Het Inclusieve Park

bestaat er een passende openbare ruimte voor ons allemaal?

studiocorvers

Toegankelijk Den Bosch The Inclusive Pavilion Het Inclusieve Paviljoen Je kunt het (niet) iedereen naar de zin maken Testcase: Zuid-Willemspark Inclusive design Het Inclusieve Park Een kade voor iedereen Design for all Experiment integrale toegankelijkheid One size does not fit all Fysieke toegankelijkheid van publieke ruimtes Past de buitenruimte jou?

MAKE IT FIT DOES IT FIT? BUILD TO FIT We make things fit Size matters Access for all!

De mensvriendelijke omgeving

Voorwoord

’s-Hertogenbosch heeft een uniek project gehuisvest, als eerste stad in Nederland. Honderd dagen lang konden wij ervaren hoe het is als iedereen kan genieten van de openbare ruimte, zonder beperking, zonder aanpassing. De filosofie van ‘Het Inclusieve Park’ is dat op een goed vormgegeven plek ruimte ontstaat voor ontmoeting met de ander. Je bent in de openbare ruimte zodra je de voordeur achter je sluit. Maar waar je thuis je eigen omgeving creëert, buiten deel je de ruimte met iedereen. Diversiteit is menselijk, ieder mens is uniek. Maar weerspiegelt de openbare ruimte wel dit unieke karakter van de mens?

Deze vraag staat centraal in het project ‘Het Inclusieve Park’ van Studio Corvers.

Wouter Corvers laat ons ervaren hoe waardevol het is om van de buitenruimte te genieten in gezamenlijkheid. De nieuwsgierigheid naar de ervaring van de gebruiker, is de kracht van zijn unieke design. ‘Het Inclusieve Park’ is innovatief in de co-creatie door met gebruikers, de ervaringsdeskundigen, uitgebreid in gesprek te gaan tijdens een wandeling in de openbare ruimte. De interviews zijn terug te vinden in dit boek en geven inzicht hoe de stad beleefd wordt door deze gebruikers die niet de ‘standaard man van 1.77m’ zijn die door ontwerpers als uitgangspunt wordt genomen.

‘Je kunt het niet iedereen naar zijn zin maken’ zei een geïnterviewde. Studio Corvers zoekt een totaaloplossing waar er uniformiteit in diversiteit wordt gevonden. ‘Het Inclusieve Park’ is een lakmoesproef waarin aangetoond wordt dat het mogelijk is; een plek creëren in de openbare ruimte waar mensen met diverse vormen, maten en mogelijkheden elkaar kunnen ontmoeten. Het succes van het park, brengt de vraag met zich mee waarom het alleen maar een tijdelijk project is geweest. Het confronteert gebruikers, ontwerpers en beheerders van de openbare ruimte met de kwestie waarom het in deze tijd nog steeds een inspanning is om de openbare ruimte écht publiekstoegankelijk te maken.

Deze publicatie is een prachtige vastlegging van het onderzoeksproject ‘Het Inclusieve Park’ waarin alle facetten van het ontwerptraject, de realisatie en het gebruik daarvan zijn beschreven. Een document van dit unieke project met een universele boodschap om diversiteit te omarmen en als norm te nemen voor ontwerpen. Daarmee laat ‘Het Inclusieve Park’ zien dat de oplossing niet uniek is voor ’s-Hertogenbosch, maar navolging verdient op andere plekken in Nederland.

Drs. Mariëlle Feenstra Onderzoeker Diversiteit, Universiteit Twente

Inhoudsopgave

8 Introductie 9

Studio Corvers

11

Introductie thema & doelgroep

15

Ontwerpuitgangspunten

16

Experts

62

Ontwerp & realisatie

86

Opening

92

Reacties & aanpassingen

116

Team

117

Bijlagen

Bereikbaarheid, gebruiksvriendelijkheid en kunnen meedoen In Nederland hebben ruim 1,7 miljoen kinderen en volwassenen een matige of ernstige beperking. Dat is twaalf procent van de Nederlandse bevolking. Mensen met een beperking kunnen niet altijd volledig meedoen in de samenleving.

Voortbewegen in de openbare ruimte is bijvoorbeeld voor hen niet altijd vanzelfsprekend. Sinds 2016 geldt het VN-verdrag Handicap in Nederland. In het VN-verdrag staat wat regering en gemeenten moeten doen om te zorgen dat iedereen mee kan doen in de samenleving. Het doel van dit verdrag is dat de positie van mensen met een beperking verbetert. Uit gesprekken tussen gemeente ‘s-Hertogenbosch en Studio Corvers blijkt dat de gemeente zich in wil zetten voor een toegankelijk ‘s-Hertogenbosch. Toegankelijkheid gaat over bereikbaarheid, gebruiksvriendelijkheid en kunnen meedoen. Inwoners, organisaties, verenigingen en bedrijven worden sinds 2019 gestimuleerd door middel van de ‘Toegankelijkheidsprijs’ om te zorgen voor een betere toegankelijkheid. Ook het manifest ‘Iedereen doet mee’ is door gemeente ‘s-Hertogenbosch in het leven geroepen om de toegankelijkheid van de stad onder de aandacht te brengen.

De gemeente ‘s-Hertogenbosch verandert momenteel bestaande situaties die niet toegankelijk blijken te zijn. Klachten hierover komen binnen via het Gehandicaptenplatform of via burgers. In nieuwe projectplannen wordt nog sterker gekeken hoe toegankelijkheid een rol kan spelen. Toekomstige projectplannen worden ook altijd voorgelegd aan belangenorganisaties voor mensen met een beperking. Soms is het bijzonder lastig om nieuwe projecten toegankelijk te maken voor iedereen, denk hierbij aan natuurgebieden met los zand of steile taluds van een rivier of een kanaal. Dit laatste is van toepassing aan de Zuid-Willemsvaart dat in de toekomst getransformeerd wordt naar Zuid-Willemspark. Het Zuid-Willemspark is een multifunctionele parkzone van maar liefst 12 kilometer die de binnenstad met het buitengebied verbindt.

Met de programmaleider van het Zuid-Willemspark besprak Wouter Corvers van Studio Corvers de ambities om een testcase te ontwikkelen waarin de toegankelijkheid van het Zuid-Willemspark wordt onderzocht. In mei 2019 is de opdrachtovereenkomst ondertekend voor Het Inclusieve Park. De uitkomsten van dit project zijn verwerkt in deze publicatie en kunnen deel uitmaken van de toekomstige ruimtelijke plannen voor het Zuid-Willemspark. Het onderzoek in deze publicatie beslaat echter niet alleen Het Zuid-Willemspark, maar ook delen van de binnenstad.

Dit project is tot stand gekomen met financieringen van: Projectbudget ZuidWillemspark (48%), Maatschappelijk Initiatieven Fonds (33%), Cultuurfonds Popup (5%), Cello donatie (2%); Studio Corvers heeft het restbedrag ingelegd (12%).

8

INTRODUCTIE

Toegankelijkheid

STUDIO CORVERS

Initiatiefnemer Wouter Corvers Studio Corvers is in 2011 opgericht door Wouter Corvers. Sinds zijn afstuderen aan SintLucas in Boxtel en later aan de Design Academie in Eindhoven houdt Wouter zich bezig met maatschappelijke thema’s in publieke omgeving.

Studio Corvers heeft een sterke ambitie om dingen passend te maken voor de menselijke maat. Met passend wordt bedoeld een omgeving aan laten sluiten bij de doelgroep. ‘Maken’ verwijst naar het fysiek tot stand brengen van deze omgeving. De fascinatie voor het thema ‘inclusie’ ontstaat tijdens zijn afstuderen in 2016 waar Wouter (2,05 meter) zichzelf de vraag stelt of hij eigenlijk wel past in de huidige openbare ruimte die veelal is afgestemd op de lengte van de gemiddelde Nederlander van 1,77 meter. Door middel van testopstellingen, interactie met publiek en videoanalyses probeert hij de openbare ruimte diverser te maken. Ook in zijn privé-omgeving houdt Wouter zich bezig met inclusie. Hij ontwerpt en bouwt zijn eigen huis dat hij volledig heeft aangepast aan zijn lengte en die van zijn vriendin (1,70 meter). Ook aspecten in het huis zijn aangepast op het lengteverschil: zo kent het keukenblok twee werkhoogtes en kan ieder zijn jas op de gewenste hoogte hangen. Ieder project van Studio Corvers is een experiment waarbij nadrukkelijk rekening wordt gehouden met diversiteit in lichaamslengtes.

Sinds 2016 legt Studio Corvers zich toe op meer uitdagende projecten die vragen om externe samenwerking. Per project wordt gekeken welke disciplines er in elk projectteam benodigd zijn waarbij wordt geput uit een netwerk van diverse ontwerpdisciplines: sociale en grafische ontwerpers, ontwerpers in de openbare ruimte, productontwerpers etc. Ook werkt Studio Corvers nauw samen met architecten, constructeurs, uitvoerders, fotografen en mensen die financiële, tekstuele en projectmatige ondersteuning bieden. Voor Het Inclusieve Park is een projectteam opgesteld dat vermeld staat in het hoofdstuk ‘team’. Studio Corvers werkt in opdracht voor onder meer provincies, gemeenten, waterschappen en commerciële bedrijven in binnen- en buitenland.

In de afgelopen twee jaar heeft Studio Corvers een nieuwe discipline ontwikkeld: werken met water en klimaat. Met sociale projecten over ons dagelijks drinkwaterverbruik, de water voetafdruk en klimaatadaptatie ontwikkelt Studio Corvers dit nieuwe specialisme. Ook is Studio Corvers op permanente basis versterkt met interieurarchitect Joost Corvers die als ontwerper en projectmanager functioneert. www.studiocorvers.com

9

Zoek de verschillen Op zoek naar diversiteit in ‘s-Hertogenbosch

10

Inventarisatie In de huidige openbare ruimte van ‘s-Hertogenbosch worden aanpassingen gedaan voor bepaalde doelgroepen, denk bijvoorbeeld aan stoplichten die tikken voor blinden/slechtzienden of stoepranden die zijn verlaagd voor rolstoelers. Maar de huidige openbare ruimte in ‘s-Hertogenbosch is niet voor iedereen aangepast, waardoor veel mensen genoodzaakt zijn om zich bewust of onbewust aan te passen. Kijk naar de pinautomaten in de Visstraat, de bankjes aan de rugbyvelden van de Dukes en de draaipoort van de fietsenstalling op Centraal Station. Al deze ontwerpen zijn aangepast op de gemiddelde lengte van de Nederlander (1,77 meter). Op dit moment wordt ‘lang zijn’ in Nederland niet gezien als handicap in de openbare ruimte. Maar soms wordt dit wel zo ervaren door de gebruiker zelf. Met dit project maakt Studio Corvers een inventarisatie van de mensen die zich momenteel aanpassen in de openbare ruimte. Het betreft een uiteenlopende groep die uit kleine subgroepen bestaat.

In Nederland zijn 76.000 mensen blind (visus minder dan 0.05) en 223.000 mensen slechtziend (visus tussen 0.3 en 0.05). Dit is bijna 2 procent (1,76%) van de Nederlandse bevolking met andere woorden 1 op de 50 Nederlanders.

Dit terwijl onderzoek (HSP Scale 1997) van klinisch psycholoog Elaine Aron aangeeft dat 20% van de bevolking en dus 1 op de 5 mensen hoogsensitief is.

Dat is opvallend, want in de openbare ruimte zijn meer aanpassingen te vinden voor blinde en slechtziende mensen dan voor hoogsensitieve mensen. Een percentage is natuurlijk niet het belangrijkste. Feit is dat een aanzienlijk deel van de gebruikers op sommige vlakken andere behoeften heeft. Behoeften waar nu vaak nog geen oog voor is. Daar zou meer aandacht voor moeten komen tijdens de inrichting van openbare ruimtes.

11

INTRODUCTIE THEMA & DOELGROEP

Introductie thema & doelgroep

12

Een park ontwerpen voor letterlijk alle Bosschenaren, dat valt niet mee. Denk bijvoorbeeld aan ouderen, ouders met kinderwagens, lange mannen of kleine kinderen. Voor deze groepen mensen kan mogelijk hinder ontstaan. Ook zijn er inwoners van de stad die een lichamelijke of geestelijke handicap hebben waardoor ze hinder ondervinden buiten hun privé-situatie. Als laatste onderzoekt Studio Corvers ook mensen die momenteel geen of weinig hinder ondervinden.

Deze groep is voor het onderzoek net zo relevant, omdat die na aanpassingen in het experimentele park mogelijk wél hinder kunnen ondervinden. Daarom is ook deze doelgroep meegenomen in het project. Studio Corvers heeft de ambitie om het thema toegankelijkheid en bijbehorende doelgroep zo breed mogelijk te interpreteren zodat er niemand uitgesloten wordt. Studio Corvers reflecteert op de huidige beleving van de openbare ruimte en geeft een voorstel hoe deze toegankelijker kan worden ingericht. Het recreatieve gehalte van het park faciliteert een continue toestroom van bezoekers die tevens dient als testpanel.

