Geloof en je werk
Bij de productie van dit boek is gebruikgemaakt van papier dat het keurmerk Forest Stewardship Council (FSC) draagt. Bij dit papier is het zeker dat de productie niet tot bosvernietiging heeft geleid. Ook is het papier 100% chloor- en zwavelvrij gebleekt.
ISBN 978 90 239 2742 6 NUR 707 Eindredactie Marije Vermaas Vormgeving Sam Loman Bijbelteksten zijn genomen uit De Nieuwe Bijbelvertaling, © 2004/2007 Nederlands Bijbelgenootschap, Haarlem, tenzij anders aangegeven. © 2013 Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer Alle rechten voorbehouden www.uitgeverijboekencentrum.nl
Geloof en je werk Margriet Westers
Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer
Inhoudsopgave Voorwoord
5
Werk zoeken 1. Wat is werk? 2. De schaduwzijde van werk 3. Op zoek naar werk 4. Openstaan voor het onverwachte
6 14 22 29
Werk doen 5. Goede raadgevers zoeken 6. God ontmoeten in je werk 7. Omgaan met collega’s 8. Bidden voor je werk 9. De borrel – de roddel
36 42 50 56 64
Uitrusten 10. Ritme vinden 11. Thuis is thuis
76 84
Werkloosheid 12. Weten wie je bent
89
4
Voorwoord ‘Ik hoor zelden iemand zeggen dat hij een zoektocht is gestart naar geloven en hobby’s, geloven en vakantie en geloven en weekend.’ Deze reactie kreeg ik op een vraag die ik op Facebook stelde toen ik begon met het schrijven van dit boekje. Een terechte vraag: waarom zijn we zo nieuwsgierig naar de verhouding tussen je geloof en je werk? Volgens mij is het antwoord op die vraag vrij eenvoudig: werk maakt een groot deel uit van ons leven. Je kunt (in zekere mate) wel kiezen wat voor soort werk je wilt, maar dat je moet werken, is voor de meesten van ons onoverkomelijk. En zelfs als je niet hoeft te werken, bijvoorbeeld omdat je partner voor de inkomsten zorgt, kiezen veel mensen voor vrijwilligerswerk. Zinvol bezig willen zijn lijkt in onze natuur ingebakken! Ik heb ervoor gekozen om de opbouw van het boekje parallel te laten lopen aan het ritme van werk: werk zoeken, werk doen en het uitrusten achteraf en onderweg. Ik hoop dat dit boekje je helpt om visie te vormen op het werk dat je doet. Door de korte hoofdstukjes en de bijbehorende vragen is het ook erg bruikbaar voor een studiekring of gespreksgroep. Ik wens mezelf en jou toe dat ons werk een plek mag zijn waar we leren om navolgers van Jezus te zijn. Geloof in je werk! Margriet Westers 5
Essentials - Geloof en je werk
Werk zoeken
Wat is werk?
‘Mijn drijfveer is verwondering. Ik wil weten hoe de wereld in elkaar zit,’ zegt Cees Dekker, hoogleraar Moleculaire Biofysica aan de Technische Universiteit Delft in een interview met Martine van Veelen van ForumC.¹ Hoe meer hij de materie bestudeert en probeert te begrijpen, hoe meer hij zich verwondert over de complexiteit en schoonheid ervan. Een psycholoog die ik ken zei iets soortgelijks. Zij verbond dat expliciet met haar geloof in God: ‘Je blijft je verwonderen en elk inzicht levert weer nieuwe vragen op. Ik kan onder de indruk raken van hoe God de menselijke psyche heeft gemaakt.’ Twee voorbeelden van mensen die in hun dagelijks werk iets van God terugzien. Ontmoet jij God in het werk dat jij doet? Zie je daarin iets terug van je Schepper? Mensen als medewerkers van God Toen ik theologie studeerde, zat ik op een Bijbelkring waarin vaak de vraag naar voren kwam hoe je God kon tegenkomen in je studie. Ik begreep die vraag wel, maar die speelde bij mijzelf helemaal niet zo. Als je theoloog bent, is ‘God ontmoeten in je werk’ namelijk zo ongeveer je core business! Toch ben ik God ook wel tegengekomen op andere plekken in mijn leven. Juist bijvoorbeeld in het werk dat ik heb gedaan bij een ontwikkelingsorganisatie. Ik gaf workshops aan jongeren over duurzaamheid en eerlijke handel. Hoewel de naam van God daarbij zelden of nooit viel, had ik toch het gevoel iets te doen wat paste bij het leven met God: door bezig te zijn met een eerlijkere wereld, kon ik – in het klein – ‘meebouwen aan Gods schepping’. ¹ www.geloofenwetenschap.nl
6
