺎه آﻧﺎن ﺟﻮﯾﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ھﻤﯿﻦ ﻧﮑﺘﮫ ﻣﮭﻢ‪ ،‬اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ)ع( ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬‬ ‫ﯾَﻌْﺮِفْ اَﻣْﺮَﻧﺎ ﻣِﻦَ اﻟْﻘُﺮانِ ﻟَﻢْ ﯾَﺘَﻨَﮑﱠﺐِ اﻟﻔِﺘَﻦْ «‪ .‬ھﺮ ﮐﺲ اﻣﺮ وﻻﯾﺖ ﻣﺎ را از ﻗﺮآن ﺑﮫ دﺳﺖ ﻧﯿﺎورد؛‬ ‫ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ از ﻓﺘﻨﮫھﺎ ﻣﺼﻮن ﻣﺎﻧﺪ‪«.‬‬ ‫در اﯾﻦ رواﯾﺖ دو ﻧﮑﺘﮫ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄﻣﻞ ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫‪ .١‬اﻣﺮ وﻻﯾﺖ اھﻞ ﺑﯿﺖ)ع( در ﻗﺮآن وﺟﻮد دارد و ﺗﻮﺻﯿﻔﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﻗﺮآن ﻣﺎ را ﺑﮫ اﻣﺎﻣﺎن‬ ‫ﻣﻌﺼﻮم رھﻨﻤﻮن ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﮫ راﺳﺘﯽ از ﺳﺮ ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺑﺪون ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﮫ اﻋﻮﺟﺎج و ﮐﺞ ﻓﮭﻤﯽ ﺳﺮاغ‬ ‫آﯾﺎت روﯾﻢ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮫھﺎ و ﺻﻔﺎت و وﯾﮋﮔﯿﮭﺎﯾﯽ ﮐﮫ ﺑﺮای اﻣﺎﻣﺎن ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ﻣﺎ را ﺑﮫ دوازده ﻣﻌﺼﻮم)ع(‬ ‫ھﺪاﯾﺖ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﭘﺲ اﻣﺮ وﻻﯾﺖ اﻣﺎﻣﺎن ﺷﯿﻌﮫ را ﻣﯿﺘﻮان از ﻗﺮآن اﺳﺘﺨﺮاج ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﮫ ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﮫ ﮐﮫ ﭘﺮوردﮔﺎر در‬ ‫ﺗﻤﺎم آﻓﺮﯾﺪهھﺎ ﺗﺠﻠﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺗﻨﮭﺎ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﺎن از ﺗﻮان ﻣﺸﺎھﺪه ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻣﺮ وﻻﯾﺖ‬ ‫اھﻞ ﺑﯿﺖ)ع( از آﯾﺎت ﻧﯿﺰ ﺑﮫ ﺧﻮاﺳﺖ و ﻃﻠﺐ و ذوق و ﺳﻼﻣﺖ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﮫ اﻣﺮ وﻻﯾﺖ اﻣﺎﻣﺎن دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬اﻣّﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﮫ ﺑﮫ اھﻤّﯿّﺖ‬ ‫‪ .٢‬ﺷﯿﻌﯿﺎن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از راهھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬ ‫و ﻣﺮﺟﻌﯿﺖ ﻗﺮآن ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﻓﺘﻨﮫھﺎ و ﺷﺒﮭﮫھﺎ و اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﯾﻄﮭﺎ رھﺎﯾﯽ ﻣﯿﯿﺎﺑﻨﺪ ﮐﮫ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﮫ وﻻﯾﺖ‬ ‫و ﺷﺆون آن را از ﻗﺮآن ﮔﺮﻓﺘﮫ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬در ﻓﺘﻨﮫھﺎی ﻧﺎﺷﯽ از اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﯾﻂ‬

‫ﺳﻘﻮط ﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ ﺟﮭﺖ ﻣﻔﺴﺮان و ﻋﻠﻤﺎی ﺑﺰرگ ﺷﯿﻌﮫ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهای از ﺗﻼش ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﮫ ﺧﻮد را ﺑﮫ اﺛﺒﺎت‬ ‫وﻻﯾﺖ و ﺷﺆون آن ﻣﻌﻄﻮف داﺷﺘﮫاﻧﺪ و وﻻﯾﺖ اﻣﺎﻣﺎن ﺷﯿﻌﮫ)ع( را ﺑﮫ آﯾﺎت اﻻھﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﮫاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻼش و ﺗﺄﻟﯿﻒھﺎی آﻧﺎن ذﯾﻞ آﯾﺎﺗﯽ ﭼﻮن »اوﻟﯽ اﻻﻣﺮ«‪» ،‬ذوی اﻟﻘﺮﺑﯽ« »وﻻﯾﺖ«‪» ،‬اﮐﻤﺎل دﯾﻦ«‪،‬‬ ‫و‪ ...‬ﻓﺮاوان ﺑﮫ ﭼﺸﻢ ﻣﯿﺨﻮرد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺤﺚ را ﺑﺎ ﺣﺪﯾﺜﯽ از اﻣﺎم ﺻﺎدق)ع( ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯿﺪھﯿﻢ‪» :‬اﮔﺮ ﻗﺮآن‬ ‫آنﮔﻮﻧﮫ ﮐﮫ ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺘﮫ و ﻧﺎزل ﮐﺮده ﺗﻼوت ﺷﻮد و ﻣﻮرد ﺗﺪﺑﺮ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬ھﺮ آﯾﻨﮫ ﻣﺎ را ﺑﺎ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﮫھﺎی اراﺋﮫ ﺷﺪهاش ﺧﻮاھﯿﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪٥«.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﺟﺴﺖوﺟﻮﮔﺮ در آﯾﺎﺗﯽ ﮐﮫ ﺻﻔﺎت و وﯾﮋﮔﯿﮭﺎی رھﺒﺮان و اوﻟﯿﺎی اﻣﻮر را ﺑﯿﺎن‬ ‫ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎمھﺎی اھﻞ ﺑﯿﺖ)ع( را اﺳﺘﺨﺮاج ﮐﺮد‪ .‬ﺷﯿﻌﮫ اﻓﺘﺨﺎر دارد ﮐﮫ رھﺒﺮاﻧﺶ را ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﮫ‬ ‫اﺻﻮل ﻗﺮآﻧﯽ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﺮا در راﺑﻄﮫ ﺑﺎ آﯾﺔ اﮐﻤﺎل )ﻣﺎﺋﺪه‪ (٣/‬ﮐﮫ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮﻣﻨﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﯽ وﺟﻮد دارد؟ آﯾﺎ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﻠﻔﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﺪاﺷﺘﮫ اﺳﺖ؟ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯿﭽﮕﻮﻧﮫ ﺑﮫ ﻣﻘﺎﺑﻠﮫ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ؟‬ ‫اﯾﻦ آﯾﮫ از روزی ﺳﺨﻦ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﮐﮫ در آن روز اﮐﻤﺎل دﯾﻦ ﺧﺪا و اﺗﻤﺎم ﻧﻌﻤﺖ او ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﮫ و‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﯾﺄس و ﻧﺎاﻣﯿﺪی ﮐﻔّﺎر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ دﯾﻦ اﺳﻼم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آن روز "روز ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ" ﺑﻮده اﺳﺖ و آن‬ ‫ﭼﯿﺰی ﮐﮫ دﯾﻦ اﺳﻼم را ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ ﻣﺴﺌﻠﺔ اﻣﺎﻣﺖ ﻋﻠﯿﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬آن روز ﺑﻮد ﮐﮫ ﮐﻔﺎر در ﻣﯿﺎن‬ ‫اﻣﻮاج ﯾﺄس ﻓﺮو رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﮐﮫ آﯾﯿﻦ اﺳﻼم ﻗﺎﺋﻢ ﺑﮫ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ از ﻣﯿﺎن رﻓﺘﻦ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪٩‬اوﺿﺎع ﺑﮫ ﺣﺎل ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮﮔﺮدد و اﺳﻼم ﺗﺪرﯾﺠﺎً ﺑﺮﭼﯿﺪه ﺷﻮد اﻣّﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﮫ ﻣﺸﺎھﺪه ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ﻣﺮدی ﮐﮫ از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻢ و ﺗﻘﻮا و ﻗﺪرت و ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﯿﻨﻈﯿﺮ ﺑﻮد ﺑﻌﻨﻮان‬ ‫ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﭘﯿﺮوزی ﻣﺠﺪد ﮐﻔﺮ ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﯽ ﻣﯿﺒﯿﻨﯿﻢ ھﻤﺎن اﺷﺨﺎﺻﯽ ﮐﮫ در زﻣﺎن ﻧﺰول آﯾﮫ ﺑﮫ ﻋﻠﯿﺒﮫ ﻋﻨﻮان "اﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن" ﺗﺒﺮﯾﮏ ﮔﻔﺘﻨﺪ‬ ‫ﺧﻼﻓﺖ را ﻏﺼﺐ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﮫ ﺑﻌﺪ از ﺑﮫ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪن ﺑﺮای اﻧﺤﺮاف اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ از اﺻﻞ‬ ‫واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ آﯾﮫ را ﮐﮫ در ﮐﻨﺎر ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ‪" :‬ﻣﻦ ﮐﻨﺖ ﻣﻮﻻه ﻓﮭﺬا ﻋﻠﯽ ﻣﻮﻻه" اﻣﺎﻣﺖ ﻋﻠﯿﺮا اﺛﺒﺎت‬ ‫ﻣﯿﮑﺮد‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻌﺮّض و ھﺪف ﻗﺮار دادﻧﺪ از ﯾﮏ ﻃﺮف ﮐﻠﻤﺔ "ﻣﻮﻟﯽ" در ﺣﺪﯾﺚ را از ﻧﻈﺮ ﻣﻌﻨﻮی‬ ‫ﺗﺤﺮﯾﻒ ﮐﺮدﻧﺪ و آن را ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی "دوﺳﺖ" ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﻧﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ ﮐﻠﻤﺔ "اﻟﯿﻮم" در آﯾﺔ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬ ‫را ﺑﮫ ﺟﺎی "روز ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ" ﺑﺮ روزھﺎی دﯾﮕﺮ ﺗﻄﺒﯿﻖ دادﻧﺪ ﺗﺎ اﺻﻞ ﻣﻄﻠﺒﯽ ﮐﮫ در ﻏﺪﯾﺮ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺣﻮادث دﯾﮕﺮی ﮐﮫ در روزھﺎی دﯾﮕﺮ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﻣﺸﺘﺒﮫ ﺷﻮد ﻣﺜﻼً ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﻨﻈﻮر از‬ ‫"اﻟﯿﻮم" روز ﻋﺮﻓﮫ ـ در آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬اﺳﺖ و ﯾﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﻨﻈﻮر "روز ﻓﺘﺢ ﻣﮑﮫ" ﯾﺎ "روز ﻧﺰول‬ ‫آﯾﺎت ﺳﻮرة ﺑﺮاﺋﺖ" و از ھﻤﮫ ﻋﺠﯿﺒﺘﺮ "روز ﻇﮭﻮر اﺳﻼم" ﯾﺎ "روز ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ" و‪ ...‬ﺑﺎ آﻧﮑﮫ آﯾﺔ‬ ‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ در اذھﺎن ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﮔﺮه ﺧﻮرده ﺑﻮد وﻟﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﮫ ﺑﺮ ﺧﻼف‬ ‫ﻣﻔﺎد آﯾﮫ ﻋﻤﻞ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻼﻓﺖ را ﻏﺼﺐ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ارﻋﺎب و ﻓﺮﯾﺐ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﮫ‬ ‫در اﺧﺘﯿﺎر ﮔﺮﻓﺘﮫ اﺳﺖ ﺳﻌﯽ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﻋﻤﻞ ﺧﻮد را ﻣﻮﺟّﮫ ﺟﻠﻮه داده و ﺑﺎ ﺟﻌﻞ اﺣﺎدﯾﺚ دروﻏﯿﻦ ﺑﺮ‬ ‫ﭘﯿﮑﺮ ﺧﻼﻓﺖ ﻏﺎﺻﺒﺎﻧﺔ ﺧﻮد ﻟﺒﺎس ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ اﮐﻨﻮن رواﯾﺎﺗﯽ را ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﮫ از ﺧﻮد اھﻞ‬ ‫ﺳﻨّﺖ ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ ﮐﮫ ﺑﮫ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ اﺷﺎره ﮐﺮدھﺎﻧﺪ و ﺻﺮﯾﺤﺎً اﯾﻦ آﯾﮫ ﺷﺮﯾﻔﮫ )ﻣﺎﺋﺪه‪ (٣/‬را ﻣﺮﺑﻮط ﺑﮫ‬ ‫روز ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ ﻣﯿﺪاﻧﻨﺪ و اﯾﻨﮑﮫ ﻧﺰول آن ﺑﮫ دﻧﺒﺎل اﺑﻼغ وﻻﯾﺖ ﻋﻠﯿﺒﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ .١‬داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺳﻨّﯽ ﻣﻌﺮوف ﺑﮫ "اﺑﻦ ﺟﺮﯾﺮ ﻃﺒﺮی" در ﮐﺘﺎب وﻻﯾﺖ از "زﯾﺪ ﺑﻦ ارﻗﻢ" ﺻﺤﺎﺑﯽ‬

