Nieuw beleggingsbeleid Rabobank Pensioenfonds

R 124 | RaboBand December 2021 10

TOTAAL ANDERS

Bestuur wil zelf aan de knoppen zitten

Nieuw beleggingsbeleid rabobank Pensioenfonds

Het Rabobank Pensioenfonds heeft het beleggingsbeleid op de schop genomen. Het beleggingsbeleid wordt duurzaam en klimaatvriendelijk. RaboBand ging hierover in gesprek met Karin Merkus, sinds 1 januari 2020 uitvoerend bestuurder Beleggingsbeleid en Pieter van der Ende, investmentmanager van het pensioenfonds.

DOOR JOSÉ URSEM-KUILBOER EN RUUD VAN DE VEN

Achterste rij v.l.n.r.: Jan de With, Chris Doornekamp, Bernard Walschots , Lody Geerst, Pieter van der Ende Voorste rij v.l.n.r.: Marc van Steenbergen, Suzanne van Tienen, Caroline Wisselink, Karin Merkus, Sandra Schellekens, Eva van Schijndel

In de vorige aflevering van RaboBand heeft Harm Bodewes het huidige beleggingsbeleid van het fonds geanalyseerd. De laatste vijf jaren is het aandelenrendement van gemiddeld 7,5% per jaar 2% minder dan de markt. In 2020 is die achterstand opgelopen tot meer dan 4%. De behoefte aan een nieuw beleggingsbeleid wordt ook hierdoor manifest.

Het huidige beleggingsbeleid

Op de aandelenportefeuille van € 8,7 miljard heeft het Rabobank Pensioenfonds in vijf jaar tijd ruim € 0,8 miljard minder verdiend dan het rendement volgens de benchmark. Het jaarverslag 2020 van het fonds vermeldt: “Een benchmark is een objectieve maatstaf om de beleggingsresultaten aan af te meten.” Daarvoor gebruikt het fonds de veel gebruikte wereldindex van aandelen van Morgan Stanley Capital International, de MSCI index. Gevraagd naar de belangrijkste oorzaak van de achterblijvende prestatie antwoordt Merkus: “Onze resultaten zijn vergeleken met een benchmark. Deze benchmark was echter anders samengesteld dan de beleggingsportefeuille. Dat betekent dat er al vrij snel grote verschillen kunnen ontstaan. Er is een grotere kans op outperformance ofwel beter presteren dan de index, dat is de maatstaf, maar ook een even grote kans op underperformance, het tegenovergestelde van outperformance. De benchmark heeft immers een andere samenstelling dan de beleggingsportefeuille zelf. Maar daar is wel ooit voor gekozen, lang geleden.”

Factorbeleggen

Het Rabobank Pensioenfonds belegt al jaren volgens de methode van het factorbeleggen. Daarbij wordt belegd in aandelen met bepaalde kenmerken, bijvoorbeeld groeiaandelen met een laag dividend. Zo heeft het fonds indertijd gekozen voor zogenaamde waardeaandelen, aandelen met een lage koerswinst verhouding en voor smallcaps, kleine ondernemingen. Factor strategie is een actieve beleggingswijze die volgens vooraanstaande beleggingstheoretici tot superieure resultaten leidt. De afgelopen vijf jaar is daar bij het Rabobank Pensioenfonds echter geen sprake van geweest. Merkus: “Toen ik hier binnenkwam zijn we deze strategie gaan heroverwegen. We hebben gesprekken gevoerd met valuemanagers en smallcap managers om een verklaring te vinden voor de underperformance.”