Het voornaamste doel van Het Inclusieve Park is het opdoen van kennis en ervaring. Daarnaast wordt een stem gegeven aan doelgroepen die momenteel fysiek gehinderd worden. Wellicht dat ook interactie wordt bevorderd tussen specifieke doelgroepen en belangenorganisaties, zodat deze partijen elkaar in de toekomst kunnen versterken. Deze kruisbestuiving kan ontstaan tijdens evenementen als de opening, presentaties over het project of na het verspreiden van deze publicatie.

13

INTRODUCTIE THEMA & DOELGROEP

De werktitel van dit project luidt: ‘Je kunt het niet iedereen naar zijn zin maken’. Dit zijn de woorden van een oudere man die werd geïnterviewd in het vooronderzoek van dit project. Hiermee bedoelde hij te zeggen dat iedere Nederlander zijn persoonlijke verhaal en dus persoonlijke behoeftes heeft. Het is daarnaast een dynamische groep waardoor de behoeftes ook steeds veranderen.

Een van de ontwikkelingen van de afgelopen jaren zijn oordopjes en telefoon in het verkeer. Dit gaf Saghar (expert) ook aan in het vooronderzoek van dit project: ‘tegenwoordig loopt iedereen met oordopjes in door de stad, deze doelgroep kunnen we ook beschouwen als doof of slechthorend’. Studio Corvers is van mening dat door het creëren van testomgevingen en het doen van experimenten de gebruiker beter begrepen kan worden. Voorwaarde is dat je goed begrijpt om wie het gaat en goed luistert naar de wensen en problemen. Er kan geëxperimenteerd worden, waarna de oplossingen permanent geïmplementeerd kunnen worden. Een voorbeeld hiervan: een bankje waar grote en kleine mensen perfect op kunnen zitten, doordat de zithoogte van het bankje instelbaar is door de gebruiker; dit bankje zou na doorontwikkelen een permanente invulling kunnen krijgen in de binnenstad.

14

Placemaking, menselijke maat en ongeplande ontmoeting

1

2

3

Placemaking: De kern van placemaking is dat bewoners en andere belanghebbenden betrokken worden bij de inrichting van de openbare ruimte, waardoor plekken beter aansluiten op de behoeftes van onze doelgroepen. Het doel van placemaking is om een omgeving te creĂŤren waarin de gezondheid, het geluk en het welzijn van mensen wordt bevorderd.

Menselijke maat: Tijdens de inrichting van openbare verblijfplaatsen of maatvoering van straatmeubilair houdt men vaak rekening met de lengte van de gemiddelde Nederlander (1,77 meter). Slechts een klein deel van de gebruikers voldoet aan die standaard en juist daarom is diversiteit een beter passend thema dan uniformiteit.

Ongeplande ontmoeting: Meer dan ooit is het nodig om met elkaar in gesprek te blijven. Het uitlokken van een dialoog kan op veel verschillende manieren en is altijd de moeite waard. Hoe meer we onze oordopjes inhouden en op de telefoons kijken hoe groter de afstand wordt. Door visueel of anderszins vragen te stellen is de kans groter dat mensen met elkaar in gesprek gaan. Zo kan door een goed vormgegeven plek een dialoog ontstaan.

GEMEENTE

(Dienend voor de gemeenschap)

MAKER

PUBLIEK

(Ontwerp en uitvoering)

(Gebruiker van publieke ruimte)

15

ONTWERPUITGANGSPUNTEN

Ontwerpuitgangspunten

EXPERTS

16

EXPERTS

17

Vooronderzoek ‘Blokje om’ In het vooronderzoek van Het Inclusieve Park hebben Wouter Corvers en Evita Copier met 19 Bosschenaren (de experts) individueel de binnenstad van ‘s-Hertogenbosch verkend. Met tekst (Wouter) en beeld (Evita) zijn de prettigste en meest vervelendste plekjes van de stad gedocumenteerd. De onderzoeksvraag in het vooronderzoek luidt: ‘Pas jij je wel eens aan tijdens je verblijf in de openbare ruimte?’ Het ‘blokje om’ met de experts blijkt een geschikte manier te zijn om een informeel gesprek aan te gaan. Door samen met de experts door de stad te lopen ontstaan er steeds nieuwe gespreksonderwerpen waarover gesproken wordt. Naast het ‘blokje om’ met de experts zijn ook gesprekken aan tafel gevoerd maar dat brengt niet de meest evidente plekken bij mensen naar boven. Vooral door het ‘blokje om’, derhalve door de plekken direct te ervaren en te beleven wordt het een tastbaar geheel en kan ‘het probleem’ ter plekke worden vastgelegd. Op deze manier zijn diverse ‘probleemsituaties’ in de stad inzichtelijk geworden. Deze informatie zal later verwerkt worden in het definitieve ontwerp van Het Inclusieve Park.

Wat direct opviel is de positieve houding van experts tijdens de wandelingen.

Veel experts begonnen het interview met ‘het is zo slecht nog niet in onze stad’. Toch heeft iedere expert heel specifiek toegelicht waar voor hem de problematiek ligt of waar hij juist prima uit de voeten kan. Zo kwam het Bolwerk erg positief naar voren vanwege de lift en het gelijkvloerse restaurant. Als tegenhanger worden de hobbelige steentjes in het centrum vaak genoemd als sterk punt van kritiek, het hobbelen in bijvoorbeeld een rolstoel kan als extreem onprettig worden ervaren. De opmerking: ‘niet heel de stad kan zich aanpassen aan mij’ werd vaak genoemd. Daarentegen zou een klein beetje meer begrip of inlevingsvermogen al een groot gebaar zijn naar deze doelgroep. Voorbeeld: ondernemers die niet meer lukraak reclameborden op de stoep plaatsen of de gemeente die stoeprand vrije zones ontwikkelt. Dit zou al veel barrières wegnemen voor bijvoorbeeld blinden met taststok.

Wat het bovenstaande enigszins complex maakt is dat ieders persoonlijke situatie vaak weer anders is. Wat voor de een als signaalkleur functioneert is kan voor de ander een enorme prikkel zijn. Vaak merk je ook dat een oplossing voor de een, een beperking is voor de ander. Dan komt de ontwerper (na ellenlange discussies) er soms niet meer uit en past hij het ontwerp niet meer aan omdat het ‘toch nooit goed is’. Dit is een fout signaal. Er liggen kansen in een totaaloplossing waarvan meerdere doelgroepen tegelijkertijd profiteren.

Om deze kansen te benutten is ruimte nodig voor experiment. Voorbeeld: een testsituatie waar we gezamenlijk of individueel doorheen kunnen bewegen en op kunnen reflecteren zou een interessante ontwerpmethode kunnen zijn om feedback te verzamelen.

18

EXPERTS

Tevens kan er in deze testsituatie kruisbestuiving ontstaan en ontwerpoplossingen die hulp geven aan verschillende doelgroepen. Voorbeeld: een extra leuning op 70 centimeter hoogte is prettig voor rolstoelers, maar misschien ook wel voor kleine kinderen. Het voorbeeld van een dergelijke testsituatie zou een invulling kunnen zijn voor Het Inclusieve Park.

Een van de ontdekkingen tijdens het vooronderzoek is de breedte waarin toegankelijkheid neergezet zou moeten worden. In veel situaties wordt nu hulp geboden aan blinden, slechthorenden, rolstoelers en bijvoorbeeld ouderen.

Maar uit onze gesprekken tijdens het vooronderzoek blijkt dat er nog veel meer doelgroepen zijn die aandacht verdienen. Deze groep mensen vertegenwoordigt een kleiner gedeelte van de Bossche samenleving maar is voor dit project een prachtige aanleiding om te laten zien hoe breed toegankelijkheid werkelijk ingezet zou moeten worden om een inclusieve openbare ruimte te ontwikkelen.

Denk hierbij aan mensen die vaak naar het toilet moeten (Dav), mensen op leeftijd die zich langzaam verplaatsen (Wilhelmien) of mensen die revalideren van een ongeluk en zichzelf enkel met twee vingers kunnen vasthouden aan een railing (Berend). Veelal worden dezelfde handicaps als voorbeeld naar voren geschoven. Maar als de ‘problematiek’ breder wordt getrokken geeft dit juist nieuwe inzichten in hoe groot en divers de complete doelgroep werkelijk is. 1:10 Nederlanders heeft een beperking, deze zijn lang niet allemaal zichtbaar. Daarom is tijdens de selectie van de experts ingezet op een zo groot mogelijke diversiteit.

Niet iedere expert die als voorbeeld is genomen wordt fysiek gehinderd.

Voorbeeld: Rina. Door ook ‘ongehinderde’ mensen als voorbeeld te nemen wordt het gemakkelijker voor andere ‘ongehinderde mensen’ om zich te verplaatsen in persoonlijke verhalen en situaties. Anders gezegd: iedereen mag kritisch kijken naar de openbare ruimte. Wat valt op? Wat valt mee? Wat valt tegen? Rina zit bij twee wandelclubs die opgezet zijn door de gemeente ‘s-Hertogenbosch en is daarmee ‘grootgebruiker’ van de openbare ruimte. Haar vraag was: mogen delen van de stad ook iets minder toegankelijk? Een trap, heuvel of opstap zien wij met de wandelclub ook als uitdaging of hindernis. Dit betreft ook een persoonlijke behoefte met betrekking tot de toegankelijkheid en daarom is Rina ook als expert bestempeld. Ook voor kinderen kan dit van belang zijn. Zodoende wordt toegankelijkheid tot een werkthema van iedereen gemaakt en ligt de focus niet alleen op belemmeringen maar ook op kansen.

Zie bijgevoegd de persoonlijke profielen die tijdens de wandelingen zijn gemaakt. De installaties komen aan bod in het hoofdstuk ‘Ontwerp en realisatie’.

19

PAUL

15 mei 2019

Paul heeft externe prikkels: ‘Stilstaand water in de stad geeft me rust, een fontein duidelijk niet. Kleuren, geluid en teksten zijn moeilijk voor me. Ik ben heel snel afgeleid en mijn geheugen is niet goed. Ik kan niet verwachten dat de wereld zich aan mij aanpast. Zodra ik in een café kom zoek ik vaak een plekje tegen de muur, dan heb ik overzicht en kan ik geluiden direct herleiden, dat voelt prettig. Het klinkt gek maar het tikken van stoplichten hoor ik goed, toch vind ik die niet vervelend. Ik respecteer de blinden namelijk.’

EXPERTS

‘Ik kom het liefst bij de Aldi of de Lidl, daar heb ik weinig keus wat voor mij rustig winkelen betekent.’

‘Je kunt de mensen naar het water brengen, maar makkelijker is: het water naar de mensen brengen.’

EXPERTS

TOBIAS 15 mei 2019

Tobias heeft een lage dwarsleasy en zit in een rolstoel.

Hij kijkt vanuit zijn woning prachtig uit over het Zuid Willemspark en heeft daar grote ideeën over. ‘Waarom breng je al die mensen naar het water terwijl je ook het water naar de mensen kunt brengen. Je hoeft alleen de sluis te verplaatsen‘ Soms worden dingen onnodig ingewikkeld gemaakt, bijvoorbeeld als ik voor een lift een sleutel nodig heb en die dan boven op moet halen.’ Door zijn achtergrond kijkt Tobias met een bouwkundige blik naar de stad. Het bolwerk vindt hij een goed toegankelijke plek.

‘De gemeente wil meer geveltuintjes, ik liever niet hóór, al die overstekende boompjes.’

24

17 mei 2019

Ben is blind en enorm leergierig. Hij kent bijna iedere straatnaam en thuis zoekt hij middels reliĂŤfkaarten op waar hij heeft gewandeld. Natuurlijke gidslijnen als bosjes, gevels en gras zijn noodzakelijk voor hem. Een plein oversteken doet hij nooit, het is dan moeilijk om je te oriĂŤnteren. Ben vindt de omgeving Oosterpas heerlijk om zelfstandig te wandelen. Ook het geluid van vogels en ruisende bomen vindt hij heerlijk. Hij volgt het pad met zijn stok want altijd aan het handje is ook niet alles!

25

EXPERTS

BEN

26

27

DAV

17 mei 2019

Dav heeft clusterhoofdpijn en van de medicijnen krijgt hij erg veel dorst. ‘Ik drink wel 3,5 liter water op een dag!‘ Brabantwater Punten zijn fantastisch, vindt Dav, maar na al dat drinken moet je ook naar de WC en die is er niet. ‘Zomaar een café inlopen is ook niet erg netjes en tegen een muur pissen ook niet. Urine is ook nog eens erg slecht voor beton. Ik pleit voor een Brabant Water afvoerpunt, een Brabant Water toilet.

Daar zou ik erg mee geholpen zijn.

‘Vroeger op vakantie piste ik tegen de auto van mijn ouders, dat vind ik netter dan tegen een muur.’

28

30

17 mei 2019

Rietje is 81 en beginnend dement. Ze is opgegroeid op de Westwal en is een echte Bosschenaar. Ze heeft veel geturnd en is topfit ‘Ik ben licht en dapper, je moet zorgen dat je in de running blijft!’ Lopen noemt ze tippelen en zodra je haar een hand wil geven om op te staan zegt ze: BEN JE GEK? In haar oude straat aan de Dommel herkent ze alles nog. ‘Op dit stenen muurtje gleden we vroeger in kartonnen dozen naar beneden‘.

Ik heb in dit water leren zwemmen, zelfs tijdens de oorlog tussen de granaten, dat wisten we toen niet, joh!’ Ze vindt het prachtig dat dit stukje Den Bosch zo mooi bewaard is gebleven. Daardoor kan ze zich beter oriënteren in de stad.

