beseda 28

BESEDA БECEДA

Nummer 28 Oktober 2005

Uitgave van de Vereniging Nederland-Bulgarije

2

Bes ed a

Mededelingen van het bestuur

Tijdschrift van de Vereniging NederlandBulgarije

Overstromingen Deze zomer werd Bulgarije meerdere malen getroffen door een aantal grote overstromingen. Vele Bulgaren verloren huis en haard en de wegen en bruggen liepen grote schade op. U kunt de Bulgaren helpen!

Nummer 28 uitgave oktober 2005

Bestuur: Harry Meijer, Harry Witteveen, Ivelina Powell, Julia Quak-Stoilova, Larisa Filipova, Kenneth Powell

Secretariaat: Amaryllislaan 8-10 2121 TG Bennebroek tel. 023-5841417 secretariaat@beseda.nl

Internet: www.beseda.nl

Lidmaatschap: € 20,- per jaar voor particulieren (gezinslidmaatschap) € 56,- per jaar voor bedrijven © beseda

Het Bulgaarse Rode Kruis heeft voor de slachtoffers een bankrekening opengesteld waar u uw bijdrage in euro kunt doneren: Bulbank AD Afdeling Kaloyan Bankrekeningnummer: 140 003 02 28 Bankcode: 621 763 07 Swiftcode: BFTBBGSF Meer informatie over het Bulgaarse Rode Kruis kunt u vinden op internet: www.redcross.bg Recent nieuws over de overstromingen vindt u op bgflood.bnt.bg Midden- en Oost Europa beurs De Vereniging Nederland-Bulgarije zal zich wederom presenteren op de beurs in Deventer. De beurs wordt gehouden op zaterdag 4 februari 2006. Op deze beurs zullen er een aantal stands zijn waar bedrijven en instellingen Bulgarije zullen promoten. We zullen u ruim van te voren verder informeren over deze beurs en hopen u in Deventer te mogen begroeten.

Ondersteuning Zarowe In eerdere nieuwsberichten hebben wij u geïnformeerd over het afscheid van de kinderdansgroep Zarowe uit Nijmegen. In juli had de groep haar laatste tournee in Bulgarije en werden er een aantal instanties gevraagd om een bijdrage in de reiskosten. Uiteraard heeft het bestuur van de Vereniging gehoor gegeven aan dit verzoek en de gevraagde donatie à € 50 overgemaakt aan Zarowe. Nogmaals wil het bestuur Zarowe bedanken voor het jarenlange plezier.

Herftsfair Vreeland, 25 september 2005 De nieuwe Stichting Kindertehuizen Bulgarije "geloof, hoop & liefde" had in het dorpshuis te Vreeland op zondag 25 september een herfstfair georganiseerd. De Stichting steunt in Bulgarije een groot aantal kindertehuizen. Er waren meerdere standhouders met diverse koopwaar en kinderen verkochten eigengemaakte kunst om zo het goede doel te ondersteunen. De Bulgaarse zangeres Galina Durmushliyska bracht met haar prachtige liederen een extra sfeer in het dorpshuis. Het bestuur wenst de Stichting succes in het bereiken van haar doelen.

3

Aan het woord In elke Beseda wordt een persoon die veel voor de vereniging en/of Bulgarije betekent nader belicht. Dit zal een vaste rubriek worden met de naam: Aan het woord. Om de rubriek te starten heeft de heer Henk Spelt een interview gehouden met de erevoorzitter van onze vereniging.

Een interview met erevoorzitter de heer Cees van Lent door Henk Spelt

Om te beginnen zullen we eerst eens een aantal belangrijke data in je rijke leven doornemen.

Dhr. van Lent vertelt: Van 1961 tot 1972 werkte ik na mijn Frankrijk-tijd, als directielid bij de firma Voskamp. Wij bouwden met ontwikkelingsgeld kassen in Roemenië. Op verzoek van Bulgarije en wat gelobby bij de overheid is er in 1972 een coöperation agreement afgesloten met Bulgarije. In een aantal jaren tijd hebben wij daar 500 hectare kassen gebouwd, waarvan er o.a. rond Septemvri nog een groot aantal in bedrijf zijn.

Van 1969 tot 1997 was ik bij het NCH (Nederlands Centrum voor Handelsvorming) voorzitter van de handelskamer voor Bulgarije. Later was ik ook vice-voorzitter van de kamers van o.a. Roemenië en Rusland. Ook naar deze landen heb ik veel gereisd en valt er veel te verhalen.

In 1980, na nog een korte periode in Frankrijk, heb ik met mijn vrouw de firma van Lent Consultancy &Trading opgericht, met vele opdrachten van het Nederlandse bedrijfsleven en de overheid. Hiermee ben ik in 1997 na het overlijden van mijn vrouw gestopt.

In 1981 hebben we op verzoek van de Ambassadeur van Bulgarije het aanbevelingscomité NederlandBulgarije opgericht, om steun te geven aan de festiviteiten rondom het 1300 jarig bestaan van Bulgarije.

Ik was hier vice-voorzitter onder het voorzitterschap van het kleurrijke kamerlid en verzetsheld Maarten Schakel. In die tijd een gouden greep, comités en vriendschapsverenigingen lagen onder vuur van de publieke opinie wegens geruchten over financieringen door communistische regeringen. Met Schakel aan het roer was dit bij ons absoluut uitgesloten. Na het aftreden van Maarten werd ik door mede bestuursleden waaronder jij (Henk Spelt), Riet (Bibo) en William (prof. Veder) dringend verzocht het hamertje over te nemen. Dit heb ik in 1994 overgedragen aan Prof. Veder.

Cees, over het roemruchte begin van het ‘verenigingsleven’, want volgens de statuten heb jij die vereniging opgericht.

Was dat net zo’n clubje als nu?

Niet echt, in die tijd was Bulgarije volledig onbekend en lees de statuten er maar op na, het comité is na de viering van dit 1300 jarig bestaan door de Ambassadeur gevraagd om door te gaan op een meer permanente basis. Overigens een paar namen van dit comité: Prof. William Veder, slavist; Mevr.

Nina Smeets, jarenlang onze hoofdredactrice; Harry Peijnenburg, slavist; drs. Ben Slot, conservator Boymans van Beuningen; Riet Bibo; Jaap Leegwater, folklore; en de kort geleden overleden Harry de Groot, dirigent.

4

Wat waren de beste herinneringen of ontmoetingen tijdens jouw voorzitterschap?

Ook dat vult weer een bladzijde van de Beseda want het waren er velen. Onze vereniging is in de ogen van beide ambassades altijd een belangrijke gesprekspartner geweest, en dat is ze nog. Zij zien ons niet als clubje maar als adviseurs, peilpunten van de samenleving, uitdragers van cultuur etc. Klinkt wollig, maar jij weet beter dan wie ook dat het waar is. Als voorzitter ben je hier nauw bij betrokken.

Elke Ambassadeur die afscheid neemt mag twee gasten vragen deel te nemen aan de afscheidslunch bij Hare Majesteit. Die eer is mij te beurt gevallen bij jouw vriend Hristo Miladinov als ook bij Kamen Velichkov. Ook tijdens het diner dat president Peter Stoyanov had bij de Koningin was ik gast.

Vertel, vertel, hoe was dat?

Bij een borrel, maar niet voor publicatie. Er zijn geen geheimen maar toch is dat "not done" als je begrijpt wat ik bedoel. Wel een leuke anekdote is dat de toenmalige minister van Buitenlandse zaken Victor Valkov, (nu ambassadeur in Kroatië) eens een ontvangst hield in een enorme zaal.

Toen ik binnenkwam introduceerde hij mij met, daar is de man die onze tuinbouw op de kaart heeft gezet.

Over geheimen gesproken, ook tijdens jouw voorzitterschap heb je vele handelsmissies naar Bulgarije gemaakt. Vertel daar eens iets meer over.

