Fmt 8 9 2013 by Van Litsenburg

13|

FMT gezondheidszorg: Vakblad over huisvesting en technologie in de gezondheidszorg

GEZONDHEIDSZORG

8/9

Zelf regie behouden bij Main Contracting

St Anna Ziekenhuis renoveert acht OKâ&#x20AC;&#x2122;s Siemens technologiepartner van Zaans Medisch Centrum

Betrouwbare servicepartner

Besam, 1e klas service aan alle merken automatische deuren en luchtgordijnen. dag en nacht bereikbaar 2-uurs service bij calamiteiten 100% zekerheid focus op kostenbeheersing

www.besam.nl

ASSA ABLOY, the global leader in door opening solutions

V O O R W O O R D

I N H O U D

Aandacht voor technologie Voor u, lezer van FMT Gezondheidszorg, staat het zo vast als een huis: technologie is van onschatbare waarde voor de kwaliteit en continuïteit van de zorg. In deze editie van FMT vindt u tal van voorbeelden die dit onderstrepen. Met die wetenschap in gedachten, zou je verwachten dat technologen in de zorgsector direct worden uitgenodigd om met de Raad van Bestuur rond de tafel plaats te nemen als ze iets te melden hebben. Een poosje geleden had ik het hierover met een aantal technisch managers in de zorg. Ze maakten zich zorgen over het feit dat juist die vanzelfsprekendheid om vanuit het bestuur de technologie alle aandacht te geven, er vaak niet is. Als uitgever van FMT Gezondheidszorg maakte dit mij attent op het gegeven dat we dit vaktijdschrift ook nog meer onder de aandacht moeten brengen van bestuurders. De nodige Raden van Bestuur zijn geabonneerd op FMT Gezondheidzorg, maar nog lang niet allemaal. Daar gaan we de komende maanden dus hard aan werken. Op die manier kunnen we bijdragen aan het onder de aandacht brengen van de het belang van technologie. Daarnaast is het natuurlijk een gegeven dat de technisch facilitair manager zelf ook voortdurend zijn boodschap onder de aandacht moet blijven brengen.

St Anna renoveert acht OK’s.

I N

D E Z E

U I T G A V E

Renoveren OK’s: St Anna Ziekenhuis renoveert acht OK’s

Groot onderhoud: Facilitymanagers hebben een strategische rol bij het vinden van creatieve oplossingen bij renovatieissues

Cor van Litsenburg, Uitgever FMT Gezondheidszorg.

Huisvesting: Bouwen voor de zorg; niet zo eenvoudig als het lijkt

Klimaatbeheersing: Duurzaam klimaatsysteem op maat

Brandveiligheid: Extra investering in watermist loont

Binnenklimaat: Schelpen tegen stankoverlast

Uitbesteed onderhoud: Zelf de regie behouden bij

NB op www.fmtgezondheidszorg.nl kunt u elke dag actuele informatie vinden over technologie in de zorg.

Main Contracting

Nieuwbouw: Uitbreiding Sint Maartenskliniek

Reinigen & desinfecteren: Gebruikers endodesinfectoren

op zoek naar perfectie?

Bohebiflex: Gezonder leven gaat hand in hand met een slimme huisvesting

Innovatie: Ouderenzorg zonder techniek onbetaalbaar

Klimaattechniek: Ach, het is maar een warmtewiel...

Kort Nieuws 30 NVTG Info 32 Bedrijvenindex 37

Agenda 42 Advertentie-index 42 VTDV TD

FMT gezondheidszorg

R E N O V E R E N

O P E R A T I E K A M E R S

St Anna Ziekenhuis renoveert acht OKâ&#x20AC;&#x2122;s

Door: Gerrit Tenkink

FMT Gezondheidszorg

Na een grondige renovatie gedurende elf maanden (inclusief realisatie interim-OK), werd het nieuwe OK-complex van het St. Anna Ziekenhuis in Geldrop in gebruik genomen. De verbouwing vond plaats in een recordtempo met korte lijnen en vooraf strak vastgelegde afspraken tussen het ziekenhuis en de bouwende partijen, waar tijdens de bouw minimaal vanaf geweken kon worden.

et OK-complex van het St Anna Ziekenhuis omvat zeven OK’s, een steriele opdekruimte, magazijnen, een verkoeverkamer en kantoren. De totale oppervlakte is ruim 2.200 vierkante meter. Het ultramoderne complex behoort tot één van de meest innovatieve OK-complexen van Nederland door de digitale toepassingen in combinatie met doordachte zorglogistiek, luchtbehandeling en inrichting conform de allerlaatste kwaliteiten veiligheidseisen. Klaas van den Hurk en Marion Creemers waren als respectievelijk projectcoördinator renovatie en hoofd OK intensief bij de renovatie betrokken. “De hele bouw is vooraf vastgelegd. Tussentijds konden geen aanpassingen worden gemaakt. Dat zorgde af en toe wel eens voor spanning, maar betekende ook dat de bouwende partijen de renovatie binnen de afgesproken tijd konden afronden en we binnen het budget zijn gebleven”, aldus Van den Hurk.

Identieke OK’s

Bij de renovatie is gekozen voor zeven identieke OK’s. Allemaal met een digitale uitrusting en uniform ingericht. Het digitale deel omvat op iedere OK vijf verplaatsbare schermen in het operatiegebied en vier aan de wand. De operaties kunnen ook buiten het steriele gebied worden gevolgd. Bovendien heeft één kamer een mogelijkheid tot video-conferencing. Voor wat betreft dit digitale deel heeft het ziekenhuis bewust gekozen om klaar te zijn voor de toekomst. Creemers: “Uniformiteit zorgt voor duidelijkheid en de uniforme werkwijzen betekenen dat risico’s worden geminimaliseerd. Daarnaast maken identieke OK’s het plannen van de operaties een stuk eenvoudiger. Men kan immers voor alle specialismen in alle kamers terecht. Op deze manier kunnen we dus optimaal gebruik maken van de beschikbare ruimte.” Het ligt voor de hand dat uniformiteit ook goedkoper is, maar volgens Van den Hurk is dat een misvatting. “Je kiest een bepaald niveau van inrichting ook met de blik op de toekomst. In ons geval hebben we voor een bepaalde mate van overdimensionering gekozen. Dat is een keuze die je maakt. De bouw is dan wel duurder, maar we verdienen dat terug door de multi-inzetbaarheid van de ruimtes en dus een hogere bezetting, waardoor op het aantal kamers kan worden bespaard.”

Renovatie of nieuwbouw

Is de bouw van zeven splinternieuwe OK’s wel een renovatie te noemen? Van den Hurk: “Het was een bewust keuze om het gehele complex in één keer aan te pakken, dus niet ruimte voor ruimte. In maart 2012 is gestart met de bouw van een interimvoorziening die eind mei in gebruik is genomen. Om de continuïteit van de OK te kunnen blijven waarborgen, werd door de firma Bussman aan de achterzijde van het ziekenhuis in drie maanden tijd een complete OK interimvoorziening van 1.800 vierkante meter gebouwd. Door te kiezen voor een interim-OK kon het oude OK-complex op de tweede verdieping van het St. Anna Ziekenhuis volledig en in één keer worden gerenoveerd. Ook hier was sprake van een zorgvuldige afweging van de kosten. Omdat de bouwende partijen de handen vrij hadden kon men snel en efficiënt bouwen. Een operatie op zich, die drie maanden in beslag nam, maar de uiteindelijke bouwtijd van twee naar één jaar terugbracht. De bouw van het nieuwe OK-complex, inclusief opdekruimte, magazijn en kantoren duurde al met al zeven maanden. Daarna volgde het proces van het optimaliseren van de kwaliteit van het microbiologisch en bacterieel binnenmilieu, het valideren. Tussen aanvang met de interimvoorziening en de eerste operatie zat een periode van minder dan twaalf maanden.” De projectorganisatie

Van den Hurk en Creemers kijken voldaan terug op een intensieve tijd waarin , zoals Creemers het noemt, de uitvoering ‘op z’n St. Anna’s’ ging. “Het St. Anna is een relatief klein en overzichtelijk ziekenhuis. Dat betekent dat er wat betreft organisatie ook sprake is van minder managementlagen. Zo kunnen we eenvoudiger en sneller overleggen. Ik denk dat dit qua projectorganisatie uniek is te noemen. Samen met de gebruiker is in een zogenaamd kernteam het PVE opgesteld en vastgesteld. Er zijn werkomschrijvingen, plattegronden en afsprakentekeningen gemaakt, waarin precies is vastgelegd hoe alles moet worden gemaakt en aan welke eisen het geheel moet voldoen. Deze stukken zijn met de gebruiker besproken en weer in het kernteam vastgesteld.” Van den Hurk: “Vooraf is met de aannemer (BAM Utliliteit regio Eindhoven) tot in detail doorgesproken hoe alles er uit moest zien, aan welke eisen het moest voldoen en binnen welk tijdsbestek een en ander moest worden gerealiseerd. Tijdens de bouw had het ziekenhuis (de gebruiker, red.) daar weinig of geen invloed meer op. Het pakket van eisen was FMT Gezondheidszorg

R E N O V E R E N

O P E R A T I E K A M E R S meer aan te leggen. Tijdens de bouw is beslist dat er toch een extra leiding zou worden aangelegd, zodat wij in de toekomst zonder al te veel haken breekwerk de lachgasinstallatie kunnen aanleggen. Een ander onderdeel waarbij duidelijk is ingespeeld op de toekomst maar ook steriliteit is de omvang van de plenums. Allemaal 3 bij 3 meter, inclusief alle vereiste techniek. “Dat zorgt dus voor een bepaalde mate van overdimentionering en dus extra kosten. Die extra ruimte is bewust gekozen, zodat niet alleen de patiënt en de chirurg maar ook het instrumentarium onder het plenum kan staan en dus een hogere mate van steriliteit kan worden gegarandeerd. Luchtbehandeling

De zeven identieke OK’s zijn voorzien van de nieuwste technieken. leidend. De hele OK werd hermetisch afgesloten en was niet toegankelijk voor personeel. Niets is vervelender voor een bouwer dan wanneer de opdrachtgever tijdens het bouwproces met aanpassingen komt. Dat werkt vertragend, maar brengt ook extra kosten met zich mee.” ”En dat leidde af en toe wel eens tot irritaties”, vult Creemers aan. Op gezette tijden heeft de bouw voor een beperkte groep gebruikers een rondleiding georganiseerd, zodat men een en ander van dichtbij kon volgen. Aan het eind voldeed het OK –complex aan de verwachtingen. “Het betekent dus dat je een goed vertrouwen moet hebben in de bouwen-

de partijen en dat je dus alleen met partijen kunt werken die thuis zijn in deze materie”, zegt Van den Hurk, die nogmaals wijst op de korte lijnen en de snelle besluitvorming. “Tijdens het bouwproces moest nog een aantal besluiten worden genomen over de medische apparatuur, waardoor af en toe toch werd ingegrepen in het bouwproces. Dan zijn korte lijnen en een snelle besluitvorming erg belangrijk. Ook de flexibiliteit en snelle reactie van een aannemer is dan van belang.” Toch heeft deze werkwijze ook zijn nadelen en werden kleine fouten gemaakt. “Het aantal digitale schermen in de kamers is tijdens het project toegenomen en zijn nu op de wanden geplaatst, terwijl dat ook in de wanden had gekund. Dat zijn punten die we nu achteraf moeten herstellen”, zegt Creemers. Lachgas

Een belangrijk punt bij deze werkwijze is dat alles vooraf goed uitgedacht en uitgewerkt moest zijn. Beginnen en tussentijds iets aanpassen was in principe niet mogelijk. Dat vroeg ook een stuk visie op de toekomst. Creemers: “Het gebruik van lachgas is volgens de richtlijnen niet langer toegestaan, maar anesthesisten zijn daar niet blij mee en verwachten dat op enig moment de richtlijn misschien weer aangepast gaat worden. In eerste instantie was gekozen geen leiding voor lachgas Meerdere beeldschermen geven, ook buiten het steriele gebied, goed zicht op de operatie. 6

FMT Gezondheidszorg

De luchtbehandeling op zeven OK’s en in de centrale opdekruimte is een gecompliceerde techniek die voor de nodige hoofdbrekens zorgde. Door toepassing van downflowplenum-luchtbehandeling wordt een scherm van schone, gefiltreerde lucht vanuit het plafond naar de operatietafel geleid, waardoor binnen een gebied van 3 bij 3 meter rond de operatietafel een uiterst stabiele en steriele omstandigheid wordt gecreëerd. De centrale opdekruimte is ook uitgerust met dezelfde steriele luchtbehandeling. Van den Hurk: “Op dit moment is het gebruikelijk dat per twee OK’s een opdekruimte of één centrale opdek voor meerdere OK’s wordt ingericht. Wij hebben gekozen voor een centrale opdekruimte met twee grote opdekplenums. De opdekruimte is in principe de schoonste ruimte in een OK-gebied. Van de opdek naar de OK’s en van de OK’s naar de omgeving heerst een bepaald drukregime. De vraag was of we voor deze opdekplenums voldoende schone lucht konden aanvoeren. Alle OK’s en de opdekruimtes worden hiervoor bouwkundig in principe luchtdicht gebouwd en uitgevoerd met hermetisch sluitende deuren. De luchtbehandelingsinstallatie moet dan, voor het handhaven van het drukregime, zorgen voor de juiste hoeveelheden lucht en acteren wanneer ergens een deur wordt geopend. Dat heeft de aannemers (BAM en Telstar) de nodige hoofdbrekens gekost. Voor de totale luchttoevoer hebben we gebruik gemaakt van twee gelijkwaardige luchtbehandelingskasten en per OK en in de opdekruimte voor decentrale recirculatieunits. Valt één van de kasten uit, dan vangt de andere dit op en zorgt dat drukverschil gehandhaafd blijft. Er is nu in een OK sprake van een twintigvoudige ventilatie, opgebouwd uit 2.450 m3/h verse lucht en 6.000 m3/h recirculatielucht. Daarmee kunnen

van elkaar gescheiden blijven. Via sluizen in het magazijn worden producten van en naar de CSA getransporteerd, hetgeen ook geldt voor de was. Nu de OK drie maanden draait merken Creemers en Van den Hurk tot hun voldoening dat het goed draait en dat het ontwerp goed is geweest. Ook de techniek draait zeer stabiel en de luchtbehandeling reageert erg snel op de veranderingen in de druk wanneer een deur van een OK open en dicht gaat. “Natuurlijk zijn er altijd zaken die nog beter hadden gekund, maar dat houd je altijd. Al met al zijn we heel tevreden over deze aanpak.” n

Op het benderpaneel zijn parameters zichtbaar met betrekking tot onder meer druk, temperatuur en deurbewegingen, evenals intercom, lichtregeling, OK-lamp, signalering, enz.

we altijd voldoen aan de gestelde eisen.” Centrale opdekruimte

Het OK-complex heeft gescheiden ingangen voor personeel en patiënten, alsook aparte liften voor steriele en gebruikte goederen en instrumenten. Via de centraal gelegen steriele magazijnen en de steriele opdekruimte worden de instrumenten rechtstreeks de operatiekamers ingereden. Omdat het volledige OK-complex nieuw werd ingericht had het ziekenhuis ook de inrichting van de diverse ruimtes ten opzichte van elkaar in eigen hand. Naast de centrale opdekruimte bevindt zich het centrale steriele magazijn. Creemers:

“Wat je in praktijk op OK’s vaak ziet is dat er al snel allerlei decentrale magazijntjes ontstaan, simpelweg, omdat men niet steeds weer spullen wil ophalen bij het centrale magazijn. Nu maken we gebruik van een paar grotere ruimtes, zoals het steriel magazijn en een centrale ruimte voor apparatuur, en zijn er dus minder mogelijkheden om overal wat weg te zetten en eigen opslagruimtes te creëren. Al vraagt het ook nu nog steeds de nodige discipline van het personeel om de ruimte schoon en overzichtelijk te houden. ” Tot slot de CSA. Die is gevestigd in de verdieping onder het OK, waarbij in het ontwerp rekening is gehouden dat het schone en vuile deel zorgvuldig

Project Opdrachtgever: St. Anna Zorggroep, Geldrop Zorgverlener: St. Anna Ziekenhuis, Geldrop Architect: de Jong Gortemaker Algra, Rotterdam Aannemer: BAM utiliteitsbouw, regio Eindhoven Bouwmanagement: CvM-Advies, Linden Adviseur installaties: Raadgevend Ingenieursbureau Deerns Constructeur: Brekelmans Maastricht E-installatie: BAM Techniek, regio Zuid Oost W-installatie: BAM Techniek, regio Zuid Oost Vast interieur: Schell Industries Belfeld Los interieur: Ahrend Bouwtijd interimvoorziening OK 1800 vierkante meter: maart 2012 t/m mei 2012 Bouwtijd inclusief sloop renovatie OK: juni 2012 t/m januari 2013. In het kort Totale oppervlakte gerenoveerd OK complex: 2.200 vierkante meter; Totaal acht OK’s,(waarvan één niet ingericht); Eén behandelkamer met narcosefaciliteiten; Centrale opdek; Holding: zes bedden; Recovery: negentien bedden (waarvan drie kinderplaatsen).

FMT Gezondheidszorg

G R O O T

O N D E R H O U D

Facilitymanagers hebben een strategische rol bij het vinden van creatieve oplossingen bij renovatieissues Slim en snel handelen zijn cruciaal bij het organiseren van een probleemloos verlopend renovatieproces zonder dat daarbij zorg wordt uitgesteld. Of het nu een compleet operatiekamercomplex betreft of alleen het vervangen van een ventilatiesysteem, renovatie kan het gehele werkproces beïnvloeden. Om die reden is het noodzakelijk dat facility managers goede en snelle oplossingen vinden bij het onderhoud van ouder wordende systemen, voordat er serieuze problemen ontstaan.

ndanks de grote impact van een dergelijk onderhouds- of renovatieproces, hoeft dit niet te betekenen dat er operaties moeten worden uitgesteld. Er zijn mogelijkheden om een tijdelijke oplossing in te huren, die ervoor zorgt dat de zorg voor de patiënt ononderbroken door kan gaan. Internationaal

Vanguard werkt in heel Europa nauw samen met publieke en private zorgverleners bij het bieden

van oplossingen tijdens renovatieprocessen of bij het tijdelijke toenemen van zorgvraag met de inzet van haar mobiele operatiekamers. Marche en Famenne

Het meest recente project was tegelijkertijd een mijlpaal voor Vanguard: niet alleen werden onze units voor de eerste keer in België ingezet (bij het Vivalia Hôpital Princesse Paola in Marche en Famenne), maar het was ook een project waarbij de meeste units tegelijkertijd werden ingezet.

