Omdat een kind meer vragen heeft dan 10 volwassenen kunnen beantwoorden Er komt een tijd dat kinderen beseffen dat mama’s niet meer alles weten en papa’s niet meer alles kunnen. Of dat mama’s en papa’s dat ook zelf beseffen. Vragen over school, over opvoeding, over vrije tijd, over gezondheid… In de media lees en hoor je over kinderen vooral als die problemen hebben of een probleem zijn. Als ze pillekes pakken op school, pesten of gepest worden, als zelfs vakantie een probleem wordt omdat er geen ‘opvang’ is. Of als kinderen als kleine volwassenen deelnemen aan “junior Eurosong” of “junior Masterchef”… Een zeldzame keer zijn het kinderen die doen wat ze graag doen en goed kunnen, en dat tonen aan volwassenen die kijken, uitleggen aan volwassenen die luisteren en leren aan volwassenen die het eens niet beter weten. Zoals “Mijn kunst is top” bijvoorbeeld. Kind zijn is ruimte krijgen om keuzes te maken, om te ontdekken wat je goed kunt, en waar je dat kunt doen met andere kinderen. Deze gids probeert heldere informatie te geven, begrijpbaar, direct. Over vragen waar kinderen tussen 8 en 11, of hun ouders, mee zitten. Deze papieren gids kan je helpen bij die zoektocht. De meeste antwoorden vind je wel zelf. Af en toe is die ruimte er niet om zelf antwoorden te zoeken, of zelfs om te weten wat je nu wil of mag of kan. Dan vind je hier ook wegwijzers naar echte mensen die je verder helpen. ‘Het is plezanter praten met mensen die geen lange, moeilijke woorden gebruiken, maar korte, gemakkelijke woorden, zoals “Gaan we iets eten?”‘ (Winnie de Pooh) Pascal Smet, Vlaams Minister van Jeugd
Inhoudstafel
6
18
30
Vrienden
Je lichaam
Verliefd
Alles over vriendschap,
Voel jij je fit van kop
Over lekker verliefd en
pesten en plagen.
tot teen?
kriebels in je buik.
40
48 School
58
Internet & gsm
Familie
Over je ouders,
Alles wat moet, mag en
Over je eigen gsm, mailen,
broers en zussen.
kan op school.
chatten en skypen.
70
78
86
Milieu
De wereld
Rechten
Alles over ecologische
Over oorlog en vrede, god
Over rechten, rechters en
voetafdrukken en aardig
en geloven en de wereld
gerechtigheid.
zijn voor de aarde.
ontdekken.
5
Zijn jullie altijd dikke vrienden? Alles over vriendschap, pesten en plagen.
Leuk om lezen!
Toontje is in Trinidad. Dat is een eiland in de Caribische zee, tussen Noord- en Zuid-Amerika. Hij zit op het strand met zijn vriend Justice. Hij vraagt aan Justice: “Ik was al in Europa en daar wonen vooral blanke mensen. In Afrika zag ik vooral zwarte mensen. In China zijn de mensen eerder geel. Wat zijn jullie eigenlijk?” Justice moet heel hard lachen. “Wij zijn het allemaal”, proest hij uit. Hij vertelt: “In het begin woonden er op dit eiland Indianen.”
Toontje toert de wereld rond
Koffie met melk
“Toen kwamen er Europese ontdekkingsreizigers. Die brachten zwarte Afrikanen als slaven mee. Wat later zijn er ook een heleboel Chinezen hier komen wonen. Dus wij hebben een stukje van allemaal!” Toontje vindt het wel grappig.
Justice gaat verder. “Als mensen elkaar graag zien, gaan ze trouwen. Ook als ze een verschillende kleur hebben. Zo krijg je alle mengelingen door elkaar. Zwart, wit, geel, rood … Het is zoals koffie. Je kan hem zwart drinken, met
Toontje kijkt rond op het strand en ziet inderdaad alle kleuren door elkaar.
een beetje melk of met héél veel melk.” Toontje kijkt rond op het strand en ziet inderdaad alle kleuren door elkaar. Al die mensen kunnen goed opschieten met elkaar. “Zo zou het in heel de wereld moeten zijn”, denkt Toontje.
7
8
Leuk om lezen!
Flor is tien jaar en zit in het vijfde leerjaar. Hij is net van school gekomen en pakt zijn rugzak uit. Zijn brooddoos zet hij onopvallend tussen de andere afwas op het aanrecht.
Toen had Theo de broodtrommel uit zijn hand gerukt en gekeken wat er in zat.
Flor en de brooddoos
Als zijn moeder de keuken binnenkomt, ziet ze een grote barst in de brooddoos. Ze vraagt aan Flor: “Hoe kan dat nu? Dat is al de tweede keer deze maand dat je een kapotte brooddoos hebt.” Flor reageert niet, hij lijkt geheel verdiept in zijn Harry Potter-boek. In gedachten denkt hij aan wat er die middag gebeurde: Felix, Theo en Hicham waren vlak bij hem komen staan. Felix had gevraagd: “Wat zit er tussen je boterhammen?”
Flor had iets onverstaanbaars gemompeld. Felix had aan de anderen gevraagd of ze ook zo graag wilden weten wat Florreke op zijn brood had. Flor wilde zijn brooddoos niet open maken en had angstig om zich heen gekeken. De juf was nergens te zien en de andere kinderen keken toe en deden niets. Toen had Theo de broodtrommel uit zijn hand gerukt en had gekeken wat er in zat. “Smeerkaas, bah”, had hij geroepen. “O, dat lust ik wel”, had Felix gezegd. Hij had de boterhammen gepakt en at ze op. Flor had nog iets gezegd van “Geef terug”, maar daar reageerden de andere jongens niet op. Daarna had Theo de brooddoos tegen de muur gegooid. Moeder merkt dat Flor wel heel lang op één pagina blijft hangen. Ze vraagt: “Is er op school iets gebeurd, Flor?” Flor knikt alleen maar. “Heeft het iets met je brooddoos te maken?” Flor was niet van plan om iets te zeggen, maar dan plotseling komt het hele verhaal eruit. Zijn moeder schrikt ervan, maar ze is ook blij dat hij het verteld heeft. Ze zal er samen met Flor proberen iets aan te doen.
9
Vrienden, b vrienden en voor het lev Vrienden en vriendinnen
1
Vrienden en vriendinnen hebben is erg leuk. Je kan er mee lachen,
praten, spelen … Sommige kinderen hebben wel tien vrienden. Of je nu één vriend of vriendin hebt, of honderd, dat maakt niet uit. Dat kies je zelf. Wat je met die vriend of vriendin wil doen, is helemaal jouw keuze.
10
Vrienden voor het leven?
2
Het gebeurt soms, maar het is heel uitzonderlijk. Vriendschap kan
Als je nieuwe vrienden wil leren kennen,
stoppen omdat er iemand verhuist, omdat je
kan je aansluiten bij een jeugdbeweging of
nieuwe kinderen leert kennen of omdat je in
sportclub. De jeugddienst uit je buurt kan je
andere dingen interesse krijgt. Dat is helemaal
daarbij helpen. Vrienden maken soms ruzie,
niet erg. Er zijn zoveel leuke mensen dat er
maar dat hoort erbij. Als je echte vrienden
altijd wel een paar echt goede vrienden bij
bent, komt het wel weer goed. Naar elkaar
zijn. Heb jij zo’n best friend forever? Dan ben
luisteren en met elkaar praten lost veel op.
je een ongelooflijke gelukzak!
este n vrienden ven
11
Plagen en pesten
Â
Kinderen plagen elkaar soms. Dat is niet altijd leuk, maar als je plaagt, bedoel je het goed. Het is een
soort spelletje. Veel erger is pesten. Iemand die pest, wil de Ken je iemand die
andere kwetsen of vernederen. Vaak gaat het van kwaad
gepest wordt? Help
naar erger ‌ Pestkoppen willen stoer zijn of voelen zich
haar of hem dan,
onzeker. Ze pesten omdat ze denken dat anderen hen leuk
door ermee te praten
gaan vinden. Soms gaan andere kinderen dan mee pesten.
en zo te laten merken
Gepest worden, kan iedereen overkomen. Het is niet jouw
dat zij of hij er niet
schuld. Je kan het niet altijd in je eentje stoppen. Praat
alleen voor staat!
erover met je vriend, je vriendin, je ouders, je juf, je meester. Zoek iemand die je echt wil helpen.
Racisme Racisme is een heel erge vorm van
Als je met racisme of
pesten. Een racist voelt zich beter
discriminatie te maken
dan iemand van een ander land of met een
krijgt, moet je het altijd
andere huidskleur. Racisme is verboden door
melden bij je ouders of
de wet. Iemand die racistisch is, kan gestraft
je leraars. Je kan ook
worden. Naast racisme bestaat er ook
terecht bij Awel.
discriminatie. Mensen die niet dezelfde kansen krijgen als anderen of die worden uitgelachen of uitgestoten omdat ze anders zijn, worden gediscrimineerd. Bijvoorbeeld omdat ze gehandicapt zijn, of ros haar hebben, of dik zijn, of dun zijn, of arm zijn. Discriminatie is net als racisme verboden.
12
Vrienden op het internet
  5
Veel kinderen maken vrienden via mail of chat. Dat is leuk maar op
het internet loeren er ook gevaren. Ook daar wordt soms gepest. Alles wat je daarover moet weten staat in hoofdstuk 6 op pagina 58.
13
Wat weet jij over vriendschap, pesten, discriminatie en racisme?
14
Quiz! JA
JA NEE
NEE
Zijn alle mensen uit alle landen hetzelfde?
Mogen kinderen in een rolstoel binnen in de bioscoop?
JA
NEE
Kan je leven zonder vrienden?
JA NEE
JA JA
NEE
Hebben zwarte mensen te veel in de zon gelegen?
Mag je naar de politie gaan als je gepest wordt?
JA NEE
Zijn rijke mensen altijd vriendelijke mensen?
JA NEE
JA
NEE
Duurt echte vriendschap een heel leven?
Zijn Vlamingen racisten?
NEE
Is pesten erger dan plagen?
JA
NEE
Mag ik iemand die mij pest op zijn kop slaan?
JJongerengids.be Op jongerengids.be vind je nog veel meer informatie over vriendschap, O p pesten, discriminatie en racisme. Je kan er zelf iets opzoeken of a antwoorden vinden op deze vragen. 15
Doen
De vriendschapstest Laat je vriend of vriendin dezelfde test invullen en vergelijk de antwoorden. Hebben jullie dezelfde antwoorden gegeven?