God, de HEER, bracht de mens dus in de tuin van Eden, om die te bewerken en erover te waken. Genesis 2:15
Zodra God de mens had gemaakt, bracht hij hem in de tuin om die te bewerken en erover te waken. En dat is eigenlijk wat werken is. Al het werk dat wij doen, is een vorm van bewerken of bewaken van de wereld van God. God heeft zijn wereld uit handen gegeven. Ook aan jou en aan mij. Verantwoordelijkheid Werk is dus belangrijk, omdat God al in het paradijs tegen mensen zei: aan het werk! Bewerk de aarde, waak erover. Je bent gemaakt om te werken. Daarom willen de meeste mensen ook werken (net als jij waarschijnlijk, anders had je dit boek vast niet opengeslagen!). Werk is iets wat in zichzelf waarde heeft. Je bouwt mee aan de schepping. Het biedt je een reden om op te staan. Om iets van je dag te maken. Om ergens verwacht te worden en je steentje bij te kunnen dragen. Wie werkt, bewerkt of waakt over de schepping. Je zorgt ervoor dat datgene wat je is toevertrouwd goed is en goed wordt – of dat nu zorg, onderwijs, politiek of je gezin of geld is. Je bewerkt en bewaakt wat je gegeven is. Zo konden de workshops die ik gaf bijdragen aan Gods wereld, doordat mensen hopelijk beter voor het milieu gingen zorgen of zich bewuster werden van het verschil tussen arm en rijk. Als je in de zorg werkt, bewaak je de schepping door je in te zetten voor de mensen die aan je worden toevertrouwd. Werk je in de zakenwereld, dan bewerk en bewaak je het geld en goed van deze aarde. 7
Essentials - Geloof en je werk
Schrijf eens op hoe jouw werk bijdraagt aan het bewerken of bewaken van Gods wereld: Door te werken als ........................................................ bewerk/bewaak ik Gods wereld, want ........................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................
Een inspirerend voorbeeld vond ik in een interview met Herman Wijffels, econoom en politicus. Toen hem werd gevraagd wat hem drijft in zijn werk, zei hij:
‘Mijn persoonlijke leidraad wordt gevormd door de vraag hoe de Schepper het bedoeld zou kunnen hebben. Ik denk zelf dat de wereld bedoeld is om mensen met elkaar en met andere wezens in harmonie te laten leven. De werkelijkheid is evenwel anders en de vraag is dan ook op welke manier we tot een betere wereld met meer harmonie kunnen komen.’²
² www.diskarbeidspastoraat.nl 8
Je zou ook kunnen zeggen: in zijn werk probeert Wijffels mee te bouwen aan de wereld zoals God die voor ogen heeft. Voormalig paus Johannes Paulus II zei het zo: mensen zijn door God aangesteld als ‘medescheppers’. Gemaakt om mee te bouwen aan de wereld van God. In het werk van mensen kun je dan de hand van God herkennen. God gebruikt mensen om aan zijn wereld te bouwen. Al werkend weerspiegel je iets van de scheppende hand van God. En meer nog: je werk is er niet alleen een verwijzing naar, maar door je werk ben je een mede-werker van God geworden. Werk: wat een eer! We mogen medewerkers van God zijn. Dat plaatst ons als mensen gelijk op een hoog niveau. Veel hoger dan de dieren en alle andere scheppingen van God. Deze samenwerking tussen God en mens wordt heel mooi verwoord in Psalm 8:
Zie ik de hemel, het werk van uw vingers, de maan en de sterren door u daar bevestigd, wat is dan de sterveling dat u aan hem denkt, het mensenkind dat u naar hem omziet? U hebt hem bijna een god gemaakt, hem gekroond met glans en glorie, hem toevertrouwd het werk van uw handen en alles aan zijn voeten gelegd… Psalm 8:4-7
Vandaag de dag werkt lang niet iedereen met dieren. Maar toch: de aarde is ons toevertrouwd door God zelf. Wat een eer eigenlijk. Dat plaatst je werk in een ander perspectief: je werkt mee aan het werk van God, aan de schepping van God. 9
Essentials - Geloof en je werk
Je bouwt mee aan een samenleving, je zorgt voor mensen, je bewerkt de aarde – en die samenleving, mensen en aarde zijn van God. Zo kun je God eren in je werk. En tegelijkertijd, omdat God jou tot zijn mede-werker maakt, kun je ook God ontmoeten in alles wat jij en anderen tot stand hebben gebracht, wanneer het bijdraagt aan Gods goede wereld.
