STUREN OP STUDIESUCCES
CREATING TOMORROW
Direct na zijn afstuderen moest Clenton vluchten. Zijn Rwandese diploma is hier niets waard. Met steun van het UAF kan hij weer studeren en een nieuw bestaan opbouwen.
inhoudsopgave 4 SOS in beeld
www.uaf.nl
Dankzij de SoS-gelden gingen meer dan tweehonderd projecten binnen de HvA van start; een overzicht.
6 Intakegesprek voorkomt studie-uitval
‘De mensen op de werkvloer weten het beste wat het onderwijs vooruithelpt.’
10 Effectiviteit van
jaar
SoS-projecten
Allochtone meisjes van de havo hebben rechtstreeks voordeel.
Conferentie Studiesucces Special Edition 7 maart 2013 Beste student, collega, geïnteresseerde, Het is zover! Na vier jaar zijn vele onderwijsprojecten van het HvA-programma Sturen op Studiesucces – SoS succesvol afgerond. De projecten hebben veel inzicht opgeleverd in hoe we studiesucces kunnen verbeteren. We willen de opbrengsten van SoS graag met je delen en de successen samen vieren.
13 Columnist en onderzoeker DaniËl van Middelkoop
‘Niemand is tegen studiesucces, maar hoe het bereikt wordt en wie daarvoor moet zorgen is niet altijd duidelijk.’
Je bent dan ook van harte welkom op de Conferentie Studiesucces Special Edition op donderdag 7 maart 2013, van 13.30 uur -18.00 uur, locatie Kohnstammhuis (Wibautstraat 2-4). Er is een inspirerend programma met workshops en presentaties over studiesucces en diversiteit:
Programma Conferentie Studiesucces Special Edition 13.30 - 14.00 uur Inloop
Clenton, gevlucht uit Rwanda:
14 Verschillende opleidingen, verschillende aanpak
14.00 - 14.15 uur Welkom
“Superdiversiteit: Een nieuwe visie op integratie”
Langstudeerders vormen een HvA-breed probleem.
In die nieuwe visie staat de sociale mobiliteit van de tweede generatie via het
16 Een café leidt tot
15.30 - 16.15 uur Workshopronde 1
14.15 - 15.15 uur Keynote door Prof. dr. Maurice Crul
onderwijs centraal. Welke kansen krijgen zij en welke obstakels vinden zij op hun weg?
‘Dankzij mijn studie heb ik weer een toekomst’
studiesucces
‘De iPub zorgt voor een leukere sfeer op school.’
16.30 - 17.15 uur Workshopronde 2 17.20 - 17.30 uur Afsluiting door studenten 17.30 - 18.00 uur SoS-markt en borrel Via de HvA-website, kun je je, onder nieuws en agenda, aanmelden voor de conferentie en aange-
20 Minder toetsen! Opleidingsmanager Hans Mackaaij: ‘Bij de ALO sloegen we echt door.’
ven welke workshop(s) je wilt bijwonen. We hopen je op 7 maart te verwelkomen! Hartelijke groet,
Clenton en 3.100 andere vluchtelingstudenten hebben uw steun nodig. Rekening 76300
Folia-210x265mm-jan2013-1.indd 1
25-01-13 14:28
SoS-projectmanagement Ria Jacobi en Nancy Tuhuteru
SoS in beeld Dankzij de SoS-gelden gingen meer dan tweehonderd deelprojecten bij ruim veertig opleidingen binnen de HvA van start. De thema’s varieerden van betere voorlichting tot speciale aandacht voor langstudeerders. Beeld Bas Kocken
beeld Bas
Regisseur Maarten van der Burg geeft aanwijzingen aan studenten Fysiotherapie. Voor de online versie van dit SoS-magazine maakte hij een filmpje over de selectie bij deze populaire opleiding aan de Tafelbergweg.
Sturen op Studiesucces doet ertoe! Sturen op Studiesucces (SoS) is afgerond. Dit groot-
en goed wordt voorbereid op de toekomst?
Daarmee hebben de activiteiten een structurele
schalige project was bedoeld voor de verbetering
Die vraag stond centraal in SoS.
inbedding in het HvA-onderwijs gekregen. Het werk
van studiesucces van allochtone studenten. OCW
Wat voorafging
In de afgelopen vier jaar heeft het SoS-project een
een goed resultaat, maar ook een goed vervolg. Dat
gebruikt om in en door opleidingen verbeterpro-
enorme impuls gegeven aan het denken over studie-
betekent ook dat het werk nog niet klaar is. Het
gramma’s te realiseren. Deze verbeterprogramma’s
succes en diversiteit. Daarbij zijn allerlei geslaagde
ontwikkelen en uitvoeren van goed onderwijs voor
waren gericht op alle studenten, omdat bij de HvA
interventies uitgezet. Een aantal daarvan komt in
iedereen is een continu proces. Dankzij SoS hebben
diversiteit een gegeven is – en dan gaat het niet
dit magazine aan bod.
we nu meer inzicht in hoe we dat kunnen doen.
alleen om allochtone en autochtone studenten. Ook is er in dit magazine aandacht voor onderzoek.
‘SoS heeft de luiken opengezet’, zegt een project-
Het ministerie van OCW stelde vanaf 2008 gelden beschikbaar om het
Binnen de HvA studeren studenten van verschillende
Zo vertelt onderzoeker Arnika van Heerden dat SoS
leider in dit magazine. Dat onderschrijf ik van harte.
studiesucces van met name studenten met een niet-westerse achtergrond
leeftijden, uit verschillende sociale klassen, met
een positieve invloed heeft gehad op het propedeu-
Met trots presenteer ik u dan ook de resultaten van
te vergroten. Zo kregen hogescholen de kans om het gat tussen verschil-
diverse etnische achtergronden, met verschillende
serendement. En ook veranderingen op het gebied
het SoS-project,en bedank ik iedereen die zich hier
lende groepen studenten te dichten. Deze ‘SoS-gelden’ gingen naar de vijf
religies of zonder een religie. Er studeren jongens
van het curriculum, sociale binding, begeleiding,
de afgelopen tijd zo hard voor heeft ingezet.
en meisjes, afkomstig uit de Randstad maar ook
voorlichting, en ‘matching’ zijn succesvol geweest.
uit de provincie; er zijn eerstegeneratiestudenten,
Sturen op Studiesucces (SoS) doet ertoe.
grootstedelijke hogescholen (‘de G5’): de Haagse Hogeschool, InHolland, de Hogeschool Rotterdam, de Hogeschool Utrecht en de HvA. De HvA, die
4
in de achterliggende vier jaren heeft zo niet alleen
gaf hiervoor ruim subsidie, en de HvA heeft dat geld
* ‘Kleine kwaliteit’ slaat bijvoorbeeld op nauwkeurige cijferregistratie of duidelijke informatie op de website.
in totaal ongeveer 11 miljoen euro ontving, verlegde gedurende het traject
vluchtelingstudenten, vwo’ers, mbo’ers, en zo nog
de aandacht naar studiesucces voor álle studenten, onder het motto ‘meer
veel meer voorbeelden. De HvA is een hogeschool
Gedurende de projectperiode zijn de doelstellingen
aandacht voor diversiteit komt ten goede aan iedereen’.
voor iedereen. Maar hoe zorgen we als HvA ervoor
van het SoS-project opgenomen in de onderwijs- en
dat iedereen een plek krijgt, goed onderwijs geniet,
onderzoeksagenda van de HvA: Creating Tommorrow.
Sturen op Studiesucces
Louise Gunning, voorzitter College van Bestuur HvA en UvA
Sturen op Studiesucces
5
Alle opleidingen voereN studiekeuzegesprekken Binnenkort heeft elke opleiding ze: gesprekken voor de poort met aanstaande studenten. Dit is vastgelegd in het Actieplan onderwijs, en in de prestatieafspraken die de hogeschool met de overheid in 2012 heeft gemaakt.