1. Je hebt een vriend(in) je grootste geheim toevertrouwd, hoe voel je je nu?
3. Je hebt ruzie met een andere vriend(in), wat doet je beste vriend(in)?
Ik ben bang dat zij/hij het gaat doorvertellen.
Zij/hij kiest partij voor de andere.
Ik ben er zeker van dat mijn geheim veilig is.
Zij/hij kiest mijn kant.
Zij/hij moet beloven dat zij/ hij het niet gaat door zeggen.
2. Je hebt je vriend(in) betrapt op een leugen: waarom loog zij/hij?
Zij/hij is eerst boos omdat ik ruzie heb maar later steunt zij/hij me.
Om mijn gevoelens te sparen. Zij/hij deed het om bestwil. Om mij te kwetsen.
16
Contact Wil je eens met iemand praten over pesten, racisme of discriminatie, dan kan je altijd terecht bij Awel (tel. 102 of awel.be) of bij het CLB in je school.
17
Over vervelende puistjes en een snor onder je neus. Voel jij je fit van kop tot teen?
Leuk om lezen!
Vaak lijkt het of iedereen stress heeft. Kan je daar iets aan doen?
Toontje is in Thailand. Hij beklimt samen met zijn vriend Sang een hoge berg. Als ze bijna aan de top komen, zien ze bovenop een rots een man zitten. Het is een oude man met een lange grijze sik. Hij draagt een oranje gewaad. “Dat is een monnik”, zegt Sang. “Dat zijn heel wijze mensen. Als je wil, mag je hem een vraag stellen.” Toontje denkt even na en vraagt dan: “In ons land is alles druk, het verkeer is druk, de mensen zijn gejaagd en vaak lijkt het wel of iedereen stress heeft. Ik ook soms. Kan je daar iets aan doen?” Sang
Toontje toert de wereld rond
vertaalt de vraag en de monnik
Nu is er niks!
blijft lange tijd stil. Dan antwoordt hij en Sang vertaalt op zijn beurt wat de monnik zei: “Stel je voor dat je een kast bent, met aan de voor-
kant een lange lade, en aan de achterkant een lange lade. Die achterste lade is je verleden. Dat is alles wat vroeger gebeurd is. Trek die lade rustig dicht en vergeet alles van vroeger. Vanaf je babytijd, tot je peutertijd en zo stilaan tot vijf minuten geleden, vijf seconden geleden, tot het nu. Doe dan hetzelfde met de voorste lade. Dat is je toekomst. Denk niet meer aan later en ook niet aan morgen en aan de vijf minuten die komen. Tot ook die lade dicht is. Je bent dan in het nu. En nu is er niks.” Toontje gaat op een rots zitten, doet zijn ogen dicht en probeert het. Het brengt hem heerlijk tot rust. En hij denkt: “Als ik thuis nog eens stress voel, doe ik het zeker nog eens over.”
19
Leuk om lezen!
Regels Ik merkte dat er iets aan de hand was
luidop voorlezen wat er in staat en dat is
met Mimi. Ze had al de hele dag geen
keivervelend.
woord gezegd. Ik ken haar al van toen we nog in de kleuterklas zaten en ze
Mimi gebaart dat er niets aan de hand
babbelde toen al de oren van ons hoofd.
is maar ik hou vol: “Wat is er toch?”
Mimi babbelt gewoon graag. Vandaag
Mimi zucht diep, zoals alleen Mimi kan
is ze zo stil, er is iets aan de hand.
zuchten. Ze krabbelt snel een nieuw briefje naar me waarin ik lees: “Ik denk
Mimi zit twee banken verderop. Ik
dat ik ze heb.” “Wat heb je dan?” schrijf
kan haar gezicht niet zien maar ze zit
ik terug. “Mijn regels”, fluistert ze.
gespannen op haar stoel. Ik schuif haar
“Wil je misschien graag iets delen met
stiekem een briefje toe om te vragen wat
de klas Mimi?” vraagt meester Luc.
er is. Ze legt het vlug op haar schoot
20
en vouwt het open. Gelukkig heeft
Mimi bloost zelfs niet en antwoordt snel:
meester Luc niets in de gaten want als
“Ik zei gewoon tegen Layla dat ik die regels
hij je betrapt met een briefje moet je
van wiskunde wel erg moeilijk vind.”
21
Is groeien hetzelfde a groot worde Je lichaam ‌ Soms ben je er blij mee, soms niet. Toch moet
Eten 1
Alles begint met gezond eten. Zeker als je groeit, heeft je lichaam gezond voedsel nodig. Dat wil zeg-
je er je hele leven
gen: veel groenten en fruit en niet te veel suikers en vetten.
mee verder. Je kan je
Een pizza en een boterham met choco af en toe is niet zo
dus maar beter goed
erg. Zolang er ook een appel of een portie spinazie op het
verzorgen.
menu staan. Van een glaasje cola zo nu en dan ga je niet superdik worden. Water en niet gesuikerde vruchtensappen zijn wel veel gezonder.
Be we gen
2
Gezond zijn is veel meer dan gezond eten alleen. Bewegen is ook belangrijk. Je zit op de school-
banken, je hangt voor de televisie, je zit voor de computer ... Een lichaam dat groeit, moet veel bewegen. Je versterkt je spieren, maar ook je hart en longen worden er sterker van. Wie veel beweegt, wordt ook minder snel moe, dik of ziek! Voor je het weet zie je er ook beter uit.
22
Rusten
Op tijd rusten is heel belangrijk als
ls en?
je groeit. Lekker niksen kan best
deugd doen. Ieder lichaam moet zo nu en dan de batterijen opladen en dat kan als je rust of slaapt. Zorg dat je ’s nachts voldoende slaapt, dan kan je er de volgende dag weer volop tegenaan!
Proper
4
Een gezond lijf is ook een proper lijf. Je dagelijks goed wassen zorgt ervoor dat je minder snel ziek
wordt. En je moet ook elke dag je tanden poetsen. Als je het één keertje overslaat, gaan je tanden echt niet uitvallen. Toch doe je het best elke avond. De restjes voedsel en drank die op je tanden zitten, kunnen ’s nachts immers heel traag je tanden en tandvlees aanvallen. Dan kunnen er vlekken of gaatjes ontstaan. Je poetst best je tanden na elke maaltijd, drie keer per dag dus. Doe het langzaam en grondig, zodat je geen enkele tand overslaat.
Ziek
5
Iedereen is wel eens ziek. Meestal ben je na een bezoek aan de dokter snel weer beter. Als het erger wordt, moet je misschien naar het ziekenhuis.
Daar word je goed verzorgd. Sommige kinderen hebben een handicap of beperking: dan is er iets mis met hun lichaam wat niet door dokters kan verbeterd worden. Zieke kinderen of kinderen met een handicap zijn gewone kinderen. Het enige verschil is dat er een soort defect is in hun lichaam. Dat kan klein en onopvallend zijn, zoals iemand die een vinger mist, maar sommige handicaps vallen wel op, zoals iemand die in een rolstoel zit. Uiterlijke verschillen betekenen nog niet dat je vanbinnen anders bent. Iedereen is hetzelfde en toch anders …
23
Puberteit
De puberteit begint bij
heel droef. Je begint meer na te
de meeste kinderen
denken over je leven en dat maakt
tussen tien en dertien jaar. In die
je soms angstig. Het hoort er al-
periode verandert je lichaam stil-
lemaal bij. Het is belangrijk dat je
aan van een kinderlichaam in het
erover praat met de mensen die je
lichaam van een volwassene. Dat
graag hebt.
brengt heel wat met zich mee … Je gaat sneller groeien en er groeit
Bij jongens duurt de puberteit ge-
haar onder je armen en tussen je
middeld zes jaar. Bij meisjes is dat
benen. Jongens krijgen een diepere
vier jaar. Zo lang heeft je lichaam
stem. Meisjes krijgen borsten en
nodig om volwassen te worden.
gaan menstrueren of zoals veel
Meisjes beginnen meestal vroeger
mensen zeggen: “Ze krijgen hun
te puberen dan jongens. Bij hen
regels.” Ook in je hoofd verandert er
begint het tussen negen en veertien
veel tijdens de puberteit. Soms voel
jaar. Bij jongens meestal tussen elf
je je plots heel opgewekt, dan weer
en zeventien jaar.
Ge luk kig
Om gelukkig te zijn, moet je je goed in je vel voelen en dan is gezond-
heid heel belangrijk. Ook in je hoofd moet je gezond zijn. Net als grote mensen hebben kinderen ook wel eens stress, of voelen ze zich zenuwachtig, depressief of ongelukkig. Dat kan vervelend zijn. Om je stress of verdriet te verzachten, zijn er heel wat hulpmiddeltjes. Een paar voorbeelden: positief denken, doen wat je graag doet en zo nu en dan complimentjes geven: voor je het weet, krijg je er één terug! Als je nog met vragen zit of problemen hebt, kan je hulp zoeken.
24
25
In de voedselpiramide staat wat en hoeveel je ongeveer per dag moet eten om gezond te leven. Schrijf
Weet wat je eet! Restgroep Melkproducten, vlees en vis Groenten en fruit Aardappelen en graanproducten Water Lichaams beweging
26
eens op wat je gedurende ĂŠĂŠn dag allemaal eet en drinkt en vergelijk het met de piramide. Komt het overeen?
Quiz! Is elke dag een pannenkoek met choco een prima ontbijt?
Kunnen twee mannen ook kindjes maken?
JA
JA NEE
JA
NEE
Kunnen meisjes van negen al borsten krijgen? JA
NEE
NEE
JA NEE Mogen dokters jouw ziekte aan iedereen doorvertellen?
JA
NEE
Groeit er later ook haar op je tenen?
JA
NEE
NEE
Zijn zieke kinderen altijd zielig?
JA NEE
JA
Is twee liter water per dag drinken gezond?
Kan je van drugs doodgaan?
Is pijn besmettelijk?
JA
NEE
Krijg je van veel sporten een lelijk lichaam?
JJongerengids.be o Op jongerengids.be vind je nog veel meer informatie over je lichaam, O g gezondheid en seks. Je kan er zelf iets opzoeken of antwoorden vinden o deze vragen. op 27
Doen
Dat rare lijf! Juist of fout? 1. Als je alle bloedvaten uit je lichaam achter elkaar zou leggen, kan je een lint maken dat helemaal rond de wereld gaat.
