VOM_jaarboek08_STRAATVERLICHTING:M'damboek
12-05-2008
17:34
Pagina 251
drie eeuwen straatverlichting in monnickendam
Noten 1. * Deze bijdrage aan het jaarboekje 2008 gaat over de straatverlichting van Monnickendam vanaf ca. 1690 tot halverwege de 20e eeuw. Het verhaal is over vier (energie)perioden verdeeld: I. Kaarsen, II. Olie, III. Gas en IV. Elektriciteit. Elk deel begint met een stukje geschiedenis, waardoor de ontwikkelingen van de lichtvoorziening in Monnickendam deel uitmaakt van de Europese geschiedenis. * Er zijn twee bijlagen: de namen van kaarsenmakers uit de 17e en 18e eeuw personalia van de lantaarnopstekers uit diezelfde periode. * Van de historische verenigingen van Broek in Waterland, Edam en Purmerend heb ik informatie uit hun periodieken toegestuurd gekregen. Daarvan is een gedeelte in dit verhaal verwerkt. * De betekenis van vreemde woorden staan tussen haakjes, gevolgd door mijn initialen caeg. 2. Erfgoed, de Nederlandsche geschiedenis in 100 documenten, Elsevier. 3. Nacht en ontij. Geschiedenis van het duister, blz. 41vv. Roger Ekirch. Uitg. De Bezige Bij, 2006. Oorspronkelijke titel: At Day’s Close: Night in Times Past. Ekirch is Amerikaans historicus en hoogleraar aan de Virginia Tech Universiteit, VS. 4. Het woord kandelaber is afgeleid van het latijnse candela dat kaars betekent. Een kandelaber is een bouwelement in de vorm van een kandelaar met meerdere armen, dragend, maar vaak ook decoratief bedoeld en soms uitgewerkt als zuil (zie afbeelding hiernaast). 5. Met het ‘Avondland’ wordt het continent Europa bedoeld. Het woord ‘Europa’ is vermoedelijk afgeleid van het Fenicische ‘ereb’ dat zonsondergang betekent. Vanuit Fenicië gezien gaat de zon boven Europa onder. Vandaar dus de naam ‘Avondland’ (Bron: Wikipedia). 6. Zie Monnickendam in Waterland, Addy van Overbeeke, blz. 35vv. 7 ‘De eerste vermelding van Monnickendam dateert uit de tijd toen deze plaats al decennia lang was bewoond. Dan wordt Monnickendam genoemd in een kroniek, geschreven door Melis Stoke, een laat-13e eeuws historieschrijver van Holland. Als ambtenaar op de grafelijke kanselarij van Floris V en Willem III schreef hij een rijmkroniek die de geschiedenis van Holland behandelde tot 1305. In het zesde boek van deze kroniek staat vermeld dat de Friezen de bisschop van Utrecht, Willem van Mechelen, te hulp
251