‫ﻣﻌﺮوف ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﮫ اﯾﻦ آﯾﮫ در روز ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ درﺑﺎرة ﻋﻠﯿﻨﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻮﻧﻌﯿﻢ اﺻﻔﮭﺎﻧﯽ در ﮐﺘﺎب "ﻣﺎ ﻧﺰل ﻣﻦ اﻟﻘﺮآن ﻓﯽ ﻋﻠﯽ" از "اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری" )ﺻﺤﺎﺑﯽ‬ ‫ﻣﻌﺮوف( ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬در ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ‪ ،‬ﻋﻠﯿﺮا ﺑﮫ ﻋﻨﻮان "وﻻﯾﺖ" ﺑﮫ ﻣﺮدم ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد و‬ ‫ﻣﺮدم ﻣﺘﻔﺮق ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﮫ آﯾﺔ "اﻟﯿﻮم اﮐﻤﻠﺖ ﻟﮑﻢ‪ "...‬ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫"اﻟﻠّﮫ اﮐﺒﺮ ﺑﺮ ﺗﮑﻤﯿﻞ دﯾﻦ و اﺗﻤﺎم ﻧﻌﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر و ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪا از رﺳﺎﻟﺖ ﻣﻦ و وﻻﯾﺖ ﻋﻠﯿﺒﻌﺪ از‬ ‫ﻣﻦ" ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ھﺮﮐﺲ ﻣﻦ ﻣﻮﻻی اوﯾﻢ ﻋﻠﯿﻤﻮﻻی اوﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪا! آن ﮐﺲ ﮐﮫ او را دوﺳﺖ‬ ‫ﺑﺪارد‪ ،‬دوﺳﺖ ﺑﺪار‪ ،‬و آن ﮐﺲ ﮐﮫ او را دﺷﻤﻦ دارد‪ ،‬دﺷﻤﻦ ﺑﺪار‪ ،‬ھﺮﮐﺲ او را ﯾﺎری ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎری ﮐﻦ‬ ‫و ھﺮﮐﺲ دﺳﺖ از ﯾﺎری او ﺑﺮدارد‪ ،‬دﺳﺖ از ﯾﺎری او ﺑﺮدار‪".‬‬ ‫‪ .٣‬ﺧﻄﯿﺐ ﺑﻐﺪادی در ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻮد از "اﺑﻮھﺮﯾﺮه" از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده ﮐﮫ ﺑﻌﺪ از ﺟﺮﯾﺎن ﻏﺪﯾﺮ‬ ‫ﺧﻢ و ﭘﯿﻤﺎن وﻻﯾﺖ ﻋﻠﯿﻮ ﮔﻔﺘﺎر ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب ﮐﮫ ﮔﻔﺖ‪) :‬ﺑﺦّ ﺑﺦّ ﯾﺎﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ اﺻﺒﺤﺖ ﻣﻮﻻی و‬ ‫ﻣﻮﻻ ﮐﻞ ﻣﺴﻠﻢ; ﺗﺒﺮﯾﮏ ﯾﺎ ﻋﻠﯽ ﮐﮫ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻣﻦ و ھﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺷﺪی‪ (.‬ـ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ـ آﯾﺔ "اﻟﯿﻮم‬ ‫اﮐﻤﻠﺖ ﻟﮑﻢ دﯾﻨﮑﻢ" ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم ﻋﻼّﻣﺔ اﻣﯿﻨﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﺳﮫ رواﯾﺖ ﻓﻮق‪ ،‬ﺳﯿﺰده رواﯾﺖ‬ ‫دﯾﮕﺮ را ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﮫ ﻧﻘﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪).‬اﻟﻐﺪﯾﺮ‪ ،‬ﻋﻼﻣﮫ اﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ج ‪ ،١‬ص ‪ ;٢٣٨-٢٣٠‬ﻧﺸﺮ داراﻟﮑﺘﺎب‬ ‫اﻟﻌﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺮوت‪(.‬‬ ‫ﻋﻠﯿﮭﻢ ﺳﺎﮐﺖ ﻧﻨﺸﺴﺖ و در ﻣﺤﺪودھﺎی ﮐﮫ ﻣﺼﻠﺤﺖ اﺳﻼم اﻗﺘﻀﺎ ﻣﯿﮑﺮد ھﻢ در آﻏﺎز ﻏﺼﺐ ﺧﻼﻓﺖ‬ ‫و ﺑﻮﯾﮋه ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﮫ ﺿﻤﻦ رﺳﻤﺎً ﺧﻠﯿﻔﮫ ﺷﺪ ﺑﮫ آﯾﮫ و ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ اﺣﺘﺠﺎج ﻣﯿﮑﺮد و از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﮫ‬ ‫زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ـ ﭼﻮن ‪ ٢٥‬ﺳﺎل ﻓﺎﺻﻠﮫ ﺷﺪه ﺑﻮده ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و ﺷﮭﺎدت ﺑﺪھﻨﺪ ﮐﮫ اﯾﻦ آﯾﮫ و‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ )ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ( ﻣﺮﺑﻮط ﺑﮫ اﻣﺎﻣﺖ اوﺳﺖ و اﺷﺨﺎص زﯾﺎدی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻤﺎرﺑﻦ ﯾﺎﺳﺮ‪ ،‬اﺑﻮاﯾﻮب‬ ‫اﻧﺼﺎری‪ ،‬ﺧﺰﯾﻤﺔ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ و دﯾﮕﺮان آﻣﺪﻧﺪ و ﻧﺰد ﻣﺮدم ﺷﮭﺎدت دادﻧﺪ و ﺑﺴﯿﺎری ھﻢ ﮐﺘﻤﺎن ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﮫ‬ ‫ﻋﻠﯿﺪر ﺣﻖ ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﺎن ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﺮد و ﺑﮫ ﻣﺮض ﭘﯿﺴﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﻧﺪ ﮐﮫ ﺷﺮح اﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ را ﻋﻼﻣﮫ‬ ‫اﻣﯿﻨﯽ در ﮐﺘﺎب اﻟﻐﺪﯾﺮ آورده اﺳﺖ‪).‬ر‪ .‬ک‪ :‬اﻟﻐﺪﯾﺮ‪ ،‬ﻋﻼﻣﮫ اﻣﯿﻨﯽ‪ ،‬ج ‪ ،١‬ص ‪-٢٣٠ ،٢١٣-١٥٩‬‬ ‫‪ ;٢٣٢‬ﻧﺸﺮ‪ :‬داراﻟﮑﺘﺎب اﻟﻌﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺮوت; ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﻤﻮﻧﮫ‪ ،‬آﯾﺔاﻟﻠّﮫ ﻣﮑﺎرم ﺷﯿﺮازی‪ ،‬ج ‪ ،٤‬ص ‪-٢٦٣‬‬ ‫‪ ;٢٧٢‬ﻧﺸﺮ داراﻟﮑﺘﺐ اﻻﺳﻼﻣﯿﮫ‪ (.‬از ﺟﻤﻠﮫ ﻣﻮاردی ﮐﮫ ﺳﻨﺪی ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﺸﻮد ﺑﺮای ﻧﺤﻮة ﻣﻘﺎﺑﻠﮫ‬ ‫ﻋﻠﯿﺒﺎ ﺟﺮﯾﺎن ﻏﺎﺻﺐ "ﺧﻄﺒﺔ ﺷﻘﺸﻘﯿﮫ" در ﻧﮭﺞ اﻟﺒﻼﻏﮫ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺧﻄﺒﺔ ﺳﻮم ﻧﮭﺞ اﻟﺒﻼﻏﮫ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﻋﻠﯿﺪر‬ ‫ﺻﺪر ﺧﻄﺒﮫ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪" :‬ﺑﮫ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ او [اﺑﻮﺑﮑﺮ] ردای ﺧﻼﻓﺖ را ﺑﺮ ﺗﻦ ﮐﺮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﮫ‬ ‫ﺧﻮب ﻣﯿﺪاﻧﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻦ در ﮔﺮدش ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ھﻢ ﭼﻮن ﻣﺤﻮر ﺳﻨﮕﮭﺎی آﺳﯿﺎب ھﺴﺘﻢ [ﮐﮫ ﺑﺪون آن‬ ‫آﺳﯿﺎب ﻧﻤﯿﭽﺮﺧﺪ] او ﻣﯿﺪاﻧﺴﺖ ﺳﯿﻠﮭﺎ و ﭼﺸﻤﮭﮭﺎی [ﻋﻠﻢ و ﻓﻀﯿﻠﺖ] از داﻣﻦ ﮐﻮھﺴﺎر وﺟﻮدم ﺟﺎری‬ ‫اﺳﺖ و ﻣﺮﻏﺎن [اﻧﺪﯾﺸﮭﮭﺎ] ﺑﮫ اﻓﮑﺎر ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻦ راه ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﯾﺎﻓﺖ! ﭘﺲ ﻣﻦ ردای ﺧﻼﻓﺖ را رھﺎ ﺳﺎﺧﺘﻢ و‬ ‫داﻣﻦ ﺧﻮد را از آن درﭘﯿﭽﯿﺪم [و ﮐﻨﺎر ﮔﺮﻓﺘﻢ] در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﮫ در اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﮫ ﻓﺮو رﻓﺘﮫ ﺑﻮدم ﮐﮫ‪ :‬ﺑﺎ دﺳﺖ‬ ‫ﺗﻨﮭﺎ [و ﺑﯽ ﯾﺎوری] ﺑﮫ ﭘﺎ ﺧﯿﺰم [و ﺣﻖ ﺧﻮد و ﻣﺮدم را ﺑﮕﯿﺮم] و ﯾﺎ در اﯾﻦ ﻣﺤﯿﻂ ﭘﺮﺧﻔﻘﺎن و ﻇﻠﻤﺘﯽ‬ ‫ﮐﮫ ﭘﺪﯾﺪ آوردھﺎﻧﺪ ﺻﺒﺮ ﮐﻨﻢ؟‪"...‬‬

‫ﭼﺮا ﻧﺎم ﻣﺒﺎرک ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ )ع ( و اﺋﻤﮫ اﻃﮭﺎر)ع ( در ﻗﺮآن ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ ؟‬ ‫ﺷﯿﻮه ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ در راﺑﻄﮫ ﺑﺎ اﺋﻤﮫ ھﺪی)ع( ﺑﮫ وﯾﮋه اﻣﯿﺮاﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ)ع( و ﺧﺎﻧﻮاده آن ﺣﻀﺮت اﯾﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﻣﻌﺮﻓﯽ»ﺷﺨﺼﯿﺖ« ﻣﻤﺘﺎز و ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯿﮭﺎی آﻧﺎن ﺑﭙﺮدازد ﻧﮫ ﺑﮫ ﻣﻌﺮﻓﯽ »ﺷﺨﺺ«‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﺷﯿﻮه ﺣﮑﻤﺖھﺎی ﻣﺘﻌﺪدی دارد ﮐﮫ ﺑﺮﺧﯿﺎز آﻧﮭﺎ ﺑﮫ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﯿﺎن ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ دو زﻣﯿﻨﮫ ﺑﺮای‬

‫ﮔﻔﺖ و ﮔﻮ وﺟﻮد دارد‪ :‬ﻣﻮارد و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺨﺼﯿﺘﺎھﻠﺒﯿﺖ)ع( و ﺣﮑﻤﺖ و ﺳﺮاﯾﻦ روﺷﻦ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ( ﻣﻮارد و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺨﺼﯿﺖ اھﻠﺒﯿﺖ)ع( در ﻗﺮآن‪ :‬ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ درﻣﻮارد ﻣﺘﻌﺪدی ﭘﺮده‬ ‫از اﻣﺘﯿﺎزات و وﯾﮋﮔﯿﮭﺎی رﻓﺘﺎری اﺋﻤﮫ ھﺪی)ع( ﺑﻮﯾﮋه اﻣﯿﺮاﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ)ع( ﺑﺮداﺷﺘﮫ اﺳﺘﺎزﺟﻤﻠﮫ‪:‬‬ ‫‪» -١‬وﯾﻄﻌﻤﻮن اﻟﻄﻌﺎم ﻋﻠﯽ ﻣﺴﮑﯿﻨﺎ و ﯾﺘﯿﻤﺎ و اﺳﯿﺮا«‪) ،‬اﻻﻧﺴﺎن‪ ،‬آﯾﮫ ‪ (٩‬ﻣﻔﺴﺮﯾﻦ ﺑﺰرگ ﺷﯿﻌﮫ وﺳﻨﯽ‬ ‫آوردهاﻧﺪ ﮐﮫ اﯾﻨﺂﯾﮫ در ﺷﺎن اﻣﯿﺮاﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ)ع( و ﺧﺎﻧﻮاده اﯾﺸﺎن اﺳﺖ و ﻣﺴﺎﻟﮫ روزهداری ﺣﻀﺮت‬ ‫ﻋﻠﯽ)ع( و‪ ....‬و دادن اﻓﻄﺎر ﺧﻮد ﺑﮭﻤﺴﮑﯿﻦ ﯾﺘﯿﻢ و اﺳﯿﺮ در ﺳﮫ ﺷﺐ ﻣﺘﻮاﻟﯽ را ﺑﮫ ﻃﻮر ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﻧﻘﻞ‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪» -٢‬اﻧﻤﺎ ﯾﺮﯾﺪاﷲ ﻟﯿﺬھﺐ ﻋﻨﮑﻢ اﻟﺮﺟﺲ اھﻞ اﻟﺒﯿﺖ و ﯾﻄﮭﺮﮐﻢ ﺗﻄﮭﯿﺮا«‪) ،‬اﺣﺰاب‪ ،‬آﯾﮫ ‪ (٣٣‬در‬ ‫ﺧﺼﻮص اﯾﻦ آﯾﮭﻤﻘﺎﻻت و ﮐﺘﺐ ﻣﺘﻌﺪدی ﻧﮕﺎﺷﺘﮫ ﺷﺪه و در اﯾﻨﮑﮫ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( و‬ ‫ﻓﺎﻃﻤﮫ)س( و ﺣﺴﯿﻦ)ع( اﺳﺖ ﻧﺰد ﺷﯿﻌﮫ وﺳﻨﯽ ھﯿﭻ اﺧﺘﻼﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺗﻨﮭﺎ اﺧﺘﻼف در ﺷﻤﻮل آن ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﺑﮫ ھﻤﺴﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﮐﮫ ﺑﺎ ادﻟﮫ ﻣﺘﻌﺪدی ﻋﻠﻤﺎی ﺷﯿﻌﮭﺸﻤﻮل آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ھﻤﺴﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( را‬ ‫رد ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪» -٣‬اﻧﻤﺎ وﻟﯿﮑﻢ اﷲ و رﺳﻮﻟﮫ واﻟﺬﯾﻦ آﻣﻨﻮا اﻟﺬﯾﻦ ﯾﻘﯿﻤﻮن اﻟﺼﻠﻮة و ﯾﻮﺗﻮن اﻟﺰﮐﻮة و ھﻢ راﮐﻌﻮن«‪،‬‬ ‫)ﻣﺎﺋﺪه‪ ،‬آﯾﮫ ‪ (٥٥‬ﺷﺎﻧﻨﺰول اﯾﻦ آﯾﮫ ﻧﯿﺰ در ﺗﻤﺎم ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺷﯿﻌﮫ و ﺳﻨﯽ اﺧﺘﺼﺎﺻﺎ در راﺑﻄﮫ ﺑﺎ‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﮫ آﯾﺎت ﺑﺴﯿﺎردﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد ﮐﮫ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ ﺳﮫ ﻣﻮرد‬ ‫اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ‪ .‬در آﯾﮫ اول اوج اﯾﺜﺎر در ﺷﺪت ﻧﯿﺎز و در آﯾﮫ دوﻣﻄﮭﺎرت ﻣﻄﻠﻖ از ھﺮ ﮐﮋی و ﮐﺎﺳﺘﯽ‬ ‫و ﻋﯿﺐ و ﮔﻨﺎه و در آﯾﮫ ﺳﻮم ﺗﻠﻔﯿﻖ دو ﻋﺒﺎدت ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ھﻤﺮاه ﺑﺎ اوج اﺧﻼص وﺧﺪادوﺳﺘﯽ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺎن ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﮫ در آﯾﮫ ﺳﻮم ﻧﮑﺘﮫ دﯾﮕﺮی وﺟﻮد دارد ﮐﮫ در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻌﺪ ﺑﮫ آن اﺷﺎره ﺧﻮاھﯿﻢ‬ ‫ﮐﺮد‪.‬ب( ﺣﮑﻤﺖ روش ﻗﺮآن در ﻣﻌﺮﻓﯽ اھﻞ ﺑﯿﺖ)ع(‪ :‬ﺷﯿﻮه ذﮐﺮ ﺷﺪه ﺣﮑﻤﺘﮭﺎی ﻣﺘﻌﺪدی دارد از‬ ‫ﺟﻤﻠﮫ‪ (١) :‬اﻧﮕﺸﺖ ﮔﺬاردﻧﺮوی اﺷﺨﺎص ﺑﮫ ﻃﻮر اﺳﺎﺳﯽ ﭼﻨﺪان ﻧﻘﺸﯽ در روﺷﻨﮕﺮی ﻧﺪارد ﺑﻠﮑﮫ‬ ‫ﻧﮭﺎﯾﺘﺎ ﺑﮫ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﺒﻌﯿﺖ و ﭘﯿﺮوی ﮐﮫ ﮐﻮرﮐﻮراﻧﮭﻤﯿﮑﺸﺎﻧﺪ و اﻟﺒﺘﮫ اﯾﻦ ﻣﺎﻧﻊ آن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﮫ در ﻣﻮرد ﻟﺰوم‬ ‫اﻓﺮاد ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﻮﻧﺪ وﻟﯽ اﺳﺎﺳﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﻌﺮﻓﯿﺎﻟﮕﻮھﺎﺳﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﮫ ﺟﺎﻣﻌﮫ را ﺑﮫ ﺟﺎی‬ ‫ﮔﺮاﯾﺸﺎت ﻣﺘﻌﺼﺐ آﻣﯿﺰ ﺟﺎھﻼﻧﮫ ﺑﮫ ﺳﻤﺖ ﺗﻌﻘﻞ و ژرف اﻧﺪﯾﺸﯽ و ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮭﻤﻼﮐﮭﺎ و ﻓﻀﺎﯾﻞ و‬ ‫اﻣﺘﯿﺎزات واﻗﻌﯽ ﺳﻮق ﻣﯿﺪھﺪ‪ (٢) .‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺨﺼﯿﺖ زﻣﯿﻨﮫ ﺳﺎز ﭘﺬﯾﺮش ﻣﻌﻘﻮل اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯽ‬ ‫ﮐﮭﻤﻌﺮﻓﯽ ﺷﺨﺺ در ﻣﻮاردی ﻣﻮﺟﺐ داﻓﻌﮫ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬اﯾﻦ روش ﺑﻮﯾﮋه در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﮫ ﺷﺨﺺ از‬ ‫ﺟﮭﺎﺗﯽ ﺗﺤﺖ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺳﻮﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺑﮫ ھﺮ دﻟﯿﻠﯽ آﻣﺎدﮔﯽ ﭘﺬﯾﺮش وی را ﻧﺪاﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺑﮭﺘﺮﯾﻦ روش اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﻣﺴﺎﻟﮫ دﻗﯿﻘﺎ در ﻣﻮرداﻣﯿﺮاﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ)ع( و اھﻠﺒﯿﺖ)ع( وﺟﻮد داﺷﺘﮫ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺧﺖ درﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﻟﮫ ﻻزم اﺳﺖ اﺑﺘﺪا ﺷﺮاﯾﻂ و وﯾﮋﮔﯿﮭﺎﯾﺠﺎﻣﻌﮫ اﺳﻼﻣﯽ زﻣﺎن ﻧﺰول ﻗﺮآن‬ ‫را در ﻧﻈﺮﮔﯿﺮﯾﻢ ﺗﺎدر ﭘﺮﺗﻮ ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺷﻨﺎﺳﯽ آن زﻣﺎن و رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﺎص آﻧﺠﺎﻣﻌﮫ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ‬ ‫ﺑﮫ درک ﺻﺤﯿﺤﯽ از ﻣﺴﺎﻟﮫ ﻧﺎﯾﻞ آﯾﯿﻢ‪ .‬واﻗﻌﯿﺖ آن اﺳﺖ ﺑﮫ اﺳﺘﺜﻨﺎی اﻧﺪﮐﯽ از ﻣﻮﻣﻨﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﮫ‬ ‫اﮐﺜﺮﯾﺘﺠﺎﻣﻌﮫ ﺻﺪر اﺳﻼم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ اھﻞ ﺑﯿﺖ)ع( ﺑﮫ وﯾﮋه اﻣﯿﺮاﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ)ع( ﭘﺬﯾﺮش ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻧﯿﺰ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺨﺘﻠﻔﺒﺎ دﺷﻮارﯾﮭﺎی زﯾﺎدی آن ﺣﻀﺮت را ﻣﻄﺮح ﻣﯿﺴﺎﺧﺘﻨﺪ و در ھﺮ‬ ‫ﻣﻮرد ﺑﺎ ﻧﻮﻋﯽ واﮐﻨﺶ ﻣﻨﻔﯽ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ روﺑﺮو ﻣﯿﺸﺪﻧﺪدﻻﯾﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺘﻌﺪد اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﮫ‪ :‬اﻟﻒ(‬ ‫ﺑﺴﯿﺎری از آﻧﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﮫ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺻﺒﺎﺣﯽ ﻗﺒﻞ در ﺻﻒ ﻣﻌﺎرﺿﯿﻦ اﺳﻼﻣﻘﺮار داﺷﺘﻨﺪ و‬ ‫روﯾﺎروی ﺧﻮد ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻋﻠﯽ )ﻋﻠﯿﮫاﻟﺴﻼم( را دﯾﺪه واز ھﻤﺎن ﺟﺎ ﮐﯿﻨﮫ وی راﺑﮫ دل ﮔﺮﻓﺘﮫ ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﮭﺤﻀﺮت ﻓﺎﻃﻤﮫ زھﺮا)س( ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻞ روﯾﮕﺮداﻧﯽ ﻣﺮدم از آن ﺣﻀﺮت را ھﻤﯿﻦ ﻧﮑﺘﮫ‬ ‫)ﻧﮑﯿﺮ ﺳﯿﻔﮫ( ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ .‬ب(ﺗﻔﮑﺮات و ﺳﻨﻦ ﻏﻠﻂ ﺟﺎھﻠﯽ ھﻨﻮز ﺑﺮاﻧﺪﺷﮫ ﻣﺮدم ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد و اﻣﻮری‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻦ و ‪ ...‬را در اﻣﻮر ﺳﯿﺎﺳﯽ دﺧﯿﻞ ﻣﯿﺪاﻧﺴﺘﻨﺪو ﻟﺬا ﺑﮫ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻮان ﺑﻮدن ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( وی‬ ‫را ﭼﻨﺪان ﺷﺎﯾﺴﺘﮫ ﺑﺮای رھﺒﺮی ﺟﺎﻣﻌﮫ ﻧﻤﯿﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ج( اﯾﻦ ﺗﻔﮑﺮﺧﻄﺮﻧﺎک در ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌﮫ راﯾﺞ ﺑﻮد‬ ‫و ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻣﯿﺸﺪ ﮐﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( درﺻﺪد آن اﺳﺖ ﮐﮫ ﺧﻮﯾﺸﺎن ﺧﻮد راﺑﺮای ھﻤﯿﺸﮫ ﺑﺮ‬