1. Herschrijf Psalm 8 eens voor jezelf. Wat zou jij invullen bij vers 8 en 9? Welke dingen zijn jou toevertrouwd? 2. Jij bent de bewerker en waker van wat je net hebt opgeschreven. Wat zou je kunnen doen om dat (meer) tot bloei te laten komen? Bedenk één concrete actie en voer die komende week uit.
Op een mooie lenteavond liep ik laatst langs de Rotterdamse Maas. Ik zag prachtige gebouwen aan de overkant van de rivier en raakte onder de indruk van de mooie architectuur, van wat mensen kunnen maken. Ook in de zorg die verpleegkundigen of artsen geven aan patiënten zie ik iets terug van de liefdevolle zorg van God. Zo kan elke arbeid, elke baan, in principe bijdragen aan Gods schepping. Doordat je een organisatieproces helpt verbeteren. Doordat je je inzet voor mensen die zorg nodig hebben. Doordat je meebouwt aan je stad of dorp. Je werkt mee met God. En omdat je meedoet met God, kun je God in je werken herkennen. ‘Werk is spiritueel,’ verwoordde Johannes Paulus II het. 10
-
-
------------------------------------------------------------------------------------
Verdieping
1. Lees (samen) Genesis 2:4-15 en let eens specifiek op wat er over de mens wordt gezegd. Wat valt je op? Hoe kijkt God in dit gedeelte naar de mens? 2. Wat is de rol van de mens ten opzichte van de wereld waarin hij wordt geplaatst? 3. Lees nu ook heel Psalm 8. Ook hierin wordt over Gods schepping en de rol van de mens gesproken. Hoe verhoudt de mens zich in dit gedeelte tot zijn/haar Schepper? 4. In vers 6 staat: ‘U hebt hem bijna een god gemaakt.’ Hoe lees jij deze zin? Leg je meer nadruk op het bijna of op het god – op het verschil tussen jou en God of op de hoge positie die God je geeft? 5. Herken je je in de rol die jou als werkende mens, bewaker en bewerker van Gods schepping, in deze teksten wordt toebedeeld? Hoe zou je vanuit deze teksten naar je werk kunnen kijken?
------------------------------------------------------------------------------------
11
Essentials - Geloof en je werk
Zet eens een cijfer van 1 tot 10 achter de redenen waarom je werkt: • Inkomen …................................................................. • Sociale contacten ….................................................... • Van nut en betekenis willen zijn …............................ • Carrière maken …....................................................... • Iets voor jezelf hebben …........................................... • Ontwikkelingsmogelijkheden …................................. • Sociaal wenselijk ….................................................... • Anders, namelijk ….................................................... Wat valt je op als je de cijfers bekijkt? Vraag het ook eens aan een vriendin. Verschillen de redenen waarom jullie werken veel van elkaar?
12
Ik las laatst op een prikbord deze quote van Diettrich Bonhoeffer die mij inspireert om gelovig te werken: ‘Later ontdekte ik dat ik alleen kan leren om God te vertrouwen, door helemaal, volledig in deze wereld te leven. Daarmee bedoel ik dat we zonder enige reserve leven te midden van de verplichtingen, problemen, successen en mislukkingen die het leven met zich meebrengt. Door ons niet afzijdig te houden, leggen we onze levens volledig in de armen van God, en nemen we niet alleen onze eigen problemen serieus, maar ook die van Gods hele wereld serieus. Dat is, volgens mij, geloof.’ Denk voor jezelf eens na wat het betekent om ‘zonder reserve’ te leven. Hoe zou je daar in dagelijks leven vorm aan kunnen geven?
13
Essentials - Geloof en je werk