Door: Vanguard

Niet eerder werden er in continentaal Europa vier units bij één ziekenhuis in gebruik genomen: drie operatiekamers klasse 1 en een mobiele kliniek. De mobiele kliniek werd daarbij ingezet als steriel magazijn, kleedkamer en verslag- en ontspanningsruimte voor het operatiekamerpersoneel. De units zijn vijf weken in gebruik geweest en er werden onder andere procedures in uitgevoerd voor gynaecologie, traumatologie, orthopedie en algemene chirurgie. Alain Remacle, coördinator van het ziekenhuis, verklaart: “Het innovatieve gebruik van tijdelijke faciliteiten heeft er niet alleen voor gezorgd dat essentiële dienstverlening tijdens de renovatie ononderbroken kon worden voortgezet, maar ook, dat alle andere logistieke processen en de efficiënte inzet van personeel, ongestoord door konden gaan. De patiëntenzorg zelf kon daarbij prioriteit nummer één blijven.” Rob van Liefland, Vanguard’s European Market Specialist zegt: “Ons Vanguard team heeft hier een fantastische prestatie verricht. Afgezien van het aantal units, heeft dit project nog een andere mijlpaal met zich meegebracht: in Marche en Famenne werd de 170.000ste patiënten in één van onze units geopereerd. De samenwerking met Stöpler België, een dochteronderneming van Vanguard mobiele OK-unit in Oostburg.

FMT Gezondheidszorg

ënten zonder onderbreking kunnen doorzetten en zonder dat de patiënt iets van een verbouwing of onderhoudsinterval merkt. Samenwerking

Afgezien van een meer dan tienjarige ervaring, de beste technologie en de passie een zo goed mogelijke oplossing te bieden, heeft Vanguard haar succes mede te danken aan haar relaties met strategische partners in alle operationele landen die ons helpen de best mogelijke oplossing te bieden en helpen te voldoen aan de lokale eisen en specifieke vraagstelling. Oostburg

Interieur van een Vanguard mobiele OK. S IMED International, en met SIMED Nederland verliep vlekkeloos en heeft bijgedragen tot dit grote succes.” “We hebben onze units aan de specifieke vraagstelling van het ziekenhuis in Marche en Famenne aangepast. Zo hebben we speciale tractietafels geleverd en zijn onze operatiekamers vergroot tot een oppervlakte van 35m2. Hierdoor konden ook multitraumapatiënten met levensbedreigende verwondingen worden behandeld.” “Uiteraard zijn renovaties op zijn tijd onvermijdelijk. Maar een reductie in operatiekamercapaciteit is onacceptabel. De inzet van mobiele operatiekamers lost dit probleem op een betaalbare manier op. Tegelijkertijd wordt de patiënt conform de standaard van het ziekenhuis behandeld. Geen compromis

Tijdelijke oplossingen zoals hierboven gepresenteerd zijn geen compromis in techniek en expertise, want de units zijn uitgerust met laminair

flow systemen en met de modernste apparatuur. Verder beschikt Vanguard over professionele teams die de ziekenhuisteams bijstaan in de voorbereiding en uitvoering van de voorbereidende werkzaamheden. Onze laterale benadering naar de oplossing van gebouwbeheerproblemen, zorgt ervoor, dat er geen langdurige onderbreking van de ziekenhuisdienstverlening ontstaat bij langdurige onderhoudsprojecten en dat er geen verstoring ontstaat van de interne logistiek processen. Van siteinspectie, levering en installatie (wat binnen 48 uur geregeld kan worden) tot en met onderhoud en afvoer van de units, Vanguard leidt management en klinische teams door de gehele planning en het ingebruikname proces. Er steeds op gericht dat de patiënt de best mogelijke ervaring opdoet en dat de units een naadloze oplossing zijn binnen de ziekenhuis logistiek en dienstverlening. Vanguard Healthcare Solutions

Vanguard is momenteel in vijf landen operationeel, met België als de meest recente nieuweling. De ervaring om units in te zetten in een nieuwe omgeving is dus groot, waarbij de units binnen een paar dagen op bestemming kunnen zijn. Waar dan ook, zorgt Vanguard Healthcare Solutions ervoor, dat snel en professioneel additionele capaciteit wordt geleverd, zodat ziekenhuizen en instellingen hun dienstverlening naar hun patiOK gezien vanuit de voorbereidingsruimte.

Samen met bijvoorbeeld onze partners SIMED International en LAMIT BV heeft Vanguard een ander groot project succesvol afgerond in Zeeuws-Vlaanderen. In Oostburg zijn twee mobiele operatiekamers en een mobiele kliniek gebruikt om een noodzakelijke verbouwing te ondersteunen. Tijdens de 12 weken dat de Vanguard units zijn ingezet, zijn er bijna 900 operaties in de mobiele units verricht, uiteenlopend van KNO tot onder andere plastische chirurgie en orthopedie. Deze patiënten hadden zonder de inzet van de mobiele units doorverwezen moeten worden naar andere ziekenhuizen. Projectplanning

Rob van Liefland: “Vanguard heeft ook in dit project een belangrijke logistieke ondersteuning verleend bij de ingewikkelde en rigoureuze aanpak die de grootte van dit project met zich meebracht. De klinische activiteiten hebben geen hinder ondervonden van de renovatiewerkzaamheden en alle patiënten zijn dus op tijd behandeld.” Renovatieprogramma’s kunnen een stressvolle periode inluiden, omdat er een verstoring van het logistieke proces kan optreden tussen de verschillende ziekenhuis afdelingen waarmee de efficiënte patiëntenzorg in het gedrang kan komen. Een goede planning van het gehele proces is een essentieel ingrediënt van een succesvol verbouwingsproces. Vanguard heeft met de inzet van haar units en haar begeleiding aangetoond, dat dit verbouwingsproces zonder ongewenste verstoringen kan worden doorlopen en dat daarbij de patiëntenzorg geleverd kan worden, zoals het ziekenhuis deze gewend is te leveren.

n FMT Gezondheidszorg

H U I S V E S T I N G

Bouwen voor de zorg; niet zo eenvoudig als het lijkt Door: Gerrit Tenkink

Het bouwen van een ziekenhuis of een zorggerelateerde instelling is een complex proces. Werden vroeger veel zaken afgekaart op facilitair niveau; tegenwoordig vallen veel onderdelen direct onder de verantwoording van de Raad van Bestuur. Een extra complicerende factor: steeds meer partijen die geen verstand hebben van de zorg komen als gevolg van de crisis op de markt. Dat zorgt voor de nodige faalkosten en dus ergernis. “Laat het werk aan de specialist, want bouwen voor de zorg is specialistisch werk”, zegt Jan Pleunis, directeur bij Cure+Care consultancy.

ure+Care consultancy is gespecialiseerd in het in kaart brengen en oplossen van huisvestingsvragen in de gezondheidszorg. Dat betekent dat het adviesbureau actief is van strategische visieontwikkeling tot en met projectmanagement, van risico-inventarisatie tot en met financiële doorrekeningen. “We verzorgen de complete coördinatie van de nieuwbouw van grote ziekenhuizen, maar we kunnen ons ook beperken tot alleen haalbaarheidsonderzoeken.

Nieuw om oud

Terwijl bouwende bedrijven bij de cure vooral te maken hebben met ingewikkelde hoogwaardige technologieën, zit de complexiteit bij de care in de diversiteit. Pleunis: ”Bij het begeleiden van grote bouwprojecten moet je voorkomen dat je nieuwe steen om oude processen heen zet. Kijk, iedereen kan bouwen, maar je moet aanvullende vragen kunnen stellen. Met andere woorden: je moet een compleet nieuw zorgproces kunnen ontwikkelen. Je gebruikt de ervaring en kennis vanuit andere ziekenhuizen, waar we met de mensen uit ons bureau aan werken, maar je moet open blijven staan voor nieuwe ontwikkelingen die er aan zitten te komen. Visie op de ontwikkeling van de zorg is dus belangrijk. Dat begint met de vragen ‘Hoe wil je werken?’ en ‘Waarom wil je zo werken?’en ‘Hoe gaat de zorg van jullie afdeling zich de komende decennia ontwikkelen?’ Voorspellen

Als voorbeeld noemt Pleunis de inrichting van de Eerste Hulp.“Je ziet steeds vaker dat ziekenhuizen er voor kiezen 10

FMT Gezondheidszorg

om de cardiologie achter de eerste hulp te plaatsen. Een andere ontwikkeling is de steeds kleiner wordende wachtruimtes bij een poli. Mensen hebben tegenwoordig bijna allemaal een mobiele telefoon. Dat betekent dat ze rustig in het restaurant kunnen wachten en pas opgeroepen worden om het moment dat ze bij de arts terecht kunnen. C+C begeleidt onder andere de bouw van het Medisch Centrum Alkmaar en het Meander Medisch Centrum in Amersfoort. In Amersfoort krijgen alle patiënten een eigen kamer met mogelijkheid voor rooming-in. Verder is ervoor gekozen om patiënten en bezoekers onder het ziekenhuis te laten parkeren en centraal in het gebouw te laten binnenkomen. De looplijnen zijn hierdoor kort en men treft daar direct een aantal pleinen, een restaurant, een coffeecorner en een winkelgebied aan. De bovenliggende afdelingen zijn volgens met harmonicaprincipe ontworpen waardoor wijzigingen in de ruimtebehoefte van afdelingen eenvoudig en zonder ingrijpende aanpassingen kunnen worden opgevangen. Patiënten- en goederenlogistiek zijn strikt gescheiden en er is een aantal nieuwe technologieën toegepast, zoals betonkernactivering. Bijzonder aan Meander is dat het ziekenhuis is ontworpen onder het oude bouwregime en wordt gerealiseerd met de nieuwe regelgeving. Dit vraagt kennis en improvisatievermogen. Eén van de gevolgen hiervan is geweest dat het project voor start bouw een stuk kleiner is geworden. Een ander gevolg is dat de organisatie nu meer dan in het verleden nadenkt over een efficiënte benutting van ruimten. Groei is

nog wel eens naast zich neer, maar mede door het Bouwbesluit is dat nu onmogelijk. En daarnaast is hij ook nog eens zelf aansprakelijk als er problemen zijn. Vroeger was de verantwoordelijkheid voor de brandveiligheid een kwestie die op facilitair niveau werd geregeld, tegenwoordig gebeurt dat op het niveau van de Raad van Bestuur.” Flexibel bouwen

Jan Pleunis (foto: Fotomel)

niet langer het adagio, maar optimalisering staat voorop.” Maar niet alleen bij nieuwbouw wordt gekeken naar de nieuwste ontwikkelingen, ook bij renovaties wordt vooruit gekeken. Inzichten veranderen, waarbij met regelmaat over de grens wordt gebuurt. “Voor een buitenlands project hebben wij samengewerkt met Apollo Hospitals Group in India. In India staan vooruitstrevende ziekenhuizen. Daar werden een aantal jaren geleden de OK’s en röntgenafdelingen al gecombineerd. Nu pas zie je dat hier bij ons terugkomen in de hybride OK. Het is dus heel erg belangrijk om over de grenzen te kijken om hier toekomstbestendig te kunnen bouwen.”

In de care wordt de scheiding tussen wonen en zorg steeds duidelijker en ook dat heeft gevolgen voor de bouw. “Hoe het afbouwen van de AWBZ er uit gaat zien is nog voor niemand duidelijk, maar dat het gevolgen heeft voor de nieuwbouw, dat staat als een paal boven water.” Dat er geen duidelijkheid is, is volgens Pleunis een slechte zaak. “Veel opdrachtgevers wachten op de politiek, maar niet overal kan gewacht worden. Dat betekent dat bestuurders keuzes maken, die misschien over een paar jaar wel niet de juiste blijken te zijn. Dat zijn slechte ontwikkelingen.” Steeds meer instellingen kiezen daarom bij nieuwbouw voor het zogenaamde ‘flexibel bouwen’. “Je bouwt een kamer op zo’n manier dat deze later ook te gebruiken is als kantoor of als hotelkamer. Of een verpleegafdeling wordt zo ingericht dat het later ook kan worden gebruikt als appartementencomplex. Daarnaast is de locatie waar een gebouw wordt neergezet steeds belangrijker. 25 Jaar geleden durfden we nog te kiezen voor een plek aan de rand van de stad. Nu moet er rekening mee worden gehouden dat zo’n zorggebouw ooit een woonfunctie krijgt. Dus bouwen we liever in de stad.” Duurzaam bouwen

Een ander aspect waar ziekenhuizen steeds vaker naar kijken is duurzaam bouwen. “In Alkmaar bijvoorbeeld wilde de Raad van Bestuur een BREEAM certificaat om zo aan te kunnen tonen dat het gebouw duurzaam is gebouwd. We zien dat het duurzaamheidsaspect steeds vaker wordt gebruikt als marketingtool. Je laat zien dat je aandacht hebt voor het milieu en de wereld. Dat is goed voor je uitstraling, want, zo luidt de redenatie, dan heb je waarschijnlijk ook aandacht voor de patiënt. Het gaat dus steeds meer om het algehele beeld dat je als ziekenhuis neerzet.”

Struikelblokken

Sinds een aantal jaren zijn Raden van Bestuur binnen de ziekenhuizen zelf verantwoordelijk voor de financiering. Maar worden ze ook aangesproken op bijvoorbeeld medische, organisatorische en bouwkundige fouten. Pleunis merkt dat de bestuurders zich vaker kritisch opstellen.“Ja dat is zeker te merken. Ze vragen ook steeds vaker commitment van de medische staf en ook dat heeft weer te gevolgen voor de inrichting van het ziekenhuis, bijvoorbeeld in de vorm van steeds grotere OK’s.“ Die grotere betrokkenheid van ziekenhuisbestuurders is ook te zien op gebied van veiligheid. Pleunis: “In het Bouwbesluit krijgt bijvoorbeeld de brandveiligheid veel aandacht. Niet alleen de overheden zijn hierop gespitst, maar ook in toenemende mate de brandweer. Vroeger legde een bestuurder het advies van de brandweer

Healing Environment

Een ander aspect dat zowel in de cure als in de care een rol speelt is de toenemende aandacht voor het zogenaamde healing environment. Pleunis: “Er is in de zorg heel erg lang sober en doelmatig gebouwd met alleen oog voor het optimaliseren van het functioneel proces. Voorbeelden daarvan zijn wachtkamers zonder uitzicht naar buiten en de zogenaamde dwaalcircuits in ziekenhuizen, zoals we die allemaal kennen in de wat oudere ziekenhuizen. Healing environment is een gevolg van andere inzichten over het psychologisch effect van genezen. Als de patiënt zich prettig voelt, dan zal hij ook eerder en sneller genezen. Dat betekent minder dagen in het ziekenhuis en ook dat is een kostenbesparing. n FMT Gezondheidszorg

K L I M A A T B E H E E R S I N G

Duurzaam klimaatsysteem op maat Een complex pand, een groot aantal verschillende en zelfstandige gebruikers en even zoveel uiteenlopende wensen voor het klimaat. Ziedaar de uitdaging voor architect-adviseur Frits Klay om alle partijen in het Gezondheidscentrum Oosterheem in Zoetermeer op één lijn te krijgen qua klimaatbeheersing.

rits Klay is via zijn ontwerpbureau MatchMate, gespecialiseerd in projecten in de eerstelijnszorg, al sinds 2005 betrokken bij het project en bij de stedenbouwkundige invulling van het gebied rond het gezondheidscentrum. Het nieuwe pand werd gebouwd door Ceres Vestia Vastgoedontwikkeling in opdracht van de Stichting Gezondheidszorg Zoetermeer (SGZ). Na wat vertraging werd het gebouw augustus 2012 casco opgeleverd; april dit jaar vond de volledige oplevering plaats. Het is een complex pand. “Die complexiteit zit in het feit dat de ruimten zijn verdeeld over twee lagen, gescheiden door corridors en een binnentuin. Verder zijn er twee ingangen, die gelijkwaardig moesten zijn. Lastige omstandigheden om

patiënten te sturen en ook qua toegankelijkheid, veiligheid en klimaat”, aldus Klay. De looppaden in het pand lopen parallel aan de gevel, alleen op de begane grond is een fysieke doorloopmogelijkheid door de binnentuin. Qua energie is het gezondheidscentrum aangesloten op een warmte-koudeopslaginstallatie (WKO), die de hele wijk Oosterheem bedient. Individuele regelbaarheid

Bij het inrichten van het klimaatbeheersingssysteem lag een uitgebreid plan van eisen op tafel. Bij een buitentemperatuur van 28 graden Celsius moet er binnen 5 tot 7 graden teruggekoeld kunnen worden. En als het buiten -10 is, moet het binnen 22 graden Celsius kunnen worden. Verder

Door: Wilma Schreiber

mag het systeem niet meer dan 30 tot 35 decibel produceren en moet het aantoonbaar duurzaam zijn. Klay: “Belangrijk gegeven in de eerstelijnszorg is bovendien dat iedereen in zijn eigen ruimte de temperatuur wil kunnen instellen in koeler of warmer. Een conventioneel systeem van radiatoren en additionele koeling, waarbij iedereen te pas en te onpas aan de thermostaatknop zit, geeft veel onrust. Toch is individuele regelbaarheid een must. Dus ga je nadenken hoe je dit kunt creëren met een systeem dat duurzaam is en functioneel in het gebouw past.” Bijkomend aspect was dat nieuwe gebouwen een steeds hogere Rc-waarde (isolatiewaarde) moeten hebben, wat ertoe leidt dat ruimten een hogere mate van ventilatie nodig hebben. Naast het basissysteem overwoog Klay tevens een multisplitopzet, met een vierpijpsysteem per ruimte om te verwarmen en te koelen. Hier ontstond echter een spanningsveld tussen het programma van eisen en duurzaamheid. “We hadden met het oog op de WKO al vroegtijdig moeten aangeven wat we aan energie nodig hadden. Multisplit kan ook rekening houden met individuele wensen, maar het kost veel energie om dat comfort te leveren. Bovendien zou het betekenen dat je zelf 20 procent van de tijd moet suppleren.” Dit probleem was deels op te vangen met extra regeltechniek, met als nadeel dat de klimaatinstallatie ingewikkelder werd. Schematische voorstelling van het klimaatbeheersingsysteem Colt Caloris.

FMT Gezondheidszorg

adequate oplossing nodig die daaraan tegemoet komt. In de apotheek mag de temperatuur niet boven de 26 graden Celsius uitkomen met het oog op de houdbaarheid van de medicijnen. En bij jeugdzorg komen kleine kinderen van 0 tot 4 jaar, met een specifieke temperatuurvraag en bovendien moet je inschatten wat de luchtbeweging doet.” Elke ruimte heeft daarom zijn eigen binnenunit, zodat per ruimte de temperatuur apart te regelen is. “Je kunt er wel meer ruimten op aansluiten, maar dan moet het gewenste klimaatbeeld wel overeenkomen.” In totaal telt het gebouw circa tachtig units.