‫ﻣﺴﻨﺪ ﻗﺪرت و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ و در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﺧﺪﻣﺎت ارزﻧﺪه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﻧﯿﺰ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺎزی ﺳﯿﺎﺳﯽ‬ ‫ﺗﻔﺴﯿﺮﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﮐﮫ ﺑﺮای ﭼﻨﮓ اﻧﺪازی ﺑﮫ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮای ﺧﻮد و اھﻞ ﺑﯿﺘﺶ اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺴﺎﻟﮫ ﭼﻨﺎن ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺘﮫ ﺑﻮد ﮐﮭﺮوز ﻏﺪﯾﺮ ﭘﺲ از ﻣﻌﺮﻓﯽ اﻣﯿﺮاﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ )ﻋﻠﯿﮫ اﻟﺴﻼم( ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﺣﺎﺿﺮان ﺻﺪا زد » ﺧﺪاﯾﺎ! ﻣﺎ را ﮔﻔﺖ ﮐﮫ از ﺳﻮی ﺧﺪا آﻣﺪه وﮐﺘﺎب اﻟﮭﯽ آوردهام و ﻣﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﯿﻢ و‬ ‫اﮐﻨﻮن ﻣﯿﺨﻮاھﺪ داﻣﺎد و ﭘﺴﺮﻋﻤﺶ را ﺑﺮ ﻣﺎ ﺣﺎﮐﻢ و ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﺳﺎزد اﮔﺮ او راﺳﺘﻤﯿﮕﻮﯾﺪ ﺳﻨﮕﯽ از‬ ‫آﺳﻤﺎن ﺑﺒﺎر و ﻣﺮا ﺑﮑﺶ!! « اﮐﻨﻮن اﯾﻦ ﺳﻮال ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯿﺂﯾﺪ ﮐﮫ آﯾﺎ در ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﺗﺎ ﭼﮫ اﻧﺪازه‬ ‫ﺻﻼﺣﺒﻮده اﺳﺖ ﻧﺎم آن ﺣﻀﺮت و ﯾﺎ اﺋﻤﮫ)ع( ﺑﻌﺪ از اﯾﺸﺎن در ﻗﺮآن ﺑﮫ ﺻﺮاﺣﺖ ذﮐﺮ ﺷﻮد؟ ﻣﻤﮑﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﺪﮐﮫ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد رﯾﺸﮫ اﺧﺘﻼﻓﺎت از ﺑﻦ ﮐﻨﺪه ﻣﯿﺸﺪ و اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫ﯾﮑﭙﺎرﭼﮫ و ھﻢآوا ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ و راه ھﺪاﯾﺖ راﭘﯿﺸﮫ ﻣﯿﺴﺎﺧﺘﻨﺪ زﯾﺮا ﻗﺮآن ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ھﻤﮫ اﺳﺖ و ﺑﺮآن‬ ‫اﺧﺘﻼﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ آﯾﺎ واﻗﻌﯿﺖ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ؟ ﺧﯿﺮ‪ .‬زﯾﺮا اﯾﻨﺨﻄﺮ ﺑﮫ ﻃﻮر ﺟﺪی وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﮫ ﺑﺮ ﺳﺮ‬ ‫ﻣﺴﺎﻟﮫ اﻣﯿﺮاﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ)ع( ﺣﺘﯽ اﺳﺎس اﺳﻼم و ﻗﺮآن ﺑﮫ ﺧﻄﺮ اﻓﺘﺪ و اﮔﺮ ﻧﺎم آﻧﺤﻀﺮت ﺑﮫ ﺻﺮاﺣﺖ در‬ ‫ﻗﺮآن ﻣﯿﺂﻣﺪ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻠﮫ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﮫ ﻃﯿﻒ ﻋﻈﯿﻤﯽ ﮐﮫ در ﺟﺎﻣﻌﮫ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ وﺳﯿﻌﯿﺪاﺷﺘﻨﺪ و‬ ‫درﺻﺪر اﻃﺮاﻓﯿﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻮدﻧﺪ اﺳﺎﺳﺎ رﺳﺎﻟﺖ آن ﺣﻀﺮت و ﻗﺮآن و‪ ...‬را ﯾﮑﺴﺮه ﻧﻔﯽ و اﻧﮑﺎر‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﻄﺮﺟﺪی ﺑﺮای اﺳﺎس اﺳﻼم و ﻗﺮآن ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﻟﮫ اﺑﺘﺪا اﻏﺮاق آﻣﯿﺰ ﺟﻠﻮه ﻧﻤﺎﯾﺪ‬ ‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﮫ رﺧﺪادھﺎی ﻣﮭﻤﺘﺎرﯾﺨﯽ ﺑﮫ ﺧﻮﺑﯽ از اﯾﻦ ﻧﮑﺘﮫ ﭘﺮده ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﮫاﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﮫ ذﮐﺮ دو‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﮫ ﮐﮫ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﮭﻢ اھﻞ ﺗﺴﻨﻦ ﺑﮫ ﺗﮑﺮار آﻣﺪھﻮ از ﻣﺴﻠﻤﺎت ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﺳﺖ اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯿﺸﻮد‪:‬‬ ‫* ھﻤﮫ ﻣﻮرﺧﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﮫ آوردهاﻧﺪ ﮐﮫ ﭼﻮن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻟﺤﻈﺎت آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﯾﺶ را ﻣﯿﮕﺬراﻧﺪﻧﺪ‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻗﻠﻢ و ﻟﻮﺣﯿﻨﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﻨﺪی ﺑﺮای اﻣﺖ ﺑﮫ ﯾﺎدﮔﺎر ﻧﮭﻨﺪ ﮐﮫ ھﯿﭽﮕﺎه ﺑﮫ اﻧﺤﺮاف و ﺿﻼﻟﺖ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﮕﺮدﻧﺪ اﯾﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮای اﻃﺮاﻓﯿﺎﻧﮑﺎﻣﻼ روﺷﻦ ﺑﻮد و ھﺪف از آن ﺑﺎﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ‬ ‫ﻣﻮﺿﻌﮕﯿﺮﯾﮭﺎی ﭘﯿﺸﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ واﺿﺢ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﻋﻤﺮ ﺻﺪا زد » ان اﻟﺮﺟﻠﻠﯿﮭﺠﻮ؛ ھﻤﺎﻧﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮد ﺑﺮ اﺛﺮ ﺷﺪت ﺗﺐ ھﺬﯾﺎن ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ«!! ﺷﮕﻔﺘﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﮐﮫ ﺧﺪاوﻧﺪ در وﺻﻔﺶ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ »و‬ ‫ﻣﺎﯾﻨﻄﻖ ﻋﻦ اﻟﮭﻮی اﻧﮭﻮ اﻻ وﺣﯽ ﯾﻮﺣﯽ ‪ « ...‬در ﺧﺎﻧﮫاش و ﻧﺰد ﻋﺰﯾﺰﺗﺮﯾﻦ و ﺑﮭﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻣﯿﺎﻧﺶ اﯾﻦ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺴﺎرت آﻣﯿﺰ ﻣﻮردﻃﻌﻦ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﮐﺎر ﺑﮫ ﺟﺎﯾﯽ ﻣﯿﺮﺳﺪ ﮐﮫ آن ﺣﻀﺮت از ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﻨﺼﺮف ﻣﯿﺸﻮد! زﯾﺮا ﺟﺪا ﺧﻮف آن وﺟﻮد داردﮐﮫ ﭘﺎﯾﺪاری ﺑﺮآن ﻣﻮﺟﺐ اﻧﮑﺎر رﺳﺎﻟﺖ ﺷﻮد و‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﮫ ﭼﻨﯿﻦ درﺧﺎﻧﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺎوی ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ ﺧﻮد راﻣﺴﺘﻈﮭﺮ ﺑﮫ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ وﺳﯿﻊ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯿﺒﯿﻨﻨﺪ و ﮔﺮﻧﮫ ھﺮﮔﺰ ﺟﺮات ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺴﺎرﺗﯽ ﺑﮫ ﺧﻮد ﻧﻤﯿﺪادﻧﺪ‪ .‬از ھﻤﯿﻦ ﺟﺎ روﺷﻨﻤﯿﺸﻮد ﮐﮫ‬ ‫ﺳﺮ ﺷﯿﻮه ﻗﺮآن ﭼﯿﺴﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮآن ھﻢ ﺑﺮای اھﻞ ﻓﮭﻢ و درک و ﺗﻌﻘﻞ ﺣﺮف ﺧﻮد را زده اﺳﺖ و ھﻢ‬ ‫ﮐﺎرﯾﮑﺮده ﮐﺮده ﮐﮫ ﻓﺎﻗﺪان ﭼﻨﺎن ﺧﺼﻮﺻﯿﺘﯽ ﯾﮑﺴﺮه از اﺻﻞ دﯾﻦ ﺟﺪا ﻧﺸﻮﻧﺪ و اﻧﮕﯿﺰهھﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ‬ ‫ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺸﻮد ﮐﮫ ﺑﮭﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﺮدم را از اﺻﻞ دﯾﻦ و دﯾﺎﻧﺖ ﺟﺪا ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ آن اﺳﺖ ﮐﮫ‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آﯾﺎﺗﯽ ﮐﮫ ﺑﮫ ﮔﻮﻧﮫھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺴﺎﻟﮭﻮﻻﯾﺖ اﻣﯿﺮاﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ )ﻋﻠﯿﮫاﻟﺴﻼم( را ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺘﮫاﻧﺪ‬ ‫ﺳﻮﻣﯿﻦ آﯾﮫای ﮐﮫ در آﻏﺎز اﯾﻦ ﻧﮕﺎﺷﺘﮫ آوردهاﯾﻢ ﺑﺴﯿﺎر روﺷﻦ اﯾﻨﭙﯿﺎم را داده و ھﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﯿﺎن اﻣﺘﯿﺎزات‬ ‫ﺧﺎص آن ﺣﻀﺮت ﻣﺴﺎﻟﮫ وﻻﯾﺖ و رھﺒﺮی اﻣﺖ ﮔﻮﺷﺰد ﺳﺎﺧﺘﮫ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﯾﮑﺴﻮال ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯿﻤﺎﻧﺪ‬ ‫و آن اﯾﻨﮑﮫ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ » :‬اﻧﺎ ﻧﺤﻦ ﻧﺰﻟﻨﺎ اﻟﺬﮐﺮ و اﻧﺎ ﻟﮫ ﻟﺤﺎﻓﻈﻮن « ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ اﯾﻦ‬ ‫آﯾﮫ ازآن ﺧﻄﺮات ﭼﮫ ﺑﺎک؟ ﭘﺎﺳﺦ آن اﺳﺖ ﮐﮫ ﺣﺎﻓﻆ ﺑﻮدن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﻗﺮآن از راه اﺳﺒﺎب و ﻋﻠﻞ‬ ‫ﺧﺎص آن اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ ازآﻧﮭﺎ ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮی ھﻤﯿﻦ ﺷﯿﻮه اﺳﺖ ﮐﮫ اﻧﮕﯿﺰه ﮐﻨﺎرزدن ﻗﺮآن را ﺑﺨﺎﻃﺮ‬ ‫ﯾﮑﺴﺮی اھﺪاف ﺧﺎص از ﺑﯿﻦ ﻣﯿﺒﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮای آﮔﺎھﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﮫ ر‪.‬ک‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻓﺮوغ اﺑﺪﯾﺖ ﺟﻌﻔﺮ ﺳﺒﺤﺎﻧﯽ‬ ‫‪ -٢‬رھﺒﺮی اﻣﺎم ﻋﻠﯽ)ع( از دﯾﺪﮔﺎه ﻗﺮآن و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺗﺮﺟﻤﮫ ﺳﯿﺪ ﻣﺤﻤﻮد ﺳﯿﺎھﭙﻮش‬ ‫‪ -٣‬ﻧﻘﺶ ﻋﺎﯾﺸﮫ در ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم ﻋﻼﻣﮫ ﺳﯿﺪ ﻣﺮﺗﻀﯽ ﻋﺴﮑﺮی‬

‫‪ -٤‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮐﻠﯽ اﻣﺎﻣﺖ اﺑﺮاھﯿﻢ اﻣﯿﻨﯽ‬ ‫‪ -٥‬ﺧﺎﻃﺮات ﻣﺪرﺳﮫ ﺳﯿﺪ ﺟﻮاد ﻣﮭﺮی‬ ‫‪ -٦‬ﻣﻌﺎﻟﻢ اﻟﻤﺪرﺳﺘﯿﻦ ﻋﻼﻣﮫ ﺳﯿﺪ ﻣﺮﺗﻀﯽ ﻋﺴﮑﺮی‬ ‫‪ -٧‬اﺟﺘﮭﺎد در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺺ ﻋﻼﻣﮫ ﺳﯿﺪ ﺷﺮفاﻟﺪﯾﻦ‬ ‫………………………………………………………………‬

‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺒﺎﺣﺚ و ﺷﺒﮭﺎت در ﻣﻮرد اﻣﺎﻣﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ )ع(‬

