Wervel oktober 2017

Jaargang 7 | nummer 8 | oktober 2017

Wervel Protestantse Gemeente Deventer

4. Groen en grijs-viering

10. Jonge gezinnen in onze kerk

Onze kerkdiensten worden bezocht door senioren en jonge mensen en door alle groepen daar tussenin. De dienst van 8 oktober wordt voorbereid door gemeenteleden van verschillende leeftijden, die allemaal een onderdeel van de viering op zich nemen.

Wat brengt gezinnen met jonge kinderen er toe om zich bij onze kerk aan te sluiten. En hoe ervaren de kinderen en hun ouders onze kerkgemeenschap en de vieringen.

Een gesprek met Gijsbert Karens en Monique Gorissen.

15. ’Zet uw lamp niet onder de korenmaat’ Iedereen heeft talenten. Zondag 29 oktober na de viering kunt u die delen door een ‘dienst’ te verkopen aan een ander of zelf een dienst te kopen.

De opbrengst van deze talentenveiling is voor het opknappen van de kosterswoning.

Colofon

‘‘

Wervel is een uitgave van de Protestantse Gemeente te Deventer. www.pkn-deventer.nl of www.PGDeventer.nl Grote of Lebuinuskerk Bezoekadres: Grote Kerkhof 38 Deventer Postadres: Postbus 425, 7400 AK Deventer Koster: Marco Heemskerk tel. (0570) 612 548 koster@pkn-deventer.nl Kerkelijk Bureau Kleine Poot 7 7411 PE Deventer Geopend: maandag, woensdag en vrijdag van 09.00 tot 12.00 uur tel. (0570) 645 962 kerk.bureau@pkn-deventer.nl Diaconie Postbus 587, 7400 AN Deventer diaconie@pkn-deventer.nl Bankrekeningen kerk: NL13 INGB 0000 8727 86 diaconie: NL03 RABO 0377 7129 57 Predikanten Werkdagen: dinsdag t/m vrijdag.

Tel.: ma. t/m vr. 9.00-9.30 uur.

Ds. Ingrid de Zwart tel. privé (0570) 618 328 ds.dezwart@pkn-deventer.nl Ds. Saar Hoogendijk tel. privé (0570) 547 973 ds.hoogendijk@pkn-deventer.nl Redactie Gerard Sizoo (eindredactie) Hannie v.d. Bovenkamp-van Schie ds. Saar Hoogendijk m.m.v.

Anne Marie van der Kolk Thilde de Haan Mark Rozema kerkblad@pkn-deventer.nl Ontwerp, foto’s en opmaak Roely Oldenhuis, ROI Deventer wervel@pkn-deventer.nl Drukwerk De Printhut, Deventer Inleverdatum kopij voor het nummer van september uiterlijk zaterdag 14 oktober per mail: kerkblad@pkn-deventer.nl

Bij de foto op de voorpagina Zondag 3 september was een feestelijke dag voor museum het Geert Groote Huis in Deventer. Lees hier meer over op pagina 16.

Van de redactie Van alles te doen in de Lebuinuskerk De startzondag is achter de rug. We zijn begonnen aan een nieuw seizoen. Een seizoen waarin veel activiteiten opstapel staan, deels nieuwe initiatieven. Dit oktobernummer getuigt daarvan. Wat dacht u van ‘Kolder op zolder’, speciale diensten voor en toegesneden op jongeren van twaalf jaar en ouder, parallel aan de ‘normale’ viering. Op 1 oktober is het startschot van dit nieuwe initiatief van onze jeugdwerker en de taakgroep jeugd.

Er is van alles te doen in de kerk, maar inspiratie wil ook gedeeld worden. Mensen weten onze kerk te vinden, maar wij kunnen ook elders aanhaken. Zo gaat het Leerhuis Deventer in het Etty Hillesum centrum weer van start, voor mensen die zich willen verdiepen in de wijsheden die de bijbel ons biedt, bezien vanuit de Joodse traditie. In onze kerk staan de nodige lezingen op het programma.

Als u dacht dat het thema Reformatie 500 nu wel voorbij is: integendeel. Pas op 31 oktober, ‘hervormingsdag’, is het echt 500 jaar geleden dat Luther zijn 95 stellingen wereldkundig maakte. Daarom deze maand weer twee lezingen en een kerkcafé over Luther. De lezing op 8 oktober wordt gehouden door Hendro Munsterman, de ‘Vaticaanwatcher’ van het zeer protestantse Nederlands Dagblad, vorig jaar uitgeroepen tot katholiek van het jaar. Hij spreekt over de betekenis van de Reformatie voor katholieken. Verder is er deze maand een integrale uitvoering van Bach’s Orgelbüchlein, waarin de Lutherse componist Bach ook diverse koralen van Luther heeft opgenomen. Zie pag. 12 en 13 het maandoverzicht op pag. 19.

Wie van klassieke muziek houdt kan dit seizoen opnieuw goed terecht in de Lebuinuskerk. Het is opmerkelijk dat ons kerkgebouw steeds vaker wordt uitverkoren voor klassieke muziek van hoog niveau. In het afgelopen seizoen werden onder andere de Hohe Messe, het meesterwerk van Bach en een ‘kinderuitvoering’ van zijn Matteuspassion uitgevoerd onder leiding van niemand minder dan Ton Koopman. Topvioliste Janine Jansen speelde een benefietconcert in de Lebuinus en binnenkort wordt de Messa da Requiem van Verdi uitgevoerd, een van de meest dramatische koorwerken uit de muziekgeschiedenis. En dan zijn er natuurlijk de Lebuinusconcerten, en de zaterdagmiddagconcerten, allemaal van hoog niveau.

Ons streven om het kerkgebouw (o.a.) een culturele functie voor stad en regio te laten vervullen komt volledig uit de verf.

Kortom: energie en vitaliteit kenmerken ook dit seizoen de kerkelijke gemeente en het kerkgebouw.

De redactie

Inhoud 3 Column 4 Binnen onze PGD 4 Jeugd 4 Van de predikanten 5 Met naam en toenaam 6 Van de kerkenraad 6 Van de kerkrentmeesters (CVK) 7 Diaconie 7 ZWO 7 Zendingserfgoedkalender 2018 8 Van mens tot mens 8 Han Marsman.

10 Monique en Gijsbert 12 In beweging 12 Kerkcafé 12 Overwinteren 2017-2018

12 Lebuinusconcerten 12 Zaterdagmiddagconcerten 13 Euterpe Requiem van Verdi 13 Lezing Sieth Delhaas 13 Lutherlezing Munsterman 13 Reünie gospelzanggroep Kol-le-aviv 14 ‘Zaterdag voor alle zielen’ 14 Bijbelkring Rivierenwijk 15 Leerhuis Deventer 15 Talentenveiling 16 ‘Geen gezicht voor Geert Groote’ 17 Hermans historische column 18 Bij de diensten 19 Activiteiten oktober 2017 20 Vieringen in oktober 2017

Tekstrol op het terrein van Brinkgreven

In het jaar waarin we 500 jaar Protestantisme gedenken zullen we de gevleugelde worden ‘Hier sta ik’ vaak horen. Woorden die aan Luther zijn toegeschreven, gevolgd door ‘ik kan niet anders’. Tijdens een verdedigingsrede in 1521 had hij aangegeven in geweten aan het Woord van God gebonden te zijn. Daarom kon hij niet tegen zijn geweten ingaan. ‘Zo helpe mij God.’ Anderen hebben dat al snel verdicht tot ‘Hier sta ik, ik kan niet anders. Zo helpe mij God.’ De columns van predikanten en kerkelijk werkers gaan dit jaar over ‘Hier sta ik’. Het kan een plaatsbepaling zijn, maar ook een heel andere vorm aannemen.

Column

Hier sta ik

Hoe kostbaar is een kwetsbaar mens Sinds de nieuwbouw van het Sint Jozef houden we de kerkdiensten in de hal. Voor velen is deze hal nog bekend als de centrale hal van het oude Sint Jozef ziekenhuis. Op de muur is een muurschildering in oranje en blauwe tinten waarop in grote letters staat: ‘fides te salvat’, ‘het geloof red je’. “Hebben jullie geen kapel meer of eigen ruimte voor de kerkdiensten?”, wordt me vaak gevraagd. Nee, dat is verleden tijd. Maar de akoestiek is er goed, we zitten er mooi dichtbij elkaar en we hebben meer kerkgangers dan voorheen.

Inmiddels werk ik al een kleine tien jaar als geestelijk verzorger bij Carinova. Ik heb in die tijd geleerd om niet zozeer te kijken naar wat je niet hebt, maar naar wat je wel hebt. En om daar iets van te maken. Dat is precies ook wat bewoners en revalidanten hier doen. Iedereen die hier verblijft, heeft verlieservaringen: verlies van gezondheid en zelfstandigheid, verlies van de vertrouwde buurt, noem maar op. Ik bezoek hen niet zozeer met een boodschap. De boodschap dat het geloof redt, staat wel op de muur van de hal, maar komt niet uit mijn mond. Ik ben voorzichtig met grote woorden. Liever zoek ik het in kleine gebaren. Ik heb geleerd om met lege handen te durven staan en me af te stemmen op mijn gesprekspartner. Regelmatig bespeur ik dan iets van een mysterie: hoe mensen onvermoed weer nieuwe zin vinden.

3

Hoe kostbaar is een kwetsbaar mens Verraadt ons aller angst zich niet in wie het leven weerloos liet?

Wie denkt dat het in een verpleeghuis vooral kommer en kwel is, heeft het mis. Er wordt ook veel gelachen en samen maken we er het beste van. Afgelopen zondag zei een nieuwe bewoner die voor het eerst bij de kerkdienst aanwezig was: ‘Wat voelt dat fijn hier, die verbondenheid. Ik heb weer het gevoel dat ik ergens bij hoor’.

De glasglans stemt de blazer mild.

De kaarsvlam vormt de hand tot schild.

In de ouderenzorg moeten we met schaarse middelen veel zorg verrichten. Gelukkig doen velen het met liefde.

Hoe kostbaar is een kwetsbaar mens!

Okke Jager

Anna van der Maas geestelijk verzorger, Carinova

De krokus wijst beton zijn grens.

Hoe kostbaar is een kwetsbaar mens.

N.B. Wij zoeken voor de kerkdiensten op zondag een koster, een organist en vrijwilligers.

Wanneer u interesse heeft, laat het me weten!

A.vanderMaas@carinova.nl

Binnen onze PGD 4

Jeugd Nieuwe activiteiten op komst Kolder op zolder: 12+ opgelet, leuke projecten tijdens de viering!

Dit jaar gaan we jullie een serie extreem leuke kerkdiensten voorschotelen. Niks geen aftellen tijdens de preek, maar direct om 10 uur beginnen met ‘kolder op zolder’.

Wat dacht je van vloggen, art, bible journalling of op excursie? We starten in oktober/november met drie zondagen bible journalling: je krijgt een eigen bijbel om vol te tekenen en te beschrijven met wat jij belangrijk vindt.

De eerste datum is zondag 1 oktober. De andere data volgen. Meedoen? Stuur Heidi een whatsapp op 06 45254213 om je aan te melden.

Groen & Grijs viering Zondag 8 oktober Op zondagochtend 8 oktober is er een bijzondere viering in de Lebuinuskerk. Het is voorbereid door gemeenteleden van verschillende leeftijden, die allemaal een onderdeel van de viering op zich nemen. Een ‘groen en grijs’ viering. Een ‘groentje’, dat is iemand die jong is, nieuw.

Die uitdrukking ken je misschien wel. Maar zeker ook jonge mensen hebben een frisse kijk op hoe een kerkdienst eruit kan zien en wij vinden het belangrijk dat hun stem gehoord wordt.

En grijs... jullie weten wel welke groep we hiermee bedoelen. Ds. Ingrid gaat voor. Welkom allemaal!

13 reasons why - voor 15+ Het afgelopen seizoen hebben we met een klein groepje jongeren tussen de vijftien en achttien jaar de serie ‘the story of God’ bekeken. We volgden acteur Morgan Freeman in zijn zoektocht naar verschillende religies en belangrijke thema’s die daarin een rol spelen. We hadden vaak mooie nagesprekken en ik heb dit waardevolle avonden gevonden. Graag zouden we dit wederom willen aanbieden.