De klimaatinstallatie in opbouw. Stap verder

Nu reguliere systemen beperkingen vertoonden om een en ander op basis van individuele wensen in te richten, ging Klay op zoek naar andere opties. Via internet kwam hij uit bij het Caloris Hybrid-systeem van Colt, dat in 2010 de NVKL Koeltrofee had gewonnen. “Dit systeem gaat een stap verder. Er zijn drie factoren die het luchtklimaat bepalen: in- en uitgaande lucht, interne warmtelast van mensen en apparatuur en als derde factor de zontoetreding. Steeds vaker bestaat er in gebouwen aan de schaduwkant een warmtevraag, en aan de zonkant een koeltevraag. Je hebt dus een stukje regeltechniek nodig die anticipeert op het buitenklimaat. Het mooie van het Colt-systeem is dat de energie - warm en koud - uitwisselbaar is. Aan de zuidzijde wordt koude geproduceerd met warmte als restenergie, aan de noordzijde is warmte nodig - wat koude oplevert als restenergie.” Dit leidde er ook toe dat het Gezondheidscentrum Oosterheem, dat de aangeleverde energie moet delen met de bovengelegen appartementen waardoor er eigenlijk te weinig energie is, dankzij dit systeem toch voldoende heeft aan de aangeleverde hoeveelheid energie. Het systeem is opgebouwd uit drie hoofdcomponenten: een primaire koude-warmtebron, lokale warmtepompen in de verschillende ruimten en een ringleiding die de warmtepompen verbindt. Vanuit de centrale voorziening worden twee tem-

peraturen aangeboden: 60 en 10 graden Celsius. De waterbuffer omvat 4.000 liter. Warmte en koude worden toegevoegd aan het water en dit wordt rondgepompt en in een volgende ruimte wordt er warmte dan wel koude geproduceerd, al naar gelang de wens van de gebruiker. “Heel duurzaam qua verbruik - er gaat geen energie verloren - en in het gebruik. Uit een aantal referentieprojecten blijkt dat met dit systeem 40 procent energie bespaard kan worden in vergelijking met een multisplitsysteem.” Water als transportmiddel heeft bovendien als voordeel dat het milieuvriendelijker is dan koelmiddelen. “Als je naderhand units wilt bijplaatsen, moet je koelmiddel toevoegen. Dat staat onder druk en dus moet je het systeem stilleggen. Bij het systeem van Colt is dat niet nodig. Elke binnenunit heeft een afsluiter. Als je één grote ruimte wilt ombouwen naar vier kleine ruimten, vervang je eenvoudig de grote unit door vier kleine.”

Hoewel het systeem duurder is dan conventionele systemen, zijn de meerkosten dankzij de energiebesparing in vijf tot tien jaar terug te verdienen. De bedieningspanelen van het systeem zijn voorzien van een energiemeting waarop in kWh exact uitgelezen kan worden wat het verbruik voor koeling, verwarming en ventilatie per ruimte is. Bovendien monitort Colt alle uitgevoerde installaties, waardoor een goede voorspelling van het verbruik gegeven kan worden. Inmiddels heeft Klay in drie projecten het Caloris Hybrid-systeem aangelegd: Gezondheidscentrum Klarendal in Arnhem, Palenstein, Gezondheidscentrum Zoetermeer. “Het beantwoordt aan de eisen van de eerstelijnszorg: flexibiliteit, duurzaamheid, gebruikersvriendelijkheid en comfort. En dankzij de directe reactie sluit het systeem mooi aan bij de mens. Het klimaat is heel aangenaam als je door het gebouw heen loopt”, aldus Klay. Er is nog één maar. “De achilleshiel is het geluid. Als het systeem bij een plotselinge grote warmte- of koudevraag reageert met lucht blazen om snel de temperatuur te veranderen, zorgt dat voor geluidsoverlast. Als Colt dat nog verder onder de knie krijgt, is het systeem helemaal ideaal.”

Achilleshiel

Bij de dimensionering van de klimaatinstallatie in het Gezondheidscentrum Oosterheem zoomde Klay in op de gebruikers en hun individuele activiteiten. Het gebouw huisvest zes huisartspraktijken, een fysiotherapeut, maatschappelijk werk, jeugdzorg, een apotheek, een verloskundige, een logopediste, een tandarts en een psycholoog. “Bij fysiotherapie staat beweging voorop, daar heb je qua klimaatregeling een snelle

n FMT Gezondheidszorg

B R A N D V E I L I G H E I D

Extra investering in watermist loont De nieuwbouw van het geriatrisch centrum DrieMaasHave in Maassluis is in augustus 2013 afgerond. Eén van de bijzonderheden is de watermistinstallatie die deel uitmaakt van het nieuwe brandveiligheidsconcept. Conclusie: naast alle andere voordelen maakt watermist de organisatie minder afhankelijk van de BHV (bedrijfshulpverlening). Belangrijk, want in het hele brandprotocol blijkt de bhv-er altijd een zwakke schakel te zijn. Mede door het beperken van de inzet (lees: training en opleiding) blijkt een watermistinstallatie aanzienlijk goedkoper dan bijvoorbeeld het reguliere sprinklersysteem of brandhaspel- en brandblussysteem.

at alles bleek tijdens een live-demonstratie van de watermistinstallatie op dinsdag 9 juli op de locatie van DrieMaasHave in Maassluis. De grote opkomst toonde aan dat er veel belangstelling is voor watermistinstallaties, maar ook dat er tegelijkertijd ook nog wel vragen zijn. DrieMaasHave is één van de eerste organisaties in Nederland met een watermistinstallatie.

De nieuwbouw voor de opvang van 128 bewoners omvat een bruto vloeroppervlak van 6.700 vierkante meter, 32 clusterwoningen, verdeeld over twee bouwdelen met een bruto vloeroppervlak van 2.000 vierkante meter. “Bij de plannen voor nieuwbouw kwam al snel het idee naar voren om te kijken naar de mogelijkheden van watermist”, zegt Michel du Bois, manager Huisves-

Door: Gerrit Tenkink

ting & Techniek bij DrieMaasHave.”Het grootste probleem is dat de huidige wetgeving, maar ook de brandweer, niet zijn ingesteld op deze nieuwe ‘techniek’.” Lichtere bouw

DrieMaasHave maakt deel uit van de Argos ZorgGroep. In 2009 werd de groep opgeschrikt door een brand in een bewonerskamer veroorzaakt door een brandende sigaret in de kledingkast van één van de bewoners. Met die brand in het achterhoofd en de nieuwbouw in het verschiet, werden bij het opstellen van het brandveiligheidsconcept de voordelen van watermist afgezet tegen de gangbare sprinklerinstallatie, brandhaspels en andere apparaten. Uiteindelijk ging de voorkeur uit naar een watermistinstallatie. “Instellingen die aan de slag willen met watermist doen er goed aan om in een vroeg stadium de architect, de technisch adviseur en de installateur bij de plannen te betrekken”, zegt du Bois. “Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om constructief gezien een lichter gebouw te ontwerpen met bijvoorbeeld minder zware draagkolommen.” Op het gebied van installatie- en bouwtechnische verbetermaatregelen kwamen bij DrieMaasHave de nodige onderdelen op basis van gelijkwaardigheid komen te vervallen. Zo werden bijvoorbeeld de brandcompartimenteringseisen verruimd. Ook de zelfsluitende deuren op de beddenkamers komen te vervallen, evenals brandmanchetten en brandkleppen. De live-demonstratie in één van de nieuwe units was op beeldscherm te volgen.

FMT Gezondheidszorg

Manager Huisvesting & Techniek, Michel du Blois: “De installatie kost ons in eerste instantie ruim 150.000 euro extra, maar binnen het terugverdienmodel over de gehele looptijd van het gebouw kunnen wij besparingen realiseren door de BHV-organisatie efficiënter in te zetten.”

nevel de warmte. De watermistnozzles reageren onafhankelijk van elkaar op een brand. De nozzle wordt namelijk geactiveerd op het moment dat de temperatuur in de ruimte boven de 57 graden uitkomt. Op die manier wordt de brand als het ware geïsoleerd van de rest van het gebouw. In het geval van DrieMaasHave hebben de nozzles op de kamers een bereik van 5,70 meter, voldoende dus om de hele kamer te bestrijken. Extra investering

Een ander groot voordeel is het vervallen van de traditionele brandmeldcentrale conform de NEN 2535. Veelal leidt dit tot grote ongemakken bij personeel wegens herhaaldelijk afgaan van automatische melders bij onder andere bak- en kookactiviteiten in bijvoorbeeld huiskamers, waardoor de brandweer voor niets moet uitrukken. Om deze problemen te ondervangen zijn hiervoor in de plaats rookmelders conform de NEN 255 geplaatst, in combinatie met een watermistnozzle in de huiskamers en bewonerkamers. Deze unieke combinatie maakt het mogelijk de directe doormelding naar de brandweer te laten vervallen. Ter beveiliging om toch de brandweer te alarmeren bij calamiteiten, kan de BHV-organisatie gebruik maken van de brandmelders op de ver-

diepingen en zal ook de watermistinstallatie bij afgaan de brandweer de brandweer waarschuwen. Dit leidt per direct tot een rustiger leef- en werkomgeving voor onze gebruikers in het gebouw, maar ook tot een significante kostenbesparing bij de brandweer, die geen valse meldingen meer ontvangt en dus niet meer extra hoeft uit te rukken. Voordelen

De voordelen van watermist ten opzichte van sprinkler zijn vrij eenvoudig aan te tonen. Omdat bij watermist minder water wordt gebruikt, is de gevolg (water)schade ook minder groot. De nevel absorbeert de rook en zo is minder sprake van roet – en rookschade. Verder absorbeert de

De watermistinstallatie betekende in het geval van DrieMaasHave wel een nodige extra investering. De totale aanleg van de watermistinstallatie in het nieuwbouwdeel kost 335.000 euro, exclusief btw, maar inclusief leidingen, nozzels en uiteraard de elektrische pompunit. De besparing werd gerealiseerd door het vervallen van de deurdrangers (413 euro per eenheid) en de kozijnen en deuren van niet 30 minuten brandwerend beddenkamers (125 euro per eenheid). Ook het vervallen van de brandmeldcentrale inclusief de melders (20 euro per eenheid) levert een forse besparing, evenals het vervallen van de brandmanchetten en doorvoeren beddenkamers (250 euro per eenheid). Daar staat tegenover dat er ook extra kosten moeten worden gemaakt. De kosten van het watermistsysteem zijn bij DrieMaasHave berekend op 40 euro per eenheid. De kosten voor de 128 stand alone melders, inclusief aansturing en voeding bedragen 200 euro per eenheid. 24 Handmelders in de gangen kosten samen 3.600 euro en het doormeldsysteem naar de brandweer staat voor 4.500 euro op het financiële overzicht. De extra advieskosten (aanpassen bestek, vergunning e.d.) kost in totaal naar verwachting 34.000 euro. Onder de streep betekent de totale extra investering 150. 297 euro inclusief btw. BHV

Dit lijken forse bedragen, maar toch zal, zo verwacht Du Bois, op termijn de watermistinstallatie goedkoper zijn. Dit zit hem volgens de manager Huisvesting & Techniek voornamelijk in het In DrieMaasHave hebben de nozzles op de kamers een bereik van 5,70 meter, voldoende om de hele kamer te bestrijken. FMT Gezondheidszorg

B R A N D V E I L I G H E I D besparen op de inzet van bhv-activiteiten. De inzet van de bhv-activiteiten en de normering bedraagt, zo verwacht Du Blois zo’n 480.000 euro per jaar. Daar staat tegenover dat de kosten bij een gewoon brandmeldsysteem uitkomen op 960.000 euro. Die kosten zitten bijvoorbeeld in bhv-activiteiten zoals acht maal per jaar een bhv-oefening. Hier zijn per oefening zestien mensen bij betrokken plus de technische dienst. Verder vindt er acht maal per jaar en veiligheidscheck plaats en eenmaal per twee jaar een AED-oefening. Ook wordt eens per twee jaar een groot bhv-overleg gepland. Ook de inzet van het administratieve deel is bij het reguliere systeem fors hoger dan bij de watermist. “De BHV wordt veel minder bepalend bij ons watermistsysteem. Instructies en oefeningen met bijvoorbeeld brandblusapparatuur en haspels zijn niet meer nodig. Een groot voordeel is dus dat de bhv-er opeens kan helpen bij de ontruiming in plaats van bij de brandbestrijding.

goede instructie geven, maar bij brand is veel van het menselijk handelen afhankelijk van hoe men kan omgaan met stress. Bij watermist is daar veel minder sprake van”, zegt Du Blois, die erbij vermeldt dat het ook organisatorisch een enorme klus is om 24 uur per dag, 7 dagen per week voldoende bhv-ers in huis te hebben. “Dit zijn dat de interne besparingen die gerealiseerd kunnen worden. Ook de traditionele inzet van de brandweer kan een onderdeel van zo’n discussie worden. Ook zij hebben te maken met forse bezuinigingen en terugdringen van materiaal en middelen. Doordat het watermistsysteem een actief blussysteem is, kan men met minder zwaar materiaal naar de calamiteit rijden en gebruik maken van de al aanwezige blusmiddelen die op iedere verdieping aanwezig zijn. Ook dit leidt tot significante besparingen en men kan wat rustiger en dus met minder risico naar een verpleeghuis rijden.”

Hoe werkt watermist De watermistinstallatie bij DrieMaasHave werd ontwikkeld, gefabriceerd door Marioff Corporation en geleverd door Fire Technology uit Nijmegen. HI-FOG is de handelsnaam van het hoge druk watermist bestrijdingssysteem. Het systeem controleert, onderdrukt en blust brand door op hoge snelheid een fijne watermist af te geven, die bestaat uit microdruppeltjes. De watermist wordt afgegeven door de hogedrukpompen of accumulators van het systeem, waarmee de brand snel wordt gepenetreerd en de ruimte wordt gekoeld. De mist blokkeert de stralingshitte, waardoor als het ware een gordijn ontstaat en de brand niet kan uitbreiden. Het blokkeren van de stralingswarmte betekent ook dat het betreden van de ruimte wat eenvoudiger wordt.

Het systeem maakt gebruik van drie mechanismes om brand te bestrijden: koelen,stralingswarmte blokkeren en plaatselijke zuurstofdepletie (onttrekMaar misschien belangrijker, omdat de bhv-acti- Bedenkingen ken). Voor wat betreft dit laatste; de warmte zet de viteit wordt beperkt, is men ook minder afhan- Tijdens de presentatie waren er uiteraard ook microdruppeltjes vrijwel direct om in waterdamp, kelijk van personen. De BHV is toch de zwakke kanttekeningen bij het systeem, onder ander van hetgeen de zuurstof in de ruimte verdringt en dus schakel bij brandbestrijding. Je kunt nog zo’n de brandweer Regio Rotterdam. Hoe snel wordt adv. 9 x 12,8 cm:advertentie 9 x 12,8 cm 12-01-2009 11:22 Pagina 1 het vuur onderdrukt. Er wordt 90 procent minder water gebruikt dan bij een traditioneel sprinklerinstallatie.

Medisch elektrische scheiding met gezond verstand

Compacte energiezuinige trafo(verdelers) voor medisch elektrische scheiding in geclassificeerde ruimten volgens NEN1010-7/A3 en netwerkisolatoren voor scheiding van data-installaties volgens IEC60601-1

door de watermist de zuurstof aan de ruimte ontrokken en wat betekent dat voor de overlevingskansen van het slachtoffer? En wat doet de nevel op het lichaam van een slachtoffer? Water op het lichaam betekent immers dat een slachtoffer sneller verbrandt. Du Bois gaf aan dat snel terplekke zijn inderdaad noodzakelijk is, maar dat dat ook het geval is bij een reguliere brand. “En door het watermistgordijn is het voor de hulpverlening wel eenvoudiger om de ruimte binnen te gaan.” De angst voor iedere instelling is de verspreiding van Legionella middels het brandblussysteem, maar volgens De Bois maakt het geen verschil met gangbare brandhaspelsysteem. “De technische dienst doorloopt zijn protocollen voor wat betreft het doorspoelen van de leidingen, net als bij sprinklers en haspels.” Tevens heeft Kiwa N.V. in opdracht van de Vereniging Sprinkler Installateurs een rapport opgesteld, waarbij blijkt dat de kans op legionellabesmetting in watermist- en traditionele sprinklers zeer klein is.

Informatie: info@geveke-besturingstechniek.nl n 16

FMT Gezondheidszorg

B I N N E N K L I M A A T

Schelpen tegen stankoverlast Bij de renovatie van zorginstelling Schoorwijk in Leidschendam is schelpenisololatie gebruikt om het binnenklimaat te verbeteren. Een laag van 30 centimeter schelpen in de kruipruimte maakte een definitief einde aan de overlast van optrekkend vocht, rioollucht en ratten. Isoschelp uit Yerseke leverde het natuurlijke isolatiemateriaal, dat dankzij de structuur en de kalkrijke samenstelling de vochtige bodem perfect afsluit en de lucht erboven droog en zuiver houdt.

oonzorgcentrum Schoorwijk zit middenin een grootschalige renovatie. Het complex wordt onder andere geïsoleerd, ten behoeve van een meer energiezuinige exploitatie en een comfortabeler binnenklimaat. In de kruipruimtes onder het pand werd optrekkend vocht geconstateerd, en met name ter plaatse van de spoelkeuken was een hardnekkige rioollucht waarneembaar. ‘Dit soort problemen is natuurlijk nergens wenselijk, maar zeker niet bij een zorginstelling’, vertelt aannemer Koen Veenendaal van FormaAanbrengen van de schelpenlaag.

bouw. ‘Een collega van mij had goede ervaringen met Isoschelp. Het voordeel van schelpen is dat het zowel vochtwerende als warmte-isolerende kwaliteiten heeft. Bovendien hebben ratten en muizen een hekel aan de scherpe schelpjes, dus ook dat probleem is nu opgelost.’ Dubbel duurzaam

Schelpisolatie is een milieuvriendelijke isolatiemethode: ‘De luchtdrogende en –zuiverende werking is blijvend’, legt Heleen Dingemanse van

Door: De Redactie

Isoschelp uit. ‘Dit is te danken aan de 98% kalk waaruit het natuurproduct bestaat. Een ander belangrijk voordeel ten opzichte van bijvoorbeeld polystyreen isolatiechips is dat schelpen niet drijven. Bij variabele grondwaterstanden blijft het materiaal stabiel liggen. Hierdoor is er altijd een warmere vloer boven een laag stilstaande, zuivere lucht.’ Schelpisolatie wordt met behulp van een tankauto en een slang nat in de kruipruimte gespoten. ‘Wanneer we de schelpen droog zouden verwerken, zou het te veel verstuiven’, aldus Dingemanse. ‘Je ziet dan niets en kunt geen adem halen. En dat is toch wel noodzakelijk, aangezien er altijd iemand naar binnen moet om de slang te richten. Hierbij wordt er altijd gewerkt vanaf het verste punt naar het luik toe. Binnen een paar uur is dan de hele bodem gevuld.’ De dikte van het schelpenpakket is minimaal 25 centimeter en voldoet daarmee aan de wettelijke minimale isolatiewaarde van R=2,5. Staat er grondwater in de kruipruimte, dan wordt gerekend vanaf de hoogste stand van het grondwaterpeil. Dingemanse: ‘Door te isoleren met schelpen kan men flink besparen op de stookkosten, en dat met een materiaal dat niet uitgeput raakt; tussen de winning en de aanwas van schelpen is een natuurlijk evenwicht. In dat opzicht ben je dus dubbel duurzaam bezig.’ n FMT Gezondheidszorg

U I T B E S T E E D

O N D E R H O U D

Zelf de regie behouden bij Main Contracting Door: Gerrit Tenkink

Main Contracting is een hot item in de zorg. De grote vraag voor veel ziekenhuizen en zorginstellingen is in hoeverre men het technisch beheer van installaties in eigen huis wil/kan houden of wil/kan uitbesteden. Angst over ‘uit handen geven van kennis’ speelt daarbij zeker een belangrijke rol. Anderzijds, wil men het optimale rendement uit een installatie halen, dan is dat bijna niet mogelijk zonder specialistische kennis ‘van buitenaf’. Kortom: Main Contracting modegril of onomkeerbare ontwikkeling?