3. Het kleinste botje in je lichaam zit in je oor. Het is kleiner dan een rijstkorrel.
2. Als je niest, komt de lucht uit je neus tegen 200 kilometer per uur.
4. Je hart slaat ongeveer 100.000 keer per dag. 5. Als je eet, maakt het voedsel van je mond tot je poep een reis van vier meter. 5. Fout (het is ZEVEN meter) - 2. Juist - 3. Juist - 4. Juist 1. Fout (het gaat TWEE keer de wereld rond)
Antwoorden 28
Contact Wil je eens met iemand praten over je lichaam, je gezondheid of seks, dan kan je altijd terecht bij Awel (tel. 102 of awel.be) of bij het CLB in je school.
29
Over de leukste meisjes en de coolste jongens. Over lekker verliefd en kriebels in je buik.
Leuk om lezen!
Toontje is in Griekenland. Hij wandelt
Toontje toert de wereld rond
langs de zee op het eiland Kreta met zijn
Voor altijd samen!
licht is zacht en warm. Toontje vraagt
vriendin Ilina. De zon gaat onder en het plots aan Ilina: “Weet jij wat echte liefde is?” Ilina glimlacht en zegt: “Ik zal je een verhaal vertellen over mijn familie.”
Ze gaan in het gras zitten, vlakbij de bootjes in de haven en Ilina begint te vertellen: “Dit verhaal gaat over de ouders van de grootmoeder van mijn moeder. Ze woonden in een klein huisje en waren heel verliefd op mekaar. Toen ze erg oud werden, maakten ze zich zorgen. Want ze wilden niet dat één van de twee dood zou gaan voor de ander. Zonder elkaar zouden ze nooit kunnen leven. Zo groot was hun liefde.”
Toen ze bijna honderd jaar waren, gebeurde er een wonder!
“Toen ze bijna honderd jaar waren, gebeurde er een wonder. Ze stierven allebei samen, zachtjes in hun slaap.” Ilina wacht even en vertelt dan verder. “Het mooiste van het verhaal is: na hun dood hebben hun kinderen twee bomen geplant achter het huisje. Die bomen staan er nu nog steeds. Ze groeiden helemaal in elkaar. De takken omarmen elkaar voor altijd.” Toontje vindt het een prachtig verhaal. Hij is eigenlijk ook een beetje verliefd op Ilina.
31
Ik ben op jou ... Iedereen is af en toe boos, bang, blij, of verdrietig … Zonder gevoelens zou het leven maar saai zijn. Blij en gelukkig zijn, is superheerlijk. Veel mensen vinden dat kinderen alleen maar vrolijk en gelukkig moeten zijn. Maar in het leven, ook in een kinderleven, gebeuren nu eenmaal dingen waar je niet altijd vrolijk van wordt. Het is belangrijk om je gevoelens te tonen. Soms kan het heel erg fijn zijn
Bang of verdrietig
1
Als je bang bent of heel verdrietig,
om je eens goed te laten gaan. Vaak
bijvoorbeeld als er iemand
voel je je erg opgelucht na een huilbui.
is gestorven of als je ouders
Het voelt ook heel fijn om het eens uit
gaan scheiden, is het
te schreeuwen als je megablij bent!
belangrijk dat je erover praat. Zoek iemand die je vertrouwt en probeer heel eerlijk te vertellen wat je allemaal voelt. Je gevoelens opschrijven in een dagboek of in een gedicht kan ook helpen. Of een tekening of een knutselwerkje maken.
32
Verliefd zijn
Verliefd zijn is heel fijn, zeker als het van twee kanten komt. Verliefd zijn
is iets dat je overvalt. Je leert iemand kennen die je leuk vindt … nee, héél héél leuk! En voor je het weet, kan je aan niemand anders meer denken. Soms is verliefdheid niet gemakkelijk. Als je verliefd wordt op je beste vriend of vriendin, kan dat heel verwarrend zijn. Jullie vriendschap zal daardoor veranderen …
Holebi
3
Je kan op iedereen verliefd worden: op iemand uit je jeugdbeweging,
Soms kan verliefd zijn je ook heel verdrietig
op iemand die bij je in de straat woont of
maken. Als de ander niet op jou is
op iemand die je toevallig ontmoet. Het is
bijvoorbeeld. Blijf dan niet met je verdriet
helemaal niet vreemd als een meisje op
zitten en vertel het aan je mama of papa,
een meisje verliefd wordt. Of een jongen
je zus of je beste vriend. Het is helemaal
op een andere jongen. Dan ben je holebi.
niet vreemd als je nog nooit verliefd bent
Holebi staat voor voor HOmoseksueel,
geweest. Bij sommige mensen gebeurt het
LEsbisch of BIseksueel (iemand die zowel
pas op latere leeftijd. Op verliefd worden
op jongens als meisjes verliefd wordt).
staat geen leeftijd …
En daar is niks mis mee. In onze wet staat dat holebi’s op geen enkele manier mogen gediscrimineerd worden. Vijftig jaar geleden deden mensen daar heel raar over. Ook in andere landen worden jongens die op jongens verliefd worden, of meisjes die op meisjes verliefd worden, nog niet altijd aanvaard. In België mag iedereen zijn zoals hij of zij is! Verliefd of verdrietig? Blij of ondersteboven van plezier? Wat jij voelt is belangrijk. 33
34
Ik hou van jou!
Leuk om lezen!
Wat voelt dat goed om deze vier woordjes uit te spreken “Ik hou van jou … “ Maar zou het niet geweldig zijn om dat in alle talen van de wereld te kunnen zeggen? Hier vind je alvast ‘ik hou van jou’ in 32 verschillende talen.
Ek het jou lief
Japanees
Albanees
Te dua
Koreaans
Sarang Heyo
Arabisch
Ana behibak
(tegen een jongen)
Kroatisch
Volim te
Ana behibek
(tegen een meisje)
Marokkaans
Afrikaans
Bulgaars
Obicham te
Chinees Deens
Frans
Jeg Elsker Deg
Ngo oiy ney a (Cantonees)
Pools
Kocham Ciebie
Wo ai ni
Portugees
(Mandarijn)
Russisch
I love you
Servisch
Mina rakastan sinua Je t’aime Mikvarhar
Georgisch Grieks
Hongaars Italiaans
Aloha wau ia oi Szeretlek
Ti amo
Te ubesk Ya tebya liubliu Volim te
Spaans
Te amo
Swahili
Ninapenda wewe
Thai
S’agapo
Hawaiaans
Eu te amo
Roemeens
Ich liebe dich
Engels Fins
Ana moajaba bik
Noors
Jeg Elsker Dig
Duits
Aishiteru
Chan rak khun
(tegen een jongen)
Phom rak khun (tegen een meisje) Tsjechisch Turks
Miluji te
Seni Seviyorum
Zweeds
Jag alskar dig
35
? 36
Quiz! JA
NEE
JA
Kan iemand van tien jaar nog nooit verliefd zijn geweest?
JA
NEE
Mag je ‘nee’ zeggen tegen een knuffel van een vreemde?
NEE
Betekent een kus op de mond dat je iemand graag ziet?
JA NEE Kan je van liefdesverdriet echt buikpijn krijgen?
JA
NEE
Kunnen meisjes ook verliefd worden op meisjes?
JA NEE Zijn jongens die huilen flauwe jongens?
JA
NEE
Kan je op drie meisjes of jongens tegelijk verliefd zijn?
JA NEE Is seks iets alleen voor volwassenen?
JA NEE Kan je je in een grote groep mensen eenzaam voelen?
JA
NEE
Gaat verliefdheid soms over?
JJongerengids.be o Op jongerengids.be vind je nog veel meer informatie over verliefdO h heid en andere gevoelens. Je kan er zelf iets opzoeken of antwoorden v vinden op deze vragen. 37
Doen
Ben jij verliefd? Sluit je ogen en denk aan het meisje of de jongen waarop je misschien verliefd bent. Beantwoord de vragen met ‘ja’ of ‘nee’. Heb je op minstens 4 vragen ‘JA’ geantwoord, dan zit het er dik in dat je verliefd bent!
Denk je voortdurend aan hem of haar?
Zou je hem/haar graag willen aanraken?
Word je jaloers of verdrietig als hij/zij lol heeft met iemand anders en jou niet ziet staan? Heb je plotseling belangstelling voor dingen omdat hij/zij dat leuk vindt? Heb je (stiekem) zijn/haar telefoonnummer te pakken gekregen?
38
Begint je hart te kloppen en word je rood als hij/zij naar je kijkt?
Loop je langs zijn/haar huis om hem/haar ‘toevallig’ tegen te komen?
Begint je hart te kloppen en word je rood als hij/zij naar je kijkt?
Vind je het in zijn/haar buurt veel pijnlijker dan anders als je iets stoms doet?
Probeer je vaak onopvallend in zijn/haar buurt te zijn?
Kun je je voorstellen dat je met hem/haar zoent?
Contact Als je met iemand wil praten over verliefdheid, angst of andere gevoelens en je kan niet terecht bij je vrienden of familie, dan is er altijd iemand bij Awel (tel. 102 of awel.be) of bij het CLB in je school die naar je verhaal wil luisteren.
39
Over je ouders broers en zussen, maar ook over scheiden ruzie en regeltjes thuis.
Leuk om lezen!
Toontje toert de wereld rond
Toontje is in Burkina Faso. Dat is een land in Afrika, dicht bij de evenaar. Het is er
Eén grote familie!
altijd heel erg warm. Hij zit met zijn vriend Hervé in de schaduw van een boom. Hij vraagt aan Hervé: “Wie zie jij het liefst, je mama of je papa?” Hervé lacht zijn tanden bloot en zegt: “Mijn tante”.
Toontje is verbaasd door dit antwoord en vraagt: “Waarom?” Hervé vertelt: “Mijn mama is al dood. Zij stierf toen ik vier jaar oud was. Mijn papa zie ik bijna nooit. Hij is gaan werken in een ander land, want hij kan hier geen geld verdienen om eten te kopen voor mij en mijn vier zussen.” Toontje vindt dat een beetje triest: “Wat erg …” “Helemaal niet”, zegt Hervé, “want ik heb een hele grote familie.”
Als ik me ongelukkig voel, ga ik naar mijn grootvader. Die kan me altijd troosten.
“Wij wonen samen met drie tantes, twee grootmoeders, een grootvader en twaalf kinderen. Dat is heel fijn. Er is altijd iemand om mee te spelen. En als ik me ongelukkig voel, ga ik naar mijn grootvader. Die kan me altijd troosten. En één van mijn grootmoeders is de beste kokkin van de hele wereld!” Zo’n grote familie is best wel fijn, denkt Toontje.