‘Intake vergroot studiesucces’
De centrale afdeling Studentenzaken houdt bij hoe ver alle opleidingen op dit vlak zijn. Opleidingen kunnen voor advies contact opnemen met Jet Benjamins, beleidsmedewerker Studentenzaken (j.benjamins@hva.nl). Zie ook www.hva.nl/een-studie-kiezen/hulp-bij-studiekeuze/studiekeuzegesprekken.
Hendrikje Veerman zit in de centrale SoS-expertgroep vanwege haar expertise op het gebied van studiekeuze en heroriëntatie. Ze inventariseerde de uitkomsten van de SoS-projecten die meer contact voor de poort en betere studieloopbaanbegeleiding beoogden, en kwam tot opmerkelijke conclusies.
Tekst Winnifred Jelier Beeld Eduard Lampe
Bij de Hogeschool van Amsterdam zijn in het kader van SoS allerlei projecten opgezet om het zogeheten contact voor de poort te verbeteren. Waarom al die variatie en niet één HvA-breed beleid?
De HvA heeft inmiddels besloten de intake voor alle opleidingen verplicht te stellen. Waarom is een intake zo belangrijk?
‘De mensen op de werkvloer weten het beste wat
menens is, help je studenten om een afgewogen
kritiek. Ze zouden opleidingen veel energie en tijd kosten, terwijl de opbrengst onduidelijk is. Ook zouden aankomende studenten precies weten wat ze moeten zeggen om een positief advies te krijgen. Ze voeren gewoon een toneelstukje op.
het onderwijs vooruithelpt. Dat was het uitgangs-
studiekeuze te maken. Ondanks een goede intake
‘Een opleiding moet realistische doelen stellen: met
punt van SoS. De opleidingen konden daarom zelf
kan het alsnog zo zijn dat studenten onvoldoende
een welkomstgesprek van tien minuten voorkom je
‘Met een goede intake kun je studenten aan je opleiding binden: door vroeg te laten zien dat het
vervelende verplichting’.
onderzoek blijkt dat er geen garantie is dat ze het
studenten moeten zich dan soms al een jaar van
bepalen wat zij aan hun onderwijs wilden verbete-
studierendement vergroten. Opleidingen moeten
tevoren afvragen of ze de opleiding echt willen
ren en hoe. Maar na verloop van tijd werd duidelijk
dan ook goed weten wat zij met zo’n test willen.
doen. Daardoor melden alleen de serieuze studen-
‘Als dat gebeurt, gaan er vaak meerdere zaken mis.
Anders kost het vooral een hoop geld.’
ten zich aan.’
Een daarvan is dat docenten zelf soms niet inzien
dat opleidingen dezelfde ambities zeer uiteenlopende invullingen gaven. Tijdens de audit in 2011 is dit de HvA op kritiek komen te staan. We hebben daarom centrale bijeenkomsten voor kennisdeling, zogenaamde ‘pitstops’ georgani-
‘Een opleiding moet realistisch zijn: met een welkomstgesprek van tien minuten voorkom je geen studie-uitval’
seerd, maar volledig gelijktrekken lukte niet meer.
waarom zij als studieloopbaanbegeleider moeten
Hoe ziet een goede intake eruit?
optreden; zij hebben er geen affiniteit mee, of ze
vaststellen waar ze passen. Een opleiding kan dit
De intake wordt vaak gezien als het beginpunt van studieloopbaanbegeleiding. Waarom is dat?
onder meer bereiken door proefcolleges te geven,
‘Studenten presteren beter als zij zich van meet af
gericht op het volgen van studieresultaten.
‘Een goede intake laat studenten ontdekken en
snappen hun rol niet goed. Studenten merken dat. Ook is studieloopbaanbegeleiding soms te exclusief
De SoS-projecten waren op verschillende momen-
toegerust aan een studie beginnen. Maar vaak zie
geen studie-uitval. Studenten zeggen tijdens zo’n
door ouderejaars te laten vertellen over hun
aan gekend voelen. Als hogeschool kun je dan ook
Goede studieloopbaanbegeleiders houden de school-
ten begonnen, en kenden een eigen dynamiek.
je dat deze studenten later toch erkennen dat ze
gesprek inderdaad vaak enkel wat de opleiding wil
ervaringen, en door te wijzen op struikelvakken.
niet vroeg genoeg beginnen met het geven van
prestaties in de gaten, maar zij stimuleren daarnaast
Toch heeft de decentrale aanpak voordelen gehad:
niet op de goede plek zitten. Ik merk dat zij vervol-
horen.
De opleiding moet daarnaast goed nagaan hoe de
individuele aandacht.’
studenten door ze bijvoorbeeld op een excellentie-
veel docenten zijn door SoS wakker geschud. Do-
gens relatief snel hulp zoeken bij het maken van
Helaas bieden veel motivatie- of persoonlijkheids-
aanmelders tot hun studiekeuze zijn gekomen en
centen zijn bijvoorbeeld veel meer als team gaan
een nieuwe studiekeuze.’
testen van bijvoorbeeld TalentSense of NOA ook
welke verwachtingen er spelen.
niet altijd uitkomst: ze kunnen de opleiding helpen
Een aantal opleidingen heeft aanvullende ingangs-
om de zwakke studenten eruit te pikken, maar uit
eisen. Zo’n eis werkt vaak goed: de aankomende
kijken hoe ze diverse studentengroepen kunnen helpen. Dat is winst.’
6
Sturen op Studiesucces
Op intakeprocedures bestaat aardig wat
traject te wijzen, of door studenten met een functie-
Studenten zien echter lang niet altijd het nut in van studieloopbaanbegeleiding, bleek uit je inventarisatie. Ze vinden het ‘een
beperking te informeren over speciale voorzieningen. Zij controleren dus niet alleen of de student nog op schema ligt, maar denken ook mee.’
Sturen op Studiesucces
7
COLUMN Ceci n’est pas une (‘vraie’) Chinoise
Zicht op motivatie dankzij decentrale selectie Bij de opleiding Fysiotherapie voeren aankomende studenten mini-interviews met docenten, vertelt dr. Raoul Engelbert, lector en opleidingsmanager Fysiotherapie.
Zo’n tien jaar geleden had ik als medewerker
Dat is soms verwarrend, maar het biedt ook kansen
internationalisering een afspraak met een Chi-
om te leren. Met en van elkaar.
nese studente. We zouden het hebben over haar
Hoe je dat doet? Bijvoorbeeld door gebruik te
persoonlijke situatie en haar studie bij de European
maken van wat er is en wat zich voordoet. Binnen
School of Physiotherapy van de HvA. Ik herinner
een klas, binnen een groep, binnen de HvA. Zo
me dat ik dacht: nou moet ik goed opletten, want
mag het project Sturen op Studiesucces afgelopen
Chinezen zeggen vaak ‘ja’, terwijl ze ‘nee’ bedoelen.
zijn, succesvolle deelprojecten zijn ingebed en gaan
De Chinese bleek een Nederlandse. Geadopteerd, en
door. SoS heeft daarnaast een schat aan informatie
in Amsterdam opgegroeid. Dat was even schakelen.
opgeleverd. Bijvoorbeeld een overzicht van best
Inmiddels is Amsterdam al meer dan een jaar een
practices en andere inspiratiebronnen om het stu-
zogeheten ‘minority majority city’: de traditionele
diesucces van al onze studenten te vergroten. Zoals
meerderheidsgroep is een minderheid geworden,
de studievoorlichtingspresentatie van Aviation
zoals alle andere minderheden in de stad. Bij de HvA
Studies, die een reëel beeld geeft van de opleiding.