Van de predikanten

Met enkele jongeren is er contact geweest over welke serie te gaan kijken samen. Dit wordt: ‘13 reasons why’.

Een boeiende, heftige, ook niet onbesproken, serie.

‘13 Reasons why’ is een Amerikaanse tienerserie op Netflix en is gebaseerd op de gelijknamige roman van Jay Asher. Zij is zelf zwaar overspannen geweest. De serie vertelt het verhaal van Hannah Baker. Zij maakte een einde aan haar leven. De mensen die haar hebben gekwetst (onder andere haar klasgenoten) krijgen een doosje met dertien cassettebandjes toegestuurd. Op deze tapes vertelt ze de redenen waarom zij zelfmoord heeft gepleegd. De serie kan als heftig worden ervaren. Het raakt en roept vragen op die herkenbaar kunnen zijn. Het daagt jongeren uit om de ander écht te leren kennen.

Het is een populaire serie onder jongeren. O.a. door JOP is er materiaal ontwikkeld, dat handvatten biedt om het gesprek erover te voeren. De serie bestaat uit dertien afleveringen. Een aflevering duurt een klein uur, dat betekent dat er voldoende tijd is om samen na te praten. Dat is minstens zo’n belangrijk onderdeel van de avond, als het bekijken van de serie zelf. De kijkwijzer leeftijd van de serie is zestien jaar. Dit lijkt me op zich een goede richtlijn, wat niet betekent dat als iemand vijftien jaar is en toch deel wil en mag nemen, die niet van harte welkom zou zijn. Iedereen tot een jaar of 20 die dit interessant vindt, is welkom.

De start is op zondagavond 15 oktober, 19.00 uur. Daarna is het in principe iedere 1e en 3e zondagavond van de maand (tot april 2018), in de consistorie van de kerk. We eindigen altijd rond 20.30 uur. (Zie ook pag. 19.)

Wil je reageren op dit idee? Graag! Stuur gerust een mailtje.

Namens de taakgroep jeugd, Heidi, jeugd@pkn-deventer.nl

We zijn volop in beweging. Na de zomertijd waarin we uitzwermden is nu het gewone leven weer begonnen.

Maar hoe gewoon is dat eigenlijk? Sommigen zijn aan een nieuwe uitdaging begonnen, de middelbare school bijv., anderen hebben nieuwe zorgen, door ernstige ziekte. En voor weer anderen gaat het leven z’n gang, met de kleine ups en downs. We hopen dat de kerk (gemeente) een plek mag zijn waar we inspiratie vinden, ons doen en laten kunnen spiegelen en met elkaar het leven leren en liefhebben. We hebben de tijd.

Hoe anders is het voor Habib Karimi, de laatste jongen uit Afghanistan, die met Pasen 2016 werd gedoopt. Een week voordat hij gedoopt zou worden werd hij door een paar moslim jongens in elkaar geslagen. Habib had kort daarvoor verteld dat hij christen was geworden. Natuurlijk hebben we het erover gehad of hij in die omstandigheden wel gedoopt wilde worden. Maar hij twijfelde niet, want ‘Jezus heeft mij gevonden’. Helaas ziet de IND dat anders. Habib wist dus wat de risico’s waren en toch heeft hij zich laten dopen, zo redeneert men. Wat wij zien als een teken van innerlijke overtuiging en geloof, ziet de IND als een domme zet en ‘kennelijke zorgeloosheid’.

Habib verblijft in het Detentiecentrum Rotterdam en moet daar zijn rechtszaak (laatste kans) afwachten. Uit diepten van ellende… Als u dit leest weten we wat het geworden is: na zes jaar uitgezet naar Afghanistan of toch de kans gekregen om in Nederland verder te groeien als christen en een toekomst op te bouwen.

Wat is onze verantwoordelijkheid als gemeente in dit alles? In de kerkenraad is destijds goed gesproken over de jongens uit Afghanistan (vijf ) en Irak (één) die de kerk kwamen binnenlopen en zich laafden aan de gemeente, de hartelijkheid en het geloof dat dit alles teweegbracht.

Ze dronken de verhalen over Jezus in, leerden van vergeving en gelijkwaardigheid. Moeten wij degenen die zich aangesproken voelen door het evangelie dan ontmoedigen? Nee, stel je voor, dan kunnen we onszelf als zelfgenoegzaam clubverband wel opheffen. In de gemeente van Christus is iedereen welkom die er meer van wil weten en die mee wil vieren. Om soms te ontdekken dat geloven niet over rozen gaat.

Met naam en toenaam Doop Op 1 oktober worden gedoopt Jana Baatje Selfina Mulder, Olav Dam en Tommy Jan Lowin IJzerman. Een feestelijke gebeuren voor Jana, Olav, Tommy en hun families en natuurlijk voor de hele gemeente.

De volgende doopdienst is op 12 november. Aanmelden kan nog bij ds. Saar Hoogendijk.

Wij gedenken Aaltje Gerharda de Weerd *Deventer 23-9-1917 – † Deventer 22-8-2017 Het einde van een tijdperk, zo voelt het overlijden van Ali de Weerd.

Bijna honderd is ze geworden en wat vond ze het jammer dat ze dat niet meer zou halen, toen bleek dat een ernstige ziekte haar inhaalde. Ze was trots op alles wat ze in haar leven had meegemaakt als alleengaande vrouw. Fijne herinneringen had ze aan het gezin waar ze opgroeide, hier in Deventer. Maar ook over haar werkzame leven als gezelschapsdame in Zutphen en Gorssel vertelde ze graag.

Aan alles merkte je dat haar van jongs af aan liefde voor schoonheid, voor cultuur was bijgebracht. Als je kwam stond er klassieke muziek op en had ze knipsels uit de krant klaarliggen, van dingen die haar aanspraken, gedichten en liederen. De laatste jaren kwam ze niet meer buiten, maar wat er in de buitenwereld gebeurde, ook in onze kerk, wist ze goed. Op zaterdagmorgen 26 augustus deden we haar uitgeleide in crematorium Steenbrugge. Het was een kleine kring van mensen, waarbij onze kerkgemeenschap ook goed vertegenwoordigd was. In die kleine kring wordt zij zeker gemist. In dankbaarheid hebben we haar toevertrouwd aan God bij wie leven is in eeuwigheid.

Ds. Ingrid de Zwart Cornelis van Manen *Deventer, 18-12-1926 – † Deventer 27-8-2017 Negentig jaar werd Cor van Manen, echtgenoot van Betsy van Manen. Ouderen in de gemeente kennen Cor nog als voetbaltrainer van de CJV en van zijn werk in de restauratiebouw; ook de Lebuinuskerk draagt nog sporen van zijn handwerk. De laatste jaren ging het met zijn gezondheid achteruit. Drie keer per week dialyse vanaf mei vorig jaar, dat viel hem, die altijd zo actief was geweest, niet mee. Moe gaf hij tenslotte zijn leven uit handen in het vertrouwen dat God hem wachtte. Betsy, de kinderen

en kleinkinderen gaan nu verder zonder hun lieve man, vader en grootvader. In alle verdriet is er ook het diepe besef dat het goed is zo, dat Cor verder lijden bespaard is gebleven. In crematorium Steenbrugge keken we op vrijdag 1 september in dankbaarheid op zijn leven terug.

We lazen o.a. psalm 139 ‘Met al mijn wegen bent u vertrouwd. U legt uw hand op mij’. Aan de hand van God vertrouwen we Cor nu toe en ook Betsy, aan deze kant van de grens van de dood. We bidden haar en al haar kinderen en kleinkinderen kracht toe.

Ds. Ingrid de Zwart Anja van der Pol-Barrink *17-5-1927 – † 27-8-2017 Een unieke en lieve moeder, een grappige oma – zo werd mevrouw Van der Pol beschreven op de rouwkaart. Lange tijd woonde ze aan de Rembrandtkade en was ze bekend in de Van Vlotenhof. Een dame, kapster geweest, die er nog altijd piekfijn uitzag. Iemand met levenskunst, zo bleek ook nadat haar man Jan in 1997 was overleden.

Ze hernam zich en wist zich goed te redden. Zo reisde ze tot een paar jaar geleden alleen naar Canada, waar haar dochter met haar gezin woont. De laatste periode woonde ze in Park Braband in Schalkhaar. De familie heeft met elkaar de rouwdienst verzorgd, een warm en waardig afscheid. We wensen haar kinderen en kleinkinderen ook troost en levenskunst toe.

Ds. Saar Hoogendijk Hendrik Eilander *18-8-1926 – † 27-8-2017 Een dag voor zijn 91e verjaardag overleed Henk Eilander, toch onverwacht. We kenden hem al jaren als koster bij de kerkdiensten in huize Corel, later in Sint Jurriën. Henk was een bevlogen, zorgzame man, met veel hart voor de kerk. Iemand noemde hem eens waarderend ‘de hulppiet van het geloof’.

Ook voor zijn gezin was hij zorgzaam. De laatste jaren waren niet gemakkelijk. Henk kon niet aanzien dat zijn vrouw Mientje, waar hij 62 jaar mee getrouwd was, achteruitging. Hij had er verdriet van, maar ondanks dat heeft hij tot het laatst toe voor haar gezorgd, wat leidde tot verschillende verhuizingen. Totdat hij het niet meer kon en Mientje naar het PW Janssen ging. Wat was hij blij dat hij weer terug mocht naar het Sint Jurriën. Helaas bleek het maar voor vier dagen te zijn.

De uitvaartdienst stond in het teken van Psalm 23, waar Henk troost in vond en kracht om door te gaan. We wensen zijn vrouw en kinderen ook die kracht toe.

Eugénie Tulleken Inge Carina Molenaar *Deventer 5-8-1984 – † Twello 5-9-017 ‘Prachtig, krachtig mens. Het lijden voorbij’ staat er op de rouwkaart. Zwaar was het leven van Inge al jaren lang, geplaagd door ernstig psychisch lijden waartegen ze vocht en vocht. Lang hield ze het vol, ook gedragen door haar geloof. Op 9 mei 2013 deed ze belijdenis in de Lebuinuskerk, een kostbaar moment in haar leven. Achter de schermen deed ze daarna een tijdje kleine administratieve klusjes voor de kerk. Af en toe waren er mo-

Binnen onze PGD

Veel gemeenteleden tonen zich betrokken bij de jongens die als ama (alleenstaande minderjarige asielzoeker) naar Nederland zijn gekomen en hun weg in onze gemeente hebben gevonden, om dan ook weer verder te trekken. Hartelijk dank voor die inzet, die soms niet meevalt, maar wel onze gemeente tekent.

Met hartelijke groet, ook namens Ingrid de Zwart, Saar Hoogendijk (afwezig van 11-25 oktober)

5

Binnen onze PGD

menten van even een beetje geluk, tijdens haar yogalessen bijvoorbeeld. Maar uiteindelijk bleek ‘haar hoofd te sterk’ zoals ze dat zelf vaak zei. Verdrietig en geschokt waren we toen we het bericht kregen van haar dood op 5 september. Op 11 september namen we afscheid van haar in de dorpskerk van Twello, de kerk van haar ouders. Ds. Van Prooijen-Schuurman leidde de dienst. Aansluitend brachten we haar naar haar rustplaats, op de Gemeentelijke begraafplaats te Voorst. We vertrouwden Inge toe aan de Eeuwige, haar laatste toevlucht. Bij Hem mag zij thuiskomen, eindelijk vrij. Moge God haar ouders Piet en Carry, haar broer Joost, haar nicht Dirry en al die anderen die om haar rouwen nabij zijn.