Geheimen zijn maar betrekkelijk, jij weet heel goed dat een borrel op het juiste terras heel veel informatie brengt. Het juiste moment in de gaten hebben dat er belangstelling bestaat voor intensievere contacten die kunnen leiden tot een handelsmissie of het delen van informatie, zo moesten wij jaren geleden aan de agenda voor onze Beseda komen.

En die handelsmissies dan, ik heb er zelf een stuk of vier met je gedaan. Wat gebeurde er eigenlijk?

De contacten met het oude Bulgarije liepen uiteraard via ministeries en staatsagentschappen.

Elke minister, maar ook de burgermeester had publiciteit nodig. Daarnaast hadden wij klanten nodig. Dus werden er wederzijdse handelsmissies georganiseerd. Dit was meestal het werk van de kamer voor Bulgarije i.s.m. het ministerie van Economische Zaken, beter gezegd de EVD. Ieder organiseerde zijn eigen deel. Denk maar aan de missie die jij logistiek hebt begeleid, Staatssecretaris van handel mevrouw Yvonne van Rooy werd uitgenodigd voor een bezoek aan Bulgarije en wij, de kamer organiseerde de handelsbijeenkomsten in Sofia. Dat was een hele operatie. Voor ieder bedrijf dat zich aanmeldde, moest ook een counterpartner worden gevonden.

Ook was er altijd een middag dat alle deelnemende bedrijven een tafel hadden in de grote zaal van het hotel Sheraton of Vitosha. Daar kon in principe iedereen die niet was uitgenodigd met geïnteresseerde bedrijven spreken, waaronder Daf, Philips, Meijn, de Rotterdamse haven, etc. Ook de voorzitter van onze zustervereniging Poptodorov, helaas te vroeg overleden, gaf ik altijd een tafel. Hij stelde het erg op prijs om daar aan Nederlandse maar ook aan Bulgaarse bedrijven kenbaar te maken dat er een Bulgaars-Nederlandse Vriendschapsvereniging bestond.

De missie van mevrouw van Rooy was verdeeld over twee steden. Ook Varna was er in opgenomen.

We hadden toen de eer om het Koninklijk landgoed Evksinograd te bezoeken en de nieuwe hotelschool Maastricht in Albena te openen.

Voor zover ik weet heb je ook een koninklijke onderscheiding gekregen?

In Bulgarije heb ik in 1980 de "Madarski Konnik" gekregen en net als het hele bestuur een diploma na de hulpactie voor de moeders met baby’s in 1990.

In 1982 kreeg ik de medaille "1300 jaar Bulgarije" en in 1991 werd ik officier in de orde van Oranje Nassau.

5

Cees, we kunnen nog weken samen bomen over alle belevenissen, over alle vrienden die op buitenlandse posten terecht zijn gekomen en over alle voorzitterschappen die je hebt vervuld. Wat zijn je meest recente contacten met Bulgarije?

Als Rotarylid heb ik met Velichkov een Interlandcomité Nederland-Bulgarije opgericht.

Met de Rotary Den Haag hebben we een dagopleiding van invalide kinderen in Bansko voorzien van nieuwe ramen en een nieuwe verwarminginstallatie. Rotaryclubs in Apeldoorn, Rotterdam, Delft en de club Wateringen waarvan ik voorzitter was, tonen grote belangstelling in Bulgarije, dat inmiddels zelf veel clubs telt die allen hun steentje bijdragen.

Ook ga ik jaarlijks lekker een weekje kuren in Bulgarije, gecombineerd met wat vriendenbezoek.

Heb je tenslotte nog een goede raad aan de vereniging? Deze vraag moest ik je stellen van onze vice-voorzitter.

Niet echt, er zit een leuke ploeg mensen in het bestuur, onervaren maar enthousiast, als erevoorzitter kruipt het bloed waar het niet gaan kan en ik laat mij wekelijks over de club informeren. Jullie vernieuwen en dat is goed.

Zorg wel dat je de contacten met je achterban en je informatiekanalen houdt. Het is niet eenvoudig om deze vereniging voort te zetten, wij hadden bijna 25 jaar geleden het voordeel van de onbekendheid. Dat hebben jullie niet meer. Ik hoop dat het aantal Bulgaarse leden blijft groeien.

Maar ook Nederlanders die om ongeacht wat voor redenen regelmatig in Bulgarije komen, moeten de weg naar onze vereniging weten te vinden.

Onderhoud goede contacten met de Bulgaarse ambassade, zodat de vriendschapsbanden tussen beide landen bevorderd zullen worden.

Ik wens de vereniging groei, alle leden "het Bulgaarse gevoel" en het bestuur wijsheid, energie en ik zie u allen graag op het 25 jarig bestaan!

Een Bulgaarse feestdag met hernieuwde tradities door Dimitar Kostadinov, schrijver en universitaire docent Vertaling I. Powell

"Deniat na narodnite Buditeli" is een Bulgaarse feestdag die elk jaar op 1 november wordt gevierd.

Buditel noemt men een onderwijzend activist in de tijd van de Renaissance in Bulgarije. Een iets ruimere uitleg is: activist van het tijdperk van de Bulgaarse renaissance, die heeft gewerkt voor de Verlichting en het nationale zelfbewustzijn van het Bulgaarse volk.

Vele eminente Bulgaarse Buditeli – onderwijsactivisten, schrijvers en revolutionairen, ten tijde van de Bulgaarse renaissance, hebben kennis, rechtvaardige propaganda, of hun leven, gewijd en opgeofferd aan de bevrijding van Bulgarije van Ottomaanse bezetting en Griekse kerkelijke onderdrukking, ten einde de wedergeboorte van Bulgarije - dat in 681 na Chr. is ontstaan - als een vrije en onafhankelijke staat te bereiken. Daarom worden op deze dag de Bulgaarse onderwijsactivisten en revolutionairen herdacht.

De eerste van hen is Paisii Hilendarski met het door hem in 1762 geschreven boek "Istoria SlavianoBolgarska" (SlavischBulgaarse Geschiedenis).

Door middel van grote hoeveelheden historisch materiaal, goed geselecteerd en uitgelegd, wilde Paisii de rechteloze Bulgaren kennis over hun geschiedenis geven om hun nationale zelfbewustzijn op te wekken en te ontvlammen, en de plaats en de rol van het Bulgaarse volk in het politieke en culturele leven van andere volkeren ter wereld op te verduidelijken.

Een onmiddellijke opvolger van Paisii was Sofroni Vrachanski (zijn eigenlijke naam is Stoyko Vladislavov) - vooral zijn boeken “Nedelnik”

6

(Zondag) en "Zhitie i stradanie greshnago Sofronia" (Het leven en het lijden van de zondige Sofroni), maar ook met zijn onophoudelijke strijd voor vestiging van een onafhankelijke Bulgaarse kerk en het opdragen van missen in de kerk in een zuiver Bulgaarse volkstaal. Nog enkele van de vele Buditeli die hier genoemd dienen te worden

zijn Neofit Rilski, dr. Peter Beron, de gebroeders Dimiter en Konstantin Miladinovi, Ivan Bogorov, Naiden Gerov, Dobri Chintulov, Luben Karavelov, Petko R. Slaveikov, Hristo Botev en nog vele, vele anderen.

Voor de eerste keer is de dag van de Buditeli gevierd in Plovdiv in 1909 en als een nationale feestdag van 1921 tot 1945. Na een lange onderbreking werd met de Wet ter aanvulling van de Codex van de arbeid, die op 28 november 1992 door het parlement was aangenomen, de traditie van deze grote nationale Bulgaarse feestdag hervat.

Sindsdien is 1 november opnieuw officieel uitgeroepen tot de Dag van de volksleiders van de Bulgaarse renaissance - Den na narodnite Buditeli - en tot een vrije dag voor alle onderwijsinstellingen in het land.

Het idee om deze dag te herstellen komt van de bekende hedendaagse Bulgaarse schrijver en publicist, Dr. Peter Konstantinov, geboren op

1 augustus 1928 te Kazanluk en schrijver van meer dan twintig boeken. Tegenwoordig is hij de voorzitter van de nationale Bulgaarse vereniging met de renaissance naam "Mati Bolgaria" (Moeder Bulgarije).

