De filosoof Levinas en vertolkers zoals Figuur 1. Klassieke sturende vragen voor wetenschap en het ontstaan van transitiewetenschappen als integrerende kracht in een gespecialiseerde wereld
Renée van Riessen hebben als antwoord op de Holocaust de zingevingsvragen beantwoord via een radicaal doordenken van
Waarom? Hoe?
Hoe vertaalt dat denken zich in duurzaamheidsdenken? Kunnen we iets met de
Geesteswetenschappen
Wie?
onze verhouding tot de ander en het andere.
Waarheen?
moderne Thales van Milete, Raymond Tang
Welke?
die oosters en westers denken probeert te verbinden door H2O te symboliseren in
Natuurwetenschappen
Systeem en transitie wetenschappen
Humble, Harmony and Opennes?
Sociale wetenschappen
Kansen
Hoeveel?
Tot slot constateer ik twee ontwikkelingen:
Hoe?
1. De globale duurzaamheidstransitie biedt
Technische wetenschappen
Nederlandse koplopers kansen voor versterking van hun internationale positie. Daarbij
Wanneer?
Wat?
is aansluiting bij de klassiek sterke brede Of?
water- en landbouwsector een mogelijkheid, mits deze sectoren een gidspositie ook op dit gebied kunnen en willen innemen.
Figuur 1 doet een poging die rol te visua-
ze tot serieuze antwoorden leiden. Taal is
2. Kennisontwikkeling op technisch, insti-
liseren. Stelt u zich de cirkel van klassieke
alleen taal als er communicatie plaats vindt.
tutioneel en maatschappelijk vlak blijft een
vraagwoorden voor als een soort quantum-
Beide vragen behoren tot het domein van de
veld waar Nederland zelf veel behoefte aan
fysisch rad van fortuin, waarbij de nieuw
filosofie, waarbij de ‘of’-vraag ook een ethi-
heeft en waarmee het zich internationaal
wetenschappen als systeem- en transitie-
sche, scenario-ontwerpende en technische
kan profileren.
kennis mooie successen koesteren. Het rad
kant heeft: zijn er toelaatbare alternatieve
produceert zijn eigen balletjes via een terug-
wegen of technieken? Voor de ‘hoe’-vraag
Om deze ontwikkelingen te stimuleren, is
koppelingsproces (fractaal) om de kansen op
geldt dat nog praktischer richting ethiek en
het goed een deel van reserveringen voor
succes te vergroten. Neem de opkomst van
andere klassieke wetenschappen. We zijn
duurzaamheidstransities vast te leggen
biomimicry, gericht op het imiteren van de
dringend toe aan een filosofie en
beste biologische ideeën in de natuur om
ethiek van duurzaamheid die
menselijke toepassingen hiervan te verbe-
verankerd is in nieuwste
teren en duurzamer te maken.
inzichten rond informatie
voor internationale samenwerking. Op termijn van een tiental jaren is een orde van grootte van
Globale duurzaamheidstransitie biedt kansen voor Nederlandse koplopers’
en natuurkunde. Dit mag hoogst abstract of abacadabra
enkele procenten gewenst. Op kortere termijn kan gedacht worden aan een verhoging van de OESO-
klinken, maar de werkelijkheid van
Gelukkig heeft de sectie
bestaande lokale en globale transitie-initia-
Ethiek van VVM het
tieven laat zich allang niet meer beschrijven
plan opgevat het thema
en modelleren volgens klassieke principes.
milieufilosofie breder
Hetzelfde geldt helaas ook voor de wijze
onder de aandacht te brengen
waarop het natuurlijke systeem reageert op
van de leden. Laten we de leden
onze menselijke acties.
uitnodigen mee te denken over dit soort
ligt voor de hand. Dat geldt zowel voor
norm van 0.7% van het BNP voor ontwikkelingssamenwerking. Een verbinding met de nieuwe nationale inves-
teringsplannen van het kabinet
vragen. En met vragen die voortkomen
overheidsorganen als organisaties zoals
Zingevingsvragen
uit groepen die zich Extinction Rebellion
de VVM. Ook het tot wasdom brengen van
In mediations wordt de vraag ‘stel dat’ wel
noemen, met dierenleed begaan zijn of meer
duurzaamheidethiek en -filosofie is gebaat
als een koniningsvraag gezien wanneer
wetenschappelijk met de schrikbarende
bij een stimulerende rol vanuit Nederland.
partijen zover zijn dat ze buiten hun vaste
teruggang van biodiversiteit en mogelijk
schema’s durven te denken. Van de klas-
ernstige klimaatontwrichting. Neem geno-
Dit artikel is mede gebaseerd op discussies
sieke tien vraagwoorden in Figuur 1 komen
cide, in internationaal recht een zeer ernstig
binnen de sectie Ethiek, waarvoor dank.
‘waarom’ en ‘of’ in zijn algemeenheid in de
misdrijf: hoe verhoudt zich dat tot vernie-
buurt van het koningschap der vragen als
tiging van diersoorten en ecosystemen?
Klimaat
Ebel Smidt
THEMA
Tijdschrift Milieu, september 2019
13