is dat nog niet het geval. De diversiteit in onze rol-
Of het Hvanti-studentenmentoraat, dat zorgt voor
modellen (docenten) laat te wensen over. Zeker als
sociale en inhoudelijke binding met de HvA. Voor
je bedenkt dat we in onze onderwijsvisie stellen ‘dat
en door HvA-studenten afkomstig uit Aruba, Cura-
studenten tijdens hun opleiding worden voorbereid
çao, Bonaire, Sint Maarten, Saba en St. Eustatius.
eens terug aan de Chinese studente. En dan
op een baan in de grootstedelijke, vaak internati-
Als studentendecaan merk ik ook wat het oplevert
stel ik mezelf de vragen die ik toen niet stelde: is
onale en interculturele Amsterdamse context’. De
om studenten, maar ook collega’s veel te vragen,
wat ik denk of vind wel echt zo? En vooral ook:
studentenpopulatie is veel diverser: aan kleuren,
vooronderstellingen zo veel mogelijk te checken,
wat is echt, en wie bepaalt dat?
religies, beperkingen, achtergronden, seksuele voor-
en mijn oordeel uit te stellen. Dat kan iedereen:
keuren en leerstijlen geen gebrek. Onze studenten
je bewust zijn en worden van je eigen valkuilen of
Lydie van de Laar, studentendecaan, vertrouwens-
passen in veel, en steeds meer, verschillende hokjes.
‘heilige huisjes’, en vanuit dat bewustzijn vragen
persoon voor personeel en voormalig lid SoS-
En die hokjes zijn ook nog eens situatieafhankelijk.
en handelen. Dat lukt niet altijd. Ik denk dan wel-
expertgroep
Beeld Sandra Hazenberg
Introductiedagen van Hvanti Hvanti is het studentenmentoraat voor studenten
Tekst Winnifred Jelier Beeld Fred van Diem
afkomstig uit Aruba, Curaçao, Bonaire, Sint Maarten, Saba en St. Eustatius die aan de Hogeschool van
‘De numerus fixus is voor de opleiding Fysiotherapie
Ook hebben we gewerkt met ‘multiple mini-inter-
van de decentrale selectie. Het is nog wat te vroeg
een uitkomst: we weten hierdoor precies hoeveel stu-
views’: korte gesprekken die de aanmelders voeren
om een patroon te zien. Toch ben ik al erg tevre-
denten er jaarlijks binnenkomen. Het nadeel van een
met docenten uit het vakgebied en ouderejaars. De
den. De decentrale selectie heeft me aangenaam
Nieuwsgierig naar hoe Hvanti het studiesucces van
centrale loting is echter dat je niet zeker weet of je
aanmelders krijgen bijvoorbeeld als opdracht om een
verrast: voorheen had de opleiding Fysiotherapie
deze studenten bevordert? Bekijk via de online
wel de meest gemotiveerde studenten binnen krijgt.
hand van een docent te onderzoeken. We kijken hoe
beperkt inzicht in de motivatie van aankomende
versie van dit magazine het filmpje.
Daarom hebben we in 2011 een decentrale selectie
ze dat doen, wat ze voelen, maar ook hoe ze op de
studenten. De centrale loting vindt immers uitslui-
ontworpen voor een deel van de aanmelders. Dit kon
opdracht reageren. Het idee van multiple mini-inter-
tend plaats op basis van het gemiddelde eindcijfer
dankzij SoS. De aanmelders uit binnen- en buitenland
views is afkomstig uit de literatuur, en wordt ook bij
op de middelbare school.
hebben in maart 2012 een uitgebreide intake door-
de opleiding Geneeskunde in het AMC gebruikt.
Maar nu heb ik met mijn eigen ogen kunnen zien
lopen. Zo moesten ze een online motivatievragenlijst
Bij het volgen van de studenten tijdens de rest van
dat aankomende studenten werkelijk tot in hun
invullen en kregen ze een kennistoets.
hun studieloopbaan gebruiken we de uitkomsten
tenen gemotiveerd kunnen zijn.’
8
Sturen op Studiesucces
Amsterdam studeren.
Sturen op Studiesucces
9
Superstudenten Eerstejaars studeren sneller en beter dankzij SoSmaatregelen. Vooral meisjes van de havo profiteren. Studenten vanaf 25 jaar juist niet. Dit blijkt uit onderzoek van Arnika van Heerden. Tekst Winnifred Jelier Beeld Bas Kocken
Onderzoeksdata liggen verspreid over tafel. Mid-
je ze precies realiseert, blijft volgens Van Heerden
den in haar verhaal pakt Arnika van Heerden,
nog de vraag. ‘Omdat de opleidingen onderling
promovenda bij het onderzoeksinstituut TIER, een
sterk kunnen verschillen, en er ook andere factoren
vel papier, en zet er in een vloeiende beweging
meespelen, is het nu eenmaal niet met zekerheid
een curve op. Dan, dwars erdoorheen, een verticale
te zeggen welke SoS-maatregelen welke gevolgen
streep. ‘Dit is vóór SoS’, zegt ze als ze naar de
hebben gehad.’
linkerhelft van de curve wijst. ‘En dat heb ik vergeleken met dít.’ Ze tikt op de rechterhelft. ‘En wat
Zelfbewuste aanpak
blijkt? SoS doet ertoe.’
‘Een lastig gegeven’, aldus Van Heerden. ‘Je kunt
Die conclusie kwam niet zonder slag of stoot tot
als opleiding dus niet zomaar succesvolle maatre-
stand. Van Heerdens onderzoek naar de effecten
gelen van een andere opleiding overnemen, zoals
Misschien zijn zij dankzij dit model bewuster te
beneden. Dat is immers ook waar SoS voor bedoeld
het laat wel zien dat opleidingen altijd goed in de
Maar wat je al duidelijk kunt zien is dat aandacht
van de SoS-projecten heeft flink wat hobbels moe-
een geslaagd intakeprogramma. De opleiding
werk gegaan, maar het zou ook kunnen zijn dat zij
was: aandacht voor verschil.’
gaten moeten houden of hun onderwijsaanpassin-
voor individuele studenten goed uitpakt, zowel voor
ten nemen. Het voornaamste probleem: het ont-
moet eerst ook kijken naar de context: wat voor
sowieso al heel zelfbewust waren, en dat de lijst
gen ook echt voor alle studenten gunstig zijn.’
de student als voor het rendement van de opleiding.’
breken van gemeenschappelijke kenmerken. Van
studentenpopulatie is er, hoe is het docententeam
dit alleen versterkt heeft.’
Heerden: ‘Elke opleiding kreeg de vrijheid om een
samengesteld? Dat soort zaken.’ Maar ook dan kun
eigen SoS-plan te bedenken: ze hoefden niet alles
je er volgens Van Heerden nooit zeker van zijn dat
op één manier te doen. Prettig voor de opleiding,
de maatregelen precies zo uitpakken als je beoogt.
Opmerkelijk: vooral autochtone meisjes rechtstreeks van de havo lijken voordeel te hebben van de SoS-maatregelen.
Sterke meisjes
Ook is de uitvaltijd vooral onder jongere studenten
Van Heerden merkte in het kwantitatieve deel van
(jonger dan 21 jaar) afgenomen. ‘Als zij niet op de
Aandacht voor verschil
haar onderzoek dat bepaalde studentengroepen
goede plek zitten, hebben zij dit dus sneller door.’
