8
FORUM March-April 2012 Photo by Arbeen Acuña
text. ‘Umuwi ka rito,’ yan ang sinasagot ko sa kanya.” Sinaad ni Nanay Linda ang isang pagkakataong may kasama si Sherlyn pag-uwi: Tinanong niya raw ito, “Ineng, nagaaral ka pa ba?” Sinabi raw ng dalagang hindi na ito makapasok sa pamantasan. “Ako ang mag-eenrol sa yo. Ano’ng sabi ng nanay mo, okey lang ba ang ganyan?” Nang tumango ang dalaga, sinagot daw ito ni Nanay Linda, “E tarantado pala ang nanay mo.” Ilang ulit ding pinigilan ni Nanay Linda ang anak sa patuloy na pakikisangkot. “Ang sabi ko pa sa kanya noon, ‘Magtrabaho ka na lang at yung sweldo mo, ibigay mo sa kanila (sa masa o batayang sektor). Pupuntahan mo sila, wala nga silang pagkain, makikisalo ka pa? Mag-sponsor ka na lang ng edukasyon ng anak nila kapag kumikita ka na.’” Noon, para kay Nanay Linda, hindi kasama ang pakikipamuhay sa tulong na dapat ibinibigay sa kapwa lalo at naghihirap din sila. Nang mangyari na ang di inaasahan, nagbago ang pananaw ni Nanay Linda. Sa unang Cadapan-Empeño hearing noong ika-2 ng Enero sa Malolos City Regional Trial Court, nanawagan si Nanay Connie at “Ganito ba talaga ang ating gobyerno? ang iba pang mga kaibigan ni Karen at Sherlyn sa pagpapakulong kay Palparan at sa paglilipat sa mga kaalyado nitong sundalo May nangyayari palang ganito. Kasi, mula sa kustodiya ng mga militar patungo sa regular na piitan. unaware naman ako sa political issues e. Kaya sarili ni Nanay Linda kung iba ba ang konstitusyon simula noon, nakikita ko na—na yung grupo ng PAMANA AT PAGKALINGA, from p. 7 mga militante, basta may napupuna sila, sinasabi brigade daw ng Camp Eldridge ay kumontak sa ng military sa mamamayan. “Nagse-search kami nila sa publiko. Walang masama sa ganoon dahil kanya upang magpatulong sa mushroom culture. noon, kabagyuhan. Makikita mo, may mga lumalabas kailangan naman talagang punahin yung mga Tumugon siya at tumuloy sa kampuhan at nakuha na sundalo, magkakasa ng baril. Eto sila, papasok pasaway na opisyal natin.” Dapat daw magpasalamat pang magbiro sa mga sundalong bibigyan niya ng sa tutuluyan namin, magtatanong.” Bumibigat din pa ang gobyerno sa mga pumupuna. Ibinahagi rin ni leksyon tungkol sa pag-aalaga ng mga kabute, “Kilala daw ang loob niya kapag sinasabi ni Nanay Connie Nanay Linda ang ilang mga pagkakataon kung saan niyo naman na siguro ako, ano? Kung naririto ang na kahit buto na lang, ibalik ang mga anak nila. nakisangkot siya kahit walang direktang kinalaman “Kinuha nila sa akin nang buhay, ibalik nila sa akin anak ko, ituro n'yo naman sa akin.” sa pagkawala ng anak niya. “Ginagawa ko ang nang buhay.” Bukod sa mga nabanggit na uri ng intimidasyon, “Hindi ako natatakot kasi, bakit ako matatakot makakaya para sa mga hinaharas isang beses na mga natuto na ring sumakay sa mga tila psychological sa kanila? Sila itong may kasalanan sa akin?” Ganito taga-Bayan (Bagong Alyansang Makabayan) dahil sa warfare (o psywar) si Nanay Linda, dahil may ilan ang sagot ni Nanay Linda nang tanungin kung anong paghahanap ko sa anak ko, marami ring tumulong sa na ring nagsabi sa kanyang kabilang sa New People’s nadarama niya sa mga pinagdaanan niya at sa ilan akin kahit hindi pa naman nila ako kilala noon.” Army (NPA) ang kanyang anak. May nakausap na “Dahil walang gaanong istorikal na dokumento, pang intimidasyon ng mga sundalo. “Sa atin sa rin daw siyang rebel returnee na tila may alam sa ang proseso ng pulitikal na transpormasyon kay demokrasya, meron dapat check and balance. So kinahinatnan ng anak niyang, ayon sa rebel returnee, yung mga malakas ang loob na mamuna, dapat nga Tandang Sora ay hindi detalyadong makukumpirma ay “matigas ang ulo at ayaw makipagtulungan iappreciate pa yun ng gobyerno. Ang nangyayari, they at malalaman. Pero itong mga ina (nina Karen, sa gobyerno.” Nitong nakaraan, hindi na raw ito (government officials) defend themselves assuming She at Jonas Burgos), makikita natin sa aktwal na nagparamdam at mahirap din daw matukoy ang panig they are always right. Kaya yung mga taong may prosesong nagsimula silang makilahok sa kalsada, nito dahil tahasan itong ginagamit ng mga militar. lakas-loob na pumuna sa gobyerno, ginagawa na magsalita sa rally, sa TV—na nakapangibabaw “E ano kung NPA nga? E di ilitaw at dalhin sa korte. nilang enemy of the state—ginagawang biktima sila sa takot nila hanggang tuluyang tanggaping Kung anumanang kasalanan, basta idaan nila sa ng extrajudicial killing, harassment at enforced mapanganib ang piniling buhay ng kanilang mga tamang proseso. Parusahan kung