D E G E S C H I E D E N I S V A N ‘S A M U Ë L’ E N ‘S A M U Ë L’
* Een nieuwe koper diende zich aan op 20 mei 1881, Bernardus Lambertus Kolkers. Hij kocht het
CJV-leden. In 1925 meldde de krant, dat het een jaarlijks terugkerende bijeenkomst was, waar
‘Noord-Hollandsch koffiehuis’ voor f 3000,- Maar tien dagen later kocht mr. timmerman Neijzen het
predikanten uit Monnickendam en omgeving, evangelisten of zendelingen, het woord voerden en ook
voor dezelfde prijs terug.
veel werd gezongen.
Neijzen (hij woonde zelf Fluwelenburgwal, het huidige nummer 8), heeft begin 1878 het koffiehuis ver-
Veehouder Jacob Molenaar (1859-1950), in 1882 vanuit Oosthuizen naar de Purmer gekomen, getrouwd
huurd aan de 39-jarige kastelein Arend van Engelen uit Meppel, getrouwd met Maria Post. Deze van
met Grietje Man (1860-1949), was er in 1900 mee begonnen; zoon Dirk (1890-1971, getrouwd met
Engelen is een half jaar later, op 10 juni 1878, overleden. Mogelijk heeft daarna Neijzens vrouw
Annetje Doornebal (1888-1971) zette vanaf 1914 deze bijeenkomsten voort.
Margaretha Sistermans het koffiehuis gebruikt. Ze is op 12 februari 1882 in het pand overleden.
Het geslacht Molenaar is in boekvorm verschenen: ‘Van Beets tot de Purmer. Een molenaar’s geslacht’.
Johannes Neijzen is in augustus van dat jaar, in Amsterdam getrouwd met de daar geboren Cornelia
Zie m.n. pag. 189vv. Jacob Molenaar was meer dan 50 jaar lid van het Christelijk schoolbestuur, waar in
Wilhelmina de Jong (1846-1901), zijn voormalige huishoudelijke hulp. Deze Cornelia heeft waarschijn-
februari 1938 bij werd stilgestaan. 29
lijk het koffiehuis enige tijd gerund, want op 23 april 1884 vroeg ze aan het stadsbestuur, of er in het
5. Ik vermoed dat er ‘maand’ moet staan i.p.v. ‘week’, want de bijeenkomsten vonden 1 x per week
lokaal sterke drank in het klein verkocht mocht worden. Dat verzoek werd op 1 mei afgewezen. Ik heb
plaats, zoals uit de notulen blijkt.
het sterke vermoeden dat er nooit alcohol in het koffiehuis is geschonken, want het pand komt niet
6. Acte nr. 740, not. Costerus, d.d. 29.11.1889. Dat Ds. Hartgerink de koop zou hebben gefinancierd is
voor op een overzicht uit 1882, waar alle personen worden genoemd, die een vergunning hadden, om
niet correct. Evenmin de notitie dat hij in de koopacte zou hebben opgenomen dat er geen sterke drank
sterke drank in het klein te mogen verkopen.
zou mogen worden geschonken. (Contra ‘Honderd jaar nering en ambacht in Monnickendam’, H.
Misschien wel mede door deze afwijzing, ging het niet geweldig met het koffiehuis. En dat in een stad
Vogel, blz. 35). Wel heeft hij ongetwijfeld een flink bedrag bijgedragen.
waar, door oud en jong, flink wat alcohol genuttigd werd. In januari 1901 meldde een krant dat
7. Over al deze bewoners valt meer te vertellen, maar vanwege de ruimte heb ik de informatie beperkt
Monnickendam, na Weesp, het hoogste alcoholverbruik van heel Noord-Holland kende!
gehouden. Zie voor de ouderdom van de Kerkstraat ook ‘Van Monnikenwerk naar Parochiekerk, blz.
* In 1889 kwam het pand in handen van de CJV, zoals gemeld en kreeg het een totaal andere bestem-
20,21.
ming. Het huidige nummer 34 dateert uit 1938, toen de wijknummers vervangen werden door de
In de Kerkstraat, op nummer 32, woonden vanaf 1797 tot 1957 de Lutherse predikanten, waaronder van
nummering van nu.