41
Een plek waa gelukkig ben Ouders
1
42
De meeste kinderen wonen bij hun ouders. Dat is thuis: een plek waar
Adoptie
2
Sommige kinderen wonen in een adoptiegezin. Als kind kan je ook
je veilig bent en waar je beschermd wordt.
terechtkomen in een pleeggezin of in een
Waar je gezond en gelukkig kan leven.
leefgroep. In een adoptiegezin vangt het
Tot je achttien jaar ben je minderjarig. Tot
gezin je op zoals echte ouders. Je krijgt in
dan nemen je ouders alle beslissingen over
de meeste gevallen ook hun achternaam.
je: over je zakgeld, je school en over wat je
Adoptie moet altijd worden toegestaan
doet in je vrije tijd.
door een rechter.
Dat heet het ouderlijk gezag. Je ouders
Soms gebeurt het dat ouders niet meer
moeten wel zo veel mogelijk rekening
voor hun kinderen kunnen zorgen omdat
houden met jouw mening. Als de ouders
ze ziek zijn of heel erge problemen heb-
van een kind sterven, duidt de vrede-
ben. Dan word je als kind opgenomen
rechter iemand aan als voogd. Meestal
in een pleeggezin of leefgroep. Dat kan
is dat iemand uit de familie of een goede
voor een poosje zijn of voor een langere
vriend van de ouders. Die is vanaf dan
periode. In elk geval blijf je wel contact
verantwoordelijk voor je.
houden met je ouders.
ar je nt
Nieuw gezin
3
Een ‘nieuw samengesteld gezin’ is een gezin waarbij gescheiden
ouders opnieuw gaan samenwonen met iemand anders. Die andere persoon heeft soms ook kinderen. Dan krijg je een stiefpapa of stiefmama, stiefbroers of stiefzussen. Sommige kinderen hebben het daar moeilijk mee. Anderen vinden het dan juist weer erg leuk. Je ouders kunnen je niet verbieden om iemand te zien met wie je een speciale band hebt, zoals een oma, opa, tante of oom. Jouw familieleden kunnen aan de jeugdrechter toestemming vragen om je te mogen zien. Dat wordt omgangsrecht genoemd.
Scheiden
4
Als mensen trouwen, willen ze hun leven lang met elkaar doorbrengen.
Dat lukt niet altijd, dan gaan ze ‘uit elkaar’. Dat is niet leuk voor de kinderen. Het maakt je boos of verdrietig. Soms denk je dat het jouw schuld is, maar dat is zeker niet zo. De ouders beslissen waar je gaat wonen, maar jij mag wel altijd je mening geven. Als je ouders het daarover niet eens worden, beslist een rechter. Hoe moeilijk een scheiding ook is, je kan gerust je beide ouders even graag blijven zien. Je moet zeker niet kiezen!
43
Leuk om lezen!
Zita helpt een handje
Op een dag kreeg de familie van Zita bezoek Van twee verre tantes uit Achterbroek Mama zei: “Dat zijn zo’n stomme wijven, Ik hoop dat ze geen weken blijven.” Zita dacht ik kom uit mijn schelp Het wordt tijd dat ik een handje help Ik zal er op mijn eentje eens voor zorgen Dat die twee al vertrokken zijn morgen
Zita legde een scheetzak op hun bed En smeerde hun tandenborstel in met vet Ze gooide twee lepels zout in hun thee En strooide wat peper op hun pistolet In elk van hun pantoffels verstopte ze een ei En een doosje jeukpoeder ging onder de sprei De beha’s van de tantes knoopte Zita aaneen En hun lelijke oude brillen schroefde ze uiteen De dag erna waren de tantes al vertrokken Ze waren er voorgoed vanaf En het leukste voor Zita was Ze kreeg niet eens een straf
44
Quiz! JA
NEE
Hebben kinderen zonder ouders een voogd?
JA
JA
NEE
Ben je volwassen vanaf je twaalf jaar?
NEE
Hebben adoptiekinderen geen echte ouders?
JA NEE Mag je weglopen als je het thuis niet meer ďŹ jn vindt?
JA NEE Moet je altijd luisteren naar je ouders, je broer of je zus?
Als je ouders scheiden, is dat dan het einde van de wereld?
JA NEE
JA NEE Mogen kinderen werken om geld te verdienen?
JA NEE
JA NEE
Mag je zelf beslissen wat je koopt met je zakgeld?
Mogen je ouders zeggen wanneer je moet gaan slapen?
JA NEE Kan je scheiden van je ouders?
JJongerengids.be o Op jongerengids.be vind je nog veel meer informatie over je thuis, O o ouders, scheidingen en familie. Je kan er zelf iets opzoeken of a antwoorden vinden op deze vragen. 45
Doen
Ken je familie! Dit is een leuk spel om je familie beter te leren kennen. Iedereen bedenkt vijf verschillende vragen en schrijft die op een papiertje. Op de achterkant schrijf je voor elk familielid op wat je denkt dat hij of zij zou antwoorden. Stemmen hun antwoorden overeen met wat je dacht? Voorbeelden van vragen:
Welk dier maakt je bang?
Op welke persoon uit de familie lijk jij het meest?
Wat is je favoriete kleur?
Op wie ben je verliefd? Zoek zelf nog een aantal leuke en interessante vragen.
46
Naar waar ga je het liefst op vakantie?
Wat is je grootste droom?
Wat eet je het liefst?
Contact Als je met iemand wil praten over je ouders, over ruzie in de familie of andere problemen thuis, kan je altijd terecht bij Awel (tel. 102 of awel.be) of bij het CLB in je school. Kinderen die in de problemen zitten thuis, hebben ook rechten! Er bestaat een wet die al hun rechten opsomt. Bij de Kinderrechtswinkel kan je hierover de brochure ‘Mijn rechten in de jeugdhulp’ gratis krijgen.
47
Alles wat moet, mag en kan op school. Perfect om te lezen op woensdagnamiddag.
Leuk om lezen!
Toontje toert de wereld rond
Toontje is in Vancouver, in Canada, in het noorden van Amerika. Zijn vriendin Marie heeft hem uitgenodigd om eens een keertje met haar mee naar school te gaan. “Bij ons in de klas is het heel cool”, zegt ze, “wij mogen heel veel zelf beslissen.” Dat wil Toontje wel eens van dichtbij meemaken.
Mee beslissen op school
De juf van Marie staat voor de klas en zegt: “Jongens en meisjes, volgende week gaan we op klasuitstap en jullie mogen zelf beslissen wat jullie doen: zwemmen in het meer of naar de speeltuin gaan in het bos. Begin maar …” De juf gaat in een hoekje op een stoel zitten en laat de kinderen hun gang gaan. Al snel begint iedereen door elkaar te roepen. Na een tijdje krijgen ze in de gaten dat er niemand nog iets begrijpt van de ander. Dan zegt Marie: “Laat ons stemmen!” Dat vindt iedereen een goed idee.
Na een tijdje krijgen ze in de gaten dat er niemand nog iets begrijpt van de ander!
Twaalf kinderen stemmen voor zwemmen, twaalf kinderen voor de speeltuin. “Oei”, denkt Toontje, “dat wordt hier moeilijk!” Dan staat het kleinste meisje van de klas op en zegt stilletjes: “Als we nu in de voormiddag gaan spelen in het bos, en in de namiddag zwemmen in het meer, is toch iedereen gelukkig?” Dat vindt de klas een prima idee. Toontje gaat de week erna mee spelen en zwemmen. Hij vindt het wel fijn, zo’n klas waar iedereen mee mag beslissen …
49
Soorten scholen
1
Er bestaan verschillende soorten scholen: de basisschool is er voor de
meeste kinderen. Meestal ligt deze school bij jou in de buurt, want dat is het makkelijkste. In sommige scholen krijg je les in leefgroepen en niet in klassen. Die scholen noemt men leefscholen. Kinderen die iets trager leren, of een handicap of beperking hebben, kunnen niet altijd in een gewone school terecht. Voor hen bestaat de buitengewone school. Verder bestaan er natuurlijk ook scholen voor in je vrije tijd: de muziekschool, toneelklas,
Leerplicht
2
In België bestaat er leerplicht. Dat wil zeggen dat je niet verplicht
bent om naar school te gaan, maar wel
dansschool of de tekenacademie … Die zijn
om van je zes tot je achttien jaar te leren.
niet verplicht, maar veel kinderen vinden het
Het gebeurt niet zo vaak, maar sommige
leuk omdat ze daar iets kunnen leren wat ze
ouders kiezen ervoor om zelf thuis les te
echt graag doen.
geven aan hun kinderen. Dat mag.
Heb jij de beste schoo van de were 50
ol eld?
Wat mag? En wat mag niet?
3
De afspraken en regels van je school staan allemaal in
het schoolreglement. Je ouders moeten dit reglement ondertekenen om te zeggen dat ze ermee akkoord gaan. Dat reglement moet je volgen, anders kan je juf, je meester of de directeur je straffen. Wie iets heel ergs uitspookt, kan geschorst worden. Je mag dan aan sommige lessen of activiteiten niet meer deelnemen. In het ergste geval word je uitgesloten. Dan mag je nooit meer les volgen op die school. Toch mag de school je nooit zomaar op straat zetten. Ook de school moet regels volgen. Hoe erg de straf ook is, een school moet altijd voor opvang zorgen. In de meeste schoolreglementen staat dat je een goede reden moet hebben om afwezig te zijn op school. Als je ziek bent bijvoorbeeld, of als je naar een begrafenis moet. Je moet dan altijd een briefje van je ouders of de dokter meebrengen met de reden waarom je niet op school bent. ‘Geen zin hebben’ is echt geen goede reden. Doorbijten is de boodschap.
51
Rapport
4
Je ouders hebben het recht om te weten hoe je het doet op
school. Op de rapporten die je krijgt, staan de resultaten die je behaalde op toetsen en huiswerk. Er staat ook in hoe goed jij je inzet in de klas en hoe je je gedraagt. Want niet alleen resultaten zijn belangrijk. Als je een slecht rapport hebt, vraag je best wat uitleg aan je juf of leraar. Je ouders mogen natuurlijk ook altijd eens met je juf of meester gaan praten.
Een andere taal
5
Meestal staat er in het schoolreglement dat je op school altijd
Nederlands moet praten. Ook al is dat niet de taal die je thuis praat. In sommige scholen mag je wel een andere taal spreken, maar het is best dat je probeert om het niet te doen. Door veel Nederlands te praten, leer je de taal sneller. En dat is natuurlijk voor jezelf veel leuker!