mapapatunayang anak,” ani Taguiwalo. Hindi malayong ganito rin ang disappearance.” may kasalanan. May batas tayo at ang batas natin ay Tuwing ikatlong Sabado ng buwan, nagkikita- nakita ni Tandang Sora, hindi lang sa sariling anak, wala sa kamay ni Palparan,” ani Nanay Linda. “Dahil kita raw silang mga ina ng mga biktima. “Nagiging kundi maging sa mga anak ng bayang pumupuna sa yung illegal detention at kidnapping hindi raw dapat matatag ako kasi kung malulugmok lang ako, walang maling pamamalakad at gawi ng mga kolonyalistang kasama sa mga kasong isinampa sa DOJ. Siguro mangyayari. Karamihan sa amin, halos umiiyak pero espanyol. At ang naging kapalit nito ay ang tangkang gusto nyang kaso abduction, hindi kidnapping para sinasabi ko sa kanila, kung iiyak lang tayo, sino’ng pagpapatahimik sa kanya ng mga nagpapanatili kasama buong institusyong militar,” pabirong dagdag lalaban para sa atin?” Dagdag pa ni Nanay Linda, ng estado poder, tulad ng patuloy na ginagawang ni Nanay Linda. “Ang kidnapping nga, parang polite hindi naman pwedeng hindi ka kumilos. “Yung iba pananakot sa mga tinalakay na Nanay. way na (para ilarawan ang ginawa ni Palparan). Pero Sa artikulo ni Taguiwalo, sinabi niyang walang ang sinasabi, ibigay na lang sa panginoon. Paano kung during that time (ng pagkawala nina Karen at She), pag-iimbot na ibinahagi ni Tandang Sora ang palay nagdadasal ka nga hindi ka naman kumikilos? Dapat on duty siya, kaya hindi masasabing personal na at pagkain para sa mga anak ng bayan at ginamot magkasabay (ang pananalig sa Diyos) at pagkilos.” desisyon ang ginawa niya. Sa tingin ko talaga, policy ang mga sugatang katipunero. At, bagamat mapait na Kababaihan: Sa Pamilya at sa Pakikibaka ito (ang pandurukot) ng government.” karanasan ang ibinunga nito dahil “hinuli at piniit si Bagamat may dating na magaan ang daloy ng Ayon sa A Vindication of the Rights of Woman Tandang Sora sa Bilibid at pagkatapos ay dinistiero sa paglalahad ni Nanay Linda, madarama pa rin sa ni Mary Wollstonecraft, hanggang nananatiling Guam,” kahit pa 91 taong gulang na siya bumalik sa pagsasalaysay niya ang pagmamahal ng ina sa isang naiiba ang kalagayan ng lipunan, ipipilit ng mga Pilipinas noong 1903, “tinanggihan niya ang inalok anak at pag-asang makikita pa niya itong muli. “Sabi magulang na sila ang masunod—at tila mula sa mga na pension ng kolonyal na pamahalaang Amerikano.” ng attorney (ni Palparan), pre-judged na, kaya ayaw bathala ang karapatang ito ng mga magulang na, sa Dagdag pa niya, “Ayon sa mga ulat, ipinaliwanag humarap. Ewan ko lang kung may kahinatnan (ang anumang katwiran, ay hindi maaaring ipagkait sa niya na ang kanyang paglahok sa rebolusyon ay hindi paghahanap kay Palparan) knowing na hindi lang mga magulang. para sa sariling pakinabang.” Para kay Taguiwalo, nagtatago—walang seryosong naghahanap. Nung Kaya hindi na rin nakapagtataka nang ibahagi ni ang mga kababaihang aktibista, o sa kaso ni Tandang ni-raid yung bahay nya, wala namang media o Nanay Linda na magkaaway raw sila ni Sherlyn nung Sora—rebolusyonaryo, ay nakaalpas sa panananaw militanteng kasama.” Nakuha pa muling magbiro ni nagsisimula pa lamang itong maging aktibista—at na ibinaon sa kanila ng mga institusyon “na ang papel Nanay Linda, “Dapat nga i-shoot to kill na e. Kung nanatiling ganito sa apat na taong pakikisangkot ni ng babae, ay simbahan-bahay, na ang mga isyung kunwari ako ang makakita at bumaril kay Palparan, Sherlyn. “Mas kay Tatay Asher siya nagbubukas pampulitka ay labas sa kanilang teritoryo—lalo na malamang sa hindi, mahuli agad nila ako.” Kwento at mas sila ang nagkakasundo, kaya noong search ang pag-aalsa.” Dagdag pa niya, “Hanggang ngayon pa ni Nanay Linda, nang mag-rally sila isang beses, sa kanila, hindi akalain ng mga taong maghahanap ganito, bagamat ang mga babaeng nasa public tinanong niya raw ang mga sundalong humarang ako nang ganoon. Kung yung mga kaibigan nga sphere o nasa propesyon, kahit papaano, pwede na at sa kanila: “Bakit naririto kayo? Bakit babantayan nya naghahanap, ako pa.” Pabagsak niya raw na pinapayagan. Pero ang pagiging aktibista (ng isang ninyo ako? E kung hinahanap na lang ninyo si binababaan ang anak niya ng telepono kapag ayaw babae) ay iba pa ring usapin.” Bagamat may ilang Palparan?” Noong fact-finding mission kung kailan nitong idetalye ang kinaroroonan at ginagawa. batas nang kahit papaano’y nagsulong ng katayuan sariwa pa ang mga hinanakit, tinatanong raw sa “Hindi ako nadadala n’yang ‘miss you miss you’ sa PAMANA AT PAGKALINGA, p. 9