‘Op dit randje gleden we in een kartonnen doos naar beneden toen ik klein was. Deze rand is er al zo lang als ik weet.’

31

EXPERTS

RIETJE

CARLIJN 20 mei 2019

Carlijn heeft een nekwervel zenuwtrauma en is erg betrokken bij haar leefomgeving. Samen met het Gehandicapten Platform heeft ze al een aantal delen van haar wijk rolstoelvriendelijk gemaakt: ‘Er zijn al veel dingen goed geregeld maar zo nu en dan is er echt niet aan ons gedacht. Zoals bij het plaatsen van deze anti-ramkraakpalen: logisch dat ze er staan maar de plaatsing is wat ongelukkig. Tijdens het maken van deze foto schoten al meerdere mensen te hulp om de brief te posten. Gelukkig zijn er zoveel behulpzame mensen‘.

EXPERTS

‘Langzaam maar zeker wordt mijn persoonlijke omgeving steeds rolstoelvriendelijker.’

WIM

20 mei 2019

Wim is 2.06 meter lang en loopt weleens tegen bijzondere situaties aan: lage verkeersborden, krappe draaipoortjes en plafondleidingen in fietsenkelders. ‘Gelukkig zijn er ook zeker zoveel voordelen als nadelen aan lang zijn. Als het mij te lang duurt stap ik gewoon over het hekje heen. Ik ben fotograaf en duik regelmatig verschillende werelden in. Door mijn lengte kijk ik moeiteloos over schuttingen, heerlijk toch zo’n inkijkje in iemands tuin!

34

‘Ik ben vrij nieuwsgierig en maak er dan ook dankbaar gebruik van als ik over een willekeurige schutting heen kan kijken.’

35

STIJN

21 mei 2019

Stijn heeft een spierziekte en zit in een rolstoel maar dat weerhoudt hem bijna nergens van. ‘Soms zijn er van die momenten dat ik gewoon echt iets wil, dan doe ik het gewoon!’ Hij trouwde in 2012 op het stadhuis. ‘Toen we daar aankwamen met een stoet moest ik met mijn rolstoel omrijden en via de achterkant naar binnen.’

Tijdens ons blokje om gaat Stijn op de trap van het stadhuis zitten en klimt zittend met de rolstoel in de hand omhoog. Na een enkele minuut is hij boven met rolstoel en al. ‘Als situaties zich niet aanpassen dan pas ik me aan.‘ Over het algemeen is hij positief over de toegankelijkheid van de stad al zou hij enorm blij zijn met een rolstoeltoegankelijke route langs het water.

‘Een rolstoel is als een fiets, je moet er mee leren omgaan door vallen en opstaan.’

EXPERTS

‘De wethouder voor een half uur in een rolstoel helpt ook niet echt. Die moet weten hoe het voelt als je er een dag in zit.’

EXPERTS

ERIC

23 mei 2019

Eric is 62 en zit al vanaf zijn geboorte in een rolstoel.

De kinderkopjes in de binnenstad vindt hij maar waardeloos: ‘Ik ben fan van de wandel-fietsroutes.

Lange afstanden met vlakke stukken asfalt!’ Arnhem is voor Eric een voorbeeldstad qua algehele toegankelijkheid. ‘Dat heeft te maken met de vele revalidatiecentrums, focus wonen en natuurlijk met ‘Het Dorp‘. Nu veel zorg terug de wijken ingaat moeten andere steden ook aanhaken. Den Bosch is goed op weg, ik voel me geaccepteerd in de binnenstad.

‘Ik pleit voor een fietspad voor voetgangers, geen palen, prullenbakken en reclame- uitingen. Waar ik loop scheelt mij dat heel veel energie.’ 40

23 mei 2019

Gaby is doofblind en leerde op mobiliteitstraining langs de muur af te lopen. ‘Maar een terras is ook een geleidingslijn voor mij. Tijdens tijdelijke wegafzettingen gebruiken ze vaak rood/wit lint, dit is onhandig want onze stok gaat hier onderdoor. Soms gaat het mis, dan sta je opeens midden op straat. Voornamelijk bij de zogenoemde ‘shared spaces‘, dat zijn locaties zonder lijnen, stoepen of andere aanduidingen. Het idee is dat iedereen hierdoor beter oplet, maar voor ons is het een ramp! We hebben opeens geen geleidingslijnen meer.’

41

EXPERTS

GABY

42

43

WIL

23 mei 2019

Wil heeft een incomplete dwarslaesie en is het liefst zoveel mogelijk buiten. Hij was vroeger groentehandelaar. Later heeft hij een tijd Bossche Bollen gevuld waarna hij weer terugkwam in de groentes maar toen in de bezorging ervan. Hij rijdt per jaar bijna 6000 kilometer in zijn scootmobiel. Buiten zijn geeft hem het gevoel van vrijheid. ‘Heerlijk die wind door mijn haren, al heb ik die niet! Ik kan echt gaan en staan waar ik wil, dat voelt heerlijk. Als ik ergens scherp op ben is het op de wijze waarop automobilisten parkeren. Soms verwachten ze enkel voetgangers op de stoep.

‘Buiten zijn geeft me het gevoel van vrijheid. Ik kan echt gaan en staan waar ik wil, dat voelt heerlijk.’

44

46

24 mei 2019

Ilse heeft twee nieuwe heupen en is 65 jaar samen met haar man Ad. ‘Het geheim van een goed huwelijk is veel ruzie maken, afstand houden en je moet elkaar altijd helpen’. Schuin tegenover hun woning is een kletshoek geplaatst, daar komen ze graag. De vorm van het bankje is erg belangrijk, een I vormig bankje is een a-sociaal bankje, een U of L vormig bankje is een vorm waardoor je met elkaar kunt communiceren. Een leuning is een must voor mij en ook is het belangrijk dat er wat ruimte is voor het parkeren van mijn rollator.

‘Het Inclusieve Park: het is niet te doen om het iedereen naar zijn zin te maken, dat is een utopische gedachte.’

47

EXPERTS

ILSE

REGINA 24 mei 2019

Regina heeft een zeldzame ziekte waar geen onderzoek naar gedaan wordt. Haar hondje heet Pim. Pim is haar steun en toeverlaat en blijft nooit thuis. ‘Met mijn tweede ex- man ging ik altijd om 5:00 uur vissen aan de Dieze of aan het kanaal, dat was echt genieten! Sinds ik in een rolstoel zit is vissen lastig aangezien de goede plekken die tot aan het water lopen vaak ontoegankelijk in een rolstoel.

EXPERTS

‘Vissen is zo heerlijk, ‘s ochtends vroeg aan de waterkant. Helaas zijn de goede plekken moeilijk bereikbaar voor mij.’

‘Lichtsignalen helpen niet alleen dove mensen want steeds meer mensen lopen met oordopjes in.

Deze kunnen we ook beschouwen als dove mensen.’

EXPERTS

SAGHAR 24 mei 2019

Saghar is doof geboren en beschouwt de groeiende groep mensen met oordopjes in ook als doof of slechthorend. Een tijd geleden reed de stadsbus haar bijna aan. ‘De bus draaide bijna twee meter over de stoep en ik hoorde hem niet aankomen. De chauffeur ging ervan uit dat ik zou reageren op het geluid. In New York worden mensen op metrostations al met lichtstrips in de grond gewaarschuwd voor aankomende metro’s. Mensen die communiceren met gebarentaal kijken naar elkaar en niet naar het stoplicht. Dit geldt ook voor mensen die op hun telefoon kijken. Lichtsignalen in de grond zouden in deze situaties een oplossing zijn’, vindt Saghar.

YVONNE 24 mei 2019

Yvonne heeft chronische rugklachten en winkelt het liefst op de woensdagmarkt. ‘De stoepen in de binnenstad staan vaak vol met fietsen waardoor ik me nogal eens vast rijd. Een van de meest toegankelijke winkelstraten, een tijdelijke weliswaar, is de markt.

Je hebt er vaak veel ruimte tussen de kramen en marktkooplui helpen graag een handje mee. Als je dat vergelijkt met het Kruitvat waar de paden smal zijn en overal dozen en reclame-uitingen in de weg staan…

Soms heb je geen keus maar als ik de keus heb: doe mij maar de markt.’

52

EXPERTS

‘De markt is voor mij vele malen toegankelijker dan ieder andere winkelstraat.’

53

BEREND 27 mei 2019

Berend is revaliderend en neemt liever een helling dan de trap. ‘Leuningen zijn voor mij soms moeilijk om me vast te houden. Ze zijn soms te groot waardoor mijn vingers er niet goed omheen kunnen. Een richel in de lengterichting van de leuning zou erg helpen, hierdoor heb ik meer houvast tijdens het klimmen, dalen of aan de waterkant! Ik heb namelijk maar twee vingers die ik echt goed kan gebruiken.’

EXPERTS

‘Ik moet mezelf vasthouden met twee vingers, dat valt niet altijd mee.’

‘Tussen de dieren word ik helemaal ontspannen. We zouden meer dieren in de stad moeten hebben.’ 56

27 mei 2019

Ime heeft last van straatvrees, hierdoor gaat ze het liefst met begeleiding op stap. ‘Als ik alleen loop zoek ik meestal een park om doorheen te lopen.

Van teveel auto’s, drukte en geluid krijg is stress. Het liefst ga ik naar De Bossche Hoeve, een dierenpark op de Kruiskamp. Tussen de dieren word ik helemaal ontspannen. Er zit ook een stinkbok, die vind ik wat minder‘. Het lijkt Ime heel fijn om meer dieren in de stad te hebben. Bijvoorbeeld een aantal grazende schapen op de kade van de Zuid-Willemsvaart.

57

EXPERTS

IME

‘Ik loop twee keer per week door de binnenstad en geniet van allerlei kleine hindernissen die me op de proef stellen. Het hoeft allemaal niet braaf.’

EXPERTS

RINA

27 mei 2019

Rina is fanatiek wandelaar in twee wandelgroepen en grootgebruiker van de openbare ruimte in Den Bosch.

‘We zoeken vaak de uitdaging in stoepjes, heuveltjes en hindernissen’. Ondanks dat haar voeten ‘versleten’ zijn vindt ze het heerlijk om buiten te bewegen en te ontspannen. ‘We hebben een informeel groepje en wie komt die komt, we houden rekening met elkaar en lopen telkens een ander rondje. We kennen de stad op ons duimpje en iedere ronde heeft weer nieuwe uitdagingen voor ons!’

WILHELMIEN 27 mei 2019

Wilhelmien zit na amputatie van haar been in een rolstoel en rijdt zo nu en dan een blokje om. ‘Het is niet gemakkelijk om bijvoorbeeld alleen boodschappen te doen, ik kan vanuit mijn rolstoel nergens bij. In de supermarkt hoeft ook niet voor iedereen een hulpje klaar te hebben staan. Ik heb sinds twee jaar een goede rolstoel maar ben wel eens bang als ik over schuine stoepen of uitstekende boomwortels heen rijd. De bootjes of vogels in het water vind ik heerlijk om te zien, al is dat soms niet gemakkelijk als er een hoge muur staat.’

EXPERTS

‘Het is heerlijk om de bootjes en vogels in het water te zien dobberen.’

ONTWERP & REALISATIE

62

ONTWERP & REALISATIE

63

64

Het faciliteren van een dialoog Een van de doelen in Het Inclusieve Park is het faciliteren van een dialoog tussen inwoners en/of instanties. Na het zien, beleven of betreden van de constructie stellen mensen zichzelf wellicht de vraag: ‘Welke bedoeling hebben de bouwers met dit bouwwerk?’ of ‘Waarom heeft het bouwwerk deze hellingbanen?’ De houten hellingbanen in het Zuid-Willemspark moet voelen als een zoektocht naar antwoorden op die vragen. De aanknopingspunten die kunnen leiden tot deze antwoorden zijn te vinden in vertalingen van de persoonlijke verhalen uit het vooronderzoek. Voorbeeld: het verhaal van Saghar over lichtsignalen in de stoep die o.a. slechtzienden attenderen op mogelijk gevaar. Bij het zien van de fysieke installatie van Saghar ontstaat er hopelijk een vraag bij de bezoeker: voor wie zouden lichtsignalen in de stoep relevant zijn? Zodoende kunnen bezoekers zich verplaatsen in de situatie van een ander persoon.

Inspiratie voor het definitieve ontwerp vloeit voornamelijk voort uit de gesprekken die zijn gevoerd met de experts gedurende het vooronderzoek. Veel van de experts benadrukten tijdens deze gesprekken dat ze graag het water van dichtbij willen ervaren. Voel je de golven zodra er een boot langs vaart? Hoe ver kun je over de Zuid-Willemsvaart kijken zodra je je op het water begeeft?

Ervaar je rust zodra je op het water staat wat ongeveer vier meter lager ligt als het straatniveau waar het meeste geluid vandaan komt? Veel experts zijn op de hoogte van het schutten van sluis 0 en de langskomende pleziervaart. Veel Bosschenaren ervaren het kijken naar langsvarende bootjes als rustgevend.

Echter, de bootjes worden als vrij afstandelijk ervaren; dit heeft te maken met de diepte van het water ten opzichte van het straatniveau en het talud wat door zijn steilheid onbeloopbaar is. De wens van expert Wilhelmien is dan ook om dobberende eenden of vogels van dichtbij te kunnen ervaren.

