26
GrootSneek in de regio
MEI 2014
Het oudste bedrijf van Sneek heeft vele stormen doorstaan Erven B.J. Feenstra aan de Lorentzstraat bestaat dit jaar 325 jaar en is daarmee het oudste bedrijf van Sneek. Reden genoeg om daar even bij stil te staan dus. Gaat u even mee de schoolbanken in? Even een kleine repetitie Vaderlandse Geschiedenis. De Gouden Eeuw? Juist, van 1602 tot 1672. De gruwelijke moord op Johan en Cornelis de Witt door de Orangisten? Dat was ook in het rampjaar 1672. En het jaar 1689, weet u dat nog? Dat was het jaar dat Erven B.J. Feenstra uit Sneek het levenslicht zag; op 23 mei om precies te zijn. Jacob Ypes Feenstra, Bergumer van geboorte, vestigde zich in de Waterpoortstad. De verkoop van kalk aan zijn klanten, die overigens door de hele provincie verspreid waren, maakte een belangrijk deel van zijn omzet uit. Tot 1743 verhuisde het bedrijf verschillende malen, waarbij het diverse panden binnen de Sneker grachten in bezit kreeg, die later met een forse winst werden verkocht. De Feenstra’s hadden handelsgeest, het waren ‘op sien Snekers’ echte ‘húskemelkers’. Via diverse generaties Feenstra’s, ze waren gezegend met vruchtbare genen, waren het Pieter en Jacob Baukes die de activiteiten uitbreidden met een kalkbranderij en een afdeling waar cement werd vervaardigd. Daarnaast had het bedrijf een houtzaagmolen, een korenmolen en een kleine scheepswerf. Met al deze uitbreidingen hadden de ondernemende broers echter net iets verder gesprongen dan hun financiële pols lang was. Want op 31 december 1868 werd het bedrijf failliet verklaard. Toch overleefde Erven Feen-
stra het faillissement, doordat een van de telgen Feenstra, Epeus, het aandurfde het bedrijf in afgeslankte vorm voort te zetten en nieuw leven in te blazen. Uit het huwelijk van deze Epeus met Doetje Bakker werd een zoon geboren die (traditioneel) de naam Jacob Baukes kreeg. Meer een wetenschapper dan een zakenman en hij stond bekend als een ‘nobel mensch’. In 1936 kwam er een eind aan het familiebedrijf van de Feenstra’s toen het werd verkocht aan Tjeerd van der Zee, die overigens de naam Erven B.J. Feenstra in ere hield. Ondanks de crisisjaren wist oud-vertegenwoordiger bij Erven Feenstra, Tjeerd van der Zee, tegen de economische stroom inroeiend, het bedrijf tot bloei te brengen. Na de ‘zwarte jaren’ van de Tweede Wereldoorlog, waarin Van der Zee als oprechte vaderlander weigerde zaken te doen met de Duitse bezetter, begon er een bloeiperiode voor de handel in bouwmaterialen. Er was
Un kuierke deur Sneek...
Ut oudste Sneker bedriëf, De Erven B. J. Feenstra, dat al in 1689 oprichten is, en dus al 325 jaar bestaat was hier ok ferstegd. En dat heugeleke feit wurdt dizze week fiert, wêrover je mear leze kanne in dizze útgave fan Groot Sneek. De panden wurdden in 1743 deur Erven Feenstra ankocht, ut wurdde destyds beskreven as ‘ huisinge en stookerij ’. Hier wurdde de earste
De Bouwmaterialenhandel echter bleef wel bestaan en staat anno 2014 aan de Lorentzstraat 17 in Sneek, waar tegenwoordig Wietse de Vos als vestigingsleider de scepter zwaait. Voor hem was dat Peter de Jong en deze twee heren weten vrijwel zonder punten en komma’s een schat aan anekdotes uit het rijke verleden van Erven Feen-
stra op te dissen, waar we probleemloos deze krant mee zouden kunnen vullen. Op vrijdag 23 mei was het exact 325 jaar geleden dat het bedrijf werd opgericht en vond er voor oud-personeelsleden, oud-relaties en bestaande relaties een zeer druk bezochte jubileum bijeenkomst plaats. Met een uitbereide tentoonstelling van historisch materiaal; foto’s, schilderijen, debiteurenboeken etc., waarbij voornamelijk werd geput uit de rijke verzameling historische documenten van het Fries Scheepvaart museum. Op zaterdag 24 mei was er voor geïnteresseerden de mogelijkheid om deze expositie in het pand aan de Lorentzstraat te bekijken en in het najaar wordt er in het FSM nog een speciale expositie aan gewijd. Kortom, er staat weliswaar geen Feenstra of van der Zee meer aan het hoofd van het bedrijf, maar het is nog springlevend. Het personeel is enthousiast, honkvast en trots op ‘hun’ bedrijf. Op naar de volgende 325 jaar…
deur Peter van Egmond
deur pearden foartbewogen sementmolen inrichten. De kalkovens fan dit bedriëf wêr’t út skelpen, kalk brânnen wurdde stonnen in ut Sperkhem dêr’t ut Somerrak overging in de Houkesloat.