‫ﭼﺮا ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( ﺑﻌﺪ از رﺣﻠﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﺑﮫ دﺳﺖ ﮔﯿﺮد؟‬ ‫در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻘﺪﻣﮫای ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم)ص( ﭘﯿﻮﺳﺘﮫ از ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ و ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻠﯽ)ع( ﮔﻔﺖ و ﮔﻮ‬ ‫ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺷﯿﻮهھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و در ﻣﻨﺎﺳﺒﺖھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﮫ ﻣﻠﺖ ﻧﻮﭘﺎی اﺳﻼم ﮔﻮﺷﺰد ﻣﯿﻔﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬ ‫آﯾﮫ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪" :‬ﯾﺎ اﯾﮭﺎ اﻟﺮّﺳﻮل ﺑﻠﻎ ﻣﺎ اﻧﺰل اﻟﯿﮏ ﻣﻦ رﺑﮏ و ان ﻟﻢ ﺗﻔﻌﻞ ﻣﻤﺎ ﺑﻠﻐﺖ رﺳﺎﻟﺘﮫ و اﻟﻠﱠﮫ‬ ‫ﯾﻌﺼﻤﮏ ﻣﻦ اﻟﻨّﺎس ان اﻟﻠﱠﮫ ﻻ ﯾﮭﺪ اﻟﻘﻮم اﻟﮑﺎﻓﺮﯾﻦ"‪ (١).‬در اﯾﻦ آﯾﮫ ﺑﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( ھﺸﺪار داده ﺷﺪه‬ ‫ﮐﮫ اﮔﺮ اﺑﻼغ رﺳﺎﻟﺖ ﻧﮑﻨﯽ زﺣﻤﺎت ﺗﻮ ﺿﺎﯾﻊ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ رﺳﺎﻟﺘﺖ را اﺑﻼغ ﻧﮑﺮدهای‪،‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را از زﺧﻢ زﺑﺎن و آزار ﻣﺮدم ﺣﻔﻆ ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎً ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻗﻮم ﮐﺎﻓﺮان را ھﺪاﯾﺖ‬ ‫ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ اﯾﻦ ﮐﮫ از آﺧﺮﯾﻦ آﯾﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ در ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ﻧﺎزل ﺷﺪه و ﻣﻘﺼﻮد ﺟﺰ اﻋﻼم‬ ‫ﺧﻼﻓﺖ و وﻻﯾﺖ ﻋﻠﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﺎﺟﺮای ﻏﺪﯾﺮ از اﻧﺠﺎم ھﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( از زﺧﻢ‬ ‫زﺑﺎن ﻣﯿﺘﺮﺳﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ رواﯾﺎت اھﻞ ﺳﻨّﺖ ھﻤﮕﯽ ﺗﺒﺮﯾﮏ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در اﻧﺘﻈﺎر ﻏﺮوب ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎز‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( در ﺣﺎل ﻧﻘﺎھﺖ ﻓﺮﻣﻮد ﻗﻠﻢ و ﮐﺎﻏﺬ ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ "ھﺬا اﻟﺮﺟﻞ‬ ‫ﻟﯿﮭﺠﺮ"‪ .‬ﺑﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺴﺒﺖ ھﺬﯾﺎن دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از رﺣﻠﺖ رﺳﻮل اﮐﺮم)ص( ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( و زھﺮا)ع( ﻣﺸﻐﻮل ﮐﻔﻦ و دﻓﻦ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ)ص(‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﮫ ﺟﻤﻌﯽ رﻓﺘﻨﺪ در ﺳﻘﯿﻔﮫ ﺑﻨﯽ ﺳﺎﻋﺪه اﺟﺘﻤﺎع ﮐﺮدﻧﺪ و اﻇﮭﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﮐﮫ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﻠﯿﻔﮫ از ھﻤﮫ‬ ‫ﭼﯿﺰ ﻣﮭﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ در ﻣﺎﯾﻦ ﻣﺮدم اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺮدم را ﺑﺮای ﺑﯿﻌﺖ ﺑﺎ اﺑﺎﺑﮑﺮ ﻓﺮا‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺗﮭﺪﯾﺪ ﮐﺮدﻧﺪ ھﺮ ﮐﺲ ﺑﯿﻌﺖ ﻧﮑﻨﺪ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﮫ ﻗﺘﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺮدم از ﯾﮏ ﻃﺮف ﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و ﺳﺮان ﻗﻮم ﺗﻄﻤﯿﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ)ص( اﺷﮑﺎل ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﮫ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫در اﻣﺮ ﺧﻼﻓﺖ ﻣﺸﻮرت ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﺮدم ﺑﺮای ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻠﯽ)ع( آﻣﺎدﮔﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺷﻮخ ﻃﺒﻊ و‬ ‫ﮐﺸﻨﺪه اﺟﺪاد و اﻗﻮام ﻣﺮدم و از ﻧﻈﺮ ﺳﻨّﯽ ھﻢ ﺟﻮان اﺳﺖ و دهھﺎ ﺷﮏ و ﺷﺒﮭﮫ دﯾﮕﺮ‪.‬‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫"دﯾﺪم ﯾﺎ ﺑﺎ دﺳﺖ ﻗﻄﻊ ﺷﺪه و ﺑﺪون ﯾﺎور ﺑﺎﯾﺪ ﻗﯿﺎم ﮐﻨﻢ و ﯾﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﮐﻮرزا ﺻﺒﺮ و ﺗﺤﻤﻞ را در‬ ‫ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮم در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﮫ ﺗﯿﺮ ﺑﺮ ﭼﺸﻢ و اﺳﺘﺨﻮان در ﮔﻠﻮ دارم‪ ،‬ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﻔﮑﺮ دﯾﺪم ﺻﺒﺮ ﺑﮫ‬ ‫ﻋﻘﻞ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ اﺳﺖ"‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ)ع( ﻣﺤﯿﻂ را ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻧﻤﯿﺪﯾﺪ‪ .‬اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻣﺮدم ﺟﺎھﻞ و ﻧﺎدان ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آنھﺎ ﻗﺪرت‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ را ﺑﮫ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻣﺮدم را ارﻋﺎب و ﺗﮭﺪﯾﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭼﺮا ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﻋﻠﯽ ‪٧‬در ﻃﻮل ‪٢٥‬ﺳﺎل ﺑﺮای ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﻖ ﺧﻮد )وﻻﯾﺖ ( ﮐﺎری ﻧﮑﺮد؟ درﻃﻮل‬ ‫اﯾﻦ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﮫ ﭼﮫ ﮐﺎر ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮد؟‬ ‫ﺑﻌﺪ از رﺣﻠﺖ ﻧﺒﯽ ﮔﺮاﻣﯽ اﺳﻼم ‪٦‬و ﻏﺼﺐ ﺧﻼﻓﺖ و ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ ‪٧‬از ﺻﺤﻨﮫ‬ ‫ءﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی در اﻣﻮر ﺟﺎﻣﻌﮫء اﺳﻼﻣﯽ ‪ ,‬آن ﺑﺰرﮔﻮار ﻟﺤﻈﮫ ای درﻧﮓ ﻧﮑﺮد و ﺑﺮای‬ ‫ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﯿﺮی ﺣﻖ ﻣﺴﻠّﻢ ﺧﻮﯾﺶ ﺗﻼش ﺑﺴﯿﺎر ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﻃﺒﻖ ﮔﻔﺘﮫء ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻤﺎی ﺑﺰرگ اھﻞ ﺳﻨّﺖ ‪ ,‬ﺷﺐ ھﺎ ﺣﻀﺮت ﻓﺎﻃﻤﮫ ‪٣‬را ﺳﻮار ﺑﺮﭼﮭﺎرﭘﺎﯾﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﺮد و در ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻧﺼﺎر ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﻓﺎﻃﻤﮫ ‪٣‬از آن ھﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ از ﻋﻠﯽ ‪٧‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﻧﮭﺎ در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای دﺧﺘﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ٦‬ﺑﯿﻌﺖ ﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ اﺑﻮﺑﮑﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﮐﺎر از ﮐﺎر‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﮫ اﺳﺖ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻧﻘﺾ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﯿﻢ ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻮھﺮ ﺗﻮ ﻗﺒﻞ از اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﮫ ﺳﻮی ﻣﺎ ﻣﯽ آﻣﺪ‪ ,‬ﻣﺎ ﺑﮫ‬ ‫او ﻣﺮاﺟﻌﮫ ﮐﺮده و رھﺒﺮی او راﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﯿﻢ ‪(١).‬‬ ‫ﺣﻀﺮت ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﺧﻮد ﺑﺎرھﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﺪﻻل ھﺎ و اﺣﺘﺠﺎج ھﺎی ﻣﺘﯿﻦ ﺧﻮد‪ ,‬از ﺧﻠﯿﻔﮫ و‬ ‫ھﻮاداران اواﻧﺘﻘﺎد و ﺑﮫ آن ھﺎ اﻋﺘﺮاض ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ,‬وﻟﯽ ﻣﺮور اﯾﺎم و ﺳﯿﺮ ﺣﻮادث ﻧﺸﺎن داد اﯾﻦ‬ ‫اﻋﺘﺮاض ھﺎ ﺳﻮدی ﻧﺪارد و ﺧﻠﯿﻔﮫ وھﻮاداراﻧﺶ ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت ﭘﺎﻓﺸﺎری زﯾﺎدی دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم اﻣﺎم ﺑﺮ ﺳﺮ دو راھﯽ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎزی ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ‪ :‬ﯾﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﮫ ﮐﻤﮏ ﺧﺎﻧﺪان‬ ‫رﺳﺎﻟﺖ وﻋﻼﻗﮫ ﻣﻨﺪان ﺧﻮد ﻗﯿﺎم ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﮫ زور و ﻗﮭﺮ و ﻏﻠﺒﮫ ‪ ,‬ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﻗﺒﻀﮫ ﮐﻨﺪ‪ ,‬و ﯾﺎ‬ ‫وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮده و در ﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﺑﮫ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و اﻧﺠﺎم وﻇﺎﯾﻒ ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ﺑﭙﺮدازد; از آن ﺟﺎ ﮐﮫ ھﺪف در رھﺒﺮی اﻟﮭﯽ ‪,‬ﻣﻘﺎم و ﻗﺪرت و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻧﯿﺴﺖ ‪ ,‬ﻟﺬا اﮔﺮ رھﺒﺮی‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ دو راھﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ از ﻣﯿﺎن ﻣﻘﺎم وھﺪف ﯾﮑﯽ را ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﺪ‪ ,‬ﺑﺎﯾﺪ از‬ ‫ﻣﻘﺎم دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺘﮫ و ھﺪف را ﻣﻘﺪم ﺑﺪارد‪ .‬ﻋﻠﯽ ‪٧‬ﺑﺎ روﺑﮫ رو ﺷﺪن ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯽ ‪ ,‬راه دوم را‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺣﻀﺮت در ارزﯾﺎﺑﯽ اوﺿﺎع و اﺣﻮال ﺟﺎﻣﻌﮫء اﺳﻼﻣﯽ و ﺧﻄﺮاﺗﯽ ﮐﮫ آن را ﺗﮭﺪﯾﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ,‬ﺑﮫ اﯾﻦ‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﮫ رﺳﯿﺪ ﮐﮫ اﮔﺮ در ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺻﺮار ﺑﻮرزد و ﺑﮫ زور و ﻗﺪرت ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﻮد‪ ,‬وﺿﻌﯽ ﭘﯿﺶ‬ ‫ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ ﮐﮫ ﺗﻤﺎم زﺣﻤﺎت رﺳﻮل ﺧﺪا‪٦‬و ﺧﻮن ھﺎی ﭘﺎﮐﯽ ﮐﮫ در راه ﺑﺎور ﮐﺮدن ﻧﮭﺎل اﺳﻼم رﯾﺨﺘﮫ‬ ‫ﺷﺪ‪ ,‬ھﺪر ﺑﺮود‪.‬‬ ‫ﺧﻮد ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪(٢). :‬‬ ‫ﺧﻄﺮھﺎﯾﯽ ﮐﮫ در ﺻﻮرت ﻗﯿﺎم ﻋﻠﯽ ‪٧‬ﺟﺎﻣﻌﮫء اﺳﻼﻣﯽ را ﺗﮭﺪﯾﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ,‬زﯾﺎد ﺑﻮد ﮐﮫ در ذﯾﻞ ﺑﮫ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺗﺎ ﺑﮫ ﻃﻮراﺧﺘﺼﺎر اﺷﺎره ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪:‬‬ ‫‪ ١‬اﻣﺎم اﮐﺜﺮ دوﺳﺘﺎن ﻓﺪاﯾﯽ و ﺻﻤﯿﻤﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽ داد‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺴﯿﺎری از ﺻﺤﺎﺑﮫء‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﮐﺮم ‪٦‬ه ﺑﮫ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﻠﯽ راﺿﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﮐﺸﺘﮫ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﮭﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ ﭘﯿﺶ آﻣﺪن ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫وﺿﻌﯽ ‪ ,‬ﻗﺪرت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﮫ ﺿﻌﻒ ﻣﯽ ﮔﺮاﯾﯿﺪ و ﺑﺎ ﯾﮏ ﺣﻤﻠﮫء دﺷﻤﻨﺎن ﻗﺴﻢ ﺧﻮرده و زﺧﻢ دﯾﺪه‬ ‫ﺳﻘﻮط ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪ ٢‬ﺑﺴﯿﺎری از ﻗﺒﺎﯾﻞ و ﮔﺮوه ھﺎ در ﺳﺎل ھﺎی آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪٦‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه و ھﻨﻮز ور اﯾﻤﺎن در دل‬ ‫آﻧﺎن ﻧﻔﻮذ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد; ﻟﺬا وﻗﺘﯽ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪٦‬رﺣﻠﺖ ﮐﺮد‪ ,‬ﮔﺮوھﯽ ﭘﺮﭼﻢ ارﺗﺪاد را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮده و‬