Tijdens dit project werkt Studio Corvers samen met belangenorganisaties die zich inzetten voor uiteenlopende doelgroepen. Tijdens het ontwerpproces zijn verschillende ontwerpen doorgesproken met belangenorganisaties. Er is gevraagd naar hun visie op het ontwerp tot nu toe en hoe die visie beter verwerkt kan worden in het ontwerp. Voorbeeld: het Gehandicapten Platform ‘s-Hertogenbosch gaf aan dat er veel ruimte moet zijn om 180 graden te draaien met een rolstoel of scootmobiel. Daarnaast is het voor handaangedreven rolstoelers erg fijn als ze kunnen rusten tijdens de route naar boven. Uit deze wens zijn de bordessen met bankjes en verblijfsfunctie ontstaan.

Het zou mooi zijn als er tussen diverse belangenorganisaties interactie ontstaat naar aanleiding van het ontwerp. Een aanzet hiertoe kan zijn de organisaties, die vaak afgekaderd georganiseerd zijn, fysiek bij elkaar te brengen in dit project.

65

ONTWERP & REALISATIE

Ontwerp en realisatie

68

Het Inclusieve Park is gepositioneerd op de kop van de Tolbrugstraat en bestaat uit een 50 meter lang houten vlonderpad wat zigzaggend het talud van de Zuid-Willemspark af gaat. Bij aankomst op locatie is er vanaf de stoep een gelijkvloerse instap op de vlonder en mogelijkheid om het Zuid-Willemspark te aanschouwen vanaf een uitkijkpunt ca. 4 meter boven waterniveau. Het vlonderpad naar beneden moet niet enkel voelen als een manier om bij het water te komen maar ook als een mogelijkheid om kennis te nemen van een expositie. De expositie vertelt de persoonlijke verhalen van de experts tijdens het vooronderzoek. Langs het vlonderpad vind je een fotopresentatie en prototypes. Ook wordt een podcast gemaakt over het vooronderzoek die de bezoeker tijdens zijn reis naar het water uitleg geeft over de prototypes. Op de bordessen (die om de 10 meter aanwezig zijn) is een bijzonder uitzicht te ervaren en is er zitgelegenheid. Ieder bordes heeft een andere afmeting om te kunnen testen hoeveel ruimte de gebruiker als prettig ervaart. Eenmaal beneden (ter hoogte van de kade) kunnen bezoekers via een loopbrug naar een drijvend ponton waar men het Zuid-Willemspark vanuit laag perspectief kan aanschouwen.

Op het ponton is verblijfskwaliteit gerealiseerd door middel van verlichting, zitgelegenheid en een vissteiger. Er is voldoende ruimte om een draai te maken met een rolstoel en rondom zijn leuningen gerealiseerd die veiligheid voor o.a. blinden en slechtzienden waarborgen. Vervolgens maakt men de keus om terug omhoog te lopen/rijden via het vlonderpad of terug te keren via een trap. Omdat in dit ontwerp speciaal rekening gehouden wordt met een niet zelfredzame doelgroep is er aan het einde van de helling een nooduitgang toegevoegd die het mogelijk maakt om bij evacuatie het bouwwerk aan twee zijdes te kunnen verlaten.

Tijdens de ontwerpfase is naast de belangenorganisaties ook samengewerkt met verschillende architecten waaronder rolstoel-architect Ed Bijman. Nadat hijzelf een dwarslaesie opliep, ontdekte hij hoe je creatief en slim kunt ontwerpen voor mensen met een beperking. Toevallig is Ed ook woonachtig op een woonboot waardoor hij veel kennis heeft over de koppeling tussen het drijvende ponton en het vlonderpad. Bij deze aansluiting moet namelijk rekening gehouden worden met de hoogteverschillen in de waterstand. Met Ed is het ontwerp kritisch doorlopen en waar nodig aangepast.

69

ONTWERP & REALISATIE

Hopelijk ontstaan uit deze (vaak ongeplande) ontmoetingen nieuwe banden waar de doelgroepen van kunnen profiteren. Dit kan op een organisatorisch niveau maar ook in de ontwikkeling van een fysiek product of omgeving. Een van de momenten waar deze interactie kan ontstaan is tijdens de opening.

70

Het totaalontwerp is constructief doorgerekend door Ingenieursbureau M.U.C. uit Terheijden dat gespecialiseerd is in constructies aan het water. Dit bureau heeft een constructierapport gemaakt waarmee een vergunning door de gemeente ‘s-Hertogenbosch kon worden afgegeven. De bouwperiode was van 30 juli tot 15 augustus 2019 en op 6 september 2019 vond de officiĂŤle opening plaats.

Tijdens deze bouwperiode heeft Studio Corvers als uitvoerder nadrukkelijk ingezet op open communicatie met de voorbijgangers. Het doel was om tijdens de bouw reacties van bewoners en bezoekers uit de binnenstad te krijgen. Dat bleek goed te werken. Door het gebruik van lage bouwhekken, een duidelijke projecttekst en verwijzingen in de directe omgeving naar het park in aanbouw.

Ook namen de bouwers een open houding aan naar de mensen met vragen of opmerkingen zodat er uiteenlopende en interessante gesprekken ontstaan.

Als ervaren bouwers in de openbare ruimte is bij Studio Corvers bekend hoe waardevol dit moment kan zijn, je leert veel over hoe je jezelf presenteert en wat je uitstraalt als project. Een belangrijk kenmerk van de openbare ruimte is dat mensen onverwacht in aanraking komen met ontwerpen en daar vaak direct en zonder lang nadenken hun mening over uiten. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld bezoekers van een museum die vaak meer ingetogen en ingelezen zijn en met bepaalde verwachtingen naar kunst of ontwerpen komen kijken. In de openbare ruimte worden mensen in hun dagelijkse routine onderbroken en dat neemt veel drempels weg. De reacties zijn veelal positief en geven energie tijdens de werkzaamheden, hoewel er ook wel eens ongefundeerd commentaar wordt gegeven. Hoe dan ook, het levert in ieder geval voldoende gespreksstof op, ook tussen de bouwers onderling. De gesprekken die gevoerd zijn tijdens de bouw worden in het volgende hoofdstuk toegelicht.

Naast ontwerpoplossingen om het park zo inclusief mogelijk te maken vindt Studio Corvers het belangrijk om een visueel krachtig bouwwerk te realiseren wat aantrekkelijk en betrouwbaar oogt. Studio Corvers koos bewust voor een massief houten constructie in plaats van een voor de hand liggende steigerconstructie.

Dit is gedaan om de mensen het gevoel te geven dat ze zich in een echt park bevinden en niet op een tijdelijk podium. Het gekozen materiaal biedt veel mogelijkheden tijdens de uitvoering en is relatief handzaam tijdens de verwerking. Daarbij hebben we ervoor gekozen het bouwwerk een constructief karakter te geven dat transparant oogt, zonder gesloten vlakken.

De constructie van Het Inclusieve Park is vervaardigd uit onbehandeld vurenhout met een kopmaat 150x50mm geschaafd. De vlonder is uit 30x200 mm ongeschaafd vurenhout en de leuningen uit 50x50 en 100x50 mm geschaafd vurenhout. Al de onderdelen die betrekking hebben tot een specifiek persoonlijk verhaal zijn blauw uitgevoerd.

71

ONTWERP & REALISATIE

73

ONTWERP & REALISATIE

76

77

Paul

Een bankje waarop je gedeeltelijk geïsoleerd bent van externe prikkels. Dit bankje maakt het moeilijk om links en rechts afgeleid te worden. Daarnaast houdt het geluid tegen van het drukke verkeer dat achter het bankje doorraast. Tegelijkertijd versterkt de ‘cocon’ geluiden vanaf het water, denk hierbij aan vogels die badderen.

Tobias

Tobias vindt dat we Sluis 0 moeten verplaatsen richting de Tramkade. Al helemaal omdat de Sluis binnenkort verbouwd gaat worden. Op deze manier is er straks geen moeilijk toegankelijke kade meer, het water komt namelijk naar de mensen toe! Op de blauwe peilstok is te zien hoe hoog het water zou staan als we sluis 0 verplaatsen.

Ben

Onlangs dat Ben een van de meest inspirerende experts was is er geen specifieke installatie voor hem ingericht. Wel zijn veel van zijn tips verwerkt in de details van het park. Zo steken er nergens delen uit, is het volledige park afgekaderd met een reling en steken de trapleuningen iets door zodat ze goed vindbaar zijn.

78

ONTWERP & REALISATIE

Dav

Wie veel drinkt moet veel plassen. Daarom stelt Imke van Dillen voor dat Dav de doorgeef-sleutel van het toilet in Camping Koffietent. Camping Koffietent is een burgerinitiatief dat is gevestigd in een oud brugwachtershuisje aan de Zuid-Willemsvaart. Allerlei buurtbewoners gaan er op de koffie en binnenkort dus ook naar het toilet.

Rietje

Rietje vergeet wel eens wat maar herkent nog wel veel historische plekken in de stad. Voor haar is een uitkijkpunt bedacht wat haar de mogelijkheid geeft om zich te oriĂŤnteren in de stad. Met het Kruithuis, de Sint Jan en de Kasterenbrug in het vizier weet Rietje oude herinneringen op te halen en ook hoe ze naar huis moet

Carlijn

Carlijn is het voorbeeld van hoe je jouw leefomgeving kunt aanpassen naar een handicap. Ze kent het Handboek Toegankelijkheid uit haar hoofd en wijst de gemeente er geregeld op. Voor haar is een bordes ingericht (precies) zoals het voorgeschreven staat in het Handboek Toegankelijkheid. Nu zijn wij benieuwd of ook iedereen daarmee uit de voeten kan?

Wim

Als jongeman van 2.07 meter is het naast veel voordelen die je hebt soms ook aanpassen geblazen.

Uitstekende verkeersborden, te lage bankjes of trappen met kleine optrede. Gelukkig is een oplossing gevonden voor een trap met lage treden.

Op de trap in Het Inclusieve Park nemen kinderen één trede (links), volwassenen twee treden (midden) en Wim neemt gewoon drie treden tegelijk (rechts). Dit is aangegeven middels een blauw patroon.

Stijn

Stijn vertelde ons: ‘Een rolstoel is als een fiets, je moet er mee leren omgaan door vallen en opstaan.’

Daarom maakten we een mini-parcours voor rolstoelers zodat rolstoelgebruikers veilig op de stoep kunnen oefenen. Tijdens de opening kwam Kevin van Ekert een demonstratie ‘Wheelchair Motorcross’ geven, dat is stunten met een rolstoel.

Eric

Eric zit al heel zijn leven in een rolstoel en is een enorme fan van lange en vlakke stukken asfalt. Die vind je veel in de vorm van wandel- en fietsroutes. De eerste ontwerpen voor het Zuid-Willemspark zijn af en gelukkig komt er veel ruimte voor fietsers waardoor ook Eric lange stukken rechtdoor kan rijden op brede paden. De toekomst ziet er rooskleurig uit.

80

Gaby

In de publieke ruimte wordt steeds meer het begrip ‘shared space’ toegepast. Dat betekent dat verschillende weggebruikers het met hetzelfde stuk straat moeten doen. Uit onderzoek blijkt dat iedereen dan een stuk beter oplet. Maar voor Gaby is deze ontwikkeling een ramp. Zodra stoep en fietspad door elkaar lopen heeft ze geen idee waar ze loopt. Gaby is blind en geholpen met zo nu en dan een randje, of zoals ze het zelf noemt een ‘geleidingslijn’. Daar is heel het park van voorzien!

Wil

Wil is een groot gebruiker van de publieke ruimte.

Hij rijdt maar liefst 6000 kilometer per jaar op zijn scootmobiel. Dat geeft hem een gevoel van vrijheid.

In de podcast is aandacht besteed aan zijn grootste ergernis: fout geparkeerde auto’s. Voordat iemand het park komt bezoeken stellen we hem de vraag: heb jij je auto wel netjes in het vak gezet? Anders kan Wil er namelijk niet langs!

Ilse

Volgens Ilse zijn er sociale en asociale bankjes. ‘De meeste bankjes zijn asociaal, die zijn moeilijk om daarop met een ander te kletsen’, zegt ze. Neem bijvoorbeeld een I-vormig bankje, zodra je langs elkaar zit moet je gedraaid met elkaar praten, dat is niet gemakkelijk met haar twee nieuwe heupen. Neem nou een U of een L-vormig bankje, die nodigen tenminste uit om in gesprek te gaan met elkaar. En zodra we elkaar kennen, kunnen we elkaar ook beter begrijpen.

Regina

Vissen is een van Regina’s grootste hobby’s. Maar sinds ze in een rolstoel zit valt het soms niet mee om jezelf een weg naar het water te banen. Soms zijn de visstekken onverhard en dan wordt het moeilijk om niet weg te zakken met een zware rolstoel. Speciaal voor Regina is een visplek ingericht in Het Inclusieve Park. Rolstoelers kunnen hier dicht bij het water komen en door het opstaand randje er niet vanaf rijden.

