WhatsApp/Nep-Hongaars

Wie een tekst via WhatsApp wil versturen, wordt verblijd met allerlei suggesties die bedoeld zijn om het langdradige tikwerk te verkorten. Zo krijg ik, als ik het woord ‘bestuur’ intik, als suggestie ‘bestuursvergadering’ aangeboden, want het computergeheugen weet dat ik dat lange woord eerder gebruikt heb. Mooi zo! Ook als ik wat oppervlakkige tikfouten heb gemaakt, corrigeert mijn knappe tekstverwerker dat feilloos: wat ben ik in mijn sas wanneer hij het verkeerd ingetikte, onnederlandse ‘afbeveungen’ moeiteloos omzet naar ‘afleveringen’ wat feitelijk bedoeld was.

Mijn blijdschap wordt getemperd, wanneer de aangeboden suggesties niet alleen volmaakt onzinnig blijken te zijn, maar ook niet bevorderlijk voor mijn reputatie: wie in een tekst ‘correctie’ bedoelt, maar achteloos de suggestie ‘erectie’ overneemt, kan bevroeden dat de ontvanger van de boodschap de wenkbrauwen fronst. In een andere tekst suggereerde de computer om in plaats van ‘behandelen’ het woord ‘bananenschil’ in te voeren; toch jofel dat in een zakelijke tekst de poëzie ineens haar recht opeist.

De tekstverwerker weet ook dat ik soms teksten in het Duits verstuur en daarvoor het Duitse toetsenbord hanteer. Als je dan vergeet dat weer om te zetten, dan bombardeert hij je ‘voor straf’ met duitstalige onzinsuggesties in je Nederlandse tekst. Zo kreeg ik bij de uitdrukking ‘de vorige keer’ het Duitse ‘Vorzüge’ aangeboden. Helemaal leuk wordt het als je het toetsenbord omzet naar een vreemde taal als het Hongaars. Je kunt dan voor je plezier een hoop onzin bij elkaar tikken in nep-Hongaars.

Ooit, in het precomputertijdperk, heeft de dichter Jan Menno Willem Scheltema (1921-1947) in pseudoHongaars een studentenlied geschreven, waarbij hij karakteristieke Hongaarse lettercombinaties hanteerde voor Nederlandse woorden. Uit dit lied over een studentikoze langslaper citeer ik 2 strofes; u hebt wellicht geen moeite om ze om te zetten in gewoon Nederlands:

Hosz pitá Aggou jehosz pitá Dik kesgom melmettunt oet Hosz pitá Tybez tehosz pitá Di debedde vóron sdoet.

Segge seffe, worruwáck kerdán Mottu nogwa tvan debáck kerdán Mottu melluk, mottekág gullán El ke óg tent sél lufte dön.

De bedenker van het nep-Hongaars is jong gaan hemelen; het leven ontglipte hem nog voordat het een serieuzere route kon inslaan. Op een avond in oktober 1947 gedroeg Scheltema zich in een dronken bui kwajongensachtig: hij viel voorbijgangers lastig door hoeden van hoofden af te slaan. Twee agenten grepen in, maar toen omstanders er zich mee gingen bemoeien, voelde één agent zich bedreigd en loste een schot. Scheltema werd dodelijk getroffen.

STERRENKUNDE:

Na fascinerende reizen naar Rusland in de Vroeger dachten de mensen dat de aarde in het middelpunt van het heelal stond en dat de afgelopen maanden, heeft de HEVO-reiszon en de maan om de aarde draaiden. Nu weten we dat het anders is. De aarde is een commissie, op verzoek van een aantal planeet en zij cirkelt om een ster. Die ster, onze zon, is één van de miljoenen sterren in de leden, besloten in het voorjaar van 2020 ruimte. De aarde is niet de enige planeet die om de zon draait. We hebben buren. En die naar Israël te gaan.buren kun je zien, met het blote oog of met een gewone verrekijker. In september staat de planeet Venus duidelijk zichtbaar aan de ochtendhemel. Een mooie gelegenheid om eens naar deze buur in de ruimte te gluren.

Om onze zon draaien 8 planeten en nog een aantal grote en kleinere rots- en ijsblokken, allemaal in hetzelfde vlak. Dit ‘zonnestelsel’ lijkt een beetje op een enorme discus. De zon, in het midden, is een grote vuurbal, zij zorgt voor warmte en licht; de planeten absorberen die warmte en weerkaatsen het licht. In principe geldt: hoe dichter bij de zon, hoe meer licht en hoe meer warmte. Op onze aarde is de temperatuur precies goed om leven mogelijk te maken. Door de weerkaatsing van het zonlicht kunnen we de meeste planeten ook zien. Maar alleen ’s nachts. Overdag is het zonlicht zo sterk, dat de weerschijn van de planeten wegvalt.