De verklaring is te vinden in The Economist van 12 november 2020. Dit Britse weekblad schrijft dat factorbeleggen de laatste tien jaar veel minder rendement heeft opgeleverd dan beleggen sec. In de kern komt de oorzaak van de achterblijvende resultaten van het Rabobank Pensioenfonds daar op neer. In 2018 was er bij aandelen al sprake van meer dan 2% under performance. Deze is verder opgelopen tot 4,6% in 2020. Op de vraag waarom het bestuur het beleggingsbeleid niet eerder heeft gewijzigd, antwoordt Merkus: “Professionele beleggers die in factoren beleggen nemen daarvoor vaak tien jaar de tijd, omdat je door de economische cyclus heen moet. Dat zit er waarschijnlijk ook achter. Er is intussen echter veel veranderd in de wereld. Vooral ook op het gebied van maatschappelijk verantwoord beleggen, mede door de aandacht voor het klimaat en ESG*. Wij wilden ook een portefeuille waarmee we flexibeler inspelen op de toekomst.” Vanwege het actieve beheer bij factorbeleggen is de omvang van de aan en verkopen van aandelen erg hoog. Dat leidt tot extra transactiekosten. Ook is er sprake van veel ondernemingen in de aandelenportefeuille. Dit komt omdat het fonds een mandaat heeft verleend aan een manager, gespecialiseerd in kleinere ondernemingen, de zogenaamde small caps, ook een vorm van factorbeleggen. Het huidige, actieve beleggingsbeleid is relatief duur en complex. Het fonds heeft de aandelenbeleggingen uitbesteed aan zeven mandaathouders en vier fondsen. Al met al is er genoeg aanleiding om een ander beleggingsbeleid te gaan voeren.

rabObaND 124 | December 2021 11

Wat is een ALM analyse?

Voor een pensioenfonds is het belangrijk te weten hoe de beleggingen (Assets) en de pensioenverplichtingen (Liabilities) zich kunnen ontwikkelen op de langere termijn. Dit is afhankelijk van vele factoren zoals aandelenrendement, rente en levensverwachting. Daartoe voert het een analyse van Assets en Liabilities uit. Het Pensioenfonds van De Nederlandsche Bank geeft in het jaarverslag 2020 de volgende omschrijving van een ALM-analyse: “Het in kaart brengen van de onderlinge samenhang van pensioenverplichtingen, premiebeleid en beleggingsportefeuille. Met behulp van ALM-simulatiemodellen worden beelden geschetst van de kansen en bedreigingen voor het pensioenfonds in diverse economische scenario’s.” Zo kan onder andere een indruk worden verkregen van de kans op een toeslag op het pensioen (indexatie) of van die op een korting ervan op middellange termijn, over 5 of 15 jaar. Ook kunnen de gevolgen van een ander premiebeleid in beeld worden gebracht.

Het nieuwe beleggingsbeleid

Toen Van der Ende in 2018 bij het fonds in dienst trad, bestond bij het bestuur de wens het ambitieniveau op het gebied van maatschappelijk verantwoord beleggen (MVB) op een hoger plan te brengen. Van der Ende: “Uit een enquête onder het bestuur kwam unaniem naar voren dat alle bestuursleden zelf aan de knoppen wilden zitten wat betreft het MVBbeleid. Ze wilden zelf bepalen wat het bestuur qua duurzaamheid belangrijk vindt en dat niet meer over laten aan externe beheerders. Helaas zijn we vanwege de strakke systematiek van factorbeleggen beperkt in wat wel en niet kan op het gebied van duurzaamheid.”

Actief duurzaam, passief in de uitvoering

In eerste instantie heeft het fonds de MVBdoelstellingen toegepast op de

rabObaND 124 | December 2021 12

Maatschappelijk verantwoord beleggen

Maatschappelijk verantwoord beleggen houdt in dat je blik verder reikt dan alleen maar het behalen van financieel rendement. Goed omgaan met mens en milieu is ook een doelstelling. ESG staat voor Environmental, Social en Governance: milieu, sociale en bestuurlijke aspecten. Het zijn belangrijke criteria voor de duurzaamheid van een belegging. Op de lange duur zullen ondernemingen die rekening houden met het klimaat beter presteren. Niet alleen voor de aandeelhouders maar ook voor werknemers en andere betrokkenen, zoals klanten. Gespecialiseerde bedrijven, indexproviders, zoals het Nederlandse Sustainalytics bepalen de ESG-scores van ondernemingen. De Verenigde Naties onderscheidt 17 verschillende doelstellingen op het gebied van duurzaamheid. Het Rabobank Pensioenfonds heeft haar keuze gebaseerd op die van de coöperatieve Rabobank.

CO2intensiteit in de aandelenportefeuille: een afname van 50% ten opzichte van die in 2019. In dat jaar is de CO2intensiteit van de aandelenportefeuille van het fonds voor het eerst gemeten. Van der Ende is er enthousiast over en vertelt: “We hebben toen een doelstelling neergezet voor drie jaar, tot ultimo 2022. Onze cyclus is vaak drie jaar, een strategische beleidsoverweging en een ALM (zie kader) doet men eens in de drie jaar. Eind 2022 willen we de uitstoot van 2019 voor de helft verlaagd hebben. Het mooie is, dat we dat al hebben bereikt als in dit kwartaal die strategie wordt ingevoerd.”