e installaties in de zorggebouwen worden steeds complexer en het installatierendement van high-tech-installaties neemt veel sneller af dan vroeger het geval was. Dat betekent dat het van belang is een technische installatie ‘op niveau’ te houden om er het hoogste rendement uit te halen. Peter Karsman was tot voor kort als manager Facilitair Bedrijf en bouwdirecteur werkzaam bij Ziekenhuis Amstelland. Door toepassing van Main Contracting wist hij een besparingpercentage van 7 tot 12 procent te behalen. Deze percentages waren exclusief het slim omgaan met vervangingsinvesteringen. “Vaak wordt, in verband met de zogenaamde bestendige gedragslijn, apparatuur op basis van economische levensduur afgeschreven. Maar als je afschrijft op basis van technische levensduur van een installatie, wordt het proces rondom het doen van vervangingsinves-

teringen veel dynamischer. Je hebt dan de mogelijkheid om een installatie te upgraden, maar daarnaast kun je intensief gebruikte installatieonderdelen eerder vervangen, waardoor je exploitatiekosten zullen afnemen. Je moet dan wel te maken hebben met main contractors die verstand van zaken hebben, transparant zijn en op basis van duidelijke managementrapportages de opdrachtgever inzage kunnen en willen geven wat er vervangen moet worden”, zegt Karsman. Die aangeeft dat het advies van de ontwerpende partij daarbij ook niet onverstandig is. “Het gebeurt ook nog wel eens dat bij de uitvoerende partijen onvoldoende kennis aanwezig is om tot de juiste inschattingen te komen van wat er vervangen of geüpgraded moet worden. Het is daarom verstandig om bij het proces een extern adviseur te betrekken. Kortom: geen vervanging van installaties als dat niet nodig is.” Minder contracten

Peter Karsman: “Zorg er in ieder geval voor dat je altijd de regie in eigen hand houdt.” 18

FMT Gezondheidszorg

Een ander probleem waar veel instellingen mee te kampen hebben, is de hoeveelheid onderhoudscontracten. Karsman: “Het beheer en het onderhoud van technische installaties kan veel kosteneffectiever. Jaarlijks leveren instellingen enorm veel geld in, alleen al door de hoeveelheid contracten en de doublures bij vrijwel identieke installatieonderdelen die door verschillende bedrijven geserviced worden. Denk alleen maar eens aan de dubbele voorrijkosten, die in rekening worden gebracht. Minder contracten zorgt voor rust en overzicht. In mijn huidige adviespraktijk kom ik bij instellingen die te maken hebben met meer dan honderd verschillende contracten. Die vragen uiteraard allemaal om hun eigen beheer en onderhoud. Organisatorisch een hele kluif,

maar ook niet rendabel. Ga met een paar bedrijven in zee. Dat zorgt voor overzicht en duidelijkheid.” Nulmeting

Om er achter te komen wat daadwerkelijk kan worden bespaard, moeten instellingen eerst een zogenaamde nulmeting uitvoeren op de onderhoudstechnische en economische parameters. Karsman: “Op het moment dat je de nulmeting hebt vastgesteld, heb je in kaart wat de omvang, de aard en de financiële impact is van het onderhoud van de infrastructuur van diverse installaties, alsmede van het bouwkundig deel. Vervolgens zet je de criteria op een rij en die leg je voor aan de bedrijven die in staat moeten zijn om het onderhoud gedurende een periode van drie tot vijf jaar uit te kunnen voeren. Dit op basis van een van tevoren vastgestelde onderhoudsconditie en responstijd. Het is wel belangrijk om afspraken te maken op basis van zogenaamde prestatiecontracten.” Voor beide partijen, de opdrachtgever en de maincontractor lijkt inschrijven, om in aanmerking te komen voor zo’n contract, een moeilijke klus. Immers, hoe weet je vooraf wat de technische staat is van de installaties waar jij je voor verantwoordelijk stelt? Daarom is het verstandig om een conditiemeting te laten uitvoeren conform de NEN 2767. Dat voorkomt wederzijdse teleurstelling in elkaars verwachtingspatroon. Voor installaties met achterstallig onderhoud moet je een aanpassing in het contract maken.” Looptijd

Een andere onzekerheid waar een oplossing voor moet worden gezocht, is het afsluiten van contracten op lange termijn. Karsman: “In feite wil je graag een contract afsluiten voor langere tijd. Begrijpelijk want dat zorgt voor een stuk ontzorging. Echter de tijd dat tijdens de bouw van een ziekenhuis al contracten werden afgesloten met een looptijd van 25 jaar, lijkt me niet verstandig. Het is al moeilijk genoeg om 5 jaar vooruit te kijken en bovendien worden allerlei onzekerheden financieel vertaald in de aannemingssom.” Uiteraard kan het ook zo zijn dat bij installaties storing optreedt door ondeskundig gebruik van het personeel. Karsman: “Bij het Amstelland hebben we indertijd speciaal hiervoor een bepaling opgenomen. Het structureel niet goed omgaan met de apparatuur komt voor rekening van het ziekenhuis. Je kunt daarvoor als ziekenhuis een apart bedrag reserveren. Overschrijding van dat bedrag komt dan voor rekening van de maincontractor. De onderhoudsaannemer is namelijk mede verantwoordelijk voor het ontwikkelen van de goede gebruiksinstructies en het instrueren van personeel, waarbij wel sprake moet zijn van redelijke grenzen. Je mag van gebruikers niet verwachten dat ze alle nieuwe ontwikkelingen in de procestechnologie kunnen volgen.”

der wordt. Immers eigen technische mensen kennen de organisatie van binnen uit en weten bijvoorbeeld hoe ze zich moeten gedragen ten opzichte van personeel, bezoekers en patiënten. De angst dat technisch personeel van buitenaf als een olifant door de porseleinkast gaat is volgens Karsman ongegrond. “Er wordt bijvoorbeeld vaak gezegd dat bij storingen de externe installateur niet snel genoeg aanwezig is. Contractueel kun je daar van alles over vastleggen. Voor wat betreft specialistische techniek kun je speciale afspraken gemaakt. De onderhoudsfirma krijgt 1,5 tot 2 uur tijd om eigen specialisten in te schakelen. Daarna heeft hij de verplichtingen om direct de hulp in te roepen van specialistische subcontractors of leveranciers. En wat betreft het gedrag van extern personeel; ook daarover kun je afspraken maken. De onderhoudsfirma’s weten vaak heel goed welke mensen binnen hun organisatie geschikt zijn om binnen een ziekenhuisorganisatie te werken. Ook daarover kun je afspraken maken.” En wat betreft de twijfels over ‘kennis buiten de deur’? “Dat klopt, maar op uitvoeringsniveau is dat meestal geen probleem. Je moet natuurlijk wel zorgen dat je binnenshuis je technische kennis op regie op voldoende niveaucapaciteit houdt en mocht dit door schaarste aan goed opgeleid technisch personeel niet lukken, betrek dan de ontwerpende partijen bij de bewaking en beheersing van het onderhoud en het doen van vervangingsinvesteringen. En zorg er in ieder geval voor dat je altijd de regie in eigen hand houdt.”

Technisch personeel

Tegenstanders van Main Contracting voeren als verweer aan dat het service-niveau naar patiënten en personeel toe min-

n FMT Gezondheidszorg

N I E U W B O U W

Uitbreiding Sint Maartenskliniek

Techniek in en op de berg De Sint Maartenskliniek, locatie Ubbergen (bij Nijmegen) is flink uitgebreid. In april werd de nieuwe vleugel, inclusief parkeergarage en entree geopend. Wat opvalt: veel nieuwe technieken met het oog op bijvoorbeeld energiebesparing. Deze technieken maken de bouw duurder, maar worden, zo verwacht het ziekenhuis, op termijn terugverdiend. En om alles binnen het beschikbare budget te laten plaatsvinden nam het eigen bouwbureau zelf de bouwcoördinatie ter hand.

e Sint Maartenskliniek, locatie Ubbergen (bij Nijmegen) ligt in een prachtige bosrijke glooiende omgeving. De weg er naar toe doet denken aan de oprit naar een privé-kliniek of een groot landhuis. Bouwen in zo’n omgeving is aan allerlei regelen (milieu)wetgeving gebonden, maar het voordeel van de berg waarop het ziekenhuis is gebouwd: je kunt er zonder problemen een vijflaags parkeergarage in kwijt, goed voor zevenhonderd auto’s. ‘Blik in de berg’, zoals ze dat in Ubbergen zeggen.

De uitbreiding van Sint Maartenskliniek betreft de bouw van een vijflaags parkeergarage en in een tweede fase de aanbouw aan de voorzijde van het ziekenhuis. In 2007 werd een start gemaakt met de bouw van de ondergrondse parkeergarage, die in 2009 in gebruik is genomen. In 2011 startten de bouwende partijen met de nieuwbouw. Dit deel biedt ruimte aan patiënten en medewerkers van met name het Reumacentrum en de Maartensapotheek. Daarnaast is plek gecreëerd voor de Acute zorgpoli, het laboratorium, een

Artist impression, met daarbij duidelijk zichtbaar de vijflaags parkeergarage onder de nieuwbouw.

FMT Gezondheidszorg

Door: Gerrit Tenkink

kantoortuin en vergaderzalen Bovendien heeft het ziekenhuis met de nieuwbouw een nieuwe hoofdingang gekregen. De glazen gang, die als soort levensader al in het oude deel aanwezig was, is doorgetrokken naar voren in het nieuwe deel. Al met al nieuwbouw met een netto omvang van 7.000 vierkante meter. WKO

Op 19 april werd het nieuwe gebouw officieel geopend. Nu, twee maanden later, vindt dit gesprek

kelingen, zoals inderdaad de warmtekoude opslag. De twee bronnen werden ieder 150 meter diep geslagen. We koelen en verwarmen er nu het nieuwe deel mee. Met totale capaciteit kunnen we ook een deel van het (oude) hoofdgebouw voorzien van verwarming en koeling,, maar vanuit kostenoverweging is die stap nog niet gemaakt”, zegt Verheijen, die er aan toevoegt dat het ziekenhuis geen gebruik maakt van airco. “In het oude deel maken we gebruik van een conventionele luchtbehandeling- en koelinstallatie. Dit systeem biedt aanzienlijk minder mogelijkheden en comfort dan de WKO. In de nieuwbouw kunnen de gebruikers aanvullend ventileren door de ramen open te zetten. Voor de beheersing van het klimaat is dat overigens niet wenselijk, dat heeft puur te maken met ‘het gevoel’. Een open raam betekent in de beleving van mensen ‘frisse lucht’. De E-straat, de bestaande hoofdverkeersader van het ziekenhuis is verlengd en doorgetrokken naar het nieuwe deel.

Gebouw gebonden geïntegreerde installatie

plaats op één van de warmste dagen van het jaar. Het is 9.00 uur, maar de thermometer loopt al op voorbij de 25 °Celsius en zal naar verwachting rond de 34 °Celsius uitkomen. Een spannende dag voor David Verheijen, sectormanager Bouwzaken bij het ziekenhuis. De installaties, met in het bijzonder de warmte-koude opslag (WKO) moeten namelijk vandaag de nieuwbouw voldoende koelen, hetgeen betekent dat de temperatuur toch zo’n 6 graden lager moet blijven dan de buitentemperatuur. “We hebben het systeem in december in gebruik genomen. De kou kunnen we goed aan, nu nog even kijken hoe het systeem reageert op deze hitte”, zegt Verheijen.

De warmte-koude opslag is één van de noviteiten in dit ziekenhuis, dat is gespecialiseerd in orthopedie, reumatologie en revalidatiegeneeskunde. “We hebben goed overleg gehad met de buurt over de WKO en uitgelegd dat de waterhuishouding in het gebied niet ontregeld zou worden”, zegt Mieke Jakobs, manager Facilitair Bedrijf en Vastgoed. Gevoel

“Na de bouw van de vijflaags parkeergarage (‘We moesten zo diep, omdat er niet meer ruimte ‘in de breedte’ is’) hebben we goed nagedacht hoe we goed konden inspelen op de nieuwste ontwik-

De nieuwbouw (met het lichtblauwe dak) werd in april afgerond.

Vaak wordt de klimaat- en luchtbehandeling per bouwlaag ingeregeld, maar de Sint Maartenskliniek heeft ervoor gekozen om het systeem individueel per ruimte is in te kunnen regelen. Iedere kamer heeft daarvoor zijn eigen display. “Dat was een nadrukkelijke wens van de gebruikers. Technisch is het ingewikkelder en duurder, maar een stuk gebruiksvriendelijker en qua energieverbruik levert het op termijn een besparing”,zegt Jakobs. Met dezelfde display heeft de gebruiker meer mogelijkheden. “We hebben gekozen om, in plaats van de installatie afzonderlijk in bedrijf te stellen, ze met elkaar te integreren. Met deze zogenaamde gebouwgebonden geïntegreerde installatie is ook licht en zonwerking in te regelen met dezelfde display ”, zegt Verheijen. “De verlichting kunnen we individueel inregelen. Daarnaast schakelt de verlichting automatisch uit bij afwezigheid.” Verlichting is wat dat betreft een dankbaar onderwerp als het aankomt om energiebesparing. “We hebben zoveel mogelijk LED geïnstalleerd. Dit is zo’n voorbeeld van duurdere aanleg, maar uiteindelijke kostenbesparing. De installatie van LED, samen met aanwezigheidsdetectie en automatische regeling van lichthoeveelheid afhankelijk van buitenlichttoetreding, kan een besparing tot zo’n 40 procent op elektrische energie betekenen.” Watermistinstallatie

Omdat de nieuwbouw plaatsvond op de parkeergarage moest gekozen worden om licht te bouwen. Dat resulteerde in staalbouw en beton. In FMT Gezondheidszorg

N I E U W B O U W staande bouw op elkaar te laten aansluiten. Met andere woorden: geen schreeuwende contrasten, maar een rustige geleidelijke overgang van oud naar nieuw. Jakobs: “Bij het ontwerp kreeg de architect nadrukkelijk het verzoek een advies te geven en niet te komen met een kant en klaar ontwerp. Architecten zijn snel geneigd om alles op de kop te zetten. Die willen vaak revolutie in plaats van evolutie en graag hun stempel op een project zetten. Wij wilden dat de nieuwbouw op het bestaande gebouw zou aansluiten. Wij noemen dat ‘de evolutie in de uitwerking ’. Het betekende wel dat we goede afspraken met de architect moesten maken.” Coördinatieverplichting

De nieuwbouw (links) sluit naadloos aan op de bestaande bouw.

het verlengde daarvan lag de aanleg van een watermistinstallatie, een variant van een sprinklerinstallatie, voor de hand. “Door het toepassen van een sprinklerinstallatie en in ons geval een watermistvariant, zijn aanvullende bouwkundige voorzieningen, zoals brandcompartimentering en brandwerende bekleding tot een minimum beperkt.” Verheijen: “Bij een watermistinstallatie gebruik je veel minder water dat een bij een conventioneel sprinklersysteem. De leidingen zijn aanzienlijk kleiner van formaat en dus heb je minder ruimte nodig boven het plafond. Het water wordt met ongeveer 200 bar door de installatie gepompt. Bijkomende voordelen: als er een brand wordt gedetecteerd, wordt er ook direct geblust. Daarnaast is een voorraad van 10 kuub water voldoende. Een ander belangrijk aspect is dat de watermistinstallatie bij inwerkingtreden aanzienlijk minder waterschade oplevert dan de conventionele sprinklerinstallatie. Overigens ligt deze watermistinstallatie alleen in het nieuwe deel, simpelweg omdat aanleg door het hele ziekenhuis een te ingrijpende en te dure ingreep is

en er reeds een geavanceerd brandmeldinstallatie aanwezig is.” Communicatie

Met de nieuwbouw werd ook gekozen om het gehele gebouw te voorzien van een zogenaamd complete WIFI-dekking. Het betekent niet alleen internet, met daaraan verbonden het patiëntendossier, maar alle gebouw gebonden installaties, dus bijvoorbeeld ook telefonie en alarm. Verheijen: “Maar binnen deze WIFI zijn er gescheiden ‘netwerken’. Het bedrijfsnetwerk staat los van het telefonienetwerk en los van het netwerk voor BYOD (bring your own device) waar medewerkers hun eigen apparaten kunnen aanmelden. Voor patiënten is een gastennetwerk in ontwikkeling. Deze staat in zijn geheel los van de overige netwerken om elk risico te vermijden aangaande patiënten- en overige ziekenhuisinformatie.”

Net als bij het ontwerp koos het ziekenhuis er bewust voor om ook bij de bouw de regie zelf stevig in handen te houden. “We hebben geen externe bouwdirecteur of bouwmanager aangetrokken. Zo’n externe directeur heeft zijn eigen belang en dat is niet altijd het belang van het ziekenhuis. We hebben uitgangspunten geformuleerd in nauw overleg met patiënten, personeel en artsen. Het is de kunst om te zorgen dat iedereen zich aan die punten houdt”, zegt Jakobs. “Er was ook geen sprake van een hoofdaannemer en onderaannemers”, vult Verheijen aan. “We hebben gebruik gemaakt van een separate aanbesteding. Met andere woorden, meerdere aannemers die op basis van gelijkwaardigheid naast elkaar samenwerken. Deze bouwteamconstructie heeft goed uitgepakt, mede omdat we de partijen een zogenaamde coördinatieverplichting hebben laten tekenen. Daar bij waren ze verplicht om de tekeningen over elkaar heen te leggen en rekening te houden met elkaars werk en elkaar op onvolkomenheden te wijzen. Die bouwcoördinatie in eigen hand heeft er mede voor gezorgd we binnen het budget en de planning zijn gebleven”, zegt Verheijen.