Ds. Ingrid de Zwart Gerrit Willem Blom *30-3-1921 – † 29-8-2017 Sociaal bewogen, ongrijpbaar, creatief, veeleisend, intellectueel en idealist – zo typeerden de kinderen Blom hun vader. Wie hem kende (hij noemde zich Witte) trof een bijzonder aardige en belezen man, die ooit directeur was van de Sociale Dienst in Deventer. Dat ieder mens, en met name jonge mensen, ‘bevestiging’ nodig hebben, was een heel belangrijk motto van hem. Het contact met de kerk liep via een bezoeker, die genoot van de gesprekken. Sinds een aantal jaren was bezoek eigenlijk te vermoeiend, en later lukte ook een telefoongesprek niet meer. Maar een kaartje kon wel. Zo bleef er een ook door zijn kinderen gewaardeerd lijntje met de kerk.

Ds. Saar Hoogendijk

6

Johanna Winterink-Poterman *29-5-1911 – † 10-9-2017 Mevrouw Winterink overleed in de leeftijd van 106 jaar.

Johanna was afkomstig uit Almen. Als klein meisje heeft ze het Twente kanaal zien graven. Ze trouwde met Marten Winterink, schoenmaker in Gorssel. Ook verzorgde hij het lerentuig van de boerenpaarden in de streek.

Maar de zaken verliepen met de tijd en toen hij werk kon krijgen bij Ankersmit, verhuisde het gezin met zeven kinderen naar Deventer. Johanna heeft twee kinderen overleefd. Op hoge leeftijd kwamen Johanna en haar man naar Humanitas, waar hij na enkele maanden stierf. Johanna zelf was nog vitaal en kon er blijven wonen. Zij heeft er fijn gewoond. Ongeveer een half jaar geleden heeft Johanna met een groepje bewoners in Humanitas het Avondmaal gevierd, waarbij ook ds. Saar Hoogendijk en enkele kinderen aanwezig waren. Het was voor Johanna een grote vreugde weer opnieuw brood en wijn te mogen ontvangen en te delen. Na een dankdienst voor haar leven is Johanna begraven bij haar man in Colmschate.

Ds. W.B. Harleman

Van de kerkenraad Op woensdag 18 oktober 2017 is er weer een Gemeenteavond gepland. Op deze avond zullen enkele onderwerpen nader besproken worden zoals de afronding van de groothuisbezoeken, de voortgang van de Synodebesluiten en een aanzet voor het nieuwe Beleidsplan 20182022. Ook de samenwerking tussen de PGD en de SEL zal aandacht krijgen. De aanvang is om 20.00 uur; inloop vanaf 19.30 uur. Locatie: Lebuinuskerk. Van harte welkom!

Van de kerkrentmeesters (CVK) Administratie Protestantse Gemeente Dhr. J. Chr. Visser is per 1 juli 2017 teruggetreden als administrateur van de Protestantse Gemeente. Dhr. Visser heeft deze taak ruim veertig jaar vervuld. Eerst als administrateur van de Gereformeerde Kerk en daarna van de Protestantse Gemeente. Hij heeft deze taken altijd zorgvuldig uitgeoefend en wij zijn hem zeer dankbaar voor deze uitstekende taakvervulling.

Een groot deel van zijn taken wordt overgenomen door Monique van Voorden. Het CvK neemt de resterende taken over.

Per 1 juli zijn we overgestapt op een nieuw computersysteem (e-boekhouden.nl). Dit is geïnstalleerd onder de deskundige leiding van Dick Beekman.

Kerkbalans 2017 Tot op heden is ontvangen 3 162.608,59 (op dezelfde datum in 2016: 3 166.784) terwijl 3 220.000 begroot is. Zoals u ziet lopen we wat achter t.a.v. vorig jaar. Heeft u de antwoordkaart nog niet retour gestuurd? Wilt u dit dan alsnog doen?

Solidariteitscollecte De laatste stand die wij ontvangen hebben is: 3 3.762,50.

Hartelijk dank hiervoor.

Bijdrage Wervel In de laatste week van oktober ontvangt u een brief waarin gevraagd wordt om een bijdrage voor de activiteiten op communicatiegebied. Hieronder vallen ook de uitgaven van de Wervel. Wij bevelen dit van harte bij u aan.

Collectes St. Jurrien In de maanden juli en augustus is gecollecteerd voor een bedrag van 3 66. Dit geld is bestemd voor de Wilde Ganzen.

Collectes maand augustus In deze maand is via de zondagse collecte 3 1.267 ontvangen. (In 2016 was dat 3 1.195). Deze stijging is voor ons erg positief en betekent dat u meeleeft met de Protestantse Gemeente.

Bernard van Leeuwen, administrerend kerkrentmeester

ZWO

Tijdcollecte Tijd in plaats van geld in het collectezakje doen: een nieuwe vorm van doneren!

Maak in één dag een groot verschil door u op te geven voor de tijdcollecte!

De tijdcollecte is een initiatief van Stichting Present Deventer en de diaconie uit uw gemeente. Zij zijn een schakel tussen hulpbehoevende en vrijwilligers. U als kerkganger krijgt bij binnenkomst van de kerkdienst op zondag 1 oktober een tijdcollectebriefje uitgedeeld. Deze kunt u ingevuld de volgende zondag (8 oktober) weer inleveren in de collectezak tijdens de collecte-rondgang van de diaconie. Tijdens en/of na de zondagdienst van 8 oktober geeft Stichting Present een korte presentatie over de bedoeling van deze tijdcollecte. U kunt kiezen uit een praktische – of sociale bezigheid. Samen met andere kerkgangers gaat u één of meerdere ‘klus(sen)’ doen. Indien u niet in de gelegenheid bent om tijd te doneren – geef dan een keer extra geld in de collectezak. De opbrengst van de collecte van 8 oktober gaat naar Stichting Present zodat ze al dit mooie werk kunnen (blijven) doen! Van harte aanbevolen door de diaconie van PKN Deventer.

Bij de collectes Zondag 1 oktober: 1e collecte: noodfonds Meester Geertshuis en 2e collecte: Kerk en Israël.

Zondag 8 oktober: 1e collecte: Stichting Present en 2e collecte: kerkenwerk.

Zondag 15 oktober: 1e collecte: KIA Werelddiaconaat/ Wereldvoedsel en 2e collecte: kerkenwerk.

Zondag 22 oktober: 1e collecte: Alafya Foundation en 2e collecte: kerkenwerk.

Zondag 29 oktober: 1e collecte: Diaconie en 2e collecte: kerkenwerk.

Zendingserfgoedkalender 2018 De Zendingserfgoedkalender 2018 wordt gesierd door iconen en miniaturen uit Oriëntaals-Orthodoxe kerken in Nederland. Het betreft vijf kerken die in Nederland vertegenwoordigd zijn en die onder oorlogsgeweld of verdrukking in het land van herkomst de laatste jaren hier sterk groeien: de Syrisch-Orthodoxe Kerk, de KoptischOrthodoxe Kerk, de Ethiopisch- Orthodoxe Tewahedo Kerk, de Eritrees-Orthodoxe Tewahedo Kerk en de Armeens-Apostolische Kerk. De kalender geeft een beeld van de iconografie en miniaturen die in deze Nederlandse kerken te vinden zijn. De kalender geeft informatie over de kerken en hun geschiedenissen, die vaak met vervolging en vluchten naar andere landen zijn doortrokken. Verder gaat de kalender in op de kerken in de Nederlandse situatie, de iconografie en het werk van het Zendingserfgoedhuis.

De ZWO heeft twintig kalenders besteld; vanaf 1 oktober te koop voor negen euro in onze kerk. Mooi om cadeau te geven of zelf een jaar lang van te genieten.

Kerkinactie reikte ons in ‘Medemens’ onderstaande woorden aan: O God, geef ons de moed om in verzet te komen als mensen bekneld raken en de samenleving aangetast wordt door wat niet te rechtvaardigen is.

Help ons vol te houden dat armoede onrecht is en dat wij allen verarmen als mensen onder ons te kort komen.

Breng ons te binnen dat gerechtigheid een prijs heeft en dat van ons gevraagd wordt die prijs ook te betalen.

Van de penningmeester Overzicht collecteopbrengsten Diaconie 2017 Diaconie 1e kwartaal 2e kwartaal Totalen

ZWO

Overige Doelen

Avondmaal

1.007,21

271,33

3.784,14

501,15

578,26

390,81

4.571,84

501,66

1.585,47

662,14

8.355,98

1.002,81

De totaal opbrengst uit collectegelden over het eerste halfjaar 2017 bedraagt 11.606,40 euro.

De gelden zullen door de diaconie worden gebruikt voor de vaste doelen die wij ondersteunen, te weten: - hulpverlening; - ondersteuning werkzaamheden Meester Geertshuis; - vakantie bieden in onze stacaravan in Epe; - ondersteuning St. Kerstpakketten; - inzet mogelijk maken van Diaconaal Medewerker.

Dank dat u het werk van de diaconie op deze manier ondersteunt.

Met vriendelijke groet, Simone Pieters

Duurstedeweg 10 • 7418 CK Deventer • 0570-630031 info@rensinkbv.nl • www.rensinkbv.nl

Totaalonderhoud in kleur

Twelloseweg 8 7419 BJ Deventer telefoon 0570 - 612273 fax 0570 - 618025 www.tenkate-deventer.nl info@tenkate-deventer.nl

Diaconie

Van de diaconie

7

Van mens tot mens Wat beweegt de mens achter...

Han Marsman | Een tocht van veertig jaar 8

Als ik tegenover Han Marsman zit om wat terug te kijken op zijn lange loopbaan zie ik een icoon naast hem staan en vraag ernaar. Het is de centrale icoon uit Taizé en verbeeldt de weg van vriendschap en vertrouwen. Taizé noemt hij een leidend thema in zijn leven.

Han begon als dominee in Nagele/Tollebeek, daarna Maarsen. In 1989 werd hij beroepen bij de gereformeerde kerk als missionair- en wijkpredikant in Deventer.

Wat is een missionair predikant? ‘Het gaat om de rol van de kerk in de samenleving, om mensen te stimuleren in hun eigen buurt actief te zijn. Daaruit ontstond bijvoorbeeld ‘De Vijf’, een ontmoetingsplek die vijf kerken samen voor mensen hebben opgericht, eerst in de Kleine Overstraat en nu in het welbekende Meester Geertshuis.’

Ook organiseerde hij de eerste reizen naar Taizé met studenten van Saxion, samen met Peter Dullaert. De financiële middelen van de kerk namen af en Han moest in 1996 keuzes maken: fulltime predikant of… Inmiddels was er een vacature bij het Revius voor een docent levensbeschouwing. Han ging daar graag op in. Eerst bij het Revius en na de fusie bij het Etty Hillesum Lyceum.

Wel bleef hij ambtelijk verbonden aan de kerk. Pensioen op school betekent ook met emeritaat voor de kerk en daarom was er op zondag 3 september een afscheidsdienst in onze kerk.

In deze afscheidsdienst kwamen zijn drie kanten en kwaliteiten mooi naar voren. Het thema van de dienst was onderweg zijn en samen de weg te lopen. De preek over de werken van barmhartigheid paste daar helemaal in: wat ben je, wat doe je, wat is je betrokkenheid en inzet.

Zoekend naar God, die door mensen een gezicht krijgt.

Hoe beviel de overstap naar het onderwijs? ‘Dat beviel prima, het was een goede oplossing voor kerk en school en ik vond meer regelmaat. Zo heeft het moeten zijn.

Vanaf ’96 heb ik pas echt gedaan waarvoor ik was opgeleid als godsdienstdidacticus. In de onderbouw ging het over kennismaken met bestaande religies. In de bovenbouw (4/5 HAVO en 4/5/6 VWO) kunnen de jongeren al goed abstraheren en gaat het vooral om reflectie van eigen handelen. Over waarden en normen, over ethiek. Al vanaf de fusie van de scholen in 2001 is levensbeschouwing een vak als alle andere. Het gaat niet om geloof over te dragen; levensbeschouwing is breder dan een enkele religie. Als docent wilde ik duidelijk maken dat de binnenkant er is, maar dat je die van jou niet aan de ander oplegt. We hebben de tijd mee, mindfulness speelt nu een rol.’ Hij vraagt zijn leerlingen wat ze zelf van religies vinden en wat muziek voor ze betekent en of bijv. muziek helpt om over levensvragen na te denken.

