DE WAARDE VAN DE DUISTERNIS

Tekst: Annemarie Bergfeld

In het Lauwersmeer is het ‘s nachts nog echt donker, en in dat donker is onverwacht veel te zien. Dompel je onder in de duisternis en beleef het leven in de nacht.

ZIE JE HOE DE WOLKEN EN HET LICHT VAN DE MAAN IN HET WATER WEERSPIEGELEN?

Het lijkt een beetje eng. De bosrand waar we op aflopen ziet eruit als een pikzwarte muur. Met boswachter Jaap Kloosterhuis wandel ik naar het nachtelijke Ballastplaatbos. “Bij een plotselinge overgang van licht naar donker zie je even niet zo veel,” legt Jaap uit, “maar de ogen wennen snel aan het donker. Na een klein halfuurtje zul je merken dat je steeds meer onderscheidt.” Jaap is enthousiast ambassadeur van de duisternis. “Natuurlijk hebben mensen en dieren licht nodig. Maar we kunnen ook niet zonder donker.” Nederland is een van de landen met de meeste lichtvervuiling. Wie ‘s nachts vanuit de lucht naar ons land kijkt, ziet een grote kluwen van oranje lichtjes. Steden, snelwegen, grote kassengebieden, verlichte windmolens: overal is licht. Te veel licht in de nacht kan mensen slaapproblemen geven. “Voor dieren heeft lichtvervuiling vaak nog veel grotere gevolgen. Trekvogels kunnen zich niet goed oriënteren, vleermuizen raken in de war en stoppen met het zoeken naar eten en roofvogels die in het donker jagen, hebben gewoon te weinig tijd om hun kostje bij elkaar te scharrelen. Teveel licht kan het dierenrijk helemaal uit balans brengen.” Maar de nacht is ook prachtig, vindt Jaap. “Vooral hier.”

HOESTENDE REE

Nationaal Park Lauwersmeer is een van de grootste aaneengesloten natuurgebieden van ons land, er is relatief weinig lichtvervuiling. Hoe donkerder het is, hoe beter je de sterren ziet. Maar sterren zien we deze avond nog niet veel, wel wolken die langs de hemel jagen. Zo nu en dan piept er maanlicht tussendoor en laten zich heel eventjes een paar verre sterren zien. De bomen, waar we inmiddels tussen lopen, zien er niet meer uit als een dichte muur, maar laten zich met hun kale takken prima van elkaar onderscheiden. Het klopt wat Jaap zei, ik zie nu veel meer dan aan het begin van onze wandeling. Hij wijst op een vaartje in het bos. “Zie je hoe de wolken en het licht van de maan in het water weerspiegelen? Romantisch, toch?” Op heldere avonden is de Melkweg te zien, soms zelfs het noorderlicht, maar nu is de bewolking hardnekkig. Toch is er ook zonder sterren veel te beleven. De geluiden van de natuur zijn er altijd. Wandelend door het bos en langs het water horen we een hoestende ree, loeiende koeien en grote groepen ganzen die overvliegen. Als je ze niet ziet, klinkt het geluid nog indrukwekkender. Verder is het stil en donker. Stil en donker om stil van te worden.

OOK DE MOEITE WAARD

De grote, witte koepel naast Activiteitencentrum Lauwersnest is een sterrenkoepel van de Rijksuniversiteit Groningen. In het donkere Lauwersmeergebied valt veel meer te zien dan vanuit de koepel die de universiteit aan de rand van de stad heeft. Het Lauwersmeergebied is dus niet alleen ideaal om sterren te kijken maar ook voor wetenschappelijk onderzoek. Zie np-lauwersmeer.nl voor sterrenkijkavonden.

Op twee hemelplatforms in het Lauwersmeer spot je overdag vogels. Bijvoorbeeld met de Vogelkaart, die je kunt downloaden via lauwersmeer.groningen.nl. Als je in het donker de houten zijwanden omklapt, kun je languit liggend naar de sterrenhemel kijken.

Het Lauwersmeer en de Boschplaat op Terschelling dragen als enige twee Nederlandse gebieden het officiële predicaat Dark Sky Park van de International Dark-Sky Association. Deze organisatie maakt zich sterk voor het behoud van plekken waar het ‘s nachts nog echt donker is. Een van de voorwaarden voor het predicaat is dat de duisternis ook te beleven valt. Daarom mag je hier ook in de nacht vrij wandelen op wegen en paden.

Loop de Dark Sky Route (1,5 km; witte bordjes met zwarte sterren). Gebruik geen zaklantaarn, want dan wennen je ogen niet aan het donker. Startpunt: Activiteitencentrum Lauwersnest. Daar en bij de TIP’s Waddenland kun je ook de Nachtkaart Lauwersmeer krijgen, met sterrenstelsels en wandelroutes onder de sterren. - lauwersmeer.groningen.nl

Ga mee op Vollemaanwandeling met een gids van Staatsbosbeheer. Aanvangstijd is globaal twee uur na zonsondergang. Pas als de zon 18 graden onder de horizon staat, is het echt donker. In de zomermaanden komt dat in Nederland niet voor, de excursies zijn daarom alleen tussen half augustus en mei. Informatie en reserveren via np-lauwersmeer.nl.