Evolutie

Wat opvalt is dat de architect (Wiegerink Architecten, Arnhem, red) er goed in geslaagd is om zowel binnen alsook buiten nieuwbouw en be-

www.fmtgezondheidszorg.nl 22

FMT Gezondheidszorg

R E I N I G E N

D E S I N F E C T E R E N

Gebruikers endodesinfectoren op zoek naar perfectie? De patiënt staat centraal, we doen er alles aan om veilige zorg te bieden. Om dit te kunnen doen, stellen we hoge eisen aan de apparatuur die we aanschaffen. Bijna alle flexibele endoscopen worden machinaal gereinigd en gedesinfecteerd. De endodesinfectoren hebben veel invloed op de reinheid en veilig gebruik van het medisch hulpmiddel voor de patiënt en voor de zorgprofessional.

ebruikers van endodesinfectoren beseffen hoe belangrijk het is dat deze apparatuur aan alle eisen voldoet. Reproduceerbaarheid, continuïteit, borging, valideerbaarheid, bedieningsgemak, kosten, procesduur, formaat, onafhankelijkheid van registratie en controle……etc. Vanuit richtlijnen, normen, handboeken en wetgeving worden veel handvatten gegeven en voordat een dergelijk apparaat wordt aangeschaft, wordt veel tijd besteed aan het samenstellen van een alomvattend pakket van eisen (PvE). Leveranciers worden aangeschreven die zich vervolgens vol overgave op het beantwoorden storten en net als de gebruikers veel tijd en energie in een aanbesteding steken. Het correct uitvoeren van een aanbesteding is een vak apart, maar het beoordelen van het aangeschafte apparaat aan de hand van het van te voren opgestelde PvE blijkt nog veel lastiger. Een vraag kan op meerdere manieren worden geïnterpre-

teerd, net als richtlijnen en normen. De combinatie van deze twee bepaald of een leverancier een vraag in een PvE met ja of nee beantwoordt. De gebruiker stelt de vraag met een bepaald doel, meestal om inzichtelijk te krijgen of een apparaat aan de gestelde eisen of gebruikerswensen voldoet. De beperkingen van de aangeboden apparatuur hebben invloed op de inhoud van de gestelde vragen. Rol en functie leverancier

Leveranciers zetten een product in de markt dat voldoet aan de vigerende richtlijnen, normen en wetgeving. Daarnaast houden zij rekening met de wensen van de gebruikers zodat ze een apparaat kunnen aanbieden dat aan de verwachting kan voldoen. Niet in de laatste plaats moet de endodesinfector de scopen reinigen en desinfecteren. Helaas wordt in de ontwerpfase van een scoop niet altijd rekening gehouden of de scoop te reinigen is. Als je een endodesinfector aanschaft, wil je zeker weten dat jou assortiment scopen in deze machine goed gereinigd kunnen worden. De gebruiker, de leverancier van detergent en desinfectans en de leverancier van de endodesinfector spelen een rol bij het bepalen of het medisch hulpmiddel gevalideerd te reinigen is. Hier hebben we het niet over het valideren van de endodesinfector, maar het vaststellen of een specifieke scoop in deze endodesinfector met deze detergent en desinfectans, aansluitingen etc. goed te reinigen en te desinfecteren is. De leverancier van de scoop moet aangeven hoe zijn product gereinigd en gedesinfecteerd dient te worden. In de praktijk blijken veel leveranciers

Door: Melchior Oldenburger, hoofd CSA/DSMH/DSRD, Martini Ziekenhuis Groningen

deze documentatie niet kunnen aanleveren. Dit maakt het lastig voor de gebruiker de processen te borgen bij medische hulpmiddelen die al jaren rouleren. Medische hulpmiddelen die daarentegen nog moeten worden aangeschaft moeten via een Materialen Advies Commissie(MAC). Het convenant veilige toepassing medische technologie is een mooie tool deze processen aan elkaar te koppelen als het gaat om de aanschaf van reinigingsapparatuur en de te reinigen medische hulpmiddelen. Rol en functie gebruiker

Het is belangrijk dat de gebruikers kritisch verifiëren of een endodesinfector aan het PvE en heel specifiek aan NEN-EN-ISO 15883-1 en NENEN-ISO 15833-4 voldoet. Bij voorkeur voordat de machine wordt aangeschaft. Dat kan door middel van het langslopen van alle punten uit de norm en met de resultaten van de typetesten van de leverancier en de resultaten van de notified body. Het feit dat andere ziekenhuizen dezelfde apparatuur in gebruik hebben, of dat een leverancier dit aangeeft, wil niet zeggen dat de apparatuur aan alle richtlijnen en normen voldoet. Door kritisch te zijn op alle essentiële parameters (van flow in alle kanalen, de juiste dosering van het juiste middel, de juiste temperaturen en tijden etc. tot de kwaliteit van het toevoer water, zelfdesinfectie en logistiek), houden we elkaar scherp en kunnen leveranciers zich niet meer permitteren op hun lauweren te rusten. Uiteindelijk bepalen wij (toeleveranciers en gebruikers) de kwaliteit van de endodesinfector. Als wij genoegen nemen met en simpel ja in een PvE en niet verifiëren en meedenken in innovatie en mogelijkheden, houden we nog jaren endodesinfectoren met beperkingen die we als klant niet moeten willen accepteren. n FMT Gezondheidszorg

B O H E B I F L E X

Gezonder leven gaat hand in hand met een slimme huisvesting Ruud Duijzings - coördinator projecten vastgoed Maastricht University - over zijn ervaringen met Bohebiflex.

Het behoeft geen uitleg dat in deze tijd gebouwen moeten voldoen aan de wensen van uiteenlopende gebruikersgroepen. In de gezondheidszorg is dat inmiddels een eis in het ontwerp, zoals in het geval van Brains Unlimited scannerlab, onderdeel van Maastricht Health campus. Maastricht University koos voor Bohebiflex: Inbouwwandgootsystemen die maximale vrijheid bieden om installaties in de wand aan te kunnen passen aan de wensen die de gebruiker nu en in toekomstige situaties heeft. Het project

Bij Brains Unilimited wordt onderzoek gedaan naar veel voorkomende ziekten als Alzheimer, Parkinson, epilepsie, schizofrenie en MS en naar de ontwikkeling van menselijk gedrag. Het

scannerlab maakt deel uit van een groter geheel. Samenwerking tussen onderzoekers en bedrijfsleven zorgt ervoor dat hier nieuwe therapieën en medicijnen ontwikkeld worden. Dit vraagt om een speciale huisvesting die beantwoordt aan

door: bohebiflex Project: Brains Unlimited scannerlab Opdrachtgever: Maastricht University

wensen van een uiteenlopende gebruikersgroep. Klinische zorg, kennisintensieve bedrijvigheid en hoogwaardig medisch wetenschappelijk onderwijs werken hier naast elkaar. Het project van Brains Unlimited is een grote stap voorwaarts in de ontwikkeling van de Maastricht Health Campus. Het project zal een grote uitwerking hebben op wetenschappelijke en economische ontwikkelingen. De uitdaging voor de opdrachtnemers

Voor ontwerpbureau Wiegerinck Architecten was flexibiliteit in de huisvesting de grootste uitdaging bij de ontwikkeling van het ontwerp. Sterker nog, het was een van de vereiste ontwerpcriteria. Ook hebben de consultants en engineers van Arup Nederland zich vastgebeten in deze uitdaging. Zij waren in dit project verantwoordelijk voor constructief ontwerp, installatieadvies, brandveiligheid en bouwfysica. Brains Unlimited scannerlab. Fotografie: Leon Abraas. 24

FMT Gezondheidszorg

van Maastricht University: “We weten dat exploitatiekosten een veelvoud zijn van de bouwkosten van een gebouw. Daarom hebben we gekozen voor Bohebiflex en deze systemen besteksmatig voorgeschreven. Juist vanwege de flexibiliteit van de Bohebiflex wandgoot is het gebouw klaar voor de toekomst. In de doorgaans kostbare exploitatiefase kunnen we nu substantieel besparen ten opzichte van de traditionele werkwijze. We hoeven alleen datgene aan te passen wat nodig is. Een simpele, snelle en stofvrije operatie. Dat tijdens het bouwen ook al aanzienlijk wordt bespaard op kosten was ons op dat moment nog helemaal niet bekend maar is uiteraard mooi meegenomen.”

Brains Unlimited scannerlab. Fotografie: Kim Zwarts. De oplossing

De keuze voor de Bohebiflex systemen lag voor dit project, achteraf gezien, voor de hand. Omdat de inbouwwandgoot in de wand wordt geplaatst, blijven kabels en leidingen te allen tijde bereikbaar via afneembare plinten. Aanpassingen in wandvlakken zoals het vervangen of toevoegen van wandcontactdozen, schakelaars, waterof gasleidingen, data-aansluitpunten of audio zijn hierdoor snel en eenvoudig uit te voeren.

Dat maakt ook dat er minder materiaal toegepast wordt. Bij dergelijke projecten worden traditioneel extra leidingen en materiaal verwerkt om verbouwingen in de toekomst te voorkomen en dat drijft de kosten op. Dit is met Bohebiflex niet meer nodig vanwege de vrijheid aan te passen wanneer dit nodig is. De ervaringen

Ruud Duijzings - coördinator projecten vastgoed

Duijzings was in beginsel nog niet overtuigd of de wandgoot wel voldeed aan alle geluidsnormeringen. Voor hem een zwaarwegend punt. Met een bezoek aan een succesvol referentieproject (kantoorpand van Yacht in Den Haag) en diverse geluidsrapporten kon de twijfel echter volledig worden weggenomen. “Ik raakte overtuigd doordat ik het letterlijk kon ervaren door het ter plekke te toetsen”, aldus Duijzings. Ook na de oplevering van Brains Unlimited zijn diverse geslaagde geluidsmetingen in de praktijk uitgevoerd. Nog belangrijker is dat de gebruiker geen enkele geluidshinder ervaart. In de ruimten zijn zowel het Base als het Top gootsysteem toegepast en zijn terugliggende gelakte houten plinten gebruikt. Hierdoor is de wand volledig vlak zonder uitstekende delen. Afbouwbedrijf Muller Complete Afbouw was verantwoordelijk voor binnenwandstructuur. Voor hen een eerste kennismaking met Bohebiflex. Kurt Baens van Muller Complete Afbouw was zeer te spreken over de mogelijkheden en de rust en ruimte die het systeem oplevert doordat de bouw en installatie is ontkoppeld. De bouw is soepel en snel verlopen. Ruud Duijzings concludeert dat Bohebiflex haar belofte volledig heeft waargemaakt. “Ik ben enthousiast over de aanpassingsvrijheid die het systeem geeft en dat het de geluidstesten goed doorstaat en zal het in toekomstige projecten zeker weer voorschrijven.”

Base systeem Top systeem Nadat de plinten op de Bohebiflex wanden gemonteerd zijn, is er geen verschil waarneembaar met een binnenwand zoals wij die normaliter kennen. Volledige flexibiliteit en aanpasbaarheid zonder hinderlijke littekens op de wand.

Meer informatie: www.bohebiflex.nl 085 273 35 35

n FMT Gezondheidszorg

I N N O V A T I E

Ouderenzorg zonder techniek onbetaalbaar De vergrijzing in Nederland verplicht ons om na te denken over oplossingen in de ouderenzorg. De overheid roept van alles over sociale netwerken, burenhulp, mantelzorg en kinderen die een (financiële) bijdrage moeten leveren aan de zorg voor hun ouders. Ook zullen ouderen in de toekomst meer en meer hun eigen verzorging betalen. Een ding is duidelijk: een deel van de oplossing van het ‘probleem’ zal moeten komen vanuit de techniek. “Veel ouderen moeten een drempel over, maar is die stap eenmaal genomen, dan ervaart men juist meer veiligheid en ook contact met de buitenwereld. De techniek kan zorgen voor veiligheid en een isolement, waar veel mensen bang voor zijn, voorkomen.”

at zegt Sietse Dugour, commercieel directeur bij Dugour Electronics Almere (DEA). DEA is een innovatief ontwikkelbureau voor toegepaste elektronica, zowel hardware als software. DEA brengt haar producten op de markt onder

de naam cinnovate. Het bedrijf is gespecialiseerd in het ontwikkelen van gebouwgebonden installaties die het langer zelfstandig wonen voor ouderen mogelijk maken. Daarbij valt te denken aan toegangscontrole, deurtelefonie, videofonie,

Door: Gerrit Tenkink

domotica, zorgalarmering en camerabeveiliging. DEA verzorgt systemen voor de intramurale en extramurale zorg. Dugour ziet dat de op afstand bedienbare domotica in de ouderenzorg niet meer zo populair is als een aantal jaren geleden. “Op afstand bedienbare componenten, bijvoorbeeld de gordijnen dichtdoen vanuit je stoel, zijn, met name in de intramurale zorg, niet meer interessant. We zijn er juist op uit om ouderen zo veel mogelijk in beweging te krijgen. De zorg richt zich steeds meer op veiligheid. Bijvoorbeeld een traplift, of een alarmering rond het bed, die reageert op valpartijen.” Modulair zorgsysteem

Dugour ziet dat er steeds meer vraag komt naar modulaire systemen, voorzien van specifieke wensen ‘op maat. Het zijn bijvoorbeeld vaak woningcorporaties die bepaalde componenten inkopen, waar de individuele huurder dan weer componenten aan toevoegt. “Dat begint dan bijvoorbeeld met een verpleegoproepsysteem, waarDe I-Com huistelefoon is een touchscreen apparaat met duidelijke overzichtelijke pictogrammen. 26

FMT Gezondheidszorg

sen van de klant kunnen daar allerlei functies aan toegevoegd worden”, aldus Dugour. “De grootste uitdaging voor de 22 vaste medewerkers van DEA zit ‘m in de begrijpelijke communicatie. Hoe kun je aan een oudere uitleggen hoe het systeem werkt. Dat begint met kleine stapjes en vooral maatgericht werken. Alleen installeren waar die bewoner behoefte aan heeft.“ Preventie

Sietse Dugour, commercieel directeur bij Dugour Electronics Almere: ”De techniek kan zorgen voor veiligheid en het isolement, waar veel mensen bang voor zijn, voorkomen.”

mee de mantelzorger of de verpleegkundige, eventueel via een meldkamer, gebeld kan worden. Aan zo’n modulair systeem kun je ook een videointercomsysteem toevoegen, waarmee je kunt zien wie voor de deur staat, of hoe het met de oudere thuis in gesteld.” Omdat ouderen behoefte hebben aan duidelijke overzichtelijke apparatuur, heeft DEA gekozen voor een I-Com huistelefoon. Dit is een touch screen apparaat dat aan de muur is bevestigd. “Dat kun je combineren met bijvoorbeeld een ipad, maar doorgaans hebben die te veel updates nodig en je moet ook oppassen dat je het weer niet te ingewikkeld maakt. Al naar gelang de wen-

Op dit moment werkt DEA nauw samen met de Vrije Universiteit Amsterdam aan de opzet van het cinnovate Technology Centre Almere. “Het doel is om de omslag te maken van cure naar care. Zo zijn we bezig met het monitoren van ouderen. Op het moment dat er iemand valt, gaat er een alarm af en komt er hulp. Het zijn mooie systemen en die moeten zeker blijven, maar nog mooier is het om te voorkomen dat iemand valt. Preventie wordt steeds belangrijker, want daarmee bespaar je veel leed en de meeste kosten. Daarbij kun je denken aan sensoren die de hartslag meten. Gaat die hartslag achteruit, dan gaat er direct een seintje naar de verpleegkundige die vervolgens ter plekke polshoogte neemt. Een ander voorbeeld is om het bewegingspatroon van een oudere te monitoren. Wordt dat snel zichtbaar minder, dan is het tijd om iemand langs te sturen. Nog een voorbeeld van het monitoren is het plaatsen van sensoren op het toilet, waarmee je het aantal spoelingen controleert. Wordt er een dag lang niet gespoeld, dan is er naar alle waarschijnlijkheid iets mis”, zegt Dugour, die verwacht dat de huidige prototypes van deze monitoringsystemen binnen anderhalf jaar als eindproducten op de markt komen.

De grote uitdaging is de apparatuur zo te vereenvoudigen dat ouderen er ook gebruik van gaan maken.

Naar verwachting worden de eerste van dit soort systemen bij instellingen geplaatst, maar Dugour verwacht dat in de toekomst ook zelfstandig wonende ouderen hier gebruik van gaan maken. “Daarmee zal de afstand tot de hulp groter worden, maar dat maakt in principe geen verschil. Als men weet dat er zorg is, ook al is die op afstand, dan geeft dat een gevoel van veiligheid en verhoogt dat de kwaliteit van leven, zo heeft onderzoek uitgewezen. Overigens zie je nu al de eerste initiatieven voor verzamelappartementencomplexen voor ouderen.” Dat de ontwikkelingen sneller gaan dan menigeen verwacht is volgens Dugour een gegeven. Alle partijen hebben daar namelijk belang bij. “Ouderen willen een prettig leven, waarbij zij zelfstandigheid belangrijk vinden. De overheid is op zoek naar een oplossing vanwege het financiële aspect en de markt wil uiteraard geld verdienen.“ Buurtportaal Waterwijk

Het spreekt voor zich dat Dugour vanuit zijn positie vol enthousiasme praat over de ontwikkelingen, maar veel ouderen zullen hun wenkbrauwen fronsen bij de zoveel monitoring. Toch is het volgens Dugour een onomkeerbaar proces dat zich in praktijk moet bewijzen. “Het is de enige manier om deze producten succesvol in de markt te zetten. Ze moeten zich als het ware zelf bewijzen.” Daarnaast zijn ook ontwikkelingen waar men nu al heel positief over is en die minder uitleg nodig hebben. Een mooi voorbeeld daarvan is onze betrokkenheid bij een buurtportaal in de Waterwijk in Almere. Dugour: “In een soort facebook-achtige omgeving hebben wijkbewoners hun eigen persoonlijke pagina, maar daarnaast is er ook een soort algemene pagina met algemeen wijknieuws. Op dit moment zijn we aan het kijken of we dit kunnen ombouwen tot een soort afgeschermd senior life project. Daarbij kun je denken aan koffietijd-online, waarbij alle deelnemers via video op een vaste tijd contact met elkaar hebben. Ook fysio-online is een mooi voorbeeld, waarbij senioren onder leiding van een fysiotherapeut dagelijks bewegingsoefeningen uitvoeren.” Deze laatste twee voorbeelden draaien al een tijdje en zijn volgens hem een groot succes. “Het is nu een kwestie van de fine tuning van de systemen. Dat zit vooral in het vereenvoudigen van de technologie, want daar blijken ouderen in praktijk toch nog steeds moeite mee te hebben.”

n FMT Gezondheidszorg

K L I M A A T T E C H N I E K

Ach, het is maar een warmtewiel... Dat de invloed van warmtewielen op het energieverbruik van klimaatinstallaties groot is, weet het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) inmiddels ook. Op basis van onderzoek naar het rendement van de 55 aanwezige warmtewielen, werden kort geleden 28 exemplaren gereinigd en 10 vervangen, terwijl bij de overigen herstel- en revisiewerk werd uitgevoerd. ‘Deze maatregelen leveren ons een flinke energiebesparing op van meerdere procenten,’ aldus Arjan Wiegers, adviseur technisch beleid van het UMCG.

oor veel bedrijven en instellingen, vormen warmtewielen de sluitpost op het ontwerp en onderhoud van de klimaatinstallatie. In het totale proces van rendement en luchtkwaliteit, tellen de warmtewielen nauwelijks mee. Ten onrechte, want juist warmtewielen zijn onmisbaar in het proces van warmteterugwinning en dus energiebesparing. Hoe komt het dan dat vooralsnog zo weinig aandacht vanuit de eindgebruiker en de installateur - uitgaat naar dit onderdeel van Een warmtewiel in het UMCG.

de luchtbehandeling? ‘Dat is vooral onwetendheid,’ zegt Jouke Annema van Blygold Nederland. Als een van de weinige bedrijven in Nederland, richt Blygold zich al jaren op het reinigen en vervangen van warmtewielen. ‘Over het algemeen is er weinig kennis over warmtewielen; over zowel het rendement als op de kans op vervuiling. Ook installateurs doen er relatief weinig mee, in onderhoudscontracten kom je controle en revisie van warmtewielen bijna nooit tegen.’ MJA3

Ook het UMCG in Groningen was tot voor kort relatief onbekend met rendementsverliezen van warmtewielen, en de mogelijkheden om op basis van professioneel onderhoud effectief stappen te zetten in het terugdringen van het energieverbruik. ‘Drie jaar geleden bogen we ons intern voor het eerst op deze schaal over alle warmtewielen in het UMCG,’ vertelt Arjan Wiegers. ‘Ook wij hebben ons jaren terug gecommitteerd aan het MJA3-convenant en streven daarbij naar een energie-efficiency verbetering van meerdere procenten per jaar. Daarbij zijn keiharde afspraken gemaakt, ook over het energieverbruik van en over het onderhoud en beheer van onze klimaatinstallaties.’ Daarbij zijn de warmtewielen ook ter sprake gekomen. ‘Aanvankelijk dachten we ze “gewoon” te reinigen, totdat we ons realiseerden te weinig inzicht te hebben in hun individuele 28