‘Het heeft te maken met wat die kinderen zelf hebben beleefd.’ Han vertelt over pareltjes van zestien- en zeventienjarigen, die in staat zijn hun eigen gevoelens/gedachten onder woorden te brengen. In 4 VWO staat bijv. een opdracht over rouwrituelen op de agenda. Toen dit jaar een leerling van zeventien stierf, heeft één van zijn vrienden een tekst voorgelezen uit hun gezamenlijk verslag (over hun eigen kijk op dood en sterven), ‘een juweeltje waar je stil van werd’.

Van mens tot mens

Hij heeft veel profielwerkstukken begeleid. In 5 HAVO en 6 VWO moeten leerlingen zo’n masterpiece schrijven.

Een vast onderdeel is de ethische paragraaf, want ‘geen enkel onderzoek is waardevrij, je kijkt altijd met een vooronderstelling’. Hij geeft een mooi voorbeeld van drie meisjes uit zes atheneum die vier kippen hadden aangeschaft waarvan er één werd kaal gepikt. Zij kwamen er achter dat als zij er een haan bij plaatsten het pikgedrag stopte en ook als ze een extra kip plaatsten. Hun ethische paragraaf ging over ‘wat te doen met de aangeschafte proefdieren?’ Verkopen, slachten en opeten of…

Zo ontdekten zij dat ook hun onderzoek alles te maken had met waarden en normen. ‘Wat zit er achter je onderzoeksvraag, welke waarden spelen een rol; elk onderzoek dat je doet heeft consequenties.’

Dan vertelt Han met enthousiasme dat hij scheidsrechter is bij de KNVB. Als hij in de kerstvakantie op het jeugdtoernooi van de Deventer verenigingen floot, kwam hij vaak leerlingen tegen. ‘Dat maakte dat ik ook weinig ordeproblemen had op school’ zegt hij lachend.

Taizé is voor mijn gastheer belangrijk geweest. ‘Ik ga er bijna jaarlijks heen.’ Hij heeft er veel geleerd, ook om aan zijn leerlingen door te geven. Bijvoorbeeld over een lied van Bono en U2: ‘Pride’ dat hij daarna op school aan zijn leerlingen liet horen. Daar komt de tekst in voor: ‘Early morning, April four, Shot rings out in the Memphis sky. Free at last, they took your life.They could not take your pride.’

Hij liet zijn leerlingen uitzoeken wat er in Memphis in April was gebeurd. Martin Luther King werd toen doodgeschoten. En Han laat ze dan een video zien van een preek die King een paar weken voor zijn dood hield, waarin hij zegt ‘als ik dood ben spreek dan niet over de prijzen die ik heb gekregen maar over het belang een ander te dienen.’ Er klinkt dan ‘Free at last’, een negro-spiritual.

Heleen, zijn vrouw komt even binnen lopen en ik hoor dat Han het laatste half jaar minder les heeft gegeven in verband met haar ziekte. Gelukkig is ze nu herstellende maar ze vertellen alle twee hoeveel warmte ze van de school hebben ondervonden, veel bloemen en kaartjes, ook van zijn leerlingen. En er was steeds alle ruimte om mee te gaan naar het ziekenhuis.

Hoe was het afscheid op school?

‘Ik heb op een mooie manier goed afscheid genomen van de school. Ik zal het contact met leerlingen missen, de klik die er altijd is geweest. De omgang met leerlingen hield je scherp, ook via twitter en facebook.

Maar na 41 jaar werken in kerk en samenleving lokt een leven zonder druk me wel. Ik zal wel in een kerkdienst blijven voorgaan en ik blijf – als mijn gezondheid het toestaat – ook actief als scheidsrechter.

Bij zijn afscheid op 3 september in de kerk hoorden we het ook: ‘Er verandert niet zoveel, ik blijf gewoon alles doen’. Ja, het thema van Han Marsman blijft onderweg zijn.

Hannie van Schie

Een icoon van vertrouwen: De in de inleiding aangehaalde icoon van Christus en Menas uit Taizé wordt gebruikelijk de ‘vriendschapsicoon’ genoemd. Hij speelt een belangrijke rol in de ‘Pelgrimage van vertrouwen’ die sinds 2007 vanuit Taizé door Europa wordt gehouden.

9

Lachend naar de tandarts!

De praktijk is op werkdagen geopend van 8:00 tot 17:00. Voor het maken van afspraken zijn wij bereikbaar van 8:00 tot 12:30. Wij beschikken over ruim voldoende HAGENBEEK gratis parkeergelegenheid. tandartsen

Holterweg 108/c 7429 AH Colmschate | (0570)799055 info@hagenbeektandartsen.nl | www.hagenbeektandartsen.nl

Bel voor advies

0570 50 30 90

strafrecht personen- en familierecht en mediation

www.ijsseladvocaten.nl

Van mens tot mens 10

Wat beweegt de mens achter.....

Monique en Gijsbert | Over kerk en kinderen Het zal de trouwe kerkganger niet zijn ontgaan: het aantal jonge gezinnen in onze kerk neemt al enkele jaren toe. Meer kinderen op de bankjes voor de preekstoel bij het ‘moment voor de kinderen’, meer doopdiensten. En dus ook meer jonge ouders, waarvan er heel wat actief zijn in het kerkenwerk.

Wat bracht de ouders in de Lebuinuskerk en hoe ervaren zij en hun kinderen onze Protestantse Gemeente Deventer?

Monique Gorissen en Gijsbert Karens groeiden allebei op in Zuid-Holland, zij in een dorp, hij op een boerderij.

In Utrecht kwamen ze elkaar tegen. Monique studeerde daar medicijnen, Gijsbert ICT. Ze trouwden en bleven enkele jaren wonen in Utrecht. Toen Monique kinderarts werd bij het Deventer Ziekenhuis verhuisden ze naar Schalkhaar. Gijsbert, die nog in Amsterdam werkte, vond al snel een baan bij Achmea in Apeldoorn. Zij sloten zich niet direct aan bij de kerkelijke gezindte van hun jeugd, wat voor de ouderen onder ons ooit min of meer vanzelfsprekend was, maar namen de tijd voor een verkenningtocht langs verschillende kerken in Deventer. Ze gingen onder meer naar de 3GK-kerk en zelfs naar de Molukse kerk in het Oranjekwartier.

Dat ‘shoppen’ doen tegenwoordig de meeste jonge mensen die in een andere plaats gaan wonen en daar kerkelijk onderdak zoeken. Gijsbert en Monique namen hun kinderen mee bij die verkenningstocht, want hun mening telde ook. ‘Toen wij ons jongste kind wilden laten dopen en we een goed gesprek met ds. Ingrid de Zwart gevoerd hadden kozen we voor de Lebuinuskerk. Het was vooral de openheid van onze kerkgemeenschap, de ruimte die er was voor de verschillende vormen van geloofsovertuiging en van geloofsbeleving die de doorslag gaf. Het is ons opgevallen, dat er bij de jonge mensen die de laatste tijd bij onze kerk zijn gekomen meerdere “gemengde” stellen zijn, Protestants en Katholiek. Iedereen mag en kan zich in onze kerk thuis voelen.’

De Lebuinuskerk was ook de kerk waar de kinderen het liefste naar toe wilden. En nog steeds gaan hun vijf dochters graag mee naar de kerk. Dat heeft onder andere met het kerkgebouw te maken. Het imposante karakter van de kerk en de vele bijzondere dingen die er te zien zijn verdringen de saaiheid die een viering voor kinderen kan hebben. ‘Als er met Pinksteren speciaal voor de kinderen uit het luik boven in de hoge gewelven papiersnippers naar beneden dwarrelen, of in een andere dienst een mooie vogel van Rosemarijn, is dat voor hen een welhaast “hemelse” ervaring. Ook voor de Paasvroegdienst van 6.30 uur komen ze graag hun bed uit. Het aansteken van de Paaskaars, het zingend door de kerk trekken en de rituelen daaromheen vinden zij mooi, net als het

Monique en Gijsbert zijn allebei zelf actief geworden bij het jeugdwerk van de kerk. Gijsbert werd al snel lid van de taakgroep jeugd. Na enkele jaren nam Monique dat stokje van hem over. Gijsbert leidt nu kindernevendiensten voor de 8+groep. Hun kennismaking met de taakgroep jeugd was wel even wennen: ‘In de Hervormde kerk in Utrecht, een kerk met een enigszins charismatisch karakter, waren veel meer jonge gezinnen. De ouders organiseerden daar zelf van alles voor de kinderen.

Een “instituut” als de taakgroep jeugd, met een beleidsplan en agenda’s voor de vergaderingen, was daar niet.’

Er waren toen nog maar weinig concrete activiteiten voor kinderen. Bovendien waren er destijds behalve hun vijf dochters, maar heel weinig kinderen in onze kerk en dus ook weinig ouders. Maar, zeggen beiden: ‘Het is goed geweest dat er in die periode gemeenteleden waren die de aandacht voor de jeugd bleven vasthouden. En ook dat er ondanks het geringe aantal kinderen geld werd vrijgemaakt voor het aanstellen van Heidi Schröder als jeugdwerker. Haar komst gaf een flinke impuls. En inmiddels zijn er meer kinderen en ook meer ouders van jonge kinderen in de taakgroep jeugd.

De heldere visie die ds. Ingrid de Zwart heeft op het betrekken van kinderen bij de kerk draagt er aan bij dat ook kinderen zich thuis kunnen voelen in onze kerk en kerkgemeenschap. En we zijn ook blij met de manier waarop Kirstin Gramlich kinderen betrekt bij kerkmuziek’.

De oudste van hun dochters gaat inmiddels naar het voortgezet onderwijs. Gijsbert en Monique zien dat er een groot verschil is tussen de kerkelijke activiteiten voor de kinderen van de basisschool en de tieners van de middelbare school. ‘Voor de kinderen van de basisschool leeftijd is er veel aanbod, zoals de jaarlijkse Sirkelslag en de snuffelcatechese. Maar het vinden van activiteiten die tieners aanspreken en die hun betrokkenheid bij geloof en kerk stimuleren is een erg lastige opgave. Daar ligt nog een flinke uitdaging voor onze kerk.’ De dochters van Gijsbert en Monique waren nog te jong om mee te gaan naar Ecuador of Oekraïne. Dat zien zij wel als activiteiten die tieners raken. En die hen laten ervaren waar het geloof het verschil kan maken. Ze voegen er aan toe: ‘Het is een steun in de rug dat de oudere generaties in onze kerk dit soort activiteiten voor de jeugd niet in de weg staan maar juist stimuleren.’

‘Vroeger, toen de verzuiling nog bestond, vonden tieners leeftijdgenoten met dezelfde christelijke achtergrond bij allerlei clubs, zoals de christelijke voetbal- of gymnastiekvereniging. Die tijd is voorbij. De groep tieners in onze kerk is klein. Het is daarom goed dat in het jeugdwerk wordt samengewerkt met andere kerken, zoals de Ichtuskerk in Colmschate en de katholieke kerk, zoals “Rock

Solid”, eens in de twee weken in het Titus Brandsmahuis.’ Monique en Gijsbert zijn deze zomer weer met hun dochters naar de charismatische zomerconferentie in Biddinghuizen geweest. Die zomerconferentie sluit aan bij de charismatische geloofsbeleving die zij in hun Utrechtse tijd en in hun jeugd gewend waren en die voor hen heel waardevol is. Maar ze doen dat ook voor hun kinderen. Zij trekken daar een week lang op met leeftijdgenoten uit christelijke gezinnen.

Tenslotte raken wij in gesprek over nieuwe manieren om in de Wervel aandacht te geven aan de kinderen en jongeren in de kerk en hun ouders. Het blijkt dat die behoefte zowel bij de taakgroep jeugd als bij de redactie van de Wervel bestaat. En nu we dat van elkaar weten zou dat met enige kruisbestuiving toch tot resultaten moeten leiden.

Een nieuw redactielid uit de groep ouders met jonge kinderen zou in elk geval geen kwaad kunnen.

Wie de schoen past....

