IN FOCUS
Een belangrijk genre schilderijen dat door zowel
inneren daarom aan de figuren in historiestukken,
Ferdinand Bol als Govert Flinck is beoefend, is de
of aan portaits historiés.
‘tronie’. Het woord tronie betekent weliswaar ‘kop’,
Veelal gaat het om gezichten van oude mensen,
‘gezicht’ of ‘gezichtsuitdrukking’ maar het betreft
waarvan de plooien en rimpels – vergelijkbaar met
hier noch portretten noch historiestukken. Al in
de verschillende texturen van kleding – de kunste-
zeventiende-eeuwse inventarissen worden schilde-
naar voor een schilderachtige uitdaging stelden.
rijen als tronie opgevoerd die weliswaar een mense-
Daarenboven worden de figuren vaak ten tonele
lijke kop of buste verbeelden maar niet als repre-
gevoerd in een voor portretschilderkunst ongebrui-
sentatief portret (conterfeytsel) kunnen worden
kelijke dramatische belichting, zoals die wél in de
omschreven.2 Bij een tronie gaat het om een artistie-
historieschilderkunst voorkomt. Tronies kunnen
ke opgave, die niet altijd even eenduidig te interpre-
daarom boven alles als verbeelding van specifieke
teren is. Tronies zijn net als portretten ‘naer het
betekenissen gezien worden – bijvoorbeeld als zin-
1
leven’ geschilderd, naar modellen dus, en de perso-
speling op de jeugd of de ouderdom, de wijsheid of
nen worden op een vergelijkbare wijze gepresen-
de rouw, het geloof of de vergankelijkheid.4 Op
teerd. Maar anders dan in de portretschilderkunst
grond van het informele karakter biedt de tronie de
wordt in de tronie voor alles het schilderachtige
schilder tegelijkertijd ook de gelegenheid in een
karakter uitgedrukt. De modellen zijn veelal in exo-
bredere of meer schetsmatigere manier te schilde-
tisch of historiserend kostuum weergegeven en her-
ren en zo zijn eigen meesterschap te tonen. Tronies
3
63. REMBRANDT Zelfportret met halsberg, ca. 1629. Paneel,
38,2 x 31 cm. Neurenberg, Germanisches Nationalmuseum, inv. nr. GM 391
64. GOVERT FLINCK Oude man leunend op een balustrade, 1651. Doek,
99,5 x 84 cm. Wenen, Kunsthistorisches Museum, Gemäldegalerie, inv.nr. 380