LUISTER DE PODCAST OP WWW.HETINCLUSIEVEPARK.NL

Saghar

Saghar is doof en daardoor heel sterk visueel ingesteld. Ze beschouwt de nieuwe generatie jeugd met oordopjes ook als doof en daarom is ze groot voorstander van waarschuwingssignalen in de stoep. Ze zag dit voor het eerst in de metro van New York waar veel mensen op hun telefoon staan te kijken en dus met lichtsignalen in de grond worden gewaarschuwd. In Het Inclusieve Park worden bezoekers gewaarschuwd met lichtsignalen in de grond voor het mogelijk bewegende ponton.

Yvonne

Yvonne heeft een hekel aan fietsen die in de binnenstad overal tegenaan gegooid worden.

Het maakt de toch al smalle straatjes nog smaller.

Daarom pleit ze voor een goede fietsenstalling bij Het Inclusieve Park en die kreeg ze. Het werkte!

Tijdens de opening zijn er nauwelijks fietsen buiten de stalling geparkeerd waardoor er geen hinder ontstond.

Berend

Voor Berend is een reling ontwikkeld die hij zelf al had bedacht. Een reling met groeven waardoor hij zich een stuk beter kan vasthouden. ‘Vaak zie je ronde buizen, deze hebben een grote diameter en zijn voor mij niet ideaal.’ Hopelijk hebben meerdere mensen deze reling als prettig ervaren, dan is niet alleen Berend ermee geholpen maar bijvoorbeeld ook ouderen met minder kracht in hun handen.

82

Ime

Ime geniet van dieren, die geven haar rust in de drukke stad. Ze zou het liefst op iedere hoek van de straat een geit aan een paal zien staan. We hebben geprobeerd om tijdens de opening de kade van de Zuid-Willemsvaart te laten begrazen door schapen. Dit is ecologisch, eenvoudig beheer en het geeft Ime rust.

Rina

Rina geeft het tegengeluid in de groep. Het mag allemaal wel iets minder braaf, geeft ze aan. Tijdens haar wandelingen door de binnenstad zoekt ze wel eens uitdaging. Laat Het Inclusieve Park nu precies voldoen aan die vraag. Er is een Bootcamp gecreëerd voor Rina en haar wandelclub. Helling 1: Lunges, Helling 2: Jumping Jacks, Helling 3: Walk Backwards...

Wilhelmien

Wilhelmien heeft soms moeite om over de stenen muurtjes van het kanaal heen te kijken. ‘Het is heerlijk om de bootjes en vogels in het water te zien dobberen.’ In Het Inclusieve Park hebben we gekozen voor een hele open reling zodat Wilhelmien kan genieten van alles wat er gebeurt op het water.

83

84

85

OPENING

86

OPENING

87

88

OPENING

Opening 6 september 2019 Studio Corvers heeft in overleg met de gemeente ‘s-Hertogenbosch besloten om het bouwwerk eerder open te stellen voor publiek omdat het een tijdelijk project betreft en onze missie is om zoveel mogelijk mensen te bereiken. Het park is onofficieel op 15 augustus 2019 al geopend omdat de bouw voorspoedig verliep. Op 6 september 2019 om 16:00 uur is Het Inclusieve Park officieel geopend. Na een kort woordje van Wouter Corvers (Studio Corvers) en Mike van der Geld (wethouder Duurzaamheid, Leefomgeving en Cultuur) is er champagne.

Ook wethouder Ufuk Kâhya en diverse partners die het project mogelijk hebben gemaakt zijn aanwezig en ook de experts uit het vooronderzoek zijn ruim vertegenwoordigd. Elke spreker van die middag wordt vertaald door een gebarentolk. Als toelichting op de diverse installaties die speciaal ontworpen zijn voor de experts is een podcast ontwikkeld door Stan Gonera en Floor Snels van Radio Brugwachter. Tijdens het luisteren van deze 15 minuten durende podcast wordt een beeld geschetst over hoe het is om met een beperking door het leven te gaan en wat voor ongemakkelijke situaties je soms kunt tegenkomen. Mike van der Geld mag als eerste bezoeker de podcast luisteren terwijl hij het vlonderpad naar beneden loopt. Kevin van Ekert beoefent Wheelchair Motorcross en geeft een demonstratie ‘stunten met je rolstoel’ onder het motto ‘fietsen moet je leren door te oefenen, dat geldt ook voor een rolstoel’. De opkomst is ongeveer 85 bezoekers plus diverse mensen van de pers. De opening is op beeld vastgelegd door een fotograaf ingezet door de gemeente ‘s-Hertogenbosch en een fotograaf ingehuurd door Studio Corvers.

89

OPENING

REACTIES & AANPASSINGEN

92

REACTIES & AANPASSINGEN

93

Reacties ‘Gaat ‘t nu al weer weg?’

Het Inclusieve Park is in totaal 10 weken geopend geweest. In deze periode is er veel kennis opgedaan. Zoals eerder genoemd brengt het werk in de openbare ruimte uiteenlopende reacties met zich mee. Denk hierbij aan een passant die al fietsend roept: ‘gaat ‘t nu al weer weg?’ of buurtbewoners die op warme dagen blikjes drinken komen brengen en een praatje maken. Ook krijgt het team van Studio Corvers reacties vanuit de belangenorganisaties, mails van bezorgde ouders en mails van geïnteresseerde inwoners over het onderzoek. Studio Corvers heeft ervaren dat het project leeft in de stad en dat er door verschillende partijen over wordt gesproken.

Feedback vanuit de gebruiker - reling Studio Corvers heeft in de ontwerpfase overlegd met een constructeur van de gemeente ‘s-Hertogenbosch over de hoeveelheid en de dikte van de relingen naast het vlonderpad. Na onderzoek van de gemeente bleek volgens wetgeving voor tijdelijke bouwwerken in deze situatie geen reling verplicht te zijn maar zodra er een toegepast wordt moet deze degelijk en zorgvuldig worden uitgevoerd. Op basis van die informatie is de reling als volgt uitgevoerd: Reling: 1 - Hoogte bovenzijde: 5 cm Deze reling heeft de functie dat rolstoelers niet door kunnen schieten met hun voorste wieltjes. Daarnaast fungeert deze reling als geleidelijn voor slechtzienden en blinden met een taststok.

Reling: 2 - Hoogte bovenzijde: 70 cm Deze reling geeft rolstoelers houvast in zittende houding en is geschikt voor kleine mensen onder de 1.50 meter.

Reling: 3 - Hoogte bovenzijde: 100 cm Deze reling is o.a. geschikt voor staande mensen met een lengte van boven de 1.50 meter.

Net voordat Het Inclusieve Park voor het publiek openbaar wordt, is er op 15 augustus 2019 een keuring uitgevoerd door een toezichthouder van de afdeling VTH van de gemeente ‘s-Hertogenbosch. Na afloop van deze keuring is er overleg tussen Studio Corvers, de toezichthouder afdeling VTH en vergunningverlener van gemeente ‘s-Hertogenbosch over de reling langs het vlonderpad. Het overleg gaat over de tussenruimte van reling 1 en 2; het zou een valgevaar vormen voor bijvoorbeeld kleine kinderen.

Studio Corvers geeft aan deze reling niet geplaatst te hebben omdat met het plaatsen van die extra reling een trap ontstaat die het klimmen over de reling 94

Op 29 oktober 2019 wordt Studio Corvers via een wijkregisseur van de gemeente ‘s-Hertogenbosch op de hoogte gebracht van een klacht van een bezoeker.

Deze meldt dat hij een onveilige situatie heeft ervaren bij verblijf in het park met zijn drie jaar oude kleindochter. De tussenruimte tussen reling 1 en 2 wordt ervaren als doorval gevaar voor kleine kinderen. Na het eerder argument over het ontstaan van een trap gemeld te hebben ontvangt Studio Corvers het bericht: ‘Mijn dank voor uw respons, maar ik blijf van mening dat een kind van plusminus 3 jaar zo naar beneden kan vallen. Ik heb het gemeld, doch het is jullie beslissing’. Op een later moment worden er aanpassingen verricht aan het park als reactie op deze klacht, zie bij aanpassingen - grip op de helling.

Feedback vanuit de gebruiker - transferium Op 14 augustus 2019 spreekt Studio Corvers met een voorbijganger die verwijst naar zijn droom op het platform ‘Droomstad Den Bosch’ om een Transferium Boot te laten varen naar het centrum van ‘s-Hertogenbosch met aanlegsteigers in de Zuid-Willemsvaart, Dommel en bij de Tramkade. Op deze manier zou de Tolbruggarage overbodig worden en met een verdiepingshoogte van 2.7 meter geschikt zijn voor duurzame sociale huurwoningen en hotelsuites. Het Inclusieve Park is in de optiek van deze man een perfect voorbeeld van hoe deze aanlegsteigers ook duurzaam en toegankelijk vormgegeven kunnen worden.

Deze man heeft een brief naar de gemeenteraad gestuurd met daarin o.a. de vraag om burgerinitiatieven te promoten.

Feedback vanuit de gebruiker - locatie Ook voorafgaand aan de opening op 6 september 2019 is er veel commentaar op de oversteekplaats vlak voor Het Inclusieve Park. Bezoekers verwachten dat het voor andere bezoekers erg moeilijk is om de locatie te bereiken.

De gemeente ‘s-Hertogenbosch wil geen extra maatregelen nemen om de oversteek situatie tijdens de opening te verbeteren in de vorm van een tijdelijk zebrapad, verkeersborden of een tijdelijk stoplicht maar adviseert wel om verkeersbegeleiders in te huren.

De locatie van Het Inclusieve Park is bepaald door Studio Corvers in samenspraak met de gemeente ‘s-Hertogenbosch die de mogelijkheid geeft om het project uit te voeren tussen de Orthenbrug en de Kasterenbrug. Na een inventarisatie blijkt alleen de locatie op de kop van de Tolbrugstraat geschikt om het project te realiseren. Dit heeft te maken met de aanwezige infrastructuur: laad- en losruimte, brede stoep en aanwezige bankjes.

95

REACTIES & AANPASSINGEN

voor kinderen gemakkelijker maakt. De gemeente gaat akkoord waarna Het Inclusieve Park open kan voor publiek.

Een gunstige bijkomstigheid is dat er een goede verbinding is naar de binnenstad en de drukke Zuid-Willemsvaart een toegevoegde waarde kan hebben voor de zichtbaarheid van het project. Opgemerkt moet worden dat het grootste deel van de constructie onder straatniveau ligt en overzichtelijker te aanschouwen is aan de overzijde van het kanaal. Hiervoor dient een afstand afgelegd te worden van 400 meter. Nadelen van de gekozen locatie: moeilijke oversteek, ver weg van zorglocatie Nieuwehagen, bomen (i.v.m. vallend blad en vogelpoep) en geen middagzon. Bij het kiezen van een locatie voor het park wordt ook rekening gehouden met parkeerplaatsen voor invaliden. Vier parkeerplaatsen zijn aanwezig in de Tolbrugstraat op 100 meter afstand. Echter, Studio Corvers krijgt de vraag voorgelegd of de parkeerplaatsen niet direct aan de Zuid-Willemsvaart gerealiseerd kunnen worden zodat de straat niet overgestoken hoeft te worden. Studio Corvers heeft geen kennis genomen van bezoekers die per auto Het Inclusieve Park hebben bezocht. Het lijkt erop dat deze vraag dus een principekwestie betreft. Er zijn veel reacties op de locatiekeuze, waaronder voornamelijk vragen waarom voor de stadskant is gekozen en niet voor de overkant waar woonzorgcentrum Nieuwehagen ligt.

Feedback vanuit de gebruiker - Nieuwehagen Namens zorglocatie Nieuwehagen worden een aantal testritjes naar Het Inclusieve Park gemaakt onder leiding van buurtverbinder Maaike Teernstra van BrabantZorg Den Bosch. Uit deze testritjes blijkt dat de weg naar Het Inclusieve Park voor veel mensen in een rolstoel vrij lastig is door de vele hobbels en stoepjes. Daarbij hoort ook de oversteek over de ring (Zuid-Willemsvaart) die erg gevaarlijk voelt. Er is sprake van een afrit aan de ene zijde van de stoep en aan de overzijde is er ook een oprit dat snel oversteken bemoeilijkt. Daarbij wordt er hard gereden en is de situatie onoverzichtelijk door de houten bouw-borden voor de bouwput van het Gasthuiskwartier. Een zebrapad of tijdelijk stoplicht zou het onveilige gevoel al verminderen.

Buurtverbinder Maaike Teernstra geeft ook aan dat bezoekers last hebben van een hoogteverschil in de stoep. Hiermee duidt ze op een rij verzakte tegels die precies voor de entree van Het Inclusieve Park liggen. Naar aanleiding van deze melding is actie ondernomen, zie ‘aanpassingen’.

Een veelbesproken opmerking ‘de gladheid van het vlonderpad’ staat ook op het lijstje van zorglocatie Nieuwehagen. Deze reactie verwachtte Studio Corvers al maar heeft gewacht om hieraan iets te doen. Al tijdens het presenteren van de plannen wordt er vanuit veel kanten aangegeven dat het glad wordt op het vlonderpad in de herfstperiode en dat er hierdoor uitglijgevaar ontstaat. De vlonderplanken die zijn gebruikt zijn van ongeschuurde kwaliteit en hebben van 96

Het laatste aandachtspunt van Maaike Teernstra zijn de leuningen die niet volledig glad zijn waardoor de kans op een splinter ontstaat. Schuren en afwerken is wenselijk met name voor blinde mensen. Naar aanleiding van deze melding wordt actie ondernomen, zie ‘aanpassingen’.