Van mens tot mens

paaseieren zoeken in de kerk en het beklimmen van de toren. De kinderen voelen ook de oprechte aandacht die er voor kinderen in onze kerk is. Dat blijkt in de liturgie en de manier waarop de predikanten met kinderen omgaan. Ook van de vele “senioren” in de kerk ervaren de kinderen echte belangstelling. Er is een positieve, warme setting in onze kerk en dat voelen de kinderen.’

Gerard Sizoo

11

Maagdenburgstraat 20a, 7421 ZC Deventer tel. 0570-634455 info@phbdeventer.nl WWW.PHBDEVENTER.NL

Vredehof.

In dienst van het leven.

Uitvaartverzorging Roelofs, Diepenveenseweg 76, Deventer Bel (0570) 622 535 of kijk op www.vredehof.nl www.vredehof.

Henk Stoevenbelt, Vera Bestebreurtje, Els Schaap

In beweging 12

Kerkcafé

‘Hier sta ik’ in de Lebuinuskerk met hoogleraar Mirjam van Veen zondag 29 oktober, 16.30 uur In het jubileumjaar van de Reformatie heeft het Kerkcafé steeds als titel ‘Hier sta ik’, naar de vermeende uitspraak van Maarten Luther. We zijn blij vlak voor Hervormingsdag Mirjam van Veen als gast te mogen begroeten. Zij zal een half uur geïnterviewd worden. Daarna kan iedereen een half uur met haar in gesprek. Mirjam is hoogleraar kerkgeschiedenis aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Zij is specialist op het gebied van de zestiende eeuw. Zij promoveerde in 2001 op een proefschrift over de polemiek tussen Dirck Volckertsz Coornhert en Johannes Calvijn.

Zij publiceerde daarnaast o.a. een groot aantal artikelen over de polemiek tussen reformatie en radicale reformatie en bracht een aantal belangrijke edities uit van het werk van Calvijn.

Na een studieverblijf in Genève en Grand Rapids werd zij docent algemene en Nederlandse kerkgeschiedenis aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Sinds 2011 is zij hoogleraar kerkgeschiedenis van de vroegmoderne tijd op de Fenna Diemer Lindeboom-leerstoel.

In 2012 verscheen haar boek over Sebastian Castellio: ‘De Kunst van Twijfelen’. Sebastian Castellio was in de zestiende eeuw een voorvechter van religieuze tolerantie. Terwijl protestanten en katholieken hun waarheden in gewapend beton goten, pleitte hij voor de twijfel, als middel om met elkaar in gesprek te komen.

Meer weten over Mirjam en haar werk? U bent welkom bij het kerkcafé!

Overwinteren 2017-2018 Overwinteren gaat binnenkort weer beginnen.

De commissie Overwinteren zorgt één keer per maand voor een leuke activiteit (van november tot en met maart).

De activiteiten staan open voor iedereen: voor gemeenteleden en niet- gemeenteleden. De binnenactiviteiten vinden plaats in de Van Vlotenhof.

Voor deze binnenactiviteiten is een vrijwillige bijdrage welkom. Opgaveformulieren met nadere informatie liggen in de Lebuinuskerk, maar ook in de Van Vlotenhof en in Het Open Hof. Formulieren alleen (laten) inleveren in de Lebuinuskerk in de buurt van de koffiebalie in de daarvoor bestemde doos.

Opgeven kan ook bij Ankie Bakker, ankie.bakker48@ gmail.com of 0570-629623.

Dinsdag 7 november ‘De kroonjuwelen van het Loo’ 10-12.30 uur, Van Vlotenhof Jan Huttinga is naast jachtopziener van de Koninklijke Houtvesterijen ‘Het Loo’ ook een begenadigd natuurfotograaf en een boeiende verteller. Vanochtend laat hij ons prachtige digitale beelden zien (met geluid) van zijn serie ‘Kroonjuwelen van het Loo’.

Het toont de natuur in al haar facetten en seizoenen.

We sluiten af met een kopje soep en krentenwegge.

Voor de rest van het winterseizoen hier in het kort alvast de volgende activiteiten:

Vrijdag 8 december 2017: Traditie, taal en gebruiken door de tijden heen Dinsdag 16 januari 2018: Sallandse streekgerechten.

Woensdag 7 februari 2018: paaskaarten maken.

Donderdag 15 maart 2018: dagje Staphorst.

Lebuinusconcerten Twee concerten Orgelbüchlein Johann Sebastian Bach Op 1 oktober en 8 oktober aanstaande worden in de Lebuinus unieke concerten gegeven waarin de volledige Orgelbüchlein van Johann Sebastian Bach uitgevoerd worden. De Orgelbüchlein bestaan uit 45 kleine koraalbewerkingen over liederen, verspreid over het kerkelijk jaar, aangevuld met de gezongen koraalzettingen bij iedere koraalbewerking.

De concerten worden gehouden in het kader van de herdenking van 500-jaar reformatie en worden georganiseerd door Stichting Lebuinusconcerten. Medewerkenden aan de concerten zijn de organisten Jan Kleinbussink, Cor Ardesch en Jeroen van Kleef en het vocaal ensemble Firma Cantus onder leiding van Dik de Weger.

In 2017 wordt 500-jaar reformatie in vele landen herdacht met speciale kerkdiensten, pelgrimages en concerten. Ook de integrale uitvoering van Bach’s Orgelbüchlein, waarin de Lutherse componist Bach ook diverse koralen van Luther heeft opgenomen en bewerkt, vormt een schakel in de keten van herdenkingsactiviteiten. Het is vrijwel zeker dat Bach omstreeks 1713 aan het ‘Orgelbüchlein’ begon, tijdens zijn ambtsperiode als organist en hofmusicus in Weimar. Nadere onderzoekingen van het handschrift en van de stilistische inhoud van de koraalbewerkingen laten zien dat hij langdurig aan de collectie heeft gewerkt. Toch blijven nog veel vragen open: is de selectie van de verwerkte liederen onderdeel van een groter plan geweest of tamelijk willekeurig?

Heeft Bach de collectie ooit willen voltooien, of is het onderwerp na 45 stuks uitgeput? Schreef hij het Orgelbüchlein primair als een compendium van speeltechnieken, dus om didactische redenen, of juist als een collectie orgelkoralen voor liturgisch gebruik in afwisseling met gemeentezang? Welk psalmboek diende hem als een melodie? Nu 300 jaar na het ontstaan zijn er nog geen afdoende antwoorden te vinden op de diverse vragen bij deze cyclus. Zeker is dat Bach het Orgelbüchlein schreef vanuit zijn diepgewortelde levensvisie om ‘dem höchsten Gott allein zu Ehren’ – Soli Deo Gloria – en zijn muziek draagt ook hier de onvergelijkbare en unieke kwaliteit en de bijna oneindige verbeeldingskracht van zijn schepper. De kans dat u de Orgelbüchlein volledig zult horen en zien uitvoeren is zeer klein. Mis daarom niet deze unieke kans, en reserveer direct uw kaarten op www.lebuinusconcerten.nl. De aanvangstijd van de twee concerten is 16.:30, de kerk is op om 16.00 uur. Toegangskaarten kosten 3 12,50 per stuk, en voor de beide concerten samen 3 20,00.

Bert de Jong Zaterdagmiddagconcerten Deze concerten vinden tweemaal per maand plaats op de zaterdagmiddag. Ze worden georganiseerd door de Stichting Zaterdagmiddagconcerten Deventer waarin de

Euterpe toonkunstkoor zingt, samen met het koor TCOV uit Hengelo, de Messa da Requiem van Giuseppe Verdi.

Dit meesterwerk in grote bezetting zal klinken op zondag 12 november in de Lebuinuskerk. Messa da Requiem van Verdi is een van de meest dramatische werken voor koor uit de muziekgeschiedenis. Zelden is de requiemtekst zo extreem verklankt. Met dezelfde muzikale middelen die Verdi in zijn opera’s gebruikt zoekt hij de grenzen op van dynamiek en expressie en sleept hij de luisteraar mee. Vooral in het magistrale en overdonderende Dies Irae is goed te horen dat het gaat over de bitterheid van het sterven. Dit in tegenstelling tot latere dodenmissen van bijvoorbeeld Fauré en Duruflé die meer over vertroosting gaan en waar het Dies Irae is weggelaten. Bij Verdi ruikt de muziek naar herfstaarde en huivert de luisteraar soms van ontzetting, om daarna verwarmd te worden door het vreugdevolle Sanctus en het engelachtige Agnus Dei. Dirigent: Jan Kruisselbrink. Met medewerking van: Orkest van het Oosten, TCOV Hengelo, sopraan: Marene Elgershuizen, mezzo: Carina Vinke, tenor: Erik Slik en bas: Jasper Leever. Toegangsprijzen 3 25,- cjp 3 15,- (inclusief consumptie) www.euterpetoonkunstkoor.nl De Lebuinuskerk is open vanaf 14.30 uur.

Lezing 500 jaar Reformatie ‘Wij zijn vrij in alle dingen’ Vrouwen in de Reformatie Op maandag 30 oktober, een dag voor Hervormingsdag, bent u om 20.00 uur hartelijk welkom in de Lebuinuskerk. Daar zal de cultuurwetenschapper mw. Sieth Delhaas een lezing houden over de positie van vrouwen in

Dinsdag 10 oktober, 20.00 uur - Lebuinuskerk Deze maand – oktober 2017 – is het precies 500 jaar geleden dat de Reformatie begon. Hoewel je de Reformatie niet op een dag of maand kunt vastpinnen, het was een proces van vele jaren lang, is 31 oktober 1517, het legendarische moment waarop Luther zijn befaamde stellingen op de kerkdeur van Wittenberg spijkerde, de boeken ingegaan als het startpunt. De Stadshartkerken van Deventer organiseren daarom een Lutherlezing.

We hebben daarvoor een Rooms-katholiek theoloog uitgenodigd, die ook journalist is bij het vanouds gereformeerde Nederlands Dagblad, gespecialiseerd in de oecumene, afkomstig uit Twente en woonachtig in Frankrijk: Hendro Munsterman. Hij is een onderhoudend spreker en uitermate goed bekend in de wereld van de oecumene in Nederland en erbuiten.

Hendro Munsterman zal ingaan op de betekenis van Luther en de reformatie voor de kerken van vandaag.

Is er reden om 500 jaar reformatie te vieren? Heeft Luther ons – de verschillende kerken – ook vandaag nog iets te vertellen?

Van harte welkom op dinsdag 10 oktober om 20.00 uur in de Lebuinuskerk. Gratis entrée. Natuurlijk krijgt u ook een kop koffie of thee.

De lezing wordt u aangeboden door de Stadshartkerken van Deventer (RK Broederenkerk, Russisch-orthodoxe parochie, Geloofsgemeenschap Penninckhuis, en Protestantse gemeente Deventer). de tijd van de Reformatie. Sieth is vooral geïnteresseerd in de geschiedenis van gewone mensen en met name vrouwen. Hoe beleefden zij de Reformatie in een tijd dat juist ook vrouwen het slachtoffer werden van heksenvervolgingen? Uit recent wetenschappelijk onderzoek blijkt hoe de reformatie en de boekdrukkunst aanvankelijk veel vrouwen een enorme vrijheid bood, zowel in het maatschappelijk leven als in de kerk.

‘Wir sind frei in alle Dinge’ (we zijn vrij in alle dingen) was een leus van Luther, ontleend aan Paulus, die ook door vrouwen letterlijk werd genomen. Vrouwen lieten bijvoorbeeld kritische pamfletten drukken. Ze verspreidden die ook zelf om de Reformatie kracht bij te zetten.

Maar al na twee decennia veranderde die vrije positie.

Predikanten drongen er ook met een beroep op woorden van Paulus bij Luther op aan, dat vrouwen weer moesten zwijgen in de gemeente. Luther ging overstag.

Maandag 30 oktober 2017, 20.00 uur, Lebuinuskerk.

Het is fijn wanneer u zich voor vrijdag 27 oktober opgeeft bij ds. Ingrid de Zwart, ds.dezwart@pkn-deventer.nl of 0570 618328.