Behalve als Den na narodnite Buditeli wordt in Bulgarije inmiddels ook op 1 november elk jaar als de dag van de Bulgaarse wetenschappers gevierd.

Reden hiervoor is de oprichting van de Bulgaarse letterenvereniging op 1 oktober 1869, waarvan de naam in 1911 veranderd werd in "Bulgaarse Academie van de Wetenschappen" (Bulgarska Akademia na Naukite - BAN). De eerste voorzitter was professor Marin Drinov, met als medestrijders Vasil D. Stoyanov en Vasil Drumev.

Als Wetenschappers-Buditeli en SchrijversVerlichters met een academische rang voor en na de bevrijding van Bulgarije van de Ottomaanse onderdrukking traden zich tientallen Bulgaarse humanisten als Kuzman Shapkarev, Peter Peshev, Aleksander-Teodorov Balan, Aleksander Balabanov, Nikolai Rajnov, Georgi Tsanev en vele, vele anderen naar voren.

De Dag van de volksleiders van de Bulgaarse renaissance – 1 November! Een eerbetuiging aan de bekende en onbekende Bulgaarse Buditeli!

FEESTAVOND Op vrijdag 4 november 2005, ter gelegenheid van het 25 jarig jubileum van Terra Bulgaria, organiseert Terra Bulgaria in samenwerking met de vereninging Nederland-Bulgarije een feestavond in Nunspeet. Het bestuur feliciteert Terra Bulgaria met haar jubileum en wenst haar nog vele succesvolle jaren!

7

Wie is?

In deze terugkerende rubriek zal een bekende Bulgaar of een bekende persoon van Bulgaarse afkomst aan u worden gepresenteerd.

Het honderdste geboortejaar van ELIAS CANETTI Winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur in 1981 door Larisa Lindeboom-Filipova

Op 25 juli 2005 was het 100 jaar geleden dat de Nobelprijswinner voor Literatuur van 1981 - Elias Canetti - in Bulgarije werd geboren. Ter gelegenheid van dit jubileum werden er in diverse Europese landen, waaronder Bulgarije, Duitsland en Oostenrijk verschillende bijeenkomsten en lezingen gehouden ter ere van zijn gehele werk.

Ook in zijn geboortestad Ruse vinden er het hele jaar door vele activiteiten plaats zoals toneelvoorstellingen, exposities, concoursen en lezingen.

Elias Canetti heeft de reputatie van een ‘moeilijke schrijver’.

Zijn boeken werden als moeilijk en surrealistisch ervaren en het heeft lang geduurd voordat hij erkenning kreeg. Pas na de jaren 60 en vooral nadat hij in 1981 de Nobelprijs voor literatuur ontving, begon zijn werk aandacht te trekken van de critici en kreeg hij eindelijk de waardering die hij verdiende.

Elias Canetti werd op 25 juli 1905 geboren in Ruse (toen nog Rushtuk) als de oudste zoon van een Spaans–Joodse koopmansfamilie. Toen hij zes jaar oud was, verhuisde de familie naar Engeland. Kort daarna stierf zijn vader onverwachts en het gezin verliet het eiland. In de volgende tien jaar woonde de familie in verschillende Duitstalige landen zoals Oostenrijk, Zwitserland en Duitsland. Vanaf 1924 vestigde Canetti zich in Wenen totdat in 1936 de inval van Duitsland hem dwong met zijn vrouw naar Engeland te emigreren waar hij ook na de Tweede Wereldoorlog bleef wonen. In de jaren 70 verhuisde hij naar Zwitserland. Canetti overleed op 14 augustus 1994 en werd begraven in zijn geliefde woonplaats Zurich.

Elias Canetti is vooral bekend door zijn eerste en enige roman Het martyrium (Die Blendung), de filosofische studie Massa en macht en zijn driedelige autobiografie De behouden tong, De fakkel in het oor en Het ogenspel. Daarnaast schreef hij een aantal toneelstukken, verschillende essays, aantekeningen en aforismen. Voor iedereen die kennis wil maken met deze bijzondere schrijver en prozaïst is zijn roman Het martyrium een goed begin. Helaas worden zijn werken tegenwoordig niet meer uitgegeven en nieuwsgierige lezers zullen hun geluk moeten beproeven in de antiquariaten. Ook in de grotere bibliotheken zijn er wat oudere uitgaven van zijn roman en zijn filosofische studie Massa en macht nog te vinden. Degenen die deze zoektocht aandurven, zullen aangenaam verrast worden door de bijzondere stijl van de schrijver, zijn heldere kijk op de wereld en zijn fascinerende filosofie over de tegenstrijdigheid van de menselijke gedachten.

Elias Canetti is zonder twijfel een wereldschrijver met voor zijn tijd een bijzonder progressief en revolutionaire denkwijze, waarop de Bulgaren oprecht trots kunnen zijn!

Door zijn achtergrond en vooral door de vele verhuizingen sprak de schrijver vier talen vloeiend - Bulgaars, Spaans, Engels en Duits. Zijn moedertaal was het Ladino, de omgangstaal van de Spaanse joden op de Balkan voor 1940. Het grootste gedeelte van zijn leven woonde hij in Engeland, maar toch verkoos hij het Duits als de basistaal voor zijn schrijfwerk.

8

Boudewijn van Vlaanderen Vlaamse keizer dood in Bulgarije door Julia Quak-Stoilova

Boudewijn van Vlaanderen is bekend bij elke Bulgaarse scholier: hij was de aanvoerder van der kruisvaarders die Constantinopel veroverden in plaats van naar het Heilige Land te gaan. In de oorlog die de kruisvaarders daarop met Grieken en Bulgaren moesten voeren, werd hij gevangen genomen door de Bulgaarse koning Kalojan. Later was hij op de een of andere manier komen te overlijden, daar verdiepten de leraren geschiedenis zich verder niet in.

De zogenaamde Boudewijntoren, waar hij zou hebben gewoond, staat tot op de dag van vandaag in de paleiswijk in Tirnovo, de oude Bulgaarse hoofdstad. Diezelfde leraren geschiedenis onderstreepten ook altijd trots, dat de lichtbewapende Bulgaren en hun bondgenoten erin waren geslaagd, de kruisridders te verslaan - die reusachtige geharnaste ridders op hun enorme geharnaste paarden, bijna te vergelijken met de tanks tijdens WO II. "De bloem van het Latijnse ridderdom sneuvelde toen in de slag bij Adrianopolis (nu Edirne in Turkije)", plachten de leraren pathetisch uit te roepen. Maar het was de eigen schuld van die ridders. Wat hadden ze bij ons te zoeken, zoveel duizend kilometers van hun eigen land? Bovendien hadden ze tot twee keer toe Kalojans vredesvoorstellen arrogant afgewezen Bulgarije was ooit een deel van Byzantium en nu waren zij de heren van Byzantium, dus Kalojan moest, als zijn leven hem lief was, zijn land aan hen overdragen. Ze kregen dan ook een koekje van eigen deeg, concludeerden de leraren.

Dit jaar is het precies 800 jaar na de slag bij Adrianopel. Verleden jaar werd het 800ste jubileum van de verovering van Constantinopel

door de Latijnen (zo werden de verenigde legers van de West-Europese kruisvaarders en hun bondgenoten, de Venetianen, genoemd) en naar aanleiding hiervan is er nogal veel gesproken en geschreven over de gebeurtenissen van deze turbulente tijd.

Maar aan de ongelukkige Boudewijn van Vlaanderen zijn niet veel woorden vuil gemaakt, terwijl zijn lot zeer ongewoon is. Het lijkt enigszins op dat van Napoleon, we worden zelfs herinnerd aan Alexander de Grote. Des te meer daar opkomst en ondergang van Boudewijn zich zo spectaculair binnen één jaar - bijna tot op de dag! hebben afgespeeld. Het rad van fortuin, waarnaar de Middeleeuwers zo graag verwijzen - vandaag ben je boven, morgen beneden - had zich, zelfs voor een grillig rad van fortuin, in zijn geval wel érg snel gedraaid.