Eenmaal op het vlot aangekomen is het heerlijk, vertelde Maaike Teernstra: ‘Ik was met een mevrouw die niet kan zwemmen’. Ze vindt het daarom wel even spannend, maar de ervaring om zo dicht bij het water te zijn is voor haar heel bijzonder. Ook fijn dat het project niet zo groot is, daardoor staan bezoekers vaak dicht bij elkaar en ontstaat er een mooi gesprek tussen de twee andere bezoekers.’

Feedback vanuit de gebruiker - zwerfafval Voor de opening van Het Inclusieve Park wordt in overleg met de afdeling beheer van gemeente ‘s-Hertogenbosch besloten dat er geen prullenbakken geplaatst zullen worden omdat die veelal juist afval uitlokken. Uit de wekelijkse controle rondes die Studio Corvers maakt na opening van Het Inclusieve Park blijkt dat er redelijk wat zwerfafval achterblijft. Ook uit gesprekken met bezoekers blijkt dat er behoefte is aan prullenbakken: ‘het oogt rommelig en nodigt een bepaald publiek uit waar we ons niet prettig bij voelen’. Na overleg met gemeente ‘s-Hertogenbosch wordt er een SMART prullenbak geplaatst op de stoep die een melding geeft aan de gemeente zodra deze vol is. Na plaatsing van de prullenbak neemt het zwerfvuil aanzienlijk af. Dit geldt echter niet voor de wiet 97

REACTIES & AANPASSINGEN

zichzelf al een redelijk grove structuur. Op het moment van opleveren (15 augustus 2019) is er duidelijk geen sprake van een gladde helling, het is droog en er ligt geen boomblad. Toch wordt het argument veel gebruikt door bezoekers. Studio Corvers wordt op het hart gedrukt dat er antislip moet worden aangebracht omdat het erg glad kan worden. Deze opmerkingen worden gemaakt voordat er enig gevaar door gladheid te bespeuren is. Dit fenomeen komt vaker voor tijdens het project en krijgt de naam: ‘gevaar in het verschiet’.

Het is een logische reactie van bezoekers, ze zijn waakzaam en hebben in het verleden misschien ergens een gladde situatie ervaren. Echter, mogelijk ‘gevaar in het verschiet’ is voor Studio Corvers geen reden om onmiddellijk tot actie over te gaan. Studio Corvers wil geen gevaarlijke situaties laten ontstaan maar leren van de angst van bezoekers. De angst die zegt dat er in de toekomst, bij vochtig weer, bij het vallen van blad, bij minder profiel op de rolstoelbanden eventueel een gladde situatie kan ontstaan. Dit is een interessante observatie. Naar aanleiding van latere observatierondes wordt ontdekt dat het hout in combinatie met blad gladde situaties oplevert. Nu wordt wel direct actie ondernomen, zie ‘aanpassingen’.

verpakkingen die op een van de bordessen worden aangetroffen. Het valt op dat bezoekers een veilig gevoel ontlenen aan een schone omgeving.

Feedback vanuit het Gasthuiskwartier Op 19 juni 2019 vindt er een bijeenkomst plaats voor de nieuwe bewoners van Gasthuiskwartier in Hotel Centraal. Studio Corvers is hierbij aanwezig om Het Inclusieve Park toe te lichten dat in hun directe woonomgeving komt te liggen. De mensen zijn geĂŻnteresseerd en de reacties voornamelijk positief.

Enkele bewoners zijn ook kritisch op de plannen rondom het Zuid-Willemspark omdat zij door ondertekening van stukken de indruk hebben gekregen dat de stadsvernieuwingsplannen die vermeld staan in het inspiratiedocument van de gemeente ‘s-Hertogenbosch aanstaande waren terwijl er sindsdien niets meer is gebeurd rondom het Zuid-Willemspark. Een aantal van de toekomstige bewoners is ook aanwezig bij de opening van Het Inclusieve Park op 6 september 2019 en ondersteunen de visie om het Zuid-Willemspark zo inclusief mogelijk in te richten.

Voornamelijk bewoners die op leeftijd zijn vinden het prettig dat hier extra aandacht voor is.

Feedback vanuit de gebruiker - hellingsbaan Het vlonderpad als hellingbaan wordt door verschillende rolstoelers getest op gebruiksvriendelijkheid. In het testpanel zitten o.a. de experts Tobias (handbewogen rolstoel), Stijn (handbewogen rolstoel & rolstoel met ondersteuning) en Regina (scootmobiel). Daarnaast rijdt Hanneke ook meerdere malen met haar scootmobiel naar beneden gereden om te testen hoe het gaat. In alle gevallen lukt het om veilig beneden en weer boven te komen. De

98

Er wordt dus zo nu en dan dankbaar gebruik gemaakt van de bordessen die tevens ook bedoeld zijn als rustplekken. Op 28 augustus 2019 is er ook een driewielfiets op het vlonderpad waarvan Studio Corvers het commentaar krijgt dat ze 12 keer moet steken om de bocht door te komen.

Vragen beantwoord door gemeente ‘s-Hertogenbosch De gemeente ‘s-Hertogenbosch krijgt ook vragen naar aanleiding van Het Inclusieve Park: ‘Waarom aan deze kant?’ en ‘Waarom tijdelijk?’. In de tekst hieronder zijn de antwoorden op deze vragen te lezen. De antwoorden zijn via de nieuwsbrief van het Zuid-Willemspark verspreid.

De bouw van “Het Inclusieve Park” op de kop van de Tolbrugstraat is klaar. Met dit experiment kijkt ontwerper Wouter Corvers hoe de openbare ruimte beter toegankelijk kan worden. Bijvoorbeeld voor mensen in een rolstoel of met een kinderwagen.

Het onderzoek laat ook zien wat toegankelijkheid betekent. De gebouwde hellingbaan voor Het Inclusieve Park neemt bijvoorbeeld veel plek in beslag.

Willen we dat overal? Wat betekent het voor de hoeveelheid groen? En voor zichtlijnen? Het project maakt duidelijk welke dilemma’s er zijn om een gebied zoals het Zuid-Willemspark toegankelijk te maken. En ook welke afwegingen de gemeente ‘s-Hertogenbosch vervolgens maakt over de inrichting ervan.

Waarom aan deze kant?

In het Zuid-Willemspark komt ter hoogte van Nieuwehagen een verblijfsplek in de vorm van een tribune. Ook komt er aan die kant nog een steiger bij het Kruithuis.

Deze beide definitieve verblijfsplekken liggen aan de zonzijde. Als plek voor dit experiment is gekozen voor de andere kant van het water. Daar komen meer mensen voorbij en dat is voor het experiment belangrijk.

Waarom tijdelijk?

Het is een experiment. Om dat snel op te kunnen starten heeft het een tijdelijke vergunning gekregen. Dan gelden er minder zware eisen voor de constructie.

Ook het waterschap stelt voor de doorstroming andere eisen aan een definitief bouwwerk. De hele Kanaalboulevard wordt nog opnieuw ingericht. Dan komen er ook definitieve voorzieningen als paden en verblijfsplekken. Ervaringen van dit project nemen we daarin mee.

99

REACTIES & AANPASSINGEN

handbewogen rolstoelers hebben wel moeite met de hellingen 2, 3 en 4 omdat deze steiler zijn dan helling 1 die 1:20 is uitgevoerd volgens het Handboek Toegankelijkheid (1 meter hoogteverschil over een lengte van 20 meter).

Feedback vanuit de gebruiker - politiek Er zijn ook reacties vanuit de politiek, zo biedt Jolanda van Gool, gemeenteraadslid (PvdA) aan om zich hard te maken voor een langer bestaan van Het Inclusieve Park, dit na kennismaking en een rondgang in Het Inclusieve Park.

Feedback vanuit de gebruiker - negatieve teksten Zoals toegelicht in het hoofdstuk ‘Ontwerp en realisatie’ moet je als bouwer in de openbare ruimte ‘een dikke huid’ hebben. Dit geldt vooral als je initiatiefnemer bent en met het project de stad een warm hart toedraagt. Een van de negatieve momenten is een vrouwelijke voorbijganger die schreeuwt: ‘Gaat het nu al weer weg? En dat kost dan €400.000, het is een schande voor de stad!’ of de reactie van een andere voorbijganger: ‘Ze zouden de initiatiefnemer echt een kogel door zijn kop moeten schieten!’. Dit zijn tevens ook de meest extreme voorbeelden maar het doet wel iets met medewerkers van het project wanneer dit soort opmerkingen worden gemaakt. Overigens kloppen de feiten die de voorbijgangers roepen niet. Het project kost 10 keer minder als de vrouw suggereert. Die discussie zijn de medewerkers maar niet aangegaan.

Feedback vanuit andere gemeenten - gemeente Winterswijk Op 21 oktober 2019 bezoeken wethouder Elvira Schepers en Guido de Vries, beiden van de gemeente Winterswijk, Het Inclusieve Park. Na ontvangst door wethouder Ufuk Kâhya geeft Wouter Corvers een rondleiding. Hierbij komt een veelbesproken probleem op tafel: gemeenten willen veel doen aan een betere toegankelijkheid van de stad maar weten vaak niet waar te beginnen. Die middag worden verschillende ambities besproken die de gemeente ‘s-Hertogenbosch heeft met het Zuid-Willemspark.

100

Feedback vanuit organisaties - Theaterfestival Boulevard Er zijn veel organisaties in de stad die toegankelijkheid hoog in het vaandel hebben staan, waaronder Theaterfestival Boulevard dat jaarlijks op de Parade plaatsvindt. Op vrijdag 2 augustus 2019 geeft Studio Corvers een workshop die draait om de vraag: Hoe ziet een inclusief festivalplein er uit? In de workshop wordt niet (zoals in het park) enkel gefocust op fysieke toegankelijkheid maar ook op de sociale kant van het thema. Denk hierbij aan culturele of etnische diversiteit en mensen met een kleine portemonnee.

Met een werkgroep van o.a. experts uit het onderzoek van Het Inclusieve Park wordt het festivalplein op fysieke en sociale drempels geanalyseerd. Aan de hand van deze testresultaten worden nieuwe perspectieven opgeworpen die gedurende het festival tentoongesteld worden in het Theater aan de Parade.

Vragen die besproken worden zijn: Zijn er extra ingangen mogelijk om het open karakter te bevorderen en hoe kunnen we bezoekers een veiliger gevoel te geven? Er wordt een balustrade of steigerconstructie geopperd die door de bomen op de Parade loopt en een prachtig uitzicht geeft. Een uitzicht dat bezoekers een rustgevend effect moet geven tijdens het festival. Ook wordt er gesproken over voorstellingen die enkel individueel, dus niet in groepsverband, bezocht kunnen worden. Dit kan met name alleenstaanden stimuleren om naar een voorstelling te gaan en mensen te ontmoeten.

Feedback vanuit organisaties - Cello Gedurende het project wordt er een crowdfunding opgezet om geld te verzamelen voor deze publicatie. De actie onder de titel ‘koop een plank’ geeft geïnteresseerde instellingen en inwoners de mogelijkheid een gift te doen aan het project. Er komt verrassend weinig respons op deze crowdfundingsactie, ook na het individueel benaderen van instanties uit ‘s-Hertogenbosch. Niettemin geeft Cello een bedrag om de deze publicatie te kunnen realiseren. Cello is in eerder stadium ook benaderd door Het Inclusieve Park voor het aandragen van een expert, waaruit de wandeling met Ime is voortgekomen.

Feedback vanuit organisaties - basisschool de Masten Tijdens de uitreiking van de eerste Toegankelijkheidsprijs van ‘s-Hertogenbosch wordt het manifest ‘Iedereen doet mee’ ondertekend. Tijdens dit evenement op 7 oktober 2019 in de week van de toegankelijkheid spreken o.a. juryvoorzitter en wethouder Ufuk Kâhya, VNG afgevaardigde Kerstin Leidorf en winnaar van de prijs Anita van Heusden (directeur van basisschool de Masten).

101

REACTIES & AANPASSINGEN

Ook worden andere voorbeelden ten behoeve van een betere toegankelijkheid besproken en toegelicht, zoals de app voor gehandicaptenparkeerplaatsen.

Ook Studio Corvers krijgt ruim de tijd om Het Inclusieve Park te presenteren. Na afloop is er veel interesse vanuit de zaal. Dit geldt ook voor de winnaars van de Toegankelijkheidsprijs die het prijzengeld graag door Studio Corvers besteed zien worden op het schoolplein. Inmiddels lopen de gesprekken om hier een nieuwe samenwerking uit te laten ontstaan en dit thema op een andere plek te laten gelden.

Feedback vanuit organisaties - Zet André Megens, directeur van Zet, geeft aan te willen inventariseren of er een samenwerking mogelijk is tussen Studio Corvers en Zet. Dit contact is gelegd tijdens de uitreiking van de Toegankelijkheidsprijs: André Megens is jurylid.

Feedback vanuit organisaties - Kring Vrienden van ‘s-Hertogenbosch Tijdens de opening van Het Inclusieve Park is ook Jos van Bruggen aanwezig.

