3 minute read
Verstoorde balans
Tekst en beeld: Judith van de Griendt
Ineens waren ze weg: de grote witte haaien voor de kust van Zuid-Afrika. Hun verdwijning lijkt iets te maken te hebben met een orka-paar. Hoe twee dieren een heel ecosysteem op z’n kop zetten.
Sinds 2015 maken twee orka’s, Port en Starboard, het gebied tussen Kaapstad en Mosselbaai onveilig. Geen enkele prooi, hoe groot ook, lijkt veilig voor hen. De twee worden in verband gebracht met de dood van acht grote witte haaien die de afgelopen jaren aanspoelden aan de Zuid-Afrikaanse kust. En dat is opvallend.
Moordende concurrentie
Grote witte haaien en orka’s zijn allebei toppredatoren die bovenaan de voedselketen staan. Ze concurreren met elkaar om prooien zoals zeerobben. Als ze elkaar tegenkomen, leidt dat vaak tot een conflict waarbij de orka meestal de winnaar is. Maar dat orka’s de haaien actief doden, is een nieuwe ontwikkeling.
Sinds de aanvallen van de orka’s, lijken grote witte haaien het gebied tussen Kaapstad en Mosselbaai te mijden. Wetenschappers denken aan een grootschalige vermijdingsstrategie, vergelijkbaar met die van wilde honden in de Serengeti in Tanzania. Als reactie op een grotere leeuwenpopulatie, blijven zij weg uit dat gebied. Hoe vaker de orka’s de regio bezoeken, hoe langer de grote witte haaien waarschijnlijk wegblijven.
Ecologische disbalans
Met het doden en verjagen van grote witte haaien, lijkt het orka-duo mede-verantwoordelijk voor grote veranderingen in het mariene ecosysteem van Zuid-Afrika. Balans is cruciaal in de natuur. Zie het als een toren die is opgebouwd uit blokken. Haal je blokken weg, dan valt de toren om. De balans die er in Zuid-Afrika jaren was, is opeens verstoord. Door de afwezigheid van de grote witte haaien, neemt bijvoorbeeld de populatie van Kaapse pelsrobben toe. De robben voeden zich op hun beurt met bedreigde Afrikaanse pinguïns en concurreren ook nog eens met deze pinguïns om de vissen die ze eten. Slecht nieuws voor de pinguïns dus.
Ook komen er nu meer koperhaaien voor, die worden gegeten door de grote witte haai. Doordat er meer kleine haaiensoorten en pelsrobben zijn, zie je veranderingen in vispopulaties. Die vissen hielden de zee-egelpopulaties in bedwang. Doordat dit niet meer gebeurt, zijn er te veel zee-egels die een bedreiging vormen voor kelpwouden.
En die kelpwouden zijn weer cruciaal voor onze oceanen, voor het klimaat en zorgen voor een enorme biodiversiteit.
Grote impact
Zo zie je tal van veranderingen in de Zuid-Afrikaanse onderwaternatuur die zijn ontstaan door het bijzondere gedrag van twee dieren. Onderzoekers blijven de orka’s en de populatie grote witte haaien monitoren om te zien hoe het ecosysteem zich de komende jaren aanpast.
Naast de grote impact op de natuur, hebben de orka’s ook invloed op het toerisme. Toeristen van over de hele wereld kwamen naar de Westkaap om de grote witte haaien te zien en in kooien met de dieren te duiken. Deze toeristenindustrie heeft het zwaar. Daarentegen is het zwemmen en surfen langs deze kust voor veel toeristen juist weer aantrekkelijker geworden. Zo heeft elk nadeel zijn voordeel.