Boudewijn werd geboren in 1172 in Valenciennes.

Tijdens zijn geboorte zou er een enorme brand zijn uitgebroken en een groot deel van de stad hebben vernield. Bijgelovigen vinden zoiets veelzeggend voor het verdere lot van de boreling en de rol die hij in de geschiedenis zou spelen.

Hij is de zoon van graaf Boudewijn V van Henegouwen en Margareta van Elzas, zuster van Philips van Elzas, graaf van Vlaanderen.

In 1186 werd de jongen, toen 14, uitgehuwelijkt aan gravin Marie de Champagne, toen 12, nicht van de Franse koning en zuster van graaf Thibaut de Champagne.

Na de dood van zijn ouders in 1194 en 1195 werd Boudewijn graaf van Vlaanderen en moest hij algauw tegen de koning van Frankrijk vechten om zijn land te behouden.

9

Hij bleek - weer net als Napoleon en Alexander een getalenteerd veldheer te zijn. Tijdens de campagne van 1197 versloeg hij de Franse koning en nam hem bijna gevangen.

De ambitieuze paus Innocentius III plande allang een nieuwe kruistocht om Jeruzalem te heroveren op de Saracenen, en vorsten als Boudewijn en Thibaut, zijn zwager, moesten daarbij een belangrijke rol spelen. In 1200 nam Boudewijn het kruis, samen met zijn vrouw en andere belangrijke vorsten en ridders van Frankrijk, Vlaanderen, Noord-ItaliĂŤ en Duitsland. Pas in de lente van 1202 kon de kruistocht beginnen.

Door een aaneenschakeling van omstandigheden of zoals de boze tongen weten te vertellen, door de intriges van de Venetiaanse bondgenoten - ging de vierde kruistocht niet naar Egypte, zoals gepland, maar naar Constantinopel, dat twee jaar later ook werd belegerd en veroverd. De laatste Byzantijnse keizer werd terechtgesteld en de veroveraars stichtten het Latijnse Keizerrijk van Constantinopel, dat ruim 60 jaar heeft bestaan. Nu was de volgende vraag voor de Latijnen wie er keizer zou zijn. Na een bijna moderne verkiezingscampagne werd Boudewijn gekozen.

Op 24 mei 1204 werd hij gekroond in de Hagia Sophia. Het protocol was afgekeken van de Byzantijnen, en daarvandaan kwamen ook de keizerlijke kleren, die dermate bezet waren met puur goud en edelstenen, dat hij nauwelijks kon lopen.

Het was Boudewijn niet gegund lang van zijn nieuwe hoge positie te genieten. Bonifatius van Montferrat, Boudewijn's rivaal voor het keizerschap, en andere hoge edelen konkelden, mopperden en eisten (nog meer) land en titels. De zogenaamd overwonnen Grieken bleken zich te hebben hersteld; ze rebelleerden en zochten hulp bij de Bulgaarse koning Kalojan om de Latijnen te verdrijven. Boudewijn moest voortdurend bemiddelen, ruzies sussen, rondtrekken en vechten, terwijl zijn manschappen door ziektes, dood en deserties werden uitgedund.

De oorlog ging door, Kalojan had de nomadische

Koemanen, toen de beste ruiters ter wereld, uit de steppen ten noordoosten van de Donau-delta als bondgenoten gewonnen. Boudewijn en zijn baronnen belegerden de rebellerende Grieken in Adrianopel, toen Kalojans Koemaanse bondgenoten arriveerden.

De Koemanen daagden voortdurend de Latijnen uit, maar weigerden echt slag te leveren - zodra de Latijnen wilden aanvallen, draaiden de nomaden hun kleine snelle paardjes om en verdwenen. Het was duidelijk dat Kalojan een uitputtingsslag wilde. Na verscheidene vergeefse en gevaarlijke achtervolgingen vergaderden de Latijnse baronnen en besloten, zich niet meer beet te laten nemen.

Aan iedereen werd verboden, de provocaties van de Koemanen te beantwoorden. Als die aanvielen, diende het Latijnse leger zich in slagorde op te stellen en rustig af te wachten. Dat was de enige verstandige houding.

Het liep echter anders. Het recht van iedere graaf en baron om zijn manschappen te leiden zoals het hem goed dunkte en het gebrek aan discipline, dat zowat alle kruistochten zuur had opgebroken, leidden ook dit keer tot een catastrofe. Op de ochtend na de vergadering zaten de kruisvaarders net aan het ontbijt achter de palissades van hun kamp, toen de Koemanen aankwamen stormen op hun kleine harige paardjes. Ze krijsten wild en lieten wolken van pijlen op de hongerige kruisvaarders neerdalen. Een van de belangrijkste baronnen hield het niet uit. Graaf Louis de Blois, een neef van de Franse koning, verloor zijn geduld. Hij was enige tijd ziek geweest en daardoor extra prikkelbaar. "Verdomd, die barbaren laten ons niet eens rustig ontbijten!" Hij riep zijn officieren en stormde de Koemanen tegemoet, die natuurlijk de wijk namen. In een oogopslag zag Boudewijn het enorme gevaar: De Blois zou omsingeld en neergemaaid worden. De ridderlijke eer gebood Boudewijn zijn makker te hulp te schieten en dat deed hij tegen beter weten in. Na een urenlange achtervolging, waarbij de Latijnen steeds verder verwijderd raakten van het legerkamp, kwamen ze met hun zware uitrusting in een moeras terecht.

10

De Blois was zwaar gewond en probeerde Boudewijn te bewegen, terug te keren zonder hem, maar de riddereer verbood Boudewijn zijn kameraad in de steek te laten. De Blois werd gedood, Boudewijn werd gevangengenomen en in zware kettingen naar de hoofdstad Tirnovo gevoerd. Bijna op de dag van zijn verkiezing een jaar geleden had Boudewijn alles verloren.

Over zijn verder lot is veel getwist en geschreven.

De een zegt dat hij door Kalojan is geëxecuteerd om een einde te maken aan het gekonkel van de Latijnse partij. Volgens een ander verhaal is hij overleden. Een derde variant vertelt dat Kalojans Koemaanse koningin verliefd werd op de blonde reus en hem voorstelde, zijn vlucht te organiseren, mits hij haar tot zijn keizerin zou maken. Nadat hij, kuis als altijd, het voorstel afgewezen had, maakte de woedende vrouw Kalojan wijs dat het voorstel van Boudewijn was uitgegaan. De jaloerse koning liet daarop Boudewijn executeren.

Er zijn ook enkele ontsnappingsverhalen, volgens welke Boudewijn alsnog naar het Heilige Land kon ontkomen en tegen de Saracenen vocht. Van een dergelijk verhaal maakte zo'n 20 jaar later een heremiet in de Lage Landen gebruik. Hij gaf zich uit voor Boudewijn, verdeelde gul land en titels en beloofde het leven van het volk te verbeteren dat eerder onder de chaotische regering van de voogden van Boudewijns minderjarige dochters had geleden. Nu ook nog de oudste dochter zich tegen de jongste had gekeerd, leek de situatie niet veel beter. Het duurde jaren, tot Jeanne, de oudste, haar zogenaamde vader ontmoette en hem een tentamen liet afleggen over dingen die de echte Boudewijn zou moeten weten. De pretendent zakte met vlag en wimpel (omdat hij het niet wist of omdat hij het beneden zijn waardigheid achtte om te antwoorden?). Jeannes dienaren kenden hun job en kregen hem te pakken. Tevergeefs zond de Franse koning, Jeannes souverein, een boodschap de man niet te doden. Jeanne liet hem toch martelen en terechtstellen. De beschuldiging, een vadermoordenares te zijn, heeft haar daarna tot haar dood achtervolgd.