FMT Gezondheidszorg

Door: Mart Riemstra

prestaties en rendement. En aangezien de leeftijd van de warmtewielen - en het soort warmtewielen - nogal varieert, hadden we juist behoefte aan specifiek cijfermateriaal.’ Om dat te achterhalen, nam Wiegers contact op met Blygold. Dit bedrijf verzorgt onderzoek zowel op basis van visuele inspectie als individuele meting. Annema: ‘Daarbij stellen we eerst de conditie van het warmtewiel vast. We kijken naar corrosie, slijtage, maar ook naar de vervuiling, zowel aan de oppervlakte, als inwendig. Ook nemen we de aandrijving van het wiel onder de loep, de motor en de lagering.’ Tijdens het meten wordt er vooral gekeken naar aspecten als het drukverschil, de temperatuur en de vochtigheid. Rendementsverlies

Dit onderzoek vond bijna drie jaar geleden plaats, de uitkomsten verrasten Wiegers. ‘De meeste wielen zagen er op het eerste oog best goed uit, maar het prestatie- en rendementsverlies was bij een aantal, toch fors. Dit liep vooral bij oudere exemplaren op tot over de 30%!’ Een eenvoudige rekensom leerde Wiegers dat op dat soort warmtewielen jaarlijks een verlies werd geleden van circa € 12.000, -. Op basis van deze getallen maakte het UMCG een afweging tussen reinigen en vervangen. ‘Let wel, een afweging per warmtewiel. Want voor elk van de 55 exemplaren hadden we cijfers over vervuilingsgraad, prestaties en ener-

vervuiling aan de oppervlakte wordt weggehaald, is deze volledig geautomatiseerde techniek als dieptereiniging, volstrekt uniek. ‘Daarom hebben we deze ook toegepast bij een groot deel van onze warmtewielen,’ zegt Wiegers. Vervanging

Arne Wiegers. gieverlies.’ Deze getallen zette Wiegers vervolgens af tegen de kosten voor reiniging en vervanging. Uiteindelijk besloot het UMCG vorig jaar 28 warmtewielen te reinigen en – met uitloop naar dit jaar - de resterende exemplaren te reviseren of te vervangen. Dieptereiniging

Tijdens het reinigen hanteert Blygold een specifieke techniek, waarbij een combinatie van water en perslucht de vervuiling uit het warmtewiel drukt. Annema: ‘Daarvoor installeren we een eigen apparaat die we met een magneet verbinden met het warmtewiel. Op de geleider zit een stappenmotor met een tandwieloverbrenging. Vervolgens plaatsen we meerdere sensoren, die zowel de afstand detecteren als het aantal omwenteling tellen. Daarna spuiten we er water en lucht in, of - afhankelijk van het soort warmtewiel - uitsluitend lucht.’ In vergelijking tot de reinigingsmethodiek waarbij met stofzuigers uitsluitend de Jouke Annema.

Naast de reiniging van 28 warmtewielen, gaf het UMCG dit jaar de opdracht tot het laten vervangen van 10 gedateerde exemplaren. Een ingrijpende klus, omdat de meeste warmtewielen niet in zijn geheel kunnen worden weggehaald. ‘Dan moet je de luchtbehandelingskast demonteren, de omkasting en beplating verwijderen en het wiel in delen zagen voor transport,’ zegt Annema. ‘Vervolgens moet je het nieuwe wiel inmeten en vanuit de as in taartpunten opbouwen.’ Bij het UMCG werd dit proces extra bemoeilijkt door het gewicht van een aantal zware wielen en de bereikbaarheid van de luchtbehandelingsinstallatie. ‘Het maakt dit soort operaties lastig, maar tevens uitdagend.’ Naast de reiniging en vervanging van de warmtewielen, zijn uiteraard ook de afdichtingen en een aantal frequentieregelaars en rotatiebewakingen vervangen, evenals de borstels en lagers. ‘We hebben met deze werkzaamheden de kans benut om de efficiency van onze warmtewielen op het maximale niveau te houden,’stelt Wiegers tevreden. ‘Bovendien hebben we op een relatief voordelige manier de levensduur van een groot aantal warmtewielen verlengd, zowel technisch als economisch.’ Rekensom

Hoewel het nog te vroeg is, een definitieve eindbalans op te maken over de hoeveelheid energie dat door deze werkzaamheden wordt bespaard, voorzien de prognoses in een terugverdientijd van 2,5 jaar. ‘Het onderzoek van Blygold leerde ons dat de vervuiling van de warmtewielen het UMCG jaarlijks € 85.000 aan energieverlies kostte. En aangezien de investeringen voor het aanpakken van de 55 warmtewielen ruim € 200.000,bedroegen, spelen wij binnen 2,5 jaar quitte, daarna verdienen we geld!’ Dat onderhoud loont, staat voor Wiegers als een paal boven water en stimuleert de beheersorganisatie in hun plannen regelmatiger onderzoek te laten uitvoeren naar het rendement van de warmtewielen. ’Ook omdat we nu hebben gemerkt dat de impact van warmtewielen op het energieverbruik veel groter is dan menigeen denkt. Je kunt niet meer zeggen: “Oh, het is maar een warmtewiel!” n

Warmtewiel Warmteterugwinning met een warmtewiel is gebaseerd op het principe dat een warmte-accumulerend element in de vorm van een wiel, afwisselend door de in- en de uitgaande luchtstroom wordt gevoerd. Door het toerental van het warmtewiel te regelen, blijft de temperatuur van de toevoerlucht constant en is een temperatuur-rendement van 75% mogelijk. Daarnaast worden aluminium warmtewielen - al of niet voorzien van een speciale oppervlaktebehandeling - toegepast voor vochtterugwinning. Soorten In Nederland kom je drie soorten warmtewielen tegen: Condensatiewiel Daarbij bestaat het wikkelmateriaal uit blank aluminium en heeft dit geen speciale oppervlaktebehandeling ondergaan om het rendement te verhogen. Afhankelijk van een eventueel optredende condensatie in het retourluchtgedeelte, kan in de winter behalve warmte ook vocht overgedragen worden van retourlucht naar toevoerlucht. Tijdens normale Nederlandse zomers, treedt er geen condensatie op. Het latent rendement in de zomersituatie is dan ook nihil. Hygroscopische wiel Hierbij heeft het warmtewiel een speciale hygroscopische oppervlaktebehandeling gehad. De vochtoverdracht bij dit wiel geschiedt via condensatie en sorptie van waterdamp in de hygroscopische laag van het rotormateriaal. Het sorptieaandeel is vrij gering (ca. 30% in winterbedrijf en ca. 10% in zomerbedrijf). Sorptiewiel Hierbij is het oppervlak voorzien van een chemische stof, die in staat is waterdampmoleculen te binden (adsorptie) of vrij te geven (desorptie), afhankelijk van de relatieve vochtigheid van de omgevingslucht. Het latent rendement van een sorptierotor is nagenoeg onafhankelijk van de omgevingstemperatuur en het absoluut vochtgehalte in warme en koude luchtstroom.

FMT Gezondheidszorg

KORT NIEUWS

Light Index voor de Zorg NFC presenteert de NFC Light Index® Zorg.2012. Deze geeft inzicht in de kosten van de activiteiten van Huisvesting, Diensten en Middelen, en Facility management (NEN 2745, rubriek 1, 2 en 5). De 4e NFC Light Index® is tot stand gekomen in samenwerking met Hospitality Consultants en Twynstra Gudde. Zij begeleiden de facilitaire benchmarks van een groot aantal ziekenhuizen. De facilitaire kosten voor de ziekenhuissector worden weergegeven als kengetallen op basis van gerealiseerde jaarkosten inclusief BTW, in

euro’s per m2 bruto vloeroppervlak en in euro’s per patiënt-eenheden en is opgebouwd uit data van het boekjaar 2012. De index wordt als Light gepresenteerd daar zij nog niet over voldoende stabiele data beschikt om als Index (met trendgegevens) gepresenteerd te kunnen worden. Desondanks geeft de NFC Light Index®Zorg.2012, een goed inzicht in de kosten die gemaakt worden in ziekenhuizen. Op de website van NFC Index www.nfcindex.nl is het Jaarbericht te downloaden. n

Onderzoek Google Glass tijdens operatie In augustus jl. hebben chirurgen van het UMC St Radboud tijdens een kaakoperatie de Google Glass (“Google bril”) getest. Daarbij is onderzocht of beelden van de operatie door de ‘bril van de arts’ toegevoegde waarden hebben ten opzichte van beelden afkomstig van een traditionele vaste camera. Omdat je op het beeldscherm meekijkt vanuit het perspectief van de arts, bleek de kwaliteit van de beelden soms nog beter dan wanneer er direct over de schouder van de arts wordt meegekeken. Het REshape & Innovation enter van het UMC St Radboud test als eerste in Europa de Google Glass op het gebied van de gezondheidszorg. Medisch studenten kunnen bijvoorbeeld gemakkelijk meekijken met de chirurg, opnames kunnen vanuit het perspectief van de chirurg worden gemaakt en een collega aan de andere kant van de wereld kan op grond van waarheidsgetrouwe beelden een goed advies geven. Ook is getest of tijdens 30

FMT gezondheidszorg

een operatie protocollen of andere informatie opgevraagd kunnen worden. Tijdens deze eerste test zijn er ook enkele verbeterpunten bemerkt. Het REshape & Innovation Center van het UMC St Radboud gaat de mogelijkheden en beperkingen voor het gebruik van de Google Glass in het ziekenhuis en daarbuiten verder verkennen, onder meer middels wetenschappelijk onderzoek.

Stroomverbruik verklikt malware op medische apparaten Op de website security.nl is in augustus 2013 een discussie gestart over een publicatie uit Amerikaanse ziekenhuizen over het tegengaan van malware op medische apparatuur. In plaats van een virusscanner te gebruiken ontwikkelden onderzoekers van de Universiteit van Michigan een systeem dat subtiele veranderingen in het stroomverbruik van de machine opmerkt. Hiermee zouden ziekenhuizen snel gevaarlijke problemen in de apparatuur kunnen detecteren om die vervolgens uit te schakelen. Het systeem heet WattsUpDoc en zou niet alleen voor medische apparaten werken, maar ook voor werkstations die in industriële omgevingen zoals energiecentrales worden gebruikt. De onderzoekers hebben WattsUpDoc getest op een machine die ziekenhuizen gebruiken om medicijnen te mengen. De “virusscanner” van de onderzoekers leerde eerst het normale stroomverbruik, waarna de machine opzettelijk met malware werd geïnfecteerd, wat het stroomverbruik deed veranderen. De virusscanner wist in 94% van de gevallen bekende malware te detecteren en in het geval van onbekende malware werd een detectiepercentage tussen de 84% en 91% gehaald. Kort na publicatie zijn er diverse reacties op het discussieforum geplaats, zie security.nl

Zorg op afstand door technologie

Nieuwe verenigingsmanager FMN Het bestuur van de beroepsvereniging Facility Management Nederland (FMN) heeft Roel Masselink aangesteld als nieuwe verenigingsmanager. De heer Masselink heeft ruimte ervaring met branche- en beroepsorganisaties en was vóór zijn overstap naar FMN directeur van de Nederlandse Vereniging van Commissarissen en Directeuren (NCD). Eerder was hij directeur/secretaris van de vereniging Platform Zelfstandige Ondernemers (PZO) en vervulde hij diverse functies bij de werkgeversorganisatie VNO-NCW. Hij is per september jl. begonnen met zijn werkzaamheden. Hij volgt de Heer Van de Laar op, die de functie twee jaar heeft bekleed.

Foto: Roel Masselink in het midden met FMN voorzitter Ian van der Pool (rechts) en secretaris Rolf Nijdam

Kennemer Gasthuis ontvangt keurmerk voor dialysecentra De dialyseafdeling van het Kennemer Gasthuis heeft het keurmerk ontvangen van HKZ. Dat betekent dat de zorg voor nierpatiënten voldoet aan de strenge eisen van deze instelling. HKZ staat voor “Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector”. Om in aanmerking te komen voor dit keurmerk moeten dialysecentra voldoen aan zeer strenge kwaliteitseisen. Het Kennemer Gasthuis beschikt over twee dialysecentra, een op locatie zuid in Haarlem, het andere in VelsenNoord. Met deze twee locaties biedt het ziekenhuis dialysepatiënten zorg op maat en in

de buurt. De beide centra zijn uitgebreid onderzocht door een visitatiecommissie. Er waren interviews met de medisch specialisten en verpleegkundigen, patiënten hebben hun oordeel mogen geven. Niet alleen de centra zelf zijn onder de loep genomen, maar ook de samenwerking met andere bij de dialyse betrokken afdelingen zoals de radiologie, vaatchirurgie, en diëtetiek, maar ook de inkoopafdeling, patiëntenvoorlichting en het personeelsbeleid.

Alarm-managementsysteem MAPS Alarm Management verlaagt de onderhoudskosten en verbetert de prestatie van alarmsystemen. Samen met de expertise van technologiebedrijf Koning & Hartman wordt er duidelijkheid en structuur op gebied van alarmering geboden. Het bedrijf zorgt voor een goed ingericht alarmsysteem met de juiste prioriteiten en voorwaarden waardoor onderhoudskosten verlaagd worden en de proces prestatie verbeterd. De rapporten en analysemogelijkheden geven een duidelijk inzicht in

de alarmen waardoor de processen constant worden geoptimaliseerd. De ondersteuning die Koning & Hartman erbij biedt zorgt voor betere en betrouwbare alarmsystemen. Voor meer informatie: www.koningenhartman.com

Op de website van de DigitaleZorgGids is een artikel geplaatst over de belangrijke rol die is weggelegd voor de technologie voor de zorg op afstand. In het artikel van een gastblogger worden een aantal trends gesignaleerd die een positief effect op technologische toepassingen voor zorg op afstand kunnen hebben: Gedreven door een groeiende behoefte aan kleinschaligheid in de zorg zal het aantal kleinere woonvormen met zorgbehoefte toenemen. Grote zorginstellingen verliezen aan populariteit. Het aantal beschikbare zorguren zal onder druk komen te staan. De zorgbehoefte voor onze vergrijzende bevolking zal de komende jaren toenemen. Dit terwijl een tekort aan arbeidsplaatsen in de zorgsector verwacht wordt. Er ontstaat steeds meer behoefte aan eigen regie en men raakt bekend met zelfmanagement. Zowel de medische informatie op het internet als ook ‘self measurement’ mogelijkheden nemen toe. De behoefte hier zelf conclusies uit te trekken en verantwoordelijkheid te nemen, zal groeien. Op basis van deze trends lijkt het aannemelijk dat zorg in de toekomst meer op afstand plaats zal vinden. Het contact tussen zorgverlener en patiënt zal vaker via moderne communicatiemiddelen zoals chat of videobellen verlopen in plaats van een afspraak op locatie. De zorgverlener zal daarnaast ook meer medische data gaan ontvangen van patiënten op afstand. Het aantal toepassingen dat is geïnitieerd door de medische sector zal toenemen, maar vooral ook nemen patiënten steeds vaker zelf het initiatief. Velen zijn reeds enthousiast bezig met hartslag- of bewegingsmeters en allerlei apps op de smartphone die fysieke prestaties meten. Het volledige artikel is te vinden op digitalezorggids.nl/blog, waar ook reacties geplaatst kunnen worden.

n FMT Gezondheidszorg

N V T G

I N F O

NVTGINFO

NVTG-Secretariaat: E: secretaris@nvtg.nl I: www.nvtg.nl

NVTG Najaarsstudiedag

“Uitbesteden van onderhoud en beheer van zorgvastgoed”

p 3 oktober 2013 vindt de NVTG Najaarsstudiedag plaats met bovenstaand thema, dat als subtitel heeft meegekregen: “Lessons learned in de Care en Cure sector”. De zorg is constant in verandering. De zorgvraag neemt toe door vergrijzing. Door de gewijzigde financiering zijn zorginstellingen gedwongen tot een nog meer bedrijfsmatige aanpak. Gedreven door deze veranderingen zoeken zorginstellingen naar mogelijkheden om ondersteunende processen efficiënter te organiseren en waar mogelijk kosten te besparen, zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit van de geleverde zorg. We zien over de afgelopen jaren dan ook een toename van outsourcing van ondersteunende diensten waaronder beheer en onderhoud van vastgoed.

Dagvoorzitter Dagvoorzitter is Annemarie van Gaal, een rasondernemer die o.a. bekend is van het televisieprogramma ”Een dubbeltje op zijn kant” waarin ze mensen en bedrijven adviseert die in de schulden zitten. Onder haar leiding zullen we lessen trekken die, bij wijze van spreken, morgen in onze eigen situaties toegepast kunnen worden.

op Zoom, 06 4269 2269, e-mail: barbara.vandenbosch@tantelouise-vivensis.nl, kring West-Brabant/Zeeland

Locatie en tijdstip: “ANDERS DAN ANDERS” De NVTG Najaarsstudiedag vindt op 3 oktober 2013 plaats in het centraal gelegen congrescentrum Abt van Nijkerk. Met de tijdstippen is gekozen voor een filevrij concept. De studiedag vangt aan om 12.30 uur en zal inclusief een afsluitend buffet tot 19.30 uur duren.

. T.M.F. van Oirschot, manager vastgoedbeheer, Stichting Vivre, Postbus 241, 6200 AE Maastricht, 043-6314241, e-mail: toine.van.oirschot@vivre. nl, kring Zuid

Inschrijving en informatie Inschrijving is uitsluitend mogelijk via de NVTG website, waar medio september ook nadere informatie over het volledige lezingenprogramma is te vinden. De NVTG Najaarsstudiedag wordt georganiseerd door NVTG-Kring West Brabant/ Zeeland.

De jaarlijkse najaarstudiedag is opgezet rond dit actuele en centrale thema, welke trends spelen er, waar loop je als opdrachtgevende partij tegen aan, hoe ziet de opdrachtnemende partij dit, welke lessen zijn er te leren en wat kunnen we ermee. Kortom een intrigerend vraagstuk belicht vanuit zowel opdrachtgevers als opdrachtnemer met interessante casussen, zowel uit de cure- als de caresector. 32

FMT Gezondheidszorg

Ledenmutaties

Nieuwe leden . R.C. Bijeman, gebouwbeheerder, NKI AVL, Plesmanlaan 121, 1066 CX Amsterdam, 020-5129124, e-mail: r.bijeman@nki.nl, kring Holland Noord . B.A.M. van den Bosch, manager facilitair, tante Louise Vivensis, Postbus 73, 4600 AB Bergen

. V. Martijn, teamleider Installatietechnologie Noord, Grontmij, Postbus 125, 9750 AC Haren, 050-5334455, e-mail: vincent.martijn@grontmij. nl, kring Noord

. J.A. Vissinga, directeur, OK Consultancy Nederland, Postbus 60030, 9703 CN Paterswolde, 073-6234381,e-mail: janet.vissinga@okcn.nl, kring Noord . H.I. van der Wijk, manager Facilitaire Zaken, Viattence, Eperweg 33, 8181 ET Heerde, 06-3639 4837, e-mail: ivanderwijk@viattence.nl, kring Oost Opzeggingen . J.P. de Cort, Riel, Kring zuid . G.A. Mug, Hoogezand, kring Noord . A.J.M. Roozen-Klein, Amsterdam, kring Holland Noord . A.M. Vader, Zaamslag, Kring Zuid . J. Veldhuis, Waalre, kring Holland Zuid Overleden . P.F.G. Tersmette, Delft, kring Holland Zuid . L. Wessels, Doorwerth, kring Centrum n

Waskosten te hoog? Houd de persoonsgebonden was in huis! U kunt bij de dagelijkse wasverzorging veel geld besparen ten opzichte van uitbesteding aan een commerciële wasserij. Met een individuele efficienty-berekening laten we u zien hoe groot het besparingspotentieel is.     