1834 tot 1837 Ds. F.J. Domela Nieuwenhuis. Dat het pand destijds deel zou hebben uitgemaakt van het Sligcher-complex is niet juist. (Contra: ‘Huizen en gevelstenen in Monnickendam’, H. Vogel, blz. 35).
Noten
8. Elk huis in de stad had tot 1806 een verpondingsnummer. Verponding was een vorm van grondbelas-
1. Een vraag van de huidige beheerder, dhr. J. Klaver, was de directe aanleiding, om me te verdiepen in de
ting, die tussen de 17e eeuw en 19e eeuw in Nederland werd geheven. Op 1 oktober 1832 werd de
geschiedenis van Kerkstraat 34.
verponding vervangen door invoering van de grondbelasting, die op het kadaster was gebaseerd.
2. De naam Samuël komt uit de bijbel en betekent: ‘van God gebeden’. Ik schrijf CJV zonder puntjes
Monnickendam ging in 1806 over op wijknummers. De huidige huisnummering dateert van 1938.
ertussen en Samuël zonder aanhalingstekens.
9. Hij werd op 20 november 1833 in Heemstede geboren, als zoon van weduwnaar Hendrik Jan
3. Daarmee was Monnickendam de eerste. De andere steden van Waterland zouden volgen. In Oostzaan
Hartgerink uit Lochem, die op 6 mei 1822 in Breukelen-Nijenrode hertrouwde met Johanna Maria
was vanaf 1894 ook een CJV Samuël. Het laatste kwart van de 19e eeuw was een tijd, waarin overal
Blekkink (Blecking), overleden in Haarlem op 7 januari 1878.
verenigingen, bonden, genootschappen en clubs als paddestoelen uit de grond schoten. Op alle
Als theologisch kandidaat nam hij in maart 1877 een beroep aan naar Oldemarkt, een dorp in de kop
mogelijke terreinen van kerk, sport, kunst, politiek en maatschappij.
van Overijsel, waar hij in 1882 een voorvechter was van een op te richten ‘school met de bijbel’. Zeven
4. Dat christelijk nationaal zendingsfeest werd voor het eerst in 1863 gehouden. In 1893 was de
jaar later kwam hij naar Monnickendam, waar hij op 18 mei 1884 werd bevestigd en de pastorie aan de
bijeenkomst op het landgoed Velserbeek, daartoe bereidwillig afgestaan door dhr. F.W.C.H. Baron van
Zarken betrok. Hij wist zich in Monnickendam op z’ n plaats, want beroepen naar Ierseke en
Tuyll van Serooskerke. Ook de Christelijke Geheelonthouders Vereniging hield er zijn bijeenkomsten,
Leimuiden werden afgeslagen.
evenals het Leger des Heils, in o.a. 1897 met generaal William Booth als gast. Tot ver in de 20e eeuw zijn
De predikant is zijn hele leven ongetrouwd gebleven. Een nicht uit Hillegom, Cornelia Hartgerink,
deze bijeenkomsten op Velserbeek gehouden. Ondergetekende heeft er in mei 1975 gemusiceerd met
fungeerde als huishoudster. Na haar vertrek in december 1899 nam de Lutherse dienstbode, Maritje
het gospelteam The Lighters.
Hoppe haar plaats in, waarna na haar vertrek in mei 1900 naar Edam de Hervormde Johanna Gesina
Hoe belangrijk het christelijk geloof was, blijkt bv. uit de openluchtmeetings die elke zomer, zo rond
Bruin uit Oudkarpsel het in juni van dat jaar overnam.
een uur of zes ’s avonds, in de boomgaard van de familie Molenaar in de Purmer aan de Oosterweg)
De opmerking van dhr. Verloop (VII blz. 14): ‘men kan zich voorstellen dat de musische bevlogenheid
werden gehouden (boerderij ‘Weltevreden’). Daar kwamen honderden mensen op af, waaronder de
van Ds. Hartgerink niet éen van zijn meest in het oog springende eigenschappen was’... is niet terecht.
102
103