Čubrica Een Nederlands koor geeft Bulgarije haar uitgestorven traditie terug. door K. Powell

Čubrica betekent in het Bulgaars bonenkruid. Met deze benaming, gekozen omdat het zo’n typisch Bulgaars woordje is en het zo mooi Balkans klinkt, gingen Jaap van Beelen en Galina Durmushliyska van start met hun nieuwe uitdaging. Na het succes van female@stage, waar een Nederlands vrouwenkoor de voorstelling “Sresta - de ontmoeting” met succes voor het Nederlandse publiek ten gehore bracht, wilden Jaap en Galina met de opgedane ervaringen een nieuw project starten waar ook mannen deel van zouden uitmaken. De gedachte hierachter was dat de Nederlandse vrouwenstemmen vaak de basis en kracht missen die de Bulgaarse folklorezangeressen van nature hebben en dat een combinatiekoor met mannenstemmen dit zou kunnen compenseren. Dit was een moeilijke opgave omdat er vrijwel geen koorliteratuur bestaat voor gemengde koren en omdat het zingen vanuit de folklore in Bulgarije vrijwel alleen door vrouwenkoren wordt gebracht.

Doordat Jaap en Galina medewerking kregen van enkele Bulgaarse componisten, waaronder de uit Vidin afkomstige componist Gencho Genchev, die speciaal voor Čubrica nieuw werk wilden schrijven en omdat Ivo Boswijk werd betrokken om dit project mede op te zetten was er een basis gecreëerd zodat dit project zou kunnen gaan slagen.

11

Ivo’s interesse in de Bulgaarse muziek ontstond eind jaren tachtig nadat hij het fameuze koor "Les Mystere des voix Bulgares" in Amsterdam had horen zingen. Toch pas na vele jaren ging hij zich bezig houden met de Bulgaarse muziek en ging hij zingen als tenor in het Amsterdamse koor Slavuj.

Uiteindelijk werd hij dirigent van het koor Slavuj en was de “Sresta - de ontmoeting” met de Bulgaarse folkzangeres Galina voor hem van doorslaggevende betekenis. Nadien volgden er verschillende concerten van het koor Slavuj samen met Galina. De zangeres uit Dobrudza werd zijn grote inspiratrice voor de Bulgaarse muziek. "In mijn map van Slavuj zit dan ook een grote foto van haar", zei Ivo. In plaats van enkel concerten te geven met een koor was het de bedoeling om nu eens een ensemble op de bühne te brengen dat een voorstelling kon geven. Men koos daarom bewust voor een leidend thema met "hoogtepunten uit de jaarkalender van de Bulgaarse tradities" onder de naam "Godini, Godini". Door een afwisseling van traditionele liederen en koorstukken, door mise en scène, een volwaardige theaterbelichting en het gebruik van videobeelden, was het idee om er een dynamisch, afwisselend en emotioneel zangtheaterstuk van te maken.

Met deze doelstelling begonnen de voorbereidingen. Dit was een inspirerende tijd waar zowel Jaap, Galina en Ivo hun bijdrage samenvoegden en uiteindelijk het repertoire ontstond van de voorstelling "Godini, Godini".

Ten tijde van de voorbereidingen begon Ivo met het leren van de Bulgaarse taal om zo nog dieper de Bulgaarse taal en cultuur te begrijpen.

In totaal kwamen er 60 kandidaten uit heel Nederland af op de audities. De auditie was individueel en bestond uit 3 gedeelten van elk ongeveer 5 minuten. In het eerste deel werd een stemtest (zuiverheid, timbre, kracht, ritmegevoel,

toonbereik, enz.) afgenomen.

In het tweede deel werd de kandidaat gevraagd de twee toegezonden Bulgaarse liedjes te zingen waarna Galina daar vervolgens met de kandidaat op ging variëren om zo te testen hoe de kandidaten het Bulgaarse idioom oppakten en of ze het gevoel hadden voor ornamentatie, ritme en flexibiliteit. In het derde deel werd de kandidaat gevraagd een lied te zingen waarbij hij/zij zich het best mee kon presenteren, dit mocht ook heel iets anders zijn dan (Bulgaarse) folklore. Er werden na de audities 32 kandidaten aangenomen.

Momenteel is de samenstelling goed verdeeld over de diverse stemsoorten. Het ensemble bestaat nu uit 17 zangeressen,10 zangers en 2 muzikanten.

Op 13 juni 2004 had Čubrica haar première op het Rainbowfestival in Dordrecht. Nog wat onwennig stond de groep toen voor het eerst gezamenlijk op het podium voor ruim 6000 toeschouwers. Later volgden er concerten bij het Amsterdamse danshuis Zajednica, in de kloostertuin in Woerden en verder in Bergen, Rotterdam en Bodegraven.

De officiële premièrevoorstelling van "Godini, Godini" was op 10 april 2005 in het Korzo-theater in Den Haag en de recensies waren overweldigend.

12

Een van de hoogtepunten van het ensemble was de tournee naar Bulgarije afgelopen mei 2005. Er werden verschillende concerten gegeven op locatie.

Omdat volgens Galina het ensemble best interessant zou kunnen zijn voor het Bulgaarse publiek ontstond het idee om de Bulgaarse Nationale Televisie uit te nodigen om een reportage van dertig minuten te maken om zo een blijvende herinnering over te houden aan het project. Vier dagen lang werd het ensemble gevolgd door een equipe van zeven man. “Het op lokatie zingen, zoals bijvoorbeeld de Koledarskiliederen in de steegjes van Zeravna, was heel bijzonder”, zei Ivo Boswijk. "De TV-opname op het plein in Kotel was een mooi moment. Galina zong de solo 'Ceresko, visnicko' een Rodopenlied.

Ik stond te dirigeren met uitzicht op de bergen en een grote kale boom (belangrijk symbool in dit lied), er zongen vogels om ons heen en er was een intense sfeer. Toen kon ik mijn tranen niet bedwingen". Inmiddels is de reportage al drie keer uitgezonden op TV in Bulgarije en de reacties waren zeer enthousiast, met name over het niveau en de hartstochtelijke vertolking van het repertoire van Čubrica.

Na thuiskomst bleken er koorleden te zijn die hun leven veranderd voelden na het bezoek aan Bulgarije. "Ik zie andere kleuren, hoor andere klanken, alles is zo intenser", zeiden zij. "Mooi om te zien ook dat de mannen van zangers tot kerels zijn gegroeid, dat geeft de voorstelling een zekere zinnelijkheid die zo goed bij het repertoire past", aldus Jaap van Beelen.

Het ensemble gaf op 16 september 2005 een voorstelling in het universiteitstheater in

Amsterdam en het was dan ook niet verwonderlijk dat de voorstelling totaal uitverkocht was. Jaap van Beelen zei meteen dat er nog een tweede concert in Amsterdam volgt omdat er zo velen teleurgesteld moesten worden en dat er op korte termijn ook concerten buiten de Randstad volgen.

Op 16 december 2005 wordt het "project" feestelijk afgesloten en gaat het ensemble verder als vereniging. Helaas zonder de intensieve begeleiding van Galina en Jaap, die zich iets meer gaan “terugtrekken” naar het mooie Bulgarije.

Ivo Boswijk zal de groep verder begeleiden en heeft al weer nieuwe ideeën: "Van Čubrica wil ik een vaste groep maken, die om de paar jaar met een prachtig programma een stuk Bulgaarse cultuur weet te vertegenwoordigen en mensen wijst op de ongelooflijke schatkamer die de (muziek) cultuur van Bulgarije is. Dit is mijn ideaal voor de toekomst".

Op de Bulgaarse ambassade op 21 mei 2005, na een mini-concert van Čubrica, sprak de Bulgaarse journaliste mevrouw Natalia Sadinska, Jaap enthousiast aan met de woorden "Jullie moeten naar Blagoevgrad". Jaap was erg overdonderd.

"Voor de tweede keer binnen één jaar op tournee naar Bulgarije...", dacht hij. Binnen no-time ontving hij een uitnodiging van de gemeente Blagoevgrad voor de periode 22 t/m 30 oktober 2005 met daarbij een prachtig programma en het eervolle aanbod om samen te kunnen gaan werken met het wereldberoemde Pirin ensemble onder leiding van Prof. Kiril Stefanov.