‫ﻋﻤﻼً ﺑﺎﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﺪﯾﻨﮫ ﺑﮫ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫روﺷﻦ اﺳﺖ ‪ ,‬ﻗﯿﺎم اﻣﺎم ﺑﺮای ﺧﻼﻓﺖ در ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯽ ﺑﮫ ﺻﻼح اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫‪ ٣‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﻄﺮ ﻣﺮﺗﺪان ‪ ,‬ﺧﻄﺮ ﺑﺰرگ ﻋﺪه ای ﺑﻮد ﮐﮫ ادﻋﺎی ﻧﺒﻮت ﮐﺮدﻧﺪ‪ ,‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﯿﻠﻤﮫ ﮐﺬّاب و‬ ‫ﺳﺠﺎح ‪ ,‬ﮐﮫ ھﺮ ﮐﺪام ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﺑﯿﺮوھﺎی زﯾﺎد ﻗﺼﺪ ﺣﻤﻠﮫ ﺑﮫ ﻣﺪﯾﻨﮫ ‪ ,‬ﻣﺮﮐﺰ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ را داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ٤‬ﺧﻄﺮ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺣﻤﻠﮫء روﻣﯿﺎن ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﮫ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ھﺎی اﺳﻼﻣﯽ ‪ ,‬در ﺻﻮرت دو دﺳﺘﮕﯽ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ‪.‬‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻣﺎم ‪٧‬در ﻃﻮل اﯾﻦ ﻣﺪت ‪:‬‬ ‫‪ ١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮآن و ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺴﯿﺎری از آﯾﺎت و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺎﮔﺮداﻧﯽ ﻣﺜﻞ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ;‬ ‫‪ ٢‬ﭘﺎﺳﺦ ﺑﮫ ﭘﺮﺳﺶ ھﺎی داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﻠﻞ ﺟﮭﺎن ‪ ,‬ﺑﮫ ﺧﺼﻮص داﻧﺸﻤﻨﺪان ﯾﮭﻮدی و ﻧﺼﺎری ;‬ ‫‪ ٣‬ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺣﮑﻢ ﺷﺮﻋﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﺪﯾﺪی ﮐﮫ ﺳﺎﺑﻘﮫ ﻧﺪاﺷﺖ ;‬ ‫‪ ٤‬ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﭘﺮورش ﮔﺮوھﯽ ﮐﮫ ﺿﻤﯿﺮی ﭘﺎک و روﺣﯽ آﻣﺎده ﺑﺮای ﺳﯿﺮ و ﺳﻠﻮک داﺷﺘﻨﺪ;‬ ‫‪ ٥‬ﺗﻼش و ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺮای ﺗﺄﻣﯿﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان ‪ ,‬ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﮫ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﺎغ اﺣﺪاث‬ ‫ﻣﯽ ﮐﺮد وﻗﻨﺎت ﺣﻔﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و آن را در راه ﺧﺪا اﻧﻔﺎق ﻣﯽ ﮐﺮد;‬ ‫‪ ٦‬ﻣﺸﺎور ﺧﻮب و ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد دﺳﺘﮕﺎه ﺧﻼﻓﺖ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﻣﮭﻤﯽ ﮐﮫ ﺑﺮ ﺳﺮ‬ ‫راه ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﮫ وﺟﻮد ﻣﯽ آﻣﺪ‪ (٣).‬ﺑﻌﺪ از رﺣﻠﺖ ﻧﺒﯽ ﮔﺮاﻣﯽ اﺳﻼم ‪٦‬و ﻏﺼﺐ ﺧﻼﻓﺖ و ﮐﻨﺎر‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ ‪٧‬از ﺻﺤﻨﮫ ءﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی در اﻣﻮر ﺟﺎﻣﻌﮫء اﺳﻼﻣﯽ ‪ ,‬آن ﺑﺰرﮔﻮار‬ ‫ﻟﺤﻈﮫ ای درﻧﮓﻧﮑﺮد و ﺑﺮای ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﯿﺮی ﺣﻖ ﻣﺴﻠّﻢ ﺧﻮﯾﺶ ﺗﻼش ﺑﺴﯿﺎر ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﻃﺒﻖ ﮔﻔﺘﮫء ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻤﺎی ﺑﺰرگ اھﻞ ﺳﻨّﺖ ‪ ,‬ﺷﺐ ھﺎ ﺣﻀﺮت ﻓﺎﻃﻤﮫ ‪٣‬را ﺳﻮار ﺑﺮﭼﮭﺎرﭘﺎﯾﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﺮد و در ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻧﺼﺎر ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﻓﺎﻃﻤﮫ ‪٣‬از آن ھﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ از ﻋﻠﯽ ‪٧‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﻧﮭﺎ در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای دﺧﺘﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ٦‬ﺑﯿﻌﺖ ﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ اﺑﻮﺑﮑﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﮐﺎر از ﮐﺎر‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﮫ اﺳﺖ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻧﻘﺾ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﯿﻢ ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻮھﺮ ﺗﻮ ﻗﺒﻞ از اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﮫ ﺳﻮی ﻣﺎ ﻣﯽ آﻣﺪ‪ ,‬ﻣﺎ ﺑﮫ‬ ‫او ﻣﺮاﺟﻌﮫ ﮐﺮده و رھﺒﺮی او راﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﯿﻢ ‪(١).‬‬ ‫ﺣﻀﺮت ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﺧﻮد ﺑﺎرھﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﺪﻻل ھﺎ و اﺣﺘﺠﺎج ھﺎی ﻣﺘﯿﻦ ﺧﻮد‪ ,‬از ﺧﻠﯿﻔﮫ و‬ ‫ھﻮاداران اواﻧﺘﻘﺎد و ﺑﮫ آن ھﺎ اﻋﺘﺮاض ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ,‬وﻟﯽ ﻣﺮور اﯾﺎم و ﺳﯿﺮ ﺣﻮادث ﻧﺸﺎن داد اﯾﻦ‬ ‫اﻋﺘﺮاض ھﺎ ﺳﻮدی ﻧﺪارد و ﺧﻠﯿﻔﮫ وھﻮاداراﻧﺶ ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت ﭘﺎﻓﺸﺎری زﯾﺎدی دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم اﻣﺎم ﺑﺮ ﺳﺮ دو راھﯽ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎزی ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ‪ :‬ﯾﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﮫ ﮐﻤﮏ ﺧﺎﻧﺪان‬ ‫رﺳﺎﻟﺖ وﻋﻼﻗﮫ ﻣﻨﺪان ﺧﻮد ﻗﯿﺎم ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﮫ زور و ﻗﮭﺮ و ﻏﻠﺒﮫ ‪ ,‬ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﻗﺒﻀﮫ ﮐﻨﺪ‪ ,‬و ﯾﺎ‬ ‫وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮده و در ﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﺑﮫ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و اﻧﺠﺎم وﻇﺎﯾﻒ ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ﺑﭙﺮدازد; از آن ﺟﺎ ﮐﮫ ھﺪف در رھﺒﺮی اﻟﮭﯽ ‪,‬ﻣﻘﺎم و ﻗﺪرت و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻧﯿﺴﺖ ‪ ,‬ﻟﺬا اﮔﺮ رھﺒﺮی‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ دو راھﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ از ﻣﯿﺎن ﻣﻘﺎم وھﺪف ﯾﮑﯽ را ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﺪ‪ ,‬ﺑﺎﯾﺪ از‬ ‫ﻣﻘﺎم دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺘﮫ و ھﺪف را ﻣﻘﺪم ﺑﺪارد‪ .‬ﻋﻠﯽ ‪٧‬ﺑﺎ روﺑﮫ رو ﺷﺪن ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯽ ‪ ,‬راه دوم را‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺣﻀﺮت در ارزﯾﺎﺑﯽ اوﺿﺎع و اﺣﻮال ﺟﺎﻣﻌﮫء اﺳﻼﻣﯽ و ﺧﻄﺮاﺗﯽ ﮐﮫ آن را ﺗﮭﺪﯾﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ,‬ﺑﮫ اﯾﻦ‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﮫ رﺳﯿﺪ ﮐﮫ اﮔﺮ در ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺻﺮار ﺑﻮرزد و ﺑﮫ زور و ﻗﺪرت ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﻮد‪ ,‬وﺿﻌﯽ ﭘﯿﺶ‬ ‫ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ ﮐﮫ ﺗﻤﺎم زﺣﻤﺎت رﺳﻮل ﺧﺪا‪٦‬و ﺧﻮن ھﺎی ﭘﺎﮐﯽ ﮐﮫ در راه ﺑﺎور ﮐﺮدن ﻧﮭﺎل اﺳﻼم رﯾﺨﺘﮫ‬ ‫ﺷﺪ‪ ,‬ھﺪر ﺑﺮود‪.‬‬ ‫ﺧﻮد ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪(٢). :‬‬ ‫ﺧﻄﺮھﺎﯾﯽ ﮐﮫ در ﺻﻮرت ﻗﯿﺎم ﻋﻠﯽ ‪٧‬ﺟﺎﻣﻌﮫء اﺳﻼﻣﯽ را ﺗﮭﺪﯾﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ,‬زﯾﺎد ﺑﻮد ﮐﮫ در ذﯾﻞ ﺑﮫ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺗﺎ ﺑﮫ ﻃﻮراﺧﺘﺼﺎر اﺷﺎره ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪:‬‬ ‫‪ ١‬اﻣﺎم اﮐﺜﺮ دوﺳﺘﺎن ﻓﺪاﯾﯽ و ﺻﻤﯿﻤﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽ داد‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺴﯿﺎری از ﺻﺤﺎﺑﮫء‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﮐﺮم ‪٦‬ه ﺑﮫ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﻠﯽ راﺿﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﮐﺸﺘﮫ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﮭﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ ﭘﯿﺶ آﻣﺪن ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫وﺿﻌﯽ ‪ ,‬ﻗﺪرت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﮫ ﺿﻌﻒ ﻣﯽ ﮔﺮاﯾﯿﺪ و ﺑﺎ ﯾﮏ ﺣﻤﻠﮫء دﺷﻤﻨﺎن ﻗﺴﻢ ﺧﻮرده و زﺧﻢ دﯾﺪه‬ ‫ﺳﻘﻮط ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪ ٢‬ﺑﺴﯿﺎری از ﻗﺒﺎﯾﻞ و ﮔﺮوه ھﺎ در ﺳﺎل ھﺎی آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪٦‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه و ھﻨﻮز ور اﯾﻤﺎن در دل‬ ‫آﻧﺎن ﻧﻔﻮذ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد; ﻟﺬا وﻗﺘﯽ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪٦‬رﺣﻠﺖ ﮐﺮد‪ ,‬ﮔﺮوھﯽ ﭘﺮﭼﻢ ارﺗﺪاد را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮده و‬ ‫ﻋﻤﻼً ﺑﺎﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﺪﯾﻨﮫ ﺑﮫ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫روﺷﻦ اﺳﺖ ‪ ,‬ﻗﯿﺎم اﻣﺎم ﺑﺮای ﺧﻼﻓﺖ در ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯽ ﺑﮫ ﺻﻼح اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫‪ ٣‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﻄﺮ ﻣﺮﺗﺪان ‪ ,‬ﺧﻄﺮ ﺑﺰرگ ﻋﺪه ای ﺑﻮد ﮐﮫ ادﻋﺎی ﻧﺒﻮت ﮐﺮدﻧﺪ‪ ,‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﯿﻠﻤﮫ ﮐﺬّاب و‬ ‫ﺳﺠﺎح ‪ ,‬ﮐﮫ ھﺮ ﮐﺪام ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﺑﯿﺮوھﺎی زﯾﺎد ﻗﺼﺪ ﺣﻤﻠﮫ ﺑﮫ ﻣﺪﯾﻨﮫ ‪ ,‬ﻣﺮﮐﺰ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ را داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ٤‬ﺧﻄﺮ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺣﻤﻠﮫء روﻣﯿﺎن ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﮫ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ھﺎی اﺳﻼﻣﯽ ‪ ,‬در ﺻﻮرت دو دﺳﺘﮕﯽ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ‪.‬‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻣﺎم ‪٧‬در ﻃﻮل اﯾﻦ ﻣﺪت ‪:‬‬ ‫‪ ١‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮآن و ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺴﯿﺎری از آﯾﺎت و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺎﮔﺮداﻧﯽ ﻣﺜﻞ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ;‬ ‫‪ ٢‬ﭘﺎﺳﺦ ﺑﮫ ﭘﺮﺳﺶ ھﺎی داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﻠﻞ ﺟﮭﺎن ‪ ,‬ﺑﮫ ﺧﺼﻮص داﻧﺸﻤﻨﺪان ﯾﮭﻮدی و ﻧﺼﺎری ;‬ ‫‪ ٣‬ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺣﮑﻢ ﺷﺮﻋﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﺪﯾﺪی ﮐﮫ ﺳﺎﺑﻘﮫ ﻧﺪاﺷﺖ ;‬ ‫‪ ٤‬ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﭘﺮورش ﮔﺮوھﯽ ﮐﮫ ﺿﻤﯿﺮی ﭘﺎک و روﺣﯽ آﻣﺎده ﺑﺮای ﺳﯿﺮ و ﺳﻠﻮک داﺷﺘﻨﺪ;‬ ‫‪ ٥‬ﺗﻼش و ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺮای ﺗﺄﻣﯿﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان ‪ ,‬ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﮫ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﺎغ اﺣﺪاث‬ ‫ﻣﯽ ﮐﺮد وﻗﻨﺎت ﺣﻔﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و آن را در راه ﺧﺪا اﻧﻔﺎق ﻣﯽ ﮐﺮد;‬ ‫‪ ٦‬ﻣﺸﺎور ﺧﻮب و ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد دﺳﺘﮕﺎه ﺧﻼﻓﺖ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﻣﮭﻤﯽ ﮐﮫ ﺑﺮ ﺳﺮ‬ ‫راه ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﮫ وﺟﻮد ﻣﯽ آﻣﺪ‪(٣).‬‬

‫ﻟﻄﻔﺎً ﺑﻔﺮﻣﺎﯾﯿﺪ از ﮐﺠﺎ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﮫ ﻣﺤﺒﺖ و وﻻﯾﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽرا دارﯾﻢ؟‬ ‫ﻓِﯽ اﻟْﻘُﺮْﺑَﯽَ;)ﺷﻮری‪ ،(٢٣،‬ﺑﮕﻮ ﻣﻦ‬ ‫اﻟْﻤَﻮَدﱠة‬ ‫َ‬ ‫أَﺟْﺮًا إِﻵ‬ ‫ﻟُﮑُﻢِﻋَﻠَﯿْﮫ‬ ‫ﻗُﻞ ﻵ ﱠ أَسْ ?َ‹ ْ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪" :‬‬ ‫در ﺑﺮاﺑﺮ اﺑﻼغ رﺳﺎﻟﺘﻢ ھﯿﭻ ﭘﺎداﺷﯽ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺟﺰ دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﻧﺰدﯾﮑﺎﻧﻢ‪ ".‬در اﯾﻦ آﯾﺔ‬ ‫ﺷﺮﯾﻔﮫ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﮐﮫ ﭘﯿﺮوی از اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان را ﺑﺮ ھﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن واﺟﺐ و ﻻزم داﻧﺴﺘﮫ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻻزم داﻧﺴﺘﮫ ﮐﮫ آﻧﺎن را دوﺳﺖ داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬اﻣّﺎ اﯾﻦ ﮐﮫ از ﮐﺠﺎ ﺑﻔﮭﻤﯿﻢ ﮐﮫ اھﻞ ﺑﯿﺖ را دوﺳﺖ‬ ‫دارﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ و وﻻﯾﺖ اﻓﺮاد‪ ،‬آﺛﺎری را در ﭘﯽ دارد‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ آﺛﺎر را در ﺧﻮد ﻣﺸﺎھﺪه ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬دوﺳﺘﯽ آﻧﺎن‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺎ ﻣﺴﺠﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ آﺛﺎر ﮐﮫ در ﻗﺮآن و رواﯾﺎت ﺑﮫ آنھﺎ اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ‬ ‫از‪:‬‬ ‫ﻗَﻠْﺒَﯿْﻦﻓِﯽ ﺟَﻮْﻓِﮫ;)اﺣﺰاب‪ ،(٤،‬از‬ ‫ِ‬ ‫ﻣِّﻦ‬ ‫ﻟِﺮَﺟُﻞ‬ ‫اﻟﻠﱠﮫ ٍ‬ ‫ﺟَﻌَﻞ ُ‬ ‫َ‬ ‫ﻣﱠﺎ‬ ‫‪ .١‬ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻮدن ﻣﺤﺒﺖ; در ذﯾﻞ آﯾﺔ "‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽرواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪" :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﮫ ﻣﺎ را دوﺳﺖ دارد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮫ ﻗﻠﺒﺶ‬ ‫ﻣﺮاﺟﻌﮫ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ در ﮐﻨﺎر ﻣﺤﺒﺖ ﻣﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺎ را ﻧﯿﺰ دوﺳﺖ داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ از ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ از او‬ ‫ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ‪).‬ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار‪ ،‬ﻋﻼﻣﮫ ﻣﺠﻠﺴﯽ‪ ،‬ج ‪ ،٣١‬ص ‪ ،٥‬ﻣﺆﺳﺴﺔ اﻟﻮﻓﺄ‪(.‬‬ ‫‪ .٢‬دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﻣﺤﺒّﯿﻦ آﻧﺎن; در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪" :‬ھﺮ ﮐﺴﯽ دوﺳﺘﺪار ﻣﺎ را دوﺳﺖ داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫دوﺳﺘﺪار ﻣﺎﺳﺖ‪)".‬ھﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،٩١‬ص ‪(.١٢٤‬‬ ‫‪ .٣‬ﻣﻘﺪم داﺷﺘﻦ آﻧﺎن ﺑﺮ ﺧﻮد; ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪" :‬اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ از ﺷﻤﺎ ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﮫ ﻣﻦ‬ ‫ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮ ﺑﮫ او از ﺧﻮدش ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬اھﻞ ﻣﻦ ﻣﺤﺒﻮﺑﺖﺗﺮ از اھﻠﺶ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺘﺮت ﻣﻦ ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮ از‬ ‫ﻋﺘﺮش ﺑﺎﺷﻨﺪ و ذرﯾﮫام ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮ از ذرﯾﮫاش ﺑﺎﺷﻨﺪ‪)".‬ﻣﯿﺰان اﻟﺤﻤﮑﺔ‪ ،‬ری ﺷﮭﺮی‪ ،‬ح ‪(.٣١٩٨‬‬ ‫‪ .٤‬ﺑﮫ ﯾﺎد ﺑﻮدن آﻧﺎن; در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‪" :‬ھﺮ ﮐﺴﯽ ﭼﯿﺰی را دوﺳﺖ داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﺑﺎﻧﺶ ﺑﮫ ﯾﺎدش‬ ‫ﻣﯽﭼﺮﺧﺪ‪)".‬ھﻤﺎن‪ ،‬ح ‪(.٣٠٧٣‬‬ ‫‪ .٥‬ﭘﯿﺮوی از دﺳﺘﻮرات و ﺳﯿﺮه آﻧﺎن; اﻣﺎم ﺻﺎدقﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪" :‬ﺷﯿﻌﯿﺎن ﻣﺎ اھﻞ ورع‪ ،‬اﺟﺘﮭﺎد‪ ،‬اھﻞ‬ ‫وﻓﺎ‪ ،‬اﻣﺎﻧﺖ‪ ،‬اھﻞ زھﺪ و ﻋﺒﺎدﺗﻨﺪ‪ ،‬در ﺷﺒﺎﻧﮫروز ﭘﻨﺠﺎه و ﯾﮏ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﮫ ﺟﺎی ﻣﯽآورﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺐ‬ ‫[ﺑﺮای راز و ﻧﯿﺎز و ﻧﻤﺎز ﺷﺐ] ﺑﯿﺪار ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در روز روزه ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و زﮐﺎت اﻣﻮالﺷﺎن را‬ ‫ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و ﺣﺞ ﺧﺎﻧﺔ ﺧﺪا را ﺑﺠﺎ ﻣﯽآورﻧﺪ و از ھﺮ ﻓﻌﻞ ﺣﺮاﻣﯽ اﺟﺘﻨﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪).‬ھﻤﺎن‪ ،‬ح‬ ‫‪(.٩٩٣٣‬‬