Van Heerden interviewde voor haar onderzoek
extra profiteren van de SoS-maatregelen, hoe divers
22 projectleiders. Vooral een betere relatie tussen
deze maatregelen ook waren. ‘Vooral autochtone
SoS werkt
docenten en studenten blijkt op basis daarvan
meisjes die rechtstreeks van de havo komen, onder-
Ja, nu lijkt het eenvoudig. Maar het onderzoek is nog
doorslaggevend voor successen binnen SoS.
vinden voordeel: hun kans op het behalen van de
niet afgerond, benadrukt Van Heerden. ‘De voorlo-
‘Zo zijn opleidingen expliciet aandacht gaan
propedeuse in het eerste jaar neemt het meeste toe’,
pige uitkomsten lijken onderling samen te hangen:
schenken aan het gericht motiveren van studenten,
zegt Van Heerden. ‘Dat is opmerkelijk, want de SoS-
minder uitval in het eerste jaar en sneller een prope-
Elke opleiding die aan SoS meedeed, kreeg de
bijvoorbeeld middels ‘positieve psychologie’. Elke
maatregelen waren niet per se voor hen bedoeld.
deuse. Maar als je beter kijkt, zie je dat dit niet altijd
‘Leidraad voor studiesucces en goed onder-
student heeft een eigen leerstijl, en vraagt om een
Meisjes doen het over het algemeen al behoorlijk
het geval is. Een maatregel om uitval te verminderen,
wijs’. De vier hoofdpunten zijn: (1) De oplei-
Leidraad voor studiesucces
maar voor onderzoek niet bepaald zaligmakend.’
Toch lijkt een zelfbewuste aanpak de meeste kans
eigen vorm van feedback. Dankzij zo’n benadering
goed, en profiteren dus nog eens extra.’
zoals betere voorlichting, hoeft immers geen effect
ding sluit aan bij student (kenmerken); (2) De
Toch lukte het Van Heerden om interessante infor-
van slagen te hebben. Zo kregen de opleidingen
gaan docenten en studenten beter met elkaar
Maar vooral verrassend vindt Van Heerden de uit-
te hebben op de studievoortgang.’
opleiding stimuleert inhoudelijke binding (met
matie uit de onderzoeksdata te distilleren. Zo zag
binnen het SoS-project een ‘dertienpuntenmodel’,
om, met als gevolg: betere studievoortgang, meer
komst dat onder meer studenten met een vwo-
Ook betreffen de resultaten nog vooral het eerste jaar
bijzondere aandacht voor toetsing en het cur-
ze onder meer dat de kans dat eerstejaars hun pro-
een soort leidraad voor een succesvolle opleiding,
studiepunten, en eerdere uitval.’
achtergrond het juist slechter lijken te gaan doen.
van de studie: de SoS-projecten zijn gefaseerd vanaf
riculum); (3) De docenten zijn vakbekwaam,
pedeuse in één jaar halen dankzij SoS-maatregelen
dat ze konden gebruiken om hun plannen meer
Ook meer aandacht voor excellentie- en deficiën-
‘De kans dat zij in het eerste jaar uitvallen is onder
2008 begonnen. Daarom is het volgens Van Heerden
didactisch onderlegd en stellen zich profes-
toeneemt. Ze halen meer studiepunten, en de kans
richting te geven (zie kader). ‘Vooral opleidingen
tie-onderwijs lijkt te helpen. ‘Een opleiding moet
SoS iets toegenomen’, zegt Van Heerden. ‘In de
pas in een latere fase mogelijk om bijvoorbeeld iets
sioneel op; (4) De opleiding bevordert sociale
op uitval neemt in het eerste jaar af.
die het model voorafgaand aan de planvorming
niet alleen aandacht hebben voor de middenmoot,
praktijk ligt het uitvalpercentage van vwo-studenten
te zeggen over het effect van de SoS-projecten op
binding en biedt de student een studeerbaar
Mooie uitkomsten voor de hogeschool, maar hoe
als checklist gebruikten, hebben goed gescoord.
maar ook voor uitschieters naar zowel boven als
vrij laag, dus dramatisch is de toename niet, maar
het afstudeerrendement.‘ Eind 2013 weten we meer.
programma.
10 Sturen op Studiesucces
Sturen op Studiesucces
11
COLUMN Docenten cruciaal voor studiesucces Beeld Sandra Hazenberg
Niemand is tegen studiesucces, maar hoe het be-
Ten tweede valt op dat docenten soms niet weten
reikt wordt en wie daarvoor moet zorgen, is niet
waarom bepaalde studenten wel en andere
altijd duidelijk. De student is uiteraard uiteindelijk
studenten geen succes hebben binnen de studie.
hoofdverantwoordelijk voor zijn of haar studie-
Er zijn vele ideeën en theorieën waarom bijvoor-
succes. Uit onderzoek blijkt echter dat de invloed
beeld bij een bepaald vak of in een bepaald jaar
van docenten groot is. Dat roept de vraag op hoe
allochtone studenten of studenten met een mbo-
docenten het studiesucces van studenten positief
opleiding het moeilijker hebben. Maar docenten
kunnen beïnvloeden en wat de hogeschool kan
komen er meestal niet aan toe om de studenten
doen om docenten daarin te ondersteunen.
zelf te vragen wat de redenen zijn – we praten
In de afgelopen anderhalf jaar hebben we vanuit
meer óver studenten dan mét hen.
het lectoraat Gedifferentieerd Human Resource
Het is dan ook de kunst om niet uit het oog te
Management (gHRM) in vele docententeams met
verliezen wat nu al in belangrijke mate bijdraagt
Een domeinbrede aanpak voor studiebegeleiding, met onder meer studentmentoren,
honderden docenten gesproken over studiesucces
aan studiesucces. Bezuinig overleg over studen-
en diversiteit. Daarbij vallen enerzijds de betrok-
ten niet weg uit het oogpunt van efficiëntie.
bijlessen en studiekeuzeworkshops. De opleidingen van het Domein Techniek kregen
kenheid van de docent bij het vak en de student
Stimuleer teams om niet alleen over studenten te
op, en anderzijds de zorg over werk- en regel-
praten, maar mét hen. Beide zijn onmisbaar voor
het voor elkaar: Casa Technica.
druk. Veel docenten hebben het gevoel dat lesge-
studiesucces. Het is aan de hogeschool om die
ven – de kern van hun vak – onder druk staat.
ruimte te (blijven) bieden.
huis voor techniekstudenten Tekst Winnifred Jelier Beeld Bas Kocken
Twee zaken hebben volgens docenten een sterke
Twaalf opleidingen, één gedachte
uit onder meer een bijlesprogramma dat inmiddels
de ‘warme overdracht’. ‘Als een docent ziet dat
met vragen over toetsen, welke boeken je moet
invloed op studiesucces. Ten eerste is dat onder-
Jaloers is een groot woord, maar toen sommige
zo populair is dat er een wachtlijst is. Ook zijn er
het niet goed gaat met een student, stuurt hij de
gebruiken, of hoe je moet zoeken in de digitale
ling overleg. Veel docenten pleiten voor het in
Daniël van Middelkoop,
techniekopleidingen merkten dat ze achterliepen
een studentmentoraat en studiekeuzeworkshops‘
student niet alleen naar de studiebegeleider, maar
bibliotheek.’
stand houden (of in ere herstellen) van het voort-
onderzoeker bij het lectoraat gHRM
op het gebied van studiebegeleiding, begon het
voor als je al binnen bent, maar merkt dat je niet
loopt hij even mee, of informeert hij later nog even
wel te knagen. ‘Een goede uitgangspositie’, stelt
bij de goede opleiding zit’.
hoe het gesprek is verlopen. Hiervoor weten alle
Dominique kreeg voordat ze als studentmentor
hebben problemen of dreigen in moeilijkheden
medewerkers goed van elkaar wat voor begelei-
aan de slag ging een speciale training. Inmiddels
te komen? Hebben collega’s dezelfde ervaringen
ding ze bieden.’
begeleidt ze twee groepjes van acht eerstejaars.
met een student, en hoe gaan zij daarmee om?