52
Kinderen uit andere landen
6
Buitenlandse kinderen krijgen soms ook een heel andere
opvoeding. Daardoor moeten ze zich vaak
Je eigen mening
8
In de meeste scholen mogen leerlingen
ook hun zegje doen.
aanpassen en dan lijkt het wel eens alsof ze
Ze hebben inspraak. In
dommer zijn. Natuurlijk is dat helemaal niet
sommige scholen bestaat
zo. Zodra ze de taal spreken en goed mee-
er een leerlingenraad. Die
kunnen op school, leren ze net zo goed als
is verplicht als minimum tien
alle anderen. Misschien kan jij hen wel eens
procent van de leerlingen
helpen met een huistaak of een werkje?
tussen elf en dertien dat wil. Ook via een ideeënbus of een muurkrant kan je je mening kwijt. In veel klassen worden er ook
Beter leren
7
kringgesprekken gehouden waarin allerlei ideeën of
Alle kinderen hebben het wel
probleempjes besproken
eens moeilijk met hun lessen.
worden.
Toch bestaan er een heleboel tips om beter te leren. Sommige helpen voor jou beter dan andere. Je zoekt het best zelf uit. Hier alvast een paar belangrijke trucs: • Laat •
geen rommel achter op je bureau.
Vakantie Als je gelovig bent,
krijg je tijdens de
Laat je niet afleiden door anderen,
belangrijkste feestdagen
door de televisie of door muziek.
altijd vakantie. Moslimkin-
• Leer
de vakken die jij het moeilijkst
vindt het eerst. • Gebruik
kleuren en viltstiften om de
belangrijkste stukken aan te duiden. • Stel
een haalbare planning op.
• Ontspan
deren krijgen een dagje vrij tijdens het Suikerfeest, net zoals katholieke kinderen vrij krijgen op pinkstermaandag of op Allerheiligen.
je regelmatig en ga op tijd slapen.
53
Wat weet jij over school? 54
Quiz! JA
Mag je zelf kiezen hoe je naar school gaat?
JA
NEE
Kan je zelf een leerlingenraad starten?
JA
JA NEE
NEE
Ben je verplicht om naar school te gaan?
JA
NEE
Mag je hulp vragen bij het maken van je huiswerk?
NEE
Helpt diep ademhalen als je een moeilijke toets hebt?
JA
NEE
Mag een leraar je een week naar huis sturen?
JA
NEE
Mogen je ouders je verbieden om mee op schoolreis te gaan?
JA NEE Moet je door dyslexie heel vaak naar het toilet?
JA NEE JA NEE Mag je op school Arabisch spreken met je vrienden?
Is een ezelsbruggetje een hulpmiddeltje bij het leren?
JJongerengids.be o Op jongerengids.be kan je nog veel meer informatie vinden over O sschool, regels of leraars. Je kan er zelf iets opzoeken of antwoorden vvinden op deze vragen. 55
Doen
De middelbare school Waar of niet waar? De meeste jongeren gaan op hun twaalfde naar de middelbare school. Dan verandert er plots een heleboel. Ben jij er klaar voor? Deze korte quiz kan je al een beetje op weg helpen.
1. In het middelbaar noem je de juf ‘mevrouw’en de meester ‘meneer’. 2. Je mag sms’jes versturen als je in het middelbaar zit. 3. De speeltijd dient om te studeren, niet om te spelen of rond te hangen. Ren je rot! Voor verschillende vakken zijn er aparte leslokalen.
3. Niet waar - 4. Waar 1. Waar - 2. Niet waar (zeker niet in de klas) -
Antwoorden 56
Contact Als je met iemand wil praten over problemen op school, kan je altijd terecht bij Awel (tel. 102 of awel.be) en zeker bij het CLB in je school.
57
Over je eigen gsm, wachtwoorden op het internet. Over mailen, chatten en skypen.
Leuk om lezen!
Toontje is in Caïro, de hoofdstad van Egypte. Samen met zijn vriend Hassan wandelt hij door een museum. In dat museum kan je zien hoe de mensen 5000 jaar geleden leefden. Hij ziet een steen met allerlei vreemde tekens op en vraagt aan Hassan: “Wat is dat?”
Toontje toert de wereld rond
Wachten op een berichtje
Hassan zoekt de gids van het museum en die legt het verhaal van de steen uit. “Heel lang geleden kenden de mensen nog geen papier. Dus schreven ze hun verhalen op een steen en ze gebruikten daarvoor ingewikkelde tekens.” Hassan lacht en vraagt aan de gids: “Hadden ze toen nog geen e-mail of gsm’s met sms?” De gids lacht mee. “Natuurlijk niet, als de mensen elkaar een boodschap stuurden met zo’n steen, duurde het soms dagen of weken vooraleer een boodschapper die steen naar de bestemming had gebracht.”
Als de mensen een bericht aan iemand wilden versturen, duurde het soms dagenlang vooraleer dat aankwam.
Toontje denkt even na. “Dan moesten de mensen vroeger wel heel lang nadenken voor ze een bericht naar iemand stuurden … Misschien moet ik dat in het vervolg met mijn sms’jes ook eens doen.”
59
Je eigen gsm
Afspraken Een gsm gebruiken is nooit gratis. Het
kost geld. Je moet altijd
Veel kinderen krijgen of kopen hun eerste gsm
een abonnement betalen
in het zesde leerjaar. Hun ouders vinden dat
of je krediet aanvullen via
twaalf jaar een mooie leeftijd is om ermee te
een speciale telefoonkaart.
beginnen. Toch bestaan daar helemaal geen
Daarom is het goed dat je
regels of wetten over. Je ouders kunnen en
hierover afspraken maakt
mogen beslissen dat je nog een paar jaar
met je ouders: over wanneer
moet wachten of dat je al veel eerder een
je mag bellen, over hoeveel
mobiel telefoontoestel mag gebruiken.
belwaarde je mag gebruiken en over de toelating om ook op internet te surfen.
Regels Rond gsm-gebruik bestaan er ook regels. In je school zal je er zeker iets over terugvinden in het schoolreglement. Ook thuis worden vaak bepaalde regels opgesteld: geen gsm aan tafel bijvoorbeeld en afzetten op een bepaald uur ’s avonds. Ook in het openbaar ga je niet te luidruchtig zitten babbelen. In trams, bussen of restaurants is dat heel erg storend voor je omgeving.
60
Ringtones
Â
Natuurlijk is het geweldig dat je je eigen ringtone kan kiezen. Zo een
hip liedje is toch veel cooler dan dat belletje waar iedereen mee rondloopt. Groot gelijk dat je van je gsm iets persoonlijks wil maken. Je moet toch een beetje uitkijken. Lees eerst de kleine lettertjes vooraleer je een ringtone bestelt. Vaak schrijf je je zonder het goed te beseffen in op een abonnementsdienst. Zo krijg je om de paar dagen een sms die je telkens twee euro kost, of je dat nu wil of niet. Zo raakt je belkrediet wel heel snel op natuurlijk.
61
www… Weet jij alles je computer? Wereldwijd web
62
Het internet verbindt miljarden
je oma om de hoek, gaat dat even snel
computers over heel de wereld
als iets sturen naar Australië of Amerika.
met elkaar. Je kan het vergelijken met een
Fantastisch! De mogelijkheden van het
visnet dat over de wereld is gespannen.
internet zijn gigantisch. Je kan er alles
Via de draden van het net kan je teksten,
opzoeken wat je maar wil: informatie voor
foto’s, video’s of muziek uitwisselen. Dat
je spreekbeurt, spelletjes, muziek, video-
gaat allemaal zo razendsnel dat afstan-
clips, … Je kan ook iemand zoeken die
den niet meer van belang zijn. Als je via
je uit het oog bent verloren, je kan zelfs
de computer of via je gsm iets stuurt naar
online winkelen of een route uitstippelen.
s over ?
Alles kan
Je kan via het internet ook mailen: dan stuur je een berichtje naar
iemand anders. In die e-mail kan je nog iets toevoegen, zoals een foto of een filmpje. Een andere mogelijkheid is chatten: dat wil letterlijk zeggen ‘babbelen’. Zoals je in levende lijve of via de telefoon met iemand praat, kan dat ook via de computer. Dat kan op forums, waar meerdere mensen iets kunnen zeggen. Of in chatboxen, waar je persoonlijk met iemand kan babbelen. In sommige gevallen, zoals met het programma skype kan je elkaar zelfs zien terwijl je chat.
Virus
Om je in te kunnen schrijven op de netwerk- en vriendensite Facebook moet
Let op voor computervirussen. Die
je dertien jaar zijn. Jongere kinderen
kunnen je computer beschadigen
kunnen wel terecht op de site van Ketnet.
of zelfs helemaal stuk maken. Het zijn
Er bestaan ook duizenden websites met
kleine bestanden die via andere compu-
spelletjes. Gamen kan je samen met
ters binnensluipen en heel wat schade
andere kinderen (online) of op je eentje,
kunnen aanrichten. Er bestaan speciale
als je een spelletje hebt geïnstalleerd
programma’s om je computer te bescher-
op de computer. Als je online speelt,
men. Gebruik die zeker en blijf weg van
kan je vaak ook tegelijk chatten met je
websites die je niet kent of niet vertrouwt.
speelkameraden.
63
De gevaren
Â
Het internet is leuk en interessant, maar er loeren jammer genoeg
ook gevaren om de hoek. Zo zijn er heel wat smerige, onbeschofte, racistische en angstaanjagende websites, waar je zomaar toevallig en ongewild kan belanden. Vermijd ze zoveel mogelijk en vertel het zeker aan je ouders of leerkracht als je ze ziet. Veel boodschappen op het internet zijn gek of gewoon niet waar. Iedereen kan immers om het even wat op het internet zetten. Geloof nooit iets wat je niet kan nakijken in een boek of kan navragen bij je ouders of leerkracht. Staat Trusty op de website? Dan ben je op een site die je zeker niets probeert wijs te maken. Net als in het echte leven zitten er ook dieven op internet. Ze zijn uit op je persoonlijke gegevens, zoals het nummer van je bankrekening. Geef daarom nooit je volledig adres aan iemand op internet en zeker geen persoonlijke gegevens zoals je telefoonnummer of een bankkaartnummer.
