Informatiebord van de gemeente Coye-la-Forêt, ten noorden van Parijs. Hier is niets over een eendenkooi bekend.
10
1784 werd in Friesland het woord koeyfinne gebruikt voor een standweide voor koeien. Het woord is daar later vervormd tot kooifenne, omdat er een eendenkooi was.9 Op het Duitse Waddeneiland Föhr noemt men de gronden rond een eendenkooi sinds de 18de eeuw kojenfennen. Volgens het Middelnederlandsch Woordenboek10 (Nederlands tussen 1250 en 1550) wordt het woord cooye of koy gebruikt voor: “Eene enge ruimte, tot verschillende doeleinden bestemd; zoo bv. voor het houden van vogels, voor het slapen op een schip, voor het tijdelijk herbergen van vee. De laatste opva ing is in het Middelnederlands de gewone”. De bovenstaande vermeldingen van het woord koy en dergelijke zouden dus evengoed kunnen slaan op een verblijfplaats van vee. Er zou alleen volledige zekerheid komen, indien op een kaart uit dezelfde periode een eendenkooi ingetekend staat, indien een beschrijving zou duiden op eendenvangst of indien er sprake zou zijn van de oudste bekende benamingen in het Nederlands voor eendenkooi, zoals voghelcoye, intvogelkoey of entvogelkoy.
Verwarrende plaatsnamen De benaming eendenkooi treffen we ook misleidend aan bij sommige waterplassen waar eenden geregeld verblijven, een eendenkwekerij, een vijver waarop eenden met het geweer worden bejaagd, een visvijver of een vakantiehuis, ook al is er in de omgeving geen enkele aanwijzing dat er ooit een echte eendenkooi heeft gelegen. Zo kreeg vrij recentelijk een vijver nabij Ter Doest in Lissewege de benaming eendenkooi, omdat er 30 jaar geleden rondom die vijver rietschermen waren geplaatst die jagers moesten toelaten de overvloedig gevoederde eenden op die vijver te omsingelen en te beschieten. Bij het Stappersven in Kalmthout werd ook de naam eendenkooi vernoemd, maar bij grondiger onderzoek bleek dat het ging om gemetselde, en plaatijzeren jachthu en of eendenschietkooien aan de
rand van het ven.11 Bij het meer van Virelles wordt in 1926 een canardière12 vermeld, maar ook daar zijn verder geen gegevens bekend over een echte eendenkooi. Op het einde van de 19de eeuw is daar wél gejaagd op watervogels vanuit een schuilhut.13 In Grandme , nabij Doornik, is er een eendenkwekerij, La Canardière genaamd. In Leffinge staat een vakantiewoning De Eendenkooi en in Limerlé (provincie Luxemburg) ligt er een Gîte rural La Canardière op een heuvel. Nabij Wenduine kreeg een visvijver de naam eendenkooi. Op al deze plaatsen is er geen enkele aanwijzing dat er ooit een echte eendenkooi heeft bestaan. En zo zijn er ongetwijfeld nog veel meer voorbeelden. De oudste bekende vermelding van het woord coye, als we ook even buiten ons eigen taalgebied kijken, dateert van 797 in Frankrijk. Het betrof toen de schenking van gronden ten noorden van Parijs aan de abdij van Saint-Denis, op de plaats waar nu het dorp Coye-la-Forêt ligt. De plaatsnaam coye is uniek in Frankrijk en het dorp is in 799 al vermeld als Caugia, in 1138 als Coie, in 1548 als Couaye en in 1667 als Coy.14 Er is daar evenwel geen echte eendenkooi bekend. Overtalrijk zijn de vijvers, straten, hotels, restaurants, campings met de benaming canardière in Frankrijk (vooral in Picardië) zonder dat er historische bewijzen zijn over een echte eendenkooi. Een gelijkaardig gebruik van het woord Entenfang in Duitsland wordt met enkele voorbeelden geïllustreerd bij de verdere bespreking van de Duitse kooien. Ten zuiden van het Tsjechische dorp Rakvice ligt een lange vijver van een tiental ha en het oostelijk einde draagt de plaatsnaam kačenárna (= eendenkooi), maar geen enkele schriftelijke bron bracht een bevestiging dat daar echt een eendenkooi was ingericht en omwonenden kennen die plas enkel als visvijver.
Canardières: ook kanongeweren en schietgaten Ook grote geweren, waarmee naar watervogels werd geschoten, kregen de benaming canardière, wellicht omdat daarmee, zoals in een echte eendenkooi, veel eenden tegelijk konden gedood worden. Er waren op het einde van de 19de eeuw verschillende soorten van die geweren in de handel. Ze hadden een gewicht dat varieerde van 25 kg tot 85 kg, een lengte van 2,1 m tot
www.kooifenne.nl Geïntegreerde Taalbank, Middelnederlandsch Woordenboek online, www.gtb.inl.nl , Nederlandse Taalunie en het Instituut voor Nederlandse Lexicologie. 11 LEDEGEN I., Grenspark De Zoom-Kalmthoutse Heide, persoonlijke mededeling 12 ANONYMUS 1926: La canardière de Bornhem, . 13 QUINET A. 1897: , Bruxelles, p. 238. 14 www.coyelaforet.com
9
10