De auteur doet onderzoek naar benaderin-
Inspirerend? ‘Absoluut. Ik help studenten, maar ik
Zijn er structurele problemen waar studenten te-
gen van studiesucces en diversiteit in docen-
projectleider Jerke van der Woerdt achteraf. ‘Ze waren erg gemotiveerd er iets aan te doen toen ze
‘Warme overdracht’
de kans kregen.’
Een grote verdienste van Casa Technica is de toege-
gangsoverleg over studenten: welke studenten
nomen transparantie. ‘De hogeschool kent studie-
Studenten reageren positief op Casa Technica,
leer ook meer over mezelf. Zo denk ik dat ik het
genaan lopen, en waar kunnen docenten uitkomst
tenteams. In totaal doen 25 docententeams
Want die kans kwam er: dankzij de SoS-gelden
loopbaanbegeleiders, coaches, studentendecanen
vertelt Dominique Hasselbaink, tweedejaars Bouw-
hbo achteraf toch nog te veel als een verlengstuk
bieden? Het belang van teamoverleg lijkt voor de
van de Hogeschool van Amsterdam en de
konden alle twaalf de opleidingen van het Domein
en -mentoren. Niet iedereen heeft gelijk overzicht
kunde en studentmentor. Zo blijken veel eerste-
van de havo zag. Nu zeg ik tegen mijn eerste-
hand te liggen, maar de ervaring leert dat docen-
Hogeschool Rotterdam mee. De rapportage
Techniek deelnemen aan Casa Technica, een do-
in dit web van studiebegeleiding.’
jaars erg blij met de hulp die ze krijgen dankzij het
jaars: ga gelijk aan de slag, ook als niemand je
ten steeds minder ruimte ervaren om formeel of
van het onderzoek verschijnt in mei 2013.
meinbreed plan voor studiebegeleiding bestaande
Bij Casa Technica geldt daarom het principe van
studentmentoraat. ‘Als studentmentor help ik ze
dat zegt. Je bent zelf verantwoordelijk.’
informeel over deze zaken te overleggen.
Meer informatie: d.van.middelkoop@hva.nl.
12 Sturen op Studiesucces
Sturen op Studiesucces
13
‘SoS heeft de luiken opengezet’ Zoveel opleidingen, zoveel aanpakken. Langstudeerders vormen een HvA-breed probleem, maar de oplossing kan per opleiding verschillen. Dat blijkt uit de verhalen van Albert Jan Bloemendal (docent bij Culturele en Maatschappelijke Vorming), Duco Sinnema (oud-projectleider bij Media, Informatie en Creatie en beleidsmedewerker) en Eric de Vries (coördinator jaar 4 bij Sportmarketing).
Tekst Winnifred Jelier Beeld Eduard Lampe
Wat is voor jullie een langstudeerder?
DS: ‘Als je op zo’n moment niet ingrijpt, kun je ze
krijgen. Ook geeft SPM stoomcursussen Spaans in
Duco Sinnema: ‘Een student die langer dan zes jaar
voorgoed kwijtraken.’
het vierde jaar. Het aanvullend onderwijs is niet verplicht, maar een groot aantal studenten doet
studeert.’ EdV: ‘Wij hebben ook veel studenten die moeite
mee, en redt het daardoor ook echt. Dat is gewel-
Albert Jan Bloemendal: ‘Een enthousiaste student
hebben met de tweede taal, een verplicht onder-
dig om te zien.’
die blijft hangen op zijn stageplek, en geen tijd
deel in het opleidingscurriculum. Spaans bijvoor-
meer heeft om zijn studie af te ronden.’
beeld vormt echt een struikelblok. We hebben
DS: ‘MIC is een grote opleiding, per jaar ongeveer
studenten die zeggen: Spaans lukt niet, dus ik ga
twintig klassen, maar we pikken slecht presterende
met mijn studie stoppen. Zonde.’
studenten er makkelijk uit met het ‘studiekompas’
Eric de Vries: ‘Iedereen met studievertraging. Dat
– een stoplichtenmodel op basis van studiere-
DS: ‘Een opleiding moet studenten een realistisch
probleem, we waren juist trots dat onze stu-
DS: ‘Dankzij SoS zijn opleidingen zich bewuster
AJB: ‘Het langstudeerdersprobleem bij CMV is heel
sultaten. Studenten krijgen nu extra intensieve
beeld geven van wat ze aankunnen. Soms ontbreekt
denten het gelijk zo goed deden op de arbeids-
van hun rol in het bereiken van studiesucces: ze
anders: onze studenten lopen stage bij allerlei
begeleiding wanneer zij met studievertraging aan
het studenten aan deze realiteitszin. Dan komen ze
markt. Door SoS zijn we beter gaan kijken naar
realiseren zich dat zij een verplichting hebben om
culturele instellingen, van Melkweg en Paradiso tot
hun minor beginnen.’
aanzetten met een plan om zeventig studiepunten
de oorzaken, en met onze neus op de feiten
studenten te helpen bij het halen van hun punten.’
in een half jaar te halen. Belachelijk natuurlijk.’
gedrukt: we zijn onze rol als opleiding serieuzer
kan om een vierdejaars gaan, maar ook om een derde- of tweedejaars.’
Jullie uitleggen verschillen nogal.
Duco Sinnema (links), Albert Jan Bloemendal (midden) en Eric de Vries hebben elk een eigen kijk op langstudeerders.
DS: ‘De oorzaken van studievertraging lopen per
gaan nemen. Inmiddels heerst er een veel sterker
opleiding af en toe natuurlijk sterk uiteen: sommige opleidingen kampen vooral met studenten met een onduidelijk beeld over hun toekomst, andere opleidingen zitten eerder met “struikelonderdelen”, fasen in de studie waar veel studenten de mist ingaan, zoals het afstudeertraject.’
‘Soms ontbreekt het studenten aan realiteitszin. Willen ze ineens zeventig studiepunten in een half jaar halen.’
Is al die extra begeleiding die jullie bieden wel een taak van de opleiding?
professioneel besef. We hebben zelfs een korte
Het voorkomen van langstudeerders begint
film (zie kader) gemaakt waarin we laten zien
al bij de voorlichting. De opleiding Culturele
EdV: ‘Ja. Elke opleiding heeft een verantwoorde-
waarvoor we opleiden.’
Maatschappelijke Vorming maakte een korte
lijkheid in het bereiken van studiesucces. Sommige
film over wat je met de opleiding kunt worden:
studenten hebben nu eenmaal meer begeleiding
DS: ‘Vóór SoS hielp MIC langstudeerders, maar
nodig om de streep te halen. Bij een deel lukt het
deed de opleiding weinig om studievertraging te
www.hva.nl/opleiding/voltijd/culturele-en-
desondanks niet, en is het trekken aan een dood
voorkomen. Dat is veranderd: we zitten er veel
maatschappelijke-vorming/beroepen
Wat is bij jullie opleiding de meest voorkomende oorzaak?
buurt- en clubhuizen of de Tolhuistuin in Noord.
AJB: ‘Bij CMV bepalen studenten zelf welke “leer-
paard. Die studenten moet je niet eindeloos hel-
vroeger bovenop. Daarbij verwacht ik veel van de
DS: ‘MIC-studenten blijken niet altijd een duidelijk
Spannend, maar als ze er kunnen blijven, doen ze
weg” ze volgen: ze stellen zelf hun pakket samen.
pen, hoe lastig dat soms ook is: laat ze los.’
HvA-brede norm van vijftig studiepunten in het
beroepsbeeld te hebben. In het derde en vierde jaar
dat. De opleiding schiet er dan bij in.’
Er zijn geen klassen, maar “niveau’s” die ze door
eerste jaar: hierdoor zal de uitval in het eerste
Hoe gaan jullie om met langstudeerders?