‫آﯾﺎ راﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﮫ ھﺮﮐﺲ ﺑﮫ اﻧﺪازة ﺧﺮدﻟﯽ ﺣﺐ ﻋﻠﯽدر دﻟﺶ داﺷﺘﮫ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮭﺸﺖ ﻣﯽرود؟‬ ‫درﺑﺎرة آﺛﺎر ﺣﺐ اھﻞ ﺑﯿﺖ‪ :‬و ﺑﮫ وﯾﮋة ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽرواﯾﺎت ﻓﺮاواﻧﯽ در ﮐﺘﺐ ﺷﯿﻌﮫ و ﺳﻨﯽ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﻦ رواﯾﺎت آﺛﺎر ﻣﺤﺐ اھﻞ ﺑﯿﺖ‪ :‬را رھﺎﯾﯽ از دوزخ و ﮔﺮﻓﺘﺎریھﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬در رواﯾﺖ ﻣﻌﺮوﻓﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ اﺳﻼمﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ‪" :‬ﻟﻮ اﺟﺘﻤﻊ اﻟﻨﺎس ﻋﻠﯽ‬ ‫ﺣﺐ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ ﻟﻤﺎ ﺧﻠﻖاﷲ ـ ﻋﺰوﺟﻞ ـ اﻟﻨﺎر")ﮐﺸﻒ اﻟﯿﻘﯿﻦ‪ ،‬ﻋﻼﻣﮫ ﺣﻠﯽ‪ ،‬ﺣﺪﯾﺚ ‪ (.٢٩١‬اﮔﺮ‬ ‫ھﻤﮫ ﻣﺮدم ﺣﺐ ﻋﻠﯽرا در دل داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪای ـ ﻋﺰوﺟﻞ ـ ھﺮﮔﺰ آﺗﺶ را ﻧﻤﯽآﻓﺮﯾﺪ" ﻧﯿﺰ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﮔﺮاﻣﯽ اﺳﻼمﻣﺮوی اﺳﺖ‪[" :‬دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﻣﻦ] و دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﻣﻦ در ھﻔﺖ ﺟﺎی ﺑﺲ‬ ‫وﺣﺸﺘﻨﺎک ﺑﮫ ﮐﺎر آﯾﺪ‪ :‬ﺑﮫ وﻗﺖ ﻣﺮدن‪ ،‬در ﻗﺒﺮ‪ ،‬در ھﻨﮕﺎم رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ در ھﻨﮕﺎم ﻧﻮﺷﺘﻦ‪ ،‬در ھﻨﮕﺎم‬ ‫ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ اﻋﻤﺎل‪ ،‬در ھﻨﮕﺎم ﻣﯿﺰان و ﺳﻨﺠﯿﺪن اﻋﻤﺎل و در ھﻨﮕﺎم ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﺻﺮاط‪)".‬ﻣﯿﺰان‬ ‫اﻟﺤﮑﻤﮫ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪی ریﺷﮭﺮی‪ ،‬ﺣﺪﯾﺚ ‪(.٣٢٠٣‬‬ ‫در ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮی از رواﯾﺎت‪ ،‬ﺑﮭﺸﺖ را ﺑﮫ ﻣﺤﺒﺎن آن ﺣﻀﺮت ﻣﮋده داده اﺳﺖ; ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﮫ از‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ اﺳﻼمرواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﮫ ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ﺧﺪا ﺑﮫ ھﺮﮐﺲ "ﺣﺐ" ﺑﮫ اھﻞﺑﯿﺖ‪ :‬را ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮده‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﯿﺮ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت را ﺑﮫ دﺳﺖ آورده اﺳﺖ; ﭘﺲ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺷﮏ ﻧﮑﻨﺪ ﮐﮫ او در ﺑﮭﺸﺖ ﺧﻮاھﺪ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺐ اھﻞﺑﯿﺖ‪ :‬ﺑﯿﺴﺖ وﯾﮋﮔﯽ دارد‪)"...،‬اھﻞ اﻟﺒﯿﺖ ﻓﯽ اﻟﮑﺘﺎب واﻟﺴﻨﺔ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪیری ﺷﮭﺮی‪،‬‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ ‪ ،١٠٦١‬داراﻟﺤﺪﯾﺚ‪(.‬‬ ‫آن ﭼﮫ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ آن ﻣﮭﻢ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ در ھﯿﭻ رواﯾﺘﯽ ـ ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﮫ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺷﺪ ـ ﻧﯿﺎﻣﺪه ﮐﮫ ﻋﺬاب‬ ‫ﺑﮫ ﮐﻠﯽ از ﻣﺤﺐ اھﻞﺑﯿﺖ‪ :‬ﺑﺮداﺷﺘﮫ ﻣﯽﺷﻮد; ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ دوﺳﺘﺪاران آﻧﮭﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺳﻮء‬ ‫اﻋﻤﺎل‪ ،‬در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺑﺮزخ و ﯾﺎ در ﻣﮑﺎنھﺎی دﯾﮕﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﺠﺎزات ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻧﮭﺎﯾﺖ ﻣﮋدة‬ ‫ﺑﮭﺸﺖ و دوری از ﺟﮭﻨﻢ و رھﺎﯾﯽ از آن‪ ،‬ﺑﮫ آنھﺎ داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﮫ اﻟﺒﺘﮫ ﻣﺮاﺗﺐ ﺿﻌﻒ و ﺷﺪت‬ ‫دوﺳﺘﯽ ﻧﯿﺰ در آن دﺧﯿﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﮫ از آن‪ ،‬در ﺑﺮﺧﯽ از رواﯾﺎت ﭘﯿﺶ ﺷﺮﻃﮭﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﺑﺮﺧﻮرداری از آﺛﺎر ﺣﺐّ و دوﺳﺘﯽ‬ ‫اھﻞﺑﯿﺖ‪ :‬ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ‪ ٧‬ﺑﮫ ﺟﺎﺑﺮ ﺟﻌﻔﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ای ﺟﺎﺑﺮ! ﺳﻼم ﻣﺮا ﺑﮫ ﺷﯿﻌﯿﺎﻧﻢ ﺑﺮﺳﺎن‬ ‫و ﺑﮫ آنھﺎ ﺑﮕﻮ ﮐﮫ ﻣﯿﺎن ﻣﺎ و ﺧﺪای ـ ﻋﺰوﺟﻞ ـ ھﯿﭻ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی ﻧﯿﺴﺖ و ﮐﺴﯽ ﻣﻘﺮّب ﺧﺪا ﻧﺸﻮد ﺟﺰ‬

‫ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری از او‪ .‬ای ﺟﺎﺑﺮ! ھﺮﮐﺲ ﺧﺪا را ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮد و ﻣﺎ را دوﺳﺖ ﺑﺪارد‪ ،‬ھﻤﻮ دوﺳﺖ‬ ‫ﻣﺎﺳﺖ و ھﺮﮐﺲ ﺧﺪا را ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺒّﺖ ﻣﺎﺳﻮدش ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ‪)".‬ﻣﯿﺰان اﻟﺤﮑﻤﮫ‪ ،‬ﺣﺪﯾﺚ ‪(.٣٢١١‬‬ ‫اﻣﺎم ﻋﻠﯽﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ﻣﻦ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا و ﺧﺎﻧﺪان و ﻧﻮادﮔﺎن ﻣﻦ در [ﮐﻨﺎر] ﺣﻮض ﮐﻮﺛﺮ ھﺴﺘﯿﻢ; ﭘﺲ‬ ‫ھﺮﮐﺲ ﺧﻮاھﺎن ﻣﺎﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺘﺔ ﻣﺎ را ﺑﭙﺬﯾﺮد و ﺑﮫ ﮐﺮدة ﻣﺎ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﺪ‪)".‬ھﻤﺎن‪ ،‬ﺣﺪﯾﺚ ‪(.٣٢١٢‬‬ ‫در رواﯾﺖ دﯾﮕﺮ از اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ‪ ٧‬ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ‪" :‬ﺑﮫ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﺎ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺑﺮاﺋﺘﯽ ﻧﺪارﯾﻢ و ﻣﯿﺎن ﻣﺎ‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮﯾﺸﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﺎ را ﺑﺮ ﺧﺪا ﺣﺠﺘﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺟﺰ ﺑﺎ ﻃﺎﻋﺖ ﺑﮫ ﺧﺪا ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮﯾﻢ; ﭘﺲ ھﺮ‬ ‫ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﮐﮫ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻻﯾﺖ ﻣﺎ ﺳﻮدش ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ و ھﺮ ﮐﺪام ﺷﻤﺎ ﮐﮫ ﺧﺪا را ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻻﯾﺖ ﻣﺎ ﺳﻮدش ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬وای ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺐ ﻧﺨﻮرﯾﺪ! وای ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺐ ﻧﺨﻮرﯾﺪ!")ھﻤﺎن‪،‬‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ ‪(.٣٢١٣‬‬

‫ﭼﮕﻮﻧﮫ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﮫ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ و ﭘﯿﺮو راﺳﺘﯿﻦ آن ﺣﻀﺮت ﺷﺪ؟‬ ‫از آﯾﺎﺗﯽ ﮐﮫ درﺑﺎرة اﻃﺎﻋﺖ از رﺳﻮل اﮐﺮمو ﺑﮫ ﺗﺒﻊ اﯾﺸﺎن اﻃﺎﻋﺖ از اﻣﺎﻣﺎن ﻣﻌﺼﻮم‪ :‬وارد ﺷﺪه‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد ﮐﮫ ﺑﺮای ﭘﯿﺮوی از اﯾﻦ ﺑﺰرﮔﻮاران ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮫ ﻧﮑﺎﺗﯽ ﺗﻮﺟﮫ ﮐﺎﻣﻞ داﺷﺖ‪:‬‬ ‫‪ .١‬دوری از ﮔﻨﺎھﺎن و ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮدن زﻧﮕﺎر ﮔﻨﺎھﺎن از ﻗﻠﺐ; ‪ .٢‬از دﺳﺘﻮرات آنھﺎ ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدن;‬ ‫‪ .٣‬در ﺑﺮاﺑﺮ آنھﺎ ﺧﻀﻮع داﺷﺘﻦ; ‪ .٤‬اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻦ ﺑﮫ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل; ‪ .٥‬ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر و ﻣﺘﻘﯽ ﺑﻮدن; ‪.٦‬‬ ‫ﺑﺎ ھﻢ دوﺳﺘﯽ و اﺗﺤﺎد داﺷﺘﻦ و‪...‬‬ ‫آﯾﺎﺗﯽ ﮐﮫ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﮫھﺎ وارد ﺷﺪه‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪" :‬آلﻋﻤﺮان‪٣٢ ،‬و‪ / ١٣٢‬ﻧﺴﺄ‪ / ٥٩ ،‬ﻣﺎﺋﺪه‪/ ٩٢ ،‬‬ ‫اﻧﻔﺎل‪ / ١ ،‬ﻧﻮر‪ ٥٦ ،‬و‪ "...‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ در رواﯾﺘﯽ از اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ‪ ٧‬ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ‪:‬‬ ‫"ﺷﯿﻌﺔ ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﮫ ﺗﻘﻮا و اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﮐﻨﺪ و ﻧﻤﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﺷﯿﻌﯿﺎن را ﺷﻨﺎﺧﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﮕﺮ ﺑﮫ وﺳﯿﻠﮫ ﺗﻮاﺿﻊ و ﺧﺸﻮع و ادای اﻣﺎﻧﺖ و زﯾﺎدی ذﮐﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در وﺟﻮد آنھﺎ"‪.‬‬ ‫در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ اﻣﺎم ﺻﺎدقﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪" :‬ﺷﯿﻌﯿﺎن ﻣﺎ اھﻞ ورع و اﺟﺘﮭﺎد و ﮐﻮﺷﺶ و اھﻞ وﻓﺎ و اﻣﺎﻧﺖ‬ ‫و اھﻞ زھﺪ و ﻋﺒﺎدﺗﻨﺪ‪ ،‬در ﺷﺒﺎﻧﮫ روز ﭘﻨﺠﺎه و ﯾﮏ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﮫ ﺟﺎی ﻣﯽآورﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺐ [ﺑﺮای راز و‬ ‫ﻧﯿﺎز و ﻧﻤﺎز ﺷﺐ] ﺑﯿﺪار ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در روز روزه ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و زﮐﺎت اﻣﻮاﻟﺸﺎن را ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و ﺣﺞ‬ ‫ﺧﺎﻧﺔ ﺧﺪا را ﺑﺠﺎ ﻣﯽآورﻧﺪ و از ھﺮ ﻓﻌﻞ ﺣﺮاﻣﯽ اﺟﺘﻨﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪)".‬ﻣﯿﺰان اﻟﺤﮑﻤﮫ‪ ،‬ﻣﺤﻤّﺪ ری‬ ‫ﺷﮭﺮی‪ ،‬ج ‪ ،٢‬ص ‪ ،١٥٣٨‬ح ‪٩٩٣١‬ـ‪ ،٩٩٣٣‬داراﻟﺤﺪﯾﺚ ‪ /‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﻟﻤﯿﺰان‪ ،‬ج ‪ ،٣‬ص ‪(.١٥٧‬‬

‫اﻟﻒ ـ اﮔﺮ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ‪ ٧‬از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﮫ ﺧﻼﻓﺖ ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﮫ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺼﺎﻟﺢ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﯾﺎ ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬از اﯾﻦ ﻣﻨﺼﺐ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ; ب ـ آﯾﺎ اﺻﻼً دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ ﻧﺼﺐ ﺣﻀﺮت‬ ‫در ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ وﺟﻮد دارد؟‬ ‫اﻟﻒ ـ ﭘﯿﺶ از ﺑﯿﺎن ﻋﻠﻞ ﺳﮑﻮت ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ ﺷﺎﯾﺎن ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﮫ اﯾﺸﺎن ﭘﺲ از آن ﮐﮫ ﺷﻨﯿﺪﻧﺪ‬ ‫ﻋﺪهای ھﻨﻮز ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺪﻓﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﻼﻓﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﮫ ﺟﻨﮓ و ﺳﺘﯿﺰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﮫاﻧﺪ‬