Een ander belangrijk facet van het MVBbeleid is de ESG score (zie kader). Het Rabobank Pensioenfonds wil niet beleggen in ondernemingen die hier laag op scoren. Het laat zich bij de keuze voor zijn doelstellingen op het gebied van duurzaamheid mede leiden door die van de Rabobank: klimaat en voedselzekerheid.

Met de hulp van een indexprovider maakt het fonds een selectie van ondernemingen uit de brede MSCIwereldindex die voldoen aan de criteria van het fonds voor opname in de portefeuille. Vandaar: ‘actief duurzaam’. Van der Ende verwacht dat ongeveer 1.600 ondernemingen in aanmerking zullen komen. Op deze wijze kan het Rabobank Pensioenfonds zelf bepalen in welke ondernemingen het wil beleggen. Een faux pas, zoals de kortstondige belegging in Saudi Aramco in 2020, is daardoor in beginsel uitgesloten. Merkus waarschuwt echter dat het ook bij het duurzame, passieve beleid nooit te voorkomen is dat zo iets nog eens gebeurt. Het beleid van een aanvankelijk niet uitgesloten onderneming kan zich immers altijd in negatieve zin ontwikkelen.

Twee beheerders

Vanwege de grote omvang van de aandelenportefeuille besteedt het Rabobank Pensioenfonds het beleggen in de door het fonds geselecteerde aandelen uit aan twee beheerders, die passief zullen beleggen in deze aandelen uit de MSCIindex. Vandaar: ‘passief in de uitvoering’. De selectie van in aanmerking komende vermogensbeheerders is zorgvuldig uitgevoerd. Van der Ende: “We hebben twee passieve, Europese aandelenmanagers geselecteerd waarvan de duurzaamheidsstrategie overeenkomt met ons gedachtegoed. Dat vonden we heel belangrijk: niet alleen duurzaam beleggen maar ook het vermogen van het fonds laten beheren door partijen die duurzaamheid al jarenlang hoog in het vaandel hebben staan.”

Het aandelenrendement zal minder afwijken van het marktgemiddelde dan in het huidige beleid. De toegestane afwijking

Het fonds heeft bewust rigoureuze keuzes gemaakt

van het marktrendement – de zogenaamde tracking error – wordt verlaagd van de huidige 4% naar maximaal 2%. De jaarlijkse kosten voor deze duurzame beleggingsstrategie zijn 0,04% van het beheerd vermogen en daarmee drie kwart lager dan de huidige kosten. Ook wordt de aandelenportefeuille overzichtelijker doordat er minder bedrijven in zullen voorkomen dan nu.

Over actief beleggingsbeleid, waarmee beleggers extra rendement beogen te behalen, merkt Merkus op: “Actief beleggen is relatief duur. Terwijl het niet de garantie biedt dat het ook wat oplevert. Wij willen aandelen in de portefeuille voor het rendement van aandelen.” Merkus onderbouwt de keuze van het fonds voor het nieuwe beleid kernachtig: “Je kunt beter sec voor aandelen gaan. En dat is wat deze strategie doet.”

Rigoureuze keuzes

Het fonds heeft heel bewust rigoureuze keuzes gemaakt voor deze nieuwe strategie. Dat willen Merkus en Van der Ende, die zichtbaar trots zijn op de koerswijziging van het fonds, graag uitdragen. Het voornemen is de nieuwe opzet van het beleid nog dit jaar te hebben ingevoerd.

Kort en krachtig vat Merkus de beleidswijziging samen: “Het is inderdaad totaal anders. Van actief naar passief, de factoren zijn weg. Flexibeler, duurzamer. Van elf naar twee managers. Dit beleid past beter bij het fonds. Het is dus echt helemaal anders, inderdaad.”

Het Rabobank Pensioenfonds draagt met dit beleid niet alleen bij aan een verbetering van het klimaat maar naar verwachting ook aan een beter rendement en een aantrekkelijk pensioen.

*ESG staat voor Environment, Social en Governance. Ofwel milieu, sociale en bestuurlijke aspecten.