De studenten krijgen gedurende de studie zo’n 6 à
EdV: ‘Wij bieden aanvullend onderwijs en
7 zogeheten assessments. Hierna maken zij telkens
EdV: ‘Bij SPM zie je hetzelfde. Vooral studenten die
maatwerk. Zo hebben we voor de jaren 2, 3 en 4
een nieuw persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) om
Jullie hebben dankzij de SoS-gelden speciale aandacht aan langstudeerders kunnen schenken. Wat heeft dit jullie opgeleverd?
al studievertraging hebben, raken in deze fase ver
‘x-groepen’, kleine klassen waarin studenten met
verder richting te geven aan hun opleiding. Juist zo
AJB: ‘SoS heeft wel even de luiken opengezet:
leggen: voor elk jaar een ingangseis van minimaal
achter.’
een studievertraging veel individuele aandacht
houdt CMV de studenten binnenboord.’
we zagen langstudeerders eerst niet als een
50 studiepunten.’
het maken van opdrachten kunnen bereiken.
wreekt dit zich: dan gaan ze de minor en stage doen, en moeten ze zelfstandiger dan eerst aan de slag.’
14 Sturen op Studiesucces
jaar toenemen, maar je houdt zeer gemotiveerde studenten over.’ EdV: ‘Het liefste zou ik de lat in alle jaren zo hoog
Sturen op Studiesucces
15
grootstedelijke diversiteit?
BETER studeren dankzij café
Meer aandacht voor diversiteit was een van de belangrijkste doelen van de SoS-projecten. Maar hoe zit dat als de student eenmaal afgestudeerd is? We vroegen het twee ervaren onderwijsmedewerkers, en legden hen de stelling voor: ‘Studenten leren pas na hun opleiding wat grootstedelijke diversiteit inhoudt.’ Tekst Winnifred Jelier Beeld Eduard Lampe
De iPabo zag dat een gebrek aan sociale binding onder studenten het studiesucces in de weg stond. De oplossing? Een eigen studentencafé.
Tekst Winnifred Jelier Beeld Sandra Hazenberg
Het is woensdagmiddag en er klinkt muziek in de
Binding
een bar, diepe zitbanken en statafels. Ook hangen
gangen van de iPabo, de interconfessionele pabo in
De iPub is een uitvloeisel van SoS-activiteiten die
er slingers aan de muur.
Amsterdam. Maar de muziek is niet afkomstig uit
onder meer de introductie van studentcoaching
een les over didactiek in het muziekonderwijs, maar
omvatte. Als studenten hun school niet alleen zien
uit de iPub, een inpandig café voor studenten.
als een plek waar ze onderwijs volgen, maar ook
Een café in een school? ‘Het kan’, lacht Jenneke Brugman, docent bewegingsonderwijs en coördi-
Hanneke Stasse, docent Algemene beroepsvoorbereiding bij de tweedegraads lerarenopleiding, Domein Onderwijs en Opvoeding:
Frenchez Pietersz, docent bij Aviation Studies en Aviation Logistics, Domein Techniek:
Studententeam
Soms: ‘Ik hoop van niet. Grootstedelijke scholen kennen soms meer dan honderd
Ja: ‘Techniekopleidingen zijn traditioneel niet zo divers qua studentenpopulatie:
De iPub opent elke woensdagmiddag zijn deuren.
nationaliteiten. Daar kan een verdichting van problematiek opspelen: én armoede,
weinig studenten met een niet-Nederlandse afkomst, en weinig meisjes. Dat is bij de
als een plek waar ze elkaar ontmoeten en helpen,
‘We wisten niet hoe de iPub zou lopen, en ook
én leer- en gedragsproblemen, én lage sociale afkomst, én een grote diversiteit in
opleidingen Aviation Studies en Aviation Logistics, waar ik werk, niet veel anders.
kan dit voor hun studiesucces een wereld van ver-
niet of we genoeg studenten konden interesseren
culturele achtergrond. Als leraar moet je die context begrijpen, wil je elke leerling
Dus ja: studenten leren bij ons pas na hun opleiding wat diversiteit inhoudt.
nator van de iPub. ‘De sociale binding onder onze
schil maken.’ De gelden voor de SoS-activiteiten
om de bar te runnen’, vertelt Brugman. Een onge-
tot zijn recht doen komen. Of je nu geschiedenis, Nederlands of wiskunde geeft.
Maar tegelijkertijd zijn deze opleidingen, waarin studenten onder meer over de
studenten was niet optimaal. Studenten kwamen
verwierf de iPabo dankzij een samenwerking met
gronde vrees, zo bleek: inmiddels heeft de school
De lerarenopleiding besteedt daarom aandacht aan grootstedelijke diversiteit.
techniek van vliegtuigen leren, internationaal georiënteerd: als je aan het werk wilt
naar school voor de lessen, hingen wat rond, en
de HvA.
een team van zestien studenten die om en om
In het vak Algemene Beroepsvoorbereiding krijgen studenten onder meer les
in de luchtvaart, ben je gedwongen over landsgrenzen heen te kijken. We moedi-
vertrokken daarna weer. Uit het zicht van de school,
Na interviews met ruim veertig studenten conclu-
achter de bar staan. Zij volgden hiervoor zelfs een
in interculturele communicatie en leren ze hoe ze taalzwakke leerlingen kun-
gen studenten dan ook aan om bijvoorbeeld hun stage in het buitenland te doen.
maar ook van elkaar. Met de iPub hebben we daar
deerde Brugman dat studentcoaching alleen niet
cursus Sociale Hygiëne in de Horeca (SHV).
nen helpen. Ook is er aandacht voor identiteitsontwikkeling, groepsprocessen
Als je in een van deze opleidingen afstudeert, kun je in Nederland best snel een
wat aan gedaan.’
genoeg was om de binding onder studenten te
Visser: ‘Dankzij de iPub is de sfeer op school
en conflictbemiddeling.
baan vinden. Maar het werk in Nederland beperkt zich vaak tot operationeel
In de omgeving van de school konden studenten
vergroten. ‘Ze misten een eigen stek. Studenten
leuker. Het studeren daardoor ook. Hier leer je
Maar ook de stages zijn belangrijk. Nergens leert een leraar-in-opleiding zo
denkwerk bij vliegtuigonderhoud. Veel van onze studenten willen meer. Zij vertrek-
volgens Brugman onvoldoende terecht. ‘Het gebouw
hingen na de lessen vaak rond in de entreehal, of
elkaar op een andere manier kennen dan in de
veel als daar waar theorie en praktijk elkaar raken. Het zou daarom goed
ken naar het buitenland om bij een grote luchtvaartorganisatie te werken of een
van de iPabo staat in een rustige woonwijk in Sloter-
net buiten, onder het afdakje. Dat was gewoon
klas. ’Dat zegt ook eerstejaarsstudent Bart Vlas-
zijn als elke student ten minste één stage van drie tot vijf maanden op een
buitenlandse master te behalen.
vaart. De school is goed bereikbaar, maar los van de
niet ideaal.’
bloem (23), die af en toe achter de bar staat: ‘Hier
gemengde school in een grote stad als Amsterdam of Rotterdam zou doen.