Tot eind jaren 30 bestond er een traditie van gemengde koren in Bulgarije, daarna verdween het uit het folklorerepertoire. Čubrica bracht de verloren traditie terug naar Bulgarije en werd daarvoor bedankt door een oude apotheker uit Kotel die na het zien van de voorstelling zei: "Jullie hebben mij een stukje van mijn jeugd teruggegeven, bedankt hiervoor".

13

Koprivshtitsa 2005 Het 9de Nationale Festival van Bulgaarse folklore, van 4 tot 7 augustus 2005 door Henk Spelt

Al 15 jaar wordt er bij elk festival mij toegefluisterd: "Dit is met zekerheid het laatste festival". Dan fluister ik terug: "In deze opzet wel, da". Toch is na al die jaren de basis van dit festival onaangetast gebleven. Er worden nog steeds regionale voorronden gehouden en verhaalvertellers, zangers, muzikanten en dansers uitgenodigd die voor de betreffende regio authentiek zijn. Ik accepteer, dat hiermee wel eens de hand wordt gelicht, het is allemaal niet meer zo simpel als vroeger. Toen was het een eer uitgezonden te worden. Alles werd voor je betaald, je kreeg er vrij voor en/of anderen werkten in jouw plaats. Nu moet je alles zelf betalen. Boeren zitten in het midden van de oogsttijd, arbeiders moeten vrij vragen en iedereen moet zijn vervoer maar zien te regelen. Gelukkig zijn er nog gemeenten die trots zijn op hun cultuur en een bus ter beschikking stellen of een plaatsje in het tentenkamp sponsoren.

Het was voor mij een zeer bijzonder festival. Sliepen wij in het begin nog met 25 mensen in een klaslokaal, met twee Franse hurktoiletten op de gang en een wasbakje in het lokaal dat als douche dienst moest doen, ook na erge buikloop. Nu waren alle gasten verdeeld over een groot aantal particuliere huizen en was de douche toilet verhouding 1,3:1.

Daarnaast hadden we een heel restaurant afgehuurd, waarbij we dan ook zelf het menu konden bepalen, met wisselend succes overigens, maar na het "eerste Skandaltche" ging het elke avond een stuk beter.

Dat de commercie genadeloos heeft toegeslagen, zal duidelijk zijn. Toch is dat niet bij voorbaat slecht. Zag je jaren geleden uitsluitend rotzooi, nu zijn er veel souvenirs te koop die direct met de Bulgaarse folklore te maken hebben.

Ook de actieve volksdansers van buitenlandse groepen kunnen hun hart ophalen aan de vele rijk bewerkte kostuums uit alle regio’s. De kwaliteit was over het algemeen zeer goed, dat gold ook voor de gespen, riemen en andere accessoires.

Voor de tweede maal was er nu ook een podium in het centrum van Koprivshtitsa. Hier konden ook de buitenlanders hun kunsten vertonen.

Er waren nog steeds zeven podia op de westelijke hellingen, er was nog steeds een tentenkamp waar ’s avonds de grote verbroederingsfeesten plaatsvonden. De muzikanten vertoonden nog steeds hun beste instrumentale kunstjes om de buitenlandse toeristen te imponeren.

Dat het op donderdagmiddag begon te regenen was niet prettig, dat het nooit meer ophield was een kleine ramp, zeker voor onze gasten die niet gewend zijn na het diner met rakia en wijn in hun lijf de gladde stenen naar hun appartement te trotseren.

Zeker voor de Bulgaren die in hun kostuums die extra zwaar waren door het vele vocht, hun vochtige tenten ploegend door de modder moesten zien te bereiken, was dit een regelrechte ramp.

14

Zaterdag werd het festival op de hellingen geheel afgelast. Het verplaatste zich deels naar het kleine centrum van het stadje. Een verkort programma met de nog aanwezigen dansers. Velen waren vertrokken of konden Koprivshtitsa niet meer bereiken.

Toen werd het een feest zoals we dat kenden van het allereerste begin. Muzikanten die elkaar hier na jaren weer ontmoetten, elkaar kenden van vorige festivals of de beroemde brigades. Er werd overal gedanst en muziek gemaakt. Bomen en parasols boden enige bescherming, de stomende massa en de rakia hield de stad op temperatuur. Je hoorde ook niemand klagen. We hadden meer medelijden met de mensen in hun prachtige handgemaakte wollen maar kletsnatte kostuums dan met eigen verkoudheid, natte kleding en onderkleding. Daarvoor werkte de sfeer en de rakia voldoende genezend.

Wat was ik trots op de ca. 300 Nederlanders in Koprivshtitsa. Niemand heeft zich beklaagd, wat een heerlijke mensen en wat hebben we genoten.

Het meeste nog van de sfeer van muziek, dans en vriendschap. Dit houdt mij op de been als ik weer eens strandgangers hoor klagen over zandvlooien op het strand, of te harde muziek en lauw bier.

Dank aan al mijn gasten en vrienden, dank aan al die eenvoudige volksmuziek makende Bulgaren die ons weer een lesje hebben geleerd in acceptatie, vriendschap en nederigheid.

Hulde !!

Een geslaagd Festival door Adri Kwekel, Den Haag

In 1988 nam ik deel aan een groepsreis van de vermaarde Bulgarije kenner Jos Blom.

Ik was meteen gefascineerd door de wonderschone natuur, de schilderachtige dorpjes, de vriendelijke inwoners en de boeiende geschiedenis.

In 1995 maakte ik mijn tweede reis waarin ook het folklore festival in Koprivshtitsa was gepland.

Dit werd een fantastische ervaring met al die muziek, zang en dansvoorstellingen in de meest prachtige en verschillende klederdrachten. Echt een lust voor oog en oor.

Helaas kon ik in 2000 niet naar het vijfjaarlijkse festival, maar dit jaar lukte het me gelukkig weer om met een culturele reis van Terra Bulgaria het festival te bezoeken. Pessimisten hadden me nog gewaarschuwd dat het misschien tegen zou vallen en te commercieel zou zijn geworden. Niets was minder waar. Het was gedurende de vier dagen die het festival duurde weer één groot feest!

Vanaf de eerste dag was ik weer meteen gepakt door het mooie stadje, de gezellige markt, de leuke sfeer en al de culturele bedrijvigheid met dansende, musicerende en zingende mensen.

De eerste twee dagen zwierf ik door de bergen langs de acht podia om met mijn programmaboekje in de hand te genieten van al die puur Bulgaarse folklore. Soms lekker alleen met een drankje in het gras liggend, of soms gezellig keuvelend met een groepsgenoot of een Bulgaar.

De tweede avond werd het vuur opgestookt om de kooltjes van de traditionele vuurdans op te warmen, maar o wee, donkere wolken pakten zich samen en binnen een mum van tijd barstte het onweer los en stortte de regen met bakken naar beneden. Gelukkig bleef het vuur branden en kon de vuurdans op een droog moment toch doorgaan.

Het regende en onweerde de hele nacht door en het festivalterrein in de bergen was één grote

15

modderpoel geworden. Ook het anders zo vredig kabbelende riviertje was een bruine kolkende rivier geworden en verschillende dorpen in Bulgarije waren overstroomd.

De derde dag werden daarom alle optredens in de mooie oude theatertjes en culturele centra in de stad gehouden. Hoewel dit eerst een tegenvaller leek was dit toch ook weer een aparte en knusse belevenis en een mooie gelegenheid om alle historische gebouwen van binnen te bewonderen.

Gelukkig knapte het weer in de loop van de dag

wat op en kon er tussen de buien door af en toe ook weer buiten gedanst worden.

De vierde en laatste dag was het festivalterrein gelukkig weer redelijk begaanbaar, zodat de afsluitingsceremonie toch op het hoofdpodium kon plaatsvinden. Hierbij traden alle winnende groepen van het festival op, zodat we op onze laatste dag konden genieten van een grandioze show met alle facetten van de Bulgaarse folklore.