Jos is voorzitter van de interdisciplinaire werkgroep Zuid-Willemspark binnen Kring Vrienden van ‘s-Hertogenbosch. Op 7 oktober geeft Studio Corvers een presentatie tijdens een vergadering van de werkgroep. Besproken wordt hoe breed het thema Toegankelijkheid is. Het doel van de bijeenkomst is voornamelijk om bewustwording voor het thema te vergroten.

102

Zodra passanten wordt uitgelegd wat er wordt gebouwd ontstaat er regelmatig compassie voor het thema en respect voor de doelgroep: ‘Een mooi gebaar’ of ‘Wat een werk, maar goed dat jullie het doen!’. Een andere vaak gehoorde opmerking: ‘Maar dit is tijdelijk?’, ‘Dus over twee maanden is alles weer weg’ of ‘Wat een werk voor een paar maanden’. De tijdelijke aard van het bouwwerk is voor veel passanten een ongrijpbaar iets. Dat komt deels door de constructieve en permanente uitstraling van het geheel. Het lijkt iets nieuws voor de Bosschenaar, een bouwwerk om over te praten, een ervaring, iets wat reuring geeft. Daar is ook wel onbegrip over. Daarentegen komt er op 14 augustus een man langsfietsen die het project goed begrijpt en zegt: ‘Doen mensen daar moeilijk over? Ze moeten wat te zeiken hebben hè, op dit moment wordt het complete Zuiderpark en de rest van de stad verbouwd om met middeleeuwse bogen te schieten, daar hoor je niemand over’. Hiermee doelt hij op het WK handboogschieten dat in 2019 in ‘s-Hertogenbosch plaatsvond.

103

REACTIES & AANPASSINGEN

Feedback vanuit de gebruiker - passanten tijdens de bouw Tijdens de bouw, het onderhoud en de aanpassingen is Studio Corvers op locaties en worden reacties van passanten verzameld. Die reacties lopen nogal uiteen. In de eerste week van de bouw komt een buurtbewoner langs die aan de andere kant van Het Inclusieve Park woont met blikjes frisdrank en bier. Hij vindt het prachtig om te zien hoe jongeren zich inzetten voor de stad en meedenken over maatschappelijke problemen. De eerste week wordt ook vaak de opmerking gehoord: ‘Is dit dan eindelijk de langverwachte voetgangersbrug?’

Tijdens de bouw spreekt Studio Corvers ook een koppel dat tegenover Het Inclusieve Park woont en naar het bouwwerk komt kijken. Na toelichting van het proces vinden ze het een prachtig project en feliciteren ze Wouter Corvers met het afronden van de bouwwerkzaamheden. De buurtbewoners volgen drie weken lang het bouwproces, zoals het graven van gaten, het sjouwen van balken en ophangen van de zitbankjes. Van volledige onbekendheid met het project zijn de bewoners in korte tijd zo geïnteresseerd geraakt dat zij elke stap daarna willen volgen. Als deze buurtbewoners niet langs waren gekomen hadden ze waarschijnlijk nooit enige kennis gehad over het project. Zij laten weten dat wel moeilijk te vinden aan dit soort ‘kunstzinnige’ bouwwerken. Je moet echt het verhaal zelf erachter ontdekken.

Feedback vanuit de gebruiker - Observaties op locatie Na opening van het project is Studio Corvers een keer per week aanwezig in Het Inclusieve Park om het park te controleren en eventuele reparatieen onderhoudswerkzaamheden uit te voeren. Op die momenten wordt er onderhoud gepleegd en gesproken met bezoekers. Het onderhoud bestaat uit het repareren van vernielingen: de ideeënbus is opengebroken, informatiebordjes zijn afgebroken, touwen zijn doorgesneden, karabijnhaken en lampen zijn gestolen. Studio Corvers doet dit zo frequent om de plek netjes en representatief te houden en te voorkomen dat kapotte elementen nieuw vandalisme uitlokken (broken windows theory). Afval opruimen en boomblad van de helling vegen is ook onderdeel van het onderhoud. Aan het afval zijn specifieke gebruikers ‘rituelen’ te ontleden. Zo is het beschutte bankje, op bordes vier, dat ontworpen is voor expert Paul erg geliefd bij blowers. Iedere week zijn op die plek meerdere verpakkingen van wiet te vinden.

Dit valt ook wel te verklaren aangezien de kwaliteiten van het bankje (geïsoleerd van omgeving, rustige plek en mooi uitzicht) aantrekkelijk zijn voor de blowende doelgroep. De onderhoudsmomenten zijn tevens erg geschikt om in contact te raken met de bezoekers en hen te bevragen over de ervaringen in het park. Daarnaast zijn er ook bezoekers die regelmatig naar de plek terugkeren.

Zo komen er rond lunchtijd regelmatig studenten uit het tegenovergelegen studentencomplex met een zakje boterhammen de straat overgestoken. ‘Het is een heerlijke plek, ook omdat er op het drijvende ponton van de zon kan worden genoten’. Dat dit allemaal weer opgeruimd zal worden na een aantal maanden gaat er bij hen niet in: ‘Laat lekker liggen, joh’. Deze studenten vieren er ook wekelijks een VRIJMIBO (vrijdagmiddagborrel).

104

De gemeente ‘s-Hertogenbosch noemt het een te grote ingreep om de verblijfplaatsen aan het water toegankelijk te maken voor rolstoelers. Bij de tribune voor Nieuwenhagen en de steiger voor het Vestingmuseum Kruithuis is in beide gevallen enkel op straatniveau toegankelijk. Gehandicapten Platform ‘s-Hertogenbosch vindt dit onzin aangezien het Studio Corvers wel was gelukt om rolstoelers naar het water te krijgen. Het is nog niet bekend hoe dit gesprek zich verder ontwikkelt.

105

REACTIES & AANPASSINGEN

Feedback vanuit gemeente ‘s-Hertogenbosch - vervolg experiment Nog voor afbraak van Het Inclusieve Park neemt Studio Corvers op 19 september 2019 deel aan een meeting waarin de nieuwe en tevens permanente ingrepen in het Zuid-Willemspark worden gepresenteerd. Samen met o.a. ontwerper openbare ruimte en projectleider Zuid-Willemspark van gemeente ‘s-Hertogenbosch worden de volgende projecten doorgesproken: Herinrichting Sluis 0, tribune Nieuwenhagen en de steiger voor het Vestingmuseum Kruithuis.

In deze meeting worden enkele ontdekkingen uit Het Inclusieve Park besproken in de context van de nieuwe ingrepen. Zo oppert Studio Corvers onder meer om in het gras bij Sluis 0 grasroosters toe te passen waardoor rolstoelers op die locaties het gras op kunnen. Dit is een uitkomst van het ‘Blokje om’ wat we deden met Eric. Tijdens het gesprek vertelt Eric dat hij met zijn zware rolstoel altijd wel wel het gras oprijdt maar dat vaak spannend vindt. Hij zit geregeld vast maar dat weerhoudt hem niet om deel te nemen aan bijvoorbeeld sociale activiteiten als een picknick. Door een grasrooster toe te passen is het mogelijk om met een rolstoel op het gras te rijden zonder weg te zakken. De nieuwe ontwerpen van gemeente ‘s-Hertogenbosch worden zoals gewoonlijk ook door het Gehandicaptenplatform ‘s-Hertogenbosch getoetst op onder meer toegankelijkheid.

Living lab Op 29 oktober 2019 worden er op verzoek van bezoekers fysieke aanpassingen verricht in Het Inclusieve Park. Studio Corvers is verheugd met deze verzoeken van de bezoekers omdat op deze manier vernieuwing in het onderzoek gewaarborgd blijft. Door deze aanpassingen krijgt het project het karakter van een living lab: gebruikersgerichte aanpassingen doen door middel van een actiereactie methode waarbij gelijktijdige onderzoeks- en innovatieprocessen worden geïntegreerd. Tijdens het ontwerpen en uitvoeren van de aanpassingen wordt er nooit gekozen voor één oplossing maar altijd voor meerdere varianten. Op deze manier ontstaat er opnieuw een discussie met de gebruiker waar weer op gereflecteerd kan worden.

Aanpassingen - doorvalgevaar In de eerste aanpassing probeert Studio Corvers antwoord te geven op de kwestie over het doorvalgevaar voor kleine kinderen op de bordessen en op het uitkijkpunt. De drie varianten die zijn toegepast: een extra ligger op 35 cm (hierbij ontstaat een ladder), een staalkabel met plastic coating op 35 cm (moeilijker om op te beklimmen) en verticale spijlen om de 15 cm (volgens veiligheidexperts de beste optie). De reden dat Studio Corvers deze aanpassing doet is een klacht van een bezoeker met zijn kleinkind. Na het afronden van deze werkzaamheden schrijft de bezoeker: ‘Ik heb de zaak bekeken en ben blij dat er maatregelen zijn getroffen. De veiligheid is sterk verbeterd. Maar kinderen blijven kinderen en doen van alles om hun vrijheid uit te breiden. Alle maatregelen die getroffen zijn voldoende. Persoonlijk vind ik de staaldraad het minst zichtbaar. Misschien kan overwogen worden deze door een van de andere opties te vervangen. Veel succes en mijn dank voor de betere veiligheid.’

Aanpassingen - grip op de helling Een tweede aanpassing is het toevoegen van extra grip op de vlonder. Deze aanpassing is ingewikkeld omdat behalve regen ook sprake is van vallend boomblad. Zodra het blad van de bomen op de antislip tape terecht komt dan heeft de antislip tape geen effect meer. Reliëf is dus benodigd in combinatie met grip. Hiervoor zijn vier varianten gripstrips ontwikkeld. De strips zijn voorzien van dikte; ook is er een antislip coating op aangebracht en de strips zijn in de typerende kleur blauw dat erop wijst dat deze aanpassing onderdeel is van het onderzoek. De vier varianten strips verschillen van elkaar door verschillende diktes en breedtes en doordat ze verschillend zijn toegepast in afwijkende frequenties.

Aanpassingen - leuningen Tijdens het onderhoud zijn ook de leuningen geschuurd zodat de kans op splinters vermindert.

107

REACTIES & AANPASSINGEN

Aanpassingen

108

Aanpassingen - zwerfafval Na melding over zwerfafval heeft de gemeente ‘s-Hertogenbosch een SMART afvalbak geplaatst die automatisch een melding geeft zodra hij vol is.

Aanpassingen - testrondes Op 5 november 2019 zijn er naar aanleiding van eerder genoemde aanpassingen nieuwe testrondes gemaakt. Deze momenten zijn georganiseerd door Studio Corvers in samenwerking met het Gehandicapten Platform ‘s-Hertogenbosch.

Het doel van deze extra testrondes is om te zien of de aanpassingen correct zijn uitgevoerd en welke varianten van de aanpassingen het beste aansluiten bij de bezoeker. Naar aanleiding van de vele personen met wie is gesproken gedurende dit project zijn er vier soorten gebruikers te categoriseren welke te herkennen zijn aan specifiek gedrag:

Gebruiker

Gedrag

Herkenbaar

Oorzaak

Ongeschuwd

Enthousiast, meewerkend en nieuwsgierig.

Ze rijden of lopen direct de hellingbaan af en zijn enthousiast en niet bang. Ze gaan all-in.

Vol levenslust en stalen uit niets te kunnen verliezen. Twijfelen nauwelijks en inspireren andere.

Welwillend

Na het lezen van bijvoorbeeld een krantenartikel komen ze uit interesse langs en nemen ze zoveel mogelijk informatie op.

Deze doelgroep verplaatst zich veelal alleen en verplaatst zich onderzoekend.

Zijn voorstanders van vernieuwing en experiment.

Voorzichtig

Veelal oudere doelgroep die liever geen risico neemt en het ook prima van een afstandje wil bekijken.

Worden vaak meegenomen door iemand of komen kijken omdat ze in de buurt wonen / zijn.

Voelen minder behoefte om ergens aan deel te nemen.

Vermijden

Keurt direct af en neemt uit principe geen voorstellen of suggesties aan. Is niet van mening te veranderen.

Betreden Het Inclusieve Park niet. Reageren soms afkeurend zodra iemand initiatief toont.

Soms is er een aanleiding die in het verleden ligt waardoor de doelgroep principieel nee zegt tegen al het onbekende.

109

REACTIES & AANPASSINGEN

Aanpassingen - rij stenen verzakt Bij het betreden van Het Inclusieve Park is hoogteverschil in de stoep zichtbaar, er is een rij stenen verzakt. Dit hoogteverschil is aangepast door gemeente ‘s-Hertogenbosch door de rij met verzakte tegels op te hogen. Vanaf dat moment is de entree volledig gelijkvloers.

JOOP 5 nov 2019

‘Ik denk oplossing gezind. Ik spreid mijn energie over de dag.’

Met Joop maken we de balans op: is het gelukt om een park te bouwen waarin niemand wordt uitgesloten? Op 29 oktober 2019 zijn extra aanpassingen verricht die met o.a. Joop zijn getest. Joop is werkzaam bij het Gehandicapten Platform ‘s-Hertogenbosch.