Minder slijtage van het wasgoed Geen verlies en/of zoekraken van wasgoed BTW-voordeel over personele kosten (voor instellingen) Lage Total Cost of Ownership Duurzaam- en maatschappelijk verantwoord ondernemen!

Miele Professional. Een zorg minder. Voor meer informatie: www.miele-professional.nl Telefoon: (0347) 37 88 84

Het oproepsysteem met spraakfunctie passend bij het schakelaarprogramma Gira Oproepsysteem 834 Plus Het Gira Oproepsysteem 834 Plus is een oproepsysteem voor hulpoproepen in ziekenhuizen, verzorgingshuizen, wooncomplexen en artsenpraktijken. Er kunnen noodoproepen mee worden gedaan en gesprekken mee worden gevoerd in overtuigende hoge spraakkwaliteit – dankzij digitale echo-onderdrukking ook in sanitaire ruimten. Het systeem voldoet aan de eisen van DIN VDE 0834 en is geïntegreerd in de Gira schakelaarprogramma's. Door middel van een nieuw ontwikkeld plug&play-installatieconcept kan het gemakkelijk worden geïnstalleerd. Meer informatie onder www.gira.nl/oproepsysteem834-plus Afb. v.l.n.r.: tweevoudige combinatie spraakmodule Plus/oproep- en uitschakelknop met externe aansluiting Plus, patiëntenhandapparaat met spraakfunctie, dienstruimteterminal artsoproep en aanwezigheid 2 met spraakmodule Plus, kamersignaallamp, tweevoudige combinatie drukvlakschakelaar/wandcontactdoos met randaarde, schakelaarprogramma Gira E2, zuiver wit glanzend

202594_Anz_RS834Plus_E2_Rw_197x125_NL.indd 1

18.03.13 13:55

P A R T N E R S H I P

M E D I S C H E

T E C H N O L O G I E

Siemens technologiepartner van Zaans Medisch Centrum Siemens en het Zaans Medisch Centrum (ZMC) hebben dit voorjaar een overeenkomst getekend waarin beide partijen een verregaande samenwerking aangaan betreffende de levering van apparatuur voor het nieuwe ziekenhuis. Het contract is getekend voor een samenwerking tot 2026, waarbij Siemens garandeert dat het altijd de meest moderne apparatuur zal leveren. De contractwaarde er de gehele periode bedraagt ruim 20 miljoen euro. Als alles volgens plan verloopt opent het nieuwe ziekenhuis in 2016 de deuren.

iemens Healthcare gaat alle beeldvormende apparatuur van het ZMC leveren, onderhouden, state-of-the-art houden en het personeel opleiden. Daarnaast zal Siemens tijdens de ontwerpfase adviseren over de inrichting van het ziekenhuis en het optimaliseren van de werkprocessen. Tevens is er ruimte om samen te werken bij wetenschappelijk onderzoek en de intentie om het partnership van Siemens verder uit te breiden naar andere toepassingen van medisch technologische apparatuur. Het is ook een belangrijke reden dat het contract voor een langere periode is

getekend. “Allereerst vindt innovatie niet alleen plaats op technologisch gebied maar ook op procesniveau. Processen veranderen en implementeren vraagt tijd. Verder worden nieuwe technologische ontwikkelingen in het contract opgevangen op basis van de overeengekomen state of the art clausule, die tevens de mogelijkheid geeft om technologische ontwikkelingen eerder en sneller in te voeren. Wij hebben hiervoor samen met het ZMC een dynamisch contractmodel kunnen ontwikkelen wat ruimte geeft in de tijd om nieuwe procesontwikkeling te kunnen implementeren en

Door: Gerrit Tenkink

de voordelen hiervan te kunnen realiseren. Het contract voorziet in een waarborging dat nieuwe technologische innovaties kunnen worden ingevoegd”, zegt Kees Smaling, CEO Healthcare van Siemens Nederland. Vroegtijdig

“Als ziekenhuis zijn we niet bang dat de kennis en onafhankelijkheid uit handen wordt gegeven. Het partnershipcontract is opgezet om kennis met elkaar te delen en het ZMC wordt al in een vroeg stadium betrokken als er nieuwe ontwikkelingen zijn op medisch gebied. Wat betreft de onafhankelijkheid is er geen enkele twijfel, die zullen we niet uit handen geven. Siemens en het ZMC beoordelen samen of de apparatuur die Siemens heeft invulling kan geven aan de wensen van het ZMC. Het ZMC heeft echter de mogelijkheid om de eisen en wensen voor te leggen aan andere leveranciers”, zegt Rob Dillman, voorzitter van de Raad van Bestuur van het ZMC. “We zijn dus erg blij met het langdurig partnership met Siemens. Omdat Siemens in een vroege fase in het bouwproces aansluit, kunnen we de logistiek vanuit lean principes optimaliseren. We hebben een

Artist impression van het nieuwe Zaans Medisch Centrum. 34

FMT Gezondheidszorg

de grote apparaten worden slechts door een klein aantal leveranciers geleverd. De verwachting is ook dat dat niet zal veranderen. Daarnaast houden deze leveranciers elkaar scherp in de gaten op het gebied van technologie en prijzen, waardoor het nagenoeg niet voor zal komen dat een concurrent voor de helft goedkoper is. We hebben samen afgesproken dat er gedurende het contract diverse keren naar de prijzen gekeken gaan worden. Als daar uit blijkt dat het ZMC teveel betaalt, dan zullen de kosten voor het ZMC aangepast worden.”

Siemens gaat onder andere zijn nieuwste MRI scan leveren aan het ZMC.

Win-win

Rob Dillman, voorzitter van de Raad van Bestuur: “Wat betreft de onafhankelijkheid is er geen enkele twijfel, die zullen we niet uit handen geven.” transparante en financieel beheersbare afspraak gemaakt.” Transparant

Volgens de voorzitter van de Raad van Bestuur voorziet het contract er in dat Siemens niet eenzijdig de prijs van bijvoorbeeld nieuwe producten kan bepalen. Dillman: “De markt voor beeldvormende medische technologie is transparant en

Hoewel niemand in de toekomst kan kijken, is ook Siemens ervan overtuigd dat het contract alleen winnaars oplevert. “Het contract dat wij met het ZMC sluiten is het meest vernieuwende in Nederland. Wij ontzorgen het ZMC in techniek, onderhoud en opleidingen. Op die manier kan het ZMC zich het best concentreren op de zorg voor patiënten”, zegt Kees Smaling namens Siemens. “Het voordeel voor ons is dat wij een langjarige overeenkomst hebben met gegarandeerde inkomsten. De invulling van de technologie roadmap op basis van marktconforme prijsstelling zal gebeuren op basis van ons zeer brede en uitgebreide productportfolio, dit was mede een reden voor het ZMC om ons als partner te contracteren. Daarnaast passen ZMC en Siemens goed bij elkaar omdat er veel realiteitszin is en beide partijen zich bij elke investering goed afvragen wel-

Artis Zeego is een radiologiesysteem dat in alle standen een beelden van met name bloedvaten en hartkamers kan maken en is een voorbeeld van de beeldvormende apparatuur die onder de nieuwe afspraken tussen Siemens en het ZMC valt.

ke technologie is het meest efficiënt en effectief als het gaat om goede patiëntzorg. Met andere woorden, het duurste hoeft niet altijd het beste te zijn voor de patiënt en met deze bril op kijken wij naar investeringen en marktontwikkeling. Wij geven hier invulling aan door onze benchmarkclausules in het contract en onze healthcare technology assestment studies die wij uitvoeren”, zegt Smaling, die veder aangeeft dat beide partijen ook veel van elkaar kunnen leren. “Wij kunnen met het ZMC veel kennis en informatie uitwisselen als het gaat om het verbeteren van zorgprocessen. Omdat we volop in de bouw zitten kunnen we die kennis vertalen en vervolgens implementeren in de nieuwbouw van het ZMC. Dat is ook het grote voordeel dat dit contract al op een vroeg moment in het nieuwbouwproces is getekend. Overigens moeten we bij dit proces ook de bouwpartner BAM noemen, want ook met deze partij hebben we veelvuldig overleg over de implementatie van onze kennis en producten.” Profitcenters

Siemens tekende in Nederland meerdere van dergelijke contracten, maar niet van deze aard en omvang en maar de verwachting is dat het niet bij een eenmalig ‘experiment’ blijft. Smaling: “Onze verwachting is dat zorgorganisatie zich steeds meer als profitcenters zullen gaan gedragen en een nog sterkere focus zullen gaan leggen op het zorgproces en alle ondersteunende processen als een functionaliteitvraag in de markt gaan neerzetten. Siemens heeft wereldwijd een goede trackrecord opgebouwd en is er van overtuigd dat beide partijen er profijt bij hebben.”

n FMT Gezondheidszorg

OK concept tot in detail doordacht

Hybride OK AZM, Maastricht

We hebben de kennis, de ideeën, de materialen... CCG Holding bestaat uit een groep gespecialiseerde bedrijven die zich richten op de inrichting en realisatie van hoogwaardige interieurs en geclassificeerde ruimtes en algemene bouw met een focus op de zorg, farma en biotech-markt. Alle bedrijven werken autonoom maar zullen daar waar mogelijk hun gezamenlijke kennis en vaardigheden voor uw project inzetten. Vanaf engineering, via project management en realisatie, tot en met maintenance. Van A/B ruimtes, OK’s of nucleaire hotlabs tot en met medium en low care ruimtes; de volledige inrichting in één hand. De bedrijven stellen zich graag aan u voor:

cleanroomcg.com

gebebouw.nl

rooms-for-care.nl

rfc-products.nl ccgholding.nl

B E D R I J V E N I N D E X Adviesbureau

Fleminglaan 10 2289 CP Rijswijk Postbus 1211 2280 CE Rijswijk T: +31 (0)88 - 374 0000 F: +31 (0)88 - 374 0010 E: contact@deerns.nl I: www.deerns.nl _______________________________

A. P. (Alex) de Block de Block Consultant Duizendblad 16 - 8607 EA Sneek T: +31 (0)6 417 480 88 F: +31 (0)8 471 990 78 E: alex@deblockconsultant.nl I: www.deblockconsultant.nl _______________________________

Goudsbloemvallei 31 Postbus 417- 5201 AK ‘s-Hertogenbosch T: (073) 641 13 00 / F: (073) 642 43 16 I: www.swebru.nl _______________________________

DWA installatie- en energieadvies Duitslandweg 4 2411 NT Bodegraven T: 088 – 163 53 00 E: dwa@dwa.nl I: www.dwa.nl ______________________________

Volantis B.V. Sint Jansweg 20c (Villa Flora) Postbus 470 5900 AL VENLO T: 077 - 351 55 51  F: 077 - 354 87 41  E: venlo@volantis.nl _______________________________

alarmering Valstar Simonis Veraartlaan 4 2288 GM Rijswijk T: 070 307 22 22 F: 070 307 22 07 E: rijswijk@valstar-simonis.nl I: www.valstar-simonis.nl _______________________________

VAN LOOY GROUP NV Noordersingel 19 B – 2140 Antwerpen T: +32 3 235 35 08 E: info@vanlooy.com I: www.vanlooy.com _______________________________

EGM adviseurs Wilgenbos 20 3311 JX Dordrecht T: +31(0)78 633 06 60 E: info@egm.nl I: www.egm.nl T: twitter@EGMarchitecten.nl _______________________________

Twynstra Gudde Postbus 907 3800 AX Amersfoort T: 033 4677777 F: 033 4677666 E: info@tg.nl I: www.twynstragudde.nl _______________________________

OK Consultancy Nederland (OKCN) Postbus 2102 5202 CC ’s-Hertogenbosch T: (0)73 62 34 381 E: info@okcn.nl I: www.okcn.nl

2 double you bv, Nieuweweg Noord 314B-15, 3905 LX Veenendaal Tel. 0318-66 88 44 Mail: info@2doubleyou.nl Web: www.2doubleyou.nl _______________________________

Smits van Burgst Raadgevend Ingenieursbureau Baron de Coubertinlaan 8 2719 EL Zoetermeer T: 079-3427147 E: info@smitsvanburgst.nl W: smitsvanburgst.nl

airconditioning

Trane Airconditioning B.V. Postbus 58 3760 AB SOEST T: +31 35 6039 300 _______________________________

Carrier Airconditioning Benelux BV  Rijndijk 141  2394 AG Hazerswoude-Rijndijk  T: +31 (0) 71 – 341 71 11   E: info@carrier.nl  I: www.carrier.nl/klimaatoplossingen _______________________________

afbouw (droge)

Fermacell BV Loonse Waard 20 6606 KG Wijchen Postbus 398 6600 AJ Wijchen T: +31 (0)24 649 51 11 F: +31 (0)24 649 51 26 E: fermacell-nl@xella.com I: www.fermacell.nl

New Bridges (Softamed Nederland B.V.) Calandstraat 44 3316 EA Dordrecht T: (078) 654 87 87 F:(078) 654 87 88

architecten

RS |Roeleveld-Sikkes Architects Alexanderstraat 1 2514 JL Den Haag T: +31 70 346 9508 F: +31 70 361 7442 E: office@roeleveld-sikkes.eu I: www.roeleveld-sikkes.eu

Artès architecten Hereplein 6 Postbus 949 9700 AX GRONINGEN T: 050-318 21 02 E: info@artes.nl I: www.artes.nl _______________________________

EGM architecten Wilgenbos 20 3311 JX Dordrecht T: +31(0)78 633 06 60 E: info@egm.nl I: www.egm.nl T: twitter@EGMarchitecten.nl _______________________________

de Jong Gortemaker Algra Las Palmas, Wilhelminakade 310 3072 AR Rotterdam Postbus 51113 3007 GC Rotterdam T: 0102973030 E: info@djga.nl I: www.djga.nl _______________________________

FMT Gezondheidszorg

B E D R I J V E N I N D E X BRANDWEREND GLAS Alberts & Van Huut B.V. Keizersgracht 169 1016 DP Amsterdam T: +31 (0) 20 - 6220082 E: info@albertsenvanhuut.nl I: www.albertsenvanhuut.nl _______________________________

2 double you bv, Nieuweweg Noord 314B-15, 3905 LX Veenendaal Tel. 0318-66 88 44 Mail: info@2doubleyou.nl Web: www.2doubleyou.nl

BESCHERMINGSTRANSFORMATOREN

VETROTECH SAINT-GOBAIN BENELUX Hulsenweg 21, 6031 SP Nederweert Postbus 15, 6000 AA Weert T: +31 (0)495-57 44 35 F: +31 (0)495-57 44 36 I: www.vetrotech.nl

info@record-automatischedeuren.nl www.record-automatischedeuren.nl Vestiging Oosterhout Record/Van Nelfen Deurtechniek Houtduifstraat 6 Postbus 565, 4900 AN Oosterhout T 0162-447720 F 0162-447730 _______________________________

cleanrooms

Cleanroom Combination Group bv Postbus 87, 5570 AB Bergeijk T: 0497 - 55 65 65 E: info@cleanroomcg.nl I: www.cleanroomcg.com

Besam Nederland B.V., Postbus 8155, 6710 AD Ede T: 0318 - 69 89 69 E: info@besam.nl I: www.besam.nl _______________________________

communicatie Geveke Besturingstechniek Barajasweg 60 1043 CP Amsterdam Postbus 820, 1000 AV Amsterdam T: 020-5829111 F: 020-5822496 E: info@geveke-besturingstechniek.nl

beveiliging

Mpluz Kerkhofstraat 21 5554 HG Valkenswaard T: 040 - 20 89 227 F: 040 - 20 89 245 E: Info@Mpluz.nl I: Mpluz.nl

Metaflex Doors Europe Postbus 300 7120 AH Aalten Nederland tel: +31 (0)543-477333 fax: +31 (0)543-477222 I: www.metaflex.nl _______________________________

corRosiebescherming Ascom (Nederland) B.V. Postbus 40242 3504 AA Utrecht T:. (030) 240 91 03 / F: (030) 241 19 46 E: info@ascom.nl I: www.ascom.nl

BOUWMANAGEMENTBUREAU

Blygold Nederland B.V. Postbus 10, 3991 KA Houten, T: 030 634 43 10 F: 030 634 43 11

deuren InterBouwconsult bv. Duwboot 9 3991 CD Houten T: 030 6361009 E: info@interbc.nl I: www.interbouwconsult.nl Vestiging Doorwerth Record Automatische Deuren B.V. Cardanuslaan 30 Postbus 67, 6865 ZH Doorwerth T 026-3399777 F 026-3399770

FMT Gezondheidszorg

KONE Deursystemen B.V. Accustraat 21, Veenendaal Postbus 94, 3900 AB Veenendaal T: 0318 - 53 23 33 F: 0318 - 53 23 39 E: deursystemen@kone.com I: www.kone.com/nl _______________________________

Boon Edam Nederland B.V. Postbus 26, 1135 ZG Edam Ambachtstraat 4, 1135 GG Edam T: 0299 38 08 08 F: 0299 37 28 59 I: www.boonedam.nl _______________________________

Limburgia Utiliteitsdeuren B.V. Postbus 65, 5710 AB Someren Broekstraat 1, 5711 CT Someren T: 0493 441 410 F: 0493 441 429 E: info@limburgia.nl I: www.limburgia.nl

domotica Berkvens B.V. Postbus 2 5710 AA - Someren T: 0493 49 91 11 F: 0493 49 62 95 E: info@berkvens.nl _______________________________

Van Dorp zorg en welzijn Koraalrood 161 2718 SB Zoetermeer 0900-9070707 I: www.vandorpzorgenwelzijn.nl

elektrotechniek Vari-Doors Schuifdeursystemen gedistribueerd door: Berkvens B.V. tel. +31 (0) 493 499 911 Limburgia B.V. tel. +31 (0) 493 441 410 _______________________________

Bender Benelux BV Takkebijsters 54 4817 BL BREDA T: +31-76-5878713 F: +31-76-5878927 E: benderbenelux@benderbenelux.com I: http:/www.benderbenelux.com _______________________________

ITBB Toppers in techniek. It Dok 19 8447 GL HEERENVEEN T: 0513-650088 E: info@itbb.nl I: www.itbb.nl

Sauter Building Control Nederland BV Postbus 20613, 1001 NP Amsterdam T: 020 - 587 67 00 I: www.sauter-controls.com ______________________________