64
Tips! Om veilig te surfen en chatten bestaan er een aantal heel belangrijke regels. ●
Geef nooit je telefoonnummer,
e-mailadres of woonplaats aan iemand die je niet kent. ●
Vul nooit je e-mailadres in op een
site die je niet eerst aan ouders (of familie) hebt voorgesteld. Als je wordt lastig gevallen via mail
●
of in een chatroom door vervelende personen, mail dan naar clicksafe@childfocus.be en praat erover met familie of vrienden. Op clicksafe.be kan je via allerlei leuke spelletjes leren hoe je veilig kan surfen en internetten.
65
Wat weet jij over internet? 66
Quiz! JA NEE
JA NEE
Is alles wat op internet staat waar?
Moet je een wachtwoord altijd geheim houden?
JA NEE
JA NEE Mag je overal op internet je naam en adres invullen?
JA NEE Mag iemand anders mijn foto zomaar op het internet zetten?
JA NEE Moet je thuis een computer hebben om internet te gebruiken?
JA NEE
JA NEE Vier uur na elkaar gamen, is dat ongezond?
JA NEE
Kunnen mijn ouders weten naar welke website ik surf?
Bestaan er leuke websites, speciaal voor kinderen?
Word je van oorlogsspelletjes op de computer zelf agressief?
JA NEE Kan je iedereen in een chatbox vertrouwen?
JJongerengids.be o Op jongerengids.be vind je nog veel meer informatie over het internet, O g gamen, mailen of chatten. Je kan er zelf iets opzoeken of antwoorden vvinden op deze vragen. 67
Doen
Wie ben ik? Tik je eigen naam eens in een zoekmachine in (bijvoorbeeld google.be). Je zal verbaasd zijn over wat je allemaal vindt, over jezelf, je naamgenoten of andere mensen van je familie ‌
De internetquiz 1. Waarvoor staat www? World wide web (wereldwijd web) Wide world of why (wijde wereld van waarom) Wicky world of wisdom (gekke wereld van wijsheid)
2. Welke van de drie is een zoekmachine? Netscape Java Google
3. Een woord dat onderlijnd is op een webpagina is meestal...? Een belangrijk woord Een fout Een link naar een andere webpagina
4. Hoeveel Belgen gebruiken Facebook? Minder dan 1 miljoen Ongeveer 2 miljoen Meer dan 3,5 miljoen een andere pagina - 4. Meer dan 3,5 miljoen 1. world wide web - 2. Google - 3. Een link naar
Antwoorden 68
Contact Als je met iemand wil praten over problemen op internet kan je altijd terecht bij Awel (tel. 102 of awel.be) en zeker bij het CLB in je school.
69
Wat met de wereld? Alles over ecologische voetafdrukken en aardig zijn voor de aarde ...
Leuk om lezen!
Toontje toert de wereld rond
Toontje trekt zijn warme muts aan en
Arme ijsberen!
Lars. De grootvader van Lars is een echte
stapt naar buiten, samen met zijn vriend Eskimo. Hij woont in Groenland, vlakbij de Noordpool. Toontje bibbert en vraagt: “Gaan we vandaag echte ijsberen zien?”
Lars zegt: “Misschien. Weet je, vroeger leefden er hier veel ijsberen. We zagen ze bijna elke dag op de ijsvlakte. Door de opwarming van de aarde smelt het ijs en gaan ze meer en meer naar het noorden.” Toontje vindt dat jammer, want hij heeft alleen in de dierentuin nog maar een ijsbeer gezien. “Kunnen we die opwarming van de aarde dan niet stoppen?” vraagt hij. Lars antwoordt: “Dat is dringend nodig, want weet je, als er nog veel meer ijs smelt, dan komt dat water mee in de zee, en die wordt dan groter. Het zou kunnen dat jullie land dan overstroomt.” Daar schrikt Toontje van. Hij wil niet dat de ijsberen moeten vluchten en hij wil helemaal niet dat zijn land overstroomt.
Kunnen we de opwarming van de aarde dan niet stoppen?
71
Wil jij meehe om de were mooier te m De wereld? Het klinkt zo groots en veraf. Dat is helemaal niet zo. Dankzij de televisie en de computer kunnen we
Jij kan daar zeker bij helpen. Door met de fiets naar school te gaan en
zien wat er aan de andere kant van de
zo schadelijke uitlaatgassen te vermij-
aardbol gebeurt. De wereld ligt echt
den. Door afval te voorkomen en te
binnen handbereik.
recycleren.
Het is fantastisch om in zo een wereld
Door zuinig om te springen met energie.
te kunnen opgroeien. Iedereen,
Door niet steeds nieuwe spullen te ko-
en zeker ook kinderen en jongeren,
pen, maar meer naar kringloopwinkels
moet meewerken om van die wereld
te gaan. Je kunt maar beter heel vroeg
een leefbare en fijne plek te maken.
beseffen dat de aarde kwetsbaar is en
In 2012 woonden er ongeveer 7 miljard
dat we daar allemaal samen iets aan
mensen op de wereld, en dat aantal
kunnen doen.
blijft maar stijgen. De aarde groeit niet mee en dus moeten we zuinig omspringen met ons milieu.
72
Aan de slag
elpen ld maken? Op school
Veel scholen recycleren afval en vragen om koeken en andere
snoepjes niet in hun verpakking mee te brengen maar in een brooddoos.
Consuminderen
3
Consumeren betekent verbruiken. Consu minderen is
dan eigenlijk ‘minder verbruiken’. Zo spaar je niet alleen centjes, maar ook het milieu. In kringloopwinkels vind je tweedehandsspullen. Producten worden er ingezameld, gesorteerd, hersteld en goedkoop weer verkocht. Zo herbruiken we spullen in plaats van ze weg te smijten.
Energie sparen
4
Spaarzaam omgaan met energie kan ook nog op
In plaats van frisdrank kiezen scholen
andere manieren: kleed je in de
ervoor om soms alleen water te geven.
winter iets warmer aan zodat de
Dat kan je dan drinken uit een fles of
verwarming wat lager kan. Schakel
drinkbus die een hele week dienst doet.
radio’s, tv’s en computers uit als je ze niet meer gebruikt. Vergeet ook
Zo help je mee om de afvalberg te
het licht niet uit te doen als je de
verkleinen. Vlaamse scholen organiseren
deur uitgaat!
elk jaar in februari ook ‘Dikke truiendag’. Dan gaat de verwarming een graadje lager. Er zijn scholen die aan de kinderen vragen om meer met de fiets of om te voet naar school te komen. Allemaal heel slimme ideeën.
73
Wat weet jij over het milieu? 74
Quiz! JA NEE Mag je zomaar papiertjes op straat gooien?
JA NEE Kan je zelf ook zorgen voor een beter milieu?
JA NEE Wonen er te veel mensen op de aarde?
JA NEE Moet je bang zijn over de toekomst van de aarde?
JA NEE Hebben kinderen ook een ecologische voetafdruk?
JA NEE Zijn er natuurreservaten in BelgiĂŤ?
JA NEE
JA NEE JA NEE Is een spaarlamp beter voor het milieu?
Is er binnenkort geen energie meer op de wereld?
Kan je beter met de ďŹ ets naar school dan met de auto?
JA NEE Is er genoeg water voor iedereen op de wereld?
JJongerengids.be o Op jongerengids.be vind je nog meer informatie over het milieu en O w wat je kan doen om het te beschermen. Je kan er zelf iets opzoeken of a antwoorden vinden op deze vragen. 75
Doen
Maak een muziekinstrument van afval Een rammelaar Een rammelaar maak je met een koker
Een trommel maak je van een groente-
van bijvoorbeeld een keukenrol. Vullen
blikje dat je aan de bovenkant bedekt
met rijst of erwten, de uiteinden dicht
met een oud zeemvel. Nog een beetje
maken, nog een beetje versieren en
versieren met kleurtjes en slingers ...
rammelen maar! Je kan ook een ballon
en klaar!
een beetje opblazen en met kranten of folders bedekken (papier machĂŠ). Bij de bovenkant van de ballon houd je een kleine opening. Je hangt hem op en laat hem drogen. Dan prik je de ballon stuk en vult de papieren bol met bijvoorbeeld bierdopjes. Je steekt de stok in de opening en laat hem een stukje naar buiten steken (dit wordt later het handvat). Verder dichtmaken en versieren. Veel plezier!
76
Een trommel
Contact Als je vragen hebt over het milieu en de toekomst van de aarde kan je altijd terecht bij Awel (tel. 102 of awel.be) en zeker bij het CLB in je school.
77
Over oorlog en vrede, god en geloven, en de wijde wereld ontdekken ...
Leuk om lezen!
Toontje toert de wereld rond
Toontje is in India. Hij loopt rond in een kleine stad met
Kinderarbeid
kijkt door het raam. “Whaaw, wat zitten er hier weinig
zijn vriendin Sifra. Ze komen aan bij een school. Toontje kinderen in de klas, die hebben zeker allemaal vakantie!” Sifra kijkt Toontje aan en zegt: “Nee, Toontje, ze hebben geen vakantie, ze moeten werken … Hier in ons land zijn er nog heel veel kinderen die verplicht worden om te werken in fabrieken.”
Dat vindt Toontje verschrikkelijk en hij roept: “Dat kan niet. In ons land zou dat nooit mogen! Kinderen horen op school en niet in vuile, vieze fabrieken!” Dan legt Sifra uit dat de bazen van de fabrieken de kinderen heel weinig geld geven voor het werk. De kleren die de kinderen maken, kunnen zo heel goedkoop verkocht worden in landen als Frankrijk, Nederland en België. Eén van de dingen die Toontje kan doen is: geen kleren meer kopen die door kinderen worden gemaakt. Toontje belooft Sifra plechtig: “Als ik terug in België ben, let ik er op dat ik alleen kleren koop die door grote mensen zijn gemaakt. Dan kunnen jullie kinderen terug naar
Dat kan niet! In ons land zou dat nooit mogen!
school gaan en spelen!”
79
Niet te geloven! Godsdiensten
Geloven is iets van alle tijden en van
Je kan ook kiezen om zonder een god te
alle plekken. De meeste godsdien-
leven. Iemand die niet gelooft, heet een
sten geloven in één of meerdere goden.
atheïst. Zij zeggen dat de mens god zelf heeft uitgevonden om antwoorden te
80
Die heten bijvoorbeeld God, Allah, Jahwe
vinden op al hun vragen. Al wat we niet
of Boeddha. De verschillende godsdien-
begrijpen, schuiven we af op god. Wereld-
sten hebben veel met elkaar gemeen. Elk
wijd zijn één op drie mensen atheïst. Wie
op hun manier geven ze zin aan het leven
heeft er gelijk? Niemand weet het zeker.
van de mensen die erin geloven.