Reünie gospelzanggroep Kol-le-aviv Wij zijn op zoek naar oud leden van Gospelzanggroep Kol-le-Aviv uit Deventer. Gospelzanggroep Kol-le-Aviv heeft onder deze naam vanaf 1975 t/m 2016 bestaan.

We zijn bezig met het organiseren van een reünie. Deze

Gemeente in beweging

Euterpe brengt Requiem van Verdi in grote bezetting

Lutherlezing door Hendro Munsterman

In beweging

Stichting Lebuinus Concerten participeert.

Eenmaal per maand wordt er een orgelconcert gegeven, terwijl het andere concert in die maand op andersoortige instrumenten wordt verzorgd. De concerten beginnen om 15.00 uur, duren een uur en vinden afwisselend plaats in de historische kerken van de Deventer binnenstad. De toegang is vrij, maar na het concert wordt van de bezoekers wel een gift verwacht: dit om de gemaakte kosten te kunnen dekken. De organisatie rekent op een gemiddelde gift van 3 5 waarmee de stichting deze concerten kan blijven organiseren.

In oktober zijn de volgende concerten gepland: Zaterdag 7 oktober Synagoge: talentvolle jonge musici treden op, georganiseerd door de Stichting Young Masters.

Zaterdag 14 oktober Broederenkerk, 0rgelconcert door Jetty Podt, stadsorganist van Nijmegen en organist in de Stevenskerk aldaar.

Zaterdag 4 november Broederenkerk orgelconcert door Christine Moraal, als organist verbonden aan de Protestantse Gemeente van Vaals-Gulpen. Zij bespeelt daar het historische Teschemacher orgel.

Meer informatie over de musici en de programma´s kunt u vinden op de website: www.zaterdagmiddagconcertendeventer.nl.

Ik wens u bij deze concerten veel luisterplezier toe.

Namens de Stichting Lebuinus Concerten, Hans van Olst

13

In beweging

Een uitvaart die precies past; bij de overledene én bij u.

zal plaatsvinden op zaterdag 11 november in het Open Hof te Deventer vanaf 19.00 uur tot uiterlijk 23.00 uur.

Opgeven kan door een mail te sturen naar kolleaviv@ hotmail.com. Hierna krijgt u via de mail verdere informatie rondom de reünie.

Hartelijke groet, Fieke Janssen-Hanekamp en Ingrid Poppema-Kruissink

Open, betrokken en informeel

Gedenk een geliefde overledene op ‘de zaterdag voor alle zielen’ in de Lebuinuskerk.

www.rob-oostenrijk.nl 06 - 54 24 11 05

Zaterdag 28 oktober 11.00 - 17.00 uur Niemand vergeet een dierbare overledene. Of het nu kort geleden of jaren terug is, velen onthouden de sterfdag van een geliefde. Mensen met een religieuze binding hebben daarvoor gezamenlijke rituelen op Allerzielen of Eeuwigheidszondag. Maar ook voor wie niet bij een kerk is aangesloten is, is het fijn om alleen of met anderen stil te staan bij degenen die we moeten missen. Waar kan dat beter dan in de ruimte van de eeuwenoude Lebuinuskerk in het hart van Deventer? Daarom staat de kerk op zaterdag 28 oktober van 11.00 tot 17.00 uur open voor iedereen die iemand wil gedenken. Er is gelegenheid om een kaarsje aan te steken, even te zitten en te mijmeren, of iets in een gedenkboek te schrijven, dat bewaard zal blijven in de crypte van de kerk. Vanaf 16.00 uur wordt op elk heel uur een gedicht voorgedragen, gevolgd door een kort muzikaal intermezzo. Ingang Grote Kerkhof, onder de toren, vrije toegang.

Excursie Bijbelkring Rivierenwijk 14

Ik maak deel uit van de Bijbelclub Rivierenwijk en maandelijks komen we bij elkaar om onder leiding van ds. Ingrid de Zwart kennis te nemen van wat er achter Bijbelteksten schuil gaat. We beginnen een seizoen meestal met een uitstapje en dit jaar gingen we naar Bredevoort en Aalten. Omdat we ’s morgens ruim op tijd in Bredevoort waren, keken we nog even om de deur in de St. Joriskerk. De mensen vonden het een prachtige kerk, met name het stiltecentrum. De ‘blaadjes’ met de namen van de gedoopte kinderen en de overledenen vond iemand heel erg mooi. Tijdens de koffie vertelde ik over de verschillende lijntjes die er tussen Bredevoort en Deventer zijn: o.a. Moderne Devotie en ’t Klooster, boekenstad, voetbaltransfer, garnizoensstad en natuurlijk het verhaal over Broadway (New York) en de knik daarin. Dat laatste met dank aan Henry van Brevoort die vanuit Bredevoort daarheen is geëmigreerd en weigerde zijn huis af te breken voor Broadway. In Aalten werden we welkom geheten door de heer Hugo Kuiper en hij vertelde op een zeer deskundige en betrokken wijze over de synagoge.

Hij begon buiten de synagoge en vertelde over de plaquette aan de muur. Binnen vertelde hij over het Jodendom en over de wijze waarop enkele mensen met een Joodse achtergrond in Aalten de oorlog hebben kunnen overleven. Na een lekkere en gezellige lunch werden we ’s middags opgewacht in de Oude Helenakerk door de heer Ad Doornink. Hij gaf een zeer deskundige inleiding over de toren, de kerk en met name over de muurschilderingen. Er werden heel wat foto’s gemaakt. Wat mijn medereizigers vooral opviel waren de ronde banken en de wijze waarop de vloerverwarming aangelegd is, de licht-

Leerhuis is een begrip afkomstig uit de joodse traditie.

In een leerhuis komen allerlei mensen bij elkaar, je hoeft er niet geleerd voor te zijn.

Het is ook geen bijbelleesgroep. Het gaat om gewone mensen die geïnteresseerd zijn in het leren begrijpen van teksten uit het oude testament met de bedoeling er leefregels in te ontdekken die voor de dagelijkse praktijk van een ieder van belang zijn.

Waarom zouden we dat doen? Uitgangspunt is dat er in de oude teksten, die de één Bijbel noemt, de ander Tora of Tenach, een opdracht staat die van belang kan zijn voor de mens, of die mens nu gelovig is of niet. (Genesis 2:3b) ‘…hetwelk de Allerhoogste geschapen had om te volmaken.’ (Staten Vertaling).

Je kunt die opdracht heel simpel ontdekken, je kunt er ook makkelijk overheen lezen, zeker als je alleen leest.

Daarom is het verstandig die tekst met elkaar en hardop te lezen en er vervolgens over te discussiëren. Op die manier is de kans groot dat je ontdekt dat de tekst meer betekenis heeft dan je in eerste instantie dacht.

Het Leerhuis Deventer organiseert open bijeenkomsten, bedoeld voor iedereen die met het Jodendom wil kennismaken of die de al bestaande kennis daarvan wil verdiepen. Speciale voorkennis is niet vereist en vragen stellen wordt aangemoedigd.

Er zijn leerhuisavonden met John Bos en met Dodo van Uden.

Avonden met John Bos in 2017: 12 september, 26 september, 10 oktober, 24 oktober (NB in de Synagoge) en 7 november.

Avonden met John Bos in 2018: 16 januari, 30 januari, 13 februari, 27 februari, 13 maart Avonden met Dodo van Uden: 27 maart en 10 april en ten slotte op 24 april met John Bos. Deelname De bijeenkomsten van het Leerhuis worden gehouden op dinsdagavonden van 19.30 tot 21.30 uur in het Etty Hillesum Centrum, Roggestraat 3, behalve 24 oktober dan in de Synagoge!

De deelnamekosten zijn: 3 7 per avond; op 27 maart en 10 april 3 9.

U kunt het verschuldigde bedrag aan de zaal voldoen.

Voor nadere inlichtingen over het Leerhuis, kunt u contact opnemen met John Bos, coördinator van het Leerhuis Deventer, (0570) 616611 of johnyredon@hotmail. com

Op zondag 29 oktober vindt na de dienst vanaf 11.45 uur de talentenveiling plaats. Door gemeenteleden aangeboden diensten worden dan geveild. De opbrengsten komen ten goede aan het opknappen van het interieur van de zgn. Kosterswoning, het bijgebouw naast onze kerk.

Gemeente in beweging

Leerhuis Deventer

Talentenveiling

In beweging

inval door de deur onder de toren, de afbeeldingen op de schilderijen en op de gewelven, en het orgel. Bijzonder om te horen hoe men vroeger dacht en nu denkt over de wijze van restaureren: vroeger vooral bijkleuren en eventueel intekenen, nu vooral conserveren zodat het originele zichtbaar en behouden blijft. We hadden een fijne dag in Bredevoort en Aalten en namens alle Deventenaren: hartelijk dank voor de ontvangst.

Willemien te Bokkel (overgenomen uit Kerkvenster Aalten)

Waarbij denken we aan ‘talenten’? Dat kan werkelijk van alles zijn. Je biedt in elk geval iets aan wat je graag doet en waar een ander wat aan heeft. Jong en oud kan meedoen.

Je bepaalt de minimumprijs van wat jij aanbiedt. Deze prijs is het geld dat naar het goede doel gaat. Daar kan op de veiling overheen geboden worden. Soms zijn er extra kosten voor een activiteit, die door de deelnemers ook extra betaald moeten worden. Bijvoorbeeld: als je een dagje zeilen aanbiedt: de huur van een zeilboot en de autotocht erheen. Dat vermeld je dan bij je aanmelding van je kavel bij het woord ‘ Opmerkingen’ Voorbeelden van ‘kavels’ ·· mensen uitnodigen om een keer bij u te komen eten ·· een huisconcert verzorgen ·· de zolder helpen opruimen ·· een taart of cake bakken voor iemand of een ander een taart leren bakken ·· klussen in huis of tuin ·· een digitaal fotoboek helpen maken ·· wanten breien ·· een educatieve wandeltocht, thema bijv. vogels of paddestoelen ·· dagje uit ·· leren mozaïeken of gaatjes leren boren of… ·· leren in een excelbestand te werken ·· leren snoeien of helpen snoeien U kunt ook iets vragen i.p.v. iets aan te bieden, wanneer u verlegen zit om het talent van een ander!

In de kerk liggen inschrijfformulieren. Maar makkelijker is het om op www.lebuinus.nl/talentenveiling/ uw aanbieding/vraag in te dienen.

Hartelijke groet, Wilma Nijland-Lambers en Ingrid de Zwart

15

In beweging 16

‘Geen gezicht voor Geert Groote’ Met deze vreemde kop zou ongeveer de ontstaansgeschiedenis van de twee nieuwe buren voor het Geert Groote Huis kunnen worden omschreven.

Stichting Beeld Geert Groote vatte in 2011 het plan op om een standbeeld ter ere van deze grote Deventenaar te laten maken. Van Geert Groote zijn geen afbeeldingen bekend. Wel is er in Deventer een portret te zien aan de gevel van de Latijnse school en heeft het museum op basis van een 3d-reconstructie van de vermeende schedel van Groote een gezicht laten maken.

Drie kunstenaars werden uitgenodigd om een ontwerp te maken voor een beeld bij het museum op het Lamme van Dieseplein dat gewijd is aan de grondlegger van de Moderne Devotie.

Karoly Szekeres was een van de drie die een voorstel mochten doen. Hij werkt als beeldend kunstenaar zoveel mogelijk naar een echte waarneming van zijn model. Kan dat niet dan toch minstens op basis van meerdere afbeeldingen zodat hij de uitstraling van de persoonlijkheid kan vatten. Hij wilde ‘geen gezicht’ verzinnen van Groote.

Bovendien was de beeldhouwer van mening dat Groote zelf geen prijs zou hebben gesteld op persoonlijke verheerlijking. Reden voor Karoly om te zoeken naar een andere vertaling van het werk van Groote en zijn beweging.

Hij vond die in een weergave van twee volgelingen van de leermeester: een zuster en een broeder van het Gemene Leven, de beweging die eind veertiende eeuw ontstond en het gedachtegoed van de Moderne Devotie uitdroeg. Zijn voorstel werd unaniem uitgekozen door de stichting.