Grontmij Nederland B.V. De Holle Bilt 22 3732 HM De Bilt T: +31 30 220 79 11 E: info@grontmij.nl I: www.digitaaldossierzorgvastgoed.nl _______________________________

energie Honeywell Building Solutions Lange Amerikaweg 55, 7332 BP Apeldoorn Postbus 243, 7300 AE Apeldoorn T: + 31 (0) 55 549 499 F: + 31 (0) 55 542 728 E: Info.hbs.nl@honeywell.com I: www.honeywell-buildingsolutions.nl Elinex Power Solutions Wolweverstraat 15 2984 CE Ridderkerk T: +31 180 415 711 E: info@elinex.com I: www.elinex.com _______________________________

E.ON Benelux Dr. Holtroplaan 2-28 5652 XR Eindhoven I: www.eon.nl/zakelijk

GROOTHANDEL

Technische Unie B.V. Bovenkerkerweg 10-12 1185 XE Amstelveen Postbus 900 1180 AX Amstelveen T: 020 - 545 03 45 F: 020 - 545 02 50 E: communicatie@technischeunie.com I: www.technischeunie.com

Bussman Verhuur B.V. JJzerwerf 1 6641 TK Beuningen T: +31 (0)24-6790102 F: +31 (0)24-6790101 E: info@bussman-verhuur.nl I: www.bussman.nl

KLIMAATPLAFONDS

Interalu Nederland BV. Seeligsingel 7 4811 CN Breda T: 0031 – (0)76 513 99 97 F: 0031 – (0)76 514 19 79 E: : info@interalu.eu I : www.interalu.eu

klimaattechniek

ICT

Detron Healthcare Solutions Postbus 313 4940 AH Raamsdonksveer T: 073 - 750 15 32 E: info.healthcare@detron.nl

ITBB Toppers in techniek It Dok 19 8447 GL HEERENVEEN T: 0513-650088 E: info@itbb.nl I: www.itbb.nl

landschapsarchitecten

ingenieursbureaus

hang- en sluitwerk

facilitymanagement

Egemin Consulting NV Baarbeek 1 2070 Zwijndrecht T: +32 3 641 12 12 F: +32 3 641 13 13 E: info@egemin.be I: www.egemin.com

T: +31(0)341 – 423737 F: +31(0)341 – 421172 E: info@ultimo.net I: www.ultimo.net/nl

ASSA ABLOY Nederland B.V. Postbus 40, 4940 AA Meerval 3 - 5 4941 SK Raamsdonksveer T: +31 (0)88 - 639 46 00 F: +31 (0)88 - 639 46 75 E: info@assaabloy.nl I: www.assaabloy.nl

Ingenieursbureau Wolter & Dros B.V. Rijksstraatweg 59 7231 AC Warnsveld T: 0575 - 58 15 00 F: 0575 - 52 91 22 I: www.wolterendros.nl _______________________________

MTD Landschapsarchitecten Postbus 5225 5201 GE ’s-Hertogenbosch T: 073-6125033 F: 073-6136665 E: vandenakker@mtdls.nl I: www.mtdls.nl

luchtbehandeling

huisvesting

GEBOUWBEHEERSYSTEMEN

Priva Zijlweg 3, 2678 LC De Lier Postbus 18, 2678 ZG De Lier T: +31 (0)174 522 600 F: +31 (0)174 522 700 E: contact.priva@priva.nl I: www.priva.nl

Wagenbouw B.V. Rivierdijk 2 3361 AP Sliedrecht Postbus 98 3360 AB Sliedrecht T: 0184 – 411 766 E: info@wagenbouw.nl I: www.wagenbouw.nl _______________________________

Royal HaskoningDHV George Hintzenweg 85 Postbus 8520 3009 AM Rotterdam www.royalhaskoningdhv.com

it & software

Ultimo Software Solutions bv Waterweg 3 8071 RR Nunspeet

Altena Group Postbus 135, 5140 AC Waalwijk Keurweg 10, 5145 NX Waalwijk T: (+31) 0416 670 700   F: (+31) 0416 670 709  E: post@altena.com _______________________________

FMT Gezondheidszorg

B E D R I J V E N I N D E X MEDISCHE VACUUM

HygroTemp B.V. Edvard Munchweg 25 1328 MA Almere T: +31(0)36 5383020 F: +31(0)36 5377551 E: info@hygrotemp.nl I: www.hygrotemp.nl

Partner van Dräger BOGE KOMPRESSOREN B.V. Spaceshuttle 8B, 3824 ML Amersfoort T: +31 33 456 15 86 F: +31 33 453 01 36 E: benelux@boge.com I: http://www.boge.com/nl ______________________________

MEDISCHE APPARATUUR

T: 010 794 48 90 I: http://gezondheidszorgtechnologie.nl

OPERATIEKAMERS

C-AIR Technics BV Elleboog 12 6713 KP Ede T: 0318-647115 F: 0318-647713 E: info@c-air.nl I: www.c-air.nl

Cleanroom Combination Group bv Postbus 87, 5570 AB Bergeijk T: 0497 - 55 65 65 E: info@cleanroomcg.nl I: www.cleanroomcg.com _______________________________

mobiele operatiekamers

Mindray Medical International Drs. W. van Royenstraat 8 3871 AN Hoevelaken The Netherlands Tel: 033-25 44 911 Fax: 033-25 34 280 Mobile: 06-12 333 467 _______________________________

Toshiba Medical Systems Nederland Postbus 119, 2700 AC Zoetermeer Zilverstraat 1, 2718 RP Zoetermeer T: 079- 368 99 99 F: 079-3689090 E: tmsnl@tmse.nl I: www.toshiba-medical.nl _______________________________

C-AIR Technics BV Elleboog 12 6713 KP Ede T: 0318-647115 F: 0318-647713 E: info@c-air.nl I: www.c-air.nl

MEDISCHE gassen

MEDISCHE PERSLUCHT

Linde Healthcare Benelux De keten 7 Postbus 325, 5600 AH Eindhoven T: +31 40 28 25 825 F: +31 40 28 16 875 I: www.linde-healthcare.nl

Forehand Netwerken Driemanssteeweg 174 3084 CB Rotterdam T: 010-240 41 21 / F: 010-240 41 20 E: info@forehand.nl I: www.forehand.nl

Dräger Medical Netherlands B.V. Postbus 874 2700 AW Zoetermeer T: +31 793 464 800 F: +31 793 422 747 E: gms@draeger.com I: www.gasmanagementsystems.nl

BAM Utiliteitsbouw bv Contactweg 60 1014 BW Amsterdam T: (020) 410 84 10 F: (020) 410 84 11 E: noordwest@bamutiliteitsbouw.nl I: www.bamutiliteitsbouw.nl

OPLEIDINGEN

FMT Gezondheidszorg

Vokes-Air BV Nijverheidsweg 15, 3401 MC IJsselstein Postbus 309, 3400 AH IJsselstein T : 088-8653427 - F : 088-8653400 E : infonl@vokesair.com www.vokesair.com _______________________________

ontwikkelaar

MEDISCHE PRODUCTEN Berko Kompressoren Havenweg 14 6603 AS Wijchen T: 024 - 641 11 11 F: 024 -642 15 72 E: info@berko-perslucht.nl I: www.berko.eu _______________________________

_______________________________

NETWERKINFRASTRUCTUREN

medische gassendistributie systemen Stöpler Instrumenten & Apparaten B.V. Middenwetering 1, 3543 AR Utrecht Postbus 2445, 3500 GK Utrecht T: 030 264 49 11 F: 030 261 37 66 E: info@stopler.nl I: www.stopler.nl

Vanguard Healthcare Rob van Liefland Benelux & Nordic E: rvanliefland@vanguardhs.com M: +31 6 54 78 58 76 W: www.vanguardhs.com

Interflow De Stek 15 1771 SP Wieringerwerf T. (0227) 60 28 44 F. (0227) 60 31 65 info@interflow.nl www.interflow.nl

B.Braun Medical B.V. Postbus 659, 5340 AR Oss Euterpehof 10, 5342 CW Oss T: +31 (0)412 67 24 11 F: +31 (0)412 67 24 90 E: info.bbmnl@bbraun.com I: www.bbraun.nl

Hogeschool Rotterdam G.J. de Jonghweg 4-6 3015 GG Rotterdam

Dräger Medical Netherlands B.V. Postbus 874 2700 AW Zoetermeer T: +31 793 464 800 F: +31 793 422 747 E: gms@draeger.com I: www.gasmanagementsystems.nl

oproepsystemen

Verkerk Groep Postbus 49 3330 AA Zwijndrecht T: 078 610 77 00 E: info@verkerk.com I: www.verkerkgroep.nl

PARKEERVOORZIENINGEN

Spark Nieuwstraat 4 2266 AD Leidschendam T: 070-3177005 E: info@spark-parkeren.nl I: www.spark-parkeren.nl

sanitair

Sanitair Consultancy Nederland Van Abcoudehof 73 3911 BM RHENEN T: 06 -204 241 51 veening.scn@veening.org

E:TOEGANGSTECHNIEK info@bolidt.nl / I: www.bolidt.nl

Vestiging Doorwerth Record Automatische Deuren B.V. Cardanuslaan 30 Postbus 67, 6865 ZH Doorwerth T 026-3399777 F 026-3399770 info@record-automatischedeuren.nl www.record-automatischedeuren.nl Vestiging Oosterhout Record/Van Nelfen Deurtechniek Houtduifstraat 6 Postbus 565, 4900 AN Oosterhout T 0162-447720 F 0162-447730

TOTAALINRICHTING

stralingswering

INTEC shielding Waarderweg 44, 2031 BP Haarlem Postbus 141, 2000 AC Haarlem T: 023 531 9039 / F: 023 531 4821  E: intec@intos.nl I: www.intec.nl

telecare systemen

Tunstall Healthcare Oslo 28 2993 LD Barendrecht T :0180-696 696 / F: 0180- 696 699 E: marketing@tunstall.nl I: www.tunstall.nl

Becker Druk- en Vacuümpompen B.V. Postbus 573, 8440 AN Heerenveen Eurolaan 11, 8466 SM Nijehaske T: 0513-651800 / F: 0513-651855 E: info@beckerdvp.nl I: www.beckerdvp.nl

verlichting

Philips Nederland B.V. Divisie Lighting Postbus 90050 5600 PB Eindhoven T: Licht infoservice: +31 (0) 40 27 87 500 E: lichtmail@philips.com I: www.lighting.philips.nl _______________________________

Rooms For Care bv Postbus 87 - 5570 AB Bergeijk De Waterlaat 2 – 5571 MZ Bergeijk T +31 (0)497 – 55 61 11 E info@rooms-for-care.nl I www.rooms-for-care.nl _______________________________

Waldmann B.V. Lingewei 19 4004 LK Tiel T: +31-344-631019 F: +31-344-627856 I: www.waldmann.com

verpleegoproep

Heijneman Medical BV Postbus 408 3400 AK IJsselstein T: 088 11 81 000 / F: 088 11 81 081 E: info@heijnemanmedical.nl I: www.heijnemanmedical.nl _______________________________

THERMOHARDENDE KUNSTSTOFFEN

Bolidt Kunststoftoepassing BV Nijverheidsweg 37 3341 LJ Hendrik Ido Ambacht T: 078 - 684 54 44

Vacuümpompen / vacuüminstallaties

ADT Fire & Security Hoofdkantoor Vlierbaan 6-12 2908 LR Capelle aan den IJssel T: +31(0)88 - 260 28 99 F: +31(0)88 - 260 24 90 M: +31(0)6 – 525 35 302 E: dvzijl@tycoint.com I: www.adtfireandsecurity.nl

wandbekleding

Vescom Nederland B.V. Sint Jozefstraat 20, 5753 AV Deurne Postbus 70, 5750 AB Deurne T: +31 493 350 767 F: +31 493 350 779 E: nederland@vescom.com I: www.vescom.nl

wasmachines

Miele Professional Postbus 166, 4130 ED Vianen T: 034-73 78 884 F: 034-73 78 429 www.miele-professional.nl E: professional@miele.nl

waterbehandeling

BWT Nederland B.V. Energieweg 9, 2382 NA Zoeterwoude T +31 (0)88 750 90 00 F +31 (0)88 750 90 90 www.bwtnederland.nl _______________________________

Pure Water Group Korte Hei 3 4714 RD Sprundel T: 0165 348 252 F: 0165 348 254 I: www.purewatergroup.com

vloeren INTOS interieurmakers Waarderweg 44, 2031 BP Haarlem Postbus 141, 2000 AC Haarlem T: 023 531 9039  F: 023 531 4821 E: intos@intos.nl I: www.intos.nl

Nora flooring systems B.V. Belgiëstraat 14 5171 PN Kaatsheuvel T: 0416-286140 I: www.nora.com/nl FMT Gezondheidszorg

COLOFON

AGENDA OKTOBER Facilitaire Vakbeurs Assen 23 – 24 oktober 2013, Assen Inlichtingen: www.facilitairevakbeurs.nl Decentrale energie 24 oktober 2013, Energy Matters, Driebergen Inlichtingen: www.energymatters.nl ICT & Logistiek 2013 30 – 31 oktober 2013, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.ict-en-logistiek.nl Infosecurity 2013 30 – 31 oktober 2013, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.infosecurity.nl Congres Bouwmaterialen & Innovatie 31 oktober 2013, TU Delft, Inlichtingen: www.kiviniria.net

NOVEMBER Trainingen veiligheids- en risicomanagement in de zorg 5 november 2013, Utrecht Inlichtingen: www.qacademy.nl Aquatech Amsterdam 5 – 8 november 2013, RAI, Amsterdam Inlichtingen: www.rai.nl

VTDV TD

Kivi Niria Jaarcongres 6 november 2013, TU Eindhoven Inlichtingen: www.kiviniria.nl NEN 1010 in de praktijk 6 november 2013, Utrecht Inlichtingen: www.nen.nl BIM is winst voor gebruik en exploitatie 7 november 2013, Inlichtingen: info@coproducties.nl Beurs Domotica & Slim Wonen 20 -21 november 2013, Eindhoven Inlichtingen: www.beursdomoticaenslimwonen.nl MIC 2013 21 – 22 november 2013, Koningshof, Veldhoven Inlichtingen: www.mic2013.nl MEDICA 2013, 20 – 23 november 2013, Düsseldorf, Duitsland Inlichtingen: www.medica.de Inspectiecongres 2013 27 november 2013, De ReeHorst, Ede Inlichtingen: www.inspectiecongres.nl

DECEMBER

Doelgericht Storingen Oplossen 3 – 4 december 2013, Gorinchem Inlichtingen: www.egeminautomation. com Elektro Vakbeurs 10 – 12 december 2013, Evenementenhal, Hardenberg Inlichtingen: www.evenementenhal.nl/hardenberg Decentrale energie 11 december 2013, Energy Matters, Driebergen Inlichtingen: www.energymatters.nl Topics in Intensive Care 11 – 12 december 2013, de Werelt, Lunteren Inlichtingen: www.topicsinic.nl

JANUARI 2014 Vakbeurs Facilitair 2014 15 – 17 januari 2014, Brabanthallen, Den Bosch Inlichtingen: www.vakbeursfacilitair.net Werkvoorbereiden en Plannen 15 – 17 en 22 januari 2014, Gorinchem Inlichtingen: www.egeminautomation.com

Precisiebeurs 3 – 4 december 2013, NH Conference Centre Koningshof, Veldhoven Inlichtingen: www.precisiebeurs.nl

FMT Gezondheidszorg wordt gemaakt met medewerking van o.a. NVTG, VTDV en KIVI NIRIA. FMT Gezondheidszorg verschijnt 10x per jaar. Uitgever: Cor van Litsenburg Eindredactie: Wim van Gurp NVTG Redactieraad: Mw. B. (Barry) S. van der Graaf W. (Wim) van Gurp Ing L. (Leo) van Namen Ing. G. (Fred) T.J.M. Penders Ir. H. (Henk) C. Postema FMT komt tot stand met redactionele medewerking van: Ir. René Drost CEIM H. (Henk-Jan) Hoekjen Prof. dr. ir. J (Jos) Lichtenberg Dr. ir. M. (Masi) Mohammadi G. (Gabriël) van Neerven Drs. F (Floor) Scholten W. (Wilma) Schreiber G. (Gerrit) Tenkink F. (Frank) van Wijck W. (Wim) Wijdenes Fotografie: Jasper Scheffers, Peter Bouritius. e.a. Vormgeving: Peter Bouritius Advertenties: T +31 (0)513 68 48 08 E sales@fmtgezondheidszorg.nl

ISSN 1873 - 8877 Abonnementen: Nederland: e 110,00 België e 117,50 Buiten Europese Unie: e 169,50

Gira 33

Cleanroom Combination Group

Metaflex 44

Croon 43

Miele Professional

Geveke Besturingstechniek

Vanguard Healthcare

FMT gezondheidszorg

Volg FMT Gezondheidszorg via Twitter: twitter.com/fmtmagazine

Druk: Scholma Druk

Bohebiflex 24

Bezoekadres: Bogardeind 219 5664 EG Geldrop

Medische Technologie: Jacques Beelen T +31 (0)6 51108895

ADVERTENTIE-INDEX 36

FMT Gezondheidszorg is een uitgave van: Van Litsenburg BV Eendenven 14 5646 JN Eindhoven T +31 (0)40 29 30 186 M: +31 (0)653 310657 E info@fmtgezondheidszorg.nl I www.fmtgezondheidszorg.nl

Losse nummers e 15,95 Een abonnement kan op elk gewenst moment ingaan. Een abonnement wordt automatisch verlengd, tenzij tenminste twee maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk wordt opgezegd. Disclaimer: Van Litsenburg BV heeft deze uitgave op de meest zorgvuldige wijze samengesteld. Van Litsenburg BV en haar auteurs kunnen echter op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de gegevens. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de informatie in deze uitgave.

Het onderhoud van een high tech ziekenhuis begint al op de bouwtekening

Onderhoud is meer dan het oplossen van pro-

in gebouwen. En de investeringen daarvoor

blemen. Ook een high tech ziekenhuis wordt

vallen een stuk lager uit als er vooraf goed

ingehaald door de tijd. Nieuwe generaties

over is nagedacht. Daarom waren onze tech-

medische apparatuur zullen wellicht veel meer

nici al met het onderhoud van het Martini

van de gebouwgebonden installaties vragen.

Ziekenhuis bezig, toen het nog gebouwd

Misschien moet er straks weer extra worden

moest worden. In een ziekenhuis kennen ze

bespaard op elektriciteit. En wanneer gaan

het belang van preventie. Wilt u meer weten

we oplaadpunten bouwen voor bezoekers

over het grootste in elektrotechniek gespecia-

met elektrische autoâ&#x20AC;&#x2122;s? Maatschappelijke

liseerde bedrijf, of wilt u een onderhoudend

ont wikkelingen vragen vaak om aanpassingen

gesprek over uw gebouw, kijkt u dan op croon.nl

ontwerp . realisatie . maintenance croon.nl

Verder kijken dan de deur breed is Alle denkbare oplossingen De hermetisch sluitende schuifdeursystemen van Metaflex Doors voldoen aan de strengste en meest actuele normen. Bovendien leveren wij voor iedere situatie met zijn specifieke eisen een maatwerkoplossing. Door onze voeling met de markt en wat er in de wereld om ons heen gebeurt, zijn wij in staat onze opdracht足 gevers maximaal te ontzorgen. Met duurzame innovaties en een professioneel serviceapparaat. Wilt u ook een sluitend verhaal? Kijk op www.metaflex.nl of bel 0543 - 477 333.