Vooral als je een internationale opleiding bent, moet je aandacht besteden aan
school is er in de omgeving voor studenten niet veel
Tijdens de SoS-activiteiten was de iPabo juist bezig
kom ik meer van de opleiding te weten dan ik
Nu gebeurt dat nog niet altijd.
diversiteit. Dat die diversiteit ook ‘grootstedelijk’ kan zijn, is voor Aviation Studies
te doen. ’Derdejaars Claudia Visser (19) herinnert
met een renovatie van een deel van het pand. ‘We
anders zou doen: doordat je elkaar in een andere
Een goede leraar ben je overigens pas na jarenlange ervaring. Kilometers ma-
en Aviation Logistics minder relevant. Onze studenten moeten zich wereldwijd
het zich goed dat ze voor een leuk café een half uur
hebben toen gevraagd om ook een studentencafé
setting ziet, is het makkelijker om elkaar aan te
ken, daar gaat het om. Dat zeg ik niet om studenten te ontmoedigen, want je
oriënteren. Daarbij hoort dat ze begrijpen wat diversiteit doet in de communicatie.
moest fietsen. In de praktijk doe je dat niet.’
te maken.’ Het resultaat is een intieme ruimte met
spreken.’
hebt de lerarenopleiding natuurlijk wel nodig. Anders heb je geen basis.’
Alleen zo kunnen ze als professional aan de slag.’
16 Sturen op Studiesucces
Sturen op Studiesucces
17
Films die ogen openen
Beelden van Ilsoo van Dijks campagne tegen discriminatie ‘100% mens’ waarmee hij de individuele prijs won
www.moviesthatmatter.nl MOVIESTHATMATTER FESTIVAL Hét internationale film- en debatfestival waar mensenrechten, vrede en vrijheid centraal staan. Met speelfilms, documentaires, talkshows, debatten en live muziek. Ontmoet er filmmakers, activisten, journalisten en politici uit de hele wereld. Den Haag 21-27 maart 2013
STUDENTS THAT MATTER Maandelijkse gratis filmvertoningen met nagesprekken op de HVA 21 maart - Love Crimes of Kabul 25 april - My Cousin the Pirate 23 mei - The Green Wave 20 juni - Peace vs Justice Tijd van 17.00 tot 19.00 uur Locatie Leercentrum Floor - Kohnstammhuis Wibautstraat 2, Amsterdam
MOVIESTHATMATTER ON TOUR Iedere maand een spraakmakende speelfilm of documentaire in 15 filmtheaters door het hele land.
Gouden MIC’ey: prijs voor goede studenten
maart - Call Me Kuchu april - Rouge Parole mei - The Act of Killing
De opleiding Media, Informatie en Communicatie moedigt studenten aan het beste uit
Met per stad een wisselend naprogramma.
beste onderwijsproduct. Tekst Winnifred Jelier Beeld Ilsoo van Dijk
zichzelf te halen, en bedacht de Gouden MIC’ey, een jaarlijkse studentenprijs voor het
Een ontwerp voor een reclamecampagne, een
je die kans grijpen’, vindt Sinnema. MIC wil met de
individueel product, groepsproduct en het afstu-
website of een korte documentaire, studenten van
Gouden MIC’ey de inhoudelijke betrokkenheid on-
deerproduct. Studenten mogen zelf kiezen wat ze
de opleiding Media, Informatie en Communicatie
der studenten vergroten: ‘De opleiding benadrukt
indienen, zolang het werk maar met een voldoen-
(MIC) maken jaarlijks allerlei imposante onderwijs-
zo dat studeren niet alleen gaat om punten halen;
de is beoordeeld.
producten, maar zodra de vakken zijn afgelopen,
tijdens de studie moet de student zich ook ontwik-
‘De Gouden MIC’ey is ook bedoeld om studen-
verdwijnen hun creaties in het archief.
kelen tot een jonge professional.’
ten die niet meedingen, toch te inspireren’, zegt Sinnema. ‘Ze krijgen tijdens de prijsuitreiking
Hartstikke zonde, vond Duco Sinnema, beleidsme-
STUDENTS’CHOICE @ MOVIESTHATMATTER FESTIVAL GRATIS STUDENTENVERTONINGEN!
dewerker van de afdeling Onderwijs en Kwaliteit
Roem
zicht op wat medestudenten hebben gemaakt, en
van het Domein Media, Creatie en Informatie.
Dankzij SoS kon de opleiding het idee voor een
voelen zich daardoor hopelijk geroepen om het
Daarom bedacht hij, geïnspireerd door andere
prijs voor het beste onderwijsproduct verder
jaar daarop extra hun best te doen en ook aan de
opleidingen, de Gouden MIC’ey, een jaarlijkse prijs
uitwerken. MIC-studenten kunnen de Gouden
wedstrijd mee te doen.’
voor het beste onderwijsproduct.
MIC’ey krijgen voor een zelfgemaakt ontwerp of
En wat krijgt de student die tot winnaar wordt
‘Wanneer je als opleiding de kans krijgt om studen-
een website, maar ook voor een werkstuk, scriptie,
uitgeroepen? ‘Roem, en een prachtige bokaal met
ten te stimuleren om extra hun best te doen, moet
of SLB-verslag. Er zijn prijzen in drie categorieën:
– inderdaad – niet mis te verstane oren.’
Sturen op Studiesucces
19
minder toetsen, meer resultaat
D19 H40 C11 A1 A3 E25 B6 A3
B4 A7 C8
Tot voor kort kregen ALO-studenten tot wel 180 toetsen per jaar. De opleiding paste het toetsbeleid aan, en zag het rendement stijgen. Tekst Winnifred Jelier Beeld Eduard Lampe
‘HvA-breed is het motto: toets als opleiding fre-
Nieuw toetsbeleid
Daarnaast geldt er voor alle vakken 100 procent
quent. Niet alleen aan het einde van een vak, maar
De opleiding besloot daarom in 2010 het toetsbe-
aanwezigheidsplicht, terwijl dat eerst 80 procent
ook geregeld tussendoor,’ zegt Hans Mackaaij,
leid te herzien. Voortaan heeft de ALO voor theo-
was. Opportunistisch studiegedrag wil de opleiding
opleidingsmanager van de Academie voor Licha-
rievakken (in totaal 30 ECS per jaar) niet meer dan
zo ontmoedigen. Elke keer dat een student toch
melijke Opvoeding (ALO). ‘Bij de ALO sloegen we
twintig toetsen. Wel houdt de opleiding vast aan
afwezig is – ook als dit door ziekte komt – moet hij
echter door: we toetsten te veel, met als gevolg
het systematisch feedback geven, maar zonder dit
zich bovendien melden bij de studieloopbaanbe-
Toen Mackaaij vier jaar geleden als opleidingsmanager begon, zag hij dat de opleiding op 800 studenten ruim 150 studenten had die langer dan
‘Eigenlijk voltrok zich een ramp’
Gezonder studieklimaat Een strenger studieklimaat, maar volgens Mackaaij ook een gezonder studieklimaat: ‘De eerste
vijf jaar studeerden. ‘Eigenlijk voltrok zich een
aan een eindbeoordeling te koppelen. Ook heeft
resultaten zijn positief. We hebben wat meer uitval
ramp, maar we hadden te weinig zicht op de
de opleiding de ‘zesdejaarsmaatregel’ ingesteld: als
in het eerste jaar, maar over de hele linie neemt
mogelijke oorzaken.’
een student in het zesde jaar terechtkomt, verliest
het rendement toe: minder studievertraging en
hij alle resultaten uit het tweede jaar, tenzij hij een
enthousiastere studenten.’
Informele toetsing Door SoS kon Mackaaij onder meer de organisatie
A6 G33
geleider.
minder gemotiveerde studenten en een grotere kans op studievertraging.’
C8
goed studieplan indient.
Efficient nakijken Dankzij een nieuwe nakijkmethode werken taaldocenten efficiënter, en krijgen studenten gerichter feedback.
