TUSSEN DOMBURG & BERLIJN
Freule Jacoba van Heemskerck had lang nodig haar eigen stijl te vinden en werd door de Nederlandse kunstwereld niet altijd serieus genomen. Meer en meer richtte zij zich op Duitsland, waar nu een overzichtstentoonstelling is. DOOR ROBERT-JAN MULLER
H
et was een onwaar schijnlijke samenwerking: jonkvrouwe Jacoba van Heemskerck van Beest (1876-1923), een relatief onbekende kunstschilder, en Herwarth Walden, Duits kunstimpresario van onder anderen Franz Marc en Wassily Kandinsky, tentoonstellingsmaker en uitgever. Tien jaar lang, van 1913 tot Jacoba’s vroegtijdse dood, zouden de twee intensief samenwerken. Walden verkocht vanuit zijn Berlijnse galerie Der Sturm Van Heemskercks kunst, terwijl Jacoba vanuit Den Haag en Domburg het Duitse expressionisme propageerde, daarin bijgestaan door haar levensgezellin Marie Tak van Poortvliet. Hun betrokkenheid bij Duitsland ging steeds verder en kreeg ten tijde van de Eerste Wereld oorlog zelfs een politieke dimensie. Het is dan ook toepasselijk dat juist in Duitsland een retrospectief te zien is. Kunsthalle Bielefeld toont zo’n zestig schilderijen, tekeningen, houtsneden, glasobjecten en mozaïeken uit alle fases van Van Heemskercks carrière.
SOEVEREINE GEEST
‘Vliegdennenbos’, ca. 1908, olieverf op doek, 93 x 71 cm, Kunstmuseum Den Haag
26
Het was voor een vrouw in Nederland aan het einde van de negentiende eeuw niet uitzonderlijk zich in te schrijven voor een kunstacademie. Aan de Haagse Koninklijke Academie, waar Jacoba zich in 1897 aanmeldde, waren dat jaar zelfs meer vrouwelijke dan mannelijke aanmeldingen. Wel was het ongebruikelijk dat ze