Bij het beeld werd ook een gedicht gezocht. Van de vier geselecteerde dichters werd het gedicht van onze voormalige stadsdichter Johanneke ter Stege gekozen als passend gedicht bij het beeld. Ook de huidige buren van het Geert Groote Huis werden betrokken bij de nieuwe invulling van het plein. Buurman Niels Klinkenberg nam het initiatief voor een gedichtenbundel waarvoor Deventenaren werk konden inzenden. Dit boekje werd gepresenteerd tijdens de onthulling van de beelden.

Het prachtige gedicht van Johanneke kwam in steen gegraveerd terug in het plaveisel voor het beeld.

Op zondagmiddag 3 september werden het beeld en het gedicht door voorzitter Cora Sens van het Geert Groote Huis onder luid applaus overgedragen aan de stad Deventer.

Meer over de onthulling kunt u lezen op: www.geertgrootehuis.nl Roely Oldenhuisj de diensten september 2

Beeldhouwer Karoly Szekeres en dichter Johanneke ter Stege voor de beelden van Karoly.

Lessen van Geert Groote Schrijf en spreek in klare taal.

Leef je eigen regels na.

Wees een brug die beide oevers met elkaar verzoenen kan.

Zoek hoe ver je blik kan reiken.

Weiger weg te kijken.

Johanneke ter Stege

De toelichting van de redactie bij het vorige stukje zou de indruk kunnen wekken dat in de sarcofaag die bij de westingang in onze kerk staat nog menselijke resten aanwezig zijn. Ik vermoed dat hij bij de opgravingen, door de ROB (Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek), destijds leeg gehaald is.

Dr. Kuiken beschrijft de versiering. Het is een pallium motief dat wijst op een hoge geestelijke. Daarvoor komt alleen bisschop Radboud (†917) hier als begravene in aanmerking. Radbouds levensbeschrijving, uit de 10e eeuw, vermeldt dat hij in een sarcofaag in de noordzijde van de kerk begraven is. Dat is in de eerste stenen kerk die Radbouds opvolger (Balderik, 917-975) hier liet bouwen. Van die kerk is tot op heden in het huidige gebouw niets gevonden. Er bestaat algemene consensus dat de Lebuinuskerk in één keer als nieuwe concept gebouwd is.

De deksteen van onze sarcofaag was al gebroken toen men hem daar, ònder de oudste vloer, vond. Ik denk dat hij ouder is dan de kerk en uit Balderiks kerk overgebracht is. Dat kan al gebeurd zijn toen Bernold bisschop was (1027-1054) en het gebouw inwijdde. Vergelijking met andere bekende 11e eeuwse sarcofagen ondersteunt deze gedachte.

In Duitsland èn Nederland komen die voor. ‘Het Huis van Hilde’ in Castricum heeft er verschillende uit West-Friesland.

Onze pallium versiering blijkt nergens voor te komen! De trapeziumvorm van kist èn deksel hier staat in groot contrast met de rechthoekige sarcofaag in Hildesheim, die door de begrafenis gedateerd is.

De Hildesheimse sarcofaag Bernward is opgeleid in Utrecht, werd bisschop in Hildesheim en stichtte er de Michaelskerk met eenzelfde dubbelkorige opzet als de Lebuinus. Beide stammen uit het religieuze en wetenschappelijke gedachtegoed dat eind 10e eeuw in Luik, Keulen en Utrecht bestond.

De westelijke crypte, met Bernwards graf, was in 1022 gereed. Kort voor zijn dood wijdde hij hem in. De sarcofaag werd, net als in Deventer, ònder de vloer begraven, een vlakke, versierde zerk van dezelfde steen gaf het graf aan. Of de Deventer sarcofaag ook zo’n vloerzerk had weten we niet, maar het is voor de 11e eeuw hier wel te verwachten.

Of de ROB destijds zoiets gevonden heeft is niet bekend.

Het lijkt er niet op, maar een verslag heeft men nimmer gemaakt.

Een rode zandstenen zerk was al in de 13e eeuw uit de mode. Zo kan hij zelfs, net als die van Eleonora van Engeland in de Broederenkerk, nog steeds ergens onopgemerkt onder de vloer liggen!

Herman Koldewijn

Gemeente in beweging

De sarcofaag

Column

Hermans historische column

17

Bij de diensten 18

Bij de diensten oktober 2017 We volgen in het Lutherjaar nog steeds zoveel mogelijk het Luthers leesrooster. Het betekent o.a. dat er wat vaker een epistellezing klinkt: een gedeelte uit een van de Brieven uit het Nieuwe Testament. Maar in oktober zijn er een aantal diensten die uitnodigen tot een andere invulling. Zo is er de eerste Groen en Grijs viering, voor en door meerdere generaties, op 8 oktober.

Wat hetzelfde blijft is de liturgische kleur: tot aan Eeuwigheidszondag is het groen. zondag 1 oktober Doopdienst Efeziërs 3: 14-21.Collectes: 1e collecte: Noodfonds Meester Geertshuis en 2e collecte: Kerk en Israël.

Paulus bemoedigt de gemeente in Efeze met woorden die rond de doop veel glans krijgen: ‘Moge Hij vanuit zijn rijke luister uw innerlijke wezen kracht en sterkte schenken door zijn Geest, zodat uw geloof in Christus kan gaan wonen in uw hart, en u geworteld en gegrondvest blijft in de liefde’. Zo wensen we het de drie dopelingen en hun ouders toe, en ons allemaal. zondag 8 oktober Groen en Grijs-viering Met Liedboekcantorij. Lucas 14:1-11 Collectes: 1e collecte: Stichting Present en 2e collecte: kerkenwerk.

Jezus vertelt de gelijkenis over mensen die de beste plaats voor zichzelf opeisen. Ze moeten plaats maken voor wie voornamer zijn dan zij. Hoe zien wij onze plaats? Vandaag zijn de verschillende generaties aan zet, van groen tot grijs en alles wat daartussen zit. zondag 15 oktober Met Lebuinuscantorij.

Ezechiël 34: 20-31 en Matteüs 22: 34-46. Collectes: 1e collecte: KIA Werelddiaconaat/Wereldvoedsel en 2e collecte: kerkenwerk.

Opkomen voor wie dat zelf niet kunnen, daar zet de Heer op in. Een kwestie van recht, en dat zullen wij weten ook.

In het evangelie klinkt het grootste

gebod: heb de Heer lief, en uw naaste als uzelf. Uitgenodigd en uitgedaagd om boven onze eigen belangen uit te leven. Het klinkt gemakkelijker dan het is. zondag 22 oktober Heilig Avondmaal Jeremia 8-9; Efeziërs 4: 22-32 en Matteüs 9: 1-8.

Collectes: 1e collecte: Alafya Foundation en 2e collecte: kerkenwerk.

Dat het leven met vallen en opstaan gaat, daar wordt in de bijbel niet zo’n punt van gemaakt. Dat hoort bij mens-zijn. Waar wel een punt van wordt gemaakt is hoe je ermee omgaat. Kun je het ‘oude leven’ loslaten en het ‘nieuwe’ omarmen? Daarbij schiet de Heer te hulp. Zoals bij de genezing van de verlamde man, door zijn vrienden bij Jezus gebracht. Bij het zien van hun geloof komt Jezus in beweging. En brengt in beweging. Dat ziekte en zonde in één adem genoemd worden is een lastige. Jezus heeft oog voor de hele mens.

zondag 29 oktober Na de dienst: talentenveiling Jeremia 31: 31-34, Efeziërs 5: 15-21 en Matteüs 22: 1-14.

Collectes: 1e collecte: Diaconie en 2e collecte: kerkenwerk.

In deze weken is er veel aandacht voor het falen van mensen, het verbreken van het verbond met God. Maar altijd met de belofte dat Hij opnieuw begint met mensen. Het vraagt ook iets van ons, klinkt door bij Paulus: ‘Gebruik uw dagen goed, want we leven in een slechte tijd.’

En uitgenodigd op het bruiloftsfeest (het koninkrijk van de hemel) kom je op je Paasbest.

Na de dienst is er een talentenveiling, in gang gezet op de startzondag. We ontdekken onvermoede talenten bij elkaar. Allerlei diensten worden aangeboden en verkocht.

De opbrengst is voor de opknapbeurt van het kerkelijk bureau en de predikantenkamer. Zie pag. 15. zondag 5 november Oecumenische viering in de Broederenkerk Willibrordzondag: aanvang om 10.30 uur!

Onlangs is er een herziene versie verschenen van de folder ‘Ja, er wordt gekerkt in de Lebuinus’.

Hij ligt op de leestafel bij de ‘info en shop’ om mee te nemen. U ziet hieronder de binnenzijde afgebeeld.

Ja,

Geloven met hoofd, hart en handen

Ja,

er wordt elke week, al eeuwenlang, gekerkt in de prachtige oude Lebuinuskerk in Deventer!

Het thuis van de Protestantse Gemeente Deventer, een levendige actieve gemeente.

Het grootste monument in de hanzestad Deventer, open voor iedereen. En niet alleen op zondag voor de wekelijkse vieringen, maar ook door de week zijn er mensen te vinden: om gezellig samen te zijn, werkend voor en achter de schermen, mediterend in de crypte, samen biddend voor de vrede, een kaarsje te branden, of zo maar – omdat het zo’n inspirerende plek is.

We delen vreugde en verdriet, op de kruispunten van het leven, met respect voor elkaar. Ook u bent welkom!

Kerk midden in de maatschappij Ik voel me thuis in de Lebuinus om verschillende redenen. Allereerst is het een van de mooiste kerken van Nederland, waar al bijna tien eeuwen gekerkt wordt.

Als kunsthistoricus vind ik het belangrijk dat het kerkgebouw in al zijn schoonheid wordt doorgegeven aan volgende generaties. Ik ben bestuurslid van de Vrienden van de Lebuinus. Wij willen bereiken dat iedereen, kerkelijk of niet, zich thuis voelt in het belangrijkste monument van de stad. Daarnaast vind ik het belangrijk dat de kerk midden in de maatschappij staat. Daarom werk ik als interviewer mee in het Kerkcafé.

Maandelijks interviewen we daar een gast en is er ruimte voor discussie met de bezoekers. Voor mij persoonlijk is een combinatie van geloof en mensgerichtheid de drijfveer om me in te zetten voor de Lebuinus.

Hans Magdelijns, Kerkcafé en Monumentendeskundige

Omzien naar elkaar

Wij heten u hartelijk welkom!

Naast onze beroepskrachten staat een groot team vrijwilligers klaar om er voor te zorgen dat het goed toeven is in de kerk; dat er koffie is, dat het er warm is in de winter, dat de stoelen op de juiste plek staan voor vieringen en de talloze evenementen in de Lebuinus.

En dat mensen die niet naar de kerk kunnen komen ook de diensten elders kunnen zien. En minder zichtbaar: dat het administratief op rolletjes loopt, dat alles technisch in orde is. Allemaal zaken waardoor wij als kerkgemeente ons op ‘het gemeente zijn’ kunnen richten.

Monique van Voorden (kerkelijk bureau), Marco Heemskerk, (koster/beheerder) en Bas van Duffelen (vrijwilliger)

‘Helpen waar geen helper is’: dat is het motto van diaconie. De diaconie helpt op allerlei manieren. Wat mij het meeste aanspreekt is de individuele hulp aan mensen die financieel en vaak ook in ander opzicht in de knel zitten.

Soms komen er doordeweeks mensen in de kerk die hulp nodig hebben, die niet weten hoe het verder moet. Met zo iemand in gesprek gaan, dat is voor mij heel waardevol als diaken.

Anneke Smits, diaken

Jongeren horen er natuurlijk bij Als jeugdwerker zoek ik naar aansprekende vormen om jongeren met elkaar in gesprek te brengen over geloof en ongeloof, op een manier die aansluit bij hun leeftijd. Een speerpunt is voor mij het contact aangaan én houden met tieners.

Gelukkig word ik gesteund door de taakgroep jeugd en door de hele kerkgemeenschap. Geweldig hoe onze gemeente jongeren ook de mogelijkheid geeft om letterlijk over de grens te kijken én mee te werken.