Je moet zelf op je gevoel afgaan.
Geen vlees of vis
Honger
Op verschillende plaatsen in de wereld zijn er aardig
De meeste godsdiensten
wat problemen. Vandaag zijn er 150
hebben hun eigen regels.
miljoen kinderen in de wereld die niet
Islamieten gaan op vrijdag naar de
genoeg te eten hebben en honger
moskee en eten geen varkensvlees.
lijden. Sommige gezinnen in Afrika,
Katholieken eten op vrijdag vaak vis
Zuid-Amerika en Azië moeten leven met
en gaan op zaterdag of zondag naar
minder dan 1 euro per dag. Gelukkig zijn
de kerk. Hindoes eten helemaal geen
er heel wat ontwikkelingsorganisaties
vlees. Je kan ook kiezen om geen
die zich inzetten om die mensen te
vlees of vis te eten uit respect voor de
helpen. Ze leren deze mensen hoe ze
dieren, voor een beter milieu of voor
voor hun eigen voedsel kunnen zorgen.
je gezondheid. Dan ben je vegetariër.
Ze zorgen ervoor dat boeren in arme
Dat heeft niets te maken met een
landen een eerlijke prijs krijgen voor hun
godsdienst.
gewassen.
Zelf kiezen
Arme mensen
Je kiest zelf wat je denkt en wat je gelooft. Zelfs je
Veel kinderen beseffen vaak niet dat er in België ook veel
ouders kunnen je niet dwingen om
arme mensen wonen. Armoede
een bepaalde godsdienst te volgen.
zit soms verscholen, omdat arme
Ze mogen je opvoeden volgens de
mensen zich ervoor schamen. Ze
regels van een bepaald geloof, maar
geven niet graag toe dat ze arm zijn.
moeten je helpen om zelf een mening
Veel kinderen krijgen niet elke week
te vormen.
zakgeld of een nieuwe gsm of duur speelgoed. Kinderen kunnen soms niet
Wat je ook gelooft, welke godsdienst
mee op uitstap of gaan zwemmen,
je volgt of ook als je helemaal niet
omdat het geld kost. Gelukkig hebben
in god gelooft, het belangrijkste is
wij in ons land een manier om mensen
dat je steeds respect hebt voor alle
die niet veel geld hebben te helpen.
mensen, zelfs als die andere ideeën
Wie geen werk heeft, krijgt dan soms
en gewoonten hebben.
een tijdje geld om verder te kunnen.
81
Rare wereld
 5Â
In heel wat landen heerst er oorlog en vaak zijn vrouwen en
kinderen daar het slachtoffer van. Veel mensen moeten vluchten naar andere landen. Ook natuurrampen zoals aardbevingen en overstromingen zorgen voor veel ellende. Wil dat zeggen dat onze rare wereld niets te bieden heeft? Helemaal niet. Kinderen dromen nog altijd van een grote gezonde groene wereld, waar het fijn is om te leven. Je kan die droom zelf mee helpen uitkomen: dichtbij huis, in een sportclub of een jeugdbeweging of bij een natuurbeweging of een vriendengroepje. Wat je doet en hoe je dat doet is niet belangrijk. Blijf vooral niet stilzitten. Besef dat de wereld van jou is en dat je van de wereld een fijne plek kan maken.
82
Quiz! JA NEE Kunnen kinderen van 12 jaar soldaat worden?
JA NEE Moet je in de katholieke kerk altijd je schoenen uitdoen?
JA NEE Mag je van geloof veranderen?
JA NEE
JA NEE Zijn meisjes zonder hoofddoek slechte moslima’s?
Gaat iedereen naar dezelfde hemel?
JA NEE Kunnen kinderen een oorlog stoppen?
JA NEE Krijg je van halal eten buikpijn?
JA NEE Kan ik de mensen die slachtoffer zijn van oorlog of armoede helpen?
JA NEE Zijn er mensen die moeten leven met minder dan 1 euro per dag?
JA NEE Is in Afrika iedereen arm?
JJongerengids.be o Op jongerengids.be vind je nog veel meer informatie over god en O g geloven, armoede, oorlog en vrede in de wereld. Je kan er zelf iets o opzoeken of antwoorden vinden op deze vragen. 83
Doen
De geloof-hetof-niet quiz Wat weet jij over geloven? Doe de quiz en laat je niets meer wijsmaken!
1. Gelovige Joden eten geen paling.
2. Moslims bidden vijf keer per dag. 3. Volgens het oude testament schiep God de wereld in 1 dag. 4. De hindoegod Brahma heeft vijf hoofden. 5. Bij de indianen is de schildpad het symbool voor moeder Aarde.
nen, Eros van de Grieken) - 7. Juist - 8. Juist - 9. Juist - 10. Juist 4. Fout (hij heeft er vier) - 5. Juist - 6. Fout (Cupido is de liefdesgod van de Romei1. Juist - 2. Juist - 3. Fout (hij schiep hem in 6 dagen en de zevende dag rustte hij) -
Antwoorden 84
6. Cupido was de Griekse god van de liefde.
7. Sommige jaĂŻnmonniken in India lopen altijd in hun blootje rond.
8. Ra was de Egyptische zonnegod.
9. Volgens de Getuigen van Jehova komt Jezus binnenkort naar de aarde om 140.000 mensen mee te nemen naar de hemel.
10. Volgens hun geloof mogen rastafari’s hun haar nooit knippen.
Contact Als je met iemand wil praten over god en geloof, dan kan je altijd terecht bij Awel (tel. 102 of awel.be) en zeker bij het CLB in je school.
85
Over rechten, rechters en gerechtigheid. Alles wat je mag en wat je moet!
Leuk om lezen!
Toontje is terug thuis. Samen met zijn papa gaat hij in de tuin zitten. Zijn vader vraagt: “En Toontje, heb je wat geleerd van je reis rond de wereld?” Toontje moet daar niet lang over nadenken. Hij glimlacht en zegt: “Ik heb veel meer geleerd dan al die jaren op school.” Zijn vader lacht en vraagt na een korte stilte: “Wat is het belangrijkste dat je hebt geleerd?” Toontje antwoordt: “Dat alle mensen over heel de
Toontje toert de wereld rond
Gelijke kansen voor alle kinderen
wereld eigenlijk allemaal hetzelfde zijn.”
Een kind blijft een kind, waar ook ter wereld.
“Sommige mensen leven een beetje anders, dragen andere kleren of spreken andere talen. Maar een kind blijft een kind, waar op de wereld het ook woont.”
Zijn vader zegt: “Daarom is het ook belangrijk dat elk kind op de wereld dezelfde kansen krijgt. De kans om gezond op te groeien, de kans om te leren, de kans om een mooi leven te hebben later.” Toontje weet dat zijn vader dat vroeger ook al eens had gezegd. Na zijn reis rond de wereld, weet hij heel zeker dat het waar is.
87
Weet jij wat mag en niet Wetten en rechten
Afspraken of wetten zorgen ervoor
Die zorgen ervoor dat ook jij je mening kan
dat we allemaal zonder problemen
geven. Pas op: je mening geven betekent
kunnen samenleven. Afspraken zeggen
niet dat je mag beslissen! Volwassenen moe-
wat goed of fout is. Wetten zorgen ervoor
ten wel rekening houden met jouw mening.
dat alles ordelijk en overzichtelijk gebeurt.
Met vragen over je rechten kan je terecht bij
Iedereen moet de wetten naleven. Kinderen
de Kinderrechtswinkel. Ook Vormen vzw geeft
moeten zich aan de regels houden, maar
tips om zelf iets te doen met je rechten. Heb
volwassenen ook. Kinderen kunnen zich
je het gevoel dat je niet correct behandeld
vaak minder goed beschermen als hen
werd en niemand kan of wil iets doen? Dan
onrecht wordt aangedaan. Daarom bestaan
kan je aankloppen bij de Klachtenlijn van het
er speciale kinderrechten.
Kinderrechtencommissariaat.
Rechters
2
Als mensen problemen hebben met elkaar en ze kunnen die zelf niet oplossen, dan gaan ze naar de rechter. Die zoekt mee naar een oplossing voor het
probleem. Iemand die de wet niet naleeft, zal ook door een rechter gestraft worden. Ook kinderen kunnen gestraft worden. De jeugdrechter beslist welke straf het meest
gepast is om je weer op het rechte pad te brengen.
88
je mag?
Mishandeling
 Â
In de wet staat dat je niemand mag mishandelen, pijn doen of misbruiken.
Dus ook bij kinderen mag je dit niet doen. Ouders die hun kinderen slaan, overtreden de wet. Volwassenen mogen kinderen nooit schoppen, duwen of slaan met de bedoeling om hen pijn te doen. Als ouders of andere mensen kinderen pesten of vernederen, dan heet dat emotionele mishandeling. Ook door kinderen niet goed te verzorgen of te weinig eten te geven kan je ze pijn doen. Dat heet verwaarlozing. Als ie-
mand je begluurt of aanraakt wanneer je dat niet wil, of als iemand je dwingt om hem of haar aan te raken of naar zijn of haar naakte lichaam te kijken, heet dat seksueel misbruik. Mishandeling is NOOIT jouw schuld! Als iemand je mishandelt, dan doet die man of vrouw iets verkeerd. Niet jij. Zelfs wanneer dit je ouders zijn. Vaak durven kinderen tegen niemand vertellen dat ze mishandeld worden. Toch is dat zeker nodig. Zoek hulp bij iemand die je vertrouwt of zoek hulp bij de Vertrouwenscentra voor Kindermishandeling. Want als kind kan je dat alleen niet oplossen. 89
Vrije tijd
Je weet het misschien niet, maar volgens de wet heb je recht op vrije
tijd, net als volwassenen. Je kan dan doen wat je echt fijn vindt: spelen, naar de jeugdbeweging of sportclub gaan of afspreken met je vrienden. In ons land is dat nu voor de meeste kinderen de gewoonste zaak van de wereld. Maar dat was vroeger anders. Vraag maar eens aan je ouders of grootouders: zij moesten thuis vaak werken of voor jongere broers of zussen zorgen. Er zijn veel landen op de wereld waar dat nog steeds zo is. Sommige kinderen weten niet wat te doen in hun vrije tijd en vervelen zich vaak. Anderen hebben dan weer zoveel in hun agenda staan dat ze zichzelf haast voorbijlopen. Iedereen moet voor zichzelf een evenwicht zoeken.
