kroon de holle
12 William.
Door: Hans Jansen Vertaling: Willy Courteaux
In Richard II tekent Shakespeare een prachtig, kwetsbaar beeld van een koning: niet als de almachtige potentaat, maar als een stadhouder, een plaatsvervanger die tijdelijk het beheer kan voeren. In de vertaling van Willy Courteaux klinkt dat zo:
Niets kan ik ‘t mijne noemen dan mijn dood, En ook dat kleine plekje kale grond Dat ons gebeent tot hulsel dient en deken. In Godsnaam, laat ons op de grond gaan zitten En ‘t droef verhaal doen van de dood van vorsten; Hoe deze onttroond is; die gedood op ‘t slagveld; Die door de schim gekweld die hij onttroond heeft; Vergiftigd door zijn vrouw; slapend gewurgd; Allen vermoord. Want in de holle kroon Waarmee het sterflijk vorstenhoofd zich tooit, Daar houdt de dood zijn hof; daar zit de Nar En hoont zijn staat en grinnikt om zijn praal; Laat hem één ademtocht, één kort toneel Voor heerser spelen en met blikken doden; Doordrenkt hem met zelfzuchtige eigenwaan, Als was het vlees dat onze ziel omwalt Van onverwoestbaar staal; en in die luim Komt hij aan ‘t eind en boort met kleine speld De slotmuur door, en - goedenacht dan, koning! 3.2.152-170
Richard II weet zich belaagd door zijn volle neef Henry Bolingbroke en wordt uiteindelijk gedwongen troonsafstand te doen. De scène was zo controversieel dat hij in 1598 niet kon worden gedrukt. In de tekst die toen te koop was in de winkel van Andrew Wise in ‘‘St. Paules churchyard at the signe of the Angel” ontbrak de hele scène. Pas in de herdruk van 1608 verschijnt dat fragment, waarvan hieronder een deel te lezen is. Hoe gevaarlijk de scène werd geacht blijkt ook uit het feit dat op 7 februari 1601 de aanhangers van Robert Devereux, de graaf van Essex, Shakespeares toneelgezelschap flink betaalden om dat oude stuk over Richard II te spelen. Ze wilden duidelijk het volk opzwepen, en de realiteit van een gedwongen troonsafstand dichterbij brengen. De opstand mislukte. Essex werd geëxecuteerd. Maar de oude koningin Elizabeth merkte op: “Ik ben Richard II, weet je dat niet?”.