‫و ﻓﺮدی را ﭘﺲ از ﮐﺶ و ﻗﻮسھﺎی ﻓﺮاوان ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺧﻠﯿﻔﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﮫ ﺗﻨﮭﺎ در اﺑﺘﺪا‬ ‫ﺳﮑﻮت ﻧﮑﺮدﻧﺪ; ﺑﻠﮑﮫ ﻋﻤﻼً ﺑﺮای ﺳﺘﺎﻧﺪن ﺣﻖ ﺧﻮد اﻗﺪام ﮐﺮدﻧﺪ از ﺟﻤﻠﮫ‪:‬‬ ‫‪ .١‬ﺗﺤﺼﻦ در ﺧﺎﻧﮫ ﺣﻀﺮت زھﺮا دﺧﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ٦‬ﺑﺎ ﻋﺪهای از ﻣﮭﺎﺟﺮان ﮐﮫ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺧﻼﻓﺖ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﮫ در ﻣﺴﺠﺪ و ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم و ﯾﺎدآوری وﻇﯿﻔﮫ و ﺗﻌﮭﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ﺣﺮﮐﺖ در ﺷﺐھﺎ ﺑﮫ ھﻤﺮاه ﺣﻀﺮت زھﺮا و ﺣﺴﻨﯿﻦ‪ :‬و ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺳﺮان اﻧﺼﺎر ﺑﺮای‬ ‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﺧﻼﻓﺖ ﺑﮫ ﻣﺴﯿﺮ واﻗﻌﯽ ﺧﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﻀﺮت ﭘﺲ از اﯾﻦ ﮐﮫ از اﯾﻦ راه ﮐﺎر ﻧﺘﯿﺠﮫ ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ دو راه را ﭘﯿﺶ رو داﺷﺘﻨﺪ‪ :‬ﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮫ ﮐﻤﮏ‬ ‫ﺧﺎﻧﺪان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﻋﺪهای از ﺻﺤﺎﺑﮫ ﻗﯿﺎم ﮐﻨﺪ و ﺣﻖ ﺧﻮد را ﺑﺎ زور ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ و ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﮫ ﺳﮑﻮت ﮐﻨﺪ و‬ ‫از ھﻤﺔ اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻨﺎر ﺑﺮود و در ﺣﺪّ اﻣﮑﺎن ﺑﮫ وﻇﺎﯾﻒ ﻓﺮدی و اﺧﻼﻗﯽ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬ ‫ﻗﯿﺎم ﺑﺎ ﯾﺎران اﻧﺪﮐﯽ ﮐﮫ ﺑﺮای ﺣﻀﺮت ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺎری از ﭘﯿﺶ ﻧﻤﯽﺑﺮد و ﻗﯿﺎم در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ‬ ‫ﺟﺰ ﮐﺸﺘﮫ ﺷﺪن ﺻﺤﺎﺑﮫ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮑﺎن و ﺗﻔﺮﻗﮫ ﻧﺘﯿﺠﮫای ﻧﺪاﺷﺖ و ﺣﻀﺮت در ﯾﮑﯽ از ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽھﺎی ﺧﻮد‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪" :‬ﭘﺲ از درﮔﺬﺷﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﮐﺎر ﺧﻮﯾﺶ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪم‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻒ آراﯾﯽ ﻗﺮﯾﺶ ﺟﺰ‬ ‫اھﻞﺑﯿﺖ ﺧﻮد ﯾﺎر و ﯾﺎوری ﻧﺪﯾﺪم ﭘﺲ ﺑﮫ ﻣﺮگ آﻧﺎن راﺿﯽ ﻧﺸﺪم")ﻧﮭﺞ اﻟﺒﻼﻏﮫ‪ ،‬ﻋﺒﺪه‪ ،‬ﺧﻄﺒﮫ ‪(.٢٦‬‬ ‫ﻟﺬا ﺣﻀﺮت راه دوم را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ‪.‬‬ ‫زﯾﺮا ھﺪف از ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ‪ ،‬ﭘﺮورش ﻧﮭﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﮫ ﺑﮫ وﺳﯿﻠﮫ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬ ‫ﺣﺠﺎز ﻏﺮس ﺷﺪه ﺑﻮد ﻧﮭﺎﻟﯽ ﮐﮫ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮫ ﻣﺮور زﻣﺎن ﺑﮫ درﺧﺘﯽ ﺑﺮوﻣﻨﺪ و ﺑﺎرور ﻣﺒﺪّل ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ‬ ‫رھﺒﺮ ﯾﮏ ﺣﺮﮐﺖ ﻋﻈﯿﻢ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﮐﮫ ﺑﻨﯿﺎنھﺎی ﺟﺎﻣﻌﮫ آن روز را زﯾﺮ و رو ﮐﺮده و اﻧﺪﯾﺸﮫ و ﻧﻈﺎﻣﯽ‬ ‫ﻧﻮﯾﻦ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮده از ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﻣﯽرود ﺑﮭﺘﺮﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮای ﺣﺮﮐﺖ ارﺗﺠﺎﻋﯽ و ﺿﺪ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﭘﺪﯾﺪ‬ ‫ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﺣﺎل اﮔﺮ در داﺧﻞ اﻣﺖ و در ﺑﯿﻦ ﺳﺮان آن ﻧﯿﺰ درﮔﯿﺮی ﺑﮫ وﺟﻮد آﯾﺪ روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ اﻣﻮر‬ ‫آن ﺟﺎﻣﻌﮫ ھﯿﭻ ﮔﺎه ﺑﮫ ﺳﺎﻣﺎن ﻧﺨﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ و ﭼﮫ ﺑﺴﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ھﻤﮫ ﺣﺮﮐﺖھﺎی ﻗﺒﻠﯽ ﻧﯿﺰ از دﺳﺖ ﺑﺮود‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از رﺣﻠﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم دﻗﯿﻘﺎً ھﻤﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻂ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺎرﺟﯽ ھﻤﺎﻧﻨﺪ روم و اﯾﺮان‬ ‫دﻧﺪان ﺗﯿﺰ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن و دﺷﻤﻨﺎن داﺧﻠﯽ ﻧﯿﺰ دﻧﺒﺎل ﻓﺮﺻﺘﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋَﻠَﯽ‬ ‫اﻧﻘَﻠَﺒْﺘُﻢ َﱠ‬ ‫ﻗُﺘِﻞ ْ‬ ‫أَوْ َ‬ ‫ﻣﱠﺎت‬ ‫أَﻓَﺈِﯾْﻦ َ‬ ‫اﻟﺮﱡﺳُﻞ‬ ‫ﻗَﺒْﻠِﮫ ُ‬ ‫ﺧَﻠَﺖﻣِﻦ ِ‬ ‫رَﺳُﻮلﻗَﺪْ ْ‬ ‫ٌ‬ ‫وَﻣَﺎ"ﻣُﺤَﻤﱠﺪٌ إِﻵ‬ ‫از آﯾﺎت ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪:‬‬ ‫اﻟﺸﱠـَﮑِﺮِﯾﻦَ ;)آلﻋﻤﺮان‪(١٤٤،‬‬ ‫وَﺳَﯿَﺠْﺰِی ُاﻟﻠﱠﮫ‬ ‫اﻟﻠﱠﮫﺷَﯽْ ا?ً‹‬ ‫ﻓَﻠَﻦ ﯾَﻀُﺮﱠ َ‬ ‫ﻋَﻘِﺒَﯿْﮫ‬ ‫ﻋَﻠَﯽ ِ‬ ‫ﯾَﻨﻘَﻠِﺐ َ‬ ‫ْ‬ ‫وَﻣَﻦ‬ ‫أَﻋْﻘَـَﺒِﮑُﻢ‬ ‫ْ‬ ‫ﺗﻠﻮﯾﺤﺎً اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﮫ ﮔﺮوھﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن زﻣﺎﻧﯽ آرزوی ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﮫ ﻋﺼﺮ ﺟﺎھﻠﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﻟﺬا‬ ‫ﭘﺲ از ﺧﺒﺮ درﮔﺬﺷﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ٦‬ﮔﺮوھﯽ ﭘﺮﭼﻢ ارﺗﺪاد و ﺑﺎزﮔﺸﺖ را ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬ ‫ﻣﺮﮐﺰی ﺑﮫ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺠﺎح ﻃُﻠَﯿﺤﮫ ادﻋﺎی ﻧﺒﻮت دروﻏﯿﻦ ﮐﺮدﻧﺪ وﻋﺪهای‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﻦھﺎ‪ ،‬ﮔﺮوه دﯾﮕﺮی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣُﺴَﯿﻠﻤﮫ‪،‬‬ ‫را اﻃﺮاف ﺧﻮد در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻦ ﭘﺮﭼﻢ ﺟﻨﮓ ﻧﺘﯿﺠﮫای ﺟﺰ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ و اﺳﺎس‬ ‫اﺳﻼم را ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎم در ﯾﮑﯽ از ﻧﺎﻣﮫھﺎی ﺧﻮد ﺑﮫ ﻣﺮدم ﺑﮫ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﮫ اﺷﺎره ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫"ﺑﮫ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ھﺮﮔﺰ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﺮدم ﮐﮫ ﻋﺮب ﺧﻼﻓﺖ را از ﺧﺎﻧﺪان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٦‬ﺑﮕﯿﺮد ﯾﺎ ﻣﺮا از‬ ‫آن ﺑﺎز دارد‪ .‬ﻣﺮا ﺑﮫ ﺗﻌﺠﺐ واﻧﺪاﺷﺖ ﺟﺰ ﺗﻮﺟﮫ ﻣﺮدم ﺑﮫ دﯾﮕﺮی ﮐﮫ دﺳﺖ او را ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺑﯿﻌﺖ‬ ‫ﻣﯽﻓﺸﺮدﻧﺪ; از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﻣﻦ دﺳﺖ ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻢ‪ .‬دﯾﺪم ﮐﮫ ﮔﺮوھﯽ از ﻣﺮدم از اﺳﻼم ﺑﺎزﮔﺸﺘﮫاﻧﺪ و‬ ‫ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ آﯾﯿﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪ ٦‬را ﻣﺤﻮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮﺳﯿﺪم ﮐﮫ اﮔﺮ ﺑﮫ ﯾﺎری اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺸﺘﺎﺑﻢ رﺧﻨﮫ و‬ ‫وﯾﺮاﻧﯽ در ﭘﯿﮑﺮ آن ﻣﺸﺎھﺪه ﮐﻨﻢ ﮐﮫ ﻣﺼﯿﺒﺖ و اﻧﺪوه آن ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭼﻨﺪ‬ ‫روزهای اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ زودی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮاب ﯾﺎ اﺑﺮ از ﻣﯿﺎن ﻣﯽرود‪ .‬ﭘﺲ ﺑﮫ ﻣﻘﺎﺑﻠﮫ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﻮادث ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ‬ ‫و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﯾﺎری ﮐﺮدم ﺗﺎ آن ﮐﮫ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﺤﻮ ﺷﺪ و آراﻣﺶ ﺑﮫ آﻏﻮش اﺳﻼم ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪).‬ﻧﮭﺞ اﻟﺒﻼﻏﮫ‬ ‫ﻋﺒﺪه‪ ،‬ﻧﺎﻣﮫ ‪ / ٦٢‬ر‪.‬ک‪ :‬ﻓﺮوع وﻻﯾﺖ‪ ،‬آﯾﺖ اﻟﻠّﮫ ﺳﺒﺤﺎﻧﯽ‪ ،‬ص ‪١٤٥‬ـ‪ ،١٧٧‬ﻣﺆﺳﺴﮫ ﺗﻌﻠﯿﻤﺎﺗﯽ و‬ ‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ اﻣﺎم ﺻﺎدق‪(.٧‬‬

‫ب ـ در ﮐﺘﺎبھﺎی ﺑﺴﯿﺎری از داﻧﺸﻤﻨﺪان اھﻞ ﺗﺴﻨﻦ )و ھﻤﺔ ﮐﺘﺐ ﻣﻌﺮوف ﺷﯿﻌﮫ( اﻋﻢ از ﺗﻔﺴﯿﺮ و‬ ‫إِﻟَﯿْﮏَ ﻣِﻦ رﱠﺑِّﮏَ وَإِن ْﻟﱠﻢﺗَﻔْﻌَﻞْ‬ ‫ﻣَﺂ أُﻧﺰِل‬ ‫ﺑَﻠِّﻎَ‬ ‫اﻟﺮﱠﺳُﻮل ْ‬ ‫ُ‬ ‫ﯾَـَﱠﺄَﯾﱡﮭَﺎ‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ و ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﮫ آﯾﺔ ﺷﺮﯾﻔﺔ "‬ ‫ﺑَﻠﱠﻐْﺖ‬ ‫اﻟْﮑَـَﻔِﺮِﯾﻦَ; )ﻣﺎﺋﺪه‪ (٦٧،‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ!‬ ‫اﻟْﻘَﻮْم‬ ‫اﻟﻠﱠﮫﯾَﮭْﺪِی َ‬ ‫إِن ﻻَ‬ ‫اﻟﻨﱠﺎس ﱠَ‬ ‫ِ‬ ‫ﻣِﻦ‬ ‫ﻤُﮏَ َ‬ ‫وَاﻟﻠﱠﮫﯾَﻌْﺼِ‬ ‫رِﺳَﺎﻟَﺘَﮫ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ﻓَﻤَﺎ َ‬ ‫آن ﭼﮫ را از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرت ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮫ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ [ﺑﮫ ﻣﺮدم ﺑﺮﺳﺎن] و اﮔﺮ ﻧﮑﻨﯽ‬ ‫رﺳﺎﻟﺖ او را اﻧﺠﺎم ﻧﺪادهای و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را از ﺧﻄﺮھﺎی [اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ] ﻣﺮدم ﻧﮕﺎه ﻣﯽدارد و ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﺎﻓﺮان ﻟﺠﻮج را ھﺪاﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ"‪ ،‬در ﺷﺄن اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ‪ ٧‬ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ رواﯾﺎت را ﮔﺮوه ﺑﺴﯿﺎری از ﺻﺤﺎﺑﮫ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﮫ‪" :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧُﺪری"‪" ،‬زﯾﺪﺑﻦ ارﻗﻢ"‪" ،‬ﺟﺎﺑﺮﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﷲ اﻧﺼﺎری"‪" ،‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس"‪" ،‬ﺑﺮأﺑﻦ ﻋﺎزب"‪" ،‬ﺣﺬﯾﻔﮫ"‪" ،‬اﺑﻮھﺮﯾﺮه"‪" ،‬اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد" و "ﻋﺎﻣﺮ‬ ‫ﺑﻦ ﻟﯿﻠﯽ" ﻧﻘﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ; ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ رواﯾﺎﺗﯽ ﮐﮫ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﮫ در ﮐﺘﺐ ﻣﻌﺮوف اھﻞ ﺳﻨﺖ و ﺷﯿﻌﮫ ﻧﻘﻞ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﯿﺶ از آن اﺳﺖ ﮐﮫ ﮐﺴﯽ ﺑﺘﻮاﻧﺪ آنھﺎ را اﻧﮑﺎر ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ رواﯾﺎت ﻓﻮق‪ ،‬رواﯾﺎت ﻓﺮاوان دﯾﮕﺮی در دﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ آﯾﮫ در‬ ‫ﻣﺎﺟﺮای ﻏﺪﯾﺮ ﺧﻢ و ﺧﻄﺒﺔ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ٩‬و ﻣﻌﺮﻓﯽ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ‪ ٧‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان وﺻﯽ و وﻟﯽ ﻧﻘﻞ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻋﺪد آنھﺎ ﺑﮫ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﯿﺶ از رواﯾﺎت ﮔﺬﺷﺘﮫ اﺳﺖ ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﮫ ﻣﺤﻘﻖ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻋﻼﻣﮫ‬ ‫اﻣﯿﻨﯽ در ﮐﺘﺎب اﻟﻐﺪﯾﺮ‪ ،‬ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ را از ‪ ١١٠‬ﻧﻔﺮ از ﺻﺤﺎﺑﮫ و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬ﺑﺎ اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارک‬ ‫ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ از ‪ ٨٤‬ﻧﻔﺮ از ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ و ‪ ٣٦٠‬داﻧﺸﻤﻨﺪ و ﻣﺆﻟﻒ ﻣﻌﺮوف اﺳﻼﻣﯽ ﻧﺎم‬ ‫ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﻓﺸﺮده ﺟﺮﯾﺎن "ﻏﺪﯾﺮ"‪ ،‬ﮐﮫ از رواﯾﺎت ﻓﻮق اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه‪ ،‬از اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬ ‫در آﺧﺮﯾﻦ ﺳﺎل ﺣﯿﺎت ﻣﺒﺎرک ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ٩‬و ﺑﺮ ﺧﻼف ﺳﻨﻮات ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﮐﺮم‪ ٩‬ﺑﺎ ارﺳﺎل‬ ‫ﻧﺎﻣﮫھﺎﯾﯽ ﺑﮫ اﻃﺮاف‪ ،‬از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﮫ اﻣﺴﺎل ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺞ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در‬ ‫ﮐﻨﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﮑﻮه ھﺮ ﭼﮫ ﺗﻤﺎمﺗﺮ در ﺣﻀﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬ﺑﮫ ﭘﺎﯾﺎن‬ ‫رﺳﯿﺪ‪ .‬ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬ﮐﮫ ﻋﺪد آنھﺎ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده زﯾﺎد ﺑﻮد‪ ،‬از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ درک اﯾﻦ ﻓﯿﺾ و ﺳﻌﺎدت‬ ‫ﺑﺰرگ در ﭘﻮﺳﺖ ﻧﻤﯽﮔﻨﺠﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻇﮭﺮ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻢﮐﻢ ﺳﺮزﻣﯿﻦ "ﺟﺤﻔﮫ" و ﺳﭙﺲ ﺑﯿﺎﺑﺎنھﺎی‬ ‫ﺧﺸﮏ و ﺳﻮزان "ﻏﺪﯾﺮﺧﻢ" از دور ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻘﻄﮫ ﺳﮫ ﯾﺎ ﭼﮭﺎر راھﯽ ﺑﻮد ﮐﮫ ﺣﺠﺎج در‬ ‫آنﺟﺎ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﮔﮭﺎن دﺳﺘﻮر ﺗﻮﻗﻒ از ﻃﺮف ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬ﺑﮫ ھﻤﺮاھﺎن داده ﺷﺪ; ﻣﺆذن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬ﺑﺎ ﺻﺪای "اﷲ اﮐﺒﺮ"‬ ‫ﻣﺮدم را ﺑﮫ ﻧﻤﺎز ﻇﮭﺮ دﻋﻮت ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﮫ ﺳﺮﻋﺖ آﻣﺎدة ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ; ﺑﻌﺪ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻇﮭﺮ‪،‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺼﻤﯿﻢ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻮراً ﺑﮫ ﺧﯿﻤﮫھﺎی ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﮫ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻨﺎھﻨﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬ﺑﮫ آنھﺎ اﻃﻼع داد ﮐﮫ ھﻤﮫ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﺷﻨﯿﺪن ﯾﮏ ﭘﯿﺎم ﺗﺎزه اﻟﮭﯽ ﮐﮫ در ﺿﻤﻦ ﺧﻄﺒﺔ ﻣﻔﺼﻠﯽ‬ ‫ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﺪ ﺧﻮد را آﻣﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫آن ﮔﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺖ و ﻧﺨﺴﺖ ﺣﻤﺪ و ﺳﭙﺎس ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﮫ ﺟﺎ آورد و ﺧﻮد را ﺑﮫ ﺧﺪا ﺳﭙﺮد;‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻣﺮدم را ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺳﺎﺧﺖ و ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ﻣﻦ ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ زودی دﻋﻮت ﺧﺪا را اﺟﺎﺑﺖ ﮐﺮده‪ ،‬از‬ ‫ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﻣﯽروم‪ .‬ﻣﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ھﻢ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺪ; ﺷﻤﺎ درﺑﺎرة ﻣﻦ ﭼﮕﻮﻧﮫ ﺷﮭﺎدت ﻣﯽدھﯿﺪ؟" ﻣﺮدم‬ ‫ﺻﺪا ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪" :‬ﻣﺎ ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﯿﻢ ﺗﻮ وﻇﯿﻔﺔ رﺳﺎﻟﺖ را اﺑﻼغ ﮐﺮدی و ﺷﺮط ﺧﯿﺮﺧﻮاھﯽ‬ ‫را اﻧﺠﺎم دادی و آﺧﺮﯾﻦ ﺗﻼش و ﮐﻮﺷﺶ را در راه ھﺪاﯾﺖ ﻣﺎ ﻧﻤﻮدی‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺟﺰای ﺧﯿﺮ‬ ‫دھﺪ"‪.‬‬ ‫آن ﮔﺎه ﻓﺮﻣﻮد‪ ..." :‬اﮐﻨﻮن ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ دو ﭼﯿﺰ ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﮫ و ﮔﺮاﻧﻘﺪر ﮐﮫ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﺑﮫ ﯾﺎدﮔﺎر‬ ‫ﻣﯽﮔﺬارم ﭼﮫ ﺧﻮاھﯿﺪ ﮐﺮد؟ ﯾﮑﯽ از ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺻﺪا زد‪ ،‬ﮐﺪام دو ﭼﯿﺰ ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﮫ ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ؟!‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬اوّل ﺛﻘﻞ اﮐﺒﺮ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﮫ ﯾﮏ ﺳﻮی آن ﺑﮫ دﺳﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر و ﺳﻮی دﯾﮕﺮش‬ ‫در دﺳﺖ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺖ از داﻣﻦ آن ﺑﺮﻧﺪارﯾﺪ ﺗﺎ ﮔﻤﺮاه ﻧﺸﻮﯾﺪ و اﻣّﺎ دوﻣﯿﻦ ﯾﺎدﮔﺎر ﮔﺮاﻧﻘﺪر ﻣﻦ‪،‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪان ﻣﻨﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻟﻄﯿﻒ ﺧﺒﯿﺮ ﺑﮫ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ داده ﮐﮫ اﯾﻦ دو ھﺮﮔﺰ از ھﻢ ﺟﺪا ﻧﺸﻮﻧﺪ ﺗﺎ در ﺑﮭﺸﺖ ﺑﮫ‬