De planeten draaien in een schijf om de zon. De grootte van de zon en de planeten en de onderlinge afstanden zijn op deze afbeelding niet reëel. De doorsnee van de zon is ruim 100 maal die van de aarde. Een afbeelding die recht doet aan de onderlinge afstand van al deze hemellichamen past bij lange na niet in HEVO-Magazine. Bron: Wikipedia

GLUREN BIJ DE BUREN

Na fascinerende reizen naar Rusland in de 2 Soorten planeten afgelopen maanden, heeft de HEVO-reisAstronomen verdelen de planeten in ons zonnestelsel in 2 soorten: de rotsachtige planeten Mercurius, Venus, commissie, op verzoek van een aantal Aarde en Mars en de gasplaneten Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Soms wordt ook Pluto genoemd. Die leden, besloten in het voorjaar van 2020 vind je nog verder weg. Pluto is volgens de definitie te klein om een planeet genoemd te worden. Hij is kleiner naar Israël te gaan.dan onze maan. Het is er ijs- en ijskoud. Maar er is nog voldoende zonlicht om een boek te kunnen lezen.

Planeten-pad

Om enig idee te krijgen van de afstanden in ons zonnestelsel kun je het ‘Planeten-pad’ fietsen, een schaalmodel van ons zonnestelsel. Eén meter van dat pad staat voor 600.000 kilometer in de ruimte. De start is bij de Sterrenwacht Halley in Vinkel, waar een symbool van de zon staat. Het 10 km lange fietspad komt uit bij Natuurcentrum De Maashorst in Slabroek waar je Pluto kunt vinden. Witte zuiltjes markeren de positie van de tussenliggende planeten. Een routebeschrijving vind je op www.sterrenwachthalley.nl/planetenpad.

Venus, genomen door een infrarood camera, die kijkt door het wolkendek heen.

Venus

De planeten draaien om de zon, ieder op zijn eigen tempo. Venus heeft een omloopsnelheid van 225 dagen, de aarde doet er precies een jaar over. Omdat de omloopsnelheid van ieder planeet anders is, verschuiven ze, vanaf de aarde gezien, iedere dag een klein stukje langs de hemel. In september staat de planeet Venus aan de oostelijke hemel. Venus is vernoemd naar de Romeinse godin van de liefde. Aarde en Venus zijn ongeveer even groot en hebben beide van oorsprong een rotsachtig oppervlak, met vlaktes, kraters en bergen. Maar daarmee houdt de gelijkenis op. Aan het oppervlak van Venus is het gemiddeld zo’n 460° Celsius. Het is de heetste planeet. Ze staat dicht bij de zon en de zonnewarmte wordt vastgehouden door een dichte dampkring, die voor 96% uit CO² bestaat. Ter vergelijking: onze aardse atmosfeer bevat 0.04% CO². De bovenste laag van de Venus-dampkring bestaat uit wolken van geconcentreerd zwavelzuur. Die dampkring van Venus heeft een sterk reflecterende eigenschap. Daarom zien we Venus zo helder aan de hemel. Een aantal keren is een ‘Venuslander’ op pad gestuurd. Met weinig succes: vaak mislukte de landing en als de sonde Venus bereikte, was die binnen een uur gesmolten. Ruimtesondes die dicht langs de planeet vliegen, geven wel veel informatie door.

KIJKEN NAAR VENUS

En nu kijken

Na fascinerende reizen naar Rusland in de Om Venus komende periode te zien, moet je wel een beetje vroeg opstaan. De zon komt half september afgelopen maanden, heeft de HEVO-reisom ongeveer 06.45 uur op, Venus 4 uur eerder. Zo rond 06.00 uur, 06.30 uur, misschien zelfs tot 07.00 uur commissie, op verzoek van een aantal staat Venus in het oosten te stralen als een heel heldere ster. Daarna wordt het zonlicht te fel. Op 14 en 15 leden, besloten in het voorjaar van 2020 september staat Venus in de buurt van de maansikkel. Dat kan echt niet missen. Als de wolken niet in de naar Israël te gaan.weg zitten natuurlijk.

Marjan Vonk

Venus is groen weergegeven. De witte cijfers slaan op de datum: de maansikkel wordt met de dag smaller. Vanaf 16 september is de maan niet meer zichtbaar. Venus is het hele najaar aan de oostelijke hemel te zien, wel steeds een stukje lager. Deze afbeelding komt uit de ‘Sternen- und Planetenkalender’, met dank aan Liesbeth Bisterbosch.