Interview
Ethicus en techniekfilosoof Mark Coeckelbergh over drones
‘Maak het niet te simpel om iemand te doden’ Ze vliegen boven Afghanistan om terroristen te doden, terwijl de bestuurder veilig op
Zo leren ze ook de familie van hun target kennen.
een Amerikaans kantoor zit. Drones, onbemande vliegtuigjes, veranderen de manier
doden. Het is niet enkel meer een figuurtje op de
van oorlogsvoering. Maar, zoals bij alle nieuwe technologie, liggen risico’s op de
Dat maakt het juist weer moeilijker om iemand te grond, maar een mens, zoals de dronepiloot zelf.’
loer, stelt de Vlaamse ethicus en techniekfilosoof Mark Coeckelbergh van de faculteit
Hebben de ethische vragen die je stelt
Gedragswetenschappen. ‘Je moet vermijden dat oorlog voeren een videospel wordt.’
ingezet?
invloed op de manier waarop drones worden ‘We proberen niet enkel achteraf deze vragen te
Tekst: Paul de Kuyper | Foto: Arjan Reef >
in de ogen kijkt. De bestuurder van een drone zit
stellen, maar we willen betrokken raken bij het
op duizenden kilometers afstand en volgt zijn doel
ontwerp van nieuwe technologie. Je moet vooraf
Wat valt er als filosoof te onderzoeken aan
in een veilige omgeving via een computerscherm.
ontwerpers en filosofen samenbrengen om na te
een technische vinding als drones?
Dan wordt het een stuk makkelijker om te doden.
denken over de mogelijke gevolgen van nieuwe
‘Als techniekfilosoof houd ik me vooral bezig
Je ziet de mens achter het slachtoffer niet. Verge-
technologie. Daar is interdisciplinair onderzoek
met robotica. Een van de vragen die ik mezelf
lijk het met de piloot van een bommenwerper in de
voor nodig. Ik heb net een Europese subsidie bin-
vaak stel, luidt: moeten we robots zelfstandiger
Tweede Wereldoorlog. Die zag ook niet welk leed
nengesleept voor een project waarbij een robot
maken? Drones zijn een voorbeeld van robots
hij op de grond veroorzaakte.
wordt ontworpen die helpt de sociale vaardig-
die redelijk autonoom opereren. Ze worden op
Hierbij moet ik trouwens wel een nuance aanbren-
heden van autistische kinderen te ontwikkelen
afstand bestuurd, maar ze kunnen zelfstandig op
gen. Met de camera’s in drones kun je steeds dich-
(zie kader, red.). Eigenlijk moet bij elk technisch
hun doel af vliegen.
terbij kijken. Dat verandert de situatie, ook vanuit
ontwerp een ethiekteam meepraten.’
Mijn belangrijkste onderzoeksthema gaat over
het oogpunt van een ethicus. De afstand wordt
technologie en afstand. De psychologie leert ons
verkleind door nauwkeurige beelden. Dronepiloten
Is dat ook gebeurd toen de drones op de
dat het voor soldaten op het slagveld heel moeilijk
houden hun slachtoffers bovendien vaak weken
tekentafel lagen?
is een ander mens te doden, zeker als je hem haast
in de gaten voor ze overgaan tot dodelijke actie.
‘Het Amerikaanse leger heeft natuurlijk wel naar
Autismerobot
Nieuwe risico’s
Mark Coeckelbergh buigt zich niet enkel over ethische vragen over drones en oor-
Nieuwe technologie kan ons weliswaar beschermen tegen risico’s;
logsvoering. In september begint hij aan een Europees onderzoeksproject op een
technische toepassingen creëren ook weer nieuwe kwetsbaarhe-
heel ander vlak. Als ethicus is hij vanaf het begin betrokken bij het ontwerp van een
den. Dat punt maakt Mark Coeckelbergh in zijn recent versche-
robot die kinderen met een autismestoornis moet helpen hun sociale vaardigheden te
nen boek Human Being @ Risk. ‘Onbemande vliegtuigjes kunnen
ontwikkelen. Eind april hoorde hij dat zijn subsidieaanvraag hiervoor is goedgekeurd.
zorgen voor meer veiligheid, omdat je er criminelen mee kunt
‘Het voordeel is dat praten met een robot voor autistische kinderen minder bedrei-
opsporen, maar ze kunnen ook onze privacy bedreigen. In mijn
gend is dan communicatie met een mens. Maar bij het ontwerp van die robot moeten
boek heb ik het overigens niet over drones, maar dit geldt voor
we wel rekening houden met de impact op de omgeving. Ik ga vooral vragen stellen
alle nieuwe technologische toepassingen. De geneeskunde heeft
rondom vertrouwen. Wil ik als ouder mijn kind in handen geven van een robot? Ver-
van ons andere mensen gemaakt, we leven bijvoorbeeld langer,
trouw ik het om die twee alleen in een kamer te laten? Ik wil ook weten of het voor
maar dat betekent niet dat we minder kwetsbaar zijn. Door infor-
de therapie beter is als zo’n robot eruitziet als een knuffeldier of liever als een ma-
matietechnologie hebben mensen nu andere kwetsbaarheden. De
chine. Zonder ethiekteam worden belangrijke vragen als deze niet gesteld. Robotica-
overheid houdt ons in de gaten en onze pc’s halen virussen bin-
onderzoekers willen een technisch probleem oplossen, zij hebben minder oog voor de
nen. We moeten beseffen dat nieuwe technologie steeds nieuwe
sociale en ethische impact van hun werk.’
risico’s creëert, de wereld verandert voortdurend.’
14 UT NIEUWS 04|2013