w ramach którego funkcjonowała od 1833 r., i stała się samodzielną Szkołą Sztuk Pięknych. Na jej czele stanął Jan Matejko, który pchnął kierowaną przez sie‑ bie uczelnię na nowe tory. W swych reformatorskich działaniach Jan Matejko znalazł sojusznika w oso‑
fot. Sławomir Biernat
→ Xawery Dunikowski Pomnik Józefa Dietla w Krakowie
bie prezydenta Krakowa Józefa Dietla, orędownika powstania licznych towarzystw kulturalnych, arty‑
Opowieść o Dunikowskim to siłą rzeczy także podróż
stycznych i naukowych. Wracajmy jednak do Xawe‑
przez historię Polski i dzieje Akademii Sztuk Pięknych
rego Dunikowskiego.
w Krakowie.
Okres międzywojenny zbliżał się do końca… Przeżycia wojenne Xawerego Dunikowskiego to wstrząsający rozdział jego biografii.
Skończyła się wojna. Ciężko chory Xawery Duni‑ kowski spędził prawie rok w szpitalu. W 1946 r. artysta objął ponownie katedrę rzeźby krakowskiej
Xawery Dunikowski, wybitny rzeźbiarz, artysta
ASP. Wówczas Akademia była jeszcze uczelnią jedno-
o międzynarodowej renomie i profesor Akademii
wydziałową. Niebawem miało się to zmienić.
Sztuk Pięknych w Krakowie, został aresztowany
W 1949 r. powstały dwa pierwsze wydziały: Wydział
przez Niemców 16 IV 1940 r. Artysta najpierw trafił
Malarstwa i Wydział Rzeźby, a dziekanem drugiego
do więzienia Montelupich w Krakowie, skąd 20 VI
z wymienionym został Xawery Dunikowski, który
1940 r. Niemcy wywieźli go do obozu koncentracyj‑
urząd ten sprawował w latach 1949/1950 i 1950/1951.
nego Auschwitz. Został oznaczony numerem 774.
Wydział Rzeźby – z dziekanem, dziekanatem i Radą
Dunikowski spędził w niemieckim obozie zagłady,
Wydziału – rozpoczął swe istnienie. W roku 2014 mija
w którym życie straciło prawie 1,5 mln ludzi, pięć lat.
65. rocznica powstania Wydziału Rzeźby, którego –
Artysta najpierw pracował w kuchni, gdzie obierał
powtórzmy raz jeszcze – pierwszym dziekanem był
ziemniaki, a następnie został skierowany do obozo‑
Xawery Dunikowski.
wej stolarni. Rozmawiał z ludźmi idącymi na śmierć.
Dunikowski był pedagogiem Akademii Sztuk
Przebywał w pobliżu komór gazowych i krematoriów.
Pięknych w Krakowie do 1955 r., kiedy to przeniósł
Tak mijały godziny, dni, tygodnie, miesiące i lata. Nie
się do Warszawy i podjął ponownie – po 45 latach
mógł dusić w sobie tych emocji, które nim szarpały.
przerwy – pracę w Akademii Sztuk Pięknych w War‑
Zaczął rysować. Zrazu były to portrety towarzyszy
szawie. Nauczanie studentów musiało być prawdziwą
niedoli, a potem sceny z życia obozowego. 27 i 1945 r.
pasją Dunikowskiego, skoro w 1959 r. – w 84. roku
żołnierze Armii Czerwonej wyzwolili obóz Auschwitz.
życia – zdecydował się na kolejną zmianę uczelni
Ponad 7 tys. ludzi odzyskało wolność. W grupie tej
i objął katedrę rzeźby w Państwowej Wyższej Szkole
znalazł się 70‑letni Xawery Dunikowski.
Sztuk Plastycznych we Wrocławiu.
Skończyła się wojna. Rozpoczął się kolejny,
Xawery Dunikowski, który należał do ści‑
ostatni już rozdział w życiu Xawerego Dunikowskiego.
słej elity polskiego życia artystycznego w okresie 69