Tekst Winnifred Jelier Beeld Bas Kocken
van de toetsen beter gaan bekijken. Hij vroeg alle docenten hoe zij tot de cijfers van hun studenten
Soms heeft een kleine verandering een groot
‘Minder tijdrovend en veel transparanter.’
hun taalvaardigheden willen doen door bijvoor-
kwamen. Veel docenten bleken naast de formele
effect. Dat merkte Susan Swaan, docent bij de
Dankzij SoS kon Swaan haar vondst naar een hoger
beeld oefeningen te maken.’
toetsen (toetsen die in de studiehandleiding
deeltijdopleidingen Bedrijfseconomie en Financial
niveau tillen. ‘We kregen tijd en middelen om een
staan vermeld) ook informele toetsen te hebben,
Services Management. Ze paste de nakijkmethode
gedegen taalprogramma op te zetten met het co-
Als een student niets met de correcties van de taal-
bijvoorbeeld een extra thuisopdracht die ze lieten
voor Nederlands aan, en bespaart haar collega’s
desysteem als uitgangspunt. Niet alleen een extra
docent doet, valt dit snel genoeg op. Swaan: ‘Door
meetellen in het eindcijfer.
nu werk, terwijl studenten gerichter feedback
toetsje in de propedeuse, maar aandacht voor taal
na elk werkstuk de typ- en taalfouten bij elkaar
De conclusie van Mackaaijs inventarisatie was
krijgen.
door alle studiejaren heen.’
op te tellen, kan de docent zien of de student be-
verrassend: studenten bleken per studiejaar maar
‘Elke docent weet: van rode strepen leren stu-
liefst 180 toetsen te maken. ‘Het summum was een
denten niets’, vertelt Swaan. ‘Je moet aangeven
Verantwoordelijkheid
vak van één studiepunt waar de docent in totaal
waarom een student iets verkeerd doet, zodat hij
Collega Joyce van den Ing, docent onderzoeks- en
vijf toetsen voor afnam.’
het de volgende keer niet meer doet. Maar dat
schriftelijke vaardigheden, is erg te spreken over
Vakgebied
‘Docenten toetsten meer dan formeel nodig was,
soort feedback kost tijd. En die tijd hebben we niet
de nieuwe aanpak: ‘Vooral als je op een zeker
Bij Swaans overzicht van codes kan elke opleiding
omdat zij het leerproces beter wilden sturen en zo
altijd.’
moment de codes uit je hoofd kent, kun je erg snel
een eigen theorie- en oefeningenboek maken
studenten succesvoller wilden laten studeren.’ Maar
paalde taalfouten in de loop der tijd minder vaak is gaan maken of dat het aantal gelijk is gebleven.’
werken.’
om ervoor te zorgen dat studenten ook binnen
het tegenovergestelde gebeurde volgens Mackaaij:
Codes
De nakijkmethode legt volgens Van den Ing
hun vakgebied vlekkeloos Nederlands gebruiken.
als een student twee weken ziek was geweest, had
Swaan besloot haar feedback te vervangen door
bovendien de verantwoordelijkheid duidelijker bij
Swaan: ‘BE heeft geen apart vak Nederlands, maar
hij gemiddeld zeven toetsen gemist en zo in korte
codes die verwijzen naar een grammatica-, stijl-
de student dan voorheen. ‘Studenten moeten zelf
toch lukt het ons om studenten hun taalvaardighe-
tijd een behoorlijke achterstand opgebouwd.
of spelregel die de student zelf kan opzoeken.
nagaan wat de fout is, en besluiten of ze iets aan
den te laten verbeteren.’
20 Sturen op Studiesucces
Sturen op Studiesucces
21
NAWOORD
Colofon De special Sturen op Studiesucces verschijnt als bijlage bij Folia Magazine 22 (27 februari 2013).
Als instelling vragen we van studenten om te studeren met hart, hoofd en handen (HvA-visie op
Concept
studeren en onderwijzen).
Ria Jacobi, Winnifred Jelier, Nancy Tuhuteru
We vragen hen onder andere om kennis op te bouwen, kennisvragen te stellen en te beantwoorden.
Interviews Winnifred Jelier
We vragen ook om te studeren vanuit een bewuste keuze en motivatie en betrokken te zijn bij het eigen leerproces. Al deze elementen komen terug in het SoS-project. We hebben binnen het SoS-project gezien hoe er kennis over studiesucces en diversiteit is opgebouwd en hoe daar verschillende activiteiten voor zijn opgezet. Door SoS hebben alle domeinen de mogelijkheid gekregen om te experimenteren, interventies uit te proberen, bij te stellen. Ook studiekeuzegesprekken binnen de HvA vanaf nu structureel ingezet. We kijken terug op een periode waarin veel is gebeurd aan activiteiten, kennis vergaren en kennis delen. De SoS-pitstops waren voor SoS-betrokkenen een mooie gelegenheid ervaringen te delen en inspiratie op te doen. Zoals gezegd vragen we van studenten om een bewuste keuze te maken, dat was ook het uitgangspunt voor de SoS-projectleiders: kies voor de interventies waar je affiniteit mee hebt. Het SoS-project is een complex HvA-breed project geweest: meer dan 40 projecten met verschillende doorlooptijden en interventies. Zonder de inzet en enthousiasme van de projectleiders was SoS lang niet zo goed uit de verf gekomen. We bedanken alle SoS-betrokken voor hun inzet en de prettige samenwerking! Nancy Tuhuteru en Ria Jacobi
22 Sturen op Studiesucces
Productie Jim Jansen Opmaak Bas Kocken Correctie Harmen van der Meulen Fotografie Fred van Diem, Sandra Hazenberg, Eduard Lampe Illustraties Bas Kocken Drukker Roularta Printing Roeselare BelgiĂŤ Website http://www.hva.nl/nieuws/2013/01/14/7-maart2013-conferentie-studiesucces-special-edition/ De redactie van Folia Magazine is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze bijlage.
Bezoek de digitale versie van het magAzine online
CONFERENTIE STUDIESUCCES SPECIAL EDITION Het is zover: vier jaar na de start van het HvA-programma “Sturen op Studiesucces - SoS” zijn vele onderwijsprojecten succesvol afgerond. DAT GAAN WE VIEREN. Op 7 MAART 2013 vindt de CONFERENTIE STUDIESUCCES SPECIAL EDITION plaats: een inspirerende dag vol workshops en presentaties over studiesucces en diversiteit.
SAVE THE DATE: 7 MAART 2013 WIJ NODIGEN U – MEDEWERKERS, STUDENTEN EN GEÏNTERESSEERDEN – VAN HARTE UIT OM MEE TE PRATEN EN TE VIEREN op donderdag 7 maart 2013 van 13.30 tot 18.00 uur in Leercentrum Floor, Wibautstraat 4, Amsterdam. PROGRAMMA De middag zal worden geopend door keynote speaker prof. dr. Maurice Crul. Maurice Crul bekleedt de bijzondere leerstoel Diversiteit en hoger onderwijs aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Verder kunt u rekenen op meer interessante sprekers, uitdagende workshops, en leerzame gesprekken over studiesucces-interventies. Uiteraard sluiten we af met een feestelijke borrel en muziek. Bovendien verloten we onder de deelnemers een workshop voor een heel team!
CONFERENTIE STUDIESUCCES SPECIAL EDITION MET O.A. DE VOLGENDE ONDERWERPEN STUDENTMENTORATEN – STUDIESUCCES & DIVERSITEIT – BESCHERMJASSEN - GESPREKKEN VOOR DE POORT – STUDIEVERTRAGING – PROFESSIONALISERING – DOORSTROOM MBO NAAR HBO - DIVERSITEITSDILEMMA’S Aanmelden voor de conferentie en aangeven welke workshop(s) u wilt bijwonen? Ga naar: www.hva.nl/over-de-hva/nieuws- en-agenda Wij hopen dat u erbij bent! Ria Jacobi en Nancy Tuhuteru Projectmanagement Sturen op Studiesucces r.k.jacobi@hva.nl / n.c.tuhuteru@hva.nl
CREATING TOMORROW