1910 1919 1910 • Mevrouw C.J. Wannée schrijft Het Kookboek van de Amsterdamsche Huishoudschool; 1e herdruk al in 1911. 1912 • Vitamines (ontdekt rond 1900) krijgen hun geheimzinnige naam.
• Openluchtmuseum in Arnhem op 6 september geopend.
• Nederlandsche Vereeniging van Huisvrouwen opgericht.
1914 • Pietje Bell en Ot en Sien verschijnen.
• Elektriciteit verdringt gas als verlichting: Krasnapolsky in Amsterdam verlicht zijn wintertuin.
• Oorlog in de landen om ons heen.
1916 • Gemeente Amsterdam richt wegens het voedselgebrek de Centrale Keuken op, waar onder leiding van mevrouw Lotgering Hillebrand 188.000 porties voedsel per dag worden klaargemaakt: ‘De Centrale Slobberbak’ of ‘De Centrale Trog van Wibaut’. Een voor die tijd bepaald niet geringe prestatie! 1917 • Voedselschaarste in Nederland. Duitsland kondigt onbeperkte duikbootoorlog aan, wat ons als zeevarende natie hard treft.
• Eerste jaarbeurs in Utrecht.
• Aardappeloproer in Amsterdam: 6 doden, bijna 100 gewonden.
• Vrouwenkiesrecht mogelijk gemaakt. De lange mars van Aletta Jacobs, de eerste vrouwelijke arts van Nederland, eindelijk met succes bekroond.
1919 • Warenwet. Doel: beschermen van de volksgezondheid tegen verontreiniging in levensmiddelen en het bevorderen van de eerlijkheid in de handel. Instelling van het Nederlands Instituut voor de Volksvoeding, een voorloper van het Voorlichtingsbureau voor de Voeding.
74
• KLM opgericht: eerste luchtvaartmaatschappij in Europa.
• Horecaf opgericht, opvolger van Hotelhoudersbond.
‘ons volk moet leeren visch eten’ Groeiend toerisme
In het begin van deze 10 jaar kabbelt het leven rustig voort. Hoewel... men begint zich ongerust te maken over het toenemende verkeer. De laatste diligence van Van Gend en Loos wordt aan de kant gezet. De treinen zijn enorm populair. Waren er in 1909 slechts 1500 Nederlandse personenauto’s, in 1919 werden het er maar liefst 7000! Je zou zeggen, mooi toch? Meer gasten. Maar daar dachten ze in bijvoorbeeld Scheveningen anders over. Het toenemende verkeer leidde immers tot ‘een steeds verder gaande democratiseering en een
steeds grootere verkorting van den verblijfsduur’.
Hotel Duin en Daal te Bloemendaal was wat dat betreft een modernere voorloper. In 1911 prijst men de uitspanning aan in een aandoenlijk boekje, met een foto van koningin Emma, prinses Wilhelmina en prins Hendrik voorop, verlucht met onder andere advertenties voor Victoriawater en champagne Moët & Chandon.
‘(...) op 7 minuten afstand van de electrische tram, waarmee men in 12 min. naar het Station Haarlem rijdt (retour 10 cents). (...) Wij hebben remise voor equipages, auto’s en fietsen: mogelijk beantwoordt zelfs ons terrein vóór ’t Hotel, groot ± 50.000 m2, aan heren aviateurs voor ’t af en aanvliegen met hunne aeroplanes (...)’ Geen wonder dat men aandringt
op reservering. Met Pinksteren hadden ze maar liefst 247 mensen moeten teleurstellen. Ter aanmoediging geven ze een lijst van logees in 1910, met woonplaats en al! Ach, zou men in die tijd nog niet echt stout geweest zijn?
Culinaria
Een lunchmenu bij Duin en Daal in de vroege jaren tien, bijvoorbeeld bouillon, biefstuk met spiegelei, roomsoes, fruit, kwam op ƒ 1,50 per couvert. En bij Frigge in Groningen op tweede kerstdag 1919 betaalde je tussen de drie en de vijf gulden voor een dinerconcert. In datzelfde Groningen werd net als in Amsterdam in 1917 de Centrale Keuken opgericht: 8 menu’s voor gemiddeld 11 cent. Je zou zeggen: daar doe je het voor. Maar men was maar wat blij dat in 1919 de voedselschaarste als gevolg van de Eerste Wereldoorlog weer was afgelopen, zodat de gaarkeuken kon worden opgeheven.
1910-1919 - ons volk moet leren vis eten