Het oversteken is lastig op dit kruispunt, een zebrapad zou een oplossing zijn, vertelt Joop. Joop neemt de linkerkant van de weg om over te steken en vindt de locatie wat onhandig. ‘Eenmaal bij de constructie krijg ik een veilig gevoel. Ik kom hier en denk: dit gaan we doen!’ Het is de eerste keer dat Joop het park bezoekt, mensen met een dwarslaesie hobbelen niet graag, zegt Joop. Daarmee reageert hij op de latjes die de constructie van grip voorzien. ‘De vrijheid om naar beneden te rijden is belangrijk. Of er veel te doen is, is een tweede’. Op het ponton had Joop verwacht meer te doen te hebben. Hij geeft aan dat het op een zonnige dag een ander gezicht was geweest. Joop is wel kritisch op de bordessen. Hij vindt dat die door het blad te glad zijn geworden en dat daar ook antislip strips hadden moeten zitten. ‘Het is niet enkel glad als je naar beneden rijdt maar ook als je gewoon stil staat en weer begint te bewegen.’ De installatie van Stijn vindt Joop erg interessant. ‘Het is waar, je moet rolstoelrijden leren, net als fietsen!’

REACTIES & AANPASSINGEN

JO & AN 5 nov 2019

Jo Gorter, de voorzitter van het Bossche Gehandicaptenplatform heeft samen met zijn vrouw (An) Het Inclusieve Park getest op toegankelijkheid. Jo en An vertellen dat de route naar Het Inclusieve Park al lastig is. De bouwafscherming van het Gasthuiskwartier zou bijvoorbeeld best transparanter mogen. Het geeft een gesloten indruk waardoor er een onoverzichtelijke situatie ontstaat bij het oversteken. An vindt de hellingbaan ‘nogal wat’, ze heeft hoogtevrees en bij helling 4 ‘rijden ze vlak langs het water’. Daar zou van An wel iets aan gedaan mogen worden. Jo geeft aan dat de stapbreedte van helling 1 perfect is: ‘Meer heb je niet nodig als de strips een beetje smaller zijn’. De strips geven meer grip maar zorgen er ook voor dat de rolstoel hobbelt bij het naar beneden rijden.

Daarnaast geven ze weerstand bij het omhoog rijden. ‘Dit is op te lossen door een opening te maken voor de wielen.’ Daarbij hangt de bank van expert Paul wat in de weg, dit maakt de doorgang een stuk smaller. Jo en An geven aan van het water te kunnen genieten, ‘al zouden wat extra bootjes het goed doen’.

‘De strips geven meer grip maar zorgen ook dat de rolstoel trilt bij het naar beneden rijden en geven weerstand op de terugweg.’

114

Www.hetinclusievepark.nl

www.studiocorvers.com

115

TEAM

Team Het Inclusieve Park bedankt het team Projectbudget Zuid-Willemspark, financiële bijdrage Maatschappelijk Initiatieven Fonds, financiële bijdrage Cultuurfonds Pop-up, financiële bijdrage Cello donatie, financiële bijdrage Marjolein Pullens, projectleider Gemeente ‘s-Hertogenbosch Joost Corvers, ontwerp, tekenwerk en projectbegeleiding Anco de Jonge, ontwerp en uitvoering Ilse Zuidinga, website en tekst Evita Copier, fotografie Mariëlle Feenstra, subsidieschrijver Floor Snels & Stan Gonera, podcast Ed Bijman, advies over toegankelijkheid Peter Corvers, tekst en uitvoering Ilse Wolf, fotografie Ruurd Stolk, uitvoering Henk Engel, kennisoverdracht Henk van Laarhoven, constructie Merijn Zuidinga, uitvoering Mike Heijmans, uitvoering Bryan Stoel, uitvoering Thomas Trum, uitvoering Mieke Billekens, uitvoering Gemeente ‘s-Hertogenbosch, projectondersteuning Alle experts, kennisoverdracht Waterschap Aa en Maas, vergunning Isero, materiaal sponsor Pontmeyer, materiaal sponsor Kring Vrienden van ‘s-Hertogenbosch, kennisoverdracht Gehandicapten Platform ‘s-Hertogenbosch, kennisoverdracht Stichting Weeshuisjes, podcast sponsor Pompoen Producties, kennisoverdracht B.V. Ingenieursbureau M.U.C., constructie Wouter Corvers, initiatiefnemer

116

BIJLAGEN

Bijlage: online enquête Reacties vanuit de online enquête Om een goed beeld te krijgen van hoe de buurt over dit project denkt is een online enquête opgesteld. Om de enquête onder de aandacht te brengen zijn 200 flyers verspreid in de wijk en is de enquête rondgestuurd onder geïnteresseerden in dit project. Een grote animo blijft uit maar toch is een aantal interessante uitkomsten te melden. Hieronder enkele citaten uit de resultaten van de enquête:

Hoe heeft u het verblijf in Het Inclusieve Park ervaren?

- De steiger op zichzelf is fijn, maar het voldoet niet echt aan de verwachting die de gemeente heeft geschapen met de plannen voor het Zuid-Willemspark. Een grondige herinrichting is meer op z’n plaats in plaats van een tijdelijk bouwwerk.

- Verrassende ervaring en mooi uitzicht. Unieke kans voor rolstoeler om dit te ervaren. Indrukwekkend bouwwerk!

- Mooi om inclusief na te streven en ook de term ‘park’ getuigd van ambitie.

Maar het zijn veel te grote woorden. Hoezo inclusief? Van wie, door wie? Ik fiets dagelijks langs Het Inclusieve Park en heb na de opening geen enkele, ik herhaal, geen enkele bezoeker meer gezien. Waar meet je dan het succes van deze grote woorden aan af? Wat ik echt mooi had gevonden is als er op diezelfde hoogte een desnoods provisorische wandelbrug was gebouwd voor de bewoners van het verpleeghuis aan de overkant zodat zij met of zonder rolstoel makkelijker in het centrum kunnen komen. Dat is pas echt inclusief. Mensen met beperkingen betrekken bij de samenleving. Dat is nu niet aan de orde dus daarom mijn oproep aan de initiatiefnemers: doe iets concreets en pas op met die grote woorden.

- De podcasts zijn niet toegankelijk voor doven, als er video met ondertiteling op de website zou staan, zou het geweldig zijn.

- Ziet er heel leuk uit en is bij mooi weer vast heel leuk om aan het water te zitten.

Maar zie verder geen functie bij het bouwwerk.

Vindt u dat Het Inclusieve Park toegankelijk is voor iedereen?

- Het is op een manier gemaakt dat het voor iedereen toegang kan hebben.

- Alleen een bed op wielen kan er niet komen, of toch wel?

- De weg erheen is moeilijk. Het oversteken levensgevaarlijk.

- Helling was een tijdje glad, gelukkig is dat aangepast.

117

Tijdens het project zijn er 19 persoonlijke verhalen van Bosschenaren (de experts) opgehaald. Hoe belangrijk zijn deze verhalen volgens u voor Het Inclusieve Park?

- Ik geloof wel in verhalen van mensen.

- Dat je met je handicap/beperking tegen zoveel dingen/zaken aan kunt lopen.

Goed dat dat extra belicht werd.

- De experts kunnen weten vanuit hun deskundigheid en ervaring wat voor de doelgroep nodig is.

- Door het openbare project kunnen mensen van de overheid/gemeente het makkelijk en beter inzien zodat ze weten wat ze moeten aanpakken bv. aanpassing brengen in de stad.

Heeft Het Inclusieve Park meer bewustwording over het thema ‘toegankelijkheid’ bij u opgeroepen?

- Ik ken de wereld al met mensen met beperkingen.

- Ik realiseer mij nu beter wat het voor mensen met een beperking betekent deel te kunnen nemen aan het maatschappelijk verkeer.

- Het is een heel breed thema.

- We hebben ervaring helaas.

Heeft u opmerkingen en/of tips over Het Inclusieve Park?

- Volgende keer moet het park er in de zomer zijn.

- De omgeving moet verkeerstechnisch veel beter worden aangepast en meer groen.

- Prima initiatief. Wellicht ook gehandicaptenorganisaties buiten Den Bosch benaderen zodat er nog meer belangstelling komt.

- 99% van de tijd is het een heel eenvoudige steiger. Je moet echt heel betrokken zijn om er iets van nut van in te zien.

- De trap is erg steil en de treden zijn te dicht op elkaar.

- Stop met de grote woorden en de marketing-taal. Doe iets, maak iets, wat echt indruk maakt en waar we als bewoners van de binnenstad trots op kunnen zijn.

Dat is het echte begin van het park.

118

BIJLAGEN

Bijlage: media-aandacht Aandacht in de media Artikel - Brabants Dagblad, 25-05-19, Marc Brink: https://www.bd.nl/den-bosch-vught/test-bij-zuid-willemsvaart-moet-toegankelijkheid-bosschebinnenstad-verhogen~a2ca6c09/ Artikel - Brabants Dagblad, 24-07-19, Marc Brink: https://www.bd.nl/den-bosch-vught/vlonderproject-op-het-talud-van-bossche-zuid-willemsvaartstart-iets-later-spannende-uitdaging~ad9a1aa0/ Artikel - Brabants Dagblad, 07-08-19, Marc Brink: https://www.bd.nl/den-bosch-vught/honderd-gaten-gegraven-voor-bijzonder-bouwwerk-aan-oevervan-bossche-zuid-willemsvaart~aa5eb8e4/ Artikel - Week van de Toegankelijkheid, 14-8-19, Laura Vernooij : https://weekvandetoegankelijkheid.nl/evenementen/het-inclusieve-park/ Video - DTV nieuws, 16-8-19, Lisa van Es: https://dtvnieuws.nl/nieuws/artikel/een-park-vooriedereen-aan-de-zuid-willemsvaart Artikel - Brabants Dagblad, 30-08-19, Marc Brink: https://www.bd.nl/den-bosch-vught/stunts-met-rolstoel-bij-opening-inclusieve-park-bij-zuidwillemsvaart~a38e9731/ Artikel - Brabants Dagblad, 06-09-19, Bart Gotink: https://www.bd.nl/den-bosch-vught/wat-kan-er-straks-wel-en-wat-kan-niet-in-het-zuid-willemsparkdat-moet-het-inclusieve-park-uitwijzen~a0c7ee41/ Artikel - Bastion Oranje, 6-9-19, Paul Kriele: https://www.bastionoranje.nl/index.php?pagina=nieuws&categorie=1656&artikel=16468 Podcast - Radio Brugwachter, 06-09-19, Stan Gonera & Floor Snels: http://youtube.com/watch?time_continue=165&v=WhdmG2KxSrE&feature=emb_logo Video en Artikel - Omroep Brabant, 9-9-19, Paul Post: https://www.omroepbrabant.nl/ nieuws/3059475/Een-park-waar-iedereen-met-welke-beperking-dan-ook-terecht-moet-kunnen Artikel - Stadsblad (Den Bosch), 11-9-19, Henk van Esch: https://www.bosscheomroep.nl/??utm_medium=partnersite&utm_campaign=redirect&utm_ source=hah Artikel - Brabants Dagblad, 23-10-19, Marc Brink: https://www.ad.nl/den-bosch/vlonders-en-ponton-inclusieve-park-blijven-nog-even~af066dda/ Interview - Iedereen Doet Mee, VNG, 16-12-19, Pieter Verbeek https://vng.nl/artikelen/een-inclusief-stadspark-voor-den-bosch Interview - Bouwwereld, rubriek mijn eerste, 21-2-20, Jeroen Junte Interview exclusief in het tijdschrift te lezen.

119

Gebruikers analyse

BIJLAGEN

Bijlage: timelaps beelden

Š Copyright Studio Corvers Alle rechten voorbehouden. Alles uit deze publicatie mag worden vermenigvuldigd, gekopieerd, aangepast, openbaar gemaakt en/of doorgegeven, met voorafgaande schriftelijke toestemming van Studio Corvers.

Wilt u onze foto’s en of teksten gebruiken, neem dan contact met ons op.

bestaat er een passende openbare ruimte voor ons allemaal?

Deze publicatie kijkt terug op Het Inclusieve Park, een onderzoeksproject wat plaatsvond in ‘s-Hertogenbosch tijdens de zomer van 2019.

Een energiek project met als uitgangspunt het ontwikkelen van een nieuwe kijk op de ‘ultieme toegankelijkheid’ van de Bossche binnenstad waarvoor meer dan dertig mensen zich hebben ingezet. Het Inclusieve Park is een 50 meter lang houten vlonderpad dat zigzaggend het talud van het Zuid-Willemspark af gaat. Via dit bouwwerk kunnen mensen met een beperking beneden bij het water komen. Naast de architecturale constructie zijn er fysieke prototypes gepresenteerd die persoonlijke behoeftes van Bosschenaren zichtbaar maken. Het Inclusieve Park heeft als doel om praktische kennis over het thema toegankelijkheid te verzamelen en toe te passen in een fysiek ontwerp dat dient als testomgeving.

Het project was voor publiek toegankelijk vanaf 15 augustus en is na een eenmalige verlenging precies 100 dagen later afgebroken. Met name het tijdelijk karakter van Het Inclusieve Park is voor Studio Corvers aanleiding voor deze publicatie.

Deze publicatie stelt Studio Corvers in staat om terug te kijken op de opgedane ervaringen van dit project. Ook kan met deze publicatie wellicht een nieuw publiek worden bereikt, dat niet fysiek Het Inclusieve Park heeft betreden, maar zich wel aangetrokken voelt tot toegankelijkheid in landelijke en stedelijke context.

Deze publicatie bevat een introductie van de nieuwe kijk op toegankelijkheid met bijbehorend beeldmateriaal en een overzicht van de ontvangen reacties op het project.

studiocorvers