Over vijf jaar hoop ik weer van de partij te zijn!

Fascinerend Bulgarije In deze rubriek wordt telkens een deel van Bulgarije beschreven dat de moeite waard is om eens te bezoeken. Om in de lijn van het voorgaande te blijven starten we deze rubriek met:

Koprivshtitsa door K. Powell

Het stadje Koprivshtitsa ligt in de vallei van de Topolka rivier en is omgeven door de hoogste bergtoppen van het Sredna Gora gebergte. Het stadje werd gesticht door vluchtende Bulgaren, Macedoniërs en Albaniërs die uit de handen van de Turken wilde blijven toen de Ottomanen Bulgarije binnen drongen. Al snel werd het stadje een centrum van handel en handarbeid. De vooruitgang in rijkdom en de kunde in het handwerk werden o.a. getoond in de architectuur en de versieringen van de huizen.

In 1876 was Koprivshtitsa de bakermat van de Aprilopstand tegen de vijfhonderdjarige Turkse onderdrukking van de Bulgaren. Bekende namen uit de Bulgaarse geschiedenis kwamen uit Koprivshtitsa.

In 1952 werd Koprivshtitsa een museumstadje, in 1971 een historisch erfgoed en in 1978 een nationaal architectonisch erfgoed.

Momenteel kent het zo’n 388 architectonische en historische monumenten die de historie van de Bulgaarse revolutionairen

markeren maar ook die van vele Bulgaarse schrijvers en kunstenaars.

Zodra u Koprivshtitsa binnenkomt, vallen de prachtig beschilderde huizen u direct op. De rivier de Topolka stroomt dwars door het stadje heen en verdeelt het in tweeën. Op het centrale plein bevinden zich een paar souvenirwinkeltjes, het bureau voor toeristische informatie en een aantal restaurantjes. Om het stadje goed te zien kunt u bij het bureau voor toerisme of in de winkeltjes voor een paar Leva een toeristische kaart kopen met de wandelroute langs de mooiste monumenten van Koprivshtitsa. De wandeling duurt ongeveer twee uur.

De route komt onder andere langs het museumhuis en het monument van Georgi Benkovski (zijn eigenlijke naam was Gavrail Hlutev).

16

Georgi Benkovski was een van de bekendste Bulgaarse revolutionaire strijders die tegen de onderdrukking van de Turken vochten.

Koprivshtitsa was zijn geboorteplaats en hij was de grote organisator achter de Aprilopstand in 1876. Het goed onderhouden huis werd in 1831 gebouwd en binnenin is er een museum ingericht over zijn leven en zijn revolutionaire daden. (tip: U kunt o.a. hier meteen een kaartje kopen met korting voor alle zes musea van Koprivshtitsa).

Een ander interessante locatie is het Liutova museumhuis.

Dit huis geeft u een unieke weergave van de Bulgaarse renaissance architectuur. Het werd in 1854 gebouwd door specialisten uit Plovdiv. Het Liutova museumhuis heeft dezelfde stijl als het etnografische museum dat in het oude centrum van Plovdiv ligt. Binnen in het huis bevindt zich een expositie over textiel en tapijten. Vervolgens brengt de route u langs de brug waar de opstand tegen de Turken begon. De Kalachev brug werd gebouwd in 1813 en het was hier dat Georgi Tihanek op 20 april 1876 het eerste schot loste van de Aprilopstand. De volksbenaming van deze brug is nu “De eerste schot-brug”.

Vlakbij de brug bevindt zich het museumhuis van een andere revolutionaire leider, Todor Kableshkov. Het prachtige huis werd in 1845 gebouwd door een plaatselijke bouwmeester. Het huis is erg weelderig ingericht en toont de rijkdommen die de bewoners van Koprivshtitsa ooit bezaten. In het huis is nu een expositie

ingericht over de revolutionaire activiteiten van Todor Kableshkov.

Het volgende huis op de route is het Oslekova museumhuis, een van de prachtigste monumenten van de Bulgaarse renaissance architectuur. Het werd gebouwd in 1856 voor de rijke handelaar Nencho Oslekov. Oslekov was een belangrijke medestrijder in de Aprilopstand. Hij werd gedood door de Turken nadat zij de opstand hadden neergeslagen. Het huis is met name bekend vanwege de mooie muurschilderingen.

Het huis van de Dimcho Debelianov, een belangrijk Bulgaarse dichter, is pas sinds kort een museum. Het huis is grondig gerestaureerd en herbergt nu een expositie over het leven van de schrijver en zijn creatief dichterwerk.

Het laatste museum op de route is het complex waar de Bulgaarse schrijver Liuben Karavelov heeft gewoond. Het complex bestaat uit 3 huizen en een kleine binnenplaats. In totaal nam de bouw van het complex zo’n vijfentwintig jaar in beslag.

Het eerste huis, uit 1810, is gebouwd als ‘winterhuis’, het tweede, uit 1820, werd gebruikt voor de handelsdoeleinden van de familie en het laatste, uit 1835, werd gebruikt als ‘zomerhuis’. Het complex bevat een expositie van het werk en het leven van de beide broers Liuben en Petko Karavelov.

Indien u per trein reist dient u rekening te houden dat het treinstation van Koprivshtitsa ver buiten het stadje ligt. In Koprivshtitsa zijn voldoende hotels in verschillende prijsklassen aanwezig. Op maandag en dinsdag is een aantal musea gesloten.

Koprivshtitsa, is zeker de moeite waard om te bezoeken!

17 In Beseda 27 schreef de heer PeterDas over zijn fietservaringen in Bulgarije in 2000, nu volgt deel 2 (met inkortingen).

Door Bulgarije op de fiets, deel 2 Van Sozopol naar de Shipkapas Op 6 september rijd ik naar het klooster van de Levenbrengende Bron van de Heilige Maagd (Sveti Zhivopriemen Iztochnik), bij Golyamo Bukovo. Er staan goede richtingborden naar het klooster vanaf de weg Elhovo-Sredets, maar de laatste vier kilometers zijn steil en ongeasfalteerd.

7 september. De weg loopt door het Strandzhanatuurgebied, waar je minder dan één persoon per kilometer tegenkomt, naar Primorsko, ten zuiden van Bourgas aan de Zwarte Zee. Al op tien kilometer van de zee wordt de wind frisser. De heuvels worden lager aan weerszijden. Op twee kilometer verschijnt de eerste toerist met rugzak en mobiele telefoon. Op een kilometer van het strand barsten opeens de souvenirwinkels, restaurants, hotels en bars los.

Morgen naar Sozopol. In Sozopol is van 1 tot 10 september altijd het Apollonia-festival. Apollonia is de oude naam voor het stadje, dat qua toeristische attracties een beetje kan wedijveren met het bekendere Nesebar (zegt men). Er zijn theateruitvoeringen, poppenspel op straat, klassieke en andere concerten. Ik maak de staart ervan mee.

Op 11 september vertrek ik richting Balkan. De kustweg van Sozopol naar Bourgas is onaangenaam druk en soms ook voor fietsers verboden.

Er is wel (aan de zeekant) een rustige parallelweg, je moet er soms even naar zoeken maar die brengt je tot 15 km van Bourgas. Ten zuiden van Burgas ging het naar links, landinwaarts, over Gorno Ezerovo en Troyanovo naar Karnobat. Alleen in het begin moet je de weg vragen, daarna wijst het zich, zoals meestal, vanzelf.

12 september. De Balkan is zo dicht bij de kust nog niet hoog.

De Riiski pas is maar 408 meter. Alleen, omdat een riviervalleitje overgestoken moet worden, moet je twee keer van 200 naar 400 meter klimmen. In Ivanski, een eindje ten zuiden van Shumen, vind ik onderdak.

13 september. Een extra dag om Shumen te bezichtigen met zijn Ottomaanse ruines en de grote moskee.

14 september. 26 graden, enkele wolkjes en een dagtocht van 52 km zonder veel heuvels. Het landschap bestaat uit bos, afgewisseld door maïsen zonnebloemvelden. De avondgeuren in Targovishte doen denken aan Oldemarkt, Overijssel in 1950: geuren van verbrand hoorn van de hoefsmid.

15 september. Ik wil vandaag in Popovo aankomen. Ten zuiden van de Balkan werkte die als windscherm, maar nu blaast een

18

noordwestenwind in mijn gezicht. Je fietst door golvende heuvels, en als je de hogere heuvels in de verte wegdenkt, waan je je in Vlaanderen. Er zijn hier nog steeds veel trekdieren (paarden, ezels en muildieren) maar er zijn ook tractoren en grotere landbouwmachines. Mensen trekken kleine kinderwagenachtige voertuigjes en een enkele keer berijdt men een ezel. De drukke spoorweg SofiaVarna (passagiers en goederen) loopt hier vlak langs.

16 september gaat de reis naar Veliko Tarnovo.

Het autoverkeer is half zo druk als doordeweeks: 50-100 auto's per uur. De stad is heel eigenaardig gelegen in een aantal bochten van de rivier de Jantra, die haast weer in zichzelf terug meanderen.

De Moezel is er niets bij. Onder de stad door loopt een tunnel voor de trein en voor het verkeer.

17 september. Mijn vanuit Sofia geboekte kamer ligt in de oude stad, waar alles zo steil is dat de huizen haast boven elkaar zijn gebouwd. Het huis ligt aan een hobbelig straatje in een wirwar van steile steegjes en trappen achter het museum, waar weinigen de weg weten. Het uitzicht is grandioos.

In de diepe kloof loopt de Jantra, daaroverheen kijk je op een beboste helling. Arbanassi, een dorp op 4 km afstand (maar ook 260 meter hoger, zodat de inspanning om er te komen gelijk staat aan 20 km vlak) heeft musea, kloosters en kerken. Een van de mooiste is de Rozhdestvo Hristovo of Christus' geboortekerk. Een lage kerk, vrijwel zonder ramen, half ondergronds gebouwd en zonder toren. Er staat een muur omheen,daarachter is hij onzichtbaar.

De Turken eisten dat kerken laag bleven. De binnenkant is geheel bedekt met muurschilderingen uit de zestiende tot achttiende eeuw. Een bezoek waard. In de directe omgeving van Veliko Tarnovo liggen trouwens veel kloosters en de stad is een goede basis voor langer verblijf.

19 september. Ik volg de Jantra naar het noorden.

Eerst een bezoek aan het Preobazhenski-klooster, erg mooi gelegen hoog op de westelijke helling van de Jantravallei. Het ligt gevaarlijk onder een klif. Bij de laatste aardbeving zijn daarvan twee rotsblokken van elk toch wel tientallen tonnen losgeraakt die de klokkentoren en kerk op een paar meter na gemist hebben. Ze liggen nu nog ter weerszijden van de toren."Een wonder" heeft de gebouwen gespaard. Dat wonder is ook een waarschuwing. Wie de kerk nog wil zien, moet dat doen v贸贸r de volgende aardbeving. Aan de overkant van de Jantra ligt, even hoog en ook onder een klif, een ander klooster. De Romeinse ruines van Nikjup, iets verder, zijn al gesloten voor bezichtiging. De Jantra stroomt verder naar de Donau in het noorden, mijn rit voert naar het westen, naar Vishovgrad, een klein plaatsje onder Pavlikeni.

21 september. Vandaag verder naar het zuiden, recht op de Balkan af. Ik overnacht in hotel Corona in Etara, een voorstadje iets ten zuiden van Gabrovo.

Laatste deel volgt in Beseda 29 (Van de Shipkapas naar Sofia)

19

Recepten uit Nederland en Bulgarije Appeltaart uit Barneveld

Luie Banitsa uit Tishevitsa (Vratsa regio)

IngrediĂŤnten: Het deeg: 300 gram bloem, snufje zout, 1 pakje vanillesuiker, 100 gram witte basterdsuiker, 1 ei, 200 gram boter, bakpoeder (facultatief).

De vulling: 750-1000 gram fris zure appelen, eetlepel cognac of rum, eetlepel suiker, halve theelepel kaneel, 50 gram rozijnen of krenten, 150 gram poedersuiker, 2 theelepels kirsch met citroensap. Gereedschap: deegrol en springvorm van ca. 26 cm doorsnee met bodem en messen.

IngrediĂŤnten: 500 gram feta (sirene), 800 gram witte suiker, 6 eieren,1300 ml water, ongeveer 150 ml zonnebloemolie, 50 gram gist, ongeveer 1000 gram bloem. Gereedschap: deegrol en ronde bakvorm.

Doe de bloem in een kom met zout, vanillesuiker en basterdsuiker. De harde boter erin en met 2 messen verdelen totdat de klontjes de grootte hebben van een doperwt. Het ei toevoegen en alles kneden met een koele droge hand tot een samenhangende bal. Soms wordt er nog wat bakpoeder door het deeg gemengd. De deegbal nog even in de koelkast leggen voor hij uitgerold wordt. Uitrollen (met deegrol) op een met bloem bestoven tafel of aanrecht tot een ronde lap. 2/3de van het deeg langs de randen van de springvorm en over de bodem verspreiden en aandrukken.

1/3de deel bewaren voor bovenop de taart.

Appels schillen, in vieren snijden en de klokhuizen verwijderen. Daarna appels in kleine plakjes snijden en vermengen met de cognac of rum, suiker kaneel, rozijnen of krenten. Dit mengsel over de deeglaag verdelen en met de vlakke hand iets aandrukken. De rest van het deeg uitrollen tot de grootte van de bodem en bovenop het mengsel leggen. De randjes stevig aandrukken.

Het deeg bovenop met een vork inprikken zodat door de ontstane gaatjes stoom kan ontsnappen.

Taart in de vorm op het rooster (onderste stand) van de (voorverwarmde) oven zetten. Op 200 graden Celsius in 55 minuten laten bruinbakken.

De hele taart met glazuur van poedersuiker, kirsch en citroensap bestrijken.

Het deeg: Los het gist op in 100 ml warm (lauw) water. Verdeel de bloem in tweeĂŤn. Giet het water met de gist op een gedeelte van de bloem en voeg daarop de 6 (van tevoren geklopte) eieren. Voeg geleidelijk kleine hoeveelheden van het restant van de bloem tijdens het kneden toe totdat je een gemiddeld harde deeg krijgt. Het kan zo zijn dat je niet alle bloem hoeft te gebruiken, dit is afhankelijk van de grootte van de eieren.

Verdeel het deeg in 4 gelijke porties met de vorm van een bal. Smeer de vier deegballen in met olie en laat ze 10 minuten rijzen. Rol een deegbal plat met een deegroller en zet deze aan de kant. Doe hetzelfde met een tweede bal. Smeer de eerste platte laag met olie en leg de tweede daar bovenop. Smeer ook deze met olie in. Rasp 250 gram feta boven op de tweede laag. Rol vervolgens de beide lagen gelijktijdig op (zoals je pannenkoek oprolt). Druk (knijp) de rol met vettige vingers stevig aan zodat die niet uit elkaar rolt. Maak van de lange rol een ingerolde rol in de vorm van een spiraal. Plaats deze in het midden van een met zonnebloemolie ingevette (bodem en wanden) ronde bakvorm. Doe de andere 2 ballen als de eerste 2 maar rol de lange rol om de al in het midden gelegde delen heen. De oven stelt u van te voren in op 250 graden (boven en onder bakken). Bak het door totdat het een mooie roodbruine kleur krijgt. Laat het afkoelen.

De siroop: Neem 1200 ml water en 800 gram suiker en breng ze aan de kook. Verdeel vervolgens de siroop gelijkmatig over de al afgekoelde banitsa.

Dekt de banitsa af met een doek en laat het zo verder afkoelen.

Dober apetit !