Vakantie
Tijdens de vakanties heb je zeeën van vrije tijd. Er bestaan
ontelbaar veel mogelijkheden om die te vullen. In jouw dorp of stad worden er zeker activiteiten georganiseerd die je leuk vindt. Je kan ook samen met andere kinderen op kamp gaan. Ver weg of dichtbij, avontuurlijk of creatief, de keuze is aan jou!
90
91
Wat weet jij over rechten en rechters? 92
Quiz! JA NEE Hebben kinderen minder rechten dan volwassenen?
JA NEE Is voor de lol iets kapot doen een misdrijf?
JA NEE Moet je altijd betalen wat je kapot doet?
JA NEE Worden je ouders gestraft als ze je pijn doen?
JA NEE Als je iemand iets ziet stelen, moet je dat aan iemand vertellen?
JA NEE Is een advocaat voor kinderen altijd gratis?
JA NEE
JA NEE Heb je om te steamen een strijkijzer nodig?
JA NEE Mogen rechters kinderen naar de gevangenis sturen?
Als je mishandeld wordt, moet je dan naar de politie?
JA NEE Is kinderen slaan een goede straf?
JJongerengids.be o Op jongerengids.be vind je nog veel meer informatie over rechten en O re rechters. Je kan er zelf iets opzoeken of antwoorden vinden op deze vvragen. 93
Doen!
Ken je rechten! Duid aan waar je denkt dat jij recht op hebt.
1. Recht op spel.
2. Recht op 20 euro zakgeld per week.
3. Recht op laat opblijven.
4. Recht op inspraak.
5. Recht op een gsm.
6. Recht op onderwijs.
8. Recht op bescherming.
7. Recht op een wereldreis.
9. Recht op voeding.
alle andere heb je wel recht. Op 2, 3, 5 en 7 heb je geen recht. Daarover beslissen je ouders. Op
Antwoorden 94
Wil je meer weten? ●
Op kindermishandeling.be vind je hulp als je zelf problemen hebt of als je iemand wil helpen die verwaarloosd of mishandeld wordt.
●
Op kinderrechtswinkel.be vind je alles over de rechten die jij hebt. En ook op vormen.org kan je leuke spelletjes spelen waardoor je meer te weten komt over de rechten van kinderen.
●
Werd je niet correct behandeld en niemand wil iets doen? Dan kan je terecht bij de Klachtenlijn van het Kinderrechtencommissariaat (tel. 0800 20 808 of klachtenlijn@kinderrechten.be)
Contact Als je met iemand wil praten over je rechten of over problemen met het gerecht, kan je altijd terecht bij Awel (tel. 102 of awel.be) en zeker bij het CLB in je school.
95
Trefwoordenlijst
A.
E.
adoptiegezin
42
energie
72, 73
ideeĂŤnbus
53
afval
72, 73, 76
eten
22, 26,
internet
13, 58-69
armoede
81
81
internetquiz
68
atheĂŻst
80
F.
J.
B. bang zijn
24
basisschool
50
borsten
24
buitengewone
50
school
C.
familie
40-46
jeugddienst
10
forums
63
jeugdrechter
43, 88
jongens
24
G. gamen
63
K.
geld
42, 81
kinder-
geloven
89
mishandeling
89, 96
geschorst
51
kinderrechten
88
chatbox
63
gevaren
64
Kinderrechten-
88, 96
chatten
63, 65
gevoelens
32
commissariaat
computer
62, 63
gezondheid
24
Kinderrechts-
computervirus
63
god
80, 81
winkel
godsdienst
80, 81
kringgesprek
53
groeien
22, 24
kringloop-
72,73
gsm
60-62
winkels
D. discriminatie
45
dokter
54
H. handicap
96
I.
47, 88, 96
L. 23, 50
leefgroep
42, 50
holebi
33
leerlingenraad
53
huiswerk
52
leraars
12, 55
lichaam
18-29
M.
R.
V.
mailen
63, 69
racisme
12, 17
vakantie
53, 90
meisjes
12, 55
rechter
42, 43, 88
vegetariĂŤr
81
menstrueren
24
recycleren
72, 73
verdrietig
32, 33, 43
milieu
70-77
reglement
51, 52, 60
verliefdheid
33, 37, 39
minderjarig
42
ruzie
10, 16, 47
verliefdheids-
38
mishandelen
89
S.
O. omgangsrecht
43
online
62, 63
ontwikkelings-
81
organisaties oorlog
test
82, 83
vernederen
12, 89
vervelen
90
scheiden
32, 43
verwaarlozing
89
school
48-57,
voedsel-
26
60,73
piramide
seks
27, 37
voogd
42
seksueel
89
vrede
83
vrederechter
42
misbruik
ouderlijk gezag 42
slachtoffer
82
vriendschap
10, 15, 33
ouders
40-47,
spelen
10, 49, 90
vriendschaps-
16
50-52,
sporten
45
test
60, 89
stief-
43
vrije tijd
straf
12, 51, 88
P. pesten
12, 15
T.
pleeggezin
42
thuis
problemen
24, 42
W. 40-45
24
wereld
72, 81, 82
wetten
88
50, 52, 60
47, 88 puberteit
42, 50, 90
Z.
U. uitgesloten
51
zakgeld
42
ziek
23
ziekenhuis
23
97
JONGERENGIDS.BE 8-11
ZOEK HET ZELF
Uitgave maart 2013 De teksten van Jongerengids.be werden geschreven voor januari 2013. Sommige gegevens kunnen inmiddels gewijzigd zijn. Op de website www.jongerengids.be vind je de eventuele aanpassingen. De samenstellers kunnen
Is een uitgave van De Ambrassade vzw.
niet verantwoordelijk gehouden worden voor eventuele onjuistheden in de publicatie. Overname van teksten is toe-
Jongerengids.be is tot stand gekomen door
gestaan, mits duidelijk leesbare bronvermelding en onder
de nauwe samenwerking tussen CJP vzw, Piazza
voorbehoud van weigering door De Ambrassade vzw.
dell’Arte vzw, Content Cowboys bvba, HolonCom en De Ambrassade vzw.
De Ambrassade geeft naast Jongerengids.be voor 8- tot 11jarigen ook een gids uit voor 12- tot 15-jarigen en een voor 16+.
Redactie: Peter Thiessen (Het Vervolg)
Met de gidsen aan de slag? Download de methodie-
Eindredactie: Geert Delanghe (tekstopmaat.be)
kenmap op Jeugdinfotheek.be/producten/jongerengids.
i.s.m. Piazza dell’Arte vzw Look & feel: Content Cowboys bvba Website: HolonCom Projectcoördinatie: De Ambrassade vzw. Gidsen bestellen? Jeugdinfotheek.be/producten/jongerengids Verantwoordelijke uitgever: Eva Vereecke, Leopoldstraat 25, 1000 Brussel
Deze gids kwam tot stand met de hulp van verschillende organisaties en experts. We willen dan ook heel graag volgende mensen en organisaties bedanken voor hun feedback, input en ondersteuning: Anna Demuylder (HolonCom), Annelies De Graeve (Vrije CLB-koepel), Annick Verveckken (Piazza dell’Arte vzw), Basisschool Sint Clara te Arendonk, Bert Mellebeek, Björn Boon (CJP vzw), Content Cowboys bvba, Dimitri Gulla (HolonCom), Evelyne Blancke (De Ambrassade vzw), Farida Barki (Wablieft), Flor Houter (JAC Leuven), Geert Delanghe (tekstopmaat.be), Gerda Van Roelen (Agentschap sociaal cultureel werk), Hilde Lauwers (Kind en Samenleving), Jan Grieten (Piazza dell’Arte vzw), John Vermote (JIP De Panne), Kathy Vlieghe (Kenniscentrum Kinderrechten vzw), Katrien Crispeyn (De Ambrassade vzw), Kathleen De Smedt (De Ambrassade vzw), Koen Lambert (JINT), Kris Stas (Steunpunt Algemeen Welzijnswerk), Leen Bartholomeus (VVJ), Lien Van Brabant (In Petto vzw), Linda Van Tulden (Piazza dell’Arte vzw), Lotte Van Den Bogaert (FM Brussel), Marc Mombaerts, Margo Geyskens (Top Vakantie vzw), Marian Michielsen (De Ambrassade vzw), Marjolein Haan (De Ambrassade vzw), Mieke Hulin (Jeugd en Seksualiteit vzw) , Natalie Coelmont (Jint vzw), Nel Broothaerts (Child Focus), Neel Eerdekens (De Ambrassade vzw), Nina De Paepe (Vereniging voor Alcohol en Andere Drugproblemen vzw), Patty De Bruyckere (Opvoedingswinkel Antwerpen), Peter Thiessen (Het Vervolg), Peter Verdonck (De Ambrassade vzw), Robrecht Siera (HolonCom), Sara Lembrechts (Kenniscentrum Kinderrechten vzw), Peter Reynders (De Ambrassade), Sofie Iserbyt (De Ambrassade vzw), Sofie Van Beeck (HolonCom), Stijn Govaerts (Maks!), Svenja Vergauwen (Jeugd en Seksualiteit vzw)
Heb je nog veel vragen? Zoek zeker verder op Jongerengids.be. Daar vind je een antwoord op duizend-en-een vragen. Heb je een probleem waar je thuis of op school met niemand over kan praten? Dan moet je eens bellen of chatten met de mensen van Awel. Zij luisteren naar al je vragen en je kleine en grote problemen! Doen! ●
Awel, luistert naar kinderen en jongeren tel. 102 (gratis) awel.be
●
CLB, centrum voor leerlingenbegeleiding clb.be
●
Voor info over je rechten: kinderrechtswinkel
●
Voor een klacht over je rechten:
kinderrechtswinkel.be Kinderrechtencommissariaat tel. 0800 20 808 klachtenlijn@kinderrechten.be kinderrechten.be
Heb je soms ook het gevoel dat je rondloopt met 1001 vragen? Hebben je ouders, je juf of meester, je vrienden, je broer of zus, niet altijd een antwoord klaar? Dan moet je dringend eens in de Jongerengids duiken. Vragen stellen is voor slimmeriken! Niet dat wij alles weten, maar met dit boekje en met de website willen we je helpen om zelf op zoek te gaan. Vragen over school, vrienden en verliefd zijn, kinderrechten of gescheiden ouders? Zoek het zelf! Jongerengids is niet enkel dit boekje. Ga ook eens kijken op Jongerengids.be en ons YouTubekanaal. Tot binnenkort!
2013 - 2014 Jongerengids.be
Een project van: