In Damascus vertelde een Palestijns militant ons dat het verzet een breed offensief voorbereidde dat enkele weken later zou losbreken en zich vooral zou concentreren op Jordanië, dat werd beschouwd als de zwakste militaire schakel van de betrokken Arabische landen. Wat bezielde hem om zo’n geheime informatie met ons te delen? We namen hem niet ernstig. We keken ernaar uit om te vertrekken naar onze volgende etappe, de oasestad Palmyra, een antieke site die het beroemde Efeze (Turkije) en Pompei evenaarde. Na enkele uren rijden door de woestijn, waar kuddes dromedarissen en een enkele stand met watermeloenen enige afwisseling brachten, kwamen we er toe. De volgende dag bezochten we de archeologische site die een eindje buiten de stad lag. We waren de enigen die rondliepen in die eindeloze vlakte vol ruïnes, aan één kant gedomineerd door een 17de eeuws Ottomaans fort op een heuvel; aan de andere kant begrensd door de oasemuren waarachter een bos van palm- en vijgenbomen de monotomie van de woestijn doorbrak.Vooral de tempels van Bel en van Baal-Shamin, gebouwd in de 2de eeuw na Chr. evenals de indrukwekkende dubbele colonnade die de centrale weg door de stad afzoomt, opgetrokken in de 3de eeuw, maakten een sterke indruk. Stilaan vormde zich een beeld van een naar Grieks model geconcipiëerde stad met opmerkelijke Oosterse accenten die, uniek en exotisch als ze was, beelden opriep van oriëntalistische schilderijen. Palmyra werd in 19 na Chr. door Rome geannexeerd, niet alleen omdat het een rijk handelscentrum, gelegen op een kruispunt van caravaanroutes was, maar ook omwille van haar strategische betekenis: 200 km. verder stroomde de Eufraat, de natuurlijke grens met het Perzische rijk. Zoals talloze inscripties getuigden bleek dat Aramees naast het officiële Latijn de voertaal
column
Een week later reden we naar Damascus, Midden-Oosterser dan Libanon, geen of amper toerisme, gastvrije mensen. Syrië werd toen geregeerd door de linkerzijde van de Baath-partij. De sterke man, Salah Jedid, trachtte een socialistische koers te varen, daarin geruggesteund door de Sovjet-Unie. We bezochten de souks, de Umayyad moskee en het 12de eeuwse mausoleum van Saladin, die in 1187 de kruisvaarders versloeg en Palestina en Jeruzalem heroverde. Lessing voerde hem ten tonele in zijn toneelstuk 'Nathan der Weise'.
bleef. De Palmyresen bleven sterk hechten aan hun eigenheid zowel op cultureel als op religieus vlak.
Wie Palmyra bezoekt wordt onvermijdelijk geconfonteerd met het lot van de legendarische Zenobia, geboren rond 240, een vrouw met tomeloze ambities die vijf jaar aan de macht is geweest. Nadat haar man Odaynat, imperator van deze ‘Romeinse stad’ in 267 werd vermoord, regeerde zij in naam van haar minderjarige zoon en gedroeg zich alsof ze de koningin van Syrië was. Als een volwaardige heerser stichtte ze een stad aan de Eufraat die haar naam droeg, leidde een succesvolle veldtocht en veroverde in 270 Palestina en Egypte (ze beweerde dat ze een afstammelinge van Cleopatra was). Daarna richtte ze haar pijlen op Klein-Azië en ambieerde ze de macht met de Romeinse keizer Aurelianus te delen; zij eiste het Oosten van het Romeinse rijk op en was met haar leger op weg naar Rome om dat af te dwingen. In 272 begon Aurelianus een tegenoffensief en overwon Zenobia. Zij werd tijdens de gebruikelijke triomftocht geketend aan de bevolking getoond. Over haar verder lot bestaan sterk uiteenlopende versies. Haar leven werd, vooral na de ontdekking van de ruines van Palmyra, een inspiratiebron voor vele kunstenaars; het meest bekend is de cyclus die Tiepole rond 1725 schilderde.. Uitgerekend op het heetst van de dag wandelden we terug naar ons bescheiden ouderwets hotelletje in de stad. Een man met een kar getrokken door muilezels nodigde ons uit om mee terug te rijden. Hij sprak wat Engels en we vroegen hem wat hij deed. ‘Ik ben gevangene’, zei hij alsof het de normaalste zaak van de wereld was. Uit Palmyra ontsnappen? Not done. Lukt niet midden in de woestijn.
Enkele weken na onze terugreis werd het groot offensief van het Palestijns verzet (het geheim dat de Palestijn ons in Damascus toevertrouwde) door het Jordaanse leger de kop ingedrukt (de zogenaamde Zwarte September). Nog datzelfde jaar werd de Syrische president, Salah Jedid, door een staatsgreep van Hafez al-Assad, vader van de huidige moordlustige president Bashar al-Assad, afgezet en in de gevangenis van Palmyra opgesloten. Op 8 juli 1972 werd de schrijver en FPLPwoordvoerder Ghassan Kanafani met een plastiekbom door de Mossad vermoord. 2 9 COLUMN
De Libanese burgeroorlog brak uit in 1975 en zou pas in 1989 een einde nemen. In de vluchtelingenkampen Sabra en Chatila (dat laatste hadden we bezocht) werd op 14 en 15 september 1982 door de christelijke milities onder toeziend oog van het Israëlische leger een blinde moordpartij aangericht met meer dan 2000 en volgens sommige bronnen 3500 onschuldige doden. Jean Genêt bezocht Chatila drie dagen later als eerste Europeaan en schreef een aangrijpende getuigenis over de gruwelijke slachting in ‘Quatre heures à Chatila’. In mei 2015 werd Palmyra veroverd door de jihadisten van IS. Ze vernietigden de tempel van Baal-Shamin en andere ‘uitingen van afgoderij’. In het Romeins theater onthoofdden ze, samen met een aantal andere burgers, Khaled Asaad, de conservator die al een halve eeuw waakte over de site. In maart 2016 werd de stad heroverd door het Syrische leger met de steun van de Russische luchtmacht . Dat werd mediatiek gevierd door een optreden van een Russisch symfonisch orkest in het Romeins theater. Op 11 december 2016 veroverde IS onverwacht ten tweede male de stad. Opnieuw begonnen grote vernielingen op de site, zoals het unieke Tetrapylon en de façade van het Romeins theater. Die destructie van een belangrijk werelderfgoed gaat tot vandaag verder en ontneemt het Syrische volk niet alleen zijn verleden maar ook zijn hoop op een toekomst.