We gaan diskear de Singel en ut Achterom over. At je op de Singel staan an de kant dy’t grênst an ut Groatsaan noemden se dat froeger ut Achterom. En at je dizze kant bekieke siën je hier ok opfallend mear magazinen en pakhúsachtege bebouwing, as an de andere kant. En su komme je dan an de naam ut Achterom, want dit was namelek de anfoerkant fan goederen foar feul bedriëven dy’t festigd waren op ut Groatsaan( achterom fan ut Groatsaan ). Fia de achterkant fan de bedriëven dus.
een nijpende woningnood en handelsman Van der Zee zag mogelijkheden. Van het Ministerie van Defensie kocht hij een vliegtuigloods, die later werd opgebouwd aan de Oppenhuizerweg aan Sneek en waar beton werd vervaardigd. Sneek had een betonfabriek! Via acquisities van soortgelijke bedrijven werd Erven Feenstra een betonproducent van naam, tot het in 1984 wegens gebrek aan opvolgers werd verkocht aan de Nederlandse Cement Deelnemingsmaatschappij (NCD). In het kader van de herstructurering werd de productie van beton in Sneek in 1986 gestaakt. Van een gesloten familiebedrijf ging het bedrijf naar een open bedrijfsstructuur.
Un ander bekend Sneker bedriëf dat an ut Achterom in 1818 oprichten wurdde, deur Hans Claaszoon Wouda, was Wouda’s Meelfabryk, welke ok un gruttererswinkel had an ut Groatsaan. Ok hier siën we dus wear utselfde teruch kommen wêr’t eigenleks de naam ut Achterom fut komt, winkelpand an ut Groatsaan en opslach/fabryk dêr’t de anfoer fan groanstoffen meastal per skip binnen kwamen. In 1912 was Wouda’s Meel su ûtgroeid, dat ut sich ferplaatste naar de Koopmansgracht. Ut woard Singel betekent feitelek, dat ut water foar un deel rond de ouwe kern fan de stad liep. Singel komt út ut oud-Fraans en betekent ringmuur, of búkriem. Fanou de 13e eeuw wurdt ut woard Singel in ut Nederlaans andúden as stadsgracht. Tòt ongefear 1920 skreef men Cingel. Ut stuk fan de hoek Kleinsaan tot de Hooiblokstraat was de
Wuttelmerk, hier leiden skepen an om groënte te ferkopen en dan met name wuttels, dizze naam Wuttelmerk is an ut end fan de 19e eeuw ferdwenen . Je hadden in Sneek ferskillende plakken dêr’t bepaalde handel dreven wurdde, su as fis op du Fismerk, garen op de Garenmerk en su kregen bepaalde plakken al gau un naam. Denk mar an de Eierbrugge dêr’t jaarleks 32.000 kievytseiers ferhandeld wurdden! Op de Singel het altyd feul bedriëvechheid weest, su hadden je ter hoogte fan ut Hooiblok de grazy fan Sipke Hanenburg, dy’t later naar de Dr Boumaweg ferhúsde om dêr syn taksy bedriëf foart te setten. Selfs un Champagne fabryk ( Achterom ) was der festegd, en dizze produsearde ok ut sogenaamde koegeltsjebier. Twee kerken mar liefst! De Doopsgesinde kerk welke boud is in 1842 naar ontwerp fan P.J. Rollema. Dizze kerk is nyt gelyk an de húzen boud, ok wel de roailijn fan de straat òf wech noemd. Dat was heel gebrúkelek foar Doopsgesinde kerken.
Ok de Rooms Katolike Sint Martinus kerk is
nyt gelyk an de wech boud mar dat het niks te maken met de foargaande kerk. De Sint Martinus kerk is boud in 1872 en wurdde ontwurpen deur de arsjitekt Pierre Cuypers. Je hore wel us dat de kerk noait afboud is omdat ut gyn toren het, dy toren staat/ston op de Dr Boumaweg (ut Sint Antonius Sikenhús). Of dy toren der daadwerkelek ok oait nòch komt en dat hiermet ut kerkgebou dan as foltoaid beskoud wurde kan? De tiid sal ut útwize, de wêns was/ is der in ieder gefal wel. De Singel is feul over te fertellen en had un bysondere útstraling met ophaalbrugge ter hoogte fan de Korte Pijpsteech, teugenover de RK kerk, ut liefdesbankje ter hoogte fan ut Hooiblok, de gracht met skútsjes en gaan su mar deur! Mar tiden ferandere en dêrmet ok de behoeftes, de gracht wurdde dempd en na 1954 is fan skútjes in de gracht gyn sprake mear, allienech de herinneringen bij degene dy’t ut metmaakt hewwe binne bewaard bleven, en de latere generasy’s kenne de foto’s der op na siën hoe’t ut weest het. Un soad minsen súden de Singel wel wear open hewwe wille mar òf dat in dizze teugenwoardege tyd nòch mogelek en haalbaar is? Ik hew der su myn twifels over!