‫ﻣﻦ ﺑﭙﯿﻮﻧﺪﻧﺪ; از اﯾﻦ دو ﭘﯿﺸﯽ ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ ﮐﮫ ھﻼک ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ و ﻋﻘﺐ ﻧﯿﻔﺘﯿﺪ ﮐﮫ ﺑﺎز ھﻼک ﺧﻮاھﯿﺪ ﺷﺪ‪".‬‬ ‫ﻧﺎﮔﮭﺎن ﻣﺮدم دﯾﺪﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬ﺑﮫ اﻃﺮاف ﺧﻮد ﻧﮕﺎه ﮐﺮد; ﮔﻮﯾﺎ ﮐﺴﯽ را ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ھﻤﯿﻦ ﮐﮫ‬ ‫ﭼﺸﻤﺶ ﺑﮫ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ‪ ٧‬اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺧﻢ ﺷﺪ و دﺳﺖ او را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد; آن ﭼﻨﺎن ﮐﮫ ﺳﻔﯿﺪی‬ ‫زﯾﺮ ﺑﻐﻞ ھﺮ دو ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷﺪ و ھﻤﺔ ﻣﺮدم او را دﯾﺪﻧﺪ و ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ ﮐﮫ او ھﻤﺎن اﻓﺴﺮ ﺷﮑﺴﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﻼم‬ ‫اﺳﺖ; در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺻﺪای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬رﺳﺎﺗﺮ و ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﺷﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ﭼﮫ ﮐﺴﯽ از ھﻤﺔ ﻣﺮدم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺧﻮد آنھﺎ ﺳﺰاوارﺗﺮ اﺳﺖ؟!"‬ ‫ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪" :‬ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬داﻧﺎﺗﺮﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻮﻟﯽ و رھﺒﺮ ﻣﻦ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﻣﻮﻟﯽ و‬ ‫رھﺒﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﻢ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ آنھﺎ از ﺧﻮدﺷﺎن ﺳﺰاوارﺗﺮم" ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ﻓﻤﻦ ﮐﻨﺖ ﻣﻮﻻه ﻓﻌﻠﯽ ﻣﻮﻻه;‬ ‫ھﺮ ﮐﺲ ﻣﻦ ﻣﻮﻻ و رھﺒﺮ او ھﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﻣﻮﻻ و رھﺒﺮ او اﺳﺖ" و اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﺳﮫ ﺑﺎر و ﺑﮫ ﮔﻔﺘﺔ‬ ‫ﺑﻌﻀﯽ از راوﯾﺎن ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﭼﮭﺎر ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﺮد و ﺑﮫ دﻧﺒﺎل آن ﺳﺮ ﺑﮫ ﺳﻮی آﺳﻤﺎن ﺑﺮداﺷﺖ و ﻋﺮض‬ ‫ﮐﺮد‪" :‬ﺧﺪاوﻧﺪا! دوﺳﺘﺎن او را دوﺳﺖ ﺑﺪار و دﺷﻤﻨﺎن او را دﺷﻤﻦ ﺑﺪار; ﻣﺤﺒﻮب ﺑﺪار آن ﮐﺲ ﮐﮫ او‬ ‫را ﻣﺤﺒﻮب دارد و ﻣﺒﻐﻮض ﺑﺪار آن ﮐﺲ ﮐﮫ او را ﻣﺒﻐﻮض دارد; ﯾﺎراﻧﺶ را ﯾﺎری ﮐﻦ و آنھﺎ را ﮐﮫ‬ ‫ﺗﺮک ﯾﺎرﯾﺶ ﮐﻨﻨﺪ از ﯾﺎری ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺤﺮومﺳﺎز و ﺣﻖ را ھﻤﺮاه او ﺑﺪار و او را از ﺣﻖ ﺟﺪا ﻣﮑﻦ‪".‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬آﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ھﻤﺔ ﺣﺎﺿﺮان وﻇﯿﻔﮫ دارﻧﺪ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ را ﺑﮫ ﻏﺎﯾﺒﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪".‬‬ ‫و ھﻨﻮز ﺻﻔﻮف ﺟﻤﻌﯿﺖ از ھﻢ ﻣﺘﻔﺮق ﻧﺸﺪه ﺑﻮد ﮐﮫ اﻣﯿﻦ وﺣﯽ ﺧﺪا ﻧﺎزل ﺷﺪ و اﯾﻦ آﯾﮫ را ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪٩‬‬ ‫ﻧِﻌْﻤَﺘِﯽ‪);...‬ﻣﺎﺋﺪه‪ (٣،‬اﻣﺮوز آﯾﯿﻦ ﺷﻤﺎ را ﮐﺎﻣﻞ و‬ ‫ﻋَﻠَﯿْﮑُﻢ‬ ‫وَأَﺗْﻤَﻤْﺖ ْ‬ ‫ُ‬ ‫دِﯾﻨَﮑُﻢ‬ ‫ﻟَﮑُﻢ ْ‬ ‫أَﮐْﻤَﻠْﺖ ْ‬ ‫ُ‬ ‫اﻟْﯿَﻮْم‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪ‪َ " :‬‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﻤﺎم ﮐﺮدم"‪ ،‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ٩‬ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬اﷲ اﮐﺒﺮ‪ ،‬ھﻤﺎن ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﮫ آﯾﯿﻦ‬ ‫ﺧﻮد راﮐﺎﻣﻞ و ﻧﻌﻤﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻣﺎ ﺗﻤﺎم ﮐﺮد و از ﻧﺒﻮت و رﺳﺎﻟﺖ ﻣﻦ و وﻻﯾﺖ ﻋﻠﯽ‪ ٧‬ﭘﺲ از ﻣﻦ‬ ‫راﺿﯽ و ﺧﺸﻨﻮد ﮔﺸﺖ"‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم‪ ،‬ﺷﻮر و ﻏﻮﻏﺎﯾﯽ در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم اﻓﺘﺎد و اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﻠﯽ‪ ٧‬را ﺑﮫ اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺗﺒﺮﯾﮏ‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ و از اﻓﺮاد ﺳﺮﺷﻨﺎس ﮐﮫ ﺑﮫ او ﺗﺒﺮﯾﮏ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﮫ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﮫ را در‬ ‫ﺣﻀﻮر ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﺮ زﺑﺎن ﺟﺎری ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪" :‬آﻓﺮﯾﻦ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد‪ ،‬آﻓﺮﯾﻦ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد‪ ،‬ای ﻓﺮزﻧﺪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ! ﺗﻮ‬ ‫ﻣﻮﻻ و رھﺒﺮ ﻣﻦ و ﺗﻤﺎم ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﺑﺎ اﯾﻤﺎن ﺷﺪی"‪ .‬و اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺑﮫ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﮫ اﯾﻦ‬ ‫اﻣﺮ [وﻻﯾﺖ ﻋﻠﯽ‪ ]٧‬ﺑﺮ ھﻤﮫ واﺟﺐ ﮔﺸﺖ"‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻌﺮوف‪ ،‬از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ٩‬اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﺷﻌﺎری‬ ‫ﺑﺴﺮاﯾﺪ; ﭘﺲ از ﺳﺮودن اﺷﻌﺎر‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ٩‬ﻋﺮض ﮐﺮد‪" :‬ﺑﺎراﻟﮭﺎ! دوﺳﺖ او را دوﺳﺖ ﺑﺪار و‬ ‫دﺷﻤﻦ او را دﺷﻤﻦ ﺑﺪار‪."...‬‬ ‫ﺟﻤﻠﮫ ﻣﻌﺮوف ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‪ ،٩‬ﮐﮫ در ھﻤﺔ ﮐﺘﺐ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ )ﻣﻦ ﮐﻨﺖ ﻣﻮﻻه ﻓﻌﻠﯽ ﻣﻮﻻه( ﺣﻘﺎﯾﻖ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎری را روﺷﻦ ﻣﯽﺳﺎزد;اﻟﺒﺘﮫ ﺑﺴﯿﺎری از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اھﻞ ﺳﻨّﺖ اﺻﺮار دارﻧﺪ ﮐﮫ "ﻣﻮﻟﯽ" را در‬ ‫اﯾﻦﺟﺎ ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی "دوﺳﺖ و ﯾﺎر و ﯾﺎور" ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ; زﯾﺮا ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﻌﺮوف "ﻣﻮﻟﯽ" ھﻤﯿﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ھﻢ ﻗﺒﻮل دارﯾﻢ ﮐﮫ ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺎﻧﯽ "ﻣﻮﻟﯽ" دوﺳﺖ و ﯾﺎر و ﯾﺎور اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻗﺮاﯾﻦ ﻣﺘﻌﺪّدی درﮐﺎر‬ ‫اﺳﺖ ﮐﮫ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدھﺪ‪" ،‬ﻣﻮﻟﯽ" در ﺣﺪﯾﺚ ﯾﺎد ﺷﺪه ﺑﮫ ﻣﻌﻨﺎی "وﻟﯽ" و "ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ" و "رھﺒﺮ"‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ; اﯾﻦ ﻗﺮاﯾﻦ ﺑﮫ ﻃﻮر ﻓﺸﺮده ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ .١‬ﻣﺴﺌﻠﮫ دوﺳﺘﯽ ﻋﻠﯽ‪ ٧‬ﺑﺎ ھﻤﺔ ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺨﻔﯽ و ﭘﻨﮭﺎن و ﭘﯿﭽﯿﺪهای ﻧﺒﻮد ﮐﮫ ﺑﮫ اﯾﻦ ھﻤﮫ ﺗﺄﮐﯿﺪ‬ ‫و ﺑﯿﺎن ﻧﯿﺎز داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ; آن ھﻢ ﻣﯿﺎن ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺧﺸﮏ و ﺳﻮزان و ﺧﻄﺒﮫ ﺧﻮاﻧﺪن و ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻋﺘﺮافھﺎی‬ ‫ﭘﯽ در ﭘﯽ از ﺟﻤﻌﯿﺖ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﺟﻤﻠﺔ "أﻟﺴﺖ أوﻟﯽَ ﺑﮑﻢ ﻣﻦ أﻧﻔﺴﮑﻢ; آﯾﺎ ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﺷﻤﺎ از ﺧﻮد ﺷﻤﺎ ﺳﺰاوارﺗﺮ و اوﻟﯽ ﻧﯿﺴﺘﻢ‪،‬‬ ‫در اﯾﻦ رواﯾﺖ ھﯿﭻ ﺗﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺎ ﺑﯿﺎن ﯾﮏ دوﺳﺘﯽ ﺳﺎده ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ﺗﺒﺮﯾﮏھﺎﯾﯽ ﮐﮫ از ﺳﻮی ﻣﺮدم در اﯾﻦ واﻗﻌﺔ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﮫ ﻋﻠﯽ‪ ٧‬ﮔﻔﺘﮫ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺗﺒﺮﯾﮑﯽ ﮐﮫ‬

‫"ﻋﻤﺮ" و "اﺑﻮﺑﮑﺮ" ﺑﮫ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﮫ‪ ،‬ﺟﺰ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺼﺐ ﺧﻼﻓﺖ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬اﺷﻌﺎری ﮐﮫ ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ رواﯾﺖ ﺳﺮوده‪ ،‬ﺑﺎ آن ﻣﻀﻤﻮن و ﻣﺤﺘﻮای ﺑﻠﻨﺪ و آن ﺗﻌﺒﯿﺮات‬ ‫ﺻﺮﯾﺢ و روﺷﻦ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﮔﻮاه دﯾﮕﺮی ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺪّﻋﺎﺳﺖ‪ ).‬ر‪.‬ک‪ :‬ﭘﯿﺎم ﻗﺮآن‪ ،‬آﯾﺔ اﷲ ﻣﮑﺎرم ﺷﯿﺮازی و‬ ‫دﯾﮕﺮان‪ ،‬ج ‪ ،٩‬ص ‪ ١٨١‬ـ ‪ ،٢٠٠‬داراﻟﮑﺘﺐ اﻻﺳﻼﻣﯿﺔ ‪ /‬وﻻﯾﺖ و اﻣﺎﻣﺖ‪ ،‬ھﺎدی ﻧﺠﻔﯽ‪ ،‬ص ‪ ١٣١‬ـ‬ ‫‪ ،١٤٥‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﮫ ﺧﯿﺎم ‪ /‬اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‪ ،‬اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ واﺣﺪی ﻧﯿﺸﺎﺑﻮری ‪ /‬اﻟﺪر اﻟﻤﻨﺜﻮر‪ ،‬ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ‬ ‫ﺳﯿﻮﻃﯽ‪ ،‬ج ‪ / ٢‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﻟﻤﻨﺎر‪ ،‬ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪه ﻣﺼﺮی‪ ،‬ج ‪(.٦‬‬