Heidi Schröder, jeugdwerker

‘Kerk saai? Nee hoor’.

De ruimte in onze kerk voor verschillende vormen geloofsbeleving spreekt ons aan. Onze kinderen gaan graag mee naar de kerk. Dat heeft ook met het prachtige gebouw te maken. Als daar met Pinksteren uit het luik in de hoge gewelven papiersnippers naar beneden dwarrelen, is dat voor hen een ‘hemelse’ ervaring.

De predikanten en de kerkgemeenschap hebben oprechte aandacht voor kinderen. Zo worden zij op een mooie manier bij het geloof betrokken. Daar kunnen wij als ouders in onze geloofsopvoeding op aansluiten.

Geen wonder dat het aantal gezinnen met jonge kinderen in onze kerk al jaren groeit.

Gijsbert Karens en Monique Gorissen

Kerkmuziek Als cantor-organist mag ik vorm geven aan het muzikale programma. Een groot voorrecht; daarom probeer ik, waar ik ook maar kan, mijn fascinatie voor ons fantastische orgel, de schat aan koormuziek en kerkliederen aan jong en oud, geoefend of onervaren, door te geven! Op zondag tijdens de vieringen maar ook daarbuiten. Het geeft energie om door de muziek veel mensen die hier komen beter te leren kennen en met hen samen als cantor daaraan te kunnen werken.

Kirstin Gramlich, cantor-organist

Oecumenisch Coventry-gebed ‘Vader vergeef’, dat waren de woorden die de deken van de kathedraal van Coventry sprak na het verwoestende bombardement in 1940. Dat werden ook de centrale woorden in het Coventry-gebed, dat wekelijks wereldwijd op vrijdag rond het middaguur wordt gebeden. Ook in Deventer in de Lebuinuskerk, door mensen uit verschillende geloofsgemeenschappen. Gerechtigheid en vrijheid, vrede en verzoening zijn voor mij kernwoorden uit de Bijbel. Daarom neem ik deel aan het Coventry-gebed.

Willemien te Bokkel, Coventrygbed

Nieuwe vormen van kerkzijn Toen wij enkele jaren terug in Deventer kwamen wonen, vonden we in de Lebuinuskerk een open en actieve kerkgemeenschap. Sinds 2016 behoor ik tot de ‘pioniers’ van de landelijke PKN, die experimenteren met nieuwe vormen van kerkzijn.

Met generatiegenoten willen we in de Lebuinuskerk momenten van diepgang en reflectie creëren, zonder drempel. We werken daarvoor samen met de grote groep jonge kunstenaars en artiesten die Deventer kent.

We merken in onze generatie een behoefte aan verdieping, terwijl daar weinig tijd voor wordt genomen, en er soms bronnen voor worden gemist. In dit magistrale gebouw, waar iedere Deventenaar wat mee heeft, willen we de gelegenheid scheppen en bronnen bieden. Het is bijzonder dat deze kerkelijke gemeente de ruimte en vrijheid biedt voor experiment en vernieuwing.

Matthias Kaljouw, ‘pkn-pionier’

U bent dagelijks welkom in de stilte van de crypte; een ruimte voor rust, bezinning en meditatie.

Elke dinsdag gebedsgroep Open Hof.* Elke woensdagavond om 19.00 uur in de Broederenkerk: oecumenisch avondgebed Taizé.

Elke vrijdagmiddag 12.15-12.30 uur Coventrygebed, in de Lebuinuskerk.* Zie ook: www.PGDeventer.nl/ agenda www.facebook.com/PGDeventer.

Tel. nummers: zie in tekst op aangegeven pagina’s of: Open Hof: 06-11597286, Van Vlotenhof: 0570 616400, Lebuinuskerk: zie colofon. * zie jaarprogr. op pag. 15-17 van het septembernummer.

Agenda per dag Zondag 1 oktober 10.00 uur. ‘Kolder op zolder’, kerkdienst voor de 12+ jeugd. Lebuinuskerk. Zie pag. 4.

Zondag 1 oktober 16.30 uur.

Lebuinusconcerten, Orgelbüchlein Bach, eerste deel. Lebuinuskerk.

Zie pag. 12.

Woensdag 4 oktober, 20.00 uur.

‘De Uitdaging’, start van een serie avonden over het ABC van het geloof. Lebuinuskerk * Donderdag 5 oktober, 9.30-11.00 uur. Inloop Open Hof * Vrijdag 6 oktober, 14.00-16.30 uur.

Verjaarmiddag 80+. Van Vlotenhof.

Zondag 8 oktober, 16.30 uur.

Lebuinusconcerten, Orgelbüchlein Bach, tweede deel. Lebuinuskerk.

Zie pag. 12.

Maandag 9 oktober, 19.30 uur.

Gespreksgroep Ubi Caritas. Titus Brandsmakerk * Dinsdag 10 oktober, 15.00-16.15 uur. Gespreksgroep Het Open Hof* Dinsdag 10 oktober, 19.30-21.30 uur. Leerhuis Deventer, over het Oude Testament. Etty Hillesum Centrum. Zie pag. 15.

Dinsdag 10 oktober, 19.30-21.00 uur, Bijbelkring Beeckenstein * Dinsdag 10 oktober, 20.00 uur, Lutherlezing door Hendro Munsterman. Lebuinuskerk. Zie pag. 14.

Donderdag 12 oktober, 9.30-11.00 uur. Gespreksgroep Zoeken en Delen. Consistorie Lebuinuskerk* Vrijdag 13 oktober, 10.00-11.30 uur.

Bijbelkring Rivierenbuurt* Zaterdag 14 oktober, 15.00 uur.

Zaterdagmiddagconcert: orgelconcert door Jetty Podt. Broederenkerk zie pag. 13.

Zondag 15 oktober 19.30 uur, eerste avond ‘13 reasons why’. Lebuinuskerk. Zie pag. 4.

Woensdag 18 oktober 19.30 uur.

Gemeenteavond. Zie pag. 6.

Donderdag 19 oktober, 9.30-11.00 uur. Inloop Open Hof* Dinsdag 24 oktober, 19.30-21.30 uur. Leerhuis Deventer. Synagoge, Golstraat. Zie pag. 15.

Donderdag 26 oktober, 9.30-11.00 uur, Gespreksgroep Zoeken en Delen. Consistorie Lebuinuskerk *

Agenda

Activiteiten oktober 2017

Donderdag 26 oktober, 15.00-16.15 uur. Gespreksgroep Bloemendal, in de kerkzaal (de ontmoeting) * Zaterdag 28 oktober, 13.00-17.00 uur. Zaterdag voor ‘Alle Zielen’.

Lebuinuskerk. Zie pag. 13.

Zondag 29 oktober 11.45 uur.

Talentenveiling. Lebuinuskerk Zie pag. 15.

Zondag 29 oktober, 19.30 uur.

Kerkcafé ‘Hier sta ik’, prof. Mirjam van Veen. Lebuinuskerk. Zie pag.

12.

Maandag 30 oktober, 20.00 uur.

Lezing Sieth Delhaas: Vrouwen in de reformatie. Lebuinuskerk.

Zie pag. 13.

Zaterdag 4 november, 15.00 uur, Zaterdagmiddagconcert: Orgelconcert door Christine Moraal.

Broederenkerk. Zie pag. 13.

19

Vieringen in oktober 2017 ZONDAG 1 OKTOBER Grote of Lebuinuskerk 10.00 uur doopdienst, ds. Saar Hoogendijk Colmschate Ichtuskerk 10.00 uur ds. Henk Schuurman Diepenveen Dorpskerk 10.00 uur ds. Henk Spit St. Jozef Verpleeghuis 10.30 uur ds. Anna van der Maas Groote & Voorster 11.15 uur pastor Hans Dijkman PW Janssen 10.00 uur ds. J. Zijlstra Elisabethskapel (Brinkgreven) 10.00 uur ds. Lydi de Bruin VRIJDAG 6 OKTOBER Woonzorgcentrum Bloemendal 10.30 uur RK dienst Woonzorgcentrum St. Jurrien 19.00 uur dhr. H. Smit ZONDAG 8 OKTOBER

20

Grote of Lebuinuskerk 10.00 uur ds. Ingrid de Zwart m.m.v. Liedboekcantorij Colmschate Ichtuskerk 10.00 uur ds. Henk Schuurman Diepenveen Dorpskerk 10.00 uur mw. G. van Luttikhuizen St. Jozef Verpleeghuis 10.30 uur mw. H. Heling Groote & Voorster 11.15 uur dhr. Cor Weeda PW Janssen 10.00 uur pastor Jos Egberts Elisabethskapel (Brinkgreven) 10.00 uur mw. Jasmijn van Buul

St. Jozef Verpleeghuis 10.30 uur ds. H. van der Steeg Groote & Voorster 11.15 uur pastor Hans Dijkman PW Janssen 10.00 uur mw. Eugénie Tulleken Elisabethskapel (Brinkgreven) 10.00 uur pastor Toon Cents VRIJDAG 20 OKTOBER Woonzorgcentrum Bloemendal 10.30 uur ds. Ingrid de Zwart Woonzorgcentrum St. Jurrien 19.00 uur ds. Ingrid de Zwart ZONDAG 22 OKTOBER Grote of Lebuinuskerk 10.00 uur ds. Ingrid de Zwart Heilig Avondmaal Colmschate Ichtuskerk 10.00 uur ds. Henk Schuurman Diepenveen Dorpskerk (Dorpstent) 10.00 uur ds. J. Mol St. Jozef Verpleeghuis 10.30 uur pastoor H.G.F. Brummelhuis Groote & Voorster 11.15 uur mw. Eugénie Tulleken PW Janssen 10.00 uur pastor Jos Egberts Elisabethskapel (Brinkgreven) 10.00 uur ds. Lydi de Bruin

Grote of Lebuinuskerk 10.00 uur ds. R. Heins m.m.v. Lebuinuscantorij Colmschate Ichtuskerk 10.00 uur mw. Marga Snoeij Diepenveen Dorpskerk 10.00 uur ds. Henk Spit

ZONDAG 5 NOVEMBER Grote of Lebuinuskerk (Broederenkerk) 10.30 uur Oecumenische viering Colmschate Ichtuskerk 10.00 uur ds. M.E. van Beusichem Diepenveen Dorpskerk 10.00 uur ds. Henk Spit St. Jozef Verpleeghuis 10.30 uur ds. Anna van der Maas Groote & Voorster 10.00 uur mw. Ada van Herwaarden PW Janssen 10.00 uur pastor Jos Egberts Elisabethskapel (Brinkgreven) 10.00 uur pastor Toon Cents

Inleverdatum kopij voor het nummer van oktober uiterlijk zaterdag 14 oktober

Woonzorgcentrum Bloemendal 10.30 uur mw. Tecla Cornet Woonzorgcentrum St. Jurrien 19.00 uur pastor J. Egberts ZONDAG 29 OKTOBER

ZONDAG 15 OKTOBER

Woonzorgcentrum Bloemendal 10.30 uur RK dienst Woonzorgcentrum St. Jurrien 19.00 uur dhr. C. Weeda

VRIJDAG 27 OKTOBER

VRIJDAG 13 OKTOBER Woonzorgcentrum Bloemendal 10.30 uur ds. Ingrid de Zwart Woonzorgcentrum St. Jurrien 19.00 uur ds. Ingrid de Zwart

VRIJDAG 3 NOVEMBER

Grote of Lebuinuskerk 10.00 uur Saar Hoogendijk Colmschate Ichtuskerk 10.00 uur ds. M. Visser Diepenveen Dorpskerk 10.00 uur ds. L.M. van ProoyenSchuurman St. Jozef Verpleeghuis 10.30 uur mw. A. Beumer Groote & Voorster 10.00 uur pastor Hans Dijkman PW Janssen 10.00 uur ds. J. Zijlstra Elisabethskapel (Brinkgreven) 10.00 uur mw. Laura v.d. Kam

per mail: kerkblad@pkn-deventer.nl zie ook www.pkn-deventer.nl of www.